Continue

OVIDIUS: NUX. ELEGIA.
In: P. Ovidi Nasonis Opera Omnia cum integris Nicolai Heinsii, D.F. notis:
studio Borachardi Cnipingii. Leiden, Officina Hackiana, 1670; p. 793-806.
Bewerkt door Willem Godschalck van Focquenbroch: De klagende nooteboom.
Continue
[p. 793]

NUX,

ELEGIA.

Sunt qui asserant, hoc quoque opusculum de Nuce falso ascribi Nasoni. Ego vero, ipsius, non alterius Poetae partum esse asseverarim: quod ex dicendi charactere quivis vel mediocriter eruditus deprehendere poterit. Sed (ut ad opusculi ipsius argumentum deveniam) inducit Poëta arborem nucem, quae in publica via stabat, conquerentem, quod à transeuntibus & viatoribus frequenter saxis feriatur. Et ab hac Nucis querela occasione capta, latenter carpit sui temporis avaritiam ac luxuriam, antiquorumque laudat severitaten & continentiam.

NUx ego juncta viae, cum sim sine crimine vitae,
    A populo saxis praetereunte petor.
Obruere ista solet manifestos poena nocentes,
    Publica cum lentam non capit ira moram.
(5) Nil ego peccavi: nisi si peccasse vocetur
[p. 794]
    Annua cultori poma referre suo.
At prius arboribus, tum cum meliora fuêre
    Tempora, certamen fertilitatis erat.
Cum domini memores sertis ornare solebant
    (10) Agricolas fructu proveniente Deos.
Saepe tuas igitur, Liber, miratus es uvas:
    Mirata est oleas saepe Minerva suas.
Pomaque laesissent matrem; nisi subdita ramo
    Longa laboranti furca tulisset opem.
(15) Quin etiam exemplo pariebat foemina nostro,
    Nullaque non illo tempore mater erat.
At postquam platanis sterilem praebentibus umbram
[p. 795]
    Uberior quavis arbore venit honos;
Nos quoque frugiferae (si nux modo ponor in illis)
    (20) Coepimus in patulas luxuriare comas.
Nunc neque continuos nascuntur poma per annos:
    Uvaque laesa domum, laesaque bacca venit.
Nunc uterum vitiat, quae vult formosa videri:
    Raraque in hoc aevo est, quae velit esse parens.
(25) Certe ego, si nunquam peperissem, tutior essem.
    Ista Clytaemestrâ digna querela fuit.
Si sciat hoc vitis, nascentes supprimet uvas:
    Orbaque, si sciat hoc, Palladis arbor erit.
Hoc in notitiam veniat maloque piroque;
    (30) Destituent silvas utraque poma suas.
Quaeque sibi vario distinguit poma colore,
    Audiat hoc cerasus; stipes inanis erit.
[p. 796]
Non equidem invideo: nunquid tamen ulla feritur,
    Quae sterilis solâ conspicienda comâ est?
(35) Cernite sinceros omnes ex ordine truncos,
    Qui modo nil, quare percutiantur, habent.
At mihi saeva nocent mutilatis vulnera ramis;
    Nudaque derepto cortice ligna patent.
Non odium facit hoc, sed spes indulta rapinae.
    (40) Sustineant aliae poma; querentur idem.
Sic reus ille ferè est, de quo victoria lucro
    Esse potest; inopis vindice facta carent.
Sic timet insidias qui scit se ferre viator
        Cur timeat: tutum carpit inanis iter.
(45) Sic ego sola petor; soli quia causa petendi est.
    Frondibus intactis caetera turba virent.
Nam quod habent frutices alii quoque proxima nobis
    Fragmina, quae laeso vimine multa jacent;
[p. 797]
Non istis sua facta nocent: vicinia damno est:
    (50) Excipiunt ictu saxa repulsa meo.
Idque fide careat; si non, quae longius absunt,
    Nativum retinent inviolata decus.
Ergo, si sapiant, & mentem verba sequantur;
    Devoveant umbras proxima quaeque meas.
(55) Quam miserum est, odium damnis accedere nostris;
    Meque ream nimiae proximitatis agi!
Sed, puto, magna mei est operoso cura colono.
    Invenias, qui det nil mihi, praeter humum.
Sponte mea facilis contemto nascor in agro:
    (60) Parsque loci, qua sto, publica paene via est.
Me, sata ne laedam, (quoniam sata laedere dicor)
    Imus in extremo margine fundus habet.
Non mihi falx nimias Saturnia deputat umbras:
[p. 798]
    Duratam renovat non mihi fossor humum.
(65) Sole licet siccâque siti peritura laborem;
    Irriguae dabitur non mihi sulcus aquae.
At cum maturas fisso nova cortice rimas
    Nux agit, ad partes pertica saeva venit.
Pertica dat plenis immitia vulnera ramis;
    (70) Ne possim lapidum verbera sola queri.
Poma cadunt mensis non interdicta secundis;
    Et condit lectas, parca colona, nuces.
Has puer aut certo rectas dilaminat ictu;
[p. 799]
    Aut pronus digito bisve semelve petit.
(75) Quatuor in nucibus, non amplius, alea tota est;
    Cum sibi suppositis additur una tribus.
Per tabulae clivum labi jubet alter; & optat,
    Tangat ut è multis quaelibet una suam.
Est etiam, par sit numerus qui dicat, an impar:
    (80) Ut divinatas auferat augur opes.
Fit quoque de cretâ, qualem coeleste figuram
    Sidus, & in Graecis littera quarta gerit.
Haec ubi distincta est gradibus, quae constitit intus
    Quot tetigit virgâ, tot capit inde nuces.
(85) Vas quoque saepe cavum spatio distante locatur;
[p. 800]
    In quod missa levi nux cadat una manu.
Felix, secreto quae nata est arbor in arvo;
    Et soli domino ferre tributa potest!
Non hominum strepitus audit, non illa rotarum:
    (90) Non à vicinâ pulverulenta viâ est.
Illa suo, quaecunque tulit, dare dona colono
    Et plenos fructus adnumerare potest.
At mihi maturos numquam licet edere foetus;
    Ante diemque meae decutiuntur opes.
(95) Lamina mollis adhuc tenero dum lacte, quod intro est;
    Nec mala sunt ulli nostra futura bono:
Jam tamen invenias, qui me jaculentur, & ictu
    Praefestinato munus inane petant.
Si fiat rapti, fiat mensura relicti,
[p. 801]
    (100) Majorem domini parte, viator, habes.
Saepe aliquis, foliis ubi nuda cacumina vidit,
    Esse putat Boreae triste furentis opus.
Aestibus hic, hic me spoliatam frigore credit:
    Est quoque, qui crimen grandinis esse putet.
(105) At mihi nec grando duris invisa colonis,
    Nec ventus fraudi, solve, geluve fuit.
Fructus obest: peperisse nocet: nocet esse feracem.
    Quaeque fuit multis, & mihi, praeda malo est.
Praeda malo, Polydore, fuit tibi: praeda nefandae
[p. 802]
    (110) Coniugis Aonium misit in arma virum.
Hesperii regis pomaria tuta fuissent:
    Una sed immensas arbor habebat opes.
At rubus & sentes tantummodo laedere natae,
    Spinaque vindictâ cetera tuta suâ est.
(115) Me, quia nec noceo, nec obuncis vindicor hamis;
    Missa petunt avidâ saxa proterva manu.
Quid, si non aptas solem fugientibus umbras,
    Finditur Icario cum cane terra, darem?
Quid, nisi suffugium nimbos vitantibus essem,
[p. 803]
    (120) Non expectatâ cum venit imber aquâ?
Omnia cum faciam, cum praestem sedula cunctis
    Officium; saxis officiosa petor.
Haec mihi perpessae, domini patienda querela est.
    Causa habeor, quare sit lapidosus ager.
(125) Dumque repurgat humum, collectaque saxa remittit;
    Semper habent in me tela parata viae.
Ergo invisa aliis, uni mihi frigora prosunt:
    Illo me tutam tempore praestat hiems.
Nuda quidem tunc sum; nudam tamen expedit esse:
    (130) Non spolium de me, quod petat, hostis habet.
At simul induimus nostris sua munera ramis;
    Saxa novos fructus grandine plura petunt.
Forsitan hîc aliquis dicat, Quae publica tangunt,
    Carpere concessum est: hoc via juris habet.
(135) Si licet hoc; oleas distringite: caedite messes.
    Inprobe, vicinum carpe, viator, olus.
Intret & urbanas eadem petulantia portas;
    Sitque tuis muris, Romule, juris idem.
[p. 804]
Quilibet argentum primae de fronte tabernae
    (140) Tollat: & ad gemmas quilibet alter eat.
Auferat hic aurum, peregrinos ille lapillos;
    Et quascunque potest tollere, tollat opes.
Sed neque tolluntur: nec, dum regit omnia Caesar,
    Incolumis tanto praeside raptor erit.
(145) At non ille Deus pacem intra moenia sinit:
    Auxilium toto spargit in orbe suum.
Quid tamen hoc prodest, mediâ si luce palamque
    Verberor, & tutae non licet esse mihi?
Ergo nec nidos foliis haerere, nec ullam
    (150) Sedibus in nostris stare videtis avem.
At lapis, in ramo sedit quicunque bifurco,
    Haeret, & ut capta victor in arce manet.
Caetera saepe tamen potuere admissa negari,
    Et crimen noxa est infitiata suum.
(155) Nostra notat fusco digitos injuria succo,
[p. 805]
    Cortice contactas inficiente manus.
Ille cruor meus est: illo maculata cruore
    Non profecturâ dextra lavatur aquâ.
O ego, cum longae venerunt taedia vitae,
    (160) Optavi quotiens arida facta mori!
Optavi quotiens, aut caeco turbine verti,
    Aut valido missi fulminis igne peti!
Atque utinam subitae raperent mea poma procellae:
    Vel possem fructus excutere ipsa meos.
(165) Sic, ubi detracta est à te tibi causa pericli,
    Quod superest, tutum, Pontice castor, habes.
Quid mihi tunc animi est, ubi sumit tela viator;
    Atque oculis plagae destinat ante locum?
Nec vitare licet moto fera verbera trunco,
    (170) Quem sub humo radix vinclaque firma tenent.
Corpora praebemus plagis: ut saepe sagittis,
[p. 806]
    Quem populus manicas deposuisse vetat:
Utque gravem candens ubi tolli vacca securim,
    Aut stringi cultros in sua colla videt.
(175) Saepe meas vento frondes tremuisse putastis:
    Sed metus in nobis causa tremoris erat.
Si merui, videorque nocens; imponite flammae,
    Nostraque fumosis urite membra focis.
Si merui, videorque nocens; excidite ferro:
    (180) Et liceat miserae dedecus esse semel.
Si nec cur urar, nec cur excidar habetis;
    Parcite. sic coeptum perficiatis iter.
Continue