Continue

Jan de Brune de Oude: Nieuwe wyn in oude le’er-zacken.
Middelburg, Zacharias Roman, 1636.
Gebruikt exemplaar: UBL 1199 G 14. Ook bij books.google
Uitgegeven door een werkgroep uit de Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal onder leiding van Nicoline van der Sijs.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.

Continue
[fol. A1r]

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

J. DE BRUNES

NIEVWE WYN

IN OUDE

LE’ER-ZACKEN.

Bewijzende in Spreeck-woor-
den, ’t vernuft der menschen,
ende ’t gheluck van onze Neder-
landsche Taele.

[Vignet: Spe & Metu].

TOT MIDDELBVRGH,
_____________________________

By Zacharias Roman, Boeck-ver-
cooper, op den Burght, inden Ver-
gulden Bybel. Anno 1636.


[fol. A2v: blanco]
[fol. A3r]

   

Edele, ghestrenghe Heer

I. DE KNUYT,

Ridder, Heere van Oud, en Nieuw Vosmaer, eerste ende representerende d’Edele ter vergaderinge van de Ed. Mog. Heeren Staten van Zeeland, ende haer E. M. Ghecommitteerde Raden, Raed van zijn Exc. mijn Heer de Prince van Oraignien, &c.

        Mijn Heer, ende Neve,

MEn vindt menschen, die geen ander zorghe en hebben, als om te leven zonder zorghe: die van slecht meel, en koud water ghekneedt zijnde, gheen ghist noch gheest en hebben, om haer lom- [fol. A3v] pe masse te doen heffen, en haer beslagh te doen rijzen: maer die als sware struyven, zonder ooghen, aen beyde zijden plat en effen zijn, meer dienstigh, om het lichaem van staet te beswaeren, als te verlichten, en te voeden. Andere wederom, die haer wit, en grootste goed, op de kruyne van de eer-bergh gestelt hebbende, geen ander hitte, noch vermaeck en hebben, als al de weereld achter, en onder haere voeten te zien. Die in on-ruste haer ruste zoeckende, altijdts sweeten, en buyten aessem hyghen, om dat ghemerck te bekommen, dat gheen merck en heeft, als Plus-outre. Deze ghelijck zy zorghelick, en on-lijdelick zijn; zoo zijn gene on-nutte graen-eters, en lasten der aerde, [fol. A4r] een ziele hebbende, ghelijck de swijnen, in plaetse van zout of pekel: on-weerdigh haer gheboorte, en de staet van redelickheyd, en menschelickheyd. Als die het eynde verzaken, waerom zy in de weereld ghestelt zijn, want, wie hy zy,

Die voor zijn zelven leeft alleen,
Heeft met de menscheyd niet gemeen:
En heeft hy wat, dat daer na smaect,
Het is gheheel on-nut ghemaect.

U. E. gheheel leven, weerdighe Neef, is een levendighe weder-legghinghe van zulcke nietighe aerd-klompen; die als wormen, langhst der aerden kruypende, niet dan den buyck, en haer eyghen lusten dienen; gherust en on-bewust zijnde, op wat asse de weereld draeyt, en op wat schij- [fol. A4v] ven des Lands zaecken loopen. Van U. E. dienst, en gloeyende gheest (het vier niet wijckende) kan ghetuyghenisse gheven ons Vader-land, zijn Excell. en thien duyzend op-rechte monden, die U. E. tot waer-borghe, en verzekeringhe konnen strecken. Maer ’t is zeer teer, en kittelachtigh, in dezen tijd, aen die koorde veel te trecken.

Het is een zake vol ghevaer,
Te spreken rond, al is het waer:
’t Schijnt aen den mensch, die ’t niet en smaeckt,
Dat ’t met gevley is toe-ghemaeckt.

Ick weet, dat oock mijn herte van vleesch ghemaeckt is, en dat ick mede niet vremd en ben van menschelickheyd. Maer dit kan ick, buyten eyghen zucht, van [fol. A5r] my zelven ghetuyghen, dat ick gheen mannen meer verfoeye, als die, als kinders, onder momboordije leven: en die, ghelijck vrouw Echo, geen ander klanck en gheven, als die haer van te voor is toe-geropen. Die de vryheyd van haer ghemoed, op den af-slagh, of in den op-roep stellen, en langhst de huyzen te koope draghen. Zulcke veylbare tonghen, en verkochte menschen zend ick, naer mijn wensch, by de slaven van Angola: om buyten hemels lucht, in de West-Indische Mijnen verdomt, en verdoemt te leven. Maer aen d’ander zijde, versweer ick, en weer ick van mijn zijde, die harde en stijve milten, die van swarte galle gheswollen zijnde, niet uyt en braken, als bitterheyd, en scher- [fol. A5v] pe humeuren. Die veel van vryheyd, en conscientie roemen, daer zy slaven zijn van haer eyghen passien. Ghewitte mueren, en gheschilderde graven, die uytterlick het ghelaet, en ’t gheluyd hebben van Godvruchtigheyd, maer in-wendigh, wrotte beenkassen zijn van alle on-reynigheyd. Die de konste ghebruycken, en de weghen in-gaen van Carel de Groote: welcke veel processien, en omme-ganghen, in Neder-land liet gheschieden, tot ruste, en welvaren van de heylige stoel van St. Pieter: terwijle hy met zijn Legher de stadt van Roomen bestormde, en de Pape besloten en gevangen hielt. Zoo veel my aen-gaet, ick beminne une franchise, sans feintise: Zoodanigh als U. E. wezen uyt-wijst, [fol. A6r]] en U. E. daden deurgaens en allezins uyt-roepen. Dat geloof ick, en daerom spreeck ick ’t. Die anders oordeelt, zondight teghen de wetten van het Christendom; en heeft misschien oogen, onder zijn wijnghbrauwen, maer niet in zijn herte. De nijdigaert verdrooghe van spijt, en ete op zijn eygen vleesch; ick en kende noyt yemant, die beter vereenighde twee dinghen, die zelden by een ghevonden werden, en nochtans beyde in U. E. zijn; een hooghe staet, en een vryborstighe ghemeenzaemheyd. Die anders zeght, stelt in twijffel, of-er oock oogen, en ooren gevonden werden. Nochtans wert-er schuym in U. E. goud gevonden, en van uwe fijnste bloeme zemelen gemaeckt. Is dat wonder, en om [fol. A6v] bedroeft te zijn? Een Griecksche Veld-overste oordeelde eertijds, dat hy niet groots en konde ghedaen hebben, om dat hy gheen benijders en hadde. Het gaet zoo ghemeenelick toe.

De nijd op kleine niet en mickt,
Maer altijds op de groote pickt.

Dit is het teghen-ghift van zulcke adder-steken. A parolles lourdes, Oreilles sourdes. Met versekeringe

Dat uyt het gat van een riool,
Gheen reuck’ en komt van een viool.

Want, zulcke monden, zulcke zonden. Meschante langue, meschante harangue. Et tout meschant, Est ignorant. Maer als het al ghezeyt is, wert eyndelick de waerheyd van die spreucke bevonden. Quoy que l’envie, Demeure en vie; [fol. A7r] Bien faire, Faict taire.
’t Is oock, naer den ouden regel,

De eerste konst van groote staet,
Te konnen lijden nijd, en haet.

En wat kan de roock den hangel quetssen? wie kan beletten, dat krijnghen stincken? dat vliegen het ghezonde vleesch voor-by gaende, niet anders als puysten, en bladders zoecken? ’t En kan niet anders gaen. Want ghelijck de zonne noyt en is zonder schaduwe; zoo en is. Maer ick wederhoude mijn penne, om niemant occasie te gheven, teghen my te zondighen, met een valsch achter-dencken, (ghelijckmen ghemeenlick het hout neemt aen de zijde, daer het brandt.) Maer wie on-recht doet, dat hy noch on-recht doe: en wie bevleckt is, dat hy noch [fol. A7v] bevleckt werde: zegt de H. Geest, Apoc. 22.11. Ick zal nimmermeer laten te wezen, die ick ben: en voor U. E. voor-spoed op te offeren klaeren wye-roock, en op-rechte gebeden; betuygende met de op-dracht van dit schrift, te wezen, tot den autaer,
        U. Ed. Ghetrouwe dienaer
            ende Neve,

                            I. DE BRUNE.


[fol. A8r]

Aen de Lezer van dit Boeck.

GOede Lezer,
Wy beleven een eeuwe, die niet min lecker, als kostelick is: daer geen tafel wel is op-gedischt, dan die de oogen doet verdwalen, en den mond doet twijffelen: daer het vleesch uyt de halle gehaelt, walgelick is, en geene spijze smaeckelick, als die met ’t sweet van moede jaghers, ten diersten gekocht wert. Men wilt veranderinge, en ongemeene dingen: zoete saussen, maer met verjuys, of spaensche appels [fol. A8v] scherp ghemaeckt. Langhe weghen terstont vervelen, ten zy, dat-men uyt-spant, en dickwils peystert. Maer ghelijck zulcke dertelheyd niet en is te prijzen, zoo en doen, mijns bedunckens zulcke schrijvers niet onwijslick, die, door veranderinghe van stoffe, de Lezers in aessem en aen-dacht zoecken te houden. Want ghelijck de toe-hoorder, de mate is, en wet-ghever van de predicant; zo moet een schrijver op de teerheyd van de swacke maghen letten, en als een goede kock, zijn spijze daer naer koken. Hier op hebb’ ick voor dezen ghezien, als ick mijne Ziel-gerechten, ende andere gheringhe schotels hebbe op-ghedischt: ghelijck ick nu wederom de zelve spore hebbe ghehouden. Ghy ziet hier, Lezer, velerley stoffen, doch elck by zijns ghelijck ghesorteert; gheen, of immers [fol. A9r] weynighe nieuwe spijze, doch evenwel vernieuwt, en met versche sausse toe-ghemaeckt: een oud, doch een ghezont lichaem, en met een nieuw kleed over-togen: daer in, ten deele, de wijsheyd van Hebreen, Arabiers, Griecken, Romeynen, Spaignaerds, Françoisen, Enghelschen, Hoogh’ en leeghe Duytschen licht verborghen. De materie is dan oud, ende eens anders, het fatsoen is nieuw en mijne; in somme, nieuwe wijn, maer oude leer-zacken, daer mede ick meer getracht hebbe andere en veerdigher geesten op te wecken, als hier mede te proncken; dat my meest al wandelende, en by speel-uren, ghelijck wat anders doende, is ontvallen. ’t Is evenwel, mijns oordeels, een veld, daer in een gauw verstand zich met alle ernst behoorde te oeffenen: en met een loffelicke nijd niet [fol. A9v] toe te laten, dat eenighe volckeren, wijze en aerdighe spreucken zouden gebruycken, die uyt ons Vaderland, en onze taele zouden gehouden werden. Ick hebbe, naer mijn gheringheyd, genoegh bemerct, dat zoo een Cats, of Heyns, Reael of Hooft zodanigh werck by de hand namen, dat wy geene natien ter weereld hare spreucken zouden hebben te benijden. ’t Is waer, dat elck volck, en elcke taele haer eyghenschap heeft; en dat vele aerdigheyden van land veranderende, zeer licht versterven: even-wel bevind’ ick, dat de lucht van ons vaderland daer in zo gheluckigh is, dat allerley ghewas haer kan verdraghen, ten minsten ter degen gesnoeyt, en wat ghekandelaert zijnde. Spreucken, zeght een wijs man, zijn de wettelicke kinders van de wijsheyd, die ons [fol. A10r] onder-wijzen van de dingen die onze Voor-ouders hebben onder-vonden, ende die ons als goede raeds-luyden, in vele ghelentheyden onder-richten. Daerom hebben oock van ouds, Princen en Koningen, hier in zeer keurigh gheweest, en de zelve hare zorghe ende offeninge niet on-weerdigh gheacht. Iae Salomon, die de wijse is geweest van alle bloote menschen, wert dit als een peerel aen zijn kroone gehangen, Dat hy gesproken heeft dry duysend spreucken. daer van ick vele, ghelijck van andere dierghelijcke, zoude hebben te zegghen, indien de eysch van dit werck zulcks konde lijden. Maer kleyne kamers willen kleyne portaelen; kleyne huyzen, kleyne deuren. Even-wel moet ick den lezer van eenighe dingen waerschouwen: eerstelick, dat hy niet [fol. A10v] vremd en vinde, indien hy zomtijds heel contrarie, en teghen-strijdighe spreucken hier bevindet: als, by exempel,

    ’t Is beter blood, Als wezen dood.
    ’Is beter dood, Als wezen blood.

want zulcke spreucken konnen elck op haren tijd, en op verscheyden persoonen ghevoeghelijck ghepast werden. Daerom oock de wijze Koninck korts naer malcander zegt, Prov. 26.4. En andwoord den dwaes niet, naer zijne zotheyd, op dat ghy hem oock niet ghelijck en zijt. Andwoord den dwaes, nae zijne zotheyd: op dat hy in zijne ooghen niet wijs en zy. Beyde zijnde van even groot, en goed ghebruyck, als maer de omstandigheyd onderscheyden werd. Ten anderen moet oock ingezien werden, dat vele spreucken hier onder gemengt zijn, [fol. A11r] die niet en schijnen eenighe wijsheyd of zedigheyd mede te brengen, nochtans na behooren, en met voorzightigheyd ghebruyct zijnde, of goede manieren leeren, of quade ont-leeren, en doen verfoeyen. Gelijck mischien een teer ghemoed zich zoude stooten aen deze woorden:

    Die niet is vies te doen bescheyt,
    Die krijgt daer deur wel-sprekentheyd.

Als of, door deze woorden, de dronckenschap werde aen-gheraden, en groote glazen wierden in-gepreeckt. Niet minder, als dit. Want zulcks oock stichtelijck ghebruyct kan werden, alsmen wilt te kennen gheven, dat dronckaerds, tusschen de glazen, malcanderen met zulcke woorden, op-hitszen, en den wijn in ’t lijf doen ghieten. Ghelijck-men oock, uyt de naem van wraeck-gierige menschen zegghen magh: De wraeck heeft [fol. A11v] smaeck. En van weghen de pluymstrijckers;

    Hanght de huycke naer de wind,
    Zoo ghy niet u schade mint.

Zoo is oock ten derden, aen te mercken, dat een groot deel van spreeckwoorden, maer ten deele, en in eenige persoonen warachtigh zijn, daer van het tegendeel even zo dickwils, in andere wert bevestight. Want, wat en wert-er niet ghezeyt van de vrouwen in ’t gemeen, dat nochtans alleen moet passen, of op de quade, of op de goede. Ick zegghe erghens:

    Vrouwtjes moeten altijds rellen,
    ’t Zijn al beckens, klocken, bellen.

maer hoe menighe zedige matroone wert-er gevonden, die in heusch geswijgh, en inghetooghentheyd vele mans verre te boven gaet? En daerom zeggh ick oock elders:

[fol. A12r]

    Daer zijn veel deughden in een vrouw.
    Waer deur zy mans beschamen zou.

En wederom, om in de goede gracij van dat gheslacht te blijven:

    Men zeght veel fauten van een wijf,
    Maer al verziert, door mans bedrijf.

    Ten vierden, moet de Lezer oock weten, dat verre het meeste deel dezer spreucken, uyt andere taelen ontleent, en overghezet zijnde, zomtijds op onze natie, en ons ghebruyck niet wel over-een-kommen. Eyndelijck, alzoo ick my zelven meest vast gebonden hebbe aen de voet van de letter, en hebbe niet alle spreucken, naer mijn zinn’, en veel min van andere, in de engte van onze cleyne veerskens, connen in-sluyten. Ick zie in het her-lezen, hier en daer, niet weynigh manghel; dat mischien de tweede ghedachten eens zullen verbeteren; wanneer ick de reste, die [fol. A12v] ick noch by duysenden hebbe, zal in ’t licht geven. Neem dit dan, als een stael of monster: en oordeelt daer uyt van ’t heele laecken.
                            Vaert wel.


[p. 1]
I. de Brunes

NIEUWE WYN

In oude Leer-zacken.

Advocaet, Procureur, Proces.
EEn Advocaet, of Procureur,
En ziet zijn eygen zaeck niet deur.
Out Advocaet, jongh Procureur,
Dat is voor al de beste keur.
In Advocaet, wel-sprekenheyd,
In Vrouwe schaemt, en zedigheyd.
Goed Advocaet, gheen goed ghebuyr;
Goed land, de wegh valt quaed en zuyr.
Door een jonghen Advocaet,
Raect de zaeck in quade staet:
Door een jonghen Medecijn,
Moet ghebult het kerck-hof zijn.
Een Advocaet of Medecijn,
En moeten niet bedroghen zijn.
By een jonghen Advocaet,
Met processen niet en gaet.
[p. 2]
Laet eerst uw’ burze open-staen,
Mijn mond zal dan oock open-gaen.
Een zaeck van recht en reden bloot,
Heeft stercke woorden zeer van nood.
Een zaeck met leughens fraey gheboort,
Brenght niet als leughen-wercken voort.
Niet stouter als een goede zaeck,
Niet datter spreect met vryer spraeck.
Is ’t wonder dat die pleyter wint,
Die gheen partije in ’t pleyten vint?
Zulck een een goede zaeck wel heeft,
En die-men gheen ghelijck en gheeft.
Daer twee partijen zich verstaen,
De rechter gaet die zaeck niet aen.
Een pleyter zelden zeght yets waer,
’t Is een ghesleghen leughenaer.
De pleyt-ghenooten met haer beurs,
Zijn voesters van de procureurs.
Een pleyter met een schaersse hand,
Een ruym verliezer, tot zijn schand.
Processen, duyster ende lanck,
Zijn Advocaten spijs en dranck.
Een pond processen of veel meer,
En heeft gheen onc’ van trouw of eer.


Feyten, daden, wercken.
’T En helpt niet, dit of dat te wijzen,
Het werc dat moet sijn meester prijsen.
[p. 3]
Het werck moet melden,
Wat menschen ghelden.
Het ampt wijst an,
Wat dat elck kan.
Ist werck ghedaen,
’Tgheld moeter staen.
Te eer men gheeft te vooren ’tgheld
Te meer het werck wert uytghestelt.
Niet slaep te gaen,
Voor ’tis ghedaen.
Wanneer het werck is afghedaen,
Zoo machmen vry te ruste gaen.
Wilt ghy u werck wel zien ghedaen,
Laet op een ander dat niet staen.
Wat oyt met haeste was ghedaen,
En heeft niet langhe konnen staen.
Hy heeft soo veel wercks op zijn dack,
Dat hy nauw tijt heeft, dat hy kack’.
Die zaeck en wert noyt wel ghedaen,
Die d’eene laet op d’ander staen.
Die dat biertjen heeft ghebrouwen,
Mach het voor zijn drincken houwen.
Die veel weet, en niet veel en doet,
Zal veel gheslaghen zijn tot boet.
’Tis eer yets groots te nemen aen,
Maer meerder noch als ’tis ghedaen.
Van ’t ghene dat ghy selfs kont doen,
Wilt ander daer niet mede moe’n.
Dat met goe wil wert onder-staen,
Daer is gheen moeyt noch aerbeyd aen.
[p. 4]
Wel te spreken wert gheacht;
Wel te doen heeft meerder kracht.
’Tis al gheraen,
Alst is ghedaen.
Een zaecke die nu is ghedaen,
En kan niet werden weer ont-daen.
Niet haest te doen, maer wel te doen,
Dat heeft zijn lof, en goed fatsoen.
    .    .    .    gheen deughd is goed,
Die ledigh is, en niet en doet.
Meer als ghy kont,
Is on-ghezont.
Doet, wat ghy doet,
En dat met spoed.
Wat dat ghy doet, voor-zichtich doet,
En ziet op ’t eynd’, of dat is goed.
Die recht uyt-gaet,
Heeft gunst te baet.
Is het leelick, is het schoon,
Zulck een werck heeft zulcken loon.
Naer den arbeyd, dien ghy doet,
Hebt ghy veel of weynigh goed.
Die qualick doet, die heeft ghequel,
Die wel-doet, die zal hebben wel.
Ghelijckmen zaeyt,
Alsoo men maeyt.
Die daer zaeyt het beste graen,
Zal met ’t beste brood t’huys gaen.
Bederft gheen wercken wel-ghedaen,
Met quaed, dat uyt uw mond kan gaen.
[p. 5]
Al wert my licht veel op ghelecht,
Ick ben niet aller heyl’ghen knecht.
Wat is gheschiet,
Kan anders niet.
Wat is ghedaen,
Moet blijven staen.
    .    .    .    heen is heen,
Wat helpt veel re’en.
Na de zaecke is ghedaen,
Daer en is gheen helpen aen.
Hy heeft meer wercks aen alle kant,
Als doet een Vorst, of zijn ghezant.
’Tis steeds saysoen,
Om wel te doen.
Indien ick deed, ’t welck doen de byen,
Ick dede dat noyt was ghezien.
Naer ’tfeyt des mensch,
En gheldt gheen wensch.
Die dickwils schijnen minst te doen,
Doe doen wel meest, en meest ooc spoen.
Niet als-men weet, maer als-men magh,
Zoo doet een yder alle dagh.
Die niet en doet wanneer hy kan,
En doet niet, als hy weet, daer van.
    .    .    .    .    .    wy doen ghenoegh,
Als God zijn self maer met ons voegh’.
’Tis veel ghedaen, voor groot of kleen,
Twee worpen doen met eene steen.
Te willen doen meer als-men can,
Is zotheyt voor een trotsigh man.
[p. 6]
Ghy zult daer toe zoo vele doen,
Ghelijck de haen op ’t ey van ’t hoen.
Die wel-doet, met een goed ghemoed,
Die vind oock wel, waer dat hy ’t doet.
Die qualick doet,
Heeft quaed, tot boet.
Vele woorden, weynigh wercken,
Dat is over al te mercken.
Den voghel kentmen aen zijn vlerck,
Den werckman kentmen aen zijn werck.
    .    .    .    .    ’t is wel ghezeght,
Maer zoeckt een, die ’t in ’t werck dan leght.
Geen mensch zijn werc zoo wel verstaet,
Als diens het is, en zelf aen-gaet.
Die daer begint, heeft niet ghedaen,
Daer moet vry voorder zijn ghegaen.
Die maer zijn eyghen dinghen doet,
En smet zijn hand, noch zijn ghemoed.
Vermenght u niet, noch werck en maeckt
Van ’t gheen dat u niet aen en raeckt.
Die doet het gheen hy niet behoort,
Die krijght dat hy niet gheeren hoort.
Die wel doet, niet en hoeft te passen,
Wat quade menschen van hem bassen.
Doet wel, dewijl ghy hebt noch tijd,
Want onze tijd zeer haest ont-glijt.
Al dat te heet is, om te raecken,
Wilt dat niet met de handen naecken.
Datmen gantsch niet doen en kan,
Is-men wijs, men blijfter van.
[p. 7]
Gheen dingh en kan zoo vaste staen,
Dat metter tijd niet wert ont-daen.
Op goede daghen, goede wercken,
En woorden om het hert te stercken.
’Tverbod verbied ons yet bestaen,
’Twelck hout nochtans, als ’t is ghedaen.
Die zaeck met yver niet men doet,
Daer d’een na d’ander wachten moet.
Dat ghy wilt doen, niet licht ont-deckt,
Want kondj’ het niet, ghy wert begeckt.
Daden, dat zijn mannen sterck;
Woorden, dat is vrouwen werck.
Het doen heeft vry een stercker stem,
Als yemands mond, en vaster klem.


Spijze, dranck, gulsigheyd.
DAT ’t kind niet magh, dat magh de minn’.
Of maghs’ het niet, ’t is voor de hinn’.
Die ’s avonds niet en slemt te zeer,
Zijn hooft des morghens doet niet zeer.
Die met Plato ’s avonds eten,
’s Morghens van gheen hooft-pijn weten.
Die moes wel eet, ist vlees wel weert.
In pis-pot, of in vuyle schoen,
En zal-men gheen goe’ spijze doen.
Het is een Borghermeesters eten;
Zijn goedheyd is niet af te meten.
[p. 8]
Hy leeft niet anders als de muys,
Altijds in yemant anders huys.
Ghy hebt zeer wel uw velleken,
Verzorght met al uw ghelleken.
Eten, drincken, in ’t ghemeen,
Houdt de ziel en ’t lijf by een.
Zijn maegh gheen spijze oyt verdouwt,
Of zy moet eerst zijn voor-ghekouwt.
De oude moeten, sonder faelen,
Haer sterckte met de tanden haelen.
De oude moeten sterckte haelen,
Alleen van dat de tanden malen.
Ghy hebt een goeden krop ghelaen,
Uw buyck magh vry wel mede-gaen.
Het kaecke-been is d’oude man,
Voor stock en staf, zoo veel het kan.
De oude vrouw, en oude man,
Die zoecken ’t leven in de kan.
Een rechte vraet,
Die niet en laet.
Het is ghewis, een arme feest,
Daer brood ont-breect, en wert gheeest.
Noch onder dry, noch boven neghen;
Zoo is een gastery ter deghen.
Voor goede vrienden is de kost,
Zeer haest ghereed, of wezen most.
    .    .    .    naer groot banquet,
Op tafel, brood en water zet.
Naer de feest, en goede chier,
Grauwe erten op her vier.
[p. 9]
Liever moes, daer liefde bloeyt,
Als een os, daer haet by groeyt.
Al etend’, komt den appetijt,
Al etend’, hy oock smelt en slijt.
Zijn maege altijds open-staet,
Ghelijck de hand van d’advocaet.
De sauss’ van spijs is appetijt:
En dranck, door dorst, zeer zoet in-glijt.
Die niet en heeft gheeten wel,
Het lecken is hem maer ghequel.
Die hem zelf niet zat en eet,
Leckt hem oock niet zat in steed.
Naer zalade, of de wijn,
Of de priester moeter zijn.
Naer veel ghequel,
Zoo drincktmen wel.


Spijze, dranck, maeltijd.
HY heeft, met zoo veel lecker beten,
Zijn witte-brood te voor gheeten.
    .    .    .    de beste beest,
Verwarmet zich in ’t eten meest.
Dry-maels drinckt, met goed bescheet,
Of ghy wel, of qualick eet.
En gaet ter maeltijd of ter feest,
Ten zy ghy zijt ghenoot gheweest.
Wat water, en een korste brood,
Is ons ghenoegh tot s’ levens nood.
[p. 10]
Korsten van pastey zijn goed,
Als ons ’t brood ontbreken moet.
Hy magh wel zitten onverveert,
Die zit, waer dat de weert begeert.
De luyden, die kappoenen eten,
Kappoenen krijghen, zonder weten.
Een man, die goede beetjes eet,
Zy volghen, daer hy houdt zijn steed.
    .    .    .    men vint gheen brood,
Dat quaet is voor de honghers nood.
Het eten dooft,
De pijn van ’t hooft.
Te dierder datmen maect den beet,
Te meer begheerte, datmen ’t eet.
    .    .    .    een goede vriend,
Met brood en wijn kan zijn ghedient.
Niet, is zeer goed in ’s menschen ooghen,
Maer in den mond en wil ’t niet dooghen.
Een mes draeght altijds in de zack;
Of anders wacht veel onghemack.
Of ghezoden, of ghebraden,
’t Wert al door een gat gheladen.
Zijn hert is heel,
In ’t vol platteel.
Een groote keucken,
De beurs doet kreucken.
Vette keucken, op het end,
Maeckt een magher testament.
Een vette keucken,
Gheeft goede reucken:
[p. 11]
Maer ’t is een jammer van zijn plaghen,
Die ’t gheld ons uyt de beurze jaghen.
Een kleyn kombuys,
Maeckt groot het huys.
Die veel in keucken heeft de voet,
Wert meesten-deel van roock ghevoet.
Een ronde tafel weert den twist,
Want elck in alle schotels vist.
Wijn ende brood,
Tot eten noodt.
De kat met hongher is benoodt,
Wanneer zy knaeght een korste brood.
Die om t’eten, schaemte heeft,
Schaemt’ oock hebbe, dat hy leeft.
Dies buyckjen stijf van spijse staet,
Meent, dat oock ander zijn verzaet.
Die van zyn noenmael wat verspaert,
Zijn avondmael te meer is waerd.
Die noyt by eten was ghestelt,
En weet niet, wat het eten ghelt.
Tot harde spijze moeten zijn,
Goe sporen van een kloecke wijn.
Geen mensch, diet niet op ’t lest verdroot,
Altijds te eten van een brood.
Men vint gheen vlees, dat beter smaect,
Als dat het been ten naesten raect.
De voghels vande lucht aen-ziet,
Zy zayen noch en maeyen niet:
Zy gaeren oock niet in de schueren,
En God die voetse t’aller uren.
[p. 12]
Daer de gheyt’ is aen de koord,
Moet zy eten, zoo ’t behoort.
Die zonder mes ter maeltijd gaet,
Verliest veel beetjes, tot zijn schaed.
Dat mes waer om een man te kelen,
Het zoud’ hem langhe laten quelen.
Die met de punt ’t mes weder gheeft,
Thoont, dat hy als een loeris leeft.
Die van zijn mes het vet af lect,
Zeer weynigh aen zijn knecht verstrect.
Ghy hebt ghedaen een heet om-bijt,
Het zal u heughen ’t zijnder tijd.
Een cleyn onthael, en langh bedocht,
Is niet vereert, maer dier verkocht.
Die weynigh eten op de noen,
Te beter mael des avonds doen.
De rijck can eten al den dagh,
De arm man, als hy ’t heeft, en magh.
Die ’t al vernoen-maelt, op een tijd,
Heeft ’s avonds niet, waer in hy bijt.
Aen kaes, en ham, naer datmen dient,
Zoo can men kennen buer en vriend.
Naer ’t noenmael zit vry neer een wijl,
Naer ’t avondmael zoo gaet een mijl.
Die comt te gaste on-ghebeden,
Die magh zijn stoel wel brenghen mede.
Die komt te gaste onghenoot,
Zie toe, datm’ hem niet uyt en stoot.
Het noen-mael valt ghemeenlick cort,
Wanneer ’t aen lecker spijze schort.
[p. 13]
Daer is dan blydschap inde zael,
Als elcken baert zich roert aen ’t mael.
Het eten is een dingh bequaem,
Het houdt het lijf en ziel te zaem.
De vette zeugh niet wel en weet,
Wat magher dinckt, die niet en eet.
Niet is een zaeck,
Heel zonder smaeck.
Een bigghe van een maend alleen,
Een gans van drye, en anders gheen.
Ey van een uer voor ’t beste houd,
Het brood een dach moet wezen out.
’t Verveelt de mensch, al is hy wijs,
Altijds te eten van een spijs.
Hy heeft een maegh, die ’t al verdout,
Die yzer zelfs verteeren zoud.
De honger moet wel wezen wreed,
Als d’eene wolf den ander eet.
Gheen mael zoo constigh toe-ghemaect,
Dat even-wel een yder smaect.
Gheen spyze, die ons beter smaeckt,
Als daer-men aen, door arbeyd raeckt.
Neemt tot uw spijse luchtich brood,
En kaes die swaer is, als een loot.
Meloen en kaes niet by ’t ghezicht,
Maer neemt die altijds by ’t ghewicht.
Hebt ghy gheen veld-hoen, of Kapuyn,
Laet brood u spijs zijn, en ajuyn.
De koeck en backt niet voor uw mond.
De boeckwey-Koeck verspaert het brood.
[p. 14]
Hy heeft zijn deel oock aen die taert.
Door Kost, goe’ maet, De smaeck vergaet.
Onmaticheyd op feest of mael,
Is moer van alle zieckt’ en quael.
Een cort sermoen, een maeltijd langh,
Dat is een vuyle verckens zangh.
God schiep noyt mond,
Of spijs en vondt.
Het Lams vleesch moet hem smaken wel,
Die daer de wolle leckt en ’t vel.
’Tis quaed te kommen naer ’t gherecht,
En in ’t beginsel van ghevecht.
Als u de spijs ten besten smaeckt,
Houd’ op van eten, wat ghy maeckt.
Een buyck daer al te veel is in,
En baert noyt gheen subtijle zin.
Een buyck met vet te veel bezet,
Doet aen de gheest een groot belet.
Een grooten buyck, een vette krop,
Dat maeckt een groot, en domme kop.
Wanneer het buyckjen is verzien,
’Ten wilt niet wel naer boecken zien.
De buyck, al vaert hy wonder wel,
Hy maeckt daer naer wel dickwils spel.
Wilt ghy zijn vet, met hongher eet,
Drijnct traegh, en al u teughen meet.
Die op een anders schotel wacht,
Eet dickwils qualijck, en met klacht.
De hongher doet het noen-mael eten;
Het avond-mael is tijd-vergheten.
[p. 15]
’T en kost niet veel, zijn zelf verzaden,
Maer veel, met leckerny te laden.
Die honghert, en is heet van maegh,
En can niet seer wel eten traegh.
De zot, of nar, de maeltijd doet,
De wijze wert-er mé ghevoedt.
Wanneer de maeltijd is ghehouwen,
De zot die blijft zijn hooft noch krouwen.
De maeltijt uyt, Men krauwt zijn huyd.
De feest ghedaen, Men blijft belaen.
Naer de feest, en al ’tghetier,
Met de erten dan te vier.
Gheen dorp zoo cleyn, of zoo benout,
Daer niet eens ’s Iaers men Kermis houdt.
Gheen dorp soo slecht ter weereld is,
Daer ’t niet eens ’s Iaers is kerremis.
’T en zal niet altijd wezen feest,
Of tijd, te leven als een beest.
De vraet die maeckt zijn eyghen graf,
Met mond en tanden, tot zijn straf.
Een beet ghe-eten,
Is haest vergheten.
Voor harde spijs, een spoor van wijn,
Zoo blijft de maghe vry van pijn.
De eerste beet de tweede schaet,
Of dat zy niet wel binnen gaet.
De kost in overvloed die deert,
En kittelt ons tot quae’ begeert.
Een lecker tafel wel ghedect,
Den mensch tot quade lust verweckt.
[p. 16]
Een note baet, de tweede schaedt,
De derde met de dood ons slaet.
De noten, appels ende peeren,
De stemmen van de zangers deeren.
Gheen zoo gheschickt’ of groote feest,
Daer elck was naer zijn zin gheweest.
’T en is niet altijds bruyloft-feest,
Of tijd te spelen zeer de beest.
Wel te eten, doet wel slapen,
Wel te leven, wel t’ont-slapen.
De eerst’ Olyve die is gout;
De tweede maer voor zilver houdt;
De derde als de Peste schouwt.
Wanneer de buyck is vol en zoet,
Een vrolijck hooft steeckt in de hoet.
Op een buyckjen soet en vol,
Daer op staet een blyde bol,
Wanneer de zeugh is vol en zat,
Dan stort zy om haer eyghen vat.
Als Rammen zijn verzaet en vol,
Haer horens jeucken aen den bol.
Als ’tleegh is vol, Het hoogh is dol.
Gheen voghel van zoo vreemde hoecken,
Die niet zijn cost op d’aerd’ moet zoecken.
Gheen voghel van zoo grooten waerd,
Die niet en zoeckt zijn kost op d’aerd.
De voghels zijn van God ghevoedt,
Maer elck een daerom vlieghen moet.
Ghemeste voghels, gladde veren;
Van volle backen, vette beren.
[p. 17]
Naer het snoepen van de peeren,
Drijnct den wijn, of ’tsal u deeren.
Door vreughd, ghezelschap, appetijt,
De mensch aen tafel wel ghedijt.
Een tafel van een goede vriend
In plaetse van een schole dient.


On-moghelick, on-bequaem,
ongherijmt.
MEn zou, met zoo te blijven hanghen,
Eer hazen, met een trommel vangen.
Men zou eer onder d’oxels helen
Een olyfant, al waert met velen.
De wolf veel eer en reeder zou,
Een Schaepjen nemen tot zijn vrouw.
De schild-pad zou veel eer den haes,
In stijf te loopen, wezen baes.
Men berght gheen naelden in een zack.
God en wilt niet van de man,
Dat hy niet wel doen en can.
De hond die knaeght het been, ter keur,
Om dat hy ’t niet kan swelghen deur.
Daer niet en is, of niet men ziet,
Daer nemen duyzend mans oock niet.
Daer niet en is, ghelijck men zeght,
Verliest de heer Bailliu zijn recht.
Verschrict gheen voghels in het wout,
Wanneer ghy die wel vanghen wout.
[p. 18]
    .        .        .        ’t is enckel raes,
Te vanghen met de koe een haes.
Een zot wilt, met onnut belet,
De winden vanghen met een net.
Hy bouwt kasteelen in de lucht.
Hy is alzoo moy ghewis,
Als een aep in ’t purpur is.
Een gouden ringh in verckens muyl.
Een ezel aen een luyt ghestelt.
De groote schoen van Hercules,
Voor kinders niet bequaem en es.
Een cleyne voet, een groote schoen,
En is gheen zaecke van fatsoen.
Het is een vremde beest ghewis,
Daer in noch hooft noch steert en is.
Menigh van een ander eest,
Daer hy van heeft aldermeest.
Wie is die oyt zegghen dorst,
Dat fonteynen hebben dorst.
Een ongherijmtheyt toe ghestaen,
Daer volghter veel meer achter aen.
Die niet en draeght, Wert niet ontjaeght.
Men maect gheen voghels bangh,
Wanneer men wilt de vangh.
Die gheen opper-lip en heeft,
Fleuyt niet wel, soo langh hy leeft.
Zulck een en can niet loopen wel,
Die niet can gaen op zijn ghestel.
Hoe kan de zot een telle gaen,
Wanneer het peerd wilt draven aen.
[p. 19]
’t Is quaed te streven teghen stroom.
Hy wascht zijn aenzicht met een dreck.
Hy maect zijn zelf met kolen wit.
Het staet gheschreven, zoo ’t gheviel,
In ’t boeckjen van het spinne-wiel.
’t Zijn blauwe enden,
Die noyt men kende.
’t En zijn maer brillen,
En enckel grillen.
’t Is praet, en schrijven,
Van oude wijven.
Hy gheeft het stroo den hond te wreten,
En peeren aen den ezel t’eten.
Hy loochent, en daer vast op staet,
Dat ’t water gans gheen dorst verslaet.
Naer zijn zegghen, zoud het hert
Van d’olyve niet zijn hert:
En de noot’ en zou van buyten,
Oock gheen harde schelle sluyten.
De zack die wilt den ezel draghen.
De slecke wilt den haze vanghen.
De waghen wilt de peerden trecken.
Het swart, wat datter wert ghedaen,
’t En neemt gheen ander verruw aen.
Die ’t niet wel can, en minst ooc past,
Die moet de keerse houden vast.
’t En is niet wel, in yders boot,
Een riem te hebben, kleyn of groot.
’t Is zot, en ’t heeft zijn onghemack,
Te coopen bigghen in een zack.
[p. 20]
Indien den hemel neder-viel,
Wat bracker pot, door ’t groot verniel?
Als eens den hemel neer zal zijghen,
Wat zullen wy leeuwereken crijghen!
Geen sweert in schee ghy steken zoudt,
Dan als ghy die wel vaste houdt.
De zee bracht eer een wijngaerd voort;
De stomme de’ veel eer zijn woord.
Blaezen, en met een te drincken,
Is een zaeck niet om te dincken.
Men can niet blazen, met de mond,
En eten meel, ter zelver stond.
Die maer en pooght, en stater naer,
Gheen dingh en zal hem vallen swaer.
Men vanght den haes met gheen tamboer.
’t Is een werck niet om verzinnen,
Kabels van het zand te spinnen.
Een Kemel en derf niet bestaen,
Door d’ooghe van een naeld te gaen.
Die jaeght twee hazen, later een,
En soo en krijght hy dickwils gheen.


Vleyers. Lief-koozen.
EEn Goed woord vint een goede sté:
Neemt, waer ghy gaet, het zelve mé.
Al cont ghy zomtijds overwinnen,
Wijct uwen vriend, en houd u binnen.
Vleyers, dat zijn booser dieren,
Als de Raven, of de ghieren.
[p. 21]
Hy melct de ooren,
Van die hem hooren.
Een zoete most,
Die ’t leven kost.
Een Iudas kus, een duyvels treck,
Die ons van achter breect den neck.
Wacht, met verdacht, de snoode katsen,
Die vooren lecken, achter kratsen.
Hy wilt, met schijn, my heeten broer,
Maar ’t zijn maer treken van een hoer.
Ghy kraeut hem, daer hy voelt, dat ’t juct.
Een goede spieghel is zeer vry,
Hy vleyt gheen mensch, wie dat hy zy.
Een man die al te vele vleyt,
Die ist, die u dan laghen spreyt.
De rijckdom vleyers wel vertoeft,
Maer teghenspoed de zelfd’ beproeft.
Wanneer de slagher ’t vercken krouwt,
Het mes hy in de keel dan douwt.
De slagher ’t vercken krauwt en streelt,
Wanneer hy ’t met een loosheyt keelt.
Die al te vele streelt en vleyt,
Het is de man die laghen leyt.
Hoonigh in de mond gheleght;
’t Scheermes, aen den riem ghehecht.
In schoon ghelaet, Is veel verraed.
De pot wat anders dickwils heeft,
Alst opschrift, of den tijtel gheeft.
Het is een dwaes, die zich betrouwt,
In buyten-schijn, en daer op bouwt.
[p. 22]
Het is een dwaes, die zich betrouwt,
Op aen-zicht, of gheveynsde cout.
Een dobbel tongh, een dobbel hert:
Elck een daer van bedroghen wert.
Dat zijn van d’alderslimste katsen,
Die vooren lecken, achter kratssen.
Die met u maeckt te veel fatsoen,
Heeft u verraen, of wilt het doen.
Gheen vlees en werter min ghekent,
Als menschen vlees, als ’t wert ghevent.
Gheen quader vlees, geen kentmen min,
Als menschen vlees, of menschen zin.
Die meer u doet, als hy wel placht,
Bedrieght u, vriend, of daer naer tracht.
Die dickwils vooren vleydt, en mydt,
Van achter in den rugghe byt.
Die my van voor maect schoon en net,
Maect my van achter vuyl te bet.
Indien de pille smaeckte wel,
Waer toe vergult haer swarte vel?
Zoo smaeck van pillen waere goed,
Waer toe dan goud, datm’ om haer doet?
Wanneer de vos de passy preeckt,
’t Is tijd, dat ghy uw gans versteeckt.
De Kat is weerdigh dood ghetrapt,
Die vooren lect, en achter crapt.
Een schoone tael den zot verdooft,
En maeckt, dat hy zeer licht ghelooft.
Door zoete woorden van de mond,
En wert de tonghe niet ghewondt.
[p. 23]
    .    .    .    men paeyt den zot,
Met schoone woorden op een bot.
Goe’ woorden die en costen niet,
’t Is wonder, dats’ oyt yemand liet.
De kat die weet al schijnt-ze mal,
Wiens lippen datse lecken zal.
Al jaeght een vriend ons aen een blus,
’t Is beter als een vleyers kus.
Een vriend, die gheeren smeert en leckt,
En mint een tafel wel-ghedeckt.
Ziet, hoe de vleyer is beleeft,
Hy eet hem op, daer van hy leeft.
Die u meer doet, als hy wel placht,
Die heeft bedrogh in zijn ghedacht.
Van zulcken vriend vertrect,
    En met voordacht hem mijdt,
Die met de wiecken dect,
    En met den beck u bijt.
Vriends zuer gezicht, en scherp beklagh,
Is beter, als een vyands lach.
Onder zoete honigh-wijn,
Schuylt wel dickwils quaed fenijn.
De appel in de eene hand,
De stock in d’ander vast gheplant.
Die deughden in u prijst en ziet,
Die ghy niet hebt, ghelooft hem niet:
Want hy zal spreken oock verlept,
Van feylen, die ghy niet en hebt.
Een man, die katten aert ghelijckt;
Hy recht zijn steert, wanneerm’ hem strijckt.
[p. 24]
Het is een zael van zulcken aerd,
Die zeer wel past op yder paerd.


Ghelijckheyd. Ghemeenschap.
Onghelijckheyd.
GHelijckheyd blijft, En langh beklijft.
Ghelijcheyd houwen, Doet vrede bouwen.
Hy staet in ’t slick, Soo diep als ick.
Hy is met my, Oock in de ly.
Hy vaert met ons, in ’t zelve schip.
Hy vaert al met de zelve wint.
De zelve buye slinghert hem.
Wy hebben oock de zelve ziect.
Wy steken in het zelve slick.
Als een koe biest, zoo biezens’ al.
Als een maer gheeuwt, zy gheeuwen al.
Als een gans drinct, zoo drinckens’ al.
Ghemeene schip-braeck is noch troost.
Het is een troost noch in verdriet,
Wanneermen mede lijders ziet.
Het is noch troost in droeve staet,
Als ander’ hebben ’t zelve quaed.
Gheen dingh en is ons lief en zoet,
Dat ons, en niemand anders voet.
Wanneer-men hus zeght, in ’t ghemeen,
Zoo meent-men d’hoenders al tot een.
De kraey die roept den arend uyt.
Hy gheeft een hinne om een ey.
[p. 25]
Hy is niet weerdigh, zulcken gheck,
Dat hy aen hem de pis-pot reck.
Ghy zijt niet weert, mijn kint te leyden,
Ia selfs mijn verckens niet te weyden.
Hy maect ons met zijn diep verstand,
Van vliegh’ of mugh’ een olyfant.
Een veest en is gheen donder-slagh.
Het schilt van wezen, en van aerd,
Ghelijck den ezel, en het paerd.
De muyze keutels, om haer schijn,
Die willen altijts peper zijn.
Wy drincken al den zelven dranck,
En zijn van eene ziecte cranck.


Goed. quaet. beter. ergher.
BEter noch een been ghebroken,
Als het is den hals te kroken.
Een oogh is beter voor de mensch,
Als blind te zijn, als ’t gingh na wensch.
’t Is beter struyck’len met de voet,
Als dat-men ’t met de tonghe doet.
Een ronde mond, een rechte hand,
Doet vry ons gaen door alle Land.
Die wel doet, met een goed ghemoed,
Gaet op een vast en zeker voet.
Een goede zaeck wel quaed ghediet,
Wanneer zy buytens tijd gheschiet.
[p. 26]
Uyt bitter kruyd, Veel nutheyd spruyt.
Het zoetste goed, Veel quaed ons doet.
Een leeuwercks dye veel beter houw,
Als heel het lichaem van een wouw.
Doet wel, wilt ghy ’t oock hebben wel.
God gheeft de quaedste Koe van ’t veld,
De cortste horens, om ’t gheweld.
Quaed kruyd, Zeer spruyt.
Quaed kruyd, wat datter wert ghedaen,
’t En wilt bederven, noch vergaen.
’t Is quaed te visschen achter ’t net.
’t Is niet al butter, t’ allen tijd,
Wat dat de Koeye gheeft of schijt.
Wanneermen yemand qualijck wilt,
Men vind een oorzaeck licht in ’t wild.
Daer is gheen quaed, dat ons yet schaedt,
Daer gheen ghevoelen is van quaed.
Men ist niet quijt, het gheen m’ is quijt,
Daer van men niet en weet, of lijdt.
Niet is u quaed, of daer toe streckt,
Als ghy u dat niet aen en treckt.
Drie dinghen raecken licht te schand:
De voghels in de kinders hand:
Een dochter by een grijze kop,
De goe wijn in een Duytsche krop.
’t Is beter verr’ en wel te zijn,
Als qualick, en naer by te zijn.
    .    .    .    .    men vind gheen quaed,
Daer uyt niet eenigh goed ont-staet.
Gheen quaed zoo quaed en kan-der zijn,
Dat niet en brenght zijn medecijn.
[p. 27]
Een man met eer, bemint den dagh,
Een fielt het licht niet lijden magh.
Ziet, wat ghy doet, of quaed of goed,
En niet wat dat een ander doet.
Beter heden een gheree,
Als te hebben morghen twee.
    .    .    .    .    een goede aerd,
Gheeft goeden wijn van zoeten aerd.
Men krijght wel spel, Al doetmen wel.
Een quaden hond en wilt gheen maet,
Wanneer hy in de keucken gaet.
Zijn strick is aen de galghe vast.
’t En is niet altijds even goed:
Nu eens wat zuer, dan eens wat zoet.
Het ey wilt, met een zot fatsoen,
Veel beter wesen, als het hoen.
Een geyten-stuckjen liever vat,
Als twee goe stucken van een kat.
Zoo elck een mensch verbet’ren kond’,
’t Waer al verbetert, watmen vond.
Men gheeft niet wel een blood rapier,
In handen van een dolle Pier.
Het moet wel zijn een quade wind,
Die niemand voor hem goed en vindt.
Die by den beul te biecht moet gaen,
En isser niet ten besten aen.
Die heunigh lecken wilt, by ty’en,
Moet lijden ’t steken van de by’en.
Die van de wyn ghedroncken heeft,
Drinck’ oock de moer, wanneerm’ hem gheeft.
[p. 28]
Een goed man is een goed ghemeen,
Hy is ’t gherief van elck end een.
Het goed van ’t quaed zeer veel verscheelt:
’T is lichter slaen, als datmen heelt.
Quaed kruyd, al wert het niet gesproeyt,
Zeer licht, en van zijn selven groeyt.
’t Is quaed de hond een bed te spreen.
De mensch, in wat gheval hy staet,
Vindt altijds onschuld tot zijn quaed.
Gheen quaed kan wesen groot ghenomt,
Dat laetst, en noch alleene comt.
Hy kan zeer qualijck lijden ’t quaed,
Die ’t niet gheleert heeft metter daet.
Het quaed dat yemand lydt op aerd,
Dat leydt hem vast ten hemel-waert.
Een mensch, die boos is van ghemoet,
Staet in de hel, met d’eene voet.
Het quaed dat baet, en heeft zyn goed;
Maer ’t goed mis-doet, en quetst ghemoed.
Te beter dat daer is de wijn,
Te scherper is oock zijn azijn.
Die ’t goed van ’t quaed niet onder-scheyt,
De zulcke by de beesten leyt.
De boosheyd zuypt, door grooten drift,
Het meeste deel van haer vergift.
De roozen vallen op de grond,
De doornen blyven t’aller stond.


[p. 29]

Tijd, of Iaren.
DE wijsheyd werd allenghs vermeert,
Den eenen dagh den and’ren leert.
De dagh, die morghen rijzen magh,
Die wert gheleert van dezen dagh.
Den dagh van heden, die nu licht,
Gheeft morghen noch zijn leer en licht.
Heden beurt ons menighfout,
Dat ons morghen bezich hout.
Den ouderdom, die maect ons wijs,
Terwijl hy ons maeckt kael en grijs.
De jaeren leeren, En wijsheyd meeren.
Ander jaren, ander zeden,
Anders morghen, anders heden.
Het aenghezicht, Verraet ons licht.
Uw wezen, en uw heel ghelaet,
Zeght, hoe het met uw jaeren staet.
De tijd heeft vleughels,
Maer toom, noch teughels.
De tijd, die altijds rijdt te post,
Is niet ghebonden aen een post.
In weynigh tijd, De huyre glijdt.
Den eenen dagh, naer alle blijck,
En is den ander niet ghelijck.
    .    .    .    vroegh op te staen,
En doet niet eer de zon op-gaen.
Vroegh op te staen, eer datmen plach,
En maect daerom geen vroegher dagh.
[p. 30]
Wat zijn zal, schict zijn zelven wel.
Mijn oegst die staet noch in zijn kruyd.
Het is noch vroegh, en ver van huys.
’Ten is (of dit, of dat gheschiet,)
Noch aller daghen avond niet.
Men meet den dagh van d’onder-gangh,
Hoe goet, hoe quaed, hoe cort, hoe langh.
Dagh en tijd, Droefheyt slijt.
’t Kan zomtijds in een huyr gheschien,
Dat honderd jaer niet zouden zien.
Heden is men hoogh ghe-eert,
Morghen dickwils onder d’eerd’.
Heden hoogh in eer verheven,
Morghen leegh ter neer ghedreven.
Heden is men groen en fris,
Morghen onder d’aerd’ men is.
Hoe wel men niet en hoort den haen,
De dagh zal echter commen aen.
Dat de morghen niet en kom,
Als met brood, of meel of blom.
’t En is niet altijds goed saysoen,
De wolle van het schaep te doen.
Of wel de hane niet en zinght,
De dagh en morghen-stond ontspringht.
Die daer een winter-dagh passeert,
Een groote vyand heeft geweert.
Een rijpe peer heeft dat ghebreck,
Zy valt zeer gheeren inden dreck.
De dagh, wanneer-men rekent ’t saem,
Is tot betalen niet bequaem.
[p. 31]
’t En helpt gheloopen of gheronnen,
Maer ’t hangh al aen ’t van passe kommen.
December was een maend wel eer,
Maer nu ist wel een maend of meer.
Van groote zaecken van belanck,
Niet beter als de tijd wat lanck.
Van morghen, morghen, altijds aen,
Men ziet den tijd zeer verre gaen.
’t Komt op een huyr wel al te gaer,
Dat niet ghebeurt in zeven jaer.
Eerst comt, eerst maelt, Eerst comt, eerst daelt.
Eerst van tijd, is eerst van recht,
Zoo de Keysers wet ons seght.
Niet dat niet slijt, By langh van tijd.
Wat anders ’s winters wert ghedaen,
Wat anders slaetmen s’zomers aen.
Elck zich streck, Naer zijn deck.
Het is hoogh tijd, te roepen brand,
Als ’t huys van ons ghebuyre brandt.
Neemt tijd, ter wijl ghy hebt den tijd,
Eer dat hy u gheheel ont-glijt.
’t Ghety, wanneer daer is de tijd,
Gheen uytstel, of vertoef en lijdt.
Verloren tijd, die ismen quyt.
De tijd is trots, en niet en wacht,
Hoe groot oock yemand zy van macht.
Doet op u hoy, en daer toe pijnt,
Terwijlen dat de zonne schijnt.
Een goede zaeck wel quaed ghedijt,
Als zy ghezeght wert, buyten tijd.
[p. 32]
Den herft verdrijft het zomer weer,
Maer ’t ander jaer brenght zomer weer.
Te winter by het goede vier,
Te zomer, by de wijn of bier.
By ’t vier, als m’is van koude blaeu;
Alst warm of heet is in de schaeuw.
Zit by het vier, by winter tijd,
Des zomers in de schaduw zijt.
De mid-dagh tijd, Gheen steur en lijdt.
Een rijpe peer, valt haest ter neer.
Al drinckend’ gaet den tijd voor-by,
En metter tijd verslijten wy.
De dagh, die volght, met zijn beslagh,
Is meester der voor-leden dagh.
De eene dagh naer d’ander rijst;
Maer elck zijn on-ghelijckheyd wijst.
’s Morghens berghen, ’s avonds beken:
Naer de noen, met Heeren spreken.
De bruynste morghen, die men zagh,
Die geeft de schoonst en claersten dagh.
Bruyne morghen, schoonen dagh;
Klaere morghen, vuylen dagh.
Terwijl het water loopt en dringht,
Zoo moet men malen datmer bringht.
Weest by uw graen, terwijl m’ het maelt,
Op dat ’t een ander niet en haelt.
De tijd brenght roozen, niet het hout:
De tijd maect alle droef heyd oud.
De tijd draeght groot en kleen in ’t graf;
De tijd vaeght alle droefheyd af.
[p. 33]
Leert vast den hoogh’ en leeghen zangh,
En zoo de tijd speelt, neemt u gangh.
Den hooghen zangh en leeghen leert,
En zoo de tijd speelt, danst en keert.
Dat zal werden fraey en goed,
Moet eerst hebben tijd en moet.
De tijd brenght, op het lest in ’t licht,
Al watter onder d’aerde licht.


Vremde. Anders dinghen.
GHy sproeyt een anders hof met nat,
Daer uwen dorstigh is en mat.
Een yder met het zyne moey’,
En in zyn eyghen water roey.
De schoe’ diem’ aen de voeten doet,
En zy niet grooter als de voet.
Dat vremd ons is, ons meest behaeght,
Een ander meer naer ’t onze vraeght.
Uw zeissen nimmermeer en slaet,
In ’t graen, dat ander lien aen-gaet.
Hy ziet zeer gheeren, dat men eet,
In anders huys, een vremden beet.
Hy gheeft goe koop, en op zijn woord,
Het geen hem gantsch niet toe-behoort.
Hy is wel wijs, met groot gheluck,
Die wijs wert, met eens andert druck.
Hy spiegelt hem wel zoet en zacht,
Die op eens anders quaed neemt acht.
[p. 34]
Vry naer wat anders omme ziet:
Ghy staet in dit register niet.
Ick sprack met u van Amsterdam,
En ghy andwoord van Rotterdam.
Hy was van ’t hof, Maer moeter of.
De een veel pijn en droefheyt lijdt,
Daer van de ander is verblijt.
En zet gheen voet in anders dans,
Al hadt ghy daer toe groote kans.
Men ziet zijn eyghen zaeck zoo niet,
Ghelijck men anders dinghen ziet.
Een anders zaeck zoo niet betracht,
Of hebt oock op uw eyghen acht.
Die wind ontbreeckt, zijn reyze spoey’,
Met boomen, en met sterck gheroey.
Ten waeyt niet altijds eene wind:
Men is oock steeds niet eens ghezint.
Wie weet, waer yemand druct de schoen,
Als dieze zelfs heeft aen te doen?
Het is zeer zoet, en goed om leeren,
Wt anders beurze wel te teeren.
Zulck een en is gheen vriend ghewis,
Die aen zijn selven vyand is.
Het is ghenucht, in ’t droogh te zien,
Hoe dat het reghent op de lien.
Het is vermaeck, te zien van strand,
Hoe dat een schip komt op een zand.
De beste stuyr lien zyn aen land,
En kouten van groot onverstant.
Noyt ontbreeckter troost en hert,
Als een ander lijdt de smert.


[p. 35]

Vriendschap. maeghschap. ver-
bintenisse. ghezelschap.
ZY pissen al in eenen pot.
Zy spelen al de zelve rol.
Zy zijn al, zoo men ’t wel bemerck’,
Gheteeckent met het zelve merck.
Oude vrienden, oude weghen,
Dat u die zijn nimmers teghen.
Oude vrienden, oude wijn,
Oude munte, moeten ’t zijn.
Een goede vriend, van goede hoop’,
Niet al te veel en overloop.
Al heeft een vriends huys goede locht,
Ten dient niet al te veel bezocht.
Wy leven al by eenen God,
Niet by een mensch, of eenen pot.
De eene vriend voor d’ander waeckt,
Als d’een of d’ander is vervaeckt.
Een tafel-vriend, Ons niet en dient.
Een tafel-vriend, hoe zoet van schijn,
En kan gheen vriend ter deghen zijn.
Een vriend, verkreghen door den dis,
Gheen recht of vaste vriend en is.
Een vriend is beter, alsmen reyst,
Als geld, hoe zeer oock datmen ’t eyscht.
Een vriend is by een Ey gheleken,
Het beste moet van binnen steken.
Een vriend die wert bekend ter deghen,
In ’t kleyne bedd’, en langhe weghen.
[p. 36]
Meloen of vriend, ’t is al een goed,
Van vijftich is-er nauw een goed.
De vriendschap met ghezelschap gaet,
Maer niet in groote troep bestaet.
Beter noch alleen ghestelt,
Als niet wel te zijn verzelt.
Gheen handel met een vriend te dryven,
Wilt ghy met hem in vriendschap blyven.
Die vanden hond maect zijn compeer,
En hoeft gheen stock, dat hy hem weer.
    .    .    .    .    een goede vriend,
Met brood en wijn kan zijn ghedient.
Korte rek’ningh, vriendschap heel;
Oude rek’ningh, nieuw krackeel.
Die vriendschap wilt, met goed fatsoen,
Die moet oock ander vriendschap doen.
Goede vrienden in de noot,
Vierendertigh in een loot.
Wel rekenen, en wel betalen,
En zomtijds t’samen avondmalen,
Dat is de rechte spijs en dranck,
Waer deur de liefd’ mach dueren lanck.
Een vriend en is noyt wel bekent,
Dan als ’t gheluck zich van ons wendt.
’t Bloed dat kruypt daer allen dagh,
Daer het niet wel gaen en magh.
Zoo ghy eens vriends ghebreken lijdt,
Ghy maecktze d’uwe, van u zijd’.
Gheld te leenen, wedden, spelen,
Breeckt de vriendschap onder velen.
[p. 37]
Een hamme, die een jaer is out,
Haer zelven niet meer goed en houdt:
Maer al waer vriendschap eeuwen oud,
Zy bleef noch goed, ghelijck het zout.
Hebt ghy voor u een vriend van doen,
Proeft eerst hem vry, als een Meloen.
De vrienden zijn als een Meloen,
Zy hebben eerst de preuv’ van doen.
Beproeft u vriend, beproeft u zweert,
Proeft wat u dient, en dat begeert.
Meloenen zijn zoo niet te koopen,
Ten zy men proef eerst goede hoopen.
Zoo moet het oock met vrienden gaen,
Eer datm’ een goeden can aen-slaen.
En kiest gheen vriend, als by de proef,
Of anders kiest ghy wel een boef.
Een vriend die wert ghekent in nood,
Een stercke pot, door harde stoot.
Het goud wert door het vier beproeft,
Een vriend, als yemand hem behoeft.
By vrienden zalmen t’eten blyven;
By vremde, zalmen handel dryven.
Met vrienden eet, en drijnct, en wandelt,
Maer met de vremd alleene handelt.
Een goede vriend,
Zoo langh het dient.
In erf, in bed, en in een ham,
De man zijn beste vriend vernam.
De vriendschap magh wel vriendschap voen,
Maer wee, die vrienden heeft van doen.
[p. 38]
De sleck en thoont haer zelven niet,
Dan als de zon haer stralen schiet.
Kust niet u vriend, zoo zeer of herd,
Dat zulcks hem quaed doe, aen zijn hert.
Zoo ghy zorght voor u zelf alleen,
Ghy zult bemint zijn van niet een.
God gheef mijn vriend maer zoo veel goed,
Dat hy my altijds kennen moet.
Den rijcken kent-men naer zijn dood;
En vrienden kent-men in de nood.
God gheeft mijn vriend noyt zoo veel goed,
Dat hy mijn vriendschap van hem doet.
Het naeste water, als het brandt;
De naeste vrienden; naeckt ons schand.
Vrienden in der vrienden nood,
Vier en twintigh in een loot.


Liefde. Vryagie.
DE lust en liefde, tot een dingh,
Maect moeyt’ en arbeyd gans gering.
De ooghen met haer clare schijn,
De leyds-lien van de liefde zijn.
Liefd’ heeft een hooft,
Dat licht ghelooft.
De minnaer weet, wat hy begheert,
Maer kent het niet, noch weet zijn weerd’.
’t Is licht den droes in huys te bringhen,
Maer quaed hem dan daer uyt te dringen.
[p. 39]
Liefd’ en gunst, Bey’ leeren kunst.
De Simmes liefde is zoo groot,
Zy druct van liefd’ haer jonghen dood.
Gheen rechte liefde, zonder vrees.
Liefd’ is een tocht,
Vol achter-docht.
Gheen liefd’ en ist, Als yver mist.
Wijs te zijn, en noch te minnen,
’t Is een zaeck niet om verzinnen.
Gheliefjes twist, Is haest gheslist.
Als twee ghelieven ’t samen kijven,
De vriendschap zal te vaster blijven.
Gheliefjes hebben haest’lick beel,
Wanneer zy vallen in krackeel.
Zulcken liefd’ is veel te groot,
Die-men koopet met de dood.
Die mint en can gheen zoppen eten,
Of ’t wambuys moet van ’t vetjen weten.
Geen meerder droefheyd oyt men vindt,
Dan als men scheydt van dat-men mint.
Liefd’ en wijsheyd in ’t ghemeen,
Konnen niet wel zijn by een.
Hy heeft zijn liefde vast besteet,
Die zoo mint, dat hy niet vergheet.
Die met een rechte liefde mint,
Vergheet die noyt, wat dat hy vindt.
Die vliet van hem, die hem bemint,
En volght hem, die hem niet bezint,
Die laet het vett’ en goede land,
Op dat hy zaey’ op ’t dorre zand.
[p. 40]
Die mint, en niet en wert bemint,
’t Is wonder, dat de liefd’ hem bindt.
Als liefde wert met liefd’ ont-moet,
Gheen dingh en was-er oyt zoo zoet.
Een kool wert noyt ghesmoort zoo dicht,
Of zy ontfonct aen ’t vier zeer licht.
Liefde die de order mint,
Van haer zelven eerst begint.
Men is zijn zelven aldernaest,
Die anders is, die is verdwaest.
Gheneghentheyt verwint,
En reden gans verblint.
Een die de meester lieft en mint,
Die spijst zijn hond, ghelijck een kind.
Men vindt gheen lack in rechte min,
Of isser wat, ’t is altijds min.
De liefde kruypt, en wilter zijn,
Daer zy niet gaen kan, sonder pijn.
De liefde komt te venster deur,
En gaet weerom uyt, door de deur.
Bemint my weynigh, en met maet,
Maer dat de liefde langhe staet.
Die my bezint, Mijn hond bemint.
De liefde kan de minnaers voen,
Gelijck de Leeuwercks ’t loock kan doen.
Het vier bedect, Meer hitt’ verwect.
De liefde smeeckt, De nyt die steeckt.
Niet is-er dat ons naerder gaet,
Als eyghen zelf, en eyghen baet.
’t Is zoo men mint, de goe’ man riep;
En gaf zijn koe een kus zeer diep.
[p. 41]
Hoe heeter liefd’, hoe eer verkoelt.
Een dochter neme, noch en gheef,
Al waer het aen haer eyghen neef.
Noyt is zulcken kussen goed,
Daer het herte zeer van doet.
Niet en doet de minn’ meer hyghen,
Als de vrees van niet te krijghen.
De vrees van niet zijn lust te krijghen,
Ont-steect de min, en doet ze stijghen.
Niet en kan meer liefd’ontsteken,
Als de vrees van die ’t ont-breken.
Te veel vervolght, maect schouw de maeghd,
Maer schouwt haer wat, zy zelve vraeghd.
’t Wistjens, die de liefjes wecken,
Zoo veel liefdes zolfer-stecken.
Hoe meerder liefd, hoe minder spraeck;
Hoe minder liefd’, hoe meer ghekraeck.
Die my bemint, mijn hond beminn’,
En elck een van mijn huys-ghezin.
Menigh man, die cust het kind,
Om de moeder, dien hy mindt.


Ghemoed. gheneghentheyd.
DIe ’t ongheluck is veel ghewent,
Voor ongheluck het niet en kent.
’t Ghemoed, door ongheluck verhert,
Niet licht daer door ghequetst en wert.
Een man, die op twee schouders draeght.
[p. 42]
Een man, die op twee zijden hinct.
Een die met alle winden waeyt.
Een man die met twee monden kout.
Het is een man, die uyt een mond,
Blaest warm en kout, op eene stond.
Het is een man, die koken kan,
En vis en vlees in eene pan.
Ghebreken in het hert ghewassen,
Zijn met gheen handen af te wassen.
Groot goed vereyscht een sterck ghemoed.
Hy hoorde t’hebben meerder goed,
Of wel te hebben minder moed.
Ten schort hem wis niet aen de moed,
Maer aen de schouder en de voet.
De beste sausse van verdriet,
Is goede moed, die op God ziet.
Een goed ghemoet, een lijdzaem hert,
Maeckt dat een leed maer half en smert.
’t Wert lichter veel, en minder herd,
Het ghene licht ghedraghen wert.
Naer dat de zaeck ons thoont in d’oogh,
Zoo zijn wy oock of leegh, of hoogh.
Naer dat ’t gheluck is, of de nood,
Zoo is ons hert of kleyn of groot.
Hy magh zyn stout,
Die op God bouwt.
Men thoont wel een zeer goed ghelaet,
Al ist, dat ’tspel niet wel en gaet.
Men ziet zomtijds een bly ghezicht,
Daer ’t hert in volle droefheyd licht.
[p. 43]
Den heunigh op een wond ghesmeert,
Al is hy zoet, niet weynigh deert.
Een zachten aerd, een vreedzaem woord;
Zoo wert ghekijf en twist ghesmoort.
Terght niet te veel een zacht ghemoed,
Want ’t raeckt op ’t lest in heeter gloed.
Een zachten aerd te veel ghemoeyt,
Veel stercker brandt, en heeter gloeyt.
Langhmoedicheyt dat is de spil,
Waer op, dat groot is, draeyen wil.
Een zachte antwoord breect den twist,
En alle haet en gramschap slist.
Een goede herder scheert het vee,
Maer vilt het niet, al ist ghedwee.
Die wilt bemint zyn door het land,
Moet heerschen met een zachte hand.
    .    .    .    gheen mensch die leeft,
Die ’t naer zijn zin en wenschen heeft.
Die ’t al begheert, Krijght hooft, noch steert.
Die ’t al om-vaemt, Niet veel verzaemt.
Ist zeldsaem, ’t is ons aenghenaem.
Elck dunct zijn uyl een valck te zijn.
Elck in zijn wind, Gheen rouck en vint.
De quaedste beesten, diemen vindt.
Met Zoetigheyd men vanght en wint.
Wanneer de herder is te zacht,
De wolf kackt wolle van de vacht.
Zoo veel luyden, Zoo veel huyden.
Zoo veel hoofden, zoo veel zinnen,
Ist niet buyten, ’t is van binnen.
[p. 44]
Zoo veel koppen, Zoo veel poppen.
Den eenen dickwils wat behaeght,
Daer van den ander steent en claeght.
Elck heeft zijn lust, Daer op hy rust.
Dat smeden van haer yzer kouten,
Been-hackers van haer hamel-bouten.


Eendracht. vrede. vyandschap.
NAer vyantschap, hoe quaed genoemt,
Een meerder vriendschap dickwils komt.
Ghekijf van d’een en d’ander vrient,
Tot stercte van de vriendschap dient.
Een vier ghedeylt en brant niet langh.
Twee mussen aen een koren-ayr,
Men vindt dat noyt een vreedsaem paer.
Door eendracht groeyt, al wat men ziet,
Door tweedraght alles komt tot niet.
Door eendracht cleyne dinghen groeyen,
En tot verderf door tweedraght spoeyen.
Zonder vreed’ en heyligheyd,
Is gheen heyl of zalicheyd.
Weest eens ghezint, met hert, en daed:
’t Verdeelde vier zeer haest vergaet.
Zoo Mijn en Dijn waer dood ghebleven,
De mensche zoud in ruste leven.
De naem van vred’ is wonder zoet,
De zake zelfs oock recht en goed.
[p. 45]
    .    .    .    gheen vre zoo quaed.
Of krijgh en oorlogh meer noch schaedt.
Al doet de vre ons niet veel baet,
De krijgh doet ons veel meerder quaed.
Een stuckjen broods gheeft meerder lust;
In ’t huys daer vrede woont en rust;
Als al de spijs en leckerny,
Als twist, en onrust is daer by.
Een ey in vre doet ons meer goed,
Als os of koe, in oorlogh doet.
In vred’ is beter slaverny,
Als in de oorlogh, heerschappy.


Spel.
TOezienders is gheen spel te groot,
Dewijl zy blijven buyten nood.
Hout op, alst spel ten besten is.
Terwijl het speeltjen noch behaeght,
Hout op, en niet te langh en waeght.
Die gheladen comt met gheld,
Wort door spel haest leegh ghestelt.
’t Gheluck dat ziet ons vriend’lick aen,
Als wy recht inde schoenen gaen.
’t Spel dat zalder thien doen quelen,
Eerder een zich rijck zal spelen.
Wanneer de kat is vol en zat,
Zoo speelt zy dickwils met de rat.
[p. 46]
    .    .    .    hy speelt niet wel,
Die yemand bijt of snyt in ’t vel.
Een speelders goed is noyt bekent,
Dat ’t yemant gaf een vaste rent.
Wanneer het spel is op zijn best’,
Scheyd uyt, en wacht niet op het lest.
Geen mensch men vint, Die altijds wint.
Gheen Koopman op der aerd men vindt,
Die altijds met zyn handel wint.
Die in ’t spel is, die moet spelen,
En niet laten zich vervelen.
Als het spel is op zyn best,
Moetm’ het laten met de rest.
Naer het spel, Twist en hel.
Goed spel, goed gheld, en daer ghetelt.
Het spel is niet, als groot mis-bruyck,
Daer d’een de ander licht de fuyck.
Door wijn, door vrouwen, en door spel,
De man, wert lacchend arrem wel.
Hy speelt het spel al naer zijn zin,
’t Is altijds met hem reyn ghewin.
Het spel en is de keers niet weert.
Men sal wel zien, op ’t eynd van spel,
Wie dat zal hebben ’t schoonste vel.
    .    .    .    al ist maer spel,
Het wijst eens mensches naturel.
Die ongheluckigh is in ’t spel,
Zal met een vrouwe wezen wel.
Hy speel zyn rol,
Al naer zyn bol.
[p. 47]
Met spelen niemant oyt ghedijt:
Het is verloren gheld en tijd.
Door spelen, wedden, leenen gheld,
Wert vriendschap aen d’een zy’ ghestelt.
Die speelt, en zoo zijn werck verpoost,
Die moet een bil-slagh zijn ghetroost.
Spelen gaen te lande-waert,
Dat is wel een bil-slagh waerd.
Met wijn, met vrouw, met spel verwert,
De man allenghskens byster wert.


Dieren.
KAtten kinders muyzen gheeren.
Al watter oyt van katten quam,
Het mauwd’, en rat’, en muyzen nam.
Zoo quam de katte noyt aen speck.
De kat en quam; met zulcken treck,
Noyt aen de vis, of aen het speck.
Als maer een weynigh dwaelt den herder,
De schapen dwalen noch veel verder.
De schapen dolen langhst het woud,
Wanneer den herder doolt benout.
De vis, krijght, naer ghemeene ganck,
Aen ’t hooft, zijn eerst’ en meeste stanck.
Wanneer de katte slaept en rust,
De muyzen danssen, naer haer lust.
Wanneer de kat is buytens huys,
Zoo danst en springht de rat en muys.
[p. 48]
De Vos moet dickwils, zonder eten,
Den hongher met de slaep vergheten.
Het moet wel zijn een arme muys,
Die maer een hol heeft in het huys.
De Munnick best in ’t klooster is.
Den dief die hoort de galghe toe.
De exter zelve wert oock licht
Wt haren nest een ey ghelicht.
Den exter wert oock wel een ey,
Ghenomen, alsmen eertijds zey’.
Een oude vos, en wel ervaren,
En comt niet tweemaels licht in ’t garen.
Den ouden ezel vreest de straet,
Daer hy eens viel, en leed’ veel quaet.
Den hond keert weer, en eet en smaect,
Het gheen hy eens hadd’ uyt ghebraect.
Gheen beter jacht men vondt,
Als van een ouden hond.
Een versche mond, een drooge voet,
Dat houd-men in de peerden goed.
Men kan niet hebben van de vos,
Yet anders, als het vel in ’t gros.
Den hond die byt vergheefs de steen,
Daer mede was gheraect zijn been.
Men moet een peerd niet meer doen trecken,
Als al zijn krachten konnen strecken.
Die verder wilt, als ’t peerd can rijden,
Zitt’ af, en gae, om ’t peerd te mijden.
    .    .    .    een dullen hond,
Leeft maer een wijl, en korte stont.
[p. 49]
Een quaden hond is wel te spooren;
Hy heeft altijds verscheurde ooren.
Men vond noyt worst in honde-nest.
De slecke steect zyn horens uyt,
Wanneer den dagh de avond sluyt.


Brood.
HEt is een weeld’righ backers kind,
Dat altijds brood ghebacken vindt.
    .    .    .    een broodloos man,
Verzint van alles, wat hy can.
Die in de oven heeft zijn brood,
Geeft van uw koeck hem in zijn schoot.
Hy laet niet toe dat van zijn cant,
Zou yemand eten uyt zijn hand.
Voor een die smaeck en hongher heeft,
Geen brood is quaed, wat datm’ hem geeft.
Die hongher heeft, en appetijt,
Wat brood het zy, met lust ontbijt.
Daer maer ajuyn is, en wat brood,
Daer is vry gheen trompet van nood.
By ghebreke van Kappuyn,
Drooghe brood, en wat ajuyn.
    .    .    .    die brood ontbreeckt,
In groote last, en droefheyd steeckt.
Brood dat licht is, swaere kaes,
Die dat neemt, en is gheen dwaes.
Daer brood ontbreeckt, ist al te koop.
[p. 50]
Een scherpe tand, voor d’harde kant.
’t Verveelt de mensch, ook zelfs by noot,
Altijds te eten van een brood.
De zotsten herders kaes en brood,
Is eerst gheeten, zonder noot.
Wat brood en zout, Het leven houdt.
Veel meer fluweel, als brood ten deel.
Al kan de vrouw doen wonder veel,
Zy backt gheen brood oyt zonder meel.
Veel zijn ghekleed in kaf in pluys,
Die magher eten hebben ’t huys.


Iaer.
AL heeft het een jaer wat verdriet,
Het een jaer leert het ander niet.
Die jaer-ghelt neemt, het zy van waer,
Moet arbeyd doen, oock voor een jaer.
De tijd maeckt hoy, En kruyd tot stroy.
Het jaer brenght voor, En niet de voir.
’t Iaer gheeft de plant, En niet het land.
Het jaer dat heeft een wijden mond,
Die gaept en snact tot aller stont.
Het jaer wel dick met sneeuw bedeckt,
Veel vruchten aen de Lands-man streckt.
April en mint, Gheen noorden wind.
Van reghen, die des winters stort,
De zomer wonder vruchtbaer wort.
Kersmis komt maer eens in ’t jaer.
Een drooghe Maert, een nat April,
een koele May, ’t is wensch en wil.
[p. 51]
Ghy kout van u oud groote vaer,
En van het sneeuw van ’t ander jaer.
Een goed jaer wert zeer haest versmeert,
Een quaed jaer duert, en ’t goed verteert.
Wanneer het dondert in de Maert,
Elck een die magh wel zijn vervaert.


Ruste. ghemack. gherust, te vreden.
DIe wilt ghemack, Blijv’ onder ’t dack.
Wilt ghy rust en gheen ghedruys,
Blijft gheduerigh binnens huys.
Elck zy te vreden met de staet,
Daer in hy is, dat is Gods raed.
Elck min de staet, Daer in hy staet.
Elck een zy met zijn lot te vreen,
Zoo zal hy wel zijn tijd beste’en.
’t Is wel te zeylen onvervaert,
Wanneermen in de haven vaert.
’t Is wonder goed, voor leegh en hoogh,
Twee koorden t’hebben tot zijn boogh.
’t Is goet en zeker t’aller tijd,
Wanneer-men op twee anckers rijdt.
Het is gheruster buyten hecht,
Zijn zaeck te pleyten, voor het recht.
’t Is goed van een gheruste ree,
Te zien een schip-braeck in de zee.
Die rust wilt hebben en ghemack,
Die blijf gheduerigh onder dack.
[p. 52]
Wat datter is, het wert ghedraghen,
Behalven weeld’ en goede daghen.
Hy heeft wel schoon te draghen yet,
Die ’t niet en weeght, of gheeft verdriet.
Men drinct gheruster, over mael,
Wt aerdwerck, als een goude schael.
Beter in de rijzer-zanck,
Als het is in d’yzer-clanck.
Beter, daer de cruyden groeyen,
Als het is in d’yzer-boeyen.
’t Is best voor elck, met goed ghelijck,
Zijn voeten t’hebben uyt het slijck.
De stille zeugh, die niet en grolt,
Die eet den draf, en wert ghevolt.
Het ghene datmen licht gheniet,
Al is het fraey, men acht het niet.
Daer yemand licht’lijck aen gheraect,
Zeer licht en haest hy daer van braect.
Aermoede dwingt, maer weelde springt.
Dat ghy begheert, gheschiet het niet,
Begheert dan ’t ghene dat gheschiet.
Die wandelt met een-voudigheyd,
Die wandelt met gherustigheyd.


Bequaemheyd. overeen-commingen.
onbequaemheyt.
ALs werck en vier by een vergaert,
Het brant zeer licht, en metter vaert.
Vier en vlas, Brant zeer ras.
[p. 53]
Ghy hebt het net, In ’t wit ghezet.
Ghy raect den naghel op het hooft.
Ghy raect de zake met de naeld.
Ghy hebt het wit daer net ghetroffen.
Het vriest een yder slack of stijf,
Naer dat hy kleeren heeft om ’t lijf.
Wel voor-ghegaen, Wel naer-ghedaen.
Wanneer het wel-gaet, met goe’ schijn,
Kan yder een wel vroe-vrouw zijn.
De man die niet een gheyt’ can draghen,
Wilt hem met gheen osse plaghen.
Leer en leven alle be’en,
Moeten stemmen over een.
Een Apt en zijn convent zijn een,
Maer let, de burzen zijn verscheen.
Goe’beeren voor een goeden hond.
Niet hoogher, of niet meer bejaeght,
Als u verstand en cracht verdraeght.
Elck een zich zelven meten moet,
Met eyghen, niet met anders voet.
’t Is dolheyt yetwes aen te gaen,
Dat met ons cracht niet can bestaen.
Zoo ghy gheen osse dryven kont,
Zoo drijft den ezel, of den hond.
Gheen meerder cost en doe de man,
Als wel zijn zake lijden can.
En roemt niet boven uw bereck,
Of anders zijt ghy dol of gheck.
Een snoode wouw, al is hy schalck,
En zal noyt wesen goede valck.
[p. 54]
God gheeft elck koude naer zijn kleed.
Die tot het sweerd en wapen wast,
De tabbert hem niet wel en past.
Of ’t weer is schoon, of ’t stort een plas,
’t Is noyt een yder een van pas.
Hy zal een heele keers verslinden,
Op dat hy zou een neuckjen vinden.
En gheeft een os, of koe, gheen wijn;
Noch werpt oock peerels voor het swijn.
De eene muyl den ander wrijft,
d’Een snijt de penn’ en d’ander schrijft.
    .    .    .    wie kan der baden,
Met zacken op den ruggh’ gheladen.
Een ringh, die niet is wijt ghenoech,
Aen uwen vingher niet en voegh.
Te wijd’ of al te nauwen ringh,
Aen uwen vingher niet en bringh.
Die met katten gaet ter jacht,
Krijght maer muyzen tot zijn vracht.
Die met katten uyt gaen jaghen,
Niet dan muyzen t’huys en draghen.
Verwacht niet van een koper miss’,
Daer koper gheld ghegheven is.
Een stinck-neus is een quaet barbier.
De kreupel met zijn hinckend been,
Wilt altijds danssen voor elck een.
Heyl’ghe daghen, heyl’ghe wercken,
Dat kan ons de ziele stercken.
De pot al is hy zeer gheschonden,
Hy heeft zijn decksel noch ghevonden.
[p. 55]
Die steert en is niet van dat kalf.
Wolven-zaus tot hoender-vleesch.
Dat is spijze, naer den eesch.
    .    .    .    Voor korte broecken,
Moetmen langhe nestels zoecken.


Water.
GEen water, of ’t heeft zijn grond.
Den afgrond zelf, die heeft een grond.
De mensch met water en met brood,
Kan zich ont-houden inde noot.
Wat water en een korste brood,
Is ons ghenoegh tot ’s levens nood.
Vertrouwt u niet, noch gantsch verlaet,
Op water, dat heel stille staet.
Het loopend’ water niet versmaed;
’t Is beter, als dat stille staet.
Een zulcken dickwils wert beklemt,
Die tusschen twee quae waters swemt.
Hy slaet het water met een stock,
En melckt, ghelijck het schijnt den bock.
Hy heeft gheen dorst, van groot beklagh,
Die ’t goede water niet en magh.
Het water, hoe het keert of went,
Loopt altijds naer de zee, op ’t end’.
Het water ons tot weenen dringht,
Door wijn de mensche danst en springht.
En gaet door zulcken water niet,
Daer van ghy niet den grond en ziet.
[p. 56]
Gheen water oyt zoo diep men vond,
Of ’t hadde noch altijds een grond.
Het verre-water bluscht gheen vier,
Of ’t moet voor al eerst wezen hier.
Men swemt veel beter, ’t aller tijd,
In waters, welck’ zijn diep en wijt.
Hoe goede swemmers datm’oyt vond,
Zy zijn noch wel ghegaen te grond.
Het stille water mijd en schouwt,
En daer op niet te veel vertrouwt.
Het water, dat daer stille staet,
Daer op u niet te veel verlaet.


Verquisten. sparen.
VEel te slempen, Moet ons dempen.
Een spaerder krijght tot erfghenaem,
Een teerder, die zich niet en schaem’.
Een vader, die veel goeds vergaert,
Een zone, die gans niet en spaert.
Dat de spaerders nauw bewaren,
Quisters voor den droes doen varen.
Hy zal wel maken, met zijn quisten,
Dat vrienden om het goed niet twisten.
Die peper heeft in overvloed,
Het zelf oock in zijn warmoes doet.
Heeft hy veel eyers tot de pan,
Hy maeckter oock veel doppen van.
’t Is met hem tot de gist gheraect.
[p. 57]
Gheen grooter tol, als spaerzaemheyd,
Wanneer dat wijslijck wert beleyt.
Spaert liever, als het vat is vol,
Dan als het ledigh is en hol.
Al de wenschers ende wouders,
Noyt en zijn zy goed huys-houders.
De spaersaemheyd comt veel te laet,
Wanneer de wijn zijn azem laet.
Als de boter gaet ten bo’om,
Dan is sparen enckel droom.
Een cleyne keucken, reyn en kuys,
Die maect het groots’ en beste huys.
Spaerzaem en met mate leven,
Dat zijn renten, die veel gheven.
Spaerzaem zijn, en nimmers zat,
Is een groote tol en schat.
Spaerzaem zijn is ongheacht,
Maer het is een groote schat.
Die niet een penningh hout in waert,
Die man en is gheen pennigh waerd.
Sparen is een rijcken thol,
Dat de beurze maket vol.
Ten helpt gheen sparen aen den dis,
Wanneer het goed ten eynde is.
Als het goed is wegh-ghevaren,
Wat kan helpen dan het sparen?
Een vrouw zeer gheeren ’t danssen ziet,
Maer met de graghe tanden niet.
Die leert meer dan hy kan ver-vanghen,
Die draeyt een koord, om zich te hangen.
[p. 58]
Dat fleuyt en vedel heeft vergheert,
Wert met de trommel weer versmeert.
Daer het schaepjen quam van daen,
Is de vacht weer heen ghegaen.
’t Goed dat de vader heeft gherooft,
Wert door de zone licht gheschooft.
’t Goed dat de vader heeft ghestolen,
Dat doet de zone veeltijds dolen.
Hy heeft den Os gheheel verteert,
Behoudens noch alleen de steert.
Verdoet niet meer, wie dat ghy zijt,
Als wel uw rent’ of in-komst lijt.
Te burze gaen, Is licht ghedaen.
Die penningh wert zeer wel verquist,
Daer med’een gulden wert ghevist.
Dat zulck een penningh henen vaert,
Daer med’een stuyver wert ghespaert.
Spaert in u jonckheyd, lieve kind,
Op dat ghy ’t in uw’ oudheyd vindt.
’t Staet op de vloer, Zoo ’t quam, zoo ’t voer.
En spaert gheen meel van meulenaers,
Noch backers broot, noch visschers baers.
Men spaert wel zomtijds uyt de mond,
Het gheen de kat eet, of de hond.
    .    .    .    gheen beter rent,
Als spaerzaemheyd, en is bekent.
Gheen in-comst die ons beter smaect,
Als daer men aen door ’t sparen raect.
Gheen beter in-komst, met bescheyt,
En kander zijn, als spaerzaemheyd.
[p. 59]
Een man, die niet veel rent en vint,
Hy buyelt ’t meel vast in de wind.
De hand ghereeder aen den hoet,
Als aen de beurze wezen moet.
Die ’s avonds al het zijn verdoet,
Heeft’s anderdaeghs niet dat hem voet.
Veel verdoen, en weynigh winnen,
Ist verderf van huysghesinnen.
Zoo ghewonnen, zoo versmeert,
Zoo verkreghen, zoo verteert.
Die eens begint te wezen mild,
Die wert een quister, of een ghild.
Door den trommel op-ghedaen,
Door de fluyte wegh-ghegaen.
Door grijp grijp grijp zeer haest vergaert,
Door treck treck treck haest henen vaert.
Ghy zult verliezen groote dinghen,
Zoo ghy de kleyn’ wilt omme-bringhen.


Conste. verstand. wetenschap.
onwetenschap.
GHeen mensch en schaem’,
Zijn konst of naem.
Konst en ambacht is maer pijn,
Daer ’t gheluck niet by wil zijn.
Niemand is met kunst gheboren.
De const is langh, het leven cort,
Dat ons ter halver weghe schort.
[p. 60]
Gheen konst men koopt,
Hoe zeer men loopt.
Tot goede stof, daer moet oock wezen,
Een meester in de konst gheprezen.
Een handwerck is een daeghlick gheld,
Dat ons ghelijck wert aen-ghetelt.
De konst heeft brood, En dient in nood.
Gheen beter reys-gheld als de kunst;
’t En valt niet swaer, en ’t biet ons gunst.
Elck hand-werck heeft een gouden bodem.
Die daer een konst of ambacht weet,
Waer dat hy gaet, heeft wat hy eet.
Een yder land, Biet kunst de hand.
De konst wert niet ghenoegh ghekent,
Zy is de haven van ellend.
Tot goede stoffe dient een man,
Die ’t zelve wel ghebruycken can.
Geen mensch wert deur de plaets geleert,
Noch meer of min daer deur gheeert.
In wel te voeghen, Is ’t meest ghenoeghen.
Die ’t noyt en dé, met quaed fatsoen,
En zal het nimmers wel oock doen.
Men leert de konst, met qualijck doen.
Die niet kan villen recht en wel,
Verderft het vlees, en oock het vel.
Kunst zonder kracht, Is ongheacht.
    .    .    .    kunst en verstand,
Heeft over kracht de over hand.
    .    .    .    kunst en treken,
Werden zomtijds uyt-ghestreken.
[p. 61]
Indien den baerd de wijsheyd bracht,
De bock werd d’alderwijst gheacht.
Been-houders die te rasse villen,
Het vel en oock het vlees verspillen.
Een visscher, die hem wel verstaet,
Een ael oock uyt de hand ont-gaet.
Goe swemmers, oock de alderbest,
Verdrincken al noch op het lest.
Met te leeren, en vol-herden,
Kan-men een goe meester werden.
Al doend’ ist datmen beter leert,
En konst en wetenschap vermeert.
Het wert met recht een zot ghenaemt,
Die zich van yet te leeren schaemt.
Dat in de wieghe wert gheleert,
Dat blijft, tot dat wy zijn verteert.
Terwijl de knyen noch zijn groen,
Zoo kan-men grooten voortganck doen.
Die in zijn werck hem niet verheught,
Hy zal noyt doen het gheen dat deught.
Die u niet kent die magh u koopen.
Die u wel kent, en neem’ u niet.
Den reygher op het water steeckt,
Daer ’t swemmen is, dat hem ontbreeckt.
Een mensche wert zeer licht ghespent,
Van ’t ghene, dat hy niet en kent.
Daer is, alst blijckt uyt zijn bedrijf,
Gheen graentjen zouts in heel zijn lijf.
Sauf uyt, zet daer, Dat can hy maer.
Hy is zoo grof, als boone-stroy.
[p. 62]
Het is een man uyt Plompardijen.
De konst gheen meerder vyand heeft,
Als hem, die heel on-wetend’ leeft.
Hy weet niet wis, Hoe oud hy is.
Hy heeft propheten dreck gheeten.
Ick ben zeyd’ Amos, gheen propheet,
Maer herder, die niet veel en weet.
’t Is haest ghenoegh voor hem ghezeght,
Die met verstand wat over-leght.
Een woord bestaet, Voor die verstaet.
Eer-men recht kan leeren hanghen,
Is men met de dood bevanghen.
Vermeet u niet meer met de mond,
Als ghy te recht wel doen en kont.
Die niet veel weet, Niet veel vergheet.
Een onghelettert, Niet licht verkettert.
Leert veel, spreect weynigh, vele hoort,
Zoo zult ghy eerlijck raecken voort.
Die man en hoeft niet meer te leeren,
Die met een yder can verkeeren.
Een goede metser van verstand,
Verwerpt gheen steen, die valt in d’hand.
Een timmerman, die zich verstaet,
Maect niet veel spaenders, hoe het gaet.
Die niet en weet van niet en ducht,
Noch met geen droefheyd daer van zucht.
Die een konst, of ambacht can,
Heeft ghelijck een rent’ daer van.
Een yder heeft wel wetens lust,
Maer van de loon men swijght en sust.
[p. 63]
Yder een zoect wel te weten,
Maer zal licht den loon vergheten.
Geen Chirurgijn, die d’eerste stond,
Wel oordeelt van een zeer of wond.
Hoe veel ’t verstand en gheest vermagh,
Men wert niet wijs op eenen dagh.
Hy heeft de school goe’ nacht ghezeght.
Die ’t handwerck niet en heeft gheleert,
Die blijfter van, eer dat hem deert.
Wat is een werckman, zonder tuygh?
Wat doet een kuyper zonder duygh?
Ten is gheen goede metseleer,
Die weyghert steen, of werpt om veer.
De metsers, die haer konst verstaen,
Zijn met gheen steenen oyt belaen.
Schoene-makers dat zy spreken,
Van haer schoenen, en haer steken.
    Van haer leer, en van spinnael,
    Of zy springhen buyten pael.
De morghen-roode zoel en fris,
Vriendinne van gheleertheyd is.
Goe’ meesters gaen naer ’t hospitael;
De brodders zitten in de zael.
Goe meesters hebben niet van doen,
Om werck te soecken, zich te moe’n.
Die schoenen maect, wat dat hy doe,
En spreke niet, als vande schoe.
Een voer-man in zijn kunst gheleert,
Op een zeer smallen wegh wel keert.
Een goed koetsier, van wijs belegh,
Die keert wel op een smalle wegh.
[p. 64]
De penne voedt, De pluym verdoet.
        Door de penne wert verstaen de schrijf-
        konst: door de pluyme, de veder van
        wilde zoldaten.
Of weet, of rust, zoo hebje rust.
Gheen meester was-er oyt zoo vast,
Die ’t altijds naer de konste past.
Het moet een kloecke meester zijn,
Die niet en werct eens uyt de lijn.
Die meester magh wel zijn ghemerckt,
Die noyt en feylt, wanneer hy werckt.
Die ’t altijds raect, Moet zijn volmaect.
Die man is in de konst wel vast,
Die ’t altijds raect, en altijds past.
Een peerd dat oock vier voeten heeft,
Vertreet zich wel, daer van het sneeft.
Aen een ander dat ghebiet,
Want ’t en is mijn ambacht niet.
De wetenschap gheen vyand heeft,
Als hem die heel on-wetend’ leeft.


Ezel. Bot. boer. onwetenheyd.
HY rijt, met zinnen en begheert,
Vry op een zot en gheck’lick peerd.
Een ezel hy berijt, Die staegh van achter smijt.
Een kort sermoen, en langhe worst,
Dat past wel op der boeren dorst.
Die niet can roeyen, Moet zich niet moeyen.
[p. 65]
Daer zijn veel ezels op te spooren,
Die niet en hebben langhe ooren.
Ezels vind-men by der hoopen,
Die maer op twee beenen loopen.
Men ziet veel ezels gaen,
Die op twee beenen staen.
Zulck een ghenoech ter molen gaet,
Die daer zijn ezel drijft, en laedt,
    .    .    .    hy kan niet meer,
Als kauwen, en dan swelghen neer.
Krauwt ghy den boer zijn achter-stel,
Hy kackt u in uw handen wel.
Hy rieckt noch naer den dreck en mist,
En naer het gheen de koeye pist.
Wat ist dat hy met landen doet,
Die van zijn pachter leeren moet?
Hy is verzien van gheest en vlam,
Ghelijck de gans is van een kam.
Een boer, die ’t zee ghezonden is,
En brenght weerom noch zout, noch vis.
Die erghens heen een beeste zend,
Krijght weer een beeste, die hem schend.
Een lompen boer, ghelijck men ziet,
En weet ’t ghebruyck van sporen niet.
Een ezels draf en duert niet langh,
Het valt terstond hem al te bangh.
’t Is een arm en zober bloed,
In een flesse op-ghevoedt.
Als d’ezel wert te feest ghenoot,
’t Is om te draghen hout of brood.
[p. 66]
Ten can niet veel, of diere staen,
Dat door den ezel wert ghedaen.
Die op goude grond wilt bouwen,
Moet aen ezels niet betrouwen.
God wil van zotheyd hem ghenezen,
Die naeuw een boecxken heeft door-lezen.
God hoede my voor zulcken man,
Die nauw zijn vader-ons en kan.
Hoe slechter timmerman ment vindt,
Hoe meer houd dat hy oock verslint.
Een stamelaer wilt altijd spreken.
Al is het zelfs van zijn ghebreken.
Die neer-ghevelt is, is zoo dom,
Hy wilt al vechten wederom.
Die van natuer is boers en bot,
En kom’ te hove niet tot spot.


Gheduerigheyd, volherdinghe,
ghewoonte, wijze.
VEel honden is der hazen dood.
Den boom valt niet met d’eerste slagh.
De eyck, die vast ghewortelt staet,
De eerste slagh niet neer en slaet.
Blijft in de staet, Daer in ghy staet.
Dat niet en blijft, Dat niet beklijft.
Een steen ghewentelt en ghezolt,
Wert noyt bemost, zoo langh hy rolt.
Elck op zijn wijs’, Of mal, of wijs.
[p. 67]
Elck zijn manier, Dat heeft zijn swier.
Die niet en zijn ghewoon te rijden,
Van achter pijn en smerte lijden.
’T is een oud’ en ware reden,
Onghewoonte breect de leden.
Onghewoonte die verveelt,
Maer ghewoonte die vereelt.
Ter wijl ghy gaen en kommen zult,
Zoo blijft de wegh met u vervult.
Gaen en kommen altijds aen,
Maeckt een glad’ en effen baen.
Over ’t Kerck-hof veel te gaen,
Maect dat ’t gras niet groen can staen.
Die hard op ’t lijf ghestooten wert,
Die drilt en voelt noch langh de smert.
Een packjen dat-men langhe draeght,
Hoe cleen, op ’t laetst, den rugghe plaeght.
Die eens den duyvel bevaert doet,
Zal ’t meer wel doen, al is ’t niet goed.
Gheduerzaemheyd, Gheeft mack’lijckheyd.
Een bijlken, aen den boom ghestelt,
Een Eyck op ’t laetste neder-velt.
Een dingh dat anders is van weerd,
Zijn prijs wert door ghebruyck gheweert.
Beleeftheyd maer van eene zijd,
En kan niet dueren langhen tijd.
’t Reghent licht een groote plas,
Daer het nat te vooren was.
    .    .    .    .    een kleyn ghewicht
Weegt swaer opt laetst, al schijnt het licht
[p. 68]
    .    .    .    .    Door cleynen reghen,
Is dickwils groote wind gheleghen.
Volherdingh maeckt den man bequaem,
Al is hy bot en zot te zaem.
Dat tusschen bey’ gheen poos en maect,
En duert niet langh, of ’t eynde raect.
Een zaeck ghewent, en veel ghezien,
Verliest haer weerde by de lien.
Volhert, zoo ghy de vrucht begheert,
Volherden in ghebruyck verkeert.
Volherdingh maeckt bequaem den man,
Al ist dat hy gans niet en kan.
Die onderwijl en heeft gheen rust,
Zijn jeughd en cracht wert uytgheblust.
Een reys ghethoont,
Is gheen ghewoont.
Indien ghy zijt ter zee ghewent,
Om ’t land daer van u niet en went.
Zoo ghy altijds een zee-man waert,
En wert gheen boer, die bouwt de aerd.
    .    .    .    .    een zaeck ghewent,
Wert voor byzonders niet ghekent.
Die van een weygh’ringh is vervaert,
Het is een bloed van blooten aerd’.
Een staeghe jagher vanght het wild,
Die staegh aen-houd, crijght wat hy wilt.
De man altijds daer henen went,
Daer toe zijn kindsheyd was ghewent.
Ploeght, zonder omzien, zijt ghy wijs,
Want die volhert, die crijght den prijs.
[p. 69]
Hy lieft de zijde van de tas,
En niet den man, maer wel zijn kas.
Schencken, heet met d’anghel vissen,
Zelden, dat het oock zal missen.
Hy werpt, ghelijck een groote gheck,
Een braed-worst, naer een zijde speck.
Quaem ’t, Ick naem ’t.
Smeeren maeckt de huyden zacht.
De vreckaerd daer op niet en ziet,
Wie dat hem vriend is, ofte niet.
De vreckaerd een goe’ vriend wilt zijn,
Ick min’, zeght hy, het uw als mijn.
Men nam de Kolf aen Hercules
Eer, als een deutjen uyt zijn tes.
Die overdadigh is van aerd,
Die is met een een ghierighaerd.
De gierigaerd verblint de lien,
Dat zy noch eer, noch schand’ en zien.
De ghierighaerd is niemant goed,
Maer ’t meeste quaed hem zelf hy doet.
De ghierighaerd noyt wel en doet,
Dan als hy sterft, en laet zijn goet.
De vreckheyt is een groote straf,
Die steeds ons pijnt, tot in het graf.
De ghiericheyd den mensche stelt
Tot smaed, en dat elck een hem schelt.
Als alle zonden zijn veroudt,
De vreckheyd jeughd en groente houdt.
De aermoed die heeft veel ghebreck,
Maer alles manghelt aen een vreck.
[p. 70]
De ghierigheyd groeyt altijds aen,
Daer ander feylen steeds vergaen.
De heb-lust die wert noyt ghestilt;
Te meer men heeft, te meer men wilt.
Te meer men drinckt in water-zucht,
Te meer men dorst, en daer naer zucht.
Gheen maeltijd beter, noch zoo groot,
Dan als een ghierigh mensche noodt.
Gheen maeltijd heefter min ghebreck,
Als die daer maect een rijcke vreck.
De vreckaerd alzoo veel verdoet,
Als wel de ghild’ en milde doet.
Op mijn huys niet eens en denckt,
Als ghy daer niet in en brenght.
Bidden dat is wel onweerd,
Maer ’t en is gheen dingh dat deert.
Het gheen men gheeft, dat blijnckt,
Het gheen men eet, dat stijnckt.
Gheen dingh by ons zoo vast en cleeft,
Als datmen aen een ander gheeft.
Men leght gheen banden,
Met leghe handen.
’t Is een oud en waere reden;
Ydel’ handen, ydel’ beden.
Te meer de duyvel van ons heeft,
Te meer hy wilt noch, datmen gheeft.
Een man die leent, gheen keur en heeft,
Maer nemen moet het gheen men gheeft.
Die altijds neemt, en niet betaelt,
Veel haets, en weynigh dancks behaelt.
[p. 71]
Die maer een cleyntje yemand gheeft,
Begheert noch, dat die mensche leeft.
Op zijn gunst niet eens en denckt,
Als ghy hem niet ’t huys en brenght.
By de groote van het land,
Met de beenen in de hand.
        by beenen werden verstaen, Kappoenen, ha-
        zen, of ander dieren, diemen vereert.
Dat met anghst de vrecke spaert,
Door de quisters kele gaet.
Gheven u veel eere weert,
Voor die niet weerom begheert.
Die met gulde netten vissen,
Die en zullen nimmers missen.
Gheven heeft een wijden aers.
Maer het maect den ghever schaers.
Een oprecht man niet nemen zal.
Noch al, van al, noch over al.
Die meest met rijckdom zijn versien,
Zijn veeltijds d’alder vreckste lien.
Een gierigh mensch veel meer verdoet,
Als een die mild is van zijn goed.
Die erghens van beghiftight wert,
En kiest niet, dat hem staet in ’t hert.
Eyscht niemant yet, hoe zeer ghy ’t wout,
Het geen ghy zelve weyg’ren zoudt.
Het gheven is zeer quaet om leeren,
Die niet gheleert heeft als begheeren.
Geen winst men doet, zoo zoet aen ’t hert.
Als dat aen ons ghegheven wert.
[p. 72]
Die gheeft, en moet niet langh dat weten;
Maer die ontfanght, moet ’t noyt vergheten.
d’Heer schenck is dood, en leen is zieck.
Schenck is over-langhe dood,
Leen is zieck, en in de nood.
Die gheeft, verkoopt zijn gift wel dier,
Zoo nemer is een reed’lijck dier.
Die ’t al begheert, Licht al ont-beert.
Een slechte kock mach zijn begeckt,
Die niet zijn eygen vinghers leckt.
Een ghierigh man, Een vierigh man.
Een ghierigh man is nimmers rijck:
Hy slaeft, tot dat hy is een lijck.
Hy is in ’t meel, zoo ’t schijnt, heel mild,
En klaeght, zoo hy maer gruys verspilt.
’t Is beter zegghen, neemt van ’t mijn,
Als zegghen, gheeft my wat van ’t dijn.
Hy slacht de spieghel wel ter keur,
Hy neemt al wat hem komt te veur.
Gheen zulcken maeltijd of banket,
Als dat een vreck gheeft al te met.
Te meer dat is een voghel oud,
Te vaster hy zijn pluymen houdt.
Als alle zonden zijn verout,
De ghierigheyt haer jonckheyd houdt.
Door oudheyd alle dingh vergaet:
Maer ghierigheyd en wijsheyt staet.
Daer ’t al verkleent, verout, verstijft,
De ghierigheyd en wijsheyd blijft.
Men gheeft, Die heeft.
[p. 73]
Van uw koeck’ hem vry’lick gheeft,
Die oock brood in d’oven heeft.
Die met zilver spiessen vechten,
Konnen ’t alles neder-slechten.
De hinn’ van eyghen drift gheleyt,
Het eene ey op d’ander leyt.
Die niet en heeft,
Men niet en gheeft.
Men gheeft het water aen de puyt,
Hoe wel het niet met al en sluyt.
De arm man, die den rijcken gheeft,
Die eyscht daer mede zeer beleeft.
Die gheeft, die swijgh ’t,
Die spreeckt, die krijght.
Hy gaf zijn billen, zonder sparen,
Zoo die aen ’t lijf niet vast en waren.
Die aen een vriend wilt gheven wat,
En moet niet segghen, wilt ghy dat?
Wilt ghy eyschen groote dinghen,
Ghy moet eerst de cleyne bringhen.
Wanneer men u de bigghen brenght,
Hout op de zack, neemt datmen schenct.
De goude sleutel is seer goed,
Gheen poort, dien hy niet open-doet.
Hy slacht de Switsers, zoo hy leeft;
Hy is voor hem, die meest hem gheeft.
Wat stroomen zijnder, of rivieren,
Die naer de zee niet henen swieren.
Wat stroom, of water erghens vloeyt,
Dat naer de zee niet altijds spoeyt?
[p. 74]
Hy werpt een boon, of graentjen uyt,
Op dat hy kreegh een duyf te buyt.
De goude sleutel heeft gheweld,
Die alle poorten open-stelt.
Men moet niet nemen van zijn vriend,
Al wat men kan, of wat ons dient.
Zoo langh de hinne eyers gheeft,
Zoo gheeft men haer, waer van zy leeft.
Zoo langh de hinne eyers leght,
Zoo krijght zy oock haer gheersten recht.
De rijcke man is zelden mild,
Te meer hy heeft, te meer hy wilt.
’t Is lichter nemen, datmen gheeft,
Als weder-gheven, datmen heeft.
Die altijds neemt, en niet en gheeft,
De liefde daer niet langh en leeft.
Zy zijn ghevanghen, en ghewonnen,
Indien zy ’t niet ont-vlieghen connen.
Hy hoopt, en doet-er toe zijn best,
De moer te nemen op de nest.
Die van een ander neemt een gaef,
Vercoopt zijn zelven tot een slaef.
Die niet en neemt, wanneer hy kan,
En heeft daer, als hy wilt, niet van.
Het hoen gheen eytjen legghen magh,
Als daer te voor een ander lagh.
    .    .    .    .    de kuyl of put,
Van een goe’ beurs heeft hem beschut.
Begheert en had noyt grond,
Hoe vol oock datse stond.
[p. 75]
Die al te veel begheert,
Den zeghen van hem weert.
Die ’t al om-vaemt,
Niet veel verzaemt.
Die ’t al begheert,
Krijght hooft noch steert.
De aermoed heeft ghebreck van brood,
Maer vreckheyd heeft van als van nood.
Veel lieden hebben wel te veel,
Maer niemant heeft ghenoech zijn deel.
Het lot heeft veel te veel ghegheven,
Maer niemant is vernoeght ghebleven.
Een ghierighaert doet niemant goed;
Maer weynighst noch zijn zelven doet.
Hy zoude zelfs, van Gods autaer,
Yet naer hem nemen, kond’ hy maer.
Hy treckt het al, en naer hem reckt,
Ghelijck de zeyl-steen ’t yzer treckt.
De wolf die snact oock naer het lam,
Wanneer zijn ziel ten lijv’ uyt-quam.
Lam, lam, is wolvens vesper-klock.
Hy zou, wanneer het wilde lucken,
’t Ghebraet zelfs van het spit wel rucken.
Een monster van een ghierigh man,
Die licht het vlees nam uyt de pan.
Een man die ’t heyligh vlees wel nam,
Eer ’t gaer zelfs uyt de ketel quam.
Wegh schand en schaemt,
Waer ’t winst, ick naemt.


[p. 76]

Stoutheyd. blootheyd.
HET is een heunighloozen hommel,
Die anders niet heeft, als ’tgebommel
Een bloote gheck, Stout met den beck.
Een rechte waegh-hals,
Daer by een draegh-hals.
Hy ziet noch deur, noch venster aen.
Een groote dogghe niet en acht,
Op ’t keffen van ’t kleyn’ honde-jacht.
Door vier en swaert, Gaen onvervaert.
Een grooten ambeelt, alsmen ziet,
En vreest den slagh van d’hamer niet.
Hy zoud hem zelfs, al drongh de nood,
Niet laten nemen kaes of brood.
Den dronck maect stout, Tot veel gekout.
Zijt koen en stout, Maer niet te bout
Een man te stout, Die wert haest kout.
Een hond is koen, en wonder stout,
Als hy hem op zijn missingh hout.
Gheen vyand vliet,
Maer ’t hooft hem biet.
Durft maer bestaen, en weest vry stout,
Want God de stout’ alleen behout.
Wijct niet voor ’t quaed, Maer tegen gaet.
Het quaed dat niet kan zijn ghemijt,
Ziet over, en gheduldigh lijt.
Die zich bekommert over ’t lot,
Dat niet te myden is, is zot.
Op harde bedden lightmen wel.
[p. 77]
Die neer-light, en niet op kan staen;
Daer over wilt een yder gaen.
Voor een cloeck en moedigh hert,
Is gheen dinghen al te herd.
Gheen dingh dat niet en wert ghedaen,
Als ’t moedigh hert maer durft bestaen.
Wanneermen zal een uyt-val doen,
Den blootaerd zal de neuze blo’en.
Een man die noyt te strijd’ en gaet,
Dan als de vyand ’t veld verlaet.
Een man verschrict van groot ghevecht,
Noyt zeghe-teecken op en recht.
Yder hane, jonck of oud,
Is op zijne messingh stout.
Die stout is, in een zober stand,
Fortuyne rect hem toe de hand.
Een langhe tongh, een korte lans,
Dat is ’t devijs van bloote mans.
Een man, die een goe’ tijdingh bringht,
Trect stout de belle, dat zy klinct.
    .    .    .    .    onwetenheyd,
Is moeder van de stoutigheyd.
Fortuyn aen stoute niet en doet;
De bloote treet zy met de voet.
    .    .    .    .    een armen bloed.
Heeft noyt yet groots in zijn ghemoet.
De stoutheyd houdt fortuyn in toom,
En stremt en dempt haer stercken stroom.
’t Is beter zomtijds kloeck te voet,
Als kloeck ter hand, en groot van moed.
[p. 78]
    .    .    .    .    ’t is beter blood,
Als al te stout, en heet van hood.
Een groot en onvertsaecht ghemoed,
De vrees en slaverny verdoet.
Ick hebb’ de moet en ’t herte goed:
Maer wat ist, alst gheluck niet doet.
Een man, diens hert is licht vertsaeght,
Zijn hert in zijn ghezichte draeght.
    .    .    .    .    het is een man,
Die durft, en vry wel spreken can.
Een blootert met een banghe gheest,
Oock voor zijn eyghen schaduw vreest.
Vreest aldermeest het bloodste hert,
Alst maer te veel ghetercht en wert.


Verachtinghe.
HY is niet weerd, ter goeder trouw,
Dat hy aen hem de pis-pot houw.
Zy zouden, zoo ghy my ghelooft,
Op ’t laetst u kacken op het hooft.
U buyck is dy, Zoo weeck als my.
Past op de sné, Mijn sweerd snijt mé.
Hebt ghy een poock, Ick hebb’ een oock.
Ist dat ghy quetssen cunt,
Mijn mes heeft oock een punt.
Ziet toe, al zijt ghy van de grooten,
Mijn bock die kan oock mede stooten.
Ick hebbe, sedert mijn gheboort,
Van zulcken puggers meer ghehoort.
[p. 79]
Het moest een jonghe wolf wel wezen,
Die niet en hoord’ geschreeu voor dezen.
Zoo wil com met zoo goeden schijn,
Als honden in de keucken zijn.
Zoo wille-kom, met al de gasten,
Als d’eersten dagh doet in de vasten.
Hy is gheen enckel penningh weert.
Ick zal hem met een strick vereeren.
Hy is van al te leegh alloy.
Hy is ghesteken al te leegh.
Hy is daer toe te leegh van poil.
Het moet wel zijn een arrem man,
Die niemant schaen of deeren can.
De wijsheyd van een armen boer,
De schoonheyd van een snoode hoer,
    De stercte van een lompen dwaes,
En weeght by nae gheen entkel aes.
Daer de thuyn wert leeghst ghezien,
Elck een wilt daer over ty’en.
Daer de thuyn light meest bene’en,
Elck een wilt daer over tre’en.
Die niet en is ontrent,
En werter niet ghekent.
De schoonheyd van een vuyle hoer,
De stercte van een groven boer,
    De goede raed van arme lien,
Zijn ongheacht en on-ghezien.


[p. 80]

Ooren. hooren. gehoorsaemheyt.
HOort veel, al ist niet aenghenaem,
Maer spreeckt alleen, dat is bequaem.
Een man moet hooren, Met beyde ooren.
Hebt ghy ghehoort een man alleen,
’t Is niet ghenoegh, daer is noch een.
Die oordeelt, daer maer een en zeght,
Al is het recht, ’t en is gheen recht.
Een richter, is hy naer behooren,
Moet niet, als met twee ooren hooren.
Een dunne oor, Heeft scherp ghehoor.
Ghehoorzaemheyd, oock in den druck,
Dat is de moeder van ’t gheluck.
De Kat is gheeren aen die kant,
Daer zy ghestreken wert met d’hand.
Met zomwijlen toe te gheven,
Is mijn vriend mijn vriend ghebleven.
Hoe schuldigh, dat ghy yemant meent,
Een oor ten minsten aen hem leent.
Die onder yemandt is ghezet,
Moet buyghen onder zijne wet.
Een yder wert zeer licht verstoort,
Als hy van zijn ghebreken hoort.
Hy luystert naer zijn eyghen woord,
Als ’t swijn, dat naer zijn pissen hoort.
De oor het quaed, dat ons mishaeght,
Veel beter als de oogh verdraeght.
Een willigh peerd dat moetmen mijden,
En niet moed-willens over-rijden.
[p. 81]
Een peerd, dat wel en willigh gaet,
Waer toe is ’t, datmen ’t zelve slaet?
Kleyne muysjes, om te spooren,
Hebben groot’ en wijde ooren.
Let op Kinders naer behooren,
Kleyne potjes hebben ooren.
Ooren, zien, en daer by swijghen,
Doet ons rust en vrede krijghen.
Stille swijghen, hooren, zien,
Dat en kan niet wel gheschien.


Genoeghsaem, ghenoegh, te vreden.
DIe met gheen kalck wel metsen kan,
Dat hy met leem zich helpe dan.
Men moet, wanneer ’t zich zoo begheeft,
Met peerden ploeghen, diemen heeft.
Die niet en kan, ghelijck hy zou,
Dat hy, ghelijck hy kan dan wou.
Kan ick niet wel de ossen drijven,
Zoo zal ick by de ezels blijven.
Hy is wel rijck, met goede reden,
Die met zijn armoed is te vreden.
Met brood en kaes, Zoo ben ick baes.
Een kleyn ghepack, Een groot ghemack.
Is cleyn ’tghezin, De zorgh is min.
By kleyn bedrijf, In ruste blijf.
Hy eyscht ghenoegh, die zeere klaeght,
Hoewel hy anders niet en waeght.
[p. 82]
Die daer wel dient, zoo spaed als vroegh,
Al zeght hy niet, hy eyscht ghenoegh.
Hy vilt ghenoegh, die hout de voet,
Hoewel hy anders niet en doet.
Hy vast ghenoegh, die niet en heeft,
En in een groote armoed leeft.
’t Is niet ghenoegh te jaghen ’t wilt,
Wanneer-men ’t niet en vanght en vilt.
Weest gherust en wel te vreden,
Met de tijd en staet van heden.
Met ’t geen’ God gheeft, Te vreden leeft.
En weest daerom niet on-gherust,
Al hebt ghy niet uw vollen lust.
Een hert te vreden met het zijn,
Gheen grooter goed en kan-der zijn.
Men krijght geen grooter schat van God,
Als wel te vre’en zijn, met zijn lot.
Die zich van zijne staet beklaeght,
Gheen rust of lust in ’t herte draeght.
Daer gheen vermaeck is, of ghenucht,
Het hert is altijds daer beducht.
Ghenoeghzaemheyd, Heeft lustigheyd.
Ghenoeghzaemheyd met kleyne rent,
Is ’t grootste goed, dat wijsheyt kent.
Een die naer meerder rijckdom steeckt,
Is arm; en rijck, die niet ont-breeckt.
Die zich vernoeght, met dat God gheeft,
In rijckdom en in weelde leeft.
’t Is niet ghenoegh een kool alleen,
Daer moet oock by zijn vet met een.
[p. 83]
    .    .    .    .    een hert vernoeght,
Daer by een kleed, dat ’t lijf wel voeght.
Ghenoegh is even alzoo goed,
Als een goe maeltijd die-men doet.
Ghenoegh, al is het niet het meest,
Is beter als een groote Feest.
Die wel is, dat hy zich wel houw,
En niet altijds wat grooter bouw.
Die man ghenoegh ter molen gaet,
Die daer zijn ezel sendt, of laet.
En zoect tot uw behoeft, of nood,
Gheen beter brood, als tarwen-brood.


Hof.
EEn kromme hand,
Is ’t Hof geen schand.
Hans Schenck die heeft ghenaed in ’t hof:
Een ander moeter blyven of.
Het Hof is open voor die bringht,
Maer toe, daer munte niet en klinckt.
Het hof heeft wel een groote schijn,
Maer ’t is een schijn heel zonder zijn.
Van thien niet een te hove is,
Die reyn van hert is, en ghewis’.
Bedrogh en list, In ’t hof niet mist.
Sint Pieter quam wel vroom in ’t Hof,
Maer quam een schalck daer weder of.


[p. 84]

Schade. bate. winst. verlies.
    .    .    .    .    Die schaden kan,
Die kan oock zijn een nuttigh man.
    .    .    .    .    Wacht voor u leed:
Ghy draeght vier in uw eyghen cleed.
Dier verkoopen dickwils schaet,
Aen ’t vertieren licht de baet.
Die man en heeft gheen burs van doen,
Die zoo veel teert, als winst can doen.
Winste is zoo aenghenaem,
Datmen zich daer aen niet schaem’.
Ghestolen gheld is even waerd,
Als dat-men wint, of heeft verspaert.
Geen mens en vraegt, van waer het goed,
Maer yder een dat hebben moet.
’t Gheluck dat moet wel zijn uw vriend,
Dat u zoo mild in alles dient.
Die winnen wilt, moet zetten by,
Of wert van winste nimmers bly.
Niet wel vercreghen,
Niet wel bedeghen.
Ghewonnen goed, door on-ghelijck,
En maeckt den man niet langhe rijck.
Wacht met u waren niet tot ’t lest,
De eerste Koopman is de best.
Melckt de Koe, die stil wilt staen,
Waerom d’ander naer-ghegaen.
Een mijte die is vele waerd,
Waer door een stuyver wert ghespaert.
[p. 85]
Een man verliest wel op een uyr,
Het geen hy wint door langh gheduyr.
De winst is cleyn, en wonder kael,
Als smal en cleyn is ’t capitael.
Kan wel een mensche zijn bedacht,
Die niet naer eyghen voordeel tracht?
’T is wercken, wercken, altijds aen,
En nimmers winst daer van ghedaen.
Gheen beter winst, noch gheen zoo kort,
Als die door gift verkreghen wort.
Het goed dat qualijck is becomen,
Wert, als het quam, weer wegh-ghenomen.
Die voor hem zelven is on-nut,
Wie kan-der trecken van ghenut?
Noch beter yet, Als t’ hebben niet.
Elck steeckt en pinst, Om eyghen winst.
In zijn jonckheyd goed vermeeren,
Om in oudheyt wel te teeren.
Goed door onghelijck vermeert,
Wert tot gheen profijt bekeert.
Dat niet wel en is vercreghen,
Keert weer door de zelve weghen.
Yemant, die de schade doet,
Dat hy voor de schaed’ oock boet.
Een angh’laer is een arrem man,
Hy eet meer, als hy winnen can.
Een lichte winst, al achtmen ’t niet,
Maeckt sware burzen, zoo men ziet.
Een lichte winste, noch zoo smal,
Maect sware burzen, over al.
[p. 86]
Een man die verr’ is van zijn goed,
Na by zijn schade wezen moet.
Het is over al te sporen,
Zoo ghewonnen, zoo verloren.
Goed dat qualijck is verkreghen,
Dat en krijght noyt Godes zeghen.
’t Is een dingh van ouds gheleert,
Zoo ghewonnen, zoo verteert.
Die ’t zijn verliest, verliest zijn zinn’,
En krijght die weer, door nieuw ghewin.
Die eerste kommen hebben ’t best,
En sluyten uyt de kerck de rest.
Des eens verlies, en groote schaed,
Is d’anders winst, en groote baet.
De eene lieft, en blyschap erft,
Daer van een ander droevigh sterft.
Haest ghewonnen, haest verteert,
Alsmen geeren altijds smeert.
Wint eerst het goud,
En draeght ’t dan stout.
Wijn wint, en bringht,
Eer ghy hem drinckt.
Niet wel ghewonnen, Niet wel ont-gonnen.
Niet wel verkregen, Niet wel bedegen.
Die voor hem zelf niet wijs en is,
En is niet wijs, of niet ghewis.
Die lijdt, dat ’t reghent door zijn dack,
God gheeft hem altijds on-ghemack.
Een kleyne schade, met verdriet,
Brenght dickwils wel een groot gheniet.
[p. 87]
Elck eens verstand is daer ghevest,
Hy gunt zijn zelven t’alder-best.
Die oyt wilt hebben goed gheniet,
Die moet oock lijden wat verdriet.
De een de schapen scheert, en smeert,
De ander maer de verckens scheert.
Een goede winst, Niet veel en pinst.
De winst is zoet, Van alle goed.
Gheen reuck is quaed, Van winst, of baet.
    .    .    .    .    als ’t is van nood,
Men backt van alle winste brood.
Van de grootste, tot de minst,
Yder een begheert de winst.
De hoop’ van winst, hoe zeer men woelt,
Maeckt, datmen gans geen pijn en voelt.
Een kleyn ghewin, Voedt best ’t ghezin.
    .    .    .    .    men doet gheen baet,
Dan met verlies, en anders schaed.
Veel verteeren, weyningh winnen,
Doet vergaen veel huysghezinnen.
Elck een die roeyt, Met moed en moeyt,
Maer d’hand gestrect, Weer na hem trect.
Het is zoo wel een koopmans kind,
Die daer verliest, als die daer wint.
De winste, met verlies van naem,
Is schaed en schande bey’ te zaem.
Het sneeuw doet zoo veel deughd aen ’t graen,
Als ’t bond, dat d’oude lien doen aen.
De aerde wel ghebraeckt, ghebouwt,
Die gheeft haer vruchten menighfout.
[p. 88]
Die de zeugh’ begeert te kelen,
’t Schreeuwen moet hem niet vervelen.
Naer de schaed, Weetmen raed.
Lichte winste, sware beurzen:
Oude broecken, nieuwe keurzen.
Lichte winste, sware tassen;
Kleyne keucken, groote kassen.
Die gheen penningh hout in eer,
Die en wert gheen guldens heer.
Die een penningh niet en acht,
Krijght noyt gulden in zijn macht.
’t Is quaed een hond een been t’ont-trecken,
En niet tot byten hem verwecken.
’t Is quaed een hond, die knaeght of leckt,
Dat yemant hem een been ont-treckt.
De vriendschap scheet, Door schaed of leed.
Alle ampten smeerigh zijn,
Zey’ des kosters wijf met schijn;
    En zy nam een eynde keers,
Uyt de kerck van over dweers.
Werpt in droevigh water ’t net;
In de rom’lingh is het vet.
Van vuyl bedrogh van eenigh man,
Gheen rechte winst en komt daer van.
Zoo ghy voor d’hinne sluyt de hand,
Zy sluyt den aers, van hare kant.
Het is van alle tijd gheweest,
Die ’t zijn verliest, verliest zijn gheest.
Die altijds trecken wilt profijt,
Moet Lombaerd houden in zijn tijd.
[p. 89]
Die altijds voordeel trecken wilt,
Moet wezen inde Lombaerts ghild.
Verstand en raed, Met ’t goed vergaet.
Veel weten meer by een te schrapen,
Met spijckers uyt den brand te rapen,
    Als zy, hoewel tot hare schand,
Verliezen met den heelen brand.
Niet te winnen doet ont-beeren,
Veel te winnen, wel verteeren.
De hand die wint, die is oock mild;
Die niet en wint, zeer weynigh spilt.
’t Is beter, winst van slijck te kiezen,
Als in het goud zijn goed verliezen.
Uyt yder dinck, hoe vremd van schijn;
Moet goed de reuck van winste zijn.
De beurze rimpelt, die wel vol was,
En ’t aenzicht rimpelt, dat wel bol was.
Die d’onghevallen wist te vooren,
Hy hadde noyt gheen goed verlooren.
Wist yemant, watter zou gheschien,
Hy waer rijck, met een omme-zien.
Die tijd en stond wel wist te kiezen,
Hy zoude nimmermeer verliezen.


Rijckdom, Gout, Gheld.
DIe met een gouden anghel vist,
’t Is zelden dat hy daer mé mist.
[p. 90]
Bringht ghy wat mé, zoo vind ghy sté:
Maer bringht ghy niet, Men ziet u niet.
Die wat ons bringht, is wille-kom;
Die niet en bringht, gae vry weer-om.
’t Is niet al goud, wat datter blinckt,
’t Is niet al bly, wat datter zinght.
Gheld ghereed is medecijn,
Beter voor de maegh, als wijn.
Het gheld ghegheven op de hand,
Doet blyven ’t werck in eene stand.
Door het gheld te voor ghegheven,
Is het werck gans onder-bleven.
Het gheld den vrecken dient tot straf,
Maer d’armen mensche tot een staf.
Het gheld, dat anders niet is quaed,
Bederft den jonghman in der daed.
Door ’t gheld, dat anders niet is quaed,
De jonckheyd in het weelde slaet.
Het gheld, dat doet het al,
Wat is, wat was, wat zal.
’t Is al om ’t gheld, Dat elck zich quelt.
Al zijt ghy wijs, en hebt gheen geld,
Ghy wert aen eene zijd ghestelt.
Het gheld, zoo zeer van ons bezint,
Een yders hert en oogh verblint.
Daer gheld ont-breeckt,
Vergheefs men spreeckt.
Gheweyghert gheld, Wert niet mis-telt.
’tGeld is de proef, ’t Maect blyd’ en droef.
Men weet aen ’t gheld, Wat yder gheld.
[p. 91]
Het is een schand altijds gheweest,
Dat gheld gheleent wert weer gheeest.
Van gheld, gheloof en van verstant,
In niemant oyt te veel men vant.
Hy is met gheld verzien zoo ruym,
Ghelijck een padde met de pluym.
Het gheld, en hy comt over een,
Als vier en ’t water in ’t ghemeen.
Het gheld is zonder steert ghewis,
Daer aen niet veel te houden is.
Het gheld, en ’t gout, Maect fier en stout.
Dien geld ontbreect, Elck hem versteect.
’T is een swaer verdrietich cruys,
Niet te hebben munt, of cruys.
Een yder gheld, Iuyst naer zijn gheld.
Gheen man en ghelt, Meer als zijn gheld.
Een yder ghelt, naer dat hy heeft:
Die niet en heeft, in on-eer leeft.
Gheld is de man, Die ’t hebben can.
    .    .    .    .    Gheslacht en deughd,
Is ’t gheld daer niet, gans niet en deught.
    .    .    .    .    deughd en gheslacht,
Is zonder gheld, gantsch niet gheacht.
Waer toe het gheld, Dat ons zoo quelt?
Elck wert gheacht, Naer gheld en macht.
Alleen het gheld, Dat maeckt een held.
Of wijs. of mal, ’T gheld doet het al.
Die heeft, dat klijnct, Die heeft, dat zijngt
Een groot ghemoed, vol heyligh vier,
En acht den rijckdom niet een zier.
[p. 92]
Mijn Vader die is rijck ghenoegh,
Hy heeft vijf peerden tot de ploegh:
De twee zijn peerden van de buert,
De drie heeft hy om gheld ghehuert.
Die erten heeft met speck en brood,
En noch vijf guldens voor de nood,
Die mach wel zegghen, voor de lien,
Dat hy is rijck, en wel voor-zien.
Die tot een mijt gheboren is,
Wert van een gulden noyt ghewis.
’t Gheld maeckt de merct,
Die ’t wel bemerckt.
’t Gheld alles stiert,
En ’t Land regiert.
    .    .    .    .    of grof, of fijn,
’t Moet alles ’t gheld ghehoorzaem zijn.
Duym-kruyd is goed,
Voor ’t droef ghemoed.
Gheld, zonder yetwes aen te slaen,
Het is zeer haest daer mé ghedaen.
’t Is goud, of immers daer voor houdt,
’t Gheen weerdigh is, zoo veel als goud.
Die wel kan winnen en versparen,
Kan rijcke zijn, in korte jaren.
Een goude sleutel maer te baet,
Gheen poorte die niet open gaet.
Een goude sleutel opent wel,
De poorten zelve van de hel.
Of ’t quaed, of ’t goed is, houd die les;
Volght altijds hem, die draeght de tes.
[p. 93]
Gheen goed bezitmen zoo gherust,
Of ’t maeckt noch zorgh, en veel on-lust.
Men kan dat gheenzins noemen goed,
Het geen men krijgt, met quaed gemoed.
Die door het land gaet zonder ghelt,
Die vindt zich dickwils zeer verstelt.
Die erghens reyst, gans zonder gheld,
En vreest gheen moorders, noch geweld.
Die een lock-vinck kan er-langhen,
Kan oock ander’ voghels vanghen.
Een goude sleutel in de hand,
Gheen poort en doeter weder-stand.
De zond haer thoont, Daer rijckdom woont.
Ont-breeckter gheld, ’t Is al ontstelt.
’t Is een swaer en droevigh kruys,
Niet te hebben munt’ of kruys.
Die rijckdom heeft in overvloed,
Daer by wilt altijd grooter goed.
Wegh rijckdom, die gheen vreughd en heeft!
Wegh liefde, die gheen munt’ en gheeft!
Die luttel heeft, zal hebben min,
Daer niet en is, daer komt niet in.
Het krois men vry wel achten mach;
Het loopt gheduerigh, nacht en dagh.
Dat is, daer van de beurze klijnckt,
Dat ’t water tot de molen brijnght.
Het goud is bleeck, het schijnt dat ’t beeft,
Om dat het veel bespieders heeft.
Het goed, dat onrecht heeft ghebaert,
Wert voor een vremde erf bewaert.
[p. 94]
Geld zonder deughd, Gans niet en deught.
Zonder goed, is ’t al verdriet:
Zonder water, slijptmen niet.
Zonder vinghers, is ’t quaed nijpen;
Zonder water, is ’t quaed slijpen.
Ah! zonder goed is ’t maer ghetater:
Want ’t is quaed slijpen zonder water.
Die het speeltjen wilt beginnen,
Moet eerst op het gheld verzinnen.
Hy vischt ghewis, ghelijck een dwaes,
Die aen zijn anghel doet gheen aes.
Daer het gheld en heeft gheen luyster,
Daer zijn alle deughden duyster.
Niemant op die wijsheyd dijnckt,
Daer het gheld niet by en klijnckt.
De bye, wat dat zy zorght of waeckt,
Gheen heunigh zonder blom en maeckt.
Een goed vier maeckt een snelle kock.
Noyt en vondmen goede zop,
Als maer water was daer op.
Een kock is een onnuttigh dier,
Indien hy niet en heeft goed vier.
Een ezel maer met goud ghelaen,
Door alle poorten kan hy gaen.
Het opent al, ’t wert al verstomt,
Daer maer me-vrouw de Munte komt.
De sporen niet, maer ’t gheld ghehoopt,
Maect, dat een peerd te poste loopt.
Wilt ghy ’t gheld wel leeren achten,
Leent maer eens een stuck van achten.
[p. 95]
Rivier en wiert noyt schielijck groot,
Of drabbigh water vuld’ haer schoot.
Als een serpent een ander eet,
Het wert een draeck van zulcken beet.
        Beyde voor-gaende Spreeck-woorden
        werden verstaen, van luyden, die schie-
        lijck en onbehoorlijck van anders mid-
        delen rijck werden.
Het goed dat comt van langher hand,
Is zaligh, en van vaste stand.
Het langhsaem goed, al valt het zuer,
Is zaligh, en van langh gheduer.
Een kleed te ruym het lijf belet,
En goed te veel de ziel besmet.
Een kleed te enghe, noch te wijt,
En matigh goed, van langhzaem tijd.
Het is een rijck, en vrolijck man,
Die van het zijne leven can.
Weynigh rijckdom, weynigh kommer,
Grooten rijckdom, groot beslommer.
Grood goed en is niet goed, maer quaed;
’T en bringht gheen baet, maer nijd en schaed.
De steen die rolt, en dickwils keert,
Geen most vergaert, of ruyght vermeert.
Pennincks reden klinct wel best,
Al ist dat zy comt op ’t lest.
Gheen beter waer, als zuyver gheld,
Dat ’s winters, en des zomers ghelt.
Wat can dat lieve gheld niet doen,
Wat goed en quad en can ’t niet voen?
[p. 96]
Gheen trouwer vriend, die meer my baet,
Alst gheld dat in de kiste staet.
Gheen beter vriend, gheen beter held,
Als dicke beurs, of louter gheld.
Onder goed’ en onder boos’,
’t Gheld is over al de loos’.
Beschimmelt gheld wat isser van?
Het maect den boer een edel-man.
De liefde maect wel veel fatsoen,
Maer ’t gheld, dat moetet alles doen.
’t Is al om ’t lieve gheld te doen,
Waerom de menschen zich zoo moen.
Een pond verstands zoo veel niet gheld,
Als doet een onç van zilver gheld.
Een once gouds dat haelt ter neer,
Een pond verstands, al waer het meer.
Zijt ghy hoere, zijt ghy dief,
Hebtje gheld, ick hebb’ u lief.
Gheen vriend en isser meer bekent,
Als die de beurze tot ons zendt.
Het gheld maect wijs, al is men mal;
Daer gheld ontbreeckt, ontbreect het al.
Met een zilver hamer-clop,
Yzer’ poorten die gaen op.
Die met een zilver hamer slaet,
Een yzer poort in stucken gaet.
’t Gheld is maer knecht, die ’t bruycken can;
Maer anders ist de vrouw en man.
Men weet niet, wat het gheld is weerd,
Als dan, wanneerm’ het eerst ont-beert.
[p. 97]
’t Gheld is de zenuw van de Krijgh,
Daer ’t al naer buyght, met diep ghenijgh.
Als ’t geld maer spreect, elc een die swijgt
Want niemant dan ghehoor en krijght.
Als ’t goud maer spreect, en thoont zijn macht,
De tongh en heeft dan gans gheen kracht.
Die binnen ’sIaers zich rijck wilt prangen,
Die wert voor ’t halve Iaer ghehangen.
Die rijck wilt wezen in een Iaer,
Raect aen een galghe voor of naer.
Die rijckdom in een Iaer wilt vanghen,
Die wert voor ’t halve Iaer ghehangen.
Die traght en steect naer groote schatten,
Fortuyn crijght op hem veel te vatten.
De hond, of sim voor ’t volck ghestelt,
Zy danssen al, om ’t lieve gheld.
De roover zeght, wanneer hy stroopt,
Of rijck, of aen een galgh gheknoopt.
Een zot of beest, zijn goed vermeert,
Een wijs alleen dat wel regeert.
Zulck een voor rijcke is te houwen,
Die zijn begheerte can vercouwen.
Men kent mans rijckdom na zijn dood;
Zijn ned’righeyd, als hy is groot;
    Zijn goed ghedult, in groote nood;
Zijn sterckte, uyt een groote stoot;
    Zijn wijsheyd, als hy is een hooft;
Zijn trouwe, als hy is ghelooft.
Gheslachte, wijsheyd, deughd, verstand,
Is zonder gheld niet meer als zand.
[p. 98]
Zulck in de grootste rijckdom leeft,
Die rijckdom niet van doen en heeft.
Of deughd, of wijsheyd, of gheslacht,
’t Wert zonder gheld, gans niet gheacht.
De rijckmans koeye kalft veel tijd,
De arm mans koey wert mis-val quijt.
De rijckdom wilt niet langhe staen,
Hy groeyt en crimpt, ghelijck de maen.
Zulck een is rijck van goed dat houdt,
Die met zijn hert op God betrout.
Het goed is blind, en maect oock blind,
Diens hert’ op rijckdom is ghezint.


Schuld, Woecker.
DE woecker nimmermeer en slaept,
Maer altijds loopt, en altijts gaept.
Of wy staen, of gaen, of rijden,
Renten loopen t’allen tijden.
Of wy slapen, of wy waken,
Renten noyt haer loop en staken.
Hy is, alsmen ’t wel zou duyden,
Niemant schuldigh dan de luyden.
Ist vremd, dat hy is on-gheduldigh?
Hy is zijn eyghen ziele schuldigh.
Hy heeft een gat van nieuws gheholt,
En daer een ander mé ghevolt.
Hy heeft een deur’ hier op-gedaen,
Om daer een venster toe te slaen.
[p. 99]
Een goede schuld wert dickwils quaed,
Wanneermen on-ghemaent die laet.
Van oude schuld, en on-ghewis,
Neemt stroo, en wat noch minder is.


Hulpe.
GHy zijt in uw verzoeck vergist,
Indien ghy een Christoffel mist.
Indien ghy hebt maer goe’ Christoffels,
Gaet vry gherust op uw pantoffels.
Die pyl komt uyt zijn koker niet,
’t Is yemands, die hem hulpe biet.
Een man die zonder korck kan swemmen,
Is best daer aen; doch minst te temmen.
’t Is hulp van vlier, of vygen hout,
Die zich op eenigh mensch vertrout.
Wat dat hy doet, hy moet in als,
Steeds hanghen aen een anders hals.
’t Is smeert my, wilt ghy zijn ghesmeert:
Als d’een barbier den ander scheert.
Help eerst u zelf, zoo helpt u God,
Want anders is ’t maer enckel spot.
Die zijn zelfs te vre kan stellen,
Hoeft een ander niet te quellen.
Korte broecken, langhe haecken,
Die de broecken langher maecken.
Groote zaecken van fatsoen,
Hebben groote hulp van doen.
[p. 100]
De eene muyl den ander wrijft,
d’Een snijt de penn’, en d’ander schrijft.
De een barbier den ander’ scheert,
De eene fielt den ander eert.
’t Is goed te roeyen, onder ’t zeyl;
’t Is dickwils ons behout en heyl.
Men moet zich helpen met de roeyen,
Alst niet en wilt met zeylen spoeyen.


Woorden. Belofte. Borghe.
WAt dienter op beloft ghestoft?
Elck een kan wijs zijn van beloft.
Een goed woord, wel te voor bezint,
Altijds een goede plaetse vint.
Daer over-vloet van woorden is,
Daer gaet het met de wijsheyd mis.
Daer het herte vol van is,
Daer van gaet de mond ghewis.
Een woord is wind, Dat niet en bint.
Een man die wandelt naer behoort,
En is niet beter als zijn woord.
Een troostigh woord verlicht de smert,
Als medecijn van ’t droevigh hert.
Hy heeft de hinne toe-ghezeyt,
Al eer het ey noch was gheleyt.
Op een beloft, Niet veel en stoft.
Veel beloven, adelt wel,
Houden dat is boere-spel.
[p. 101]
’t Is koop-lien of wel boeren-werck,
Wat datmen zeght, te houden sterck.
Beloft maect schult, Maer hebt ghedult.
De woorden zijn van groot belangh,
Zy zijn den mensch oock spijs en dranck.
Een goed woord vind een goede steed,
Als ’t op zijn tijd wel wort besteedt.
Een woord gheseyt met zachtigheyd,
De gramschap veeltijds neder-leyt.
Een vriendelijcke groetenis,
Voor heete gramschap water is.
Een onreyn woord, al luyt het zoet,
’t Is ’t merck van een onreyn ghemoed.
Die borght, betael, ’T zy waer hy ’t hael.
En zijt niet licht voor yemant borgh,
Indien ghy vry wilt zijn van zorgh.
De woorden gaen niet in het lijf,
Al gaen zy zoo wat hard en stijf.
Schoone woorden voor het meel,
Die en kosten niet zeer veel.
    .    .    .    .    doen en zegghen,
Verre van malcander legghen.
Doet gheen belofte kleyn noch groot,
Zoo langh ghy schut en beeft in nood.
Belofte wect de traegheyd op,
En maect oock zacht een harde kop.
Hy gheeft de dochter al een man,
Eer zy gheboren wezen kan.
Beloften al te veel en groot,
Die blyven onder weghe doot.
[p. 102]
Vuyle reden, Vuyle zeden.
Beloft vervult, Wan ’t is een schuld.
Elck een kan rijck zijn van beloft,
Maer dat hy daer van niet en poft.
Hy is niet wel bewaert van hooft,
Die boven zijne macht belooft.


Spreken. Tonghe.
GEen swaerder ziect’ men oyt en vond,
Als is een onghetoomde mond.
Beter ist de tanden roeren,
Als de tongh’, en ’t woord te voeren.
De tongh, hoe snel oock dat zy zy,
En loop’ het herte niet voor by.
Schoone woorden, zoet ghezonghen,
Villen noyt de menschens tonghen.
Door woorden on-bedacht ghesproken,
Is zomtijds waerheyt uyt-ghebroken.
De tongh, al ist een lit zeer kleen,
Zy recht uyt dinghen on-ghemeen.
Die tongh is lof en eere waerd,
Die niet dan enckel waerheyd baert.
De tongh, al is zy zonder been,
Zy breect nochtans een been in tween.
Als onnutte klappers swijghen,
Wijze lien een beurte krijghen.
Met swijghen en bedect te gaen,
En zal een man zich niet verzaen.
[p. 103]
Een goed woord quetst de tonghe niet.
De tongh en zal noyt zijn ghewont,
Door zoete woorden van de mond.
Zonder zond, of zonder quaed,
Nimmers langh of veel men praet.
Langh en daer by wel te spreken,
Dat is nerghens oyt ghebleken.
Hy zoude, zonder oyt t’ontbreken,
Dry dagen van een kool-struyck spreken.
Een on-ghesnoerde mond, Is quaed en on-gezond.
De zot, wanneer hy swijght,
Een wijs mans name krijght.
Elck swijght, en zijn propoost af-breect,
Wanneer het goud en zilver spreect.
De reden van de man,
Wijst wat hy is of kan.
Den mensch men spoort, Heel uyt zijn woord.
Spraeck en daet, ’t Hert verraedt.
Uyt des herten overvloed,
Spreect de mond, of quaed of goed.
De mond ont-sluyt, en dickwils zeght,
Dat ’t herte raeckt, en weder-leght.
In een toe-ghesloten mond,
Noyt een vlieghe toe gangh vond.
Die zijn mond en tongh bewaert,
Ruste voor zijn ziel vergaert.
Ontsluyt uw burs, zoo wijt ghy kont,
Ick zal ontsluyten haest mijn mond.
Met reden, heeft ons God vergont,
Twee ooren, en maer eene mond.
[p. 104]
Hy slacht de zickels met haer tanden;
Hy heeft niet als den beck voor handen.
    .    .    .    .    de mond wel zeyt,
Dat in het herte niet en leyt.
Menigh woord ghesproken wert,
Datter noyt en lagh in ’t hert.
Fleuyt op, zoo veel ghy fleuyten kont,
Terwijl de fleuyt is aen de mond.
De man is van een wijs beleyt,
Die veel verswijght, en weynich zeyt.
Men zeght nu niet, noch voor en leght,
Dat van te voor niet is ghezeght.
Wel en veel te zegghen ’t saem,
Komt niet uyt het zelve kraem.
Veel, en daer by wel te spreken,
Kan niet in een tonghe steken.
Langhe praet, met zoete vraghen,
Maect van langhe, corte daghen.
De stem die leeft, beweeght ons meer,
Als boecken, of gheschreven leer.
De tonghe magh mischien bedrieghen,
Maer het gheschrift en can niet lieghen.
De tonghe levend’ maer en schelt,
Maer schrift oock dooden bijt en quelt.
Van langhe tongh, die vele waeght,
Komt weynigh vruchts, en groote schaed.
Men kent de spijze, by de smaeck,
De quade tonghen, by de spraeck.
Men kent de balen by het merck,
En by de tongh en spraeck, den klerck.
[p. 105]
Eer dat de tongh yet zal ghewaghen,
Zy moet het hert eerst oorlof vraghen.
De mond die lieght, Het hert bedrieght.
Kondt ghy ’t niet zeggen met de mond,
Uw vingher ghy ghebruycken kondt.
Stopt uw ooren voor ’t verhael,
Van een schoon en looze tael.
Dat met on-eere wert ghedaen,
’t Verhael en moet niet wel oock staen.
Tusschen zegghen, en te doen,
Ligghen veel en groote roe’n.
Tusschen doen, en wat te zegghen,
Zijn veel dinghen t’over-legghen.
De mond wel opentlijck wat zeyt,
Maer in het hert wat anders leyt.
Wel spreken, doet ons gunste krijghen;
Wel-doen, de quade tonghen swijghen.
Wel te spreken heeft beval,
Wel te doen passeert het al.
Wel te spreken, met fatsoen,
En nochtans heel qualijck doen,
    Is met d’eene hand te bouwen,
En met d’ander neder-houwen.
Een goed verhael, niet wel vertelt,
Wert gans verdorven, en ontstelt.
Wat ’t herte dinckt, de tonghe spreeckt:
Een yders aerd zeer licht uyt-leeckt.
Ghezeyt dat blijft altijds ghezeyt:
Is ’t quaed, het wert te laet beschreyt.
Veel krauwen zeert, Veel spreken deert.
[p. 106]
Het woord eens uyt de mont ghevloghen,
En can niet werden inghetoghen.
Het woord, dat ons eens is ontslopen,
En kan niet werden in-gheropen.
De gheest is ’t licht des mensches meest:
Wel-sprekentheyd, ’t licht van de gheest.
’t Is beter struyck’len met de voet,
Als met de tongh, al glijd zy zoet.
Een langhe tongh, een corte hand:
Want roemers ligghen haest in ’t zand.
Hy heeft een tonghe wel ghewis,
Die langher, als zijn tanden is.
De tongh, als of zy ghingh om vracht,
Loopt dickwils snelder, als ’t ghedacht.
Een tonghe-steeck veel dieper gaet,
Als die een lans in ’t herte laet.
Hy is een meester wel bezet,
Die stellen can zijn tongh een wet.
Zy heeft een tonghe wel ghezond,
Niet in de beurs, maer in de mond.
De tongh en heeft in haer gheen been,
En breect wel borst en rugh in tween.
Van booze tonghe, booze reden;
Van boos ghemoet, oock booze zeden.
Een snoode tongh, Een snoode wrongh.
Men vanght de visschen, met den haeck,
De menschen met de tongh en spraeck.
By d’horens bind-men wel den rind;
Maer by de tongh den mensch men bindt.
Een tongh te baet, Naer Roomen gaet.
[p. 107]
Ruym van mond, en engh’ van beurs,
Is een faute vande keurs.
Hy mach wel spreken vry en bond,
Die ’t hooft heeft heel, en wel ghezond.
Men moet hem in een kevij steken,
Op dat hy leere wel te spreken.
Hy spreeckt te peerd, Al waer hy ’t weerd.
Tot vuyle woorden, doove ooren;
Tot harde peerden, scherpe spooren.
Goede woorden zalven wel,
Quade steken, als een spel.
De woorden van de morghen-tijd,
Verschillen van des avonds wijd.
Zijn woorden zijn te zaem gheknoopt,
Als gheyte-keutels op-ghehoopt.
Vele woorden, weynigh wercken
Dat is allezins te mercken.
’t Is een goede medecijn,
In de gramschap stil te zijn.
Indien de hinn’ haer kaeck’len liet,
Van haer ghelegh en wist-me niet.
Het is een zake vast en hecht,
Wanneer-men doet, en weynigh zeght.
Een zot can van ’t ghebraed niet eten,
Of yder een die moet het weten.
De wijze weeght, met scherp ghezicht,
Zijn woorden met een goud-ghewicht.
Is ’t goed, is ’t quaed, is ’t krom, is ’t recht,
Ghezeght, dat blijft altijds ghezeght.
De tijd vergaet, Met zoete praet.
[p. 108]
Een woord, dat eens maer is ghenomt,
En keert noyt weer van daer het comt.
Laet yemant uyt de mond een woord,
Het is eens anders, die het hoort.
Hebt ghy met spreken u verghist,
’T wert met gheen sponzy uyt-ghewist.
Het snootste wiel van d’heele waghen,
Tiert alder-meest, wanneer ’t moet dragen.
Een hooft hoe schoon, maer zonder tongh,
En sprack noyt wel, noch wel en zongh.
Een meeuwend’ kat en vanght geen rat,
Een snapper noyt gheen wijsheyd vat.
Daer veel tongh is in de mond,
Weynigh gheest men oyt daer vond.
Vele woorden, weynigh band;
Langhe tonghe, korte hand.
De mond, het zy of quaed of goed,
Die spreect uyt ’s herten overvloed.
Met zoet ghezegh, Verkort de wegh.


Oorloghe.
GHeld voert den Krijgh,
Maer ’t is quaed krijgh.
    .    .    .    .    het gheld ghewis,
De zenuw van de oorlogh is.
God straft met krijgh, den over-vloed,
En wascht den mens, met menschen bloet
Die God betrout, Het veld behout.
[p. 109]
’t Gheluck, dat in de oorlogh is,
Het gaet ghewis wel on-ghewis.
Zet voet by voet, En thoont uw moed.
Het komt nu op de knyp-rock aen:
Nu zal de kat het hayr uyt-gaen.
Uw paerd veel liever vaste maeck,
Aen vriend’, als aen uw eyghen staeck.
    Dat is:
’t Is beter verr’ van huys te krijghen,
Als d’oorlogh in zijn land te krijghen.
Zijt ghy kael van hooft, en stram,
Tucke-bolt niet met een ram.
Men bringht de wapens en ’t gheschut,
Nu dat de oorlogh is ghestut.
Daer-men kerft en dapper houwt,
Vallen spaenders van het hout.
Die veld-slagh moet wel hard toe-gaen,
Daer niet een man en comt van daen.
Het moet wel zijn een wreede slagh,
Daer niet een mensch ontcomen magh.
In d’oorlogh, zou-men konnen staen,
En magh men twee-maels faut begaen.
De vrede is der heyl’ghen feest,
De oorlogh is der dooden feest.
Wanneer de krijgh op ’t heetste gaet,
De vre’ dan naest de deure staet.
Men vangt den krijgh wel licht’lijck aen,
Maer wert zoo licht niet afghedaen.
Wat voordeel dat van oorlogh komt,
De vre’ wert beter noch gheromt.
[p. 110]
’t Trompet al gheeft het maer gheluyd,
Het dient in plaets van loot en kruyd.
’t Trompet wel dienstigh wezen moet,
Want ’t gheeft zoldaten gheest en moed.
Een die ghequetst is in de krijgh,
Geen af-keer van het gast-huys krijgh’.


Wellust. Ghemack.
DEn hond noyt goede jacht en maect,
Die van ’t gewey eens heeft gesmaect.
Een gheyt’ al is zy oud,
Zy leckt noch gheeren zout.
Een lecker leven ’t leven schendt,
En maeckt een magher testament.
Gheen leven, als van goede çier;
Maer ’t eynd en deught gheen enckel zier.
Gheen meerder schat, met minder lack,
Als datmen leeft, op zijn ghemack.
De water-zucht, en flerecijn,
Ghezusters van de wel-lust zijn.
De oly-boom die wert bevleckt,
En sterft, wanneer de gheyt’ hem leckt.
Diens gheest verwonnen wert door lust,
Die gaet verloren, zonder rust.
De beste oorlogh, die-men voert,
Is als-men zijne lusten snoert.
Teghen roovers van daer buyten,
Wilt u deur’ en vensters sluyten.
[p. 111]
De eene lust de ander kust,
Zoo baert de een’ lust d’ander lust.


Goed. Quaed.
EEns quaed wert altijts quaed vermoet,
Of hy al schoon veel goets oock doet.
’t Is haest ghe-endt, Dat langhe schendt.
Het on-kruyd wast, ghelijck tot spijt,
Het goe kruyd zelden wel ghedijt.
Quaed kruyd zeer haest en lichte groeyt,
En wert zeer qualick uyt-gheroeyt.
De boosheyd oock wel ander schaedt,
Maer doet haer zelfs het meeste quaed.
    .    .    .    .    een quade pot,
En breect niet licht, al is hy wrot.
Een quade plant niet licht vergaet,
Maer gulzich groeyt, en vaste staet.
Een quaed verslaet Het ander quaed.
De hitte wert met kou’ verdreven,
De kou moet haer door hitt’ begheven.
Het quaed al ist dat ons mis-haeght,
Niet zelden ander quaed verjaeght.
’t Quaed, dat ons langh was by-gebleven,
Wert door een ander quaed verdreven.
Een dingh heeft dickwils gans gheen quaed,
Wanneer-men ’t recht en wel verstaet.
’t Is even van zoo goede katten,
De muys verjaghen, als te vatten.
[p. 112]
’T een mes, wanneer-men ’t heeft gheree,
Het houdt het ander in de schee.
Daer huyd en hayr is beyde quaed,
Gheen goede pels daer uyt ont-staet.
Het is een Turck, En wranghen urck.
Die putten en zijn nimmers goed,
Daer in men ’t water draghen moet.
    .    .    .    .    hy is niet weerd,
Dat hy ghedraghen wert van d’eerd.
Hy heeft hem, doch niet on-geschonden,
Ad patres, metter haest ghezonden.
Een booze vrouw, Gheen swaerder rouw.
Die zaecke moet wel wezen quaed,
Daer in men heeft van doen ghenaed.
Kiest van twee quae’n het minste quaed,
Het ander voor uw vyand laet.
Men weet niet wat een man is weert,
Voor dat hy van ons is gheweerd.
Yet goeds te zien voor d’ooghen blaecken,
En ’t zelve niet te durven naecken,
    Het is ghewis een groot torment,
Aen niemand, als die ’t proeft bekent.
Die van een zake wert berooft,
Zijn weerd, en deughd dan eerst gelooft.
’t Goed dat-men yemand gheven can,
Men can ’t zoo licht weer nemen van.
Men kent gheen weerde van een man,
Dan als m’hem niet weer krijghen kan.
Des mensches schat, en eyghen goed,
Is deughd, en een oprecht ghemoet.
[p. 113]
Gheen goud van zelfs bestaen en kan,
Als dat bezit een wijze man.
Gheen goed en isser zonder quaed,
Gheen quaed dat zonder goed bestaet.
Ghy wiert gheboren, zonder yet;
Zijt dan te vre’en, al hebt ghy niet.
Die ’t goede ziet, en neemt het quaed,
Is zot, en oorzaeck van zijn schaed.
’t Moet daer qualijck gaen ghewis,
Daer de wolf de herder is.
Gheeft goed om quaed, ’t Is Godes raedt.
Gheen oprecht goed, of ’t is ghekrenckt,
En altijds met wat quaeds ghemenght.
Het gheen’ van ons can zijn gheweert,
En is de naem van goed niet weert.
Des weerelds goed, Is ebb’ en vloet.
Hoe cleyn zy yet, ’t Is meer als niet.
Een goede zaeck,
En hoeft gheen spraeck.
Een zake van haer zelven spreect,
Die goed is, en daer niet ontbreect.
    .    .    .    .    gheen man zoo goed,
Men vindt-er noch van ’t zelve bloed.
Al te goed, Nadeel doet.
Een man te goed, en al te zacht,
Wert veeltijds van elck een veracht.
’t En is gheen deughd of goedheyd wis,
Dat yemant niet de quaedst’ en is.
Lien met eeren moetmen eeren,
Boeven lijden, en bekeeren.
[p. 114]
Van goede lien comt niet als goet,
Zy zijn van zoet en bly ghemoet.
Een deughdzaem man bewijst altijd,
Waer dat hy staet, of gaet, of rijdt.
Doet altijds wel, al valt het zuer:
In weynigh tijds vergaet de huer.
Doet, wat de reden u ghebiet,
Daer komm’ af, wat het wilt, of niet.
Een deughzaem man gaet nimmers mis,
Hy thoont altijds, waer dat hy is.
Kiecken werter noyt gheboren,
Uyt een ey ghebraen te vooren.
Doet vry dat eytjen in de pan,
Zoo comter gheen quae’ kiecken van.
Ons goed light nerghens vast ghehecht,
Dan alsm’ het in Gods bancke leght.
Des weerelds goed heeft glans en schijn,
Maer die van gheenen duer en zijn.
Hy heeft een goede reys ghedaen,
Die zich kan van een boef ont-slaen.
Van goed ghemeen, Is ’t voordeel cleen.
Men ziet wel onder ’t beste graen,
Veel on-kruyd op den acker staen.
Men ziet op ’t cleynste veld wel staen,
Het schoonste zaed, en ’t beste graen.
Gheen snooder menschen kan-men zien,
Als kreupel’, of ghebulte lien.


[p. 115]

Wel-daed. Danckbaerheyd.
’T Bewijs van een recht danckbaer hert,
Maect dat de gift vermeerdert wert.
Bethoont u als een danckbaer slaef,
Het is een spoor van meerder gaef.
Gheven leert ons weder gheven,
Zoo wy niet ondanckbaer leven.
Het yzer wert met yzer scherp.
d’Een vriendschap is de ander weerd.
’t Gaet wel, daer d’een den ander krouwt.
Die my wat gheeft, die leert my gheven.
’t Gaet wel, krauwt my, Ick jucke dy.
Hebt ghy een lichte lamp van doen,
Ghy moet daer oly inne-doen.
Wilt ghy dat u de kaersse licht,
Zoo moet ghy eerst haer gheven licht.
Wat datmen gheeft, blijft in de kop;
Ontfanghen dienst schrijft niemant op.
Wy commen by God alder-naest,
Met wel te doen ons’ even-naest.
De mildigheyd moet zijn ghepast,
Naer dat ons goed en middel wast.
Doet niemand vriendschap teghen danck,
Want zulcke weldaed is zeer kranck.
Die yemand teghen danck behout,
’t Is of ghy dood hem steken zout.
Een weldaed buyten tijds ghedaen,
Is mis-daed aen zijn vriend begaen.
Wel-daed bestaet, Mis-daed ver-gaet.
[p. 116]
Danckbaerheyd is dun ghezaeyt,
En noch dunder af-ghemaeyt.
Een weldaed buyten tijds bewezen,
En kan gheen rechte wel-daed wezen.
Een dienst, die aen-gheboden wert,
Verdient gheen danck, of danckbaer hert.
Draegt yemant veer, En zet hem neer,
Niet al te zacht, Geen danck en wacht.
    .    .    .    .    die meest ontfanght,
’t Is reden, dat hy meest oock danckt.
Men is gheheel de wel-daet quyt,
Wanneer-men yemant die verwijt.
Een weldaet dickwils op ghehaelt,
Men hout die meer als half betaelt.
Een weldaed oude lien ghedaen,
Of kinders die noch niet verstaen,
    Verliest-men: want de een begheeft,
En ’t Kind gheen wezen daer van heeft.
Gheeft vry een wel-daet wederom,
Veel eer dan een gheleende somm’.
Een yzer on-ghevoeligh hert,
Door weldaed wel vermurruwt wert.
Men ziet een hond wel yemand voen,
Die hem het leer eet vande schoen.
Een weldaed wert niet veel gheacht,
Wanneer-men daer te langh naer wacht.
De grootste danck, Verout eer langh.
Brengt op een kraey, met goe’ medogen,
Zy zal u picken uyt de ooghen.
Weldoen is eel, Maer haest of veel.
Die wel doet, Vind oock goed.


[p. 117]

Hooft.
WAnneer het hooft niet wel en staet,
Met al de leden ’t qualijck gaet.
Als ’t hooft niet wel en is te vreden,
Dan lijden oock met een de leden.
Men krauwt zich achter d’ooren wel,
Al is gheen jeuckssel daer in ’t vel.
Men krauwt wel ’t hooft, alst niet en juct,
En daer niet is, men wel nae buct.
’t Hooft heeft ’t bedrijf, Van ’t gansche lijf.
De vis, die maer wel let daer op,
Begint te stincken aen de kop.
De vis die stanck uyt wrotheyt maeckt,
Is daer van eerst aen ’t hooft gheraeckt.
Wel voor ghegaen, Wel nae ghedaen.
Wanneer het hooft is swack en kranck,
Het gaet door al de leden lanck.
Alst hooft is zieck, of is ghewondt,
Het gantsche lijf is on-ghezond.
Alst hooft is kranck, door zieckt of pijn,
De leden moeten kranck oock zijn.


Leuyheyd. Leegheyd.
LEuye luyden, on-ghebonden,
Hebben speeldagh haest ghevonden.
Die ’s middaeghs op-staet, zoo hy plagh,
En slaept dan niet den heelen dagh.
[p. 118]
’t Is beter noch, wat blieck te vanghen,
Als stil ghezeten, niet t’erlanghen.
    .    .    .    .    de ledigheyd,
Voet in de mensch veel vremdigheyd.
De wolf ont-komt ter goeder stont,
Terwyle dat daer kackt de hond.
Hy telt de naghels vande vloer,
En rekent, hoe veel in een voer.
Die slaept en ronckt, niet wel en waeckt,
Een slackert niet lof-weerdighs maeckt.
Die op beyde ooren slaept,
Voelt gheen vloyen, dien hy raept.
Langh te slapen, met behaghen,
Doet verscheurde kleeren draghen.
Een slaep’righ man, van gheen bedrijf,
Die is als een begraven lijf.
Die haer zelfs in leegheyt voen,
Leeren niet als quaed te doen.
Een slaepend’ kat, En vanght gheen rat.
Die leuy en leegh geen werck vermagh,
’t Is altijds voor hem heyligh dagh.
    .    .    .    .    een leuye jeughd,
Een ouderdom die niet en deught.
De leegheyd kracht en jeughd verdoet,
Ghelijck de roest het yzer doet.
Een leuyaerd is een loome gheck,
En voester-heer van zijn ghebreck.
Aermoed is de leuyheyds loon,
Daer ist, dat zy heeft haer throon.
De leghen tijd, Ons leven slijt.
[p. 119]
De ledigheyd, Maeckt aerebeyd.
God gheeft den os, naer zijn beleyd,
Maer by de horens, als men zeydt.
Als azijn verdooft de tanden,
    En de roock de ooghen schent;
Zoo gheraeckt een man tot schanden,
    Die een leuyaerd erghens zendt.
        Prov. 10.26.
De leuyaerd dreck of slijck ghelijct,
Die d’hand besmet, of vuyl beslijct.         Syr. 22.2.


Twist.
OM een roock, of gheyten hayr,
Twist-men wel in ’t openbaer.
Om duyven dreck, Zoo twist een gheck.
De eenigheyd veel zoeter smaeckt,
Daer zomtijds wert wat twist gemaeckt.
Een huys, een mantel, en een rock,
Bedect veel schand, veel twist, en wrock.
De eene twist de ander zaeyt,
Die op het lest noyt wert ghepaeyt.
Een mensch, die een krackeeltjen vond,
Indien een ezel beet een hond.
Van te twisten, en krackeelen,
Valter altijds wat te deelen.
Den hond die slaept en stille light,
En moetmen niet op-wecken licht.
[p. 120]
Twee honden aen de zelven heyrt,
De een den ander bijt en deert.
Zy leven ’t saem in een verbond,
Ghelijck de katte met den hond.
Terwijl de herders twisten ’t saem,
De wolf het schaep haelt uyt den braem.
Twee dinghen die te zamen strijden,
Malcander niet en connen lijden.
Om jae en neen, ’t Wist elck end’ een.
Het quaed dat wel en stille light,
En moetmen niet beroeren licht.
Een kleyne zaeck, door duyvels list,
Baert dickwils wel een groote twist.
Twee wolven eten wel een lam,
Daer uyt nochtans noyt twist en quam.
Een dwaes of nar’ verweckt den twist,
Een wijs man die weer neder slist.
Hy zoect vijf beenen in een schaep.
Hy zoeckt vijf wielen in een koets.
’t Is knoopen zoecken in een bies.
Het is een droeve zaeck voorwaer,
Te twisten om een gheyten hayr.
Van al ’t verschil, men vinter gheen,
Dat niet en comt, uyt iae en neen.
Oude reeck’ningh, nieuwe twist;
Korte reeck’ningh, ’t kijven slist.
Lange reeck’ningh, langhe veetschap,
Korte reeck’ningh, langhe vriendschap.


[p. 121]

Goedheyd. Lijdzaemheyd.
Onlijdzaemheyd.
GHeen beesten zouden dat verdragen.
Men zoud het aen gheen Turcken doen.
Het zoude zelfs een hond verdrieten.
Hoe beter man, hoe min hy meent,
Dat ander boos is, en versteent.
De zon en zach noyt beter man.
Met goeden ist zeer goed om doen.
Een goet lied, en van goede dinghen,
Dat magh-men vry wel dry maels zingen.
Daer God ons gheeft maer een gheluck,
Daer comt terstont by dobbel druck.
Die zacht en laf oud leed verdraeght,
Wilt met een nieu leed zijn gheplaeght.
Het lijden is een heyligh werck.
Voor die ghenoegh daer toe is sterck.
Hoort toe en ziet, swijght en verdraeght,
Zoo weet geen mensche wat ghy jaegt.
Hy roept Gods hulpe, aller tijd,
Wanneer hem maer een vloo en bijt.
Lijd en verdouwt, En u ont-houdt.
    .    .    .    .    hy swelght de kelck,
Zoo zoet, of ’t waere zoete melck.
’t Is veel beter zich te buyghen,
Als te vallen heel in duyghen.
’t Is best te lijden voor een man,
Het gheen’ hy niet verbet’ren can.
Een ezel is daer in het stroo.
[p. 122]
Schrijft wat ghy wilt, op ’t schapen vel,
Het lijt het al, ’t is alles wel.
Wilt niet door ongheduld vermeeren,
Dat ghy van u niet af kont weeren.
Dat ghy niet en kond vermijden,
Wilt met goed gheduld dat lijden.
’t Papier lijdt al, en nimmers kijft.
Wat dat de mensche daer op schrijft.
Al wat u over-komt, zijt stil,
En zeght, ’t is goed, want ’t is Gods wil.
Ick lijd’ en draegh, Om ’t gheen ick jaegh.
Die lijdt en mijd, Die wint de strijd.
Die lijden connen, Zijn niet ghewonnen.
Men moet wat lijden, om te weten:
En aerbeyd doen, om ’t hebben t’eten.
Die een aenbeeld wilt ghelijcken,
Moet niet voor een slach beswijcken.
Gheduld en zoeckt gheen zachte rust,
Zy heeft in harde daghen lust.
’t Papier is zoet, het lijd van als,
’t Zy dattet waer mach zijn of vals.
Men schrijft en wrijft op ’t schapen vel,
Wat datmen wilt, al ist niet wel.
Ghemeyne zeden, menschen feylen,
Verdraeght, als die niet zijn te heylen.
Menschen feylen, en haer zeden,
Moeten zachtjens zijn gheleden.
Lijd en mijd, en niemant bijt.
Gheduldigheyd te veel gequetst,
Dat wert een dulheyd op het letst.
[p. 123]
De sleutel van gherusticheyd,
Dat is ghedult en lijdzaemheyd.
De sleutel van een blijd ghemoed,
Dat is gheduld in teghen-spoed.
Die wijs is, en van goet bescheet,
Verdraeght d’on-wijze, zonder leet.
Den dranck, al is hy bitter, drinckt,
Die God, naer zijnen wil, ons schinckt.
Beter buyghen, als te breken.
    .    .    .    .    de lijdzaemheyd,
Gheeft veel ghemack, die maer en beydt.
Tot harden aen-beeld, lieve vriend,
Een hamer best van pluymen dient.
Een mensch niet wel yet quaeds en lijt,
Die ’t niet gheleert heeft voor dien tijd.
Hoe zeer yet druckt, en ’t herte bijt,
Hy wint het die ’t met wijsheyd lijt.
Die lijt, en mijdt, wint metter tijd.
Men moet volherden, Om sterck te werden.
Die sterck is, wilt hy God behaghen,
Hy moet der swacken kranckheyd dragen.
Lichter draegh-je zand en zout,
Als ghy wel een dwazen zoud. (Syr. 22.18.)
Een goeden aenbeeld, zoomen ziet,
En vreest den swaren hamer niet.
Twee harde steenen, zijnd’ op een,
En connen niet wel malen cleen.
Ghedult dat niet gheoeffent wert,
Wat nut heeft daer van ’s menschen hert.


[p. 124]

Loosheyt.
’T Is een, die vyve tellen kan.
’T is een, die weet zijn weetjen wel.
Hy heeft azijn oock in de borst.
Men moet met vossen vanghen vossen.
Hy broeyt altijds of ey, of jonck.
Een schalck wert somtijds oock verschalct.
Gheen vos men oyt zoo snood en vont,
Of snooder noch men vinden kond’.
Die ’t niet en can, en speel’ het niet.
Die ’t spel niet kan, Die blijfter van.


Wonde. Plaesters.
AL zijn de wonden kleyn en licht,
Haer veelheyd kan ons dooden licht.
Een versche wond’ wert haest gheheelt,
Een oude wond’ op lest vereelt.
Door plaesters van verscheyden aerd,
De wonde niet zeer wel en vaert.
Van vele wonden cleyn en groot,
En can maer comen eene dood.
Gheen Chirurgijn, die d’eerste stond,
Wel oordeelt van een zeer of wond.


[p. 125]

Gheluck.
ALs ons komt groo t gheluck te veur,
’t En houdt niet langhe zijn couleur.
’t Gheluck dat maecket vremd en bond,
’t Maect d’een een Prins, en d’ander strond.
’t Gheluck dat loopt met vremde zin’,
Het een huys uyt, het ander in.
Een man, die gheenen vyand heeft,
Gheringh en on-gheluckigh leeft.
Een zulcken mensch gheluckigh leeft,
Die daer een goeden Enghel heeft.
Gheluck met maet, Veel vaster staet.
Een groot gheluck, Volgt veeltijds druck.
Hoe boozer mensch, Hoe meer zijn wensch.
De leuyste zeughe van het kot,
Den grootsten dreck dat is zijn lot.
Die ’t gheluck te zeere broedt,
Maecktze zot, en trots van moed.
Wanneer ’t gheluck op ’t hooghste is,
Denckt, dat de val dan is ghewis.
’t Gheluck dat is van fijn ghelas,
Wanneer het schijnt, zoo breect het ras.
Dien God wel wilt, dien kalft den os,
Als God maer by den mensche blijft,
Op stroo, of op een wis’ hy drijft.
’t Is al gheluck, en wisse baet,
Daer hy maer slechts de hand aen-slaet.
Den hemel schijnt hem toe-ghedaen;
’t En konde hem niet beter gaen.
[p. 126]
’t Gheluck en heeft gheen vaste spoor:
’t Is zoo wel achter, als van voor.
’t Schijnt dat hy God heeft by de voeten.
Men kan ’t gheluck veel beter vinden.
Denck in ’t gheluck, Op pijn en druck.
Der goddeloozen luck,
Dat is der vromen druck,
’t Gheluck gaet mis, Daer deughd niet is.
De kansse keert, Als ’t God begheert.
Die niet en waeght, Niet wegh en draeght.
De boeven hebben dat gheluck,
Zy raecken altijds uyt den druck.
Gheluckich zijn, met wijsheyds schijn,
Is beter als heel wijs te zijn.
Een uyt-komst met gheluck ghemenght,
Een quaed feyt in goed achtingh brenght.
    .    .    .    .   ’t is dobbel druck,
Ghehad te hebben groot gheluck.
Een vrouwe van ’t gheluck bemint,
Die baert wel een dry-maendich kind.
Een blinde man, die niet en ziet,
Wel by gheval een Kraeye schiet.
Die mensche leeft in groot gheluck,
Die wijzer werd door anders druck.
Die naer een gouden waghen staet,
Een naghel crijght daer van te baet.
’t Is wolf gheroepen, met gheluck,
Als ’t schaep gherocht is uyt den druck.
Hy mach wel wezen meest bevreest,
Dien ’t aerds gheluck vleyt alder-meest.
[p. 127]
Het goed, dat u ’t gheluck toe-zend,
Verzuymt het niet, noch van u wendt.
Niet en werter min ghedraghen,
Als de goed en lecker’ daghen.
Die noyt en was in druck of last,
En staet daerom niet wis of vast.
Die zyn gheluck niet wel en kent,
’t Is gheen gheluck, dat God hem zendt.
Daer ’t wel gheluckt, is elck bequaem,
Te zijn een Vroe-vrouw in het kraem.
Wanneer het wel gaet, zoo ist goed,
Te raden, met gherust ghemoed.
Had ick ’t gheluck en goeden wind,
Ick waer’ bequaem, en wel ghezind,
    Te vaeren met een schotel-kurf,
Door holle waters, om wat turf.
Als God ons vrydt van plaet of klip,
Een stroo-wisch dient ons voor een schip.
Aen wien ’t gheluck wilt al te wel,
Het hanght hem aen de oor een bel.
’T ghemoet wert dertel van de mensch,
Wanneer het gaet al nae zyn wensch.
Ellendigh is die mensch ghestelt,
Die door te veel gheluck versmelt.
In voorspoed denct op teghen-spoed;
In teghenspoed, denck weer op ’t goed.


[p. 128]

Ghezangh. Lied. Instrument.
GOede zanghers gheeren drincken,
En niet dan op vreughd en dincken.
Een goede zingher, Een goe’ deur-bringher.
Wanneer de zangher zich verghist,
Hy hoest, waer deur ’tschijnt, dat hy mist.
Noch lied, noch eenigh instrument,
De tand-pijn helpt, of van ons went.
Een schoon spel, of een zoet ghezangh,
En wilt niet dueren al te langh.
Zanghers d’een min, d’ander meer,
Lieven ’t lieve natjen zeer.
Musicanten, wie zy zijn,
Minnen zeer de goede wijn.
Als wel zinghen duert te langh,
Wertmen daer van wers en bangh.
    .    .    .    .    wel te zinghen,
Kan ons wel vermoedheyd bringhen.
Veeltyds zietmen, die wel zinghen,
Dat zy gheeren glaesjes bringhen.


Wachten, op zijn hoede zijn.
PRyst, wijt beheert, en nae bevriendt.
Wilt met gheen Heeren kerssen eten.
Het vet wilt altijd boven swemmen.
Met uw meester speelt, noch kijft,
Noch aen yemant hoogher wrijft.
[p. 129]
Ghy zult uw weerd te huys noch vinden.
Doet altijds, als een man behoort,
’t Velt is gheooght, het bos gheoort.
Het is een zot, die wat begaet,
Daer van hy konde mijden ’t quaed.
Denct vry, dat onder yder steen,
Een scorpioen is groot of kleen.
Ziet toe, in ’t ghene ghy verzint,
Dat ghy uw weerd niet t’huys en vint.
Ick meynde maer een kruys te slaen,
En ziet mijn oogh is uyt-ghegaen.
Ziet toe, dat niet een swarten hond,
Daer tusschen loop’, indien ghy kont.
Dat woord is goed; Weest op u hoed.
Een man gheveynst moet zijn verdacht,
Een vyand, niet verzoent, ghewacht:
    En wind, die komt door spleet, of gat,
Ziet dat hy u in d’oor niet vat.
Op zulck een mensche vry wel pass’,
Die maer een boecxken oyt en las.


Straffe. Bestraffen. Berispen.
WIe kan tot bouten alles draeyen,
En van elck land goed koren maeyen.
Hy moet ter ambeeld zyn ghebracht.
Hy heeft een schaef en vijl’ van nood,
Hy heeft zyn les hem wel ghezonghen.
Hy heeft zijn rugh hem wel ghemeten.
[p. 130]
Noyt quam in lijden eenigh man,
Of hy en hielp hem zelf daer an.
Het gaet met yemant recht of schuyn,
Elck is een smit van zijn fortuyn.
De lijster kact haer eyghen quaed.
Het lidt dat meest ghezondight heeft,
De straffe meest oock daer aen kleeft.
De balck eerst uyt uw ooghe moet,
Eens anders splinter dan uyt-doet.
En oordeelt niet, maer ’t oordeel schort,
Op dat ghy niet gheoordeelt wort:
    En met de mate die ghy meet,
Zult ghy daer naer oock zijn besteet.
Bedwinght het rijsjen jonck en teer,
Daer gheen bedwanck is, is gheen eer.
Een boef ont-gaet de straffe wel,
Maer niet het innich hert-ghequel.
Gheen eer duert langh, Als met bedwangh.
Ick zal daer van, met kleyn behaghen,
De taerte in den oven draghen.
Men smijt de Kat, Die lect en vat.
    .    .    .    .    Gheen quade daed
Blijft on-ghestraft, al valt het laet.
Hy zal dat eytjen moeten pellen.
Hy zal de breuck betalen moeten.
Hy zal de peere moeten schellen.
Die staet int rolleken,
Het kost zijn bolleken.
Een groote schuld, een groote straf,
Men moet daer in niet wezen laf.
[p. 131]
Dien God wilt straffen met zijn hand,
Beneemt hy zinnen en verstand.
Veracht des Heeren straffe niet,
Noch flauwt, als ghy zijn roede ziet.
Die Godes straf niet voelt en vint,
Dat is een bastaert, niet een kind.
De straf, die teghenwoordigh is,
En is gheen straf, maer droeffenis:
    Maer gheeft daer naer een vrede-vrucht,
Aen hem, die daer door wert ghetucht.
De schuld, of zy is groot of kleyn,
Zy heeft de straffe tot een treyn.
Schuld en straffe van ’t ghewis’,
d’Een zoo oud, als d’ander is.
Het is voor u, en tot u leet,
Dat nu de oven wert gheheet.
Men zuyvert met de wind het graen,
De zond met straf wert uyt ghedaen.
Men want het koren met de wind;
De misdaed wert met straf verdint.
Daer straf’ om leeghe leyt, voor d’oogh,
Daer heft de zond het hooft om hoogh.
Die boone zal, door quaed beduyd,
Ghebroken werden, op mijn huyd.
Die yetwes doen, of dat toe-staen,
Zijn met de selfde schuld ghelaen.
Ghy moet passeren door dien wegh.


[p. 132]

Arbeyd. On-rust. Moeyte.
Moeyelick. Lichtelick.
DIe niet en werckt en zal niet eten,
Al waer hy noch zoo zeer vermeten.
Die mijdt te meulen, mijdt het meel.
’t Is quaed te slijpen zonder water.
Met vollen mond ist quaed te blazen.
Zijn mond die moet wel zijn ghekloven,
Die over-gaepen zal een oven.
’t Is quaed te swemmen teghen stroom.
Ghedwonghen aerbeyd valt zeer swaer.
Men krijght gheen heunigh zonder gal.
Een hond heeft licht een worst verslonden.
Men zal noyt mercken, dat de honden,
Zeer langh zijn aen een worst ghebonden.
Bedwinght het rijsjen jonck en teer:
Daer gheen bedwangh is, is gheen eer.
Gheen eer duert langh, Dan met bedwangh.
Een boef ont-gaet de straffe wel,
Maer niet het innigh hert-ghequel.
Ick zal daer van, met cleyn behaghen,
De taerte in den oven draghen.
    .    .    .    .    gheen quade daed,
Blijft onghestraft, al valt het laet.
Slaet handen aen, Roept dan God aen.
De kerssen zijn de voghels zoet,
Maer ’t planten houden zy niet goed.
Hy zal dat eytjen moeten pellen,
Hy zal de breuck betalen moeten.
[p. 133]
De kat eet wonder gheeren vis,
Maer schouwt het water, daer z’in is.
Help eerst u zelf, zoo helpt u God,
Of anders schijnt het enckel spot.
Gheen zoo beslet, en bezigh man,
Als die de steel hout van de pan.
Bid God, om sterckt’,
Maer zelfs oock werckt.
Wanneer het werck is af-ghemaect,
De spijze dan veel beter smaect.
Wanneer den aerbeyd is ghedaen,
De kost veel zoeter in wilt gaen.
Naer den aerbeyd wert het gheld,
Aen de werck-man aen-getelt.
Die niet dorschen wilt of maelen,
Zal vergheefs zijn eten haelen.
Op aerbeyd, als hy is ghedaen,
Ist goed en zoet te slapen gaen.
’t Gheheughen van gheleden quaed,
Verheught ons herte boven maet.
’t Is een van die veel liever zoecken,
De bier-can, als de wijze boecken.
Den swaeren aerbeyd in de jeughd,
Den ouderdom met rust verheught.
Al is het jaer niet al te goed,
Verliest daerom niet al de moed.
Al doen de duyven vele schaed,
Te zaeyen daerom niet en laet.
Een neerstigh’ hand, en wacker’ spoed,
Dat is tot alle dinghen goed.
[p. 134]
Indien de kley niet wert ghetreden,
Men zalder noyt gheen pot uyt smeden.
Een mensch en moet niet stille staen,
Maer ste-vast op den ambeeld slaen.
Niet werter met meer moeyt’ geweert,
Als ’t vel en stroopsel van de steert.
Den arbeyd, die-men willigh doet,
En valt niet zuer, maer is ons zoet.
Een knecht is beter noch ghekust,
Als heel te zijn door hem ont-rust.
Men daelt vry lichter naer der aerd,
Als datmen klimt ten hemel-waert.
Het daelen gaet vry lichter toe,
Met klimmen wertmen lichter moe’.
Met Gods bystand, Spouwt in de hand.
Den aerbeyd en beswaert ons niet,
Wanneer hy met ghenucht gheschiet.
De aerbeyd, die een yder doet,
Moet gheven, dat hy wert ghevoet.
De werck-man, die zich niet verschoont,
Verdient te wezen wel beloont.
Daer gaeter veel wel aen de ploegh,
Maer weynigh’ doen-der moeyt ghenoegh.
Men gaet wel ver, al ismen moe,
Wanneermen maer zijn best en doe.
Niemand die ghebraden duyven,
Vlieghen in de mond te kluyven.
Door grooten last, en moeyt’ vermoeyt,
Door zoet vermaeck, de moeyt geboeyt.
Gheen ghemack, Zonder lack.
[p. 135]
Dat ghebrade duyven vloghen,
Oyt in yemants mond, ’t is loghen.
Niemand oyt ghebrade vincken,
Konnen in den monde zincken.
By God is alle dingh te koop,
Om aerbeyd, moeyt’, en staegh gheloop.
Het gheen verkreghen is met sweet,
Dat achtmen duer, en meetmen breed.
Dat met aerbeyd is verkreghen,
Houd-men voor een grooten zeghen.
God spijst de voghels al te gaer,
Maer elck end een die vlieghter naer.
Men vondt noyt zulck geen onghemack,
Daer niet oock wat ghemack in-stack.
Gheen on-gherief, Of ’t heeft wat lief.
Die wilt verkrijghen, moet verdueren;
Die wilt bezoeten, moet bezueren.
Gheen goed toe-vloeyt, ’t Is al met moeyt.
Gheen goet is mijn, Of ’t is met pijn.
Gheen vlied wilt vli’en, Wilt ghy ghedien.
De neerstigheyd, en staghe vlijd,
Wat hard en quastigh is, door-bijt.
Door vlijd door-byt, daer leuheyt kryt.
Gheen spaenders kommen van het hout,
Zoo langh men niet en kapt en hout.
De vos, die uyt zyn hol niet ruymt,
Zyn muyl en wert hem niet bepluymt.
Die de eyers wilt ghenieten,
Moet het kaeck’len niet verdrieten.
Hand aen de ploegh, Zoo ist ghenoegh.
[p. 136]
De vos, die leuy light in de kuyl,
Gheen jaght en valt hem in de muyl.
De vos, die s’morghens langhe slaept,
Vergheefs naer eenigh wild hy gaept.
Hand aen de ploegh, met blyde moed,
God zal dan voord’ren, wat ghy doet.
Tot Godes hulp, en onderstand,
Is oock van doen een vlytigh’ hand.
Rept uw handen, en uw voeten,
God die zal ’t daer naer verzoeten.
Het is een goede spreuck van ouds:
Uw’ armen stroopt, en zeght, God wouds.
De wolf, die daer blijft in de kuyl,
En loopt gheen schaep oyt in de muyl.
Die ’t vier van doen heeft, en begheert,
Die zouck’ in d’asschen vanden heyrt.
Die gheen eyers heeft te broeyen,
Heeft zich met gheen nest te moeyen.
De Kat die wenscht de vis te smaecken,
Maer vreest haer pooten nat te maecken.
De kat, hoewel zy vis bemint,
In ’t water gheen vermaeck en vint.
Met aerbeyd cryghtmen in ’t ghemeen,
Wat datmen wilt, zelf vier uyt steen.
Zoo ghy wilt de keerne smaken,
Ghy moet eerst de note kraken.
Gheen heunigh krijghtmen buyten byen,
Gheen roos wert zonder doorn ghezien.
U zelven helpt, zoo helpt u God,
Want anders ist maer schimp en spot.
[p. 137]
De kerssen zijn voor spreeuwen goed:
Maer ’t planten is haer gans on-zoet.
De spreeuwen gheeren kerssen eten,
Maer van te planten niet en weten.
Den aerbeyd is het zogh en zap,
En moeder vande wetenschap.
Die meel verzoect, om brood te maken,
En moet gheensins de molen laken.
Een kat met handschoens toeghemaect,
En vanght noyt rat; noch muys ghenaect.
Die d’eyers mint, die moet oock lijden,
Dat d’hinnen kaeck’len op haer tijden.
Men vanght niet wel een baers of snoeck,
En datmen hout een drooghen broeck.
Gheen aerbeyd valt ons swaer en hert,
Als maer ghewilligh is het hert.
Gheen dingh zoo swaer en wert verzint,
Dat niet den aerbeyd over-wint.
Dien aerbeyd wert niet wel begaen,
Die zonder hope wert ghedaen.
Dat met goe’ wille wert ghedaen,
En can de mensche niet belaen.
Een roos en wert niet licht ghepluckt,
Of haren doren steeckt of druckt.
Hy heeft vry hier, Zijn vaghe-vier.
Onder ’t purpur van een roos,
Schuylt een doren scherp en loos.


[p. 138]

Recht. Wet.
AL lijt een goede zaeck ghewelt,
Zy wert niet gans ter neer ghevelt.
Die recht doet, die zal vinden recht.
Oude wetten, nieuwe spijzen,
Zal-men voor de beste prijzen.
Vond-men niet gheen diefsche balghen,
Daer en zouden zijn gheen galghen.
Indien-der nerghens dieven waren,
’t Ghezicht van galghen zoud’ ons varen.
Booze zeden, on-ghehoort,
Brenghen goede wetten voort.
Goede wetten, met goe’ reden,
Zijn ont-staen uyt booze zeden.
Niemant is het recht ont-wassen,
Elck een heefter op te passen.
De meeningh van die gheeft de wet,
Dat is de ziele van ’t ghezet.
Men moet van eenen zack te malen,
Gheen dobbel mael-gheld willen halen.
De strengheyd van het hooghste recht,
Dat moet verzacht zijn, en gheslecht.
Zulcken voedssel, zulcken wennis,
Zulcken schepen, zulcken kennis.
Het uytterst recht, Is zelden recht.
Te strenghe recht, en is gheen recht.
Het recht dat heeft een neus van was,
Elck een maeckt dat het hem wel pass’.
Hoe meerder wetten, Hoe meer beletten.
[p. 139]
De luyden, die het maecken slecht,
Die hebben in de beurs haer recht.
Het beste recht, In ’t harnas leght.
’t Is quaed, en om te zijn belaen,
Met onverstandigh’ om te gaen.
In de waghe, goud of steen,
Loot of zilver, ’t is alleen.
De sterckt’, al is zijn zaecke slecht,
Die heeft altijds ghewonnen ’t recht.
Wanneer de waegh haer ampt wel doet,
Noch gout, noch loot zy kennen moet.
Elck een die meent, zijn recht is goed,
Maer ’t eynd daer van bewijs doen moet.
Elcks recht op ’t end, zal zijn bekent.
Al wat ghy wilt dat u gheschije,
Doet dat een ander van uw zije.
Die yemant oordeelt onverhoort,
Al is ’t by weerd, ’t is niet zoo ’t hoort.
Wanneer de luyden, zich verstaen,
Het recht is uyt, ’t is dan ghedaen.
De cracht die bint, Maer ’t recht dat wint.
Het goede recht, Gaet dickwils slecht.
Hy nam het sinte Pieter af,
En ’t zelf aen sinte Paul gaf.
Daer ’t gheweld heeft heerschappy,
Moet het recht staen aen de zy’.
Om wel te richten nae behooren,
Men moet zoo d’een, als d’ander hooren.
De rechter wert zeer wijs vermelt,
Die hoort, en traech zijn oordeel velt.
[p. 140]
Wel te richten, en beraen,
Hanght gheheel aen ’t wel verstaen.
De rechter niet zeer veel en stuyt,
Die ras en licht een vonnis uyt.
Die wetten stelt, tot volcks behouw,
Dat hys’ eerst zelve onderhouw.
Die voor alle mans ghericht,
Wert gheropen en beticht,
    Die heeft, om zijn zelf te hoe’n,
Een goe’ voor-spraeck wel van doen.
Die ’t recht ont-vlucht, Wert recht berucht.


Blind.
ZYt blind, noch dwaes;
Daer light den haes.
Kreupel’ ende blinde lien,
Zalmen altijds achter zien.
De blind’ en wijst niet wel den wegh.


Lasteringhen. Vloecken.
D’Een ezel, van de lasten magher,
Die heet den ander’ zacke-dragher.
Ghy heet my langh oor, tot een spijt,
Daer ghy oock zelfs een ezel zijt.
Om goet te spreken is hy stom;
Om schelden is hy vol en dom.
[p. 141]
Hy doet meer quaed, die yemand scheld,
Als die hem slaet, en doet gheweld.
De laster-tonghe is gheheel,
Des duyvels quispel en pinceel.
Zoo daer niet waren luysteraers,
Daer waeren oock gheen lasteraers.
Laster, die gans niet en deught,
Is de looghe vande deughd.
Men zou van lasteraers niet hooren,
Zoo daer niet waeren laster-ooren.
Dooden, en die zijn absent,
Wacht, dat ghy-ze niet en schendt.
Spreect altijds wel, met goede schijn,
Van die niet teghenwoordigh zijn.
Naer laster-tonghen niet en vraeght:
Zelfs Iupiter niet elck behaeght.
Een lasteraer, van bitter gheest,
Die bijt ghelijck een wilde beest.
De vleyers, van een zoete gheest,
Die byten als een tamme beest.
Zegh niemant, wat hy is tot spijt,
Zoo zeght oock niemant, wie ghy zijt.
De vos die vaert dan alder-best,
Als hy vervloeckt wert, als een pest.
Een man, die yder een becladt,
En lustigh speelt met ’t tonghe blad.
Hy moet wel wezen klaer en net,
Die teghen een zijn tonghe wet.
    .    .    .    .    de luysteraers,
Zijn vaders van de lasteraers.
[p. 142]
De snoode oor de tonghe terght,
En stof tot alle laster verght.
Een steeck die bloet, Min vrees’ aen-doet.
Doet vry een stopssel in de oor,
Op dat zy van gheen laster hoor’.
Een achter-clappers keel of mond,
Een gote, met een vuyle grond.


Overvloed.
GOed maeckt moed,
Vol maeckt dol.
In de gheerst of haver oest,
Zijn de hoenders doof en woest.
Elck huys is daer met vlaen ghedeckt,
De muyr met worsten dick ghespeckt.
’t Schijnt dat het daer saucijssen reghent.
Hy meent, dat ’t daer gheschotelt staet.
’t En steect niet op een turf ghewis,
Alst kermis in de venen is.
Heeft hy veel eyers, zulcken man,
Hij maeckter oock veel doppen van.
Wanneer de oogh maer is vervult,
Zoo is den buyck oock met ghedult.
Den overvloed, De brake doet.
De Koe by ’t hoy, Die heeftet moy.
Een lichte voghel, op een dagh,
Zijn goed nauw over-vlieghen magh.
Die vlees wel heeft, Dien brood men gheeft.
[p. 143]
Hy heeft wel in de melck te brocken.
Een man ghezeten in het riet,
Maect pijpjens, datmen ’t niet en ziet.
Een goed vier maeckt een reede kock.
Veel te schorssen en te slempen,
Doet ons cracht en jeught heel dempen.
Veel tot slempen zich begheven,
Maeckt een kort en zieckigh leven.
Wanneer het graen te gulzigh wast,
’t Valt neder door zijn eyghen last.
De eene veel te vele heeft,
De ander met te weynigh leeft.
Den overvloed en is noyt goed,
Zy baert een walghingh in ’t ghemoed.
De hinne noyt gheen ey en leght,
Als op een ey, ghelijck-men zeght.


Gheloof. Trouwe.
AL gaet het door veel monden om,
’t En is gheen euangelium.
In een langhen zomer dagh,
Wonder veel men zegghen magh.
De beste luyden vander eerd,
Ghelooven licht, en metter veerd.
Op ’t water niet te veel verlaet,
Dat slaept, en altijds stille staet.
Niet al te vast op yemand staet,
Te veel vertrouwen maeckt verraed.
[p. 144]
Ghelooft maer wel, zoo hebje wel.
’k En hope, noch gheloove niet,
Voor dat het eerst mijn ooghe ziet.
Wat ons ooghe merct en ziet,
Dat bedrieght ons’ herte niet.
Betrout u gheld niet aen dien man,
Die d’oogh van d’aerd niet weeren kan.
Op zulcken man u niet verlaet,
Die d’oogh van d’aerde niet en slaet.
Die veel vertrout, die wert bedroghen,
Die veel mis-trout, ’t kan ooc niet doogen.
Den Santen gheen gheloof men gheeft,
Dan alsmen van ’t mirakel beeft.
God die hoed’ en my behouw,
Van de man, die ick vertrouw;
    Ick zal zien wel, dat ick schouw
Zulck een, die ick niet vertrouw.
Betrouwt wel lien, Maer ziet aen wien.
Speelt gheduerigh, zich voor dich,
Want de trouw is misselich.
Die haest vertrouwt, Te laet berouwt.
Daer is geen trouwe meer op eerd’,
Trouw is gheheel en al gheweert.
Daer is gheen trouw, Noch vast ghebouw.
De trouw is uyt de weereld gans,
Daer is gheen trouwe meer althans.
Die licht ghelooft, Wert licht berooft.
Die door beloft wert licht bewoghen,
Die wert zeer licht daer door bedroghen.
Die licht betrouwt, Oock licht berouwt.
[p. 145]
Een heusche mond, en trouwe hand,
Gaet vry en vranck door al het land.
’t En is niet goed, elck een vertrouwen,
Maer ’t is oock quaed, oock gheen te houwen.
Van goede lieden neemt verband,
Vertrout geen quaed’, al waert met pand.
Vertrouwt de katte gheen ghebraed,
Die ’t speetjen lect, als ’t vlees af-gaet.
Geen mensch vertrout van heel het land,
Dan die daer hayr wascht in de hand.
Vertrout gheen mensch, of dat ont-houdt,
Eet met hem eerst een maetjen zout.
Al te veel op yemand staen,
Doet ’t bedrogh meer groeyen aen.
    .    .    .    .    te veel vertrouwen,
Heeft menich mensch het hooft doen krouwen.
’t Is zotheyd, datmen trouwe houw,
Aen een, die zelfs niet is ghetrouw.
                Zoo spreken de goddelooze.
Hy gaet met trouw, en goed bescheyt,
Ghelijck de wolf, die at de gheyt.
’t Gheloof zeer wel de ziel ghelijct,
Zy comt noyt weer, daer zy eens wijct,
Hy is te trouw’ en zoete vaer,
Hy waer niet wel een meulenaer.
Aen zulcken man gheen gheld betrouwt,
Die d’oogh van d’aerde niet en houdt.


[p. 146]

Sorghe, bewaringh.
AL perst u zomtijds wat verdriet,
En eet daerom u herte niet.
Al gaet het zomtijds niet van pas,
Dat daerom gheen grijs hayr en was’.
De zorghe steeckt, En ’t herte breeckt.
Dat u verdriet, En zoect het niet.
Ghewis ’t en wert niet wel ghehoedt,
Dat elck end een behaghen moet.
Laet loopen vry, aen alle cant,
Gods water over Godes land.
De wolf de kudde licht verstroyt,
Die niet ghehoedt wert, of ghekoyt.
De wolf en is gheen goeden herder.
    .    .    .    .    het is een dwaes,
Die aen de kat beveelt de kaes.
Ziet wat ghy doet, of quaed of goed,
En niet wat dat een ander doet.
Die den osse toe-behoort,
Houdt hem vaste by de koord.
Als ’t huys van uw ghebuyre brandt,
Ziet toe, of ’t uw comt oock tot schand.
De mensch, die maer een oogh en heeft,
Bewaer die wel, zoo langh hy leeft.
Als de katte is van huys,
Maect de ratte groot ghedruys.
Daer de katte niet en woont,
Speelt de ratte naer ghewoont.
Goe vriend bewaert u koeytjen wel.
[p. 147]
Van vrouw, die dickwils wat begheert,
Van knecht, die veel de meester scheert,
    Van oude hond die huylt en tiert,
Van peerd dat schopt, en niemant viert,
    En van bedriegher, dronckert, zot,
Ziet vry wel toe, want ’t is gheen spot.
Een pond van zorgh, jae heele balen,
Kan niet een once schuld’ betalen.
Kleyne zorghe kan wel spreken,
Groote blijft in ’t herte steken.
Hy honghert in de koud, met leet,
Die niet en werct, wanneer ’t is heet.
De quade hoed, De wolven voedt.
Een goed bewaerder is meer weerd,
Als een die ’t wint, en weer verteert.
Die elcke veer zoo nauw bekijckt,
Gheen bedd’ en vult, dat yetwes lijckt.
De groote zorghe van u leyt,
Maer niet de vliet en neerstigheydt.
Ont-kleeden, eermen slapen gaet,
Dat is voor-waer gheen wijzen raed.
Dat niemand licht zijn zelf ont-kleed,
Eer hy tot slapen is ghereed.
Goe man, ziet toe, Bewaert u koe.
Op een die swijght wel let en past,
En op een hond, die niet en bast.


[p. 148]

Hope. Wan-hope. Wachten.
Wenschen.
WAnneermen ’t God wilt over-geven,
Zo ist in ’t dood-boec al geschreven.
Wanneer de zieckt’ is hopeloos,
Zoo zijn de drancken noodeloos.
’t Is nu gansch uyt, met onze stand;
De keers is tot de pijp verbrant.
Al is het jaer niet wel ghesleghen,
Men moet daerom niet zijn verleghen.
Wanneer hem yemand hanghen wou,
Gheen boom ghereed wel vinden zou.
Die wacht, Versmacht.
Die langhe, op een hope, beyt,
Die wert als in een pers gheleyt.
Het langh verwachten, Maect droeve nachten.
’t Komt al te pas, en aen den dagh,
Die maer zijn tijd verwachten magh.
Het gaet te flaeuw, en al te zacht,
Daer d’eene naer den ander wacht.
Die op eens anders schotel wacht,
Eet dickwils zober, en met klacht.
Terwijl de wolf wat beter wacht,
Zoo wert hy oud, en zonder kracht.
Hy wachter naer, met zulck ghemoet,
Ghelijckmen naer zijn Paesch-ey doet.
Mocht ick gheraken uyt dien dans,
Het waer voor my een schoone kans.
Die over-beyd, Zijn herte schreyt.
[p. 149]
Dat woord is weerd gheen groote schat:
Och of ick dat gheweten had’.
Die maer verwachten kan zijn beurt,
Wat hy verhoopt, noch al ghebeurt.
Gheen zoeter lijden isser niet,
Als hopen en verwachten yet.
Die maer en wacht, ’t komt al te pas,
Dat van gheen schijn te vooren was.
Een mensch gheen zoeter lijden vint,
Als hopen op het gheen hy mint.
De goede hoop’ versterckt het hert,
Dat anders smelt door druck en smert.
De hope is een zoet ellend,
By gheen, als die-ze proeft, bekent.
Een man met droefheyd zeer beswaert,
Die wert door hoop’ alleen bewaert.
Een mensche, die gheen hoop’ en heeft,
En kan niet zegghen, dat hy leeft.
Die op een ydel hope drijft,
Gheduerigh in wan-hope blijft.
De hope voedt, In teghen-spoed.
De hope is het beste goed,
En laetste troost van teghen-spoed.
De hope van een zoete rust,
Maect datmen werct en sweet met lust.
De hoop’ op God gansch zeker staet,
All’ ander dingh on-zeker gaet.
De dood alleen de hope doodt.
Men weet wel, watmen heeft, ghewis,
Maer niet wat dat toe-kommend’ is.
[p. 150]
    .    .    .    .    hy is niet wijs,
Die hope coopt, om gheld, of prijs.
    .    .    .    .    men hoopt zoo lanck,
Alst leven duert, hoe zieck of kranck.
Men hoopt zoo langh, hoe ’t met ons staet,
Zoo langh in ons den azem gaet.
Het wert ons zomtijds t’huys ghebracht,
Daer van men noyt yet heeft ghewacht.
Men moet verdraghen, hoe het gaet,
Op hope van een beter staet.
Hy gaet rondom, van verr’ en by,
Als ’t katjen om den heeten bry.
De wolf die danst en maect een rey,
Rondom de put, al om ’t ghewey.
Die dickwils hebben wilt te veel,
Krijght niet met alle voor zijn deel.
De acker-luyden allegaer,
Zijn altijds rijck ’t toecommend jaer.
’t Gheschiet niet al, hoe zeer ghebeyt,
Daerm’ op te weyck zijn boontjes leyt.
Die op een dood mans schoenen hoopt,
’t Is nood dat hy langh barvoets loopt.
En werpt de steel niet naer de byl;
Noch oock den boghe, naer de pyl.
De hoop is goed, en wel gheduyt,
Wanneer zy uyt verdiensten spruyt.
De wolf op hoop zoo langhe leeft,
Dat hy wert oud, en heel begheeft.
Die nerghens op zijn hope stelt,
Wert oock met gheen wan-hoop ghequelt.
[p. 151]
De hoop van erghens toe te raken,
Dat is een zorgh van lien die waken.
Te meer de lust wert uyt ghestelt,
Te meer men daer toe hyght en helt.
Terwyle datmen beter wacht,
Zoo wertmen oud, en ongheacht.
De hoop bedrieght, En dickwils lieght.
Gheen ongheluck, of teghen-spoed,
Dat ons de hope niet verzoet.
Zoo ’t ongheluck my gheeft een schop,
De hope recht my weder op.
Al hebt ghy hope van uw heyl,
Ghebruyckt noch riemen onder ’t zeyl.
Het Paeschen zeer en langh verwacht,
Wert op een dagh ten eynd ghebracht.
Quaed toe-verlaet, Geen dingh so quaed.
Hy wint zeer vele, die verliest,
Een ydel hoop’, en vastheyd kiest.


God.
GOD komter vele in ’t ghemoed,
Die hem maer geven kond’ een groet.
De mensch wel wat in ’t hert besluyt,
Maer God die voert het anders uyt.
Wanneer den anghst ons meest verbaest,
Zoo is Gods hulp ons aldernaest.
Niemand, hy zy wijs of zot,
Kan in ’t minste, teghen God.
[p. 152]
Als God ons meel gheeft met ghemack,
De duyvel sluyt dan toe de zack.
Die God vertrout, Heeft vast ghebout.
Die God heeft aan zijn zijde staen,
Gheen creatuer en zal hem schae’n.
Als God den wegh ons wijst en leyt,
Gheen dingh ons in de wegh dan leyt.
Die, als hy leeft, zijn God vergheet,
Als hy oock sterft, daer van niet weet.
Als God ons schuldigh is een straf,
Hy neemt ons al ons wijsheyd af.
Die ons de mond gheschapen heeft,
Is, die ons oock de spijze gheeft.
Hy maect voor God een schoof van stroo.
God weet, waet dat ’t een yder schort;
Hy blijft zijn volck oock niet te kort.
Gheen volck, van wat ghedaent of schijn,
Kan zonder wet, of gods-dienst zijn.
Hy is berooft van zijn ghezicht,
Die waerheyds stoel betreet zeer licht.
God zendt ’t ghebraet, Daer ’t spit veel gaet.
Den reghen valt, Daer ’t God ghevalt.


Weerdigheyd. Officie. Staet.
AMpt van eeren is een last,
Dat niet alle schouders past.
Het ampt dat moet den man bewijzen;
Het werck dat moet zijn meester prijzen.
[p. 153]
Die door beleeftheyd zich ghebiet,
Die eyscht ghenoegh, al zeght hy ’t niet.
In ’t Koninckrijck der blinde lien,
Daer zal-men scheel-oogh Koninck zien.
De een Barbier den ander scheert,
d’Een vriendschap die is d’ander weerd.
Zulck een die is wel minst ghewis,
Die alderhooghst gheclommen is.
De ringh, diem’ aen zijn vingher doet,
Te engh, of nauw niet wezen moet.
Niet trotser als een cleyn Compeer,
Wanneer hy wert ghestelt in eer.
Niet trotzer als gheringhe lien,
Als zy haer zelfs in eere zien.
By ghebreck van wijzer heer,
Komt de dwaze tot de eer.
Zulck een en is niet vast te nommen,
Die al te hooghe is gheklommen.
Men cocht noyt Koninckrijck te dier,
Al waer het met het leven schier.
Gheen wijzer apt, of meer ghevreest,
Als die eerst Munninck heeft gheweest.
Abt en convent ten is maer een,
Maer elck een heeft zijn burs verscheen.
Wanneer den abt is tavernier,
Elck munninck magh wel gaen te bier.
Het is veel beter stil ghezeten,
Als op-gheheft en neer-ghesmeten.
’t Is daer al Neefjen en Cozijn,
’t En magh daer niet als maechschap zijn.
[p. 154]
Als een gheringh mensch comt tot staet,
Gheen hoovaerdy zoo hoogh en gaet.
De hooghste bergh, het leeghste dal,
De grootste boom, de leeghste val.
Elck een die vlamt, Naer ’t smeerigh ampt.
De paep, by stemmen, wert ghestelt:
De Keyzer, met een puer ghewelt:
    De Koninck, naer de oude wet,
Wert van natuer, in ’t rijck ghezet.
Elck een begheerigh, Naer ’t gheen is smeerigh.
Elck een is uyt om eyghen baet,
Gheen ampt, dat daer niet op en staet.
Een groote staet, en veel gheschal,
Maer in de schotel niet met al.
Die maer verandert van zijn staet,
Zijn oude wijs’ terstont vergaet.
By ander’ met die voorslagh gaet,
Ick ben een man oock van de staet.
Een onz’ van staet, een pond van goud,
Dat aen veel lien de kinn’ op houdt.
Fluweelen buyck, en weynigh brood,
Dat strecken can voor honghers nood.
    .    .    .    .    gheen minder vriend,
Als die het zelve ampt bedient.
Gheen ampt en werter min verricht,
Als ’t gheen beveelt de eed en plicht.
Het snootste vercken van het kot,
De beste eyckel is zijn lot.
Om dat de man het ampt is weerd,
’t Is d’oorzaeck, dat hy dat ontbeert.
[p. 155]
Verheft een dwaes tot hooghe staet,
Ghy stelt een aep in schoon scharlaet.
Hoe een narre langher spreect,
Hoe hy meer zijn zotheyd preect.
Gheen hoogher moed, geen trotser hert,
Dan als een knecht een meester wert.
Oock in gheringh en cleyne staet,
Een groote ziel breed weyden gaet.
Een groote ziel in ruymte weyt,
Oock in een kleyn gheleghentheyt.
Te meer de simme klimt om hoogh,
Te meer haer naectheyd valt in d’oogh.
Te meer de simm’ om hooghe treckt,
Te meer haer naecktheyd wert ontdeckt.
Men kent een man niet eer,
Voor dat hy komt tot eer.
Men kent een man dan alderbest,
Als hy in hoogheyd is gevest.
Men kent noyt wel een mensches aerd,
Voor dat hy is in groote waerd.
Gheen mensch en werter recht geprezen,
Dan als hy is tot staet gherezen.
Men ziet de mensch dan claer en naect,
Als hy tot hoogheyt is gheraect.
Die een ezel is in daed,
    En meent dat hy is een hert,
Dat hy aen de gracht niet gaet,
    Daer ter vlughs ghespronghen wert.
Ampten werden wel ghegheven,
Maer gheen breyn om wel te leven.
[p. 156]
Ampten werden toe-gheleyt,
Maer gheen wijsheyt of beleyt.
Zoo wy kenden goet en quaed,
Elck zou prijzen zijnen staet.
Die naer grooter dinghen brandt,
Als kan draghen zijn verstand,
    Als hy die al heeft verkreghen,
Staet de zot daer mé verleghen.
Die meer wilt, als hy can verleesten,
Is in ’t ghetal van domme beesten.
Die nae groote dinghen steeckt,
Daer toe wijsheyt hem ont-breeckt,
    Als hy daer toe is gheraeckt,
Wert hy tot een spot ghemaeckt.
Zijt ghy een arend, of een ghier,
Wacht dan, tot dat ick scheyd’ van hier.
’t Is een stoute kraey ghewis,
Die een beest, die levend’ is,
    Pickt in ’t lijf, en zitter op,
Tot zy vult haer holle krop.
Indien ghy hebben wilt mijn erf,
Wacht immers dan, tot dat ick sterf.
Men zal te hoof gheen ezels daghen,
Dan als-er zacken zijn te draghen.
’t Stad-huys, daer magh Cozijn op hopen:
’t Staet zelden voor een ander open.
Die klimt verr’ boven zijn bereck,
Valt licht om leegh, en breect den neck.
De voghels van de meeste groot,
Zijn veeltijds van haer pluym ont-bloot.
[p. 157]
Het is een oud’ en wijs verhael,
Tot hoogh gheklim, een leegh ghedael.
Met deughd wert staet en eer ghekocht.
Hoogh ghetrocken, leegh ghehaelt:
Hoogh gheklommen, leegh ghedaelt.
Als-men nu is hoogh gherezen,
Komt een laghe val naer dezen.
De mier krijght vleugels tot haer quaed,
Waer deur zy haest tot niet vergaet,
Ick was in corten op-ghetoghen,
Maer oock in corten neer-gheboghen.
Alle zaecken op haer keer:
Groote dinghen vallen neer.
    Dat zeer swelt, en wert geperst,
Op het laetst in stucken berst.
Zoo langh een Ioncker, als ick can,
Maer dan weerom een Ambachts-man.
Dat te veel en dicke swelt,
Moet haest bersten met ghewelt.
En wilt niet staen naer hooghen staet,
Of yets, dat u te boven gaet,
        Syr. 3.vers. 22.
Dat groot is, zonder zijns ghelijcken,
Moet onder zijn ghewicht beswijcken.
Een man, die over ’t zuyvel gaet,
Moet weten, wat de clocke slaet.
Die zijn deur te hooghe heft,
Zoeckt, dat on-gheval hem treft.
        Prov. 17.vers. 19.
Vlercken wassen aen de mier,
Maer tot ’tquaed van ’t cleyne dier.


[p. 158]

Leere. Studie. Wetenschap.
HEt leeren wert niet in-ghedwonghen:
De lust moet wesen in de jonghen.
De schapen dwaelen breet en wijt,
Wanneer zy zijn haer herder quijt.
Dat woord is waer van over-langh,
Gheen aers is goed, als met bedwangh.
Ionck bestaen, Oud ghedaen.
Den reuck, die krijght de nieuwe test,
Die blijft haer by, tot op het lest.
Ionck bedacht, Oud betracht.
’t En wert niet licht’lick af-ghekeert,
Het gheen men langhe heeft gheleert.
Die ander leert, zijn zelven leert.
Een zack en wert van zijde niet,
Of ghy daer schoon veel gheld in-giet.
Een man, al is hy hoogh gheleert,
Wert daerom niet voor wijs ghe-eert.
Aen-houden steeds, ghelijck een klis,
De moeder van de wijsheyd is.
    .    .    .    .    die weynigh kan,
Is dickwils alder-best daer an.
Weynigh weten, of wel niet,
Gheeft den mensch het minst verdriet.
Men dient het hem wel in te schieten,
Of met een trechter in te gieten.
Gheleertheyd, zonder veel verstand,
En is gheen eer, maer liever schand.
’t Kind wilt zijn vader onder-wijzen.
[p. 159]
Het moet te voor hem zijn gheknouwt,
Of anders hy ’t niet in en houdt.
Leert van de lien, die zijn gheleert,
En d’on-gheleerde zelve leert.
De exter, met een zotte prael,
Wilt strijden met de nachtegael.
Den boer die wilt den doctor leeren.
Het ey wilt, met een zot fatsoen,
Veel kloecker zijn, als zelf het hoen.
’Ten is gheen schand, te weten niet,
Maer niet te willen leeren yet.
Die jaeght en niet en krijght te baet,
Is als die leest, en niet verstaet.
Om dat de vos te vele wist,
Heeft hy oock wel zijn steert ghemist.
Hy wert verduft en heel versuft,
Die ’t huys gheduerigh zit en muft.
Gheleerde lien, Verkeerde lien.
De ton, die niet is wel gheschuert,
Het bier daer licht’lijck in verzuert.
De marct leert kramen, En prijs beramen.
Wy moeten, dat wy niet wel zien,
Bevelen aen gheleerde lien.
’t Ghene dat u gaet te boven,
Laet dat zijn van u verschoven.
Gheleerdheyd die moet zijn vol gunst,
En gans niet nijdigh van de kunst.
Onverdroten, Heeft ghenoten.
Wijsheyds en gheleerdheyds deuren,
Zal-men altijds open speuren.


[p. 160]

Veynzen. Gheveynstheyd.
MEN hoeft geen brillen hem te bien,
Hy kan wel door de vinghers zien.
Die niet can vieren, Can niet regieren.
Een man verstandigh, en bezint,
Die is by wijlen ziende blint.
Zy slapen niet al, die daer snuyven;
Of die haer ooghen wat verschuyven.
De quaed is nimmermeer zoo quaed,
Dan als hy zich heel goed ghelaet.
Een vremd’ en aenghenomen wijs,
Vergaet en smelt ghelijck een ys.
Noch vis, noch vleesch, Zo is den eesch.
Een mom-ghezicht, Komt haest in ’t licht.
De deughd te veynzen en te spelen,
En is niet om zeer langh te helen.
Stille waters, diepe gronden.
Daer ’t water ravelt, en zeer brant,
Daer is-men aldaernaest het land.
In d’eene hand hy water heeft,
In d’ander vier, en zoo hy leeft.
Hy kust van voor, en krauwt van achter.
Noch vis, noch vlees, noch wit, noch swert,
Ghelijcker nu ghehandelt wert.
’t Zy wyze lien, of vremde ghecken,
Elck een zoeckt zijn ghebreck te decken.
Dat zy uw schijn, Ghelijck uw zijn.
Een vermomde heyligheyd,
Is een dobbel godloosheyd.
[p. 161]
Zulck een die danst, en drinct en zinght,
Die met veel droefheyd is om-ringht.
Niet al die danssen, zijn verblijt;
Men lacht wel, als het herte krijt.
Een heunigh-tongh, een hert van gal,
Men ziet-se deur-gaens over-al.
’t Is in het glas of spieghel niet,
Het ghene datmen daer in ziet.
Spreect schoon, en dinct wat dat ghy wilt:
Zoo doetmen, alsmen leeft in ’t wild.
Gheveynstheyd niet zeer langh en duert:
Het is een bier, dat haest verzuert.
Zulck een die claeght, als ’t eynden raed,
Die nochtans niet en heeft yet quaed.
De vos bedect zijn langhe steert,
En dan ist, dat hy meest wel deert.
Toont gheen ghelaet, Maer wijst de daed.


Rijckdom.
WAt zullen groot’ en langhe schoen,
Aen kleyn’ en korte voeten doen?
Waer toe zoo veel gheschraept by een,
Daer van zoo cort wy moeten scheen?
Hy is de rijckste, die daer leeft,
Die hem vernoegt, met ’t geen God geeft.
Zoo als hy ’t vind, Zoo oock verslint.
Een rijck man, on-rechtveerdigh man,
Of wel een erfghenaem daer van.
[p. 162]
Rijck te werden op een stond,
Kan niet wezen zonder zond.
’t Gheluck, dat maket vremd en bond,
’t Maect d’een een prins, en d’ander stront.
Hy heeft wat in de melck te brocken.
Het is zaeck meer konincklijck,
Te maken, als te wezen rijck.
Daer hanght vry modder aen zijn kloet.
Die rijck wil werden, moet zijn ziel,
Verpanden, als een looze fiel.
Alle waters van rivieren,
Naer de zee op ’t eynde swieren.
Die heeft, die wert ghegheven meer,
Die niet en heeft, en krijght gheen keer.
Alst is ghecomen, Ist wegh ghenomen.
Die rijck is, dat hy tweemael eet,
En by zijn zelf, zijn zelf vergheet.
De liefde van den rijckdom wast,
Naer datter veel gheld wert ghetast.
    .    .    .    .    ’t staet op de vloer,
Zoo ’t quam, zoo ’t voer.
Een quaed ghewin, Een vloeck heeft in,
t Is van outs zoo op der eerd,
Zoo ghewonnen, zoo verteert.
Men vraeght niet meer, van waer het comt,
Als ’t maer daer is, al waert verdomt.
Het goed gheschraeft met on-ghelijck,
Gheen derde erf wert daer van rijck.
’t Goud dat uyt zee zijn oorspronck nam,
Is heen ghegaen, van daer het quam.
[p. 163]
Het is een zeer ellendigh woord,
Ick hebb’ ghehadt, maer ’t is nu voort.
Het goed dat qualijck is vercreghen,
Daer by en comt noyt heyl of zeghen.
Van waer het komt, men niet en vraeght,
Maer ’t moeter zijn, hoe ’t zy bejaeght.
Hy woude wel, zoo ’t mogh’lijck was,
Den heunigh hebben met het was.
Groot goed, dat wezen zal van duer,
En komt niet in een kleyne huer.
Gods gunst-ghenood gheen goeden schraept,
En ’t comt hem toe, terwijl hy slaept.
’t Is beter arm te zijn met eer,
Als rijck te wezen met on-eer.
Het water loopt al in de zee.


Pijne. Droefheyd. Tranen.
Onderdruckinghe.
BRand werd genezen met den brand.
Wie hijncter van een anders zeer.
Men moet de smert met smert verdryven.
Daer de pijn is, is de hand.
Wanneer de pijn niet hoogher magh,
Zoo neemt zy af van dagh tot dagh.
Niet isser, dat verdrooght zoo licht,
Als doen de tranen van ’t ghezicht.
Die lichte lacht, Schreyt licht met klacht.
Naer lief, comt leet, In ’t langh of breed.
[p. 164]
Daer vreughd in huys is, zonder treur,
Daer staet de droefheyd voor de deur.
Zoet ghedroncken, zuer betaelt.
Daer de blijdschap heeft haer end,
Droefheyd strackx daer henen went.
Binnen zinghen, springhen, danssen,
Buyten zijnder droeve kanssen.
Het eynde van de vrolickheyd
Dat is ’t begin van treurigheyd.
Wilt ghy dat ick weenen zal,
Ghy moet weenen eerst voor al.
Ghenoegh hy drinckt,
Dien droefheyd wringht.
Het schreyen, dat en doet gheen baet,
Maer daer moet hulpe zyn en raed.
Zulcken droefheyd die is goed,
Die daer naer ons vreughd aen-doet.
Gheen beter meester van ’t verstand,
Als ongheluck en droeve stand.
Die mensch moet wel ellendigh zijn,
Die noyt en hadde druck of pijn.
    .    .    .    .    die valt, die licht,
En wert van niemant op-ghericht.
Dat daer gheworpen licht in ’t slijck,
Dat overloopt een yeghelijck.
De hond, die neder is ghesmeten,
Van alle honden wert ghebeten.
Druck en droefheyd onderwijst,
Hoewel dat het niemand prijst.
Een onverlaet, Weet van gheen quaed.
[p. 165]
Die valt, en raeckt zoo in de klem,
Een yder loopt strackx over hem.
Wanneer de boom is neer-gheslaghen,
Men kapt en raepter, zonder vraghen.
Hoe vromer man, hoe swaerder kruys,
Daer med’ hy wert bezocht te huys.
Die naer Gods Wetten buyght en vraeght,
Het swaerste kruys ghemeen’lijck draeght.
Droefheyd groeyt, en meer verbreyt,
Als zy wert te veel ghevleyt.
Droefheyd alsmen die beschreyt,
Veel te lichter van ons scheyt.
De hand wilt wezen op het zeer,
Al is het lid oock noch zoo teer.
De pijn en droefheyd wert verlicht,
Wanneerm’ een vriend daer van bericht.
Groote pijn, of droeffenis,
Van gheen langhen duer en is.
Gheen pijn of droefheyd oyt zoo swaer,
Die metter tijd niet sterft daer naer.
Hooft-pijn spijs en dranck begheert;
Buyck-pijn wert door wind gheweert.
Hooft-pijn die begheert te eten,
Buyck-pijn wert door wind ghequeten.
Droefheyd en on-reyn begheert,
Twee raeds-heeren niet veel weert.
Een oude droefheyd, langh verleyt,
Met nieuwe tranen niet beschreyt.
De droefheyd die verborghen wert,
Valt uytter-mater zuer en hert.
[p. 166]
Of de reden, of de tijd,
Slijt de droefheyd, die-men lijdt.
Des erfgenames droef gheklagh,
Is, onder mommery, ghelagh.
Met hondert pond melancoly,
Betaeltmen niet een once zy.
Een zoet ghezangh, een goed accoord,
Bindt droefheyd aen een vaste koord.
Zulck een die lacht des morghens wel,
Die ’s avonds weent, met droef ghequel.
Hy heeft, als met een hert versteent,
Aen zijn stijf-moeders graf gheweent.
Hy heeft ajuyn, of loock van doen,
Op dat hy weene met fatsoen.
Die niet verwint, door goed gheduld,
Den rouwe, die zijn hert vervult;
    Voorwaer hy zal, met groote pijn,
In langhe druck en droefheyd zijn.
Een hond die pist, een vrouwe schreyt,
Als elck maer wilt, ghelijck men zeyt.
Van droefheyt en van onghenucht,
En raeptmen voordeel, ofte vrucht.


Eere. Eergierigheyd.
DAer ’smorghens eerst de zon op-gaet,
Daer zietmen eerst den dagheraet.
Men ziet de zon meer bidden aen,
In ’t op-gaen, als in ’t neder-gaen.
[p. 167]
Een dienaer van een kleynen heer,
Is zelfs oock Heer, en somtijds meer.
Men zet de stoel daer op de banck.
Het gheld gheeft eere, zey’ de puyt,
En hy ghingh zitten op een duyt.
Eergierigheyd wert nimmers oud,
Maer steeds haer frische jeughd behout.
Veel dinghen eertijds leegh en smal,
Zijn hoogh verheven door den val.
De eer verdienen is meer eer,
Als die ontfanghen, als een heer.
Een man ghequetst van eer-zuchts vlim,
Hy klimt altijds, ghelijck een klim.
Voor oogh, voor eer, voor faem men waect,
Gheen van die wilt oock zijn gheraect.
Die hooghe klimt, of diepe swemt,
Hy vindt zich op het lest beklemt.
Noyt en viel hy van zeer hoogh,
Die noyt veel om hoogh en toogh.
Die maer weynigh is gheklommen,
Kan niet van zeer hooghe kommen.
Die daer loopen lichter vallen,
Als die kruypen langhst de wallen.
Die loopt, veel lichter vallen moet,
Als die daer kruypt op hand en voet.
Hy magh wel vry on-rustigh wezen,
Die al te hooghe is gherezen.
Hooghe klimmers, licht ghewondt;
Diepe swemmers, licht te grond.
Die rijst te hoogh, Zie uyt zijn oogh.
[p. 168]
Klimmers vallen licht ter aerd;
Swemmers gaen te grondewaert.
Een groot beslagh van eer en goed,
En stilt noyt een ontstelt ghemoed.
Gheen bangh en on-gherustigh hert,
Door grooten treyn ghestilt en wert.
Daer yemant moedigh zit te peerd,
Daer zit de zorgh oock op de steert.
    .    .    .    .    de laetste man,
Neemt zomtijds anders eere an.
Groote heeren, Moetmen eeren.


Drincken. dronckenschap.
EEn vollen boer, die daer comt strijcken,
Zal een gheladen waghen wijcken.
Hy heeft de vos het vel ghestroopt.
De wijn komt aen met vremde ganghen,
Hy neemt de voeten eerst ghevanghen.
Groote baezen, Groote glazen.
Groote mannen, Groote kannen.
Drinct wijn, ghelijckm’ een koninck schinct,
Maer als een os, van water drinct.
Niet isser oyt zoo on-ghezond,
Dan alsmen drinckt, en slaept terstond.
    .    .    .    .    naer rauwe vrucht,
Drinct zuyver wijn, of ’t wert bezucht.
Hy slacht ten deele Magdaleen,
Hy heeft altijds het glas alleen.
[p. 169]
Die op pottage, of warm-moes drinct,
Verkrenct zijn maegh’ meer als hy dinct.
Men siet meer oude dronckaerds sweven,
Als oude medecijnen leven.
Wie dwinght de beeste dat zy drinct,
Indien de dorst haer niet en dwinght?
Die ’t drincken is een zoete zaeck,
Den laetsten dronck ist meest vermaeck.
Met wien ghy drinct veel meer bedinct,
Als wat het is, het gheen ghy drinct.
Die ’t goede koopt, die drinck het goed;
Die ’t quaed, het quade drincken moet.
De muyl, daer op de Pape rijd,
En drinct niet dan op haeren tijd,
Die kort en kleyn is van ghestalt,
Een groot glas dickwils wel bevalt.
Een waghen, die wel is ghesmeert,
Rijdt zachter en met meerder veert.
Zulck een gheen rechten dorst en heeft,
Die ’t water haet, dat niemant gheeft.
Een cleyne keel, Drinct zomtijds veel.
Die in zijn lamp heeft licht van doen,
Ghiet oly om het licht te voe’n.
Te meer men drinct, te meer men dorst,
En hoe de dorst wert min gheschorst.
Maeckt nu eens nat, ’t is al ghenoegh,
Ghesponnen op dien eenen boegh.
    Dat is: ’t is lang genoeg ge-eten, zonder drincken.
Zijt ghy ghebeten van een hond,
Neemt van het zelve hayr terstond.
[p. 170]
Altijds droncken, even rond,
Altijds dorr’ en droogh van mond.
Visch op een drooghe poel ghestelt,
Vergaet terstont en heel versmelt.
Een man die veel en dickwils drinct,
Veel dorst, dat hem tot drincken dwinght.
Die dorstigh zijnde gaet te bed,
Staet ’s morghens op ghezond te bet.
Gheen droncke man en scheld’ de wyn,
Want al de faute die is zyn.
Een slemper loopt, met vollen draf,
Naer ’t uytterst’ eynde van het graf.
Een dronckert is van cleyn gheduer,
Want ’t graf dat is zyn nae-ghebuyr.
Die daer berispt een droncken man,
Bestraft een, die niet weet daer van.
Een buyck, die cooct, en ziet van most,
Een schuym van vuyle lusten lost.
Die het al wilt drincken uyt,
Die is in de narre schuyt.
De moezel die moet wezen vul,
Of anders maect zy gheen ghelul.
Daer de wijn gaet in de huyd,
Daer gaet al de wijsheyd uyt.
In een vat vol most, of wijn,
Steect veel vreughd, en oock veel pyn.
Daer de wijn gaet in de man,
Gaet de wijsheyd in de kan.
Volle krop, Dolle kop.
Men drinckt wel wijn, In rouw en pijn.
[p. 171]
Naer langh geslemp, en langh’ geprael,
Zoo wertmen byster ende kael.
Zonder wijn, en zonder brood,
Is de wel-lust koud en dood.
De lulle-pijp gheeft eerst gheluyd,
Wanneer zy vol is tot den tuyt.
Die gheweldigh drinckt, tot straf,
Snyt hem zelf de beenen af.
Een oude leers altyds begheert,
Te wezen vet en wel ghesmeert.
De touw, om in te doen den wijn,
Wilt wel een goe’ saucijsse zijn.
Hy heeft gheen dorst, om wel te weten,
Hy heeft ghezouten vleesch ghe-eten.
    Dat wert spots-wijze ghezeyt van din-
    ghen die gheen schijn en hebben.
Al drinckend’ ons de dorst vergaet:
Al levend’ ons het leven laet.


Vreeze, anghst. vlucht.
WAt ist van vechten, en van slaen?
’t Is goed, met heel huyt slapen gaen,
Hy laet het hol sien van zijn voeten.
En roert het vyer niet met het sweert,
Indien ghy niet wilt zijn ghedeert.
Hy laet zijn lappen moytjens zien.
Men zoud’ hem, zonder veel te waghen,
Wel met een blaes vol erten jaghen.
[p. 172]
Gheen mensch en can zich zelf ont-loopen.
Beter noch met schand verdreven.
Als met eeren dood ghebleven.
Hy zouct altijds het futssel-boeck.
Daer zal hem, als het moeste honden,
Gheen kar zijn aen zijn aers ghebonden.
Hy zal zeer licht een sluyp-gat vinden.
Een man die vlucht, en vreest zijn huyt,
En luystert niet naer fleuyt of luyt.
Hy vlucht, en laet een anghel steken.
Maeckt u ghelijck een wreede beest,
Ghy wert van yder een ghevreest.
’t Is tijd, de voeten nu te smeeren.
Hy maeckt allarm, en is in last,
Eer dat hy noch wert aen-ghetast.
Zijn hert en ziel, Licht in de hiel.
Die vreese vande wolven heeft,
Dat hy in ’t bosch zich niet begheeft.
Die schuldigh leeft, Zijn mantel beeft.
Die vreest de blaren van het woud,
Dat hy van daer zich zelven houd.
Die vreest en beeft, Noyt wel en leeft.
Die vreeze van de bladers heeft,
Die schouw het bos, zoo langh hy leeft.
Hy is verstelt, Eer dat het ghelt.
’t Is beter eens te ljden pijn,
Als altijds in de vrees te zijn.
Een die wel leeft, Gheen vrees en heeft.
Die maer een goed ghewis en houdt,
En vreest niet, watmen van hem kout.
[p. 173]
Die vreest gaet vast, En schouwt veel last.
Ghy steeckt den dooden leeuw mischien,
Die levend’ hem niet dorstet zien.
De bloode hond, Roert meest de mond.
Een hert vertsaeght, dat lichte swicht,
Heeft noyt win-teecken op-ghericht.
Beter met wat schand te vluchten,
Als den dood met eer bezuchten.
De vreeze van een droeve wolck,
Dat is altijds een quade tolck.
Te vreezen, datmen niet can mijden,
Is zottigheyd, niet wel te lijden.
De vreeze, zonder veel te schae’n,
En kan met liefde niet bestaen.
De schrick en vrees ons meer verstelt,
Als ’t quaed, dat dickwils licht versmelt.
Kom in, en op gheen vrees en past,
De honden zijn ghebonden vast.
Die vrees heeft, van te zijn bemeelt,
Dat hy niet by de molen speelt.
Dat hy ter molen niet en gaet,
Die daer van vreest te zijn beschaedt.
Hy lijct wel een trompetters peerd;
Hy is voor gheen gherucht verveert.
Die vreest voor yder kruyd, of gras,
Niet piss’ in ’t veld, en maeck’ een plas.
Is ’t wonder, dat hy veeltijds vreest,
Voor wien elck schrict, als voor een beest?
Hy is verbaest, ghelijck een hond,
Diem’ uyt de venster werpt te grond.
[p. 174]
Wanneer de haes is in ghevaer,
Hy wert de netten niet ghewaer.
Daer zijn meer dingen die ons schricken,
Als die ons leet doen, en verpicken.


Vastigheyd. Zekerheyd. Twijffel.
Onzekerheyd. Veranderingh.
HY werpt een veder in de locht,
En volght daer nae de zelve tocht.
Het is een voghel in de locht.
    .    .    .    .    het is goe vis,
Wanneer hy maer ghevanghen is.
Al wat ter weereld gaet of staet,
Het hanght al aen een zijden draed.
    .    .    .    .    gheen vaster weer,
Dan als de wind draeyt heen en weer.
Twee vossen vanghen in een gat.
Twee hazen vanghen met een sprongh.
Twee mueren met een quispel witten.
Hy is noch vlees noch vis,
Ghelijckmen nu veel is.
Ick en ken, met al mijn zinnen,
Noch zijn ganzen, noch zijn hinnen.
Niemand wel bericht en wert,
Of hy wit is, of wel swert.
Hy heeft veel hommels in de kop.
Een ander man, wanneer hy staet,
Een ander man, wanneer hy gaet.
[p. 175]
Een man die op twee stoelen zit.
Hy blijft gans by zijn woorden vast,
Ghelijck een dief blijft by den bast.
Een gans die vlieght wel over ’t meer,
Maer comt daer naer een gaygack weer.
Heden noch ghezont in ’t leven,
Morghen erghens dood ghebleven.
Heden my, Morghen dy.
Heden, door goe’ gunst verheven,
Morghen heel daer uyt ghedreven.
Beter nu een ey ghewis,
Als een hinne morghen is.
Heden vriend, en kameraed,
Morghen vyand, twist en haet.
Heden maer te zaem ghetrouwt,
Morghen, jae noch eer, berouwt.
Heden schoon en lustigh bloeyen,
Morghen, heel in tranen vloeyen.
Heden goede çiere maecken,
Morghen onder d’aerd gheraken.
Nu eens blijdschap, dan verdriet,
Heden Koninck, morghen niet.
Nu eens lach, en dan gheween,
Heden groot, en morghen cleen.
Heden kost’lijck, morghen slecht,
Heden meester, morghen knecht.
Heden vooren, morghen achter,
Nu eens meester, dan eens wachter.
Heden dief, en morghen schout,
Heden heet, en morghen koud.
[p. 176]
Heden vrede, morghen twist,
Overmorghen weer gheslist.
Heden yemant zeer behaeght,
Daer-men morghen zeer van klaeght.
Nu eens hert, en dan ghedweegh,
Nu eens hoogh, en dan eens leegh.
Heden ben ick Crediteur,
Morghen weder Debiteur.
Oock als de zot zich wel bevindt,
Zoo wert hy anders licht ghezint.
Die by den steert een palingh houdt,
En op een vrouwes woorden bouwt;
    Die magh wel zegghen met verdriet,
’t Is al maer wind, ’k en hebbe niet.
Gheen plaets of staet, Lichtveerdigh laet.
Al wat wy hebben, geld of land,
’t Was eertijds in eens anders hand.
    En ’t zal hier naer oock van ons gaen,
En kommen dan een ander aen.
Een slot, hoe zeker toe-ghedaen,
En can gheen byle teghen staen.
Die erghens wel en zeker staet,
Hy is een zot, zoo hy vergaet.
Men weet, wanneer-men wegh zal gaen;
Maer wie zal yemants weer-comst raen’?
Wie is die weet, en vast ghelooft,
Het gheen hem hanghet over ’t hooft?
Een jonghen enghel, op zijn tijd,
Een ouden duivel wel ghedijt.
Houd vast, en schept, Het geen ghy hebt.
[p. 177]
Een mus is beter in de hand,
Als op ’t onzeker een faysant.
Nieuwe vryer, nieuwe min,
Nieuwen heere, nieuw ghezin.
Men vint gheen reghel, Met vaste zeghel.
Het is veel beter een houd-daer,
Als twee ghy zult het hebben, vaer.
Verscheydenheyd, Tot vreughde leyt.
Zulck een verwisselt zomtijds yet,
Dat hy beclaeght dan met verdriet.
Veranderingh, Is ’t zoetste dingh.
Vernieuwingh is de koeyen goed,
Verand’ringh is de mensche zoet.
’t Wert eerst ghevest, Als comt de lest.
Veranderingh van praet en kout,
De menschen in vermaeckingh houdt.
De nieuwe spijs tot sausse streckt,
Die ons den appetijd verweckt,
Die altijds singht het zelve lied,
’t Is hem te hooren, maer verdriet.
Als wel zinghen duert te langh,
Wertmen daer van moe en bangh.
Gheen voet zoo vast, en wel besleghen,
Die noyt en viel, of was verleghen.
En hanght u mantel of u rock,
Niet aen een swacke mantel-stock.
Het is ghewis een groote val,
Van Koninck werden niet met al.
’t Is zonder twijffel groote pijn,
Van meester maer een knecht te zijn.
[p. 178]
De hooghste torens ende wallen,
Zijn onderworpen groote vallen.
Hy heeft vercocht het beeren huyd,
Eer hy gheworden was te buyt.
Hy heeft bezorght de wiegh te vooren,
Langh eer het kind hem was gheboren.
Die in de hel zijn, zijn on-wis,
Wat datter voor een hemel is.
Hy swemt gherust, en met behoud,
Aen wien men steeds de kin op houdt.
Een goede hond gaet nimmers mis,
Wanneer hy jaeght, hy vanght ghewis.
Gheen reden, die zoo klemt en kleeft,
Die niet haer teghen-spreken heeft.
Patrijs meynt wel te zijn bewaert,
Wanneer zy ’t hooft steect in de aerd.
Hy heeft wel van de kat goe’ pand,
Die daer van ’t vel heeft in de hand.
’t Is op twee anckers goed te rijden,
Al breect een, dander can ons vryden.
Het is een man van losse grond;
Hy heeft twee tonghen in de mond.
Een man, die aen twee zijden hinct,
Die zoo by d’een, als d’ander stinct.
Het is een rechte weyfelaer;
Ick hadd’ hem hier, ’k verloor hem daer.
Een ander huer hem anders vint,
Hy draeyt en keert, met alle wind.
Het kruyd of moes bekent al-om,
Dat is alleen my wille-kom.
[p. 179]
Een kruyd, dat niet en is bekent,
U zelven daer van wacht en spent.
Een voghel in de hand veel eer,
Als zeven in de locht, en meer.
Gheen reghel, die niet zomtijds mist,
Gheen mensch, die zich niet wel vergist.
Gheen reghel oyt zoo vast en staet,
Daer buyten datmen noyt en gaet.
Die niet en weet, en twijffelt niet.
Wanneer-men water giet in wijn,
De wijn en kan gheen wijn meer zijn.


Ouders. Kinders. Op-voedinge.
EEn qualick op-ghetoghen kind,
En is niet beter als een rind.
Rijcke luyden, met veel goed,
Zelden kinders wijs, en goed.
Helden kinders dickwils zijn
Ouders schand’, en groote pijn.
Wie heeft zijn moeder niet bekackt?
Gheen moeder is zoo boos op d’eerd,
Die gheen goe kinders en begheert.
Lieve kinders al te zamen,
Hebben veel’ en zoete namen.
Het kind is wijs, en wis niet blend,
Dat wel en vast zijn vader kent,
Zoo veel stief-moers zijn-der goed,
Alsmen roode ganzen voedt.
[p. 180]
Het is een dochter boos en bot,
Die met haer eyghen ouders spot.
Die wel bemint, Castijdt zyn kind.
Dat is mijn oom, of wel mijn vaer,
Daer ’t onderhoud my komt van daer.
’t Is beter dat het kindje weent,
Als dat de oud man zucht en steent.
Die een stief-moer heeft te lijden,
Heeft een duyvel aen zijn zijden.
Uyt kinders werden oude lien,
Al can-men ’t alle daegh niet zien.
De boom, daer ghy nu onder zit,
Dat was een rijsken, als een lidt.
Dat een zoet Kalfken is gheweest,
Is nu een stier van elck ghevreest.
Al wat de oude vooren zonghen,
Dat piepen oock daer naer de jonghen.
De groote lieden zijn beminders
Meer van ghenucht, als van haer Kinders.
De kinders wel de zorghe voen,
Maer zomtijts oock wel vreugd aendoen.
Die quyl of snot neemt van myn Kind,
Thoont daer med’, dat hy my bemint.
Die van mijn kind het snot af-licht,
Die kust my in het aen-ghezicht.
Kinders eerst het cruypen leeren,
Eer zy connen gaen met eeren.
Het weder kentmen by de wind;
Den vader kentmen by zijn kind;
Den Heere by zijn huys-ghezind.
[p. 181]
Als Kinders stil zyn en belaen,
Dan hebben zy yet quaeds ghedaen.
Wanneer de kinders stille zijn,
’tGeeft van haer quaed doen groote schijn
Kinders werden mans en vrouwen,
En bequaem om uyt te houwen.
Een goede koe heeft dickwils wel,
Een kalf dat quaed is, en zeer fel.
Een veulen ruygh en onverveert,
Dat maect een cloeck en moedigh peerd.
De jonghe haene kraeyt en zinght,
Ghelijck de oudes stemme klinckt.
Kleyne kinders werden lien,
Als-men alle daegh can zien.
Kinders, in veel over-vloed,
Zijn der armer lieden goed.
Kinders dickwils doen belet,
Datmen niet kan leven vet.
Overvloed van kinders doet,
Datmen spaerzaem leven moet.
Van wijze ouders, veel men hoort,
Dat zotte kinders komen voort.
Dickwils, uyt een vroom gheslacht,
Werden boeven voort-ghebracht.
Het kind moet dickwils boeten ’t quaed,
Het gheen zijn vaer of moer begaet.
De zoon gelijckt de vader veel,
De dochter volght de moeder heel.
Groot ghetal van vele kinders,
Doet de mildigheyd veel hinders.
[p. 182]
’t Ghetal van kinders aen den heyrt,
De noppen van de kleeren weert.
Men moet zijn kinders zoo uyt-houwen,
Datm’ haer niet meer en hoeft te houwen.
Zijn vader quijt, quijt achtbaerheyd;
Zijn moeder quijt, quijt zoetigheyd.
De kinders zijn of hert, of zacht,
Naer dat zy werden op-ghebracht.


Hardneckigh.
DAt laken is niet veel te schatten,
Dat gheen couleur begeert te vatten.
Wy sweven altijds teghen stroom:
Verboden melck dat is ons room.
Wanneer ons yet verboden wert,
’t Verbod dat hitst veel meer ons hert.
Verbod ghedaen, Elck gaet weer aen.


Begin. Eynde. Uyt-komste.
HEt gheen met wijsheyd was verzint,
Wel dickwils een quaed eynde vint.
Een goed begin, een goed behaghen,
Maer ’t eynde moet den last al draghen.
Een goed begin is niet met al,
Heeft ’t eynde niet een goeden val,
Yets wel beghonnen, Is half ghewonnen.
[p. 183]
Staet op ’t begin niet al te sterck,
Het eynd’ alleen, dat kroont het werck.
Aen de leste zal-men weten,
Wie het speck heeft op-gheeten.
Het waeyt zoo langh uyt een ghewest,
Tot dat de reghen valt op ’t lest.
’t Begin van alle dingh is swaer,
Maer ’t wert veel lichter achter naer.
Al wat beghinssel heeft ontfaen,
Dat moet eens tot zijn eynde gaen.
Watter oyt gheboren was,
’t Moet al sterven, traegh of ras.
Daer is niet dier, als d’eerste pint,
De rest zijn zelven zoetjes vint.
Wel aen-ghevallen met den deghen,
Is half ghevochten, en ghesleghen.
’t Begin is wel de helft van ’t heel,
En veeltijds oock het meeste deel.
’t Hooft uyt het kussen op-gherecht,
Is half ghecleet, ghelijckmen zeght.
Den boogh te spannen, helpt niet veel,
Maer in ’t af-schieten light het heel.
Neemt altyds uwen tyd te baet:
Te vroegh is beter, als te laet.
’t Is beter raed in ’t eerst ghezocht,
Als op het eynd daer op ghedocht.
Wanneer de zaeck’ is in ’t begin,
Op raed en baet, by tijds, verzinn’.
Die eerst komt aen den heeten heert,
Die zet zijn pot, waer hy begheert.
[p. 184]
’t Fenijn dat deert, Licht in de steert.
Eerst komt, eerst maelt,
Eerst bringht, eerst haelt.
Met quaed begin yet aen te slaen,
Zal zelden met gheluck vergaen.
’t Is alles wel, als ’t eynd’ is wel,
Want ’t eynde maeckt ons dickwils spel.
De eerste fout, Wert licht verdout.
De eerste mis-slagh, diemen doet,
Wert licht verschoont, of wel verzoet.
    .    .    .    .    die wel begint,
Oock een gheluckigh eynde vint.
Geen dingh, diens eynd niet wert bekent,
De langhste dagh heeft oock zijn end.
    .    .    .    .    die wat begint,
En niet en eyndight, is een kind.
Een dingh begonnen,
Moet zijn vol-sponnen.
Gheen dingh bekent, Of ’t heeft zyn end.
Let op uw zaeck, wie dat ghy bent,
En ziet gheduerigh op het end.
Het eynde loont, en ’t werck bekroont.
Het eynd zal gheven goed berecht,
Wie datter heeft het beste recht.
Van quaed begin, een eynd oock quaed,
Van goet begin, wat goeds ontstaet.
Het eynd ons leven prijzen magh,
De avond wijst en prijst den dagh.
De eerst van tyd, de eerst van recht;
Die achter comt, die heeft het slecht.
[p. 185]
Men zal op ’t eynde zeer wel weten,
Wie dat het speck zal hebben gh’eten.
Of breet, of smal, het eynd is ’t al.
Hy heeft gerockt, en ’t werck begonnen,
Een ander heeft het af-ghesponnen.
    .    .    .    .    begint met God,
En wacht dan een gheluckigh slot.
Een zuer begin, dat scherp ons bijt,
Het eynd daer van wel zoet ghedijt.
Hy is van gheest en wijsheyd net,
Die altijds op het eynde let.
Aen de preuv’ en aen het end,
Wert het goed en deughd bekent.
Ghenucht begint met spel en jock,
En eyndight met krackeel en wrock.
De vorsch zoo langh ghetreden wert,
Tot dat hy quaeckt, en spuyght zijn hert.
Een dingh bestaen, Is half ghedaen.


On-kosten.
HEt is de wensch van goe’ ghezellen,
Geld uyt eens anders beurs te tellen.
Die niet en spint, behout zyn vlas.
Indien ick niet en spin,
Mijn vlas en wert niet min.
Stel u teeringh, Naer u neeringh.
En doetgheen kost, wie dat ghy zijt,
Meer als u winst, en rente lijt.
[p. 186]
    .    .    .    .    het is een man,
Veel vetter als een oly-kan.
Het is veel beter noyt bestaen,
Als yet te laten half ghedaen.
Men zal gheen zack met zijde lappen.
Den draed is beter noyt begonnen,
Wanneer hy niet wert af-ghesponnen.
Die kegh’len wilt, moet zetten op.
Wast niet het vuylste van den reep,
Met zijde loogh’, of spaensche zeep.
Wat werpt ghy worsten naer den hond,
Als ghy hem slaen met stocken cont.
Veel verteeren, weynigh winnen,
Doet op ’t laetst den broodzack minnen.
Van grooten treyn, Zoo wertmen cleyn.
Weynigh winnen, veel verteeren,
Doet op ’t eynd ons al ont-beeren.
Naer lecker tafel, Een lijn-zaet wavel.
Die niet en wint, en veel verdoet,
Raeckt haest ten eynde van zijn goet.
Van vette keucken, Een beurs vol kreucken.
’t Gat by de neus veel open doen,
Doet veel lien draghen oude schoen.
Men can zoo licht niet winnen ’t goed,
Ghelijckmen ’t zomtijds licht verdoet.
Die meer verdoet, als lijd zijn goed,
Gaet in den wegh van arremoed.


[p. 187]

Leughen. Bedrogh. Valscheyd.
EEn man, die niet bedrieghen can,
Die zoeck’ het woud, en blijv’ hier van
Het een bedrogh het ander baert.
Met gheld en met bedrogh verzien,
Magh vry gaen alle plaetssen zien.
Een leughen brenghter thiene mé.
Een man, die yemant streelt en stroopt,
En wieroock van het hof verkoopt.
De spieghel lieght, De schijn bedrieght.
Hy smeert wel heunigh by de mond,
Maer dreck daer in, en vuyle strond.
Hy can vry glatte woorden slijpen.
Een kramer, die stofféren kan,
En brillen veylt aen alle man.
Hy smeert ons zeem rond-om de mond.
Hy strickt hem ’t net toe over ’t hooft.
’t Is quaed, een ouden vos bedrieghen.
Een sweert met heunigh vet ghesmeert.
Een Iudas zoen, Met valsch fatsoen.
De staeck bedrieght de Wijngaerd wel.
Een man, die komt van verre weghen,
Is met een leughen niet verleghen.
Komt ghy van een verre kust,
Lieght, en zeght al wat u lust.
Die niet een leughen kan stofferen,
Moet zich met lieghen niet erneren.
Wijst my een rechte leughenaer,
Ick wijs’ u stracx een dief daer naer.
[p. 188]
Die wilt een leugh’naer zijn ghewis,
Moet hebben een goed heughenis.
Yet zegghen datmen heeft ghehoort,
Het is een leughen, op mijn woord.
Yet verhalen uyt ghehoor,
Stellet als een leughen voor.
Dat op een leughen is ghegront,
En staet niet langh, maer valt terstond.
Die zulcken eenen prijzen wou,
Een zeker leughen lieghen zou.
Die zijn gheloof is quijt gheraeckt,
Wat ist, dat hy op d’aerde maeckt?
Als ons ’t gheloof eens is vergaen,
Men raect niet licht daer weder aen.
Een leughenaer wert niet ghelooft,
Al sweert hy, by zijn ziel, of hooft.
Hy lieght en sweert ghelijck een schaker.
Hy lieght ghelijck een tanden-trecker.
Hy heeft dat uyt zijn duym ghezoghen.
Een blaes-balck, die vol leugens steeckt.
Een leughen-kramer van zijn stijl.
Hy slacht de spin, hy treckt en spint,
Wat dat hy in hem zelven vint.
Stoffeert uw leughen, Of ’t zal niet deughen.
Leughens zijn maer enckel leuren,
Hebben zy gheen fraey couleuren.
Leughens moeten hebben schijn,
Zouden zy van weerde zijn.
Een hert op-recht en kan niet lieghen,
Noch yemand in het minst bedrieghen.
[p. 189]
Het moet wel zijn een snoode dief,
Die van een dief steelt zijn gherief.
Die meent een ander uyt te strijcken,
Die zal hem zelven licht verkijcken.
Een man die verre reyzen placht,
Magh lieghen vry, met volle macht.
Die daer met een oogh lonct en wijnckt,
En ziet met d’ander, watter blijnckt:
    Ick gaf hem gheen gheloof voorwaer,
Al waer ’t dat hy mijn broeder waer.
Hy zoude, naer zijn valschen aerd,
Wel boomen lieghen uyt der aerd.
’t Is quaed weerom te lieghen in,
Dat uyt gheloghen was met zin.
De leughen is heel dun van vel,
Men can-der deur-zien wonder wel.
Een laecken grof, en on-ghedaen,
Een schoone monster vooren aen.
Gheen exter oyt zoo loos van hert,
Diens nest niet welgherooft en wert.
Die gheen bedrogh en dinckt,
Wert van bedrogh om-ringht.
Kinders, droncke lien, en zotten,
Lieghen nimmers, noch en spotten.
Die nimmermeer en denct op quaed,
Wert haest bedroghen, tot zijn schaed.
Bedrogh, en vorst in winter-tijd,
Altijds met een vuyl eynde slijt.
’t Is quaed te hincken op de straet,
Voor een die zelve kreupel gaet.
[p. 190]
Gaet, vraeght dat aen zijn med-ghezel,
Die lieghen can, vry alzoo wel.
Blaes op, ’t en zijn gheen vremde re’en:
De wind die zal-ze draghen heen.
    Zoo spreectmen tot een, die dapper lieght.
Hy magh wel lieghen on-beschromt,
Die van een verre reyze comt.
Hy lieght ghelijck de helsche necker,
Of als een snoode tanden-trecker.
Gheen exter oyt zoo loos en fijn,
Die niet en kan bedroghen zijn.
Men can een wijs man eens bedrieghen,
Aen zotten can het nimmers liegen.
Als ghy twee hongher-malen doet.
De derde wel de schade boet.
Twee valsche boeven, Geen maeck’laer hoeven.
Die met bedrogh te wercke gaet,
Bedriegt m’hem oock, ’ten is geen schaed.
Van d’eene zijd’ met zalf hy smeert,
Van d’ander zijd’ hy steect en deert.
Goede woorden, quade daden,
Konnen wijze zelfs verraden.


Faem, naem, gheruchte.
IN de doove stomme-straet,
Werter meest van hem ghepraet.
    .    .    .    .    gheen goed of gheld,
Zoo veel als een goe’ naeme ghelt.
[p. 191]
Een goed gerucht, Een groot genucht.
Gheloove ghelt, Meer als reed ghelt.
Het komt al uyt, Wat elck besluyt.
’t Ghemeen gherucht, En is gheen klucht.
’tGerucht des volcks dwaelt meest den tijd
Het streelt het quaed, en ’t goed verbijt.
’t Ghemeen gherucht, Heeft waerheyds lucht.
’t Gherucht, al luyt het dickwils slecht,
Wert veeltijd niet vergheefs ghezeght.
’t Ghemeen ghequeel, Zeght dickwils veel.
’t Gherucht is snel, het keert en draeyt,
En wert haest over al ghezaeyt.
    .    .    .    .    een goede naem,
Is beter als een zilver kraem.
Men mompelt van een dingh zoo langh,
Tot dat het uyt-breeckt met gheklangh.
Het comt op ’t laetst al aen den dagh,
Dat onder ’t sneeuw verborghen lagh.
Daer wert noyt yet zoo kleyn gesponnen,
Of ’t komt op ’t lest al aen de zonne.
Gheen misdaet werter zoo versteken,
Die op het lest niet uyt zal breken.
Het moet al kommen aen den dagh,
Hoe datmen yet verberghen magh.
De tijd ont-dect al metter tijd,
Wat datmen berght, hoe datmen ’t mijdt.
Het moet al kommen aen het licht,
Wat in de nacht verborghen licht.
Die maer een quaeden naem en heeft,
Is half ghehanghen, als hy leeft.
[p. 192]
Het moet wel wezen waer en trouw,
Dat elck man zeght, en elcke vrouw.
Het moet wel hebben zyn bescheyt,
Dat van een yder wert ghezeyt.
Ghemeenen roep, al ist niet klaer,
Hy heeft ghemeen’lick yet wes waer.
Van niet, dat noyt zich aen en biet,
En kan-men niet wel zegghen yet.
De oogh, de eer, en ’t goed gherucht,
Wilt niet gheraeckt zijn, maer beducht.
Die maer een quaed gheruchte heeft,
Met vreeze van te hanghen leeft.
Die een quaed gheruchte vanghen,
Zijn veel meer dan half ghehanghen.
Die maer een quaed gherucht en heeft,
Met reden van de galghe beeft.
Dat elck een zeght in’t openbaer,
Ist niet altijds, ’t is veeltijds waer.
’t En is gheen Euangelium,
Wat datmen zeght en praet al-om.
Men roept altijds, al gaet het mis,
Een wolf veel grooter, als hy is,
Het goet gheruchte van de straet,
d’Ellendigh alder-eerst verlaet.
Die veel toe-gheeft zijn eyghen lust,
Zijn goede naem wert uyt-gheblust.
Des mensches oogh, zijn naem, zijn eer,
Zyn, om te raecken wonder teer.


[p. 193]

Hongher.
MEn moet een man, die hongh#146;righ is,
Niet vele vraghen aen den dis,
Muyzen, zonder veel te meeuwen.
Den hongher, die en kost niet veel,
Maer vele kost een lecker keel.
Gheen scherper mes, Als hongher es.
Veel te kouten wilt niet lucken,
Als de tanden zeer ons jucken.
Gheen kruyd, of loot, Als honghers nood.
De man, die met den hongher vecht,
Verstaet gheen reden, wat-men zeght.
Den hongher maect rauw’ boonen zoet.
De hongher drijft den wolf uyt ’t bos.
En uyt zijn hol den snooden vos.
Den hongher is een goede kock.
De hongher en gheeft noyt ghehoor,
Want ’s mensches buyck is zonder oor.
Den hongher is de beste saus.
Waer toe zoo veel ghesous, ghebrouws,
De hongher is de beste sous.
Een buyck verhonghert heeft gheen ooren.
Natuer die is zeer licht vernoeght,
Hoe luttel datmen haer toe-voeght.
Den hongher die is hart en stout.
Hy drijft de wolven uyt het wout.
Den hongher is een practizijn,
Hy leert den mensch vernuftich zijn.
De wijn en ’t brood, Den hongher dood.
[p. 194]
Een hond met hongher zeer belaen,
En ziet noch steen, noch kleppel aen.
Wat naem oock dat de spyze draegh,
z’ Is lecker voor een graeghe maegh.
Het buyckjen zal gemeen’lijck vragen,
Hoe veel de klocke is gheslaghen.
Een man verhonghert, on-beschromt,
Neemt alles in, wat voor hem comt.
Die hongher heeft, ’t is,??? eten bringht;
’t Is al van eten dat hy zinght.
Wanneer de maghe vast en snact,
Een cleyn vertoef haer galle mact.???
De buyck, die zeer gheprickelt wert,
Die is een maender heet en hert.
Men moeter vullen buyck en balgh,
Al waer een yder boom een galgh.
Hy zoude, om een arme zop,
Deur ’t vier wel loopen met de kop.
Hy heeft een maghe spijcker hard.
De buyck van voren, En heeft geen ooren.
Hy zou een key, of steen verteeren.
Gheen beter saus men oyt en vond,
Als is de hongher voor de mond.
Zijn maegh zou yzer wel verdouwen.
Een hond, die dol van hongher is,
Eet penssen, vol van dreck en pis.
Een graghe maegh, Lijd gheen ghevraegh.
Een mensche, dien den hongher dwinght,
Eet al, wat datmen voor hem bringht.
De hongher deert, Maer vele leert.
[p. 195]
Die hongh’rich is, en onverzaet,
En gheeft niet licht, noch gheeren raed.
Als de hongher maer is goed,
Bitter boonen die zijn zoet.
Den appetijt, Gheen uyt-stel lijt.
    .    .    .    .    gheen harder dood,
Als sterven door den honghers nood.


Zot. Gheck.
HEt is een kas van schoon beslagh,
Zoo daer maer heylighdom in lagh.
’t Is niet te spotten, Met quade zotten.
Beveelt den zot u vingher niet,
Als hy zijn mond u open biet.
’t Is al met ghecken dicht behanghen.
Hy is een zot, en dient begheckt,
Die met een natte zack hem deckt.
Hy is noch gheeluw om den beck.
Twee natte zacken, als men ziet,
De een en drooght den ander niet.
Hy heeft de kinder schoen noch aen.
Den meesten zot, De kolf tot lot.
Aen ’t kind, of die gheen wijsheyd heeft,
Gheen mes of stock in d’hand en gheeft.
De schoonheyd, en de zotternie,
Gaen dickwils ’t saem in compagnie.
Tot bestieren van de zotheyd,
Is van noode vry gheen botheyd.
[p. 196]
Aen dertelheyd en veel gelagh,
Den zot of narr’ men kennen magh.
Hy is een zot, die werpt in ’t zand,
Het gheen hy vast heeft in de hand.
De zot die snijt hem met zijn mes,
En maeckt zich droncken van zijn fles,
Het is een zot, die niet en weet,
Die daer zijn eyghen zelf vergheet.
Den zot men zagh, Uyt zijn ghelagh.
Hy is ghewis wel dwaes en bot,
Die wijsheyd wilt van eenen zot.
God gheeft de zotten ’t meest gheluck,
De wijze laet hy veel in druck.
Een gheck en acht niet, noch en merct.
Wat dat het koren ghelt ter merct.
De grootste zot hy wezen moet,
Die meynt, dat hy is wijs en vroet.
By faute van een wijzer man,
Een zot op ’t kussen raecken can.
Men zet den zot wel, in gewoel,
By faut van wijzer, op de stoel.
Op straet, in huys, of aen den dis,
Een zot thoont altijds, waer hy is.
Bewijst de zot zijn zottigheyd,
Waer in, waer heen, en waer zy leyt.
Daer is maer eene zot van doen,
Om veel meer ander’ uyt te broen.
Een zot die meynt, en blijfter by,
Dat elck is zot, ghelijck als hy.
Een yder zot, Heeft zijn marot
[p. 197]
Het is een zot, die zotheyd mint,
En zotter noch die zotten bindt;
    Maer in de meeste zotheyd leeft,
Die aen een zot, zijn dochter gheeft.
Hy is de zot noch veel te naer,
Die hondert mijlen is van daer.
Hy is een zot, en al te stout,
Die op stil water zich betrout.
De zot en heeft gheen bel van doen,
Men kent ghenoegh hem aen ’t fatsoen.
Hy is daer op veel meer verzot,
Als is de zot op zijn marot.
Voor zottten raed, een houte klock,
En doet-er by een goede stock.
Hy is niet wel met ’t hooft bewaert,
Die ’t zuyver laet, en ’t vuyl vergaert.
Men trect van ander’ licht ghebreck;
By ghecken wertmen veeltijds gheck.
Men moet niet altijds met een touw,
Den gheck behouden in de mou.
Gheen mensch van aerd of deughd zoo goed,
Die steeds is wijs, en even vroed.
Een nar spreect dickwils wel een woord,
Daer in oock wijsheyd wert ghespoort.
’t Is dickwils (wijsheyd, watmen krijt)
Te veynzen zotheyd op zijn tijd.
De ghecken zijn altijds voor aen:
Het spel zou anders qualick gaen.
Hy is niet wijs, die met een dwaes,
Niet zomtijds malt, en maect gheraes.
[p. 198]
Hy is een zot, of wel verkeert,
Die wijsheyd van een zot begheert.
Wacht u van zotten, en van kinders,
Zy strecken zomtijds tot veel hinders.
Een zot, al is hy wel en bly,
Hy kan daer niet wel blyven by.
Tot zotten raed een klock van hout,
Op datmen niet te verr’ en kout.
Hy is een zot, en on-bedacht,
Die op ghenae’ van stocken wacht.
Een zot, al zit hy aen den dis,
En durft niet eten watter is.
Hy is een zot, en weynigh weet,
Die met voor-dacht, zijn zelf vergheet.
Het is een zot, die niet durft eten,
Als hy aen tafel is ghezeten.
Het is een zot, en zotter gheen,
Die ’t vlees verliest, en laet om ’t been.
Het is een zot, met recht ghelaect,
Die van zijn vuyst een beytel maect.
Het is een zot, maer niet de quaedst,
Die wel ghezeten, zich verplaetst.
Hy is een zot, die is ghespoort,
En zeght, tot ’t peerd, hay, hay, gae-voort.
Die zot verdient een scherpe les,
Die zich snijt met zijn eyghen mes.
Een zot gheluckigh in zijn doen,
En heeft gheen wijsheyd oyt van doen.
Hy is in zotheyd diep ghezoncken.
Die van zijn eyghen fles wert droncken.
[p. 199]
    .    .    .    .    de zot, die praet,
Van zotheyd, waer hy staet, of gaet.
Het is de grootste zot ghewis,
Die voor zijn zelf niet wijs en is.
Hy wert, met recht, voor zot gheacht,
Die zijnen vyand niet en acht.
Hy is een zot die veel begheert,
En kiest het quaedst, en ’t best ont-beert.
Die zot of dwaes, naer Roomen gaet,
Keer zot weerom, en zonder baet.
Het is een zot, die meer verdoet,
Als dat zijn rent’ uyt-gheven moet.
’t Is zotheyd, buyten alle schreef,
Te putten water in een zeef.
Die man besteet zeer wel zijn tijd,
Die van een zot zijn zelven vrijdt.
Een zot, naer anders dinghen ziet,
En dat hem aen-gaet, acht hy niet.
Een zot, eens anders splinter ziet,
Zijn eyghen balck en ziet hy niet.
Een zot weet beter wat hem raect,
Als wijze, wat een ander maect.
Die onder zotten is gheraeckt,
Al is hy wijs, den zot oock maeckt.
Een zot en ’t vier zijn haest ghescheen,
Zy dueren nimmers langh by een.
Een zot, of narr’ veel vraghen maeckt,
Daer uyt een wijs man noyt en raeckt.
Zy zijn wel zot, en on-bezint,
Die pluymen wannen in de wind.
[p. 200]
De kortste zotheyd is de best,
Die niet en duert tot op het lest.
’t Is zotheyd met de groote heeren,
Te eten kriecken, ofte peeren.
Het is een zot, zeyd’ d’oude les,
Die van zijn tanden maeckt een mes.
Het is een zot, die ’t hooft om-draeyt,
Die roozen voor de verckens zaeyt.
Hy is wel zot, en onbequaem,
Die een Doctoor maeckt erfghenaem.
’t Is zotheyd van een dwaze klerck,
Te willen vlieghen zonder vlerck.
Hy is in zotheyd wel vereelt,
Die met zijn meester jockt of speelt.
Het is een zot, in d’hooghste graed,
Die ’t zeker, om ’t on-zeker laet.
Hy is een zot van gheen bescheyt,
Die teghen zijnen meester pleyt.
’t Is zotheyd van een vremde kop,
Den hond, die slaept, te wecken op.
’t Is zotheyd, en het kost oock dier,
Het vlas te brenghen by het vier.
’t Is zotheyd, wel te willen winnen,
En op het sparen niet verzinnen.
Zijn leven on-gheluckigh rolt,
Die ’t hapert, daer-men d’ossen bolt.
’t Is zotheyd die zijn zelf ont-cleedt,
Eer hy tot slapen is ghereedt.
Hy is een zot die aen zijn pijnck,
Steeckt al te kleyn’ en nauwen rijnck.
[p. 201]
Gheen meerder zieckt’, of ergher quaed,
Als zotheyd, die in boosheyd slaet.
Gheen mensch doet quaed,
Diens hooft wel staet.
Men malt in ’t eerste, of in ’t lest:
Maer korte zotheyd is de best.
Een zot die wel is in der daet,
Kan zich niet houden in die staet.
Niet zoo hoovaerdigh, als een zot,
Tot staet verheven op een bot.
Der zotten hert light in haer mond,
Der wijzen mond, in ’s herten gront.
    .    .    .    .    witte mueren,
Zijn ’t papier van zotte kueren.
Een ezel noyt wel draghen zal,
Twee ghecken beyde even mal.
Twee narren moeten zijn ghescheen,
Zy dienen niet in huys by een.
Gheen stad en isser wel voor-zien,
Daer niet zijn wijz’ en dwaze lien.
’T doet maer schaed en groot belet,
Datm’ een narr’ op d’eyers zet.
En steeckt, wanneer ghy immers kont,
Gheen vingher in eens dwazen mond.
Men vanght den haze met de hond,
De zot, met lof en prijs van mond.
Hy is een ghecks-kolf zelve weerd,
Die wijsheyd van een zot begheert.
’t Is ’twerck van een ghewisse gheck,
Te vechten met een vuylen dreck.
[p. 202]
Een zot, al is hy neer-gheslaghen,
Hy wilt altijds van nieuws uyt-daghen.
Veel ramps gheschieter over al,
Maer dwaze crijghen ’t meest van al.
Een yder die op aerden leeft,
Een gheckjen in zijn mouwe heeft.
Zelfs de wijste van verstand
Springhen zomtyds uyt den band.
De minste zotheyd heeft de man,
Die best zijn zotheyd decken kan.
Gheen man zoo wys, of cloeck van gheest,
Die zomtyds niet is zot gheweest.
Gheen mensch en isser op-ghevoedt,
Die niet een weynigh zotheyds broedt:
Maer houdt hem voor de wijste man,
Die best zijn zotheyd decken kan.
Die met een narre is ghepaert,
’T is goed, zoo hy zijn hooft bewaert.
Die man en is noyt wijs gheweest,
Die van een zot niet heeft ghevreest.
Men lijdt altijds, met min ghebreck,
Een heelen, als een halven gheck.
Hy mach zijn wijsheyd wel deurwannen,
Die met een gheck is in-ghespannen.
Elck heeft zijn pop, daer mé hy speelt,
Een beeld, waer voor hy buyght en queelt.
Een goed woord, van een zot ghezeyt,
Verliest zijn kracht en weerdigheyd:
Om dat het uyt zijn mond ont-glijdt,
Niet op zijn plaets, niet op zijn tijd. (Syr. 20.21.)


[p. 203]

Haestigheyd. Uyt-stel.
EEn haestigh man, die niet kan lijden,
En moet op gheenen ezel rijden.
Die haest, Komt laest.
Die haest, Die raest.
Een snelle spoed, Is zelden goed.
Hy loopter over met een swier,
Ghelijck de hane over ’t vier.
Rijdt recht en krom, Maer ziet vry om.
Wy zitten droogh, wie jaeght ons hier?
’t Is zoet en zacht, by ’t warme vier.
Men zal wel rijden, Maer zien en mijden.
Die loopt met spoed, Wert haeste moed.
. . Snel en wel, Komt noyt in ’t spel.
Al te spoed, Zelden goed.
Met niet te zeer, Zoo gaet-men veer.
Die al te vele spoet,
Zijn dinghen laet af-doet.
Allenghs, met staet, Men verre gaet.
    .    .    .    .    de Roomsche macht,
Die is al zittend’ hoogh ghebracht.
Haest u traegh, Met verdraegh.
’t Is goed te zijn een sleck in raed.
Maer weer een voghel in de daed.
Yl met wijl.
Vertoef en uyt-stel gheeft verdriet,
Maer ’t maeckt ons kloeck, gelijckmen ziet.
Te veel te ylen, Maect langhe mijlen.
Langhe toeven, Doet bedroeven.
[p. 204]
Door uyt-stel van een kleynen tijd,
Men dickwils groote schade lijt.
Die al te haest een vonnis spreeckt,
Haest in berouw zijn zelven steeckt.
Yet uyt-ghestelt, Niet wegh en smelt.
Dat ghy kont heden doen zeer wel,
Op morghen dat niet uyt en stel.
Met langh te vasten van zijn mael,
Vergaet den hongher t’eenemael.
Die maer een weynigh wachten wil,
Die krijght zijn wensch en volle wil.
Haest en doet, Nimmers goed.
Die haestigh in ’t beghinnen zijn,
Voleynden traegh en met veel pijn.
Groote haest, Maect verbaest.
Al is een zaeck wat tijds verschoven,
Zy is daerom niet heel verstoven.
Verbaest, Maect haest.
Een narres pijl is haest gheschoten;
Een zotten raed oock haest ghesloten.
Die maer en wacht, Krijght wat hy dacht.
Een haestigh mensch,
Kreegh noyt zijn wensch.
Die can vol-herden, zal winner werden.
Hy roept, Ghewonnen, over-luyd,
Eer dat het spel ter deegh is uyt.
En roept gheen haringh al te bly,
Voor dat hy eerst in ’t net en zy.
En roept gheen haes, ghelijck een dwaes,
Eer dat ghy daer van heel zijt baes.
[p. 205]
Ghy roept triomph, en zijt ghewis,
Eer dat de slagh ghewonnen is.
Doet niet met haest, dat u berouwt;
Een langhzaem vier maeckt ’t beste mout.
Haest heet, haest koud, Of wel verflout.
Die haestigh loopt, is in ghevaer,
Dat hy zal struyck’len hier of daer.
Haest rijp, haest rot; Haest wijs, haest zot.
Een snelle spoed is zelden goed;
Te meer men haest, te min men doet.
De haestigheyd, Baert leedzaemheyd.
    .    .    .    .    De haestigheyd
Is stief-moer van voorzichtigheyd.
Een haestigh oordeel of bevel,
Berouw is daer van med-ghezel.
’t Moet wel en langhe zijn bedacht,
Dat eens in ’t werck moet zijn ghebracht.
Dat haest ont-staet, Oock haest vergaet.
Die al te haest wilt over wegh,
Hy dwaelt zeer licht, door quaed belegh.
Verhaest u met een traghe pas:
Want gaetje traegh, zoo gaetje ras.
Die niet wat uytstel en kan lijden,
Die moet op eenen ezel rijden.
Men gaet veel verder pas by pas,
Als datmen loopt en spoedt te ras.
Dat ons komt schielick in ’t ghezicht,
Het schijnt zeer swaer, al is het licht.
De man die ’t peerd te vele spoort,
Vertraeght zijn reys, raect minder voort.
[p. 206]
Die daer draeght een gryzen baerd,
Moet zijn van sint Thomas aerd.
’t Is haest ghenoegh, Ist wel ghenoegh.
Allengskens gaetmen wijt en verr’,
Door loopen raecktmen in ’t verwerr’.
’t Loopen voeght d’onwetenheyd;
Traegh te gaen, voor-zichtigheyd.
Hy is met reden, zot gheacht,
Die alles aen-slaet on-bedacht.
Te sterck, en veel maect moed’ en laf;
Een loopend’ peerd, een open graf.
Hy zit vast in de narre-schuyt,
Die on-bedacht wat haest besluyt.
Een snelle spoed, Is zelden goed.
Die zijn treden meet en telt,
Gaet gherust’lick door het veld.
’t Ghevolgh van groote haestigheyd,
Is leedschap, rouw en treurigheyd.
De haestigheyd heeft tot ghezel,
Berouw, en eeuwigh hert-ghequel.
Wilt ghy leven zonder pijn,
Laet de tijd uw raedsman zijn.
Traghe andwoord past zeer wel,
Op een vraghe haest en snel.
Een andwoord langhzaem ende traegh,
Past op een snell’ end rassche vraegh.
Die man zijn tijd zeer wel besteed,
Die al zijn woorden telt en meet.
Campernoeli’, of duyvels brood,
Krijght op eenen nacht zijn groot’.
[p. 207]
De man gherust zijn zelven stelt,
Die elck woord op zijn vinghers telt.
De haest verdwaest.
Die loopt valt eer, als een die kruypt,
Met traegh te gaen, wert best ghekuypt.
Groote haest en is gheen spoed;
Traegheyd is oock dickwils goet.
De wegh wert alzoo haest ghegaen,
Als met veel loopen af-ghedaen.
Vecht koel, al schijnt het zomtijds slecht,
En een half huyr te langher vecht.
De snelheyd is niet zonder lack,
Men raect oock voort, met goed gemack
Een goe wegh om en is niet crom,
En die dien gaet, en is niet dom.
De voortgangh wert door haest gestoort:
Met goed gemack zoo raecktmen voort.
Met traegheyd haest, ’t Is verr’ het naest.
Zachte gaen, en verre zien,
Dat betaemt de wijze lien.
Met het peerd te veel te spooren,
Looptmen daerom niet te vooren.
Dat snel gaet wel, geen spreuck zo valsch,
Want haestigh loopen breeckt den hals.
Een man, met een bedaerd ghemoed,
Met zekerheyd zijn dinghen doet.
Neemt altijds dagh van wat beraed,
Want haest en doet noyt goede daed.
Voorzichtigheyd maect traeghzaemheyd;
Onwetenheyd, vermetenheyd.
[p. 208]
’t Is nood by nae, dat hy mis-doet,
Die haest, en al te vele spoedt.
Die haest, die raest, En raect de laest.
Die zoetjens gaet, en stoot niet licht,
Al heeft hy oock gheen keers, of licht.
’t Is haest ghenoegh, is ’t wel ghenoegh.
Men moet zeer langhzaem over-slaen,
Dat metter haeste dient ghedaen.
Hy loopter over metter spoed,
Als d’haen op heete kolen doet.
Een zack alleen die vult-men eer,
Als wel men doen can twee of meer.


Ghedaente. Schoonheyd.
EEn aenghezicht dat schoone is,
Is als een stil’ ghebiedenis.
Hy zieter uyt, die recht zou spreken,
Al waer hy wel met roen’ ghestreken.
De schoonste verruw, die-men kent,
Is rood, dat ’t hert in aenzicht zent.
Al is een appel schoon in d’oogh,
’t Is niet ghezeght dan, dat hy doogh’.
Een appel schoon, en langh van duer,
Die kan wel wezen wrangh en zuer.
’t Is beter eenen hond te terghen,
Als yet on-zoets een wijf te verghen.
Een schoon en vriend’lick aenghezicht,
Verkoopt een schurfden aers zeer licht.
[p. 209]
Een schoon ghestalt, Zeer licht vervalt.
De deughd schijnt uyt met meerder toon
Gheherberght in een lichaem schoon.
Het isser een, Met huyd en been.
Des nachts zijn alle schaepen swart.
Men weet niet, als de keers is uyt,
Of schoon, of leelick is de bruyt.
Des nachts zijn alle katten grauw.
Daer is een kruyd dat mulier heet,
Wacht u daer van, want ’tdoet veel leet.
De schoonheyd, zonder eer en deughd,
Is wijn verwaeyt, die niet en deught.
Gheen schoon couleur, gheen vermeiljoen,
Dat niet een coorsjen uyt can doen.
Dat jeughdighst is, en schoonste bloeyt,
Eerst welckert, en tot dorheyd spoeyt.
Dat crachtigh is, en wonder heet,
Het werckt en roert met gheen bescheet.


Vergheefs. Onnut.
WAt kamt ghy, met een zot bedrijf,
Daer gans geen hayr is aen het lijf?
’t Is quaed, en niet om doen ghewis,
Te kammen, daer gheen hayr en is.
Wat baet de spieghel, of den bril,
Voor die niet ziet, of zien en wil.
Een dief can nerghens beter zijn,
Als aen een galgh, of kennep-lijn.
[p. 210]
Een konst, die wel in d’ooren klinckt,
Maer tot de meel-ton niet en bringht.
’t En gheeft tot worsten gans gheen speck.
Wat voordeel van de melck ons wort,
Als weer de koe die omme-stort?
’t En brenght gans in de keucken niet.
Wat nut van Roomen, of gheniet,
Wanneer-men daer de Paep niet ziet?
Veel crauwen, daer ’t haer niet en juct.
Zonder moet, Dient gheen goed.
Niet alle aerd, Van alles baert.
Hy blaest; maer, met een looze vond,
Zoo hout hy ’t meel vast in de mond.
Men draeyt gheen bouten, Wt alle houten.
Vergheefts men bidt, wat datmen kan,
Een hard en on-barmhertigh man.
Elcke aerd, Heeft haer waerd.
Ghy zoeckt, ghelijck een nar of zot,
Braed-worsten in een honde-kot.
Een last van d’aerd, Gheen mispel waert.
Ghy zijt hier by een goe’ rivier,
En maeckt nochtans een put noch hier.
Daer is gheen oly in de lamp.
’t Is zot, dat ’t water van de gracht,
Wert in de groote zee ghebracht.
’t Is quaed met ossen hazen vanghen.
Ouw’ honden, naer het oude zegghen,
Zijn qualick aen den band te legghen.
Noyt yemand die ghebreckigh was,
En quam de schaemte wel te pas.
[p. 211]
    .    .    .    .    dat past den bock,
Ghelijck de zeugh’ de spinne-rock.
’t En gheeft gheen meel, tot pap of bry.
Een munnick nerghens beter is,
Als in het klooster, of de mis.
Den ezel aen de lier, Ist niet een happigh dier?
Hy scheert den ezel, als een dol,
En wilt van hem een zachte wol.
Zy wast de moor, De zotte sloor.
’t Is een praet van onverstand,
Met de duynen of de strand.
Vijf voeten zoecken aen een schaep.
Vijf wielen zoecken aen een koets.
Wie zou van hem niet wezen moe?
Hy slaet den dooden met de roe.
Hy meet en telt het zand,
Van heel des weerelts strand.
Hy wilt den Arend leeren vlieghen.
Hy wilt den Haring leeren swemmen.
Hy ploeght de strand, En zaeyt in ’t zand.
Hy wilt met ’t net de winden vanghen.
Hy put het water met een zeeft.
Hy kout en prazelt met de muer.
Hy wilt het yzer leeren swemmen.
Hy wilt in ’t ys zijn voeten stoven,
En backen in een kouden oven.
Hy wilt een ey ghebroken lijmen.
Hy wilt een blaes vol wind verdrincken.
Ghy zinght den dooven, ’K zal ’t niet ghelooven.
Hy wilt uyt puym-steen water trecken.
[p. 212]
’t Is uylen naer Athenen zenden.
’t Is turven stieren, naer de venen.
Wat heeft de blind het licht van doen?
Wat raect den dooven het sermoen?
Hy zoeckt den middagh on-ghewis,
Wanneer het maer elf uyren is.
Hy slacht de man, die ’t peerd zoo zocht,
En zat-er op gans onbedocht.
Hy schept het water met een zeeft,
Die yemant licht gheloove gheeft.
Daer niet men ziet, En zoect daer niet.
Wanneer de smaeck is gans verdorven,
Het zoet is zuer, het best verstorven.
En blaest niet teghen stercke wind,
Of anders zijt ghy dom en blind.
’t Is al vergheefs het quaed ghemijdt,
Datm’ in zijn herte draeght en lijdt.
Men maect gheen bout, Uyt alle hout.
Begraeft in d’aerd’ niet u talent,
Doch wel u zelf en krachten kent.
Waer toe de netten uyt ghespreyt
In ’t water, daer gheen vis en leyt?
’t Is water zoecken in de zee.
’t Is blaren zoecken in het bos.
’t Is turven in de venen zoecken.
Een zot of bock, die melct een bock.
Ghy wascht een brijck, en slaet de locht.
’t Is water dorschen, zonder nut.
Het is maer enckel tijd-verlies,
Een knoop te zoecken in een bies.
[p. 213]
Ghy doet een dinghen lacchens weerd,
Ghy grijpt den palingh by de steert.
Het is ghewis een vremd ghebouw,
Ghy treckt en spint uyt zand een touw.
Met ’thooft niet door den muyr en boor;
Ghy melct den bock, en wascht den moor.
Het is een dinghen zeer gheree,
Ghy zoeckt het water in de zee.
’t Is water in een vysel stampen.
Ghy doet een zaeck zeer zot en los,
Ghy wascht den moor, en melckt den os.
’t Is quaed, en zonder eenigh baet,
Te kemmen, daer gheen hayr en staet.
Het is een oordeel swack en kleen,
Ghy wascht een moor, of ticchel-steen.
’T is quaed, en ’t werck van domme bocken,
Met ydel’ handen havicks locken.
Die jaeght in zee, en vischt in ’t woud,
En op het zand een toren bouwt,
En teghen zonne bast of maen,
’t Is al vergheefs en zot ghedaen.
Die niet en reedt, blijft in de ly,
Die winnen wilt, moet zetten by.
Zy moghen vry haer werck wel staken,
Die bry, alleen van water maken.
’T is quaed, wat kock oock dat het zy,
Alleen van water maken bry.
Boeck-wey koecken wel te backen,
Zonder vier of vet, ’t zijn quacken.
Goe potagie noyt men vond,
Die van water maer bestond.
[p. 214]
Een man kan ’t qualick al bezorghen,
Of zoud hem licht daer door verworgen.
Het is een in-val van de slechten,
Het krom-hout al te willen rechten.
’T is niet eens om aen te raken,
Alle krom hout recht te maken.
Het is zeer quaed om wild te vanghen,
Voor yder gat een net te hanghen.
Hy heeft van doen een mond niet smal,
Die teghen d’oven gapen zal.
Die wasschen wilt een ezels hooft,
Wert zonder vrucht, van zeep berooft.


Ongheluck. Ellende.
DIe gheboren is tot quaed,
Zelden, dat het wel hem gaet.
Die vrouw Fortuyn heeft swart ghemaelt,
Zijn leven hy gheen witheyd haelt.
Ongheluck en is gheen schand,
’t Gheeft ons ootmoet en verstant.
’t Gheluck in-bint, En ’t quaed verwint.
’t Schijnt dat hy, zoo ’t hem alles mist
Heeft teghen zon’ of maen ghepist.
U ongheluck aen niemant claegh,
Maer swijght, en met gheduld verdraegh.
Gheen ongheluck en komt alleen,
Het wilt gezelschap, groot of kleen.
Een quaed ghemeen, Dat is als gheen.
[p. 215]
Het eene quaed het ander treckt:
Men lijt, en wert dan noch begheckt.
Twee onghelucken hooren t’zaem,
Al is het niet zeer aen-ghenaem.
Die ’t ongheluck maer teghen gaet,
Hy breeckt een been op effen straet.
Het on-gheluck van d’eene mensch,
Is dickwils d’anders luck en wensch.
Heeft yemant een gheluckigh huer,
’t Gheschiet, dat d’ander die bezuer.
Zelden werter yemand rijck,
Als met anders on-ghelijck.
Een wijs man, of het wel hem gaet,
Of qualijck, blijft in eene staet.
Wanneer-men meent een quaed t’ont-gaen,
Een ander comt ons dickwils aen.
Hy maeckt den strick van ongheval,
Daer aen hy zelver hanghen zal.
Hy heeft altijd een ey of jonck.
Daer komt gheen man tot on-gheluck,
Of hy is oorzaeck van zijn druck.
De beste lien, Veel on-luck zien.
Men hoeft het quaed geen bo’ te zenden,
’t Zal vroegh ghenoegh by ons belenden.
Men moet het quaed, met quaed verdrijven.
’t Schijnt, dat hy nu van stonden aen,
Is van de dooden op-ghestaen.
Gheen mensch of huys, Is zonder cruys.
Gheen meerder druck, of swaerder pijn,
Als daer wy van de oorzaeck zijn.
[p. 216]
In last en quam-er oyt gheen man,
Of hy en deed ’t hem zelven an.
De weduwen, en arme weezen,
Wilt elck een plucken ende teezen.
Door eenen slagh, of quaed gheval,
Zoo can men ’t wel verliezen al.
Een yder van wat staet of gheest,
Denct dat zijn pack weeght aldermeest.
Die daer niet gaet, Krijght daer gheen quaed.
Het ongheluck is zomtijds goed,
Al is de smaecke niet zeer zoet.
Men slaet wel dood, wanneer men docht
Alleen te quetssen, alsmen vocht.
Men quetst wel, alsmen maer en docht
Een slagh te gheven, alsmen rocht.
Hy is gherocht wel uyt het slijck,
Maer weer ghevallen van den dijck.
De schaeuw de zonne volghen moet;
En eer volght altijds teghen-spoed.
Ongheluck en teghenspoed,
Korzelheyd en gramschap voedt.
Die in de voorspoet dertel leeft,
Zijn hert in teghen-spoed begheeft.
En zijt in voor-spoed nimmers droncken;
In teghen-spoed oock niet verzoncken.
In voor-spoed weest niet op-gheheven;
In teghen-spoed niet neer-ghedreven.
Weest noyt verblijd met yemants val;
Misschien wat u ghebeuren zal.
De beste karre, Valt wel om-varre.
[p. 217]
Zulck over eenen stock wel springht,
Die over stroo valt, en zich minct.
Kiest met Gods volck eer quaed te lijden,
Als in de zond wat tijds verblijden:
Want Christi smaed is grooter goed,
Dan al Egyptens rijckdom doet.
Een goede gheest, Misluct het meest.
Het gaet van Godes wil zeer wijt;
Datm’ yemant zijn ellend verwijt.
Die ’t qualijck gaet, Elck wilt hem quaed.
Die neer-leyt, door Fortuyns bedrijf,
Een yder loopt hem over ’t lijf.
’t Ghebeurt dat een van wijs belegh,
Oock struyckelt op een schoone wegh.
Een Zee-man valt wel over-boord,
En daer oock zomtijds wel versmoort.
Indien ick brood maer wilde backen,
Den oven viel, en zoud in-zacken.


Dief.
DE wolf is aen de wolf ghewent,
Den eenen wolf den ander kent.
De cleyne dieven hanghtmen licht,
Voor groote wert den hoet ghelicht.
Die het kleyne durven stelen,
Zullen ’t groot wel durven helen.
Die maer een schaepjen durft ont-draghen,
Zal ’t met de heele kud’ wel waghen.
[p. 218]
De spin en vanght de wespen niet,
Maer kleyne vlieghjes, die-ze spiet.
Zijt ghy tot stelen niet vervaert,
Zoo steelt dan, dat het heeft een aerd.
Die maer eens steelt, tot zijn gherief,
Die is altijds en blijft een dief.
Voor dieven is de nacht bequaem,
Den dagh is waerheyd aenghenaem.
De kat, hoe zy is grooter dief,
Te meer men daer van heeft gherief.
Zijn vinghers zijn van lijm ghemaeckt,
Elck een houdt vast het gheen hy raeckt.
De grooten dief, met kleyn bescheyt,
Den kleynen dief ter galghe leyt.
Hy is zoo gaeuw, Ghelijck een kaeuw.
De achter-deure maeckt den dief.
Een dief die tijdigh is bedeghen,
Wert van een kreupel beul ghekreghen.
Niemant oyt zijn zelven hingh,
Dat hy stal, of zich mis-ghingh.
Als dieven kijven om den buyt,
Zoo comt de dievery wel uyt.
Die stelen wilt, zich troosten moet,
Dat hy daer naer de kraeyen voedt.
Als d’eene dief den ander schelt,
Zoo wert de dievery vermelt.
Hy is een dief zoo wel die heelt,
Als een die met zijn handen steelt.
Het groot ghemack, en ’t open gat,
Dat roept den dief, en wijst de padt.
[p. 219]
De kraeyen gaetmen licht voor-by;
De duyven blyven in de ly.
Een yder dingh, naer zijn behoort;
Tot grooten dief, een groote koord.
Het moet wel zijn een slimmen dief,
Die daer besteelt een ander dief.
Men moet hem zien meer naer de hand,
Als naer de voet, of naer den tand.
Een hoer die weent, een dief die sweert,
Zijn beyde gheen gheloove weerd.
Zijn handen zijn met lijm ghesmeert;
Zijn vinghers krom, naer zijn begheert.
Waer dat hy gaet, of waer hy staet,
Zijn handen hy noyt t’huys en laet.
Men spreect niet van de galgh, of pijn,
Ter plaetse daer de dieven zijn.
Die stelen wilt, en moet niet krencken,
Noch op den bast of galghe denken.
Zulcken straf, als heeft de steler,
Zulcken straf oock hebb’ de heler.
Een galghe, met een strop daer aen,
Dat is de Preeck-stoel van de quae’n.


Klapperny.
EEn snapper van een dom verstand,
Spouwt uyt, wat hem de kaken spant.
Hy can zijn eyghen leed niet swijghen.
Gheen duyvel blijfter in zijn buyck.
[p. 220]
Oude vaten leken licht.
Daer zal wanneermer wilt op achten,
Gheen duyvel in zijn buyck vernachten.
’Ten waer niet goed met u te stelen,
Ghy zoudet niet wel konnen helen.
Die met de spreeck-sieckt’ is ghequelt,
Waer dat hy is, hy snapt en relt.
Een die zijn eyghen zelven schent,
Wie zal hem loven op het ent?
Hy is ghelijck een vat vol reten,
Hy leeckt en vloeyt door alle spleten.
Van een snapper u onthoudt,
Brenght oock tot zijn vier gheen hout. (Syr. 8.4.)
Het quaedste wiel, en meest beducht,
Dat maeckt altijds het meest gherucht.
Te meer ghesnap, te weynigh gheest;
Want ’t ydel vat bomt alder-meest.
Het quaedste wiel van koets of karr’,
Dat maeckt altijds het meest ghesnar.
’T is nu des weerelds ouderdom,
’T is niet als klappen om end’ om.
Hoe slimmer meester die daer houdt,
Hoe meerder spaenders van het houdt.
Daer ghebreck is van de gheest,
Heerscht de tonghe alder-meest.
Hy hoeft veel brys, of vele zoppen,
Die elck end een den mond wilt stoppen.


[p. 221]

Vreughd. Blyschap.
NIet zeer langh in rouw ghebleven,
Maeckt een langh en vrolick leven.
Kranck vlees, kranck gheest, Zoo gaetet meest.
Zonder vrouw, en zonder wijn,
Kan-men niet wel vrolick zijn.
Anghst, druck en rouw, Als moorders schouw.
Een kort verblijden, Doet langhe lijden.
Vreughd, Verjeught.
Daer den heyrt is kael en kout,
Weynigh vreughd men daer aen-schout.
’T en waeyt niet altijds eene wind.
Nae reghen komter zonne-schijn.
Voor eten wert gheen dans ghepleeght.
Menght u zorghen met wat vreughd,
Zoo ghy voor u zelven deught.
Zijt niet verblijt, Als yemant lijt.
Hy kittelt aen zijn eyghen zy,
Op dat hy lacch’ en werde bly.
’T is goed te wezen bly en zoet,
Wanneermen oock is wijs en vroet.
Een vrolick man leeft alzoo langh,
Als een die droevigh leeft en bangh.
Verheught van hert, en altijds blijd,
En in de beurze niet een mijt.
Een dertel leven rijck, en blijd,
Stelt dickwils God en deughd ter zijd.
Een hert van vreughd en blijdschap licht,
Maect fraey en claer het aenghezicht.
[p. 222]
Hy zinght, die wint, Hy lacht, die vindt.
Verwacht gheen blyde woorden licht,
Uyt ’t herte, dat in droefheyd light.


Gheslachte.
HOe naerder van het zelve bloed,
Te scherper haet men dickwils voed.
Meynt ghy dat ick van stock of steen
Ghesproten ben? ick zegghe neen.
De zoetste wijn, De scherpst’ azijn.
Vele maeghen, weynigh vrienden.
Gheen vrienden werden wel ghekeurt,
Dan alsmer erf of goed met beurt.
Zusters ende broers ghekijf,
Veeltijds comt om ziel en lijf.
Wanneermen is in noot of pijn,
Dan kentmen, wie de vrienden zijn.
Zoo langh ick gheef, Zoo ben ick neef.
Maghen vriendschap stille staet,
Alsmen deylt, of erf aen-gaet.
Alsm’ een erve deylen wil,
Dan staet al het maeghschap stil.
Die een goeden mantel heeft,
Zonder vrienden niet en leeft:
Maer die qualick is ghekleedt,
Ziet aen vrienden herten-leed.
Gheen vrienden zyn-der van het bloed,
Wanneer-men comt in teghen-spoed.
[p. 223]
Een yder is cosijn, of neef,
Zoo langh ick in de voor-spoed leef.


Wonder.
EEn dingh dat zelden ons ghebeurt,
De mens licht voor een wonder keurt.
Gheen dingh hoe groot, ons wonder gheeft,
Wanneerm’ het veel in d’ooghen heeft
Een wonder duert maer neghen daghen,
Hoe vremd de menschen eerst toe-zagen.
’T is straets mirakel, in der daet,
Daer van men d’oorzaeck’ niet verstaet.
Verwonderingh is wel ghezeyt,
De dochter der on-wetenheyd.


Mensch.
HY moest wel op staen dapper vroegh,
Die elck end een zou doen genoegh.
. . recht en slecht, Doet alles recht.
Het is een mensche zonder gal,
Die zacht als oly wezen zal.
Een man en maect gheen stad alleen,
Daer moeter wezen meer als een.
Een man die maer den hoop vermeert,
Alleen tot aet en dranck gheleert.
Een man alleen en maect gheen rey,
Men moet ten minst zijn met zijn bey.
De mensch is voor de mensch gheboren.
[p. 224]
Een mensche is des anders wolf.
Te dwalen, dat is menschelick,
Daer in te blyven, duyvellick.
Zoo veel menschen, Zoo veel wenschen.
Een werre-gheest, zijn leven langh,
Die altijds gaet den krabbe gangh.
Denct en kent, Wat ghy bent.
’t Amber stinct oock by veel menschen,
Die daer peck en tarr’ voor wenschen.
Zoo veel menschen, alsser leven,
Elck is met een zin ghedreven.
Den amber zelfs by velen stinckt,
Dat een goe’ neus een domheyd dinckt.
    .    .    .    .    een vier nae wensch,
Is ’t halve leven van de mensch.
Gheen hout, dat niet een schors en heeft,
Gheen mensche zonder zonde leeft.
Te langher dat een mensche leeft,
Te langer dat hy lijdt, en beeft.
d’Een mensch den ander wel ontmoet,
Dat gheen gheberght’ of heuvel doet.
’t Is met den mensch zeer haest ghedaen,
Hoe vast hy dickwils meent te staen.
De reuck gheeft kennis van het kruyd;
Den mensch zijn mond en spraeck beduyd.
De mensch is maer een water-blaes,
En weecker als een wrotte kaes.
Hoe langhen leven datmen ziet,
’t En komt gans by dat eeuwigh niet.
Gheen was zoo dweegh, Gheen worm zoo leegh.
[p. 225]
Gheen mensch op dezer aerden leeft,
Die in zijn mouw gheen gheck en heeft.
De mensch in een balans ghewoghen,
Is lichter als een niet, of loghen.
De mensch en ziet (van oogh zo kranck)
Niet verder als zijn neuze lanck.
    .    .    .    .    gheen mensch die leeft,
Of d’een, of d’ander maer en heeft.
Wie van de menschen zietmen gaen,
Die niet heeft ezels ooren aen?
Het is een droef dingh, maer ghewis,
d’Een mensch een wolf den ander is.
De drift die is ghelijck de mensch,
Een kleyn hert heeft een kleyne wensch.
Zoo veel menschen, zoo veel zinnen,
Zoo veel kinders, zoo veel minnen.
De kindscheyd magh ons wel vergaen,
Maer kindsche zeden blyven staen.
Gheen wijn, die niet zijn moer en heeft,
Gheen mensch, die zonder feylen leeft.
Die zich wel kent, met goed verstand,
Die zeylt in d’haven van zijn land.
d’Een mensche veel van d’ander scheelt;
Men maect uyt yder hout gheen beeld.
Gheen mensche op dit aerdsch ghebouw,
Die niet een gheck heeft in zijn mouw.
Gheen mensch zijn zelven zoo mishaeght,
Die niet een vleyer in zich draeght.
Gheen mensche zonder zonde leeft,
De best is, die de minste heeft.
[p. 226]
    .    .    .    .    langh te leven,
Is in verdriet en droefheyd sweven.
d’Een mensche is des anders God,
En weer een duyvel op een bot.


Herberghe. Weerd. Gast.
ZEer goede çier, en ’t herte veer’,
Men heeft daer van geen dank of eer.
Gheen weert, Of scheert.
    .    .    .    .    men kent gheen weerd,
Voor datmer me gaet over heert.
Zoet ghedroncken, zuer betaelt,
Dat is datm’ in d’herbergh haelt.
Men gaet daer altijds aen en of,
Ghelijck in koninck Artus hof.
Het oude kleppert, ’t nieuwe clinct.
Drydaeghsche gast, Dat is een last.
’t En zal hem niet zeer licht ghebeuren,
Dat hy zijn rock zal laeten scheuren.
Een bly ghezicht van zoeten aerd,
Dat is meer als de maeltijd waert.
In nieuwe herbergh, hoe men smult,
En maent-men noyt gheen oude schult.
Die dickwils wilt te gaste gaen,
Moet dickwils nooden, zoud ’t bestaen.
    .    .    .    .    verwacht gheen gast,
Die op zijn ure niet en past.
De noodingh van een herbergier,
En van een hoere kost zeer dier.
[p. 227]
Drydaeghsche vis, Kom’ op gheen dis.
De krans van d’herbergh elck ontfanght,
Maer zelfs in reghen altijds hanght.
Ick weet wel hoe, en op wat voet,
Mijn gasten ick vertoeven moet.
Die yder gast niet wilt ontfanghen,
Moet ’t teecken van ’t logijs af-langhen.
Men magh wel zitten over al,
Waer dat de weerd ons wijzen zal.
Zulcke weerden, zulcke gasten;
Zulcke dieven, zulcke basten.
Ick weet wel, op wat wijs en voet,
Mijn gasten ick vertoeven moet.


Vryheyd.
DE maen wert meer met licht verrijct,
Te meer zy van de zonne wijckt.
Maect u zelven niemant eyghen,
Door beloften, noch door dreyghen.
De vryheyd al te breed gheduyt,
Die breect op ’t lest in moet-wil uyt.
Beter werter niet ghevonden,
Als te wezen on-ghebonden.
De vryheyd is zeer hoogh te loven;
Zy gaet in weerd’ het goud te boven.
Wil en vryheyt is zeer fraey,
Sprack in d’hut de papegaey.
Ontfanghen gaven, Die maken slaven.
[p. 228]
Men magh de jonckheyd niet in als,
Den toom los legghen op den hals.
Men moet in goed’ en vrye staten,
De tongh in hare vryheyd laten.
In een vry land zijn de tonghen,
Vry en vranck, en onbedwonghen.
De nachtegael niet wel en zinght,
Wanneer hy in een kevy springht.
Wanneer ghy hem de vingher biet,
Hy wilt de vuyst, en minder niet.
Daer is wel yet, dat niet betaemt,
Al ist gheoorloft, zonder schaemt.
Ten dient niet al ghedaen,
Wat ons wert toe-ghestaen.
Gheen mensch, die niet de boeyen laect,
Al warens’ oock van goud ghemaeckt.


Roemen.
HY maeckt veel meer van ’t vierendeel,
Als zelfs de el’ is weerdigh heel.
Ruym van praet, Nauw van daed.
Een langhen ougst van weynigh graen,
Hoe kan dat met de re’en bestaen?
Veel ghestof, Weynigh stof.
Hy zinght en pijpt zijn eyghen lof.
Veel ghepoch, Veel bedrogh.
    .    .    .    .    vermeet u niet,
Van datmen in u niet en ziet.
[p. 229]
Veel gheroem, en hoogh ghelaet,
Zelden wijn, en gheen ghebraet.
De koeckoeck roept zijn eyghen naem.
Van een die zot is, is meer hoop’,
Als die zijn wijsheyd draeght te coop.
Veel te roemen, stijf en grof,
Daer komt alder-minst wel of.
Groote roemers, cleyne doenders:
Groote blazers zijn maer hoenders.
De hooghe sprekers by de wijn,
De minste doenders dickwils zijn.
’t Schijnt dat berghen zullen baeren,
En daer zal een muys uyt-varen.
Zoo de woorden mannen sloeghen,
Zoud hy zijn een dapper man;
Maer nu woorden beter voeghen
Vrouwen, dat hy swijghe dan.
Wat zal dat gheroem ons spellen,
Met de mond zoo wijt te stellen?
Hoogh gheheven, op zijn kinds,
En op ’t lest, een broeck vol winds.
Wat zal die belover gheven,
Met zoo grooten roem ghedreven?
Vele vlagghen, weynigh butters,
Veel belovers, weynigh stutters.
Groot ghetier, en weynigh woll,
Veel beslaghs, en y’len bol.
Hooghe woorden, niet daer achter,
Hoogh gheswollen, maer te zachter.
’t Is beter stom, Als veel gherom.
[p. 230]
Veel ghepofs, Weynigh lofs.
Veerdigh met de tongh en tand;
Traegh en langhzaem met de hand.
Wat zijn woorden zonder daet?
Niet als leughens zonder baet.
Woorden dat is niet ghenoegh,
Alsm’ het werck niet by en voegh’.
De volle hayren hanghen leeghst;
De beste zijde is ghedweeghst.
Een hond die vreest, en steenen mydt,
Veel stercker bast, als hy wel byt.
’t Is beter blaezen t’aller stond,
Als datmen heel verbrand zijn mond.


Schande. On-eere.
HY isser, om niet veel te rommen,
Met halver eer maer af-ghekomen.
’t Is leelick, langh en veel te leeren,
En dan noch leegh weerom te keeren.
De eere van een grootse puyst,
Verandert licht, en haest verhuyst.
    .    .    .    .    verscheurde mouwen,
Doen den arrem achter houwen.
Die noyt en was in groote eer,
On-eer en deed hem noyt veel zeer.
Die schande denct, Dat schand’ hem krenct.


[p. 231]

Ghebuyren.
VAn goe’ ghebuyren, goeden dagh;
Van qua’ krackeel, en steeds geklagh.
Gheen beter muer, Als goe’ ghebuer.
Een nae ghebuyr veel beter dient,
Als dickwils doet een verre-vriend.
Wat quaed en schaed, Om buerigh quaed.
Een trouw ghebuyr, gheen grooter schat;
Een quae’ ghebuyr, gheen snooder vat.
Wie can ghedueren, Met quae’ ghebuyren?
Men kan niet hebben langher rust,
Dan als het ons ghebuyren lust.
De een ghebuyre over straet,
Benijt dat d’ander beter gaet.


Huys. Bouwen.
ALs de katte is van huys,
Speelt in vryheyd rat en muys.
Een huys en is niet wel verçiert,
Dan als den heyrt is wel gheviert.
Hy bouwt te haest en on-bezint,
Die met een platte beurs beghint.
Hy bouwt kasteelen verr’ van hier,
In Spaignien, of ontrent Algier.
Die voor-raed op-doet op zijn tijd,
En spaert, zoo veel de reden lijt,
Is ’t vremd dat zulckes huys ghedijt?
[p. 232]
God heeft in ’t cleyne huys zijn deel,
Zoo wel als in het groot kasteel.
In de steden vooren aen,
Zietmen d’eerste huysen staen.
Roomen, zijnde nu zoo oud,
Wiert niet op een dagh ghebout.
Roomen en de stad van Aken,
Was niet op een dagh te maken.
Het vogheltjen dat maect zijn nest,
Allenghskens heel en al op ’t lest.
’t Kasteel, dat neder was ghevelt,
Dat is ten halven weer her-stelt.
Een man met lief zijn huys gheniet,
Al zit hy ’t op den rugghe niet.
De eene mensch wel keurich maeckt,
Dat d’ander breeckt, of immers laeckt.
Elck een is koninck in zijn huys,
Al waert een man ghelijck een muys.
Die aen den weghe bouwt of sticht,
Die wert van yder een bericht.
Die daer bouwt in yders oogh,
Bouwt te leeghe of te hoogh.
Die aen den weghe bouwt zijn huys,
Hy heeft veel meesters, tot zijn kruys.
Het is een wijs en oud ghezegh,
Gheen quader buyr-man als de wegh.
Dat hy tot bouwen zich begheeft,
Die daer toe schoone plecken heeft.
    Dat wert spots-wijze ghezeyt, van een die van
    schurft of pockjes is ghenezen, en de plecken be-
    houden heeft.
[p. 233]
Noyt en werter steen gheleyt,
Daermen niet wat teghen zeyt.
’t Is quaed te bouwen over al,
Dat ’t niet een duymtjen schillen zal.
’t Verschil maer van een duymtjen breed,
En kan het vier-kant doen gheen leet.
Op een licht’ en losse grond,
Noyt een vast ghebouw en stond.
Die niet in ’t nieuwe huys en draeght,
En vindter niet, wat dat hy vraeght.
Waermen went, of waer-men keert,
Eyghen huys wert meest begheert.
Een huys van leem, een peerd van gras,
Een vriend van mond, ’t is al maer glas.
Een huys daer in gheen man en leeft,
Een Kerck is, die gheen Priestr heeft.
Het is het huys van Bijster-woud,
Daer is noch pot, noch vier noch hout.
Hy hoeft niet naer een huys te zien,
Die ’t niet met huys-raed can verzien.
Een huys, dat vier noch vrouw en thoont,
Een lijf, daer in gheen ziel en woont.
Het moet zyn in dat huys bekaeyt,
Daer ’t haentje swijght, en ’t hoentje kraeyt.
Het is een zeer gheluckigh man,
Die t’huys zijn kostjen winnen kan.
In ’t huys, daer ’t gaet heel wyd en breed,
Daer is de spijze haest ghereed.


[p. 234]

Schaemte. Onbeschaemtheyt.
HY is van alle schaemt’ ont-bloot,
Hy wiert noyt van een leughen root.
Hy heeft een houten aen-ghezicht.
Een, die geen schaemt’ en heeft noch eer,
Krijght, wat hy wilt, daer deur, veel eer.
Een dood gheraemt, Heeft weynigh schaemt.
Noyt bloote vryer van zijn stijl,
Nam wit, dat schoon is, tot zijn pijl.
Men prijst de schaemt’ in jonghe lien,
In oud’ is schaemte onghezien.
De schaemt’ is waerster ende min,
Van alle deughd en goede zin.
De schaemte van de jonghe jeughd,
Is zeker teecken van de deughd.
Waer vrees is, daer is schaemt’ met een,
Daer schaemt’ is, is de eer niet kleen.
Die zonder schaemt’ yet voor ons leght,
Moet zonder schaemt’ oock zijn ont-zeght.
Hy is niet weerdigh dat hy leeft,
Die schaemt’ heeft, als hy hongher heeft.
Hy is beschaemt, als ’t vercken placht,
Dat naer den trogh den deessem bracht.
Hy is beschaemt, ghelijck een zogh,
Die ’theef-deeg wegh draegt na den trogh
Hy is zoo zeer beschaemt daer of,
Ghelijck een pagie van het hof.
Hy is beschaemt, ghelijck een peerd,
Dat los zijn karr’ om verre keert.
[p. 235]
’t Is niet raedsaem aen den dis,
Datmen bloot en schaemtigh is.
Een bloote vryer, als-men zeyt,
En vryde noyt een schoone meyt.
Daer de schaemte schade baert,
Isse van een zotten aerd.
Hy druypte wegh, beschaemt en bangh,
Met eene neus een elle langh.
De kamenier van onverstand,
Is onbeschaemtheyd, zonder band.


Ondanckbaerheyt.
DIe op ghenade dient en beyt,
Dien loontmen met barmhertigheyd.
Die den ezel wel ont-haelt,
Wert met veesten licht betaelt.
Stelt yemant uyt zijn anghst in ’t ruym,
Uw danck is lichter als een pluym:
Maer bringht hem in de minste nood,
Zijn toorn is swaerder als een loot.
Elck houdet voor een sware last,
Dat hy wert op zijn zeer ghetast.
Die yemant helpt de galgh ont-gaen,
Die bringht zijn zelven licht daer aen.
’T en is niet goed, altijds te malen,
En oude wonden op te halen.
Die wel doet een ondanckbaer man,
En heeft noch danck, noch eer daer van.
[p. 236]
Hy heeft den danck schoon op-gheeten.
Ick hebb’ het duyck’len u gheleert,
En ghy versmoort my, heel verkeert.
Ick hebb’ u van de galgh verlost,
En ghy verhingh my, zoo ghy cost.


Ghelijck. Onghelijck.
EEn Olyfant, ghelijckmen weet,
En past niet op een vloyen-beet.
Een groot ghemoed en acht gheen smaed,
Wanneer die niet te verr’ en gaet.
Een Olyfant gheen muyzen vanght,
Of met zijn snuyt gheen mieren langht.
Den arent noyt gheen vlieghen vanght.
Die den duyvel heeft ghelaen,
Gheef’ hem werck gheduerigh aen.
Zoo wie den dans niet gheeren ziet,
Die blyver uyt, en com-er niet.
Die niet wilt danssen om de krans,
En moet niet kommen in den dans.
Een mensch gaet op een dagh zoo vaer’,
Als doet een sleck in hondert jaer.
Hadd’ hy ’tghedaente van een haes,
Ghelijck hy wel heeft van een dwaes;
Hy waer al langhe in de krop,
Van d’honden, die hem aten op.
Hy weent, die niet en is ghesleghen,
Zoo wel, als diemen slaet ter deghen.
[p. 237]
Schoonheyd ende eerbaerheyd,
Rijckdom en voorzichtigheyd,
Iongheyd ende matigheyd,
Ouderdom en vastigheyd,
Zieckt’ en on-ghezondigheyd,
Veeltijds d’een van d’ander scheyt.
De eene beest de ander kent:
Ghelijck is met ghelijck ghewent.
Tot grooten dief, een groote bast,
Tot stercken rugh, een groote last.
Inct wild op wild, ghelijckmen can,
Men crijght noyt goede vrucht daer van.
’t Is on-recht, en een booze nijd,
Te drucken die verdruckingh lijt.
Voor cleynen hond, een cleynen band,
Voor cleyne zond, een cleyne schand.
Kleyne kramer, kleyne meers,
Kleyne keucken, kleyne keers.
Voor goede vrouwen, goede mans;
Voor goed soldaet, een goede lans.
Voor goeden eter, goeden buyck;
Voor goeden dronckert, goede kruyck.
Indien ick maer en wilde backen,
De oven zou terstond in-zacken.
Voor goeden dronckert, goede fles;
Voor vrecke lien, een goede tes.
Gheeft ’t heyligh aen den honden niet,
Noch peerels aen de swijnen biet.
’t Is by alle man bekent,
Zulcken leven, zulcken end.
[p. 238]
De avond-spraecke die men hoort,
En lijct gans niet het morghen-woord.
Daer schapen zijn, daer vind-men wol;
Daer honden zijn, daer is ghegrol.
Een kappoen, Mint gheen hoen.
De eene sterft, en zich begheeft,
Daer van een ander dickwils leeft.
Een doggh’ en mind, Gheen haze-wind.
Zulcken laecken, zulcke zoomen,
Zulcke menschen, zulcke droomen.
Zulcke brooden, zulcke zoppen,
Zulcke menschen, zulcke coppen.
Zulcken heyligh, zulcken gave,
Zulcken heere, zulcken slave.
Om te klossen, of te rollen,
Neemt altijds ghelijcke bollen.
Een grooten aers, een groote broeck,
Een groote kop, een grooten doeck.
Ghelijckenissen zyn vol haet,
Wanneer-men daer te breet in gaet.
Het dunckt den dief, met groot ghelijck,
Dat yder een hem is ghelijck.
    .    .    .    .    ’t en heeft gheen slot,
Naer by de kerck, en verr’ van God.
Ghelijck de schee, zoo is het mes,
Ghelijck het gheld, zoo is de tes.
Een cleyne wond, een grooten band;
Een cleyne mond, een grooten tand.
De eene kraey’, hoe graegh’ ter buyt,
Die pickt de ander d’oogh niet uyt.
[p. 239]
Voor yder sant, zijn keerse brandt.
Noyt druyf van doren is ghepluckt,
Noch vijgh, van distel afgheruckt:
De boom oock zulcke vruchten baert,
Ghelijck daer mede brenght zijn aerd.
De vinghers zyn niet even groot,
Nochtans zy dienen al ter nood.
Snyt uwen rock of lanck, of smal,
Naer dat u laken wezen zal.
Men schromt niet voor ghelijcke last,
Al is hy dicht en hoogh ghetast.
’t Zijn luyden, als j’ het wel wilt weten,
Die al uyt eene schotel eten.
Ghelijcke schouders draghen wel.
Ghelijcke last, ghelijckmen ziet,
En breeckt den ruggh aen niemant niet.
Ongh’lijcke schotels niet en dooghen,
Als om te maecken schele ooghen.
Als d’oude zinghen allegaer,
Zoo piepen oock de jonghen naer.
Onder cleyn, of onder groot,
Zulcken leven, zulcken dood.
Het kalfken naer het koeyken treckt:
Het jongh is als de moer ghebeckt.
Zy zijn al van een meel ghekneet.
Ghy zelve moet het zeker zijn,
Of wel de duyvel in uw schijn.
Zy zyn al met een zop begoten.
Zoo ick ben zot, ghy zijt niet wijs,
Zoo zijn wy bey’ van eene prijs.
[p. 240]
Wolven-saus tot honde-vlees,
Dat is spijze nae den heesch.
Hy slacht de kat, door brand verzenght,
Hy is veel beter, alsmen denckt.
Vraeght jan mijn maet, Hoet met my gaet.
Kleyne kramer, kleyne meers,
Kleyne zanten kleyne keers.
Vraeght mijn Compeer, diet met my houdt,
Of ick een dief ben, of rabout.
Een quade hond, een korte koord,
Een quade knecht, een bitter woord.
Arm by arm, en rijck by rijck,
Want lijck wilt wezen by ghelijck.
Een kleyne hond, een kleyne touw:
Een kleyne plaets, een kleyn ghebouw.
In zulcken water zonder missen,
Daer vanghtmen altijds zulcke vissen.
Zulcken heer, Zulcke eer.
Die daer sterck een ander jaeght,
Wert met loopen oock gheplaeght.
Van dierghelijcke kercke-wien,
Zoo zalm’ oock zulcken af-laet zien.
Dat ghy een ander doet, met kracht,
Het zelf oock van een ander wacht.
Ghelijck ghy groetenisse doet;
Zoo zult ghy werden weer ghegroet.
Een boer dat blijft altijds een boer,
Al hadd’ hy aen, een ridders snoer.
Een simm’ in ’t purpur blijft een simm,
Ghelijck zy was, zoo blift-ze slim’.
[p. 241]
Ghelijck by lijck, ’t Zy arm of rijck.
Zulcken kudde, zulcken stal;
Zulcken kolve, zulcken bal.
Hy is uyt ’t zelve ey ghebroeyt.
Die leelick is, ’t zy arm, of rijck,
Vindt oock een leelick zijns ghelijck.
Gheen ey is meer een ey ghelijck.
Gheen melck is beter melck ghelijck.
Gheen water beter water lijct.
Ghelijckheyd, en de zelve zin,
Dat is de moeder van de min.
Gheen bye is meer een bye ghelijck.
De eene boef, en onghebonden,
Die heeft den and’ren boef ghevonden.
Ghelijck paert gheeren met ghelijck.
Het gaet dan wel, ghelijck het moet,
Wanneer de schoe past aen de voet.
De strick die heeft ghevat den strick.
De snotte-muyl wilt, zonder vragen,
Aen ander lien, het snot af-vaghen.
De wolf, daer ’t niemand ’t huys hem bringht,
Weet, wat een quade beeste dinct.
Spot niet met anders quade schoen,
Daer lappen zijn aen d’uw van doen.
Het oud’ en goede woord ghebiet;
Beveelt het schaep de wolven niet.
Hoenders is de kost van wezels,
Distels is zalaed van ezels.
Wilde beesten, woeste beeren,
Die zijn by den ander gheeren.
[p. 242]
d’Eene kraey, hoe booze cruyd,
Byt des anders oogh niet uyt.
De mensche d’een den ander bijt,
Daer d’een wolf gheeren d’ander lijdt.
Twee quade honden, alsmen ziet,
En byten d’een den ander niet.
Een kraeye zittend’ op een sté,
Daer zitten gheeren ander’ mé.
Daer d’eene hond pist aen de steen,
Daer light een ander op zijn been.
’t Moet zijn een winter koud en wreed,
Daer d’eene wolf den ander eet.
    .    .    .    .    of slecht, of eel,
Het is een man van ’t zelve meel.
Zulcken tonghe, zulck ghebraet;
Zulcke lippen, zulck zalaed.
Van een zulcken timmer-man,
Zulcke spaenders zietmer van.
Zulcken meester, zulcken bouw;
Zulcke lippen, zulck lattouw.
Twee bedelaers, aen eene deur,
d’Een krijght, en d’ander zend-men deur.
Zoete kost, hoe dat oock zy,
Eyscht een zuere zaus’ daer by.
Zulcken meter, zulcken el;
Zulcken wel-com, zulck vaer-wel.
Zulcken man, zulcke reden,
Zulcken hert, zulcke beden.
Zoo d’aerden pot de ketel trotst,
Hy wert in stucken haest ghebotst.
[p. 243]
Zulcken vrouwe, zulcken hondje;
Zulcken zanghster, zulck een mondje.
Wat wilt de pot de ketel schae’n?
’t Is zijn verderf, comt hy daer aen.
Zulcken heere, zulck ghezind;
Zulcken moeder, zulcken kind.
Die man trect uyt een schee van goud,
Een sweerd van loot, of vuyren hout.
Zulcken herder, zulcken kudd’,
Zulcken water, zulck een put.
Vuyle eyers, vuyle butter;
Quade ziender, quade schutter.
Zulcke scheede, zulck een mes;
Zulcke munte, zulcken tes.
Zulck’ zalade, zulcke lippen,
Zulcke kalvers, zulcke krippen.
Zulcken potjen, zulcken lepel,
Zulcken klocke, zulcken klepel,
Zulcke steden, zulcke mueren,
Zulcke huyzen, zulcke bueren.


Nijd. Haet.
DIe zijn gheluck belijt,
Roept ongheluck en nijt.
Wilt ghy wezen, zonder nijd,
Zeght aen niemant, hoe ghy zijt.
’t Is d’eenen bed’laer leed en schaed,
Dat d’ander voor de deure staet.
[p. 244]
’t Is d’eenen hond een nijdigh quaed,
Dat d’ander in de keucken gaet.
’t Is niet wel met ghemack te doen,
Twee honden in een huys te voe’n.
Luyden van het zelve ampt,
d’Een op d’ander schiet en schampt.
De weereld gheen twee zonnen lijt,
Zeyd’ Alexander, vol van nijd.
Groot goed en kunst, Is zonder gunst.
Het beste goed is t’allen tijd,
Het voedsel van de swarte nijd.
De nijd, Noyt slijt.
De eerste konst van groote staet,
Is konnen lijden nijd en haet.
Wanneer het God maer slechts behaeght,
Benijt is beter, dan beklaeght.
Den tandeloozen ouden man,
Benijt hem, die wel byten kan.
Den hond op ’t hoy, die ’t niet en magh,
Gheen peerd oock daer ontrent vermagh.
Een nijdigh man vermaghert zeer,
Dat d’ander beter heeft en meer.
Men can niet leven zonder nijt,
Want altijds yemand op ons bijt.
Die zijn zelven wel behaeght,
Haet en nijd van ander draeght.
Zoo ghy u zelven vele acht,
Ghy zult van ander’ zijn veracht.
Een weldaed buyten tijds ghedaen,
Mach wel voor vyandschap bestaen.
[p. 245]
Een stief-moe’rs haet, Die noyt vergaet.
De nijdighaerds die moghen sterven,
Maer nijd en zalmen nimmers derven.
Verouden haet, Op ’t laetst vergaet.
De nijd den nijder steeds verslijt,
Ghelijck de roest het yzer bijt.
Veel liever, dat ghy my benijt,
Als medelijdigh met my zijt.
De nijd, die zoo veel on-lust baert,
Is met voor-spoed altijs ghepaert.
’t Is altijds vetst in anders scheutel;
Zoo is van ouds ’t ghemeen ghepreutel.
De nijd op kleyne niet en mickt,
Maer altijds op de groote pickt.
De nijdighaerd verkrimt en drooght,
Wanneer hy ander’ ziet verhooght.
    .    .    .    .    Gheen snooder haet,
Als die bedeckt, in ’t doncker gaet.
Hy draeght wel liefde in de mond,
Maer haet is in zijn hert ghegront.
De schoonste ougsten van het land
Zijn altijds op een anders kant.
Eens anders vrouw ons meer behaeght,
Eens anders land veel beter draeght.
De rijckdom wert ghevolght van nijd,
Die met zeer scherpe tanden bijt.
De haet verborghen in het hert,
Van meerder kracht en hitte wert.
Wanneer de glory gheeft gheluyt,
De nijd oock haeren mond uytsluyt.
[p. 246]
Gheen deughd en isser zonder nijd,
Die niet als vrome luyden bijt.
De nijd, die haer in ’t quaed verheught,
Is med-ghezelle van de deughd.
De nijd die krijt, Als eer ghedijt.
’t Is d’eene hond wel leet ghewis,
Dat d’ander in de keucken is.
Een man met haet en nijd besmet,
Wert magher door eens anders vet.
Dat de mensche wel ghedijt,
Dat is voedsel van de nijd.


Spot. Lacchen. Belacchen.
WIlt niet langh in jocken herden,
Dat zy niet waerachtigh werden.
Waere spot, Swaere spot.
Die spotten wilt met kreupel lien,
Hoeft op zijn gaen wel toe te zien.
Gheen ergher boert men voort en brenght,
Als die met waerheyd is ghemenght
Zulck een en is niet wel bedeckt,
Diens aers ghezien wert, en begheckt.
’t Is jammer, moet hy werden oud,
Zoo schoonen treed en gangh hy houdt.
Hansken is een edel-man,
Als hy Frans maer spreken kan.
Lacchen, en belacchen yet,
Van den ander schilt als niet.
[p. 247]
Die met het goed van ander’ pronckt,
Die wert met spot en schand’ belonckt.
Gheen zot verdienter meerder spot,
Als wel een oude, grijze zot.
Die licht begheckt, wert oock begheckt,
Het eene woord het ander treckt.


Gramschap.
OP gramschap van gheringhe lien,
’t Is niet de pijn, daer op te zien.
Niet dat zoo traegh verout,
Als toren, die-men trout.
Den toren is een ydel dingh,
Ten zy die macht oock mede-bringh’.
Als gramschap vat in goede lien,
Men can gheen hoogher gramschap zien.
Een goede ziel zijnd’ eens ghewont,
Gheen meerder gramschap oyt men vont.
Mieren zelfs bethoonen gal,
Alsmen die wat terghen zal.
Een schaep, al is het zacht en zoet,
Het wert oock gram in zijn ghemoed.
Kort voor het hooft, Niet goets belooft.
Hy swelt en rijst heel buyten schreef,
Ghelijck een pot vol ghist of heef.
Een cleyne pot, ziet op een bot.
Een man die licht te peerde raeckt,
En is tot gheen dispuyt ghemaeckt.
[p. 248]
Gramschap, zonder veel bescheyt,
Is een corte dolligheyd.
Door gramschap menigh quaed ontstaet;
Die dat bedwinght, volght goeden raed.
Als broeders eenmael zyn vergramt,
Gheen vier zoo heet en breet en vlamt.
Gheen man en wasser oyt zoo goed,
Die noyt en was ontstelt van bloed.
Het groen cruyd groeyt wel in de hoven,
Maer niet op eenen heeten oven.
Gheduldigheyd te veel ghequetst,
Wert dulligheyd te langhe letst.
    .    .    .    .    een schaep hoe zacht,
Wert oock tot gramschap wel ghebracht.
Die gram en nordsch is op een Feest,
Die wert ghehouden voor een beest.
Een man vergramt wat tijds vermijt,
Maer vliet een vyand t’aller tijd.
Gramschap zonder sterckt of macht,
Wert, niet zonder re’en, belacht.
De gramschap, zonder stercke hand,
Is y’l, hoe zeer oock dat zy brant.
De gramschap van die t’samen vryen,
Die doet de liefde meer ghedyen.
Die haest wert gram, Laet haest zijn vlam.
De miere zelf, die heeft een gal,
De vliegh een milt, hoewel zeer smal.
Die traegh vergramt, Daer in verstramt.
Hy is ghebeten van een vliegh,
En niemant weet, waer dat ’t hem liegh.
Hy lacht gelijck een huyr-peerd doet.


[p. 249]

Eedt.
EEn man verarmt, met groote last,
Op donder, noch op blixem past.
Dat d’arme man met eed belooft,
’T wert om zijn aermoed niet ghelooft.
Wat dat een vrouwe sweert haer leven,
Dat moet in d’asschen zijn gheschreven.
Ghedwonghen eed, Die is God leet.


Iaghen. Honden.
VEel te vissen en te jaghen,
Doet den man zijn tijd beklaghen.
Gheen beter jacht men vondt Als van een ouden hond.
Een jagher weet de jaghers wet,
En waer hy spannen zal zijn net.
Kastijdet voor de leeuw den hond,
Zoo wert de leeuw ghetemt terstont.
’t Moet zijn een hond van snooden aerd,
Die niet en is een fleutingh waerd.
Die jaeght, of mint, al ist dat ’t stort,
De wegh en tijd, die valt hem cort.
Een hond en byt niet, die veel bast;
Maer een die swijght, zeer licht verrast.
Voor goede katten, De beste ratten.
Daer kentmen aen een blooden hond;
Hy bast, maer bijt niet met de mond.
[p. 250]
Swijghend’ honden; voor u ziet;
Bassend’ honden bijten niet.
Als de oude honden bassen,
Daer is vry wel op te passen.
De steert van d’hond, Bezorght de mond.
Goede jaghers spooren nou,
Waer de jaght best vallen zou.
Een hond, die slaept, Niet wel en waect.
Met jonghe honden, dom en dwaes,
En ist niet wel te vanghen haes.
Gheen beter jacht en wert ghevonden,
Als die-men doet met oude honden.
Een keucken-hond, die droomt altijd,
Dat hy in brood, of zoppe bijt.
Een haze-wind die droomt by nacht,
Niet anders als van wild en jacht.
Den hond zijn alle vrienden vreemt,
Als yemant hem zijn been ont-neemt.
De hond al is hy bloot en koud,
Hy is op zijnen misput stout.
Door het bassen van den hond,
Wert de dief ont-deckt terstond.
Die ter jacht gaet met een kat,
Niet en vanght als muys of rat.
De hond is op zijn missingh stout,
Byzonder als hy knaeght een bout.
’t Is beter noch een hond te vriend,
Als vyand, dat doch niemant dient.


[p. 251]

Ionckheyd. Ouderdom.
HEt is een last te wezen oud,
Maer yder ist niet, die ’t wel woud’.
Versleten zack, of oude schoen,
Daer is veel lappens aen van doen.
De jeughd is hitsigh voor het hooft.
Oude luyden, Oude huyden.
De tucht is jonckheyd gheen ghenucht,
Iongh vlees dat swelt, Out vlees dat smelt.
Oude leerzen, ende schoen,
Hebben veeltijds smeer van doen.
Een oude koe, een nieuwe bel,
Een oude queen, een jongh ghezel.
Die den ouden wegh verlaet,
End’ een nieuwen dan begaet,
Dickwils zietmen, dat hy dwaelt,
En niet meer als schand behaelt.
Een oude muyl, een gouden toom,
Een oude slet, een fijne zoom.
Een jongen henghst, een ouden ruyter;
Een nieuw schip, en een oud vry-buyter.
Tot oude feylen, nieuwe keuren,
Tot oude huyzen, nieuwe deuren.
In zijn jonckheyd moet-men spaeren,
Om, oud zijnde, wel te vaeren.
Hy heeft in ’t graf het eene been,
En ’t ander moeter oock haest heen.
Een oude zack, die steeds verslijt,
Vereyscht veel lappens ’t aller tijd.
[p. 252]
Onder tucht, Ionckheyd zucht.
Het is een man haest af-ghesleten,
Die menigh paesch-ey heeft gheeten.
Het lams-vel comt zoo wel ter merct,
Als ’t beyten-vel daer wert ghemerct.
Wanneer ghy zijt ghekomen ’t end,
Niet wederom te ruggh en wend’.
Oud van jaren, Veel ervaren.
De ouderdom te poste rijdt,
Wanneer ons hert veel droefheyd lijdt.
Een oud man met een oude vrouw,
Daer is voor al de beste trouw.
De oudheyd is een sware last,
Die ons, hoe traegh zy komt, verrast.
Oude kercken, doncker glazen;
Oude coppen veeltijds razen.
Hy kan niet wel zijn kinder schoen,
Uyt dertel wulpsheyd, van hem doen.
Hy mint noch noten, En speelt met koten.
Beter oud mans troetelingh,
Als een jonghmans voetelingh.
Een oude jeughd, Niet langh en deughd.
Dat veulen blijft al even jongh,
’t En zal noyt laten dertel sprongh.
’T en gaet de kinders niet naer wil,
Wanneer zy moeten zitten stil.
Kinders van te vroegh verstand,
Krijghen zelden ouden tand.
Het gryze haer de jaren telt,
Maer niet altijds veel wijsheyd melt.
[p. 253]
De wijsheyd die te vroegh begint,
Beduyt een vroeghe dood van ’t kind.
Wat is de oudheyd? Niet dan verkoutheyd.
Een jonghen enghel, metter tijd,
Een ouden duyvel wel ghedijt.
De oudheyd zelfs is anders niet,
Als ziect’, en kranckheyd met verdriet.
Een yder jaer, jae yder dagh,
Maect van ons sterven steedsch ghewagh.
Een oude vos, let vry daer op,
Niet licht men vanght met net of strop.
Ziet, by tijds, voor-zichtigh om,
Eer dat komt de ouderdom.
Oude vaten leken licht,
Of men die al maect zeer dicht.
Doet voor-raed op, en d’hand’ uyt strect.
Eer ’t gryze hayr uw hooft bedeckt.
Elck een die wenscht te werden oud,
Nochtans van d’oudheyd niet en houd.
De oudheyd is een gast on-weerd,
Die ’t restjen van ons leven teert.
Oude beurzen maecken spel;
Zelden dat zy sluyten wel.
’t Is in de huyd, waer ’t in het kleed,
Men wiesch of sneed het uyt ghereed.
Als oude guylen zyn aen ’t gaen.
Men can-ze niet wel houden staen.
Wy zijn gheweest, ghelijck als ghy,
En ghy zult zijn, ghelijck als wy.
Een sant in jonckheyd, Een droes in oudheyd.
[p. 254]
Een jonghe sant, Is oud een schand.
Wy zijn gheweest, ghelijck als ghy,
En ghy zult zijn, ghelijck als wy.
Een jonckheyd nerghens me bemoeyt,
Een ouderdom vol pijn en moeyt.
Een jonckheyd die gans niet en doet,
Een ouderdom vol arremoed.
De jonckheyd en de wetenschap,
En zijn niet onder eene kap.
De jonckheyd heeft noch wil, noch macht,
Om zich te toomen, herd of zacht.
Zoo jonghe luyden wisten wel,
En oude luyden konden ’t spel,
Gheen van hun beyden zouden oyt,
Zoo langh zy leven, zijn beroyt.
Denct, als ghy noch zijt jonck en stout,
Dat ghy een tijd zult wezen oud.
Houd hem voor jonck, die is ghezond;
En rijck, die niemand moet een pond.
Wanneer-men zien moet met den bril,
Adieu dan jeughd, en dertel wil.
De vijzel rijckt altijds naer loock,
En laet zeer spae dien reuck of roock.
Een jonghman moet zijn op-gheschort,
En met de riem van eer ghegordt.
Dat hout is noch heel jonck en fris,
Daer aen gheen mos van oudheyd is.
Die in zijn jonckheyd niet en doet,
Zijn oudheyd is vol arremoed.
Der ouden raed, Der jonghen daed.
[p. 255]
Het wert gheeyscht van oude lien,
Hoe minder wegh, hoe meer verzien.
Een leuye jonckheyt van een gheck,
Een ouderdom vol van ghebreck.
Hoe minder wegh, dat noch resteert,
Te meer men wilt, waer van men teert.
Ontsteeckt uw lamp, eer ’t duyster is,
Zoo gaet ghy zeker en ghewis.
Te minder weghs moet zijn ghegaen,
Te meer men wilt op teer-gheld staen.
Hy is ’t ajuyns gheslachte weerd;
Heel grijs van hooft, en groen van steert.
’t Is maer ’t werck van oude gasten,
’s Weerelds pack te konnen tasten.
De peeren zijn dan alder-best,
Wanneer zy af-gaen, op het lest.
’t Is noodigh langh op d’aerd’ te woelen,
Om wel des weerelds pols te voelen.
De oude honden gaen ghewis,
Zy hooren naer gheen wis, wis, wis.
Om met ghenucht ter jacht te gaen,
’t Moet zijn met d’ouden hond ghedaen.
De oude kat van Kalleken,
En speelt vry met gheen balleken.
De oude kat en speelt niet meer
Met ’t balleken, ghelijck wel eer.
Men paeyt gheen oude lien met loghen;
Een oude vos wert niet bedroghen.
Een oude rat en is niet mal:
Zy wacht haer vry wel voor de val.
[p. 256]
Het oude peerd, al schijnt het mat,
Dat helpt den waghen uyt het gat.
De ouderdom, heel grijs bedect,
Voor sausse van de wijsheyd strect.
De oude pot, spreeckt walsch, en kraeckt,
Tot dat hy heel tot scherven raeckt.
In ’t veulen, dat zijn banden breect,
Een aerd van groote hope steect.
Dat ’t veulen in zijn jonckheyt heeft,
Blijft in zijn aerd, zoo langh het leeft.
Men wacht met hope van ghewin,
van ’t kalf een oss’, van ’t ey een hinn’.
Een oude simm’, of oude hond,
En zetten noyt een fraeye mond.


Oud. Nieuw.
EEn oude wonde op-ghekrouwt,
Zy bloet van nieuws, hoe zeer verout.
Wat nieuws verheught, En ’t hert verjeught.
Wat oud wert, dat vergaet op ’t lest;
De nieuwe bezems vaghen best.
Wat nieuw ontstaet, Wert noyt versmaet.
Al wat is jonck, en nieuw om zien,
Behaeght terstond aen meest de lien.
De oude hond bast niet om niet,
’t Is hoogh tijd, dat ghy dan uyt-ziet.
Als de oude honden bassen,
’t Is dan tijd daer op te passen.
[p. 257]
Ionghe wulpen, als de dwazen,
Meenen, dat de oude razen.
Om ’t ey te legghen, ’t jonghe hoen;
Maer ’t oude hoen, om uyt te broen.
De nieuwigheyd, Elck een verleyt.
De jonghe valck, die eerst uyt-vlieght,
De jaghers hope meest bedrieght.
Van den slagh der oude grijzen,
Mach-men wel met reden ijzen.
Beraed u met alzulcke lien,
Dien d’ouderdom heeft wel doen zien.


Lof. Prijs.
GEen dingh veroudter eer,
Als lof en weerelds eer.
Eyghen lof, Ydel stof.
Geen praet, die ons maect meerder haet,
Als dat-men van zijn zelven praet.
Noyt zullen wijzen, Haer zelven prijzen.
Wanneerder nieuwe lof ont-staet,
Den ouden lof gheheel vergaet.
Van eyghen lof, Men stijncter of.
Wanneer-men prijst de booze boeven,
Te meer zy voort-gaen in het schroeven.
Prijst niemant licht, Noch haest beticht.
De gunste van het volck te draghen,
Dat is, den wijzen recht mis-haghen.
Wie can aen allen, Altijds ghevallen?
[p. 258]
Die prijst zijn zelf, en acht zijn eer,
Wert van elck een ghelaeckt te meer.
Wie can behaghen, Aen al zijn maghen?
Die zijn eyghen zelven prijst,
Lof en eere van hem wijst.


Houwelick.
EEn jonghe vrouw, een oude man
Ghewisse kinders krijghtmer van,
Die al te wel is, neem’ een wijf.
    .    .    .    .    neemt ghy een wijf,
Ghy krijght een evel op het lijf.
    .    .    .    .    neemt ghy een man,
Hebt ghy gheluck, ghy raecter van.
Het goed versmelt, en wert verdaen,
Dan is-men met de beest belaen.
Tusschen gheven en beloven,
Moetmen dochters uyt verloven.
Eer dat ghy lust tot trouwen schept,
Een huys om in te woonen, hebt;
En swarte aerde, die ghy bouwt,
Tot u, en uwer onder-houdt.
’t Is quaed te trouwen zijns ghelijck,
En ’t zelve jaer te werden rijck.
Die maer een vrouw en heeft ghehadt,
Een krans verdient van ’t lijdzaem blad:
Maer die de tweed’ heeft onder d’aerd,
Een krans van zotheyd is hy waerd.
[p. 259]
Wie voor de wijsheyd trouwt een vrouw,
Sterft, eer hy wat ghedijt, met rouw.
De eerste man, die is een vriend;
De tweed’ een man, en wat ghedient;
De derd’, al is het eerst met pijn,
Die wilt volkomen meester zijn.
Die vryen wilt, ’t zy arm of rijck,
Die zie altijds naer zijns ghelijck.
Eens trouwen is noodwendigheyd,
De tweedemael, is malligheyd.
De derdemael is dulligheyd.
Of arm, of rijck, Neemt uws ghelijck.
Een vrouwelooze man is hier,
Ghelijck een keucken zonder vier,
Ghelijck een schip is zonder kiel,
En als een lichaem zonder ziel.
’T ghebeurt wel, datmen onder-trouwt,
En dat-men nochtans niet en houwt.
Neemt uws ghelijck, of minder vrouw,
Wilt ghy zijn heer, en zonder rouw.
Gheen wreeder dingh, als datmen trouwt,
Twee die de liefd’ niet tsamen houdt.
Eer dat ghy trouwt, ziet wat ghy brouwt,
Want ’t is een knoop, die altijdts houdt.
Een vryer met gheen langher baerd,
Als zijn zijn tanden, is niet waerd.
Vroegh ont-bijten, laete trouwen,
Weert den hooft-pijn, mans en vrouwen.
Een man die metter haeste trouwt,
Met moete zich daer naer berouwt.
[p. 260]
Die trout door liefd’, en gheyl behagen,
Heeft goede nachten, quade daghen.
Wie trouwt ontrent zyn ouden dagh,
Adieu goed leven, zegghen magh.
Het zoet en ’t zuer van ’t houwelijck,
Dat moet ghedeckt zijn trouwelijck.
De meester uyt, het huys is dood:
De vrouwe uyt, den disch is bloot.
Wanneer de meester is ghestorven,
De klopper wert van roest bedorven.
Een zot wyf, als een dolle tiert,
Indien zy niet en wert gheviert.
Daer de spin-rock ’t sweerd ghebiet,
Daer is niet als groot verdriet.
Het gaet in zulcken huys bekaeyt,
Daer ’t haentjen swyght, en d’hinne kraeyt.
Roock, gheleeck, en quade wijven,
Konnen mans uyt ’t huys verdryven.
Men vindt veel hoofden mette doecken;
Maer rechte vrouwen zyn te zoecken.


Zieckte. Doctoor. Gezondheyd.
DEn doctor is niet wel daer aen,
Als niemant is met zieckt belaen.
Wanneer de lieden zyn ghezond,
Dan is den doctor kranck terstond.
Den doctors zaeck niet wel en staet,
Wanneer het niemant qualick gaet.
[p. 261]
Voor Koninck, of een medecijn,
Veel dooden tot een schande zijn.
Byzonder hulp eyscht yder quaed,
Een ander zieckt’, een ander baet.
Wat ziect of kranckheyd, dat ghy hebt,
Hy helpt altyd met een recept.
Men kan niet alle wonden strijcken,
Met eene zalf, en ’t quaed doen wijcken.
All’ ooghen-zalven, diemen ziet,
Ghenezen alle ooghen niet.
Men kan niet elck en alle schoen,
Bequaem aen yders voeten doen.
Het zyn periculeuse zaecken,
Een doctor tot zyn erf te maken,
Den tijd in zieckte moeter zijn,
Dat is de beste medecijn.
Het is een goede medecijn,
Die helper van zijn zelf kan zijn.
Wilt ghy zieckt’ aen ander weeren,
Daer ghy zelve zijt vol zeeren?
Die van de bitter gal is kranck,
Hem past alleen een bitter dranck.
Een zieck’ die wilt on-matigh zijn,
Die maeckt een wreeden medecijn.
Daert my juckt, met veel benouwen,
Daer en durf ick my niet krouwen.
Iongh Chirurgijn, oud medecijn,
De kloeckst’ en beste meesters zijn.
Daer ghelt doctoor, noch medecijn,
Voor ziecten, als zy sterf’lick zijn.
[p. 262]
Gheen Medecijn, Moet erve zijn.
Gheen ziecke oogh, Het licht ghedoogh’.
Die zijn lijf bewaert gheheel,
Die bewaert een goed kasteel.
Een schurfdigh hooft is haest verzeert.
Laet een jonghen medecijn,
Nimmers uwen doctor zijn.
Blind is yder medecijn, In de ziect’ van flerecijn.
Een jongh doctoor en heeft geen schuld,
Dat hy het kerck-hof maeckt ghebult.
De beste baet, om pest te weeren,
Is haest te vlien, en spae te keeren.
Wie vraeghter aen een ziecke mond,
Of hy begheert te zijn ghezond?
Wie vraeghter een met ziect’ en pijn,
Of hy begheert ghezond te zijn?
Die on-ghezond is, heeft gans niet;
Maer die ghezond is, al gheniet.
    .    .    .    .    de fraeyste schoen,
Kan ’t flerecijn niet van ons doen.
Uyt groote zieckt, die traegh vergaet,
Een langh’ ghezondheyt veel ontstaet.
De fraeyste schoen, hoe schoon van schijn,
Bevrydt ons van gheen flerecijn.
Gheen fraey musijck of instrument,
De koorts of tand-pijn van ons went.
Hoe grooten goed ghezondheyd is,
Dat weetmen uyt de ziect’ ghewis.
Wanneer het lichaem is verswackt,
De gheest oock lijdt, en neder-zackt.
[p. 263]
’s Morghens zitten, ’s avonds gaen,
’s Nachts te ligghen, ’s middaghs staen.
De huyd wert niet zoo haest gheheelt,
Als zy ghequetst wert en verdeelt.
Een man wert zomtijds haest ghewondt,
Maer niet zoo licht gheheelt terstond.
Het is gherust en onbelaen,
Met heeler huyd te bed te gaen.
De mond, door quaet of goed ghebruyck,
Is beul, of doctor van den buyck.
Gheen grooter goed de oudheyd vond,
Als wijs te zijn, en wel ghezond.
    .    .    .    .    het flerecijn,
Wilt by goe’ daghen zyn en wijn.
Een man die in ghezondheyd leeft,
Weet niet, wat hy voor rijckdom heeft.
Die in de Mey de koortse heeft,
Het heel jaer veel ghezonder leeft.
Hy heeft ghewis een quade kors,
Die niet en heeft noch vriend, noch bors.
Hy is wel van ghezondheyd veer’,
Die van remedy heeft af-keer.
Zijn lijf en ziel is wel ontstelt,
Die niet en heeft, noch vriend, noch gelt.
Die van een ziect wilt zijn ghenezen,
Zyn quaed moet wel gheopent wezen.
De ziecten kommen wonder ras,
En keeren met een kleyne pas.
De ziecke, waer hy oock naer haeckt,
Al watter is, hem bitter smaect.
[p. 264]
Hy moet wel zieck zijn en in nood,
Die van het leven raeckt ter doot.
De ziecke lien, Niet goeds en zien.
De zieckt’ en kan niet zijn zeer quaet,
Die ons noch in het leven laet.
Een doctor van bermhertigheyd,
Een ziecte van gheduericheyd.
Een pille van ghebuydelt graen,
Een draghme van de wijngaerd traen.
Een doren van een ey of twee,
Neemt van de maghe pijn en wee.
Ghezondheyd wert gheacht zeer licht,
Tot datmen in een ziecte steect.
Een klappert van een medecijn,
Is swaerder, als de ziect’ of pijn.
Ghezondheyd van gheen waerd’ en is,
Tot datmen die door ziecte miss’.
In ’t lichaem daer gheen ziecten zijn,
En is van doen gheen medecijn.
Ghezondheyd is van gheender weerd’,
Zoo langh’ als ons gheen ziect’ en deert.
Niet veel doctoors by ziecken voegh:
Maer haelter een, en ’t is ghenoegh.
Ghekroonde hoofden lijden pijn,
Ghelijck die naect en arrem zijn.
Het laten is zeer goed altijd,
Wanneer barbiers haer gheld zijn quyt.


[p. 265]

Armoede. Aelmosse.
ARme luyden, waer zy gaen,
Moeten achter deure staen.
Die gheen gheld of goed en heeft,
Van elck een verlaten leeft.
Den armen man, Is in den ban:
Wat dat hy kan, Elck blijfter van.
Een bed’laers tas is nimmers vol.
Een bed’laers tes is altijds hol,
Wat datze krijght, z’ is nimmers vol.
Die wat in nood den armen bringht,
Zijn zelf daer door wel meest ghedenct.
De aelmoss’, voor die arme zijn,
Dient hun voor heylzaem medecijn.
Het vier dat bluscht het water uyt:
De aelmoss’ zond en straf uyt-sluyt.
Die van het zijne gheeft den armen,
God zal oock over hem erbarmen.
Die d’armen gheeft, en zich erbarmet,
Wert daer door nimmermeer verarmet.
Hy slaept wel, en is wel daer an,
Die niet met al verliezen kan.
Uyt een cleyn Fonteynen-back,
Kan-men drincken met ghemack.
Doet aelmoss’ altijds in ’t secreet,
Want ’t is genoegh, dat God zulckx weet.
Die weynigh heeft, In ruste leeft.
De schapen zijn zijn vrienden niet,
Ghelijckmen aen zijn kleeren ziet.
[p. 266]
Kinders met zeer graghe darmen,
Zijn de rijckdom van de armen.
In groot ghebreck en arremoed,
Is zelden trouw, en goed ghemoed.
In ’t huysken van een arm ghezin,
God heeft een groot ghedeelt daer in.
Die man verliest zijn aelmos niet,
Die maer zijn zeugh’ die aen en biet.
Van vrouwen, wijn, en teerlingh-spel,
Raecktm’ in ghebreck, en groot ghequel.
Die niet en draeght, noyt yet ont-valt,
Die niet en heeft, oock niet vermalt.
Gheen man, oock die verstaet zijn stuck,
Is sterck ghenoegh, voor groot gheluck.
Geen vliem, of scheer-mes scherper snijt,
Dan als een bed’laer wel ghedijt.
Helpt ghy een bedelaer te peerd,
Hy draeft niet, maer hy gallopeert.
Een bedelaer, die smeeckt en vraeght,
En kiest niet dat hem meest behaeght.
Krijght d’arm een peerd, en zitter op,
Hy rijdt terstont een vol gallop.
De armoed’ op melaetsheyd slaet,
Elck een die vliedz’ en van haer gaet.
Gheen meerder zorgh, gheen grooter quaed,
Als arm te zijn, en zijn van staet.
d’Arme man te gronde moet,
Doet hy, wat de rijcke doet.
Met te missen, leeren wy,
Van wat waerd’ een zake zy.
[p. 267]
Zijt ghy arm, en zonder schijven,
Ghy zult altijds arrem blijven.
Die rijck eerst was, en met ghemack,
Voelt best, hoe swaer is armoeds pack.
Armoed is een goede staet,
Die daer wel med’ omme-gaet.
De armoed zelfs gheen quaed en heeft,
Maer wel de mensch, die daer in leeft.
Indien wy wisten wel ghewis,
Hoe weynigh swaer de armoed is;
Wy zouden oock, met minder pijn,
In overvloed en rijckdom zijn.
Een die met niet reyst door het veld,
Hy zinght oock, daer hy roovers telt.
Ghelijck de ezels van het woud,
Zijn leeuwen spijs en onderhoud;
Zoo zijn de arme on-ghezien,
Het voedsel van de rijcke lien.
Een arm mans Koe, een rijck mans Kind,
Zy sterven, eerm’ het nauw verzint.
Het ongheluck, die ’t wel beseft,
’t Schijnt dat het maer den armen treft.
Een ey dat is een osse weerd,
Voor d’arme, die niet veel begheert.
Op leghe zolders, zonder hoopen,
En zietmen gheen calanders loopen.
Op leghe zolders comt gheen mier,
Of muys, of eenigh schaed’lick dier.
Elck wilt aen den armen pissen,
En zijn schoenen aen hem wissen.
[p. 268]
Ghelijck de leeuw het wild verslint,
Verslint de rijck het arme kind. (Syr. 13.21.)
Een vette vliegh is haest ghevoedt,
Een magher’ bijt zeer scherp in ’t bloed.


Memorie. Zinnen.
EEn man, die heugt, en kennis draeght,
Van dat zijn moeder was een maeghd.
Daer-men van de duyvel spreect,
Zelden dat hy daer ont-breect.
Die van de wolven zit en praet,
Hy ziet de steert, eer hy vergaet.
Die daer cout van wolven aerd,
Zieter veeltijds van de staert.


Moeyen, Moey-al.
DIe zich niet veel en onder-wind,
Niet dan ghemack en ruste vindt.
Die zich met alle dingh bemoeyt,
Veel on-rust in zijn herte broeyt.


Maete, Middel-mate.
DEn reghel van de middel-maet,
In alle dingh zeer wel bestaet.
[p. 269]
Al wat ghy doet, De maet is goed.
Prijst in gheen dinghen al te veel,
De helft is veel meer als ’t gheheel.
Al is ’t spel goed, Men wert het moed’.
Doen de muys was vol en zat,
’t Meel was bitter, dat zy at.
De deughd en maet, In ’t midden staet.
Diens maghe van de spijze braeckt,
Den heunigh zelve bitter smaeckt.
Te weynigh doet ons mede quaed,
Maer al te veel noch meer ons schaed.
Geen dingh zoo wel den mensche smaect,
Dat op het laetst gheen on-lust maect.
Te veel is altijds on-ghezond,
Het smaect oock bitter in de mond.
Wat dat hier is, of wat-men dinckt,
Op ’t eynd’ een walgingh’ mede-bringht.
Te veel in al, En heeft gheen val.
Het is een dwaze tocht,
Te springhen uyt den bocht.
Hy heeft die zangh te hoogh gheheven;
Zijn stem is daerom onder-bleven.
Houdt alle-tijd den middel-wegh,
Wat dat u yemant raed’ of zeggh’.
’t Is goed te swemmen nevens ’t schip.
’t Is goed te voet te gaen in ’t land,
Wanneermen heeft den toom in d’hand.
Het zy wel goet, maer niet te goed.
Te voete gaen, dat is wel goed,
Als ons de waghen wachten moet.
[p. 270]
’T is goed te zeylen langhst het land,
En wand’len by de zee op ’t strand.
Tusschen twee die rijpe zijn,
Een die groen is, dat gaet fijn.
Zoect altijds ’t midden, waer ghy gaet,
Zoo valt ghy niet zeer licht op ’t straet.
Gaet altijds midden op de straet,
Daer ist, dat yder zekerst gaet.
’T is even-eens, wanneermen lijdt,
Of ons de reu, of teve bijt.
Let op de nijp, Wacht voor de ghijp.
Houd altyd schipjen midde-waters.
Stelt uw mond aen, naer uw tas,
Dat is u een goed compas.
Stelt uw teeringh, Naer uw neeringh.
’t Is een goed en nutte les:
Stelt uw mond aen, naer uw tes.
Kent uw staet, Dat zy uw maet.
Niemant verder springhen plach,
Als zijn eyghen pols vermagh.
Maect u beten t’aller stond,
Naer de maete van uw mond.
Maect, naer u beurs, uw zoppe vet,
En strect uw voeten, naer uw bed.
Haelt uw zeyl niet al te hoogh,
Anders raect ghy licht op ’t droogh.
En springht niet verder, lieve man,
Als uwe stock wel reycken kan.
Roeyt met riemen, die ghy hebt,
En daer naer uw’ leden rept.
[p. 271]
Dat de schoen niet grooter zy,
Als de voet, of zeer na by.
Yder zake wilt zyn maet,
Yder mensche weet zyn staet.
In alle dingh is eynd’ en maet,
En buyten dat gheen dingh bestaet.
Gaet in het midden, zoo ghy cont,
Zoo valt ghy niet zeer licht te grond.
Laet de gheck zoo niet uyt-kijcken,
Dat uw zotternijen blijcken.
Met weynigh beter leeft een man,
Wanneer hy ’t maer ghebruycken can.
Vermijd azijn, Van zoete wijn.
De zotten, als zy vlieden ’t quaed,
Zy loopen in de teghen-daet.
Een leven niet dat druckt den neck,
Maer dat na by is van ghebreck.
Al wat de maet te boven gaet,
Dat hanght aen een zeer lossen draed.


Zeden. Manieren.
GHelijk den aerd is van het land,
Zoo zijn de lieden van verstand.
Iders zeden en manieren,
Tot een zeker staet hem stieren.
Zeden, die zijn aengheboren,
Werden niet zeer licht verloren.
Zulcke reden, Zulcke Zeden.
[p. 272]
De reden is een teecken wis,
Hoe dat van aerd een yder is.
Men magh wel kennen vriends ghebreken,
Maer met gheen haet daer oyt van spreken.
De reden en de spraeck wijst an,
Wat dat elck is, en wat hy kan.
Men kent den ezel by zijn ooren;
De dwaes is by zijn spraeck te hooren.
Uyt de spraeck, en uyt de reden,
Kan-men kennen yemants zeden.
Vrienden wijzen machmen weten,
Maer die niet met haet af-meten.
Daer can niet komen uyt een zack,
Als dat te voor daer inne stack.
Een yders reden openbaert,
Hoe dat van binnen is zijn aerd.
Den zot die kentmen uyt zijn woord,
De pot wert by de klanck ghehoort.
Verwijfde mans, verwijfde reden.
De wolf zal sterven in zijn huyd,
Zoo m’hem niet levend’ snijt daer uyt.
    .    .    .    .    een ouden hond,
Bijt, met gheweld, een diepe wond.
De wolf, die d’hoenders eet en bijt,
Die is gheworden een hermijt.
De zeden van een man die spreeckt,
Die leeren meer, als dat hy preect.


[p. 273]

Man. Vrouwe.
EEn boos wijf magh wel zijn bezucht,
Het is een huys vol on-ghenucht.
Langhe cleeren, corte zinnen.
Een wijf, die daer is zot en quaed,
Het is een schat van schand en schaed.
Langhe cleeren, langhe woorden.
Vrouwen haeten ofse minnen,
’t Derd’ en kan-men niet verzinnen.
Een eerbaer vrouw, en zoet van zin,
Is als een roer van ’t huys-ghezin.
Wat vrouwen weten, blijft ghesloten,
Als water in een zift ghegoten.
’t Is heden, hoer malcander heeten,
En morghen daer niet meer van weten.
Gheen man van zulcken kloeck beleyt,
Die van een vrouw niet wert verleyt.
Een vrouw die veeltijds proeft en lect,
Haer warmoes is niet wel ghespect.
Dickwils dat de man bemint,
Heeft de vrouwe niet bezint.
Een vrouwe claeght, en weent en beert,
Een vrouw is zieck, als zy begheert.
Gheen man oyt van zoo goed ghedult,
Die van een vrouw niet wert verdult.
Die vrouw ghelooft, en ezels ment,
Zijn leet is maer te veel bekent.
Die op zijn lichaem past te nouw,
En lijckt gheen man, maer dertel vrouw.
[p. 274]
Een stenend’ peerd, een craeckend’ wijf,
’t Is voor de meester goed, dat blijft.
De vrouw en ’t ey zijn eenerley,
Zij willen maer een meester bey.
Drye B. B. B. des mans de vrouw moet mijden,
Den Baert, den Broeck, de Beurs bezijden.
Een ledigh wijf van gheen bedrijf,
Daer steect geen deught in heel haer lijf.
Een goede vrouw, in allen deel,
Is beter als een goud juweel.
Een goede vrouw, met deught vereert,
Die is een goude kroone weerd.
Een vrouwe, zonder eer of schaemt,
Verdient gheen vrouw te zijn ghenaemt.
Een droncke luyte van een wijf,
En is gheen meester van haer lijf.
Wacht u te wrijven aen een vrouw,
Die daer een slagh heeft, of een douw.
Die vrouw ghelooft, en ezels drijft,
Niet zonder pijn en moeyte blijft.
Elck een can temmen quade vrouwen,
Behalven hy, dies’ heeft te houwen.
Een fiere vrouw, vol hoovaerdy,
Wilt vrouwe zijn, en heer daer by.
In vrouw, in gheld, en in de wijn,
Is deughd, en vreughd, maer oock fenijn.
Een quae vrouw, die niet ergher wert,
En is noch niet de quaedst’ van hert.
Het is een zaeck niet wel om doen,
Een vrouw te kennen, of meloen.
[p. 275]
Een vrouw lacht, als zy kan of magh,
Maer, als zy wilt, weent al den dagh.
Een vrouw, die op haer lippen bijt,
En draeyt haer gangh, met trots en spijt,
Of zy is zot, en zonder roer,
Of wel zy speelt de vuyle hoer.
Een vrou die klaeght, een vrou die beert,
Een vrouw is zieck, als zy begheert.
Een goed wijf maect een goeden man.
Een oud schip, en een nieuwe vrouw,
Daer schort altijd wat aen den bouw.
Een vrouw met deughd en eer verzien,
Noch oor, noch oogh heeft, om te zien.
En gheeft de vrouwe niet dat recht,
Dat zy haer been op ’t uwe leght;
Want ’s ander-daeghs, dat vast ghelooft,
Zal zy wel treden op uw hooft.
Een wijze vrouw, Is mans behouw.
Een goede vrouw, een quade man,
Wat vreughd die vrouw ghenieten kan?
In ’t ghene, dat de man bemint,
De vrouw daer in gheen lust en vindt,
Een hond die pist al ooghen-blick;
Een vrouwe weent oock wel zoo dick.
’t Is beter eenen hond te terghen,
Als een oud wijf yet vremds te verghen.
Een vrouw verandert als de haen,
Die elck ziet op den toren staen.
Een vrouw, die ’t huys haer zelven houdt,
Beneemt veel tonghen quade kout.
[p. 276]
De rijckdom maect de vrouw vol pracht,
De schoonheyd maect haer gans verdacht;
De leelickheyt maect, dat de lien,
Haer aenzicht niet zeer gheeren zien.
Hy is een zot, en zonder zout,
Die om het gheld, een vrouwe trouwt.
Een vrouw die veel in spieghels kijckt,
En uyt de vensters noyt en wijct,
Het magh wel, dat zy eerbaer is,
Maer ’t is een zaeck zeer on-ghewis.
Een spieghel-kijckster zelden spint,
Of zorgh en draeght voor haer ghezind.
Een man van stroo, of dorre hout,
Is weerdigh noch, een vrouw van goud.
Yder koe, en yder wijf,
Heeft een vleckjen aen het lijf.
Een vrouwen-traen, al gaet het mis,
De zausse veel van boosheyd is.
Wie peerd, of wijf wilt zonder vleck,
Hy thoont zyn zotheyd en ghebreck.
Wie zoeckt een vrouwe zonder vleck,
Of wel een peerd met gheen ghebreck,
Die dencke, dat hy bed en stal,
Voor eeuwich ledigh houden zal.
Twee beesten weyden wel by een;
Daer man en vrouwe dickwils scheen.
De vrouw, al is zy noch zoo rijck,
En brengh’ gheen hooft ten houwelijck,
By de man, voor-zichtigheyd;
Bij de vrouw, gheduldigheyd.
[p. 277]
Spreect wel, en quade woorden schouw,
Ghy hebt ghewis een goede vrouw.
Voor een cort en tangher wijf,
Buyght u met gheheel uw lijf.
Een vrouw of peer van gheen gheluyd,
Die werden voor de best gheduydt.
Een magh’ren haen, een vette hinn’,
Is een bewys van zoete min.
Een vrouwes leven goet en zoet,
En denckt niet meer op eyghen bloed.
En ziet niet man; zijt blind ghy vrouw,
Ten zal u gheven gheen berouw.
Een vrouwes leven goet en zoet,
En denckt niet meer op eyghen bloed.
Een vrouw gheen on-ghelijck vergheet:
Van weldaet oock niet weel en weet.
Een meulen, en een jonghe vrouw,
Daer schort altijds wat aen den bouw.
Zulcke voor gheen vrouwen strecken,
Die de boden moeten wecken.
Een goe vrouw, die haer man bemint,
De besten huys-raed, diemen vindt.
Een goede huys-vrouw wel bezet,
Zij d’eerste op, de laetst te bed’.
Een vrouw, en een ghebroken been,
In huys te zijn, is haer ghemeen.
Een vrouw, die veel in spieghels kijct,
Spint nimmermeer, dat yet wat lijct.
Hoe dat het zy, of wezen zou,
De vrouw, wild altijd zijn de vrouw.


[p. 278]

Veel. Weynigh. Zelden. Al. over al.
AL doolter veel in over-vloed,
De dwalingh is daerom niet goed.
Van alles wat, Van ’t heel, niet dat.
Dat veel onrecht gaen buyten plecht,
En maeckt daerom den wegh niet recht.
Veel beginnen , Weynigh winnen.
De koeckoeck maect geen goede zangh,
Al zinght hy veel, en wonder langh.
Die veel beghint, Noyt eynd en vindt.
’t Is zonder schijn, en goet fatsoen,
Twee dinghen teffens wel te doen.
Ist vremd, dat honden met haer tween,
Verbyten eenen hond alleen?
Die bezich is, met vele dinghen,
En zal niet een te rechte bringhen.
Om teghen twee stout aen te gaen,
Zoud’ Hercules zelfs niet bestaen.
Veel handen maecken licht den last,
Maer zulcks de schotel niet en past.
Veel handen maecken lichter werck,
Maer wenschtze niet alom te sterck.
Veel zacken, en ghedraghen langh,
Die zijn des Ezels onder-gangh.
Die veel aen-vanghen, Niet veel erlanghen.
Twee zijn eens meester t’eenegaer;
Dry eten hem met huyt en hayr.
Te vechten teghen twee,
Weest daer toe noyt gheree.
[p. 279]
Als-men heeft gheschrapt het hayr,
Valter niet te scheeren naer.
Al te veel dat deert den buyck;
Al te hard, dat breect de kruyck.
Een weynigh doet maer weynigh quaed,
Doch niemant hem daer op verlaet.
Al te vele breect den zack.
Te veel ghepack, Dat breeckt de zack.
Men weyghert meest, Die vele heescht.
De oogh waer beter uyt-ghesteken,
Als dat zy steeds met pijn zou leken.
Daer viel noyt eyck van eene slagh.
Een half brood, of het deel’ zeer smal,
Is beter , als gheen brood met al.
Een swaluw maect gheen lent’ alleen.
Een voghel beter in de hand,
Als thien in ’t woud, of in het land.
Een reyze gheen kostuym en maect.
Hy moet wel loopen verr’ en dom,
Die nimmermeer en komt weerom.
    .    .    .    .    een schoonen dagh,
Alleen gheen zomer maecken magh.
Het moet wel met gheluck toe-gaen,
Twee vlieghen met een lap te slaen.
Hy woude met een dochter wel,
Twee swaghers maecken, cond’ hy ’t spel.
Hy woude wel uyt eene pot,
Twee muyren witten, op een bot,
Te veel van yet, Is goed voor niet.
Dat zelden beurt, ons hert bekeurt.
[p. 280]
Waer niet en is, of wit, of swert,
Een weynigh dat vermaect het hert.
Daer zijn meer weghen tot het bos,
Als een, al gaetmen zomtijds los.
Denct veel, spreect weynigh, minder schrijft,
Op dat ghy wel en zeker blijft.
Een man die daer is over al,
Is nerghens oyt, als by gheval.
In wel-lusten eerbaerheyd,
In de rijckdom ned’righeyd.
In veel woorden vastigheyd,
Daer van is niet veel bescheyt.
Die tusschen bey gheen rust en heeft,
Vergaet allenghs, en gans begheeft.
Als water d’een op d’ander valt,
Daer helpt gheen kap, wat datmen kalt.
Met zelden zien, Vergheetmen lien.
Een weynigh deessems by ghedaen,
Doet heel de masse deeghs op-gaen.
Al te weynigh of te veel,
Maect ons over al ’t krackeel.
Men is verwondert aller weghen,
Van ’t ghene verr’ is afgheleghen.
Al dat van verr’ met moeyte comt,
Wert meest gheacht, en meest gheromt.
Een bonte kraey gheen winter maeckt,
Een swaluw oock gheen winter staeckt.
Men zaeyt met handen, En niet met manden.
’t Is beter noch een venster quijt,
Als ’t heele huys, wat schae men lijt.
[p. 281]
Leeuwinnen van een vremd’ gheboort,
Zy brenghen maer eens jonghen voort.
Een wonder-werck dat veel gheschiet,
Het wert op ’t lest veracht tot niet.
Een reghen van te groote plas,
Neemt wegh de hope van ’t ghewas.
De heunigh wilt zijn schaers ghesmaeckt,
En met de vinger maer gheraeckt.
Te veel is onghezont,
Te scherp, dat schaert terstond.
Te weynich en te veel,
Verdervet spel gheheel.
Ick magh wel boonen, is het nood,
Maer niet met backen vol en groot.
Te vele en te weynigh,
Bederft het spel ghemeynigh.
Vier wielen aen een koets, is goed:
Het vijfde maer belet en doet.
De struys maer eens des jaers en leyt,
Daer d’hinne nauw een dagh verbeyt.
By faut’ van een kappoen ghedood,
Vernoeght u met ajuyn en brood.
In groot gheluck en rust hy leeft,
Die niet meer wilt, en weynigh heeft,
Een swaen heeft alzoo wel van doen,
Haer veren, als een mus of hoen.
De veren vallen aen de swaen,
Zoo bezigh, als een hinn’ of haen.
Veren gheven zoo veel werck,
Aen een swaen, als een leeuwerck.
[p. 282]
’t Is van nooden slach te houden,
Daer der vele smeden zouden.
’t Is van noo’ met beurt te slaen,
Daer-der veel aen ’t yzer staen.
Veel kocks, door onderlingh gheklap,
Verzouten licht den bry, of pap.
Daer veel herders zijn vergaert,
Wert de kudd’ niet wel bewaert.
Die den boghe over-spant,
Krijght de stucken in de hand.
Die de snaer te hooghe trect,
Dickwils die in stucken rect.
Te luttel, al ist mede quaed,
Veel minder, als te vele schaedt.
Weynigh, daer men ruste ziet,
Is zeer veel, al achtmen ’t niet.
By faute van een goe kappuyn,
Te vreden zijt met brood en juyn.
Weynigh rijckdom, weynigh zorghen,
Die den mensche dickwils worghen.
Kleyne staet is groot ghemack,
Groote staet is maer een pack.
Te vele is den mensch een pest,
Met weynigh leeftmen alder-best.
Die man in grooten rijckdom leeft,
Die dat ghenoegh is, dat hy heeft.
Die teffens ghiet te veel in ’t vat,
Hy stort meer water, als hy vat.
De man die is zeer rijck ghewis,
Die met het zijn te vreden is.
[p. 283]
Een groote kous, voor groote kuyt:
Is ’t hof zeer groot, veel gater uyt.
Te veel ghemeynschap met een vriend,
Tot kleynheyd en verachtingh dient.
De mensche wert zeer licht verbuyct,
Door dinghen al te veel ghebruyct.
Niet alle daghe, tot uw moey’,
Of anders wert zy van u moey’:
Niet alle avond tot uw broer,
Of anders maecktje steeds beroer.
Te meer daer peerden zijn in ’t stal,
Te meer oock mist daer wezen zal.
’t Ghekoppelt schaep heeft groote nood,
Dat ’t niet en valle in de sloot.
De ezel, die veel meesters heeft,
Heeft recht, dat hy van wolven beeft.
De ezel die daer heeft veel heeren,
De wolven zullen hem verteeren.
Aen veel belast, wert minst ghedaen,
Want d’eene laet op d’ander staen.
Schapen die ghekoppelt gaen,
Smooren dickwils en vergaen.
Ghemeyne pot, al ziet hy wel,
Hy deylt zeer qualick even-wel.
Velen zijnd’ een zaeck bevolen,
Zullen veeltijds daer in dolen.
Ghemeenschap, van het zelve goed,
Veel haet verwect, en twisten voed.
d’Ezel die veel lien toe-hoort,
Veeltijds in de gracht versmoort.
[p. 284]
Ghemeene goed’ren, gheene goed’ren,
Al is het zelf oock onder broed’ren.
Die een maet heeft, heeft een man,
Die hem wetten zetten kan.
Twee ghecken noyt malcander mijden,
Veel min op eenen ezel rijden.
Aller ezel, in ’t ghemeen,
Eet de wolf op, tot den been.
Twee gecken, die-men ’t zamen ziet,
Een ezel can-ze draghen niet.
Ghelijcke lien, d’een d’ander krenckt:
Een berg wert met geen bergh gemengt.
Een huys, hoe groot oock, om te mijden,
En can niet wel twee honden lijden.
Twee kassen in een kerck by een,
Twee maters in convent ghemeen,
Pastoor en koster bey te zaem,
De een en lijdt niet d’anders naem.
’t Gheen is te veel, Steect in de keel.
Te meer een put wert uyt-gheput,
Te beter, en van meerder nut.
Men treedt den vorsch zoo langh op ’t lijf,
Tot dat hy quaect, en dood daer blijf.
De vorsch wert wel zoo langh gheperst,
Tot dat hy op het leste berst.
Een zeldsaem dingh niet veel ghezien.
Is dier en weerdigh by de lien.
Een penninck maeckt veel meerder dol,
Dan als de spaer-pot heel is vol.


[p. 285]

Waerschouwinghe.
HAlf ghewaerschouwt in de oor,
Half ghewapent van te voor.
Een hond zal bassen, eer hy bijt.
’t Is goed te voor ghewaerschouwt zijn,
Door anders schaed, of schand, of pijn.
Het blixemt, eer de donder valt.
Eer dat de donder maeckt gherucht,
Het weer-licht eerst langh in de lucht.
De roock voor hand, Die zeght den brand.
’t Tempeest dat groeyt en dreygt te veur,
Eer datmen ’t oyt ziet breken deur.
Een man ghewaerschout van het quaed,
Is half ghewapent metter daed.
Een huys, dat kraect en maeckt geschal,
Eer dat het neder-vallen zal.
Een pijl te veur van verr’ ghezien,
Wert licht ghemijdt van alle lien.
De vos eens in de strick verhanghen,
En wert noyt wederom ghevanghen.


Edel.
EEn Edelman van oud gheslacht,
Is hy niet rijck, wert niet gheacht.
Oud gheld maect eel, Al ist niet veel.
Hoe dat een is van eelder zy’e,
Te meer hy buyght zijn hals en knye.
[p. 286]
E’el van bloed, Arm van goed.
Al wert een oud gheslacht gheheught,
Daer is gheen adel als van deught.


Wijsheyd. Voorzichticheyd.
Onvoorzichticheyd.
DIe wel en nauw kan over-slaen,
En zal niet licht een faut’ begaen.
Niet wel voor-dacht, nochtans beproeft,
Heeft dickwils menich mensch bedroeft.
Een zaeck te vooren niet bedacht,
Heeft menigh mensch in druck gebracht.
On-bedachte, On-gheachte.
Hy plant vergheefs en teghen aerd,
Die ’t land niet met een thuyn bewaert.
De mond van een vooorzichtigh man,
Light in zijn hert, of herssen-pan.
Het herte van een nar of zot,
Light in zijn mond, gans sonder slot.
Hy draeyt de kraen, met gheen bescheet,
Eer dat hy heeft de kan ghereet.
Die rekent sonder weerd daer by,
Die rekent tweemaels, wie hy zy.
Hy weeght niet wel het groot of kleen,
Die niet en teghen-weeght met een.
Mis-trouwen, en niet houden wis,
De wortel van de wijsheyd is.
Ziet, eer ghy springht, Proeft, eer ghy drinckt.
[p. 287]
’t Is goed, al weetmen niet waer veur,
Een hecken t’ hebben voor zijn deur.
Ick hate zulcken wijzen man,
Die niet zijn zelf wijs zijn en kan.
    .    .    .    .    de wijs’ alleen,
Leeft langhen tijd, en anders gheen.
In eyghen zaeck hoe wel bedacht,
Is niemant wijs ghenoegh gheacht.
Hij schijnt zeer wijs, en vol verstand,
Die ’t alles wel gaet, naer zijn hand.
In groote schaed’ en veel ghemis,
De wijsheyd dickwils t’ zoeken is.
De wijsheyd, die zoo wat bediet,
En komt oyt voor de jaren niet.
Te zeer veel wijsheyd in het hooft,
Wert voor een zotheyd veel ghelooft.
Het is een wijsheyd van een man,
Die zomtijds zotheyd veynssen kan.
Niet dat verderft, en zoo verdooft,
Als wijsheyd in een arm mans hooft.
Moet dat niet zijn een fraeyen held,
Die groen zijn koren eet van ’t veld?
De grootste klercken om te zien,
Zijn niet altijds de wijste lien.
’t Zijn zomer-kinders, die door hitt’,
Gheopent hebben yder lit.
’t Zijn kinders van de nachtsche mis,
Zy vinden God, by tast, ghewis.
En houdt gheen man gheleert of wijs,
’t En zij, dat hy ’t met daet bewijs’.
[p. 288]
Een wijs man is altijds verzelt,
Oock als hy is alleen ghestelt.
’t Is altijds goed, voor alle lien,
Van naeld en draed te zijn voor-zien.
Een man bedacht, en in ghetoghen,
Wert spae, of nimmermeer bedroghen.
Meet drymaels over, en noch bet,
Eer ghy de schaer in ’t laecken zet.
Een man bespronghen, Wert overdronghen.
Die vreest, voorzichtigh wert ghenoemt,
Die vreck is, spaerzaem wert gheroemt.
Een man versnelt, Is half ghevelt.
Een pijl, of slagh te voor ghezien,
Veel minder treft de wijze lien.
Eer ghy beghint, verzint te veur,
Dringht in gheen gat, of zieter deur.
Die alles zeght, wat dat hy weet,
En al wat dat hy heeft, vereet,
En alles doet wat dat hy kan,
De zulck is gheen voorzichtigh man.
Maect uw bedde reed en claer,
Zoo ghy slaepen wilt daer naer.
Zoo alles twee-maels wierd ghedaen,
Elck een waer wijs, en wel beraen.
Kruypt in gheen gat, of zieter deur,
Als ghy daer van maer hebt de keur.
De kranen, eer zy slapen gaen,
Zy doen haer sentinellen staen.
    .    .    .    .    een muys of rat,
Elck wilt meer hebben als een gat.
[p. 289]
De mensch is wijs en wel bedacht,
Zoo langh hy nae de wijsheyd tracht:
Maer als hy meynt, dat hy die heeft,
Hy dweept, en als een zot hy leeft.
Die meynt te zijn een wijze baes,
Houd God en menschen voor een dwaes.
Ghelooft niet, zoo ghy my ghelooft,
Dat wijsheyd oyt steeckt in uw hooft,
Ten zy ghy, door een vast verbond,
Al u begheerten stieren kont.
’T is noodigh, dat de wijze man,
De zotten draegh’, of blijf-er van.
Gheen mensch en wiert oyt wijs gheacht,
Eer hy zijn lusten t’onder-bracht.
De wijze man de zotten draeght,
Al wert hy schoon van haer gheplaeght.
De wijze man houdt eenen treed,
En leeft met yder een in vreed’.
Zoo wel dwaes’ als wijze lien,
Moeten t’ saem een stad verzien.
Een man, die rechte wijsheyd heeft,
In vreed’ met al de weereld leeft.
Een wijs man, en een zot by een,
Meer weten, als een wijs alleen.
De wijze lien zijn om de slechten
Te helpen, en te onder-rechten.
Uyt de feylen van de and’ren,
Zal een wijs man zijn’ verand’ren.
Een goeden om-wegh is niet krom:
Rijd altijds voort, maer ziet oock om.
[p. 290]
Zend een wijs man over al,
End’ en zeght hem niet met al.
Een wijs ghezand, en niet ghezeght,
De zaeck zal werden wel beleght.
Gheen wijsheyd, met meer lof ghewaeght,
Als datmen anders zotheyd draeght.
De wijste lien, nu droef, dan blijd,
En zijn niet even wijs altijd.
Een man die rechte wijsheyd heeft,
In hope, noch in vrees en leeft.
Gheen man zoo wijs is t’aller hueren,
Die niet oock zomtijds heeft zijn kueren.
Gheen man van zulcken wijs verstand,
Die noyt en springht eens uyt den band.
Gheen zoo wijs en kloecken man,
Die niet zomtijds dwalen kan.


Ghestalte. Schoonheyd.
MAgher’ peerden, on-ghedaen,
Doen den aers veel smerte aen.
Wrot van binnen, schoon van buyten,
Wilt die uyt uw’ zinnen sluyten.
Schoonheyd zonder deughd,
Niet met al en deughd.
Indien het aenzicht schoonheyd mist,
Zy heeft haer schoonheyd in de kist.
Niet, daer-men oyt van heeft ghehoort,
Dat deughd en schoonheyd niet bekoort.
[p. 291]
Schoon by de kaers, maer comt de dagh,
Gheen schoonheyd meer men zien en magh.
De schoonheyd is een fraey kasteel,
Dat aen-ghevochten wert van veel.
Wat schoonheyd oyt zoo vaste staet,
Die met de jaren niet vergaet?
De schoone mans, de galgh ten deel,
De schoone wijfs, het vuyl bordeel.
Vermetelheyd, een moedigh dier,
Dat is de schoonheyds kamenier.
Hy slacht de snippen, met een woord,
Een magher hooft, een vette poort.
Heete lever, roode neus,
En daer van het aenzicht bleus’.
In kleyne kasjes, zonder schijn,
De beste droguen dickwils zijn.
Het cleyne schaepjen, dat-men houdt,
Schijnt altijds jonck, al is het oud.
In ’t kleyne hooft wert wel ghezeydt,
Dat dickwils groote wijsheyt leyt.
Het schurfdigh en onnuttigh hout,
Brenght vruchten voort, zoo goed als goud.
Hy zieter uyt in d’oogh van allen,
Al waer hy van de galgh ghevallen.
Veel voghels zijn van veren schoon,
Maer ’t is maer uytterlicke thoon.
De swarte roock, al waert van d’hel,
Die zoeckt altijds het blanckste vel.
De roock, die uyt de schouwe slaet,
Altijds nae schoone lieden gaet.
[p. 292]
Een lichaem van zijn zelven moy,
En heeft van doen gheen vremd ghetoy.
Gheen schip zoo schoon, of ’t heeft een pomp,
Gheen lijf zoo schoon, of ’t wert een romp.
Een lichaem met een vetten buyck,
Een magher gheest van kleyn ghebruyck.
Van ’t cromme hout, Recht vier men bouwt.
Een lichaem teer, van dun ghespin,
Een kloeck verstand, en scherpe zin.
Zoo schoon niet, datmen over-prijst,
Noch oock zoo leelick, datmen yst.


Nimmermeer. Zelden.
ALs d’hoenders scharssen vooren uyt,
Dan meugt ghy maken zulck besluyt.
Als kalvers danssen op het ys.
Als ’t daelders reghent uyt de lucht.
Ten ty’ van ’t groot Platonis jaer.
Wanneer de krabbe recht zal gaen.
Als kreupel’ niet meer hincken zullen.
Wanneer de muyl gheveulent heeft.
Als d’exter niet meer hupp’len zal.
Als Vranckrijck gheen verraders heeft,
En Duydsland zonder dronckerds leeft,
En Engheland gheen hoeren heeft,
En Neerland zonder oorlogh leeft,
Italien, heeft gheen fenijn,
Zal d’aerde niet meer aerde zijn.
[p. 293]
    .    .    .    .    ’T is vry wel veer,
Van hier tot noyt, of nimmermeer.
Een zeldzaem wilt-braed in het rijck,
Een swart’ en oude swaen ghelijck.
Denck, dat zulcks eens zal gheschien,
Als de Phenix wert ghezien.
Dat zeldzaem is, is lief en weert:
Dat dickwils komt, wert niet begheert.


Occasie. Oorzake.
GRijp toe, en maeck in tijds uw band,
Eer u ghesloten wert de hand.
Gheleghentheyd, Tot diefte leyt.
Gheleghentheyd, die zomtijds lacht,
Heeft menigh mensch ten val ghebracht.
Bequaem gherief, Dat maect een dief.
Het gat en de gheleghentheyd,
Maect zomtijds quae gheneghentheyd.
Een cleyne baet, Tot onrecht raedt.
De voghel maeckt by tijds zijn nest,
Eer dat de zomer raeckt op ’t lest.
Die niet en heeft of schuyt of peerd,
En laet gheen vracht, als hy begheert.
Een swijn wel dick met speck ghelaen,
Is oorzaeck, datmen ’t vroegh magh slaen.
Hebb’ ick ’t ghebrouwen, Ick zal ’t verdouwen.
Zulcke quackels, of ’t geschiet,
Vlieghen alle daghe niet.
[p. 294]
Men kust het kind, om datmen mint
De moeder, die het kind bezint.
d’Occasy is ghehayrt van voor,
Van achter kael, tot aen de oor.
Een cleyn’ occasy zomtijds gheeft,
Daer gansch het land af waeght en beeft.
Wanneer d’occasy zich aen-biedt,
Let vry daer op, verliest-ze niet.
Terwijl de wolf vertoeft en draelt,
Wer ’t schaepje uyt de vrees ghehaelt.
Terwyl de hond daer zit en kackt,
De wolf by tijds zich henen packt.
Men vindt d’occasy niet altijd,
En grijptmen niet, men isse quyt.


Ooghe. Zien.
TWee ooghen zien meer in ’t ghemeen,
Als daer kan doen een oogh alleen.
De ooghe wijst, Wat ’t herte prijst.
De ooghe klaer betuyght,
Waer naer het herte buyght.
Smaet niet ’t ghehoor, Maer ’t zien gaet voor.
De ooghen, als-mer wel op-let,
En zijn hem niet recht in-ghezet.
Wanneer hy recht ziet in het stal,
Zoo werden blind de kalvers al.
Uyt der ooghen, uyt de zin;
En ’t en can niet wezen min.
[p. 295]
Men denct alleen aen zulcke lien,
Die teghenwoordigh zijn te zien.
Die verr’ is uyt der oogh ghestelt,
Is verr’ uyt ’t hert, en on-ghemelt.
Het liefde-wicht, Woont in ’t ghezicht.
Indien zy in de melck maer zagh,
Zy wierde zuer, den zelven dagh.
En staet niet op u zelf alleen,
Twee ooghen die zien meer als een.
d’On-eerbaer’ ooghe op-ghespert,
Is bode van ’t on-eerbaer hert.
De leepe ooghen haten ’t licht.
Die leepe ooghen langh beziet,
Die leepheyd oock in zijne schiet.
Twee ooghen zien veel meer, als een.
Als d’oogh’ ziet, dat zy noyt en zagh,
Het hert dinckt, dat het noyt en plagh.


Ey.
DIe daer een ey eet over mael,
Die magh wel drincken negen mael.
Men gheeft een ey, of hand vol vijghen,
Om weer een hoen, of schaep te krijghen.
Een eytjen dat is niet met al;
Het tweed’ ons niet als deughd doen zal;
Het derde is ghenoegh ter nood;
Het vierd’ te veel, het vijfd’, de dood.
Die gheen eyers heeft, ’t is best,
Dat hy broeye dan de nest.
[p. 296]
Een vrouw, en ey zijn wonder teer.
Zy willen hebben maer een heer.
Van reynder spijs en can-men weten,
Als van een eytjen nisch ghe-gheten.
Van ’t witte ey, dat licht te broe’n,
Komt wel een swart en leelick hoen.
Wilt ghy een boer wel zien ghekruyst,
Gheeft hem een nisch ey in de vuyst.
Die gheen eyers heeft te broeyen,
Heeft hem met gheen nest te moeyen.
En breect gheen eytje nisch en heet,
Voor dat u brood is al ghereet.


Dood. Leven.
ZUlck een van sterven schut en beeft,
Die ’t sterven niet geleert en heeft.
Dood is ons buyr, Tot aller uyr.
Hy treckt vry aen een langhe schoot,
Die wacht en wenscht naer yemants doot.
Gaet daer ghy meught, sterft daer ghy moet,
En niet als met goe’ reden doet.
Men ziet op yder merckt zoo wel,
Het kalver, als het osse vel.
Op sweerd, noch op gheen wapens dinct,
Als u de bleecke dood bespringht.
In de weereld is gheen man,
Die de dood ont-vlieden kan.
Die wel sterft, Niet verderft.
[p. 297]
De dood, die maect gheheel ghelijck,
De spade met de staf van ’t rijck.
Een hond die leeft, van alle eeuw,
Was beter als een doode leeuw.
Die droncken zijnd’, een mensche doodt,
Zal nuchter hanghen, kleen of groot.
Te meer goeds, datmen heeft gheerft,
Te nooder veeltijds datmen sterft.
Wy zijn op aerden niet ghe-erft,
Geen mensch die leeft, die niet en sterft.
Te langher dat een mensche leeft,
Te meer hy lijd, en langher beeft.
Die sterft, hoe groot hy zy van waerd,
En hoeft maer zeven voeten aerd.
Een graentjen noyt en wast tot brood,
Ten zy, dat ’t zy te vooren dood.
Men zieter heden gaen en staen,
Die morghen zullen zijn vergaen.
Gheen dagh, die niet zijn avond heeft:
Het moet al sterven datter leeft
Hy is een man zeer wijs bedacht,
Die op de dood denckt dagh en nacht.
Van waer-men zy, of cleyn of groot,
Men gaet den zelven wegh ter dood.
De dood is een ghemeen acquyt,
Van alles dat ghy schuldigh zijt.
Zelfs gheen minder-jarigh kind,
Voor de dood relief en vindt.
Zulck een die meent te zijn ghezond,
Diens hert is van de dood ghewond.
[p. 298]
Men draeght den dood wel in zijn schoot,
Wanneer men niet en ziet den nood.
Die van de Heere wert bemint,
Die sterft, een jonghen zijnd’ of kind.
Een hond, die raest, zeer langhe leeft.
Wie weet van al des weerelds slaven,
Wie dat den laetsten zal begraven?
De dood, is ’t eynd’ van alle nood.
Hy is een gheck en onverlaet,
Die zich op anders dood verlaet.
Wanneer ick ben in Charons boot,
Zoo is de gansche weereld dood.
De doode honden bijten niet.
Een doode man, Niet bijten can.
De dood ziet hem ten ooghen uyt.
Hy leeft veel langher, als zijn taeck.
Die met gheen zerck en is bedeckt,
Den hemel voor een steen hem streckt.
Hy heeft den eenen voet in ’t graf,
En d’ander moeter oock haest af.
De ziel, al is zy noch zoo eel,
Zy is in ’t lijf verwortelt heel.
Wy moeten uyt de weereld zaen,
Ghelijck als uyt een herbergh gaen.
Ons leven is zeer teer en kranck,
En, op zijn lenghst, gheen spanne lanck.
Een dood met eer, Wat wiltmen meer?
Ont-kleed u niet, naer wijzen raed,
Dan als ghy naer uw bedde gaet.
Een man versleghen, Gaet niet meer teghen.
[p. 299]
Een man ghesteken in de eerd,
En maeckt ons dan niet meer verveert.
De ram ghedoot, Niet meer en stoot.
Een man ghevelt, Doet gheen ghewelt.
De stercke dood, Spaert kleyn noch groot.
De dood beslaet, De goed en quaed.
De beeste dood, ’t fenijn is dood.
De dood is yder een ghelijck,
Zy doet oock niemant on-ghelijck.
Hoe can de dood ons wezen quaed,
Die ons stelt in een beter staet?
Al maecktmen rouw en groot ghebeer.
De dood’ en komt daerom niet weer.
Dien God bemint, Sterft zijnd’ een kind.
Of Prins, of die zijn koetse ment,
De dood noch d’een, noch d’ander kent.
Vrede voor die levend zijn;
Rust’ voor die zijn uyt de pijn.
De dood klopt aen een Konincks slot,
Zoo wel als aen een bed’laers kot.
Niemant van zoo grooten waen,
Die de dood can teghen-staen.
De doode heeft gheen vriend, met al;
De zieck’ een halven, by gheval.
Wat staet, of baet, wat plaets, of tijd,
De dood is altijds aen ons’ zijd’.
Den dood te vreezen is meer pijn,
Als van de dood ghedoodt te zijn.
Gheen Reus zoo sterck, gheen Prins zoo groot,
Die oyt kan teghen-staen de dood.
[p. 300]
Het kalf sterft zoo wel als de koe;
De kloeckst’, als die is ’t leven moe.
Hy sterft zeer wel, die gheeren sterft;
En wenscht daer boven zijn gheerft.
Wat wonder, dat de mensche sterft,
Die ’t sterven van zijn ouders erft?
De dood comt nimmermeer te vroegh,
Als maer de mensch zich daer naer voegh.
Men kan met weenen, stenen, hyghen,
Den dooden uyt het graf niet krijghen.
Te meer men werct, te meer men diet,
Te meer men leeft, te meer men ziet.
Tot d’aerd’ wy al te zaem behooren,
De dood die komt ons alle by;
Wy werden on-ghelijck ghebooren,
Maer in ghelijckheyd sterven wy.
Men kan, met ’t hayr uyt ’t hooft te trecken,
Den dooden uyt het graf niet wecken.


Waerheyd. Leughen.
GOeden dienst veel vrienden weckt,
Waerheyd haters naer ons treckt.
Al lacchend’, en met jock en spel,
Zoo zeghtmen oock de waerheyd wel.
De waerheyd klaer en wel ghezeght,
Al teghen-spreken weder-leght.
Al lachtmen zomtijds, in ghespel,
Men zeght dan oock de waerheyd wel.
[p. 301]
Waerheyd die gheen nacht en lijdt,
Is de dochter van de tijd.
Hy is een ongheluckigh man,
Om waer te zegghen erghens van.
De waerheyd wertmen dickwils quyt,
Door veel krackeel, met haet en nijt.
Die recht en rond de waerheyd spreect,
Zijn zelf in haet, en on-gunst steect.
De waerheyd zegghen, zonder kunst,
Verweckt ons haet en veel on-gunst.
Gheen peper oyt zoo scherp en beet,
Als waerheyd, die noyt leughen leed.
Dat effen is van stof en slecht,
Wert haest gheslepen glad en hecht.
De waerheyd zeer wel d’oly slacht,
Zy wert altijds om hoogh ghebracht.
De waerheyd heeft een effen schijn,
En woorden, die eenvoudigh zijn.
Een blom ghetrocken met ’t pinceel,
En heeft gheen reuck, in gheenen deel.
Ghemaelde bloemen riecken niet,
Hoe wel men schoon couleuren ziet.
Al wert de waerheyd wat gheperst,
Nochtans daeromme niet en berst.
De waerheyd is zeer klaer en net,
Zy hoeft gheen cierssel of blanket.
Hoe datmen oock de waerheyd sluyt,
Zy kijct op ’t lest te venster uyt.
Al slaept de waerheyd voor een tijd,
Zy wert gheweckt, tot leughens spijt.
[p. 302]
Al is een leughen op-ghetoyt,
Zy wert ont-cleed, en haest beroyt.
Al is een leughen wel verziert,
En met blancketssel wel verçiert,
Hoe dat zy oock is toe-ghemaeckt,
Haer vuyl vel licht in d’ooghen raeckt.
Al schijnt een leughen noch zoo schoon,
Haer vuylheyd komt op ’t lest ten thoon.
Al is de leughen noch zoo snel,
De waerheyd achter-haeltze wel.
Men vanght wel eer een leughenaer,
Als wel een kreupel bultenaer.
De leughen noch zoo wel bekleet,
Op ’t leste van haer çierssel scheet.
De leughen en heeft maer een been,
Zoo dat haer breect, zoo heeft-ze gheen.
De waerheyd, naer een langhe strijd,
Wint op het lest, hoe zeer zy lijdt.
De waerheyd heeft een dunne huyd,
Wat dat zy is, het schijnt-er uyt.
Gheen sneeuw en valter oyt zoo dicht,
Dat niet en smelt, door ’t zonne-licht.
Wacht u maer nauwe van de daed;
Want teghen leughen is wel raed.
Hoe dick de sneeuw oock licht op ’t veld,
Op ’t lest noch door de zonne smelt.
Al wert de waerheyd wat ghedruckt,
Zy wert nochtans niet onder-druckt.
De tijd is waerheyds rechte vader,
En voor de mensch een goed berader.
[p. 303]
De waerheyd, die gheen nacht en lijdt,
Die is de dochter van den tijd.
De leughen korte beenen heeft,
En daer op altijds drilt en beeft,
De leughen die is voete-loos,
En daer by oock noch boete-loos.
De leughen heeft zeer korte beenen,
En kleyn gheheughen oock met eenen.
Al heeft een Koninck groote macht,
De waerheyd is van meerder kracht.
De leughen isser qualick aen,
Zy heeft gheen beenen om te staen.
De waerheyd staet zeer vast en stijf,
Met twee goe’ beenen onder ’t lijf.
De dagh de waerheyd open-stelt,
En brenght-ze in het ruyme veld.


Gheweld. Wreedheyd. Dwangh.
Hardheyd.
HY is wel sterck, die yemant velt,
Maer die weer rijst, heeft meer gewelt
Kan ick de touw niet breken los,
Ick houw’ in stucken heel den tros.
Kan ick den hemel niet wel buyghen,
Ick smijt’ de helle gans in duyghen.
Men moet niet zoecken al te scherp.
Een zulcke Prins en doet niet wel,
Die scheert en schrapt tot ’t levend’ vel.
[p. 304]
Een mes te veel en scherp ghewet,
Krijght schaerden, en doet meer belet.
Hy slacht Barbiers, die ’t maken bond,
Hy wilt en wenscht om buyl en wond.
Van kracht, wat wacht, Maer gheest, is ’t meest.
Op zulcken Prins met wijsheyt schaft,
Die met de hardste wetten straft.
Hy leeft van mostert en azijn.
Wanneer de wind haest gheeft de gheest,
Dan waeyt hy dickwils aldermeest.
    .    .    .    .    Gheen heerschappy
Bestaet met groote tyranny.
Dat recht by alle volck’ren gheldt,
Gheweld verdrijftmen met gheweld.
Als komt ’t gheweld, Is ’t recht ghevelt.
Wanneer ’t gheweld komt aenghegaen,
Het recht moet achter deure staen.
Hard teghen hard, dat valt te zuer:
’T en maect oock noyt een goede muer.
Die al te hard den neuze snuyt,
Die perst het bloed zeer licht daer uyt.
’t Is beter noch een kind besnot,
Als datm’ het gans den neus af-snot.
Daer twee harde steenen zijn,
Daer en maeltmen nimmers fijn.
Met fors ghedaen, En can niet staen.
Een wreed gemoed, ont-bloot van reden,
Wert wreeder, als het wert ghebeden,
’T gheen’ wert ghedwonghen met gheweld,
’T en duert niet langh, of ’t wert verstelt.
[p. 305]
Dien hovenier heeft met my uyt,
Die met de wortel treckt het kruyd.
Wie kan die dood is, nu meer deeren?
Naer ’t schrabben valt niet meer te scheeren.
Die zijn neuze snuyt te hert,
Bloet-er van, en flauw oock wert.
Men moet de schapen altijds scheeren,
Naer dat zy konnen wol ont-beeren.
Dien de duyvel drijft en stouwt,
Moet wel gaen, al waer hy oudt.
Leght ghy uw droefheyd in zijn schoot,
Ghy klaeght uw stijf-moer uwen nood.
Men moet niet al te zachte blijven,
Maer dickwils quaet met quaet verdrijven.
Te scherpen mes, Veel schaerdigh es.
Een Koninckrijck wert haest ghevelt,
Dat op-ghericht is met gheweld.
Te strenghe heeren, Niet langh regeeren.
Voor Princen is gheen vaster band,
Als t’heerschen met een slacke hand.
Gheweld te stout, En wert niet oud.
De wind, die haest op-houden zal,
Waeyt aldermeest dan over-al.
Niet al te scherp, Noch al te serp.
Een dingh ghedwonghen en verkracht,
En duert niet langh, hoe zeer gheacht.
Het lichaem zomtijds lijdt gheweld,
Maer ’t reyn ghemoed blijft vry ghestelt.
Een man ghewaerschouwt van gheweld,
Mach teghen twee wel zijn ghestelt.
[p. 306]
Twee harde steenen in ’t ghemeyn,
Zy maelen zelden reyn en kleyn.
Twee steenen even hard en schrael,
Daer van komt zelden fijn ghemael.
Verdeelde kracht, En heeft gheen macht.
Een goede herder scheert de vacht:
Tot stroopen heeft hy noyt ghedacht.


Hoere.
Een vrouw, die niemant van haer weert,
Ten waer een mugge, die haer deert.
    .    .    .    .    Een hoeren-kind,
’t Is zelden, dat ’t de deught bemint.
De hazen, en de snoode hoeren,
Zijn niet te temmen, noch te snoeren.
Een bastaerd aerdt veel nae den bast.
    .    .    .    .    Een bastaerd kind,
Is veeltijds als zijn vaer ghezint.
Daer light het, zey’ de meyd ten dans,
En ’t kind ont-viel haer by de crans.
    .    .    .    .    Een hoeren-zoon,
En is gheen deughd noch eer ghewoon.
Een hoer een mistingh is ghelijck,
Van buyten graen, van binnen slijck.
De een draeght horens, datmen ’t ziet,
En d’ander merct alleen ’t verdriet.
Een man, die horens draeght en lijdt,
Verdraegh’, datm’ hem de tongh uyt snijdt.
[p. 307]
Vuyl water bluscht het vier zoo wel,
Alst water dat is klaer en hel.
Die meest haer gheeft, Haer lichaem heeft.
Zy heeft een heet brood van den oven,
Gheleent met haest, en wegh geschoven.
Zy heeft ter nood, Gheleent een brood.
Die eenen voet heeft in ’t bordeel;
Het gast-huys is des anders deel.
Het spel, de vrouw, en lecker wijn,
Maect zachtjes arrem, zonder pijn.
Ghelooft gheen hoer, die krijt en beert,
Noch oock een dief, die vloect en sweert.


Vyand. Vechten.
DIe aen zijn vyand gheeft zijn sweerd,
Wert hy gheslaghen, hy ist weerd.
’t Is swaer, en niet wel om verdraghen,
Van eyghen stock te zijn gheslaghen.
Uw vyand noyt gheringh en acht,
Al waer hy noch zoo kleyn van macht.
Al is u vyand als een mier,
Zoo houdt hem als het grootste dier.
Gheen meerder vyand oyt men vond,
Als die bedeckt, wel veynzen kond.
Een man, die gansch gheen vyand heeft,
Verdrietigh en ellendigh leeft.
En houdt het niet voor vreughd, of baet,
Wanneer ’t uw vyand qualick gaet.
[p. 308]
Een vyand cleen, Men vindter gheen.
Al is een vyand kleyn van macht,
Een wijze vorst hem niet veracht.
Daer vocht noyt yemant met een strond,
Die zich niet vuyl bedot en vond.
Indien ick vechte met een strond,
’t Zy dat ick daer van werd ghewondt,
Of dat ick krijghe d’over-hand,
Ick werd’ bedrit aen alle kant.
Een die ter neder is ghevelt,
Wilt altijds wederom in ’t veld.


Groot. Kleyn. Allenghs.
DE grootste krabben, die-men ziet,
En zijn altijds de beste niet.
Het wijdste net, van groot beslagh,
Wel minst de voghels vanghen magh.
Gheen dingh zoo kleyn, of zoo gheringh,
Of ’t is zomtijds een nuttigh dingh.
    .    .    .    .    Een cleyne zaeck,
Gheeft zomtijds hulp, en groot vermaeck.
Een byltjen aen den boom ghestelt,
Een groote eyck’ oock neder-velt.
In groote schotels, op-ghericht,
Een cleyne porcij dickwils light.
Een sprinckel viers, hoe cleyn het is,
Dat schijnt en blijnckt in duysternis.
Men vult den kop, Met drop by drop.
[p. 309]
Al is een sprinckel noch zoo kleen,
’t Ont-steect een grooten brand alleen.
Wat lichts, wanneeerm’ het draeght te langh,
Wert swaers allenghs, en maect ons bangh.
Geen man zoo wijs, noch oock zo groot,
Die niet wel van de kleyn’ heeft nood.
Die wel spreect van de groote, lieght;
Die qualick spreect, zijn zelf bedrieght.
Een schip, in een rivier, schijnt groot;
Dat in de zee schijnt maer een boot.
Men meet gheen menschen, by der el;
Zijn zy maer vroom, zoo ist al wel.
’t Is best te swemmen in de sloot,
Daer ’t water diep is ende groot.
Zoo gaet de weereld in ’t ghemeen;
De groote eten op de cleen.
Een greyntje pepers noch zoo kleen,
Is beter voor ons in ’t ghemeen,
Als is een mande vol meloenen,
Of wel een waghen met pompoenen.
Een peerd dat cleyn is, wert zeer haest,
Ghekamt, ghewassen, en gheaest.
Die met kalck niet metssen kan,
Moet met leem zich helpen dan.
Kleyne voghels, cleyne nesten,
Kleyne reeck’ningh, cleyne resten.
Die gheen kalck heeft om te metssen,
Moet met leem de muer bekletssen.
Groote voghels, groote veeren;
Groote heeren, groote kleeren.
[p. 310]
Groote huyzen, groote goten,
Groote verckens, groote koten.
Een musch die isser beter aen,
Met haere veren, als een swaen.
Waer dat veel goeds is by te vinden,
Daer zijn-der veel oock die ’t verslinden.
Een groote keucken heeft gheen duyr;
Want armoed is haer nae-ghebuyr.
Dienaers, voghels, paerden, honden,
Daer door zijn-der veel verslonden.
Hoe meerder vis, hoe droever stroom;
Hoe grooter goed, hoe swaerder droom.
Een groot schip wilt een groote zee;
Een groote vloot’ een groote ree.
Kleyne keuckens, kleyne dweylen;
Kleyne schepen, kleyne zeylen.
Een kleynen heyrt hoeft weynigh hout,
Een weynigh vleesch hoeft weynigh zout.
Vele kinders, veel ghequels;
Vele koeyen, veel bestels.
Groot ghezin heeft groot bewin,
Daer van nood is groot ghewin.
Kleyne huyzen, kleyn beslommer,
Kleynen rijckdom, kleyn bekommer.
Kleyne winste wel ghespaert,
Daer is ’t datmen best me’ vaert.
Groote vissen kleyne eten,
Kleyne lien zijn grooters beten.
In groote vis men kleyne vindt:
De heer zijn onderdaen verslint.
[p. 311]
By druppels zijnde noch zoo cleen,
Zoo wert allenghs gheholt de steen.
Het is een zaeck by elck gheweten,
Dat groote vissen kleyne eten.
Een pluyme teffens uyt-gheruckt,
Zoo wert allenghs de gans ghepluckt.
Zulck een is groot en recht gheeert,
Dien gheen dingh mindert of vermeert.
By druppels, diemen nauw en spoort,
Zoo wert allenghs de steen deur-boort.
Gheen hayr zoo kleen natuyr en gheeft,
Dat oock zijn schaduw niet en heeft.
Wat doet de groot’ zoo hoogh te klemmen,
Als dat zy kleyne lieden kemmen.
Geen beeck en vindmen, zelfs geen sloot,
Die met klaer water zich vergroot.
Van ’t cleyne comtmen tot het groot,
Van een stuck etens, tot een brood.
De kleyne vis van beeck of sloot,
Die maeckt de felle snoecken groot.
Voor cleyne lien, altijds ghetreur:
Haer plaets is achter aen de deur.
Die eenen penningh niet en acht,
En krijghter noyt veel in zijn macht.
’T is beter by de smits te gaen,
Als cleyne smeedjens aen te slaen.
Die ’t kleyne niet en heeft in waerd,
’t Is zelden, dat hy rijckdom gaert.
Groote dinghen met fatsoen,
Konnen niet als groote doen.
[p. 312]
De groote visschen scheuren ’t net;
Groot goed doet aen de ziel belet.
Het is een zaeck die niet can missen,
In groote waters, groote vissen.
Men ziet dat altijds zoo toe-gaen,
Dat leeghe staken langhe staen.
De mugghe met haer teere snuyt,
Sy steect een leeuw de oogh wel uyt.
De man, al is hy noch zoo kleen,
Hy velt een eycken-boom alleen.
Gheen zoo swack, of cleyne man,
Die gheen eycke vellen can.
De kleyne muggh’ van geender weerd,
Die zeert en deert het moedigh peerd.
Al is het wilde swijn zeer fel,
Een cleyne dogh die houdt het wel.
Een kat wel op een koningh ziet,
Die over ’t gantsche land ghebiedt.
Gheen man zoo wijs, noch oyt zoo groot,
Die niet wel rocht in groote nood.
’t Moet wel zijn een onnoozel man,
Die niemant schade doen en kan.
Men vanght oock wel een groot ghediert,
In ’t cleyne bosjen, daer het swiert.
’t Is aen de groote niet geleghen,
Om daer naer alles t’over-weghen;
Want anders zoud oock wel een koe
Een haes ont-gaen, en maecken moe.
Men vanght oock wel een groote beest,
Niet zelden in een cleyn foreest.
[p. 313]
Een groote kas, en niet daer in,
Een groote renne, zonder hin’,
Een groote stad, en weynigh lien,
Een groote beurs, en niet verzien,
Een groote schuer, en weynigh brand,
Een groote kop, en kleyn verstand.
Een cleyne pot die is haest heet,
Een groot’ en is zoo niet ghereed.
De minste voghels van het woud,
Die eten oock wel leeuwen bout.
Men maect een cleynen oven heet,
Met weynigh vier, en zeer ghereet.
De kleynste voghels, zonder vrees,
Verscheuren oock wel leeuwen vlees.
Te langhen cleed het lijf belet,
De rijckdom doet de ziel belet.
De muys allengskens, metter tijd,
Een kabel in twee stucken bijt.
Rivierkens met haer cleyne swier,
die maecken ’t saem een groot rivier.
De grootste waters, meest beducht,
Die maecken verr’ het minst gherucht.
De cleynste dinghen van der aerd,
Zijn dickwils van de grootste waerd.


Roede. Kastijdinghe.
HY weent, die niet en is ghesleghen,
Zoo wel, als die-men slaet ter degen.
[p. 314]
’t Is goed een moedigh hooft te slaen,
Die daer met niet zal weyden gaen.
Die quaed is, erghert door het slaen,
Die goed is, beter wert bera’en.
Die maer begheert te slaen den hond,
Hy vint zeer licht een stock terstond.
Die gheleden heeft de slaghen,
Moet dan noch de boete draghen.
Ezel, note-boom, en vrouw,
’t Slaen dat is haer wis behouw.


Nood. Noodigh. Onnoodigh.
EEn stout man oock de schouders biet,
Wanneer de nood hem zulcks gebiet.
De nood is stercker als de dood.
Wanneer ’t niet anders zijn en magh,
Doet, wat ghy doen, moet met verdragh.
De nood maect stout, al ismen koud.
De nood doet oude quenen draven,
En maect van heeren oock wel slaven.
Nood heeft gheen wet, Hoe vast ghezet.
De nood drijft menigh mensche voort,
En dickwils verder alst behoort.
Of wijs of mal, De nood leert al.
Moeten is een bitter kruyd,
Dat niet wel in d’oor en luyd.
Het gheen ghy zijt, dat gheeren zijt,
Zoo leeft ghy wel, en zonder spijt.
[p. 315]
Die nood een groot geluck toe-bringht,
Die ons tot goede dinghen dwinght.
Gheen grooter ziect, die meer ons quelt,
Als nood, die lijf en ziel verstelt.
Wat ist, dat hem de panne gheeft,
Dewijl hy niet te fruyten heeft?
De nood oock teghen wet en zeden,
Is meer als d’helft van goede reden.
De nood die maeckt de traghe rap,
En baert oock alle wetenschap.
Nood is een snel en stercke pyl,
Hy vlieght drye mylen in een wyl.
De koe, wanneer zy mist haer steert,
Die weet dan eerst, wat zy is weert.
De nood, Vindt brood.
Wy weten, als ons yet ont-breeckt,
Wat voordeel, dat daer inne steeckt.


Mede-lijden.
DIe rechte gaet, hebb’ mede-lijden,
Met die op kreupel’ beenen schrijden.
Een hert dat zacht is, ende teer,
Dat is de grootste princes eer.


Schuld.
VAn kleyne schuld, een schuldenaer.
Van groote schuld, een vyand daer.
[p. 316]
’t Is beter oude schuld, als veet.
Die al te langhe slaept en veel,
Die raeckt in schulden tot de keel.
Hy is meer schuldigh, als hy weeght.
Die in de beurs en heeft gheen pond,
Die hebbe heunigh in de mond.
Die daer besnot is, snuyt zijn neus.
Die schuldigh is, betaemt gheen spraeck
Die scherp is, en van bitter smaeck.
Het voor-hoofd van een schuldigh man,
Wat van de zaeck is, wijzen can.
Die reghel gaet naer recht ghewis,
Die niet en heeft, niet schuldigh is.
Die schuld betaelt, Wert niet verkaelt.
Zulck een zijn self beschuldight meer,
Die zich ontschuldicht even zeer.


Verdruckinghe. Verdriet.
HEt kan ons in verdriet verblijden,
Als ander’ met ons mede-lijden.
’t Is onrecht, en een booze nijd,
Verdrucken, die verdruckingh lijt.
’t Is troost, wanneer wy zijn belaen,
Dat yemant met ons is begaen.
Verdruckingh maect ons hard en vast,
Wanneer men hardt wert aen-ghetast.
Werter yemand onder-druckt,
Elck een van zijn veren ruckt.
[p. 317]
Verdruckte lien, naer d’oude les,
Verliezen altijds haer proces.


Couragie. Moet.
NOyt zoo hooghe lucht en drijft,
Daer den Arend onder blijft.
Een mensch, die neder is ghevelt,
Zich wederom tot vechten stelt.
Gheen lucht en dreef-er oyt zoo hoogh,
Daer toe den Arend niet en vloogh.
Niet langhe daghen, maer de moed
Het werck van alle dinghen doet.
Een moedigh hert, van deughden rijck,
Dat is hem zelf altijds ghelijck.
    .    .    .    .    In ’t cleyne lijf,
Is wel een hert van groot bedrijf.
    .    .    .    .    Een moedigh hert,
Door wraeck niet licht geraeckt en wert.
In ’t cleyne buyckjen dickwils light
Een groot hert, en van groot bericht.
Die met beschromtheyd yemant vraeght,
Die leert hem weygh’ren met der daet.
Ghemoedt, en moed, Den arbeyd doet.
De goede moet, en niet de hand,
Die maeckt het werck, dat is bestand.
Niet mensches hand, maer mensches moed,
Het werck alleen, en d’arbeyd doet.


[p. 318]

Neerstigheyd.
DE kat die loopt, veel leckt en eet:
Die slaept, krijgt niet de minste beet.
De kat die slaept, en vanght gheen rat,
Maer die daer waect, crijght altijds wat.
Die niet kan loopen, gae zijn pas,
Zoo raeckt hy voort, al is ’t niet ras.
Gaen en keeren altijds aen,
Maect een glad’ en effen baen.
Gheen dingh zoo swaer en wert verzint,
Dat neerstigheyd niet uyt en vindt.
Men wint het goed, Met sweet en bloed.
De vlytigheyd, en neerstigh’ hand,
Gaet gheest te boven en verstand.
Gheen wilt, dat ’t brackjen niet en spoort,
Gheen lucht, die d’arend niet door-boort.
Een stille meulen maeckt gheen meel:
Een vos die slaept, en vanght niet veel.
Gheen voghel vloogh-er oyt zoo hoogh,
Of om de kost naer d’aerde vloogh.
Een rechte wey-man spoort zeer nauw;
En hoe hy loopt, hy wert niet flauw.
Al ist dat ick my wat vermaeck,
Ick spinne even-wel mijn taeck.
Dat meest u dringt, Daer meest aen dinct.
’t Vermaeck dat mach-men wel beminnen,
Maer even-wel zijn rock oock spinnen.
Dat eerst en meest moet zijn ghedaen,
Valt daer oock eerst en meest op aen.
[p. 319]
Hoe eer ghedaen, Hoe eer ont-laen.
De quade hoed’, De wolven voedt.
Een wijze kop, Die is vroegh op.


Dreyghen.
EEn quaden hond, een langhe steert;
Te meer hy bast, te min hy deert.
Te meer ghebeert, Te meer verveert.
Te dreyghen yemant, en te slaen,
Wert zelden van een mensch ghedaen.
Straf aen te zien, en is niet slaen.
Die dreyght, en niet met een en smijt,
Benautheyd in zijn herte lijdt.
Niet alle wind het koren velt,
Al waeyt hy schoon met groot gheweld.
Ghedreyghde lieden leven langh,
Al maect m’ het hun wat zomtijds bangh.
Al die haer tanden laten zien,
En bijten niet altijds de lien.
Die mond en tanden laeten zien,
En bijten niet altijds de lien.
Heel op zijn spaens, braef aen te komen,
Maer zoetjens wech-gaen, met beschromen.
Het schijnt, hy wilt-ze zien en bra’en,
En met een dolheyd vallen aen:
Maer als hy langhe heeft gheraest,
Zoo bijt hy, als een gans, die blaest.
Zulck dreyght een man, En vreest-er van.
[p. 320]
Ghedreygh is niet met al voorwaer;
Een man ghedreyght leeft hondert jaer.
Weest van woorden niet bevreest;
Schurfde schapen bleeten meest.
Die van dreyghen ’t leven sluyt,
Moet met veesten zijn beluyt.
Het dreyghen zonder eenigh deer,
Is, voor gedreyghde, goed gheweer.
De minste melck komt van de koeyen,
Die meer als alle d’ander’ loeyen.
Gerucht van woorden, Geen mensch vermoorden.
Het vier en roock, de vreughd en pijn,
Niet verre van malcander zijn.
Zuer te zien, Deert gheen lien.
’t Is lichter dreyghen* erghens me’,
Als yemant dooden op de ste’.
Die dreyght, wanneerm’ hem dreyght weerom,
Zijn moet die zinct, en hy blijft stom.
Geen korter vlees, als dreyghers vlees;
Want dreyghers blijven kort uyt vrees.
Een zuer ghezicht, En quetst niet licht.
’t Gedreygh dat is het beste wapen,
Waer door ghedreyghd’ in ruste slapen.
Weest met een snapper niet belaen,
Een hond die bast, en zal niet schae’n.
Het hoen dat meest ghekakel heeft,
De meeste eyers niet en gheeft.
Een klinck ghedreyght, te langhe beyt.
Dreygers woorden zijn maer veesten,
Van de langh-gheoorde beesten.
[p. 321]
Leelick zien en bijt niet,
Zuer te zien, en snijt niet.
Dreyghers die en vechten niet,
Poffers, die en rechten niet.
Bloode honden bassen veel:
Vrecke lieden tassen veel.
Die-men moet, om ’t dreyghen, laven,
Moet met veesten zijn begraven.
Bassend’ honden bijten niet,
Dreyghers die en smijten niet.


Berouw.
DIe noyt en viel, is zoo daer aen,
Dat hy noyt hoeft weer op te staen.
Het is veel beter weer te keeren,
Als qualick loopen, en zich deeren.
Verbeteringh en is gheen zond,
Maer heylzaem kruyd, voor ’t hert gezont
Voor ghedaen, en naer bedacht,
Heefter veel in nood ghebracht.
Daer gheen zonde oyt ghebeurt,
Gheen berouw en wert ghespeurt.
Vetten buyck, en roode ooghen,
Gheen boetveerdigheyd en tooghen.
Gheen berouw men oyt en vond,
Daer te vooren was gheen zond.
Zulck een wel zomtijds wat ont-zeyt,
Die ’t met berouw daer naer beschreyt.
[p. 322]
Te feylen, dat is menschelick,
Daer in vol-herden, duyvelick,
Berouw te hebben, goddelick.


Gunste. On-gunste.
HEeren gunst en heeft gheen duer,
Maer verandert op een uyr.
Men can op heeren gunst niet bouwen,
Noch oock op liefde vande vrouwen.
Die mis-gunst is, en verschoven,
’t Brood verwaeyt hem in den oven.
Couleur verandert dickwils zeer,
Maer gunst verandert noch veel meer.
Die maer wat wacht, en zich vermijdt,
De gunst komt weder, metter tijd.
De gunst is een verand’rick goed,
Het ebt uu eens, en dan weer vloed.
De schoe die heeft gheleert ter school’.
Dat zy ’t moet houden met de zool’.
Die buyten gunst is van hier boven,
Zijn brood verwaeyt hem in den oven.
Die in on-gunste is gherocht,
’t Schijnt al hem teghen, aerd’ en locht.
Als een, door on-gunst, krijght een schop,
Elck gheeft hem noch een voet daer op.
Heeft yemant ’s weerelds gunste teghen,
Elck wilt aen hem de schoenen veghen.
Die eens in on-ghenade valt,
Elck een is teghen hem vergalt.
[p. 323]
Gheringhe luyden noch zoo kloeck,
Haer plaets is erghens in een hoeck.
Als yemant inde ly gheraect,
Elck een van hem een voet-slet maect.


Dans.
HY danst behendigh en ghewis,
Dien vrouw Fortuyn de speel-man is.
Van droncke mans, Beghint de dans.
Die zonder speel-man danst by tijden,
Kan zonder steghel-reep oock rijden.
Als de buyck is vol en zat,
Danst-men dan zijn selven mat.
Zulck een wel zomtijds zingt en springt,
Die met veel droefheyd is om-ringht.
Naer dat de fleuyt en vedel slaen,
Zoo moetmen inden dans oock gaen.
De wijn doet wel den ouden man
Oock danssen, die het niet en kan.
Gheen dans men lijdt, Voor etens tijd.
Eerst ghegrazelt, dat bediet,
Want men danst, voor eten niet.
    .    .    .    .    Men danster niet,
Voor dat de maeltijd is gheschiet.
Wanneer ’t den ezel gaet te wel,
Hy danst op ’t ys, en laet zijn vel.
Niemant danster in een feest,
Als een zot, of zotte beest.


[p. 324]

Swijghen.
HOud dat voor een voorzichtigh man,
Die van zijn zaecken swijghen kan.
Die niet en zeght, Niet teghen-vecht.
Die niet en spreeckt, op dat-men vraeght,
Ghenoeghsaem daer consent in-draeght.
Die niet ont-kend, Die draeght consent.
Die niet en zeght, of teghen-gaet,
Hy staet ghenoegh toe, metter daed.
Het is een man van wijs beleyt,
Die niet van zijn secreet en zeyt.
Op een die swijght, wel let en past;
En op een hond, die niet en bast.
En weet niet altijds, wat ghy weet,
Maer gheeft uw lipp’ een stille beet.
Vergheefs wert veel cieraeds gheeest,
Gheswijgh verçiert de vrouwen meest.
De stille waters zijn bevonden,
Te hebben veeltijds diepe gronden.
De motte doet veel schaed in ’t laken,
Al zonder eenigh rucht te maken.
Stille waters diepe zijn,
Zonder uytterlicke schijn.
Daer ’t water hoogh en diepe gaet,
Het schijnt dat ’t daer meest stille staet.
Volle vaten bommen niet,
Alsmen daer niet uyt en ghiet.
Diepe waters meest beducht,
Die en maken gheen gherucht.
[p. 325]
Swijghers zijn veel meer te schrommen,
Als de schreeuwers, die veel rommen.
Daer de beeck is diepst van al,
Daer is verr’ het minst gheschal.
Van ’t stille water wacht u wel,
Want ’t felle dat verloopt zeer snel.
Daer ’t water zoet en stille loopt,
Daer is het diepst op een ghehoopt.
’t Is ’t beste gheld, dat niet en klinct,
En ’t beste goud, dat niet en blinct.
De stille zeugh’ eet al den draf,
Daer d’ander’ niet en krijghen af.
Als ’t schaepje bleet, ’t verliest een beet,
’t Is best, dat ’t dan in stilheyt eet.
’t Is van ouds al, datmen riep,
Stille waters, veeltijds diep.
Wie can verbieden, dat de hond
Niet bass’ en huyle met de mond?
Een zieckt of droefheyd, diemen berght,
Wert niet ghenezen, maer gheterght.
Die swijght en denct, Wert niet ghekrenct.
Die denct en swijgt, Geen ondanck crijgt.
Stil ghesweghen en ghedacht,
Heeft noyt yemand schae’ ghebracht.
Een wijs man, die beschuldingh krijght,
Verandwoordt zich oock, als hy swijght.
Wilt ghy, dat ick wat swijghe stil,
Swijgh eerst, zoo krijghtje gansch u wil.
    .    .    .    .    Wie is de man,
Die yders mond toe-stoppen kan?
[p. 326]
Gheen mensch, of cleyn of groot van macht,
En draeghter straf van zijn ghedacht.
Gheen konst zoo qualick wert gheleert,
Als swijghen, voor die veel verkeert.
Swijghen is een edel deughd,
Die met eere wert gheheught.
Wanneer hy spreeckt, al ist niet sterck,
Zoo kraeyt de haene op de kerck.
Hy ziet, of hy niet een en cond,
Of oock geen tongh hadd’ in de mond.
Swijght, dat ghy wilt, dat ander swijgh.
Tand voor tongh, is goed devijs.
Het swijghen is een groot cieraed,
Dat best voor al de vrouwen staet.
Een man zich zelven eer verkout,
Als zich verwermt, ’t zy jonck of oud.
Gheen konst of ambacht swaerder valt,
Als stil te swijghen, daer men kalt.
Hy magh wel swijghen van ’t ghelach,
Die heel vry daer af commen magh.
Een man die swijght, en niet en melt,
Uw wooningh verre van hem stelt.
De luymend’ Katten zijn niet bot,
Zy halen ’t vleysjen uyt de pot.
Een goed gheswijgh Dempt quaed ghekijf.
Die niet can swijghen, dat hy hoort,
Kan oock niet spreken, zoo ’t behoort.
Ghedachten, diem’ in ’t hert bewaert,
Zijn tol-vry, al van ouds verklaert.
[p. 327]
Men can wel dood een zake swijghen,
Maer met ghekijf niet dood wel krijghen.
Een dwaes die lijdt, en weynigh spreeckt,
Zijn zotheyd nerghens uyt en leeckt.
Wanneer een zot gans niet en spreect,
Zijn zotheyd niet licht uyt en breect.
Dat hadd’ een klapper haest ghezeyt:
Maer oock een zot wel haest beschreyt.


Spade, te laet, langhen tijd,
langhzaem.
DE voghel piept en schreeuwt te laet,
Als hy is in de strick ghevaet.
Wanneer de zaeck’ is wegh belent,
Dan wert zy eerst, of meest bekent.
Wanneer de schade is ghedaen,
Elck wert dan wijs en wel bera’en.
’t Is beter laet, als nimmermeer.
Naer ’t verlies of naer de schaed,
Elck is wijs, maer ’t is te laet.
    .    .    .    .    ’t Is noyt te laet,
Om vroom te werden, naer Gods raed.
Wanneer de zaeck is buyten staet,
De hulp komt altijds dan te laet.
Men comt wel, als het zomtyds gaet,
Zelfs in zyn eyghen huys te laet.
God is een groot en rijcke weerd,
Hy borght zoo langh, als hy begheert.
Gods molens maelen langh en spaed.
[p. 328]
Men net den baerd, Al eer-men schaert.
Hy ziet wel langh, met kleyn verdriet,
Die van de stoel een ander ziet.
Hy trect wel aen een langhe touw,
Die wacht, dat yemand sterven zou.
Terwijl het peerd, naer ’t gras verbeydt,
Het sterft, en voor de honden leyt.
Terwijl het gras groeyt op het veld,
Het peerd dat sterft, of deerlijck smelt.
Met langhsaem gaen, zoo raectmen verst,
En ’t lichaem blijft altijds ververst.
’t Is beter spaed, Als al te laet.
Naer den dood, de Medecijn,
Als-er zieckt’ en is, noch pijn.
Een die vollen wilt zijn tijcke,
Yder veer’ niet nauw bekijcke.
De leeuwerck, met zijn staghe zangh,
Beschuldight onze traghe gangh.
’t Is mostert op den disch ghestelt,
Als d’ham is van het been ghepelt.
Als een zaecke wegh belent,
Wert zy eerst ter deegh’ bekent.
’t Is te laet, het stal te sluyten,
Als de osse is daer buyten.
Men sluyt het stal te late toe,
Wanneer ghestolen is de koe.
Als het werck eens is ghedaen,
Rouwe comt te laet ghegaen.
’t Gheschut dat komt eerst op de baen,
Wanneer de oorlogh is ghedaen.
[p. 329]
Naer ’t werck en daed, Komt rouw te laet.
’t Is te laete, zey’ de exter,
Doen zy had’ den bout in ’t lijf,
Hebt ghy oock een kanne-leckster,
Ghy zijt vast aen zulcken wijf.
Van schrappen heeft men niet veel beten,
Wanneer de pot is uyt-gheeten.
Die de katten jaeght van ’t speck,
Alst gheeten is, is gheck.
De reghen-mantel comt te laet,
Wanneer de reghen over-gaet.
Een steen gheworpen uyt de hand,
Een pijl gheschoten in het land,
Een woord ghesproken uyt de mond,
Van al ghy gheen her-roepen kondt.
Een woord ghezeght, al ist vergist,
Wert met gheen sponzy uyt-ghewist.
Wanneer het hooft niet meer is heel,
Dan smeertmen eerst het beckeneel.
Met water dat verloopen is,
En maelt gheen molen, dat ’s ghewis.
Wanneer het quaed ghewortelt staet.
De bate komt dan veel te laet.
Te vroegh ghezaeyt, veeltijds bedrieght;
Te laet ghezaeyt, de hoop’ belieght.
Als een dinghen is verloren,
Kan-men eerst zijn weerde sporen.


[p. 330]

Bidden.
HEt staet wel dier, en valt zeer hert,
Dat met ghebe’en verkreghen wert.
Groote nood en teghenspoed,
Leert ons bidden, met ootmoed.
’t Gheroep den hemel niet door-boort,
Maer ’t herte wert van God ghehoort.
Heeren bidden is ghebie’n,
En hoe ’t is, het moet gheschien.


Raed.
EEn gift van raed veel weerder houdt,
Als wel een gift van louter goud.
Van snelle raed, Noyt goede daed.
Der jongen daed, Der mannen raed,
Der ouden wensch, Zijn goed den mens.
Van goede raed, Een goede daed.
Neemt altijds van een ander raed,
En op u wijsheyd niet en staet.
De nacht gheeft raed, Tot minste schaed.
De nacht, die met een stilte gaet,
Is moeder van de goeden raed.
Een snelle raed, Veel rouwe laet.
Dat yemant wilt zien wel-ghedaen,
Dat moet hy met den tijd beraen.
Een snelle raed, Doet zelden baet.
Houd dat gedachte voor het best,
Dat voor-komt op het alder-lest.
[p. 331]
Vergheefs hy raed aen yemand vraeght,
Die niemant gheen gheloof en draeght.
Voor lien die in ghezondheyd leven,
Ist wonder licht, goe’ raed te gheven.
Het gheen met raed van ons gheschiet,
Niet licht berouw daer daer uyt-men ziet.
Het is zeer goed te gheven raed,
Als ons de zieckt’ niet aen en gaet.
Een raed te voor niet overleght,
Valt veeltijds uyt gheringh en slecht.
Gheen raed van meerder zorgh en pijn,
Als die niet kan verandert zijn.
’t Is voor ghezonde wel te raden,
Aen die met ziecten zijn beladen.
Der zotten raed, eer dat hy schaet,
Voeght wonder wel, een houte bel.
Men gheeft veel lichter yemand raed,
Als datmen zelfs bewijst de daed.
Een quaden raed wel meest beschaed,
Den loozen rader van het quaed.
Hy schaedt zijn zelven alder-meest,
Die quade rader is gheweest.
De raed te langh wert uyt-ghestelt,
Wanneer men treden moet in ’t velt.
Men kan noyt trecken goeden raed,
Van een, diens hert van vreeze slaet.
Daer gheen hoop’ en is van baet,
Wert vergheefs ghenomen raed.
Neemt altijds vrouwen eersten raed,
Maer op den tweeden niet en staet.
[p. 332]
Die met voor-gaende raed mis-doet,
Mis-doet maer half, de helft is goed.
Van snelle raed, Komt altijds quaed.
Drye met malcander moghen raen,
Wanneer de twee zijn wegh ghegaen.
Weest in ’t beraden, traegh en flaeuw,
Maer in ’t uyt-vooren, snel en gaeuw.
Al is het eerst ghedachte goed,
Het tweede beter wezen moet.
Twee moghen ’t samen nemen raed,
Wanneer de een bezijden staet.
Op ’t eerst ghedacht u niet en vest,
Want ’t tweed’ is noch altijd het best.


Dienst, dienaer, loon.
GHeen meester was-er oyt zoo hert,
Als is een knecht, die meester wert.
Die dient en niet en weet waerom,
Ist wonder, dat zijn hand wert crom?
Men vint gheen mes dat scherper snijt,
Als is een knecht, die heer ghedijt.
Die wel dient en is ghetrouw,
Van een meyssen wert een vrouw.
Die aen zijn heer doet dienst en eer,
Wert van een knecht wel zomtijds heer.
Een man die dient en niet verdraeght,
Zijn loon en gunste van hem jaeght.
Ist gelt ontfangen, De armen hanghen.
[p. 333]
Een peerd dat is zijn voeder weerd.
Gheld om dienst by een vergaert,
Dat en is gheen danckens waert.
Gheen man en heerschte oyt van pas,
Die niet te vooren dienstbaer was.
Geen mensch met zulck een konste dient,
Dat hy zy Gods en ’s weerelds vriend.
Het werck ghedaen, ’t Gheld moet daer staen.
Een trouwe knecht, die ’t wel maer vat,
Is in een huys een groote schat.
Het is een dienst, met eer ghepaert,
Die naer den tijd wat buyght zijn aerd.
Die niemant oyt was onderdaen,
Kan met ’ghebied niet omme-gaen.
Zoo ghy wilt zijn ghedient te recht,
En bidt gheen meyssen oyt, of knecht.
Die deught wilt hebben van zijn kind,
Of van zijn dienaer, dien hy mint,
En moet haer niet, met groot fatsoen,
Te veel toe-gheven, in haer doen.
Die meyssens heeft of cleyn of groot,
Heeft gheen uyt-draeghster meer van nood.
Een dienstknecht hebb’ een verckes mond,
En wacker beenen van een hond,
Een ezels ruggh’, een koopmans oor,
En daer een huyd by van een moor.
Die dient, en niet zijn dienst vol-trect,
Verliest zijn loon, en zich bevlect.
Den loon van ’t hebben wel-ghedaen,
Ist zelve werck, dat is begaen.
[p. 334]
God dienen, met een recht ghemoet,
Is heerschen, tot ons eeuwigh goed.
Geen mens men dient met meerder moeyt,
Als die in dienst is op-ghegroeyt.
Een rechte slaef, En wert noyt graef.
Geen mensch en kond’ oyt wel ghebien,
Dan die wel diende eerst de lien.


Koopman. Waeren.
MEn zal meer zotte koopers vinden,
Als die ’t verkoopen onder-winden.
Men kan wel goud te diere koopen.
De goede koop van koopmanschap,
Die treckt het gheld ons uyt de lap.
Quaed laecken een goe’ monster wilt.
Als yet maer yemand aen kan staen,
De koop is daer van half ghedaen.
Gheen kat men koopt, In zack gheknoopt.
    .    .    .    .    De goede koop,
Trect uyt de beurs het gheld by hoop.
’t Is zeer licht te koopen yet,
Maer betalen is verdriet.
Al schijnt het zoo een slecht ghezell’,
Hy doet zijn schelpen ghelden wel.
Die wist wat diere werden zou,
Een jaer dat waer zijn gantsch behou.
Die borghen wil niet langh en dingh’,
Of anders, dat hy gheld me’ brengh.
[p. 335]
Een zaecke die men cost’lijck houdt,
Is half vercocht, en uyt-ghetrouwt.
Die eyghendom heeft aen de koe,
Die zett’ de prijs, want ’t komt hem toe.
Het beste goed, is beste koop.
Die niet en hebben kapitael,
Haer winst is kleen, zy blijven kael.
Een koopman, die zijn woord niet houdt,
Een rechter, die de waerheyd schouwt,
Een advocaet met gheen verstand,
Zijn weerdigh, datmen bant uyt ’t land.
De merct zal goet zijn voor het scheen;
De koop-lien troepen zeer by een.
Gheld by de vis, Dat gaet niet mis.
Daer light mijn waer, leght daer uw geld,
Wilt ghy zijn in ’t bezit ghestelt.
Kleyne osse, weynigh smeers,
Kleyne kramer, kleyne meers.
Die niet besteden wilt, naer eysch,
’t Is zelden dat hy koopt goed vleysch.
En leght niet onder eene hinn’,
Te vele eyers, om ghewin.
Die wat betaelt, eer hy ’t ontfanght,
Op hoop’ en op ghenae verlanght.
Weynigh wijn, verkoop uw wijn:
Vele wijn, bewaert uw wijn.
Betrouwt een schip niet al uw goet,
Of anders zijtj’ een slechten bloed.
    .    .    .    .    ’t Wert dier verkocht,
Dat met ghebeden wert verkocht.
[p. 336]
’t Is beter yet met gheld te koopen,
Als met ghebeden af te stroopen.
Dat zeldsaem is, en diere staet,
Wert meest begheert, ghelijck het gaet.
Koopt het laecken by ’t couleur,
Wijn, by smaeck, en by de gheur.
In ’t laecken vande fijnste draed,
Het meest bedrogh en list in-gaet.
In ’t fijnste laecken, datmen vint,
Daer in wert ’t meest bedrogh verzint.
    .    .    .    .    Van weynigh laecken,
Kan niemant groote mantel maecken.
Wat laecken, het zy grof of fijn,
Zijnd eynd’ moet ’t eynden d’elle zijn.
Wt quade stof van ’t grofste laecken,
Kan niemant een fraey kleed wel maken.
Moet dat niet zijn een fraeyen held?
Hy wilt het laecken, en het gheld.
Men vindt wel menschen, die het goud,
Te diere koopen, en te stout.
Verr’ ghehaelt, en dier ghekocht,
Dat is dat mijn joffrouw zocht.
Gheen koopman op der aerd men vindt,
Die noyt verliest, en altijds wint.
Die strackx zijn waeren open-stelt,
Wert onder wijze niet ghetelt.
De beste waer’ te monster light,
De quaedste komt niet in ’t ghezicht.
Van quaede waer, hoe groot van hoop,
Men komter noyt aen goede koop.
[p. 337]
Op de prijs niet zeer en staet:
In vertieringh is de baet.


Gheest. Verstand. Ergheyd.
ZIet, dat ghy, door een aerdigh woord,
Geen vriend verliest, of oyt verstoort.
Voor een die licht een dingh verstaet,
Is haest ghenoegh ghezeyt, ghepraet.
Dat uw verstand te boven gaet,
Voor wijzer en voor kloecker laet.
Een woord van aerd, Gheen mensch en spaert.
Verstand ghekocht met moeyt’ en vlijt,
Is ’t best, en dat oock meest ghedijt.
Een aerdigh woord, Wert licht ghehoord.
Gheen gat men vind, hoe kleyn of blind,
Daer hy gheen naghel toe en vindt.
Zijn vader maecte stroye-hoen;
Hy weet wat stroo daer is van doen.
Verstand en wert noyt goed ghedocht,
Voor dat het eerst is dier ghekocht.
Wie isser, die niet noy verstaet,
Het gheen hem, of de zijn’ mis-staet?
Die light begrijpt, en haest verstaet,
En hoeft gheen breed’ en langhe praet.
Ghy hebt plattijnen aen de voet,
Men hoort uw comst, al gaet ghy zoet.
Elck een verstaet des anders doen,
Als dieven in de kermis doen.
[p. 338]
’T verstand en zin van eenigh woord,
Alleen den zeggher toe-behoort.
Wie isser die ghewilligh hoort,
Dat tot zijn schand’ en schaemte hoort.
Een goed verstand betaeltmen noyt,
Met haghe-munt, of gheld gheschroyt.
Wat is gheleerdheyd en verstand,
Dat dienst, noch voordeel doet in ’t land?
De snoodste werden noch op ’t lest,
Zoo wel ghevanghen, als de rest.
Hy is wel ergh, en lich yet vaet:
Van achter staet zijn kousse-naed.
Fijn teghen fijn, hoe fraey ghetoyt,
En maect gheen goede voeringh oyt.
Hy gaet niet in zijn zaken los:
Het is ghewis een snoode vos.
Gheen snoodheyd zoo bedect in ’t hert,
Die niet op ’t eynd ghestraft en wert.
Uw ergheyd, daermen zoo van kraeyt,
Is met een witten draed ghenaeyt.
Hy is een man zoo scherp en fijn,
Ghelijck een sweerd van loot magh zijn.
Het is de schotel met de kriecken;
Men grijpt de roodst’ eerst voor de ziecken.
Een gaeuwe cop, Is steeds vroegh op.
Een vette buyck, van grove stand,
En baert gheen scherp en klaer verstand.
Hoe zeer een mensch magh zijn deur-trapt,
Hy wert op ’t laetste noch betrapt.


[p. 339]

Wille. On-wille.
MEn treckt wel dickwils met de lijn,
De vissen, die on-willigh zijn.
Een zaeck ghedwonghen noch zoo goed,
Gheen voordeel, of zeer weynigh doet.
Een zake teghen hert en danck,
En is van gheen of kleen belanck.
Die de pan heeft by de steert,
Keertse, naer dat hy ’t begheert.
Het gheen ons meest verboden wert,
Verweckt, en treckt veel meer ons hert.
Niet al te veel men eyschen zal;
Die ’t alles wilt, verliest het al.
Die teghen wil en danck is goed,
En houdt niet langh de zelve voet.
Gheen meerder dwangh, of slaverny,
Als dat ’t ghemoed ghedwonghen zy.
Geweld of dwangh daer noyt en docht,
Daer vrye wille was verzocht.
Een zaeck ghedwonghen met ghewelt,
En duert niet langh, noch veel en ghelt.
Die op de zee is, hard of stil,
Doet met de wind niet, dat hy wil.
Die op de zee is, t’ scheep gheplant,
En heeft den wind niet in de hand.
Geen meer geweld een mensch kan lijden,
Als dat hy met zijn hert moet strijden.
Gheen dingh zoo licht, ’t valt swaer en hert,
Als daer by is gheen willigh hert.
[p. 340]
Die niet en wilt, wanneer hy kan,
Heeft, als hy wilt, oock niet daer van.
Gheen dingh zoo swaer, of ’t wert zeer licht,
Zoo ghy ’t met lust en wil verricht.
Die willigh is, en daer toe mild,
Is licht te trecken, waer-men wilt.
Het peerd dat loopt, om wel te spoe’n,
En heeft gheen slagh van spoor van doen.
Des mensches wil, ’t zy arm of rijck,
Dat is gheheel zijn hemel-rijck.
Gheen dingh en zoud’ ons vallen swaer,
Indien het hert maer willigh waer.
Een schipper gaet niet, daer hy wilt,
Maer daer de wind hem drijft of stilt’.
Hy is altijds ghereed en klaer,
Zoo veerdigh als een kandelaer.
Zulck een is wel gheleerst, ghespoort,
Die nochtans niet terstond wilt voort.


Prins. Heeren. Onderdanen.
HEeren hebben, om te spooren,
Vele ooghen, en veel ooren.
In ’t heerschen is de eerste kunst,
Veel haets te lijden en on-gunst.
Een die regiert, ’t zy prins, of slaef,
Het is een edel knecht, of slaef.
Der princen, of der heeren hand,
Kan reycken door gheheel het land.
[p. 341]
Die wilt of koninck zijn, of niet,
Zeer haest, met druck, zijn nietheyd ziet.
Kleyn hansken boet, Dat hans mis-doet.
’t Is Konincklick veel deughds te doen,
En noch een quaed gherucht te voe’n.
Ghelijck de prins die vooren gaet,
Zoo is het volck oock metter daet.
Zulcken herder, zulcke schapen,
Zulcken meester, zulcke knapen.
Elck een die is ghereed en mild,
Te doen al wat de prince wilt.
Elck een die strijt, ghelijck om prijs,
Om naer te volghen ’s princes wijs’.
Alle steden, al het land,
Zet de prince naer zijn hand.
Wat de prince doet, of laet,
Volght het volck, ’t zy goed of quaed.
Alle landen, alle steden,
Volghen altijd ’s princes zeden.
’t Hooft kranck, al kranck,
’t Heel lichaem lanck.
De vis beghint van ’t hooft te stincken.
’t Is zotheyd, en een zaeck vermeten,
Met groote heeren kerssen t’eten:
Zy kiezen eerst de grootst daer van,
En schieten met de steenen dan.
Wacht u voor een quaede kerf:
Heeren dienst en is gheen erf.
Die ’s koninghs gans op-eet ter sluym,
Hy kackt naer hondert jaer de pluym.
[p. 342]
De wolf het schaepjen neemt en eet,
Als hy de minst occasy weet.
De kat die wilt de vleer-muys eten,
En laet daer van de reden weten,
Om dat zy of een voghel is,
Of wel een rat, zoo gaet zy wis.
Wat comt de aerde pot ghedreven,
Daer een metaelen swemt daer neven?
In zaeck van ernst, of oock in spel,
Hebt niet uw heer tot med-ghezel.
Zulck een op d’haghe clopt en smyt,
Een ander zich met ’t wild verblyt.
De bracke doet den haze op,
De wind-hond vat hem by de kop.
Die met zyn heere peeren eet,
Kiest niet de beste tot zyn beet.
De groote vis de kleyne eet;
De kleyne lien zijn grooters beet.
Al dringht en dwinght een Konincks stem,
Daer is een God noch over hem.
Droefheyd, rouw en on-ghenucht,
En wat eenigh mensch bezucht,
Is zoo wel by groot’ van staet,
Als by die van leegher graed.


Vaderland.
HEt land daer in men is gheboren,
Al is het quaed, is meest verkoren.
[p. 343]
Al watmen op dit rond kan zien,
Ist vaderland van wijze lien.
Geen aerd en treckt met meerder kracht,
Als die ons eerst in ’t leven bracht.
De mensch en heeft gheen meerder zucht,
Als tot zijn vaderlandsche lucht.
De roock zelfs van ons vaderlant,
Is beter als eens anders brand.
De lucht, die eerst in d’ooghen valt,
Al isse hert, ons wel ghevalt.
Een plaets en moet ons niet besluyten,
Ghelijck de dullen in de muyten.
Gheen stercker band, Alst vaderland.


Opinie. Meeninghe.
DE wolf is zeker niet zoo wreet,
Ghelijckmen roept, en niet en weet.
Die naem heeft van vroegh op te staen,
Magh vry wel slaepen on-belaen.
Die heeft den naem van goed te wezen,
Al doet hy quaed, hy wert gheprezen.
Zulck een can doen het meeste quaed,
Die met een goed gheruchte gaet.
Zulck een die meent veel eyers t’halen,
Die niet en vint als leghe schaelen.
Zulck een en meende maer te slaen,
En heeft de dood een aen-ghedaen.
Zulck een die meent te zijn op ’t end,
Die maer ’t begin heeft aen-ghewent.
[p. 344]
Zulck een die meent zijn schand te wreken,
En doet-ze deste meer uyt-breken.
Zulck een die meent zich maer te warmen,
Die zich verbrant, tot groot erbarmen.
Zulck een meent zomtijds maer te slaen,
En brenght den dood aen yemant aen.
Berucht voor goet, en quaed van hoofd,
Al doet hy quaed, ’t wert niet ghelooft.
Hy meende dat ghebraden snippen,
Hem zouden vallen op zijn lippen.
Zulck een meent te konnen vlieghen,
Die-men nood noch heeft te wieghen.


Nederigheyd.
GOd de schepper van dit al,
Maeckt noyt berghen zonder dal.
Een thuyn, of haegh die leeghe light,
Elck een die loopt daer over light.
De kleyne spaert, de groote wijckt,
En met de minste u ghelijckt.
Daer de thuyn light neer-ghevelt,
Elck zijn voeten daer op stelt.


Compagnie.Gheselschap.
DIe met de goe’ verkeeren zal,
Zal wezen haest van dat ghetal.
[p. 345]
Met quaed ghezelschap veeltijds scholen,
Dat doet den mensche leelick dolen.
Die onder simmen wilt verkeeren,
Die moet oock simmen zeden leeren.
Een wijs man leeft, met elck end’ een,
Maer nochtans niet ghelijck ’t ghemeen.
Die niet med’ en wilt ghenieten,
Hoeft niet uyt de beurs te schieten.
d’Een kool-zack maect den ander swert:
En elck als zijn ghezelschap wert.
Snoode hoeren ende boeven,
Gheeren by den ander schroeven.
Het zijn twee hoozen van een stuck.
Het zijn twee billen in een broeck.
Het zijn twee handen op een buyck.
Een goed ghezelschap gaet ons naer,
Want ’t lenght ons leven zeven jaer.
Een mensch alleen, Die is als gheen.
De klaerheyd van de keers of dagh,
Voor half ghezelschap strecken magh.
Zeggh’ maer, met wien ghy omme-gaet,
Zoo weet ick, wat ghy doet of laet.
Een prater van wat goeds en zoets,
Die is in plaetse van een koets.
’t Is beter noch alleen gheleeft,
Als datmen quaed ghezelschap heeft.
Een wegh-ghenoot van zoet behaghen,
Hy dient in plaetse van een waghen.
Die met de honden slapen gaet,
Niet dan met vloyen op en staet.
[p. 346]
Die met wolven veel verkeert,
Heeft het huylen haest gheleert.
Die onder draf zich menght en keert,
Wert van de zeughen haest verteert.
En smaect niet, maer weest vry verveert,
Van yet, dat draeght een swarte steert.
Twee booze honden, zoo-men ziet,
En bijten d’een den ander niet.
    .    .    .    .    Wilde beeren,
Die zijn by den ander gheeren.
Noyt en isser zulcks ghebeurt,
Dat een wolf een wolf verscheurt.
De beeren kommen over een,
De groote leeuw is by de kleen.
Een stinckend’ en verdorven ey,
Bederft licht een gheheel tassey.
Het quaed ghezelschap niet ghespaert,
Dat leyt-er veel te galghe-waert.
Die eenzaem is van huys, of gheest,
Is enghel, duyvel, of een beest.
De liefd’ en oock een hooghe staet,
En lijdt niet wel een mede-maet.
Te veel ghemeen, te veel by een,
Dat maect verachtingh’ in ’t ghemeen.
Een kruydjen in het moes ghekerft
Dat quaed is, ’t heele moes bederft.
Die op de meulen veel verkeert,
Bemeelt op ’t laetste weder-keert.
Die dickwils op de meulen gaet,
Die komt daer van bemeelt op straet.
[p. 347]
’t Zijn kool’-mans zacken van ghezicht,
De een bederft de ander licht.
Een mensch alleen is wolven-spijs,
Al waer hy noch zoo groot, of wijs.
Een eenzaem mensch, ’t zij arm of rijck,
Is duyvel, of wel God ghelijck.


Zuyver. Reyn.
HEt vat dat niet wel is gheschuert,
Het bier zeer licht daer in verzuert.
Vijf vensters stopt, op dat het huys,
En die ’t bewoont, zy licht en kuys.
Als morsse-bellen werden kuys,
Zy boenen zelfs de grond van ’t huys,
Iae schueren zelfs van achter dan
De swarte ketel, en de pan.
De etter moet-er eerst wel uyt,
Eer dat de wonde heelt, en sluyt.


Slaep.
DIe niet en heeft het gheen men steelt,
Die slaept gherust, en niet en queelt.
Hy slaept de zeven slapers slaep.
Hy slaept wel, die wel avondmaelt:
Die niet en eet, de ruste faelt.
Gheen mensch, die gaept, Die niet en slaept.
[p. 348]
Die ’s ander-daeghs wat hoopt en wacht,
Slaept niet gherust den ganschen nacht.
Hy slaept wel, en niet quaeds en raept,
Die niet weet, dat hy qualick slaept.
De hond die droomt van brood en been;
De metser van zijn kalck of steen.
Als ’t vercken droomt, zoo ist van draf:
De droevert droomt altijds van ’t graf.
De visscher droomt altijds van vis,
De boer met ploeghen bezich is.
Als ’t lijf is vol, en heeft zijn lust,
De beenen willen hebben rust.


Contrarie.
WY vlieden, dat ons volght altijd,
En volghen, dat ons vlied en mijdt.
Wanneer de mensch heeft dat hy wilt,
Hy wert dan dickwils min ghestilt.
Wat God de mensche oyt toe-liet,
Dat is, daer hy wel meest van vliet:
En dat de mensch verboden wert,
Daer jaeght hy naer, met al zijn hert.
Al dat gheoorlooft is, mishaeght,
En dat verboden wert, behaeght.
Het is een dinghen on-ghehoort,
De waghen treckt de peerden voort.
Naer by de kerck, en verr’ van God,
Is met den hemel als ghespot.
[p. 349]
Een die den voghel vanghen zou,
En moet hem nimmers maken schouw.
Met trommels haes te willen vanghen,
’t En zijn gheen goede jaghers ganghen.
Die spuyghssel uyt-werpt teghen wind,
Het spuyghssel in zijn baerd hy vindt.
En pist niet teghen zon of maen,
Noch teghen stroom, en pooght te baen.
Die teghen winde spouwt in ’t breed,
Hy maeckt zijn baerd vuyl en zijn kleed.
Het gaet zeer veeltijds op der aerd,
In teghen-zin van schepssels aerd.
Die voor een stuyver is ghemunt,
Maeckt hem een gulden, zoo ghy kundt.
God zomtijds harde boonen gheeft,
Aen hem, die gheen ghebit en heeft.
Dient tijd en stond, ghelijck ghy ’t vindt;
En wilt niet blazen teghen wind.
Ghelijck te willen, zuypen, blazen,
Is zot ghepoogh van rechte dwazen.
Te willen zuypen ende blazen,
Op eenen tijd, ’t is enckel razen.


Perijckel.
MEn overwint noyt gheen ghevaer,
Als met ghevaer van verr’ of naer.
Wanneer de vos begint te preken,
Ziet dan uw ganzen wegh te steken.
[p. 350]
Hoewel een zaeck veel prijckel lijt,
Men is daerom de zaeck niet quyt.
Zulck een die meent een plas te mijden,
En valt wel in de gracht bezijden.
Met onrecht, van de zee hy klaeght,
Die tweemaels daer zijn lijf op waeght.
’t Is wonder fraey, en zeer playsant,
De zee te zien van duyn of land.


Wrake.
DE kruyck zoo langh te water gaet,
Tot dat zy breeckt, en scherven laet.
On-trouw, al gaet zy dickwils veer,
Betaelt op ’t laest, haer eyghen heer.
Dien ’t on-luck dickwils gaet voor by,
Het treft op ’t laetste noch zijn zy’.
Groote heeren, rijck van macht,
Houden langh yet in ’t ghedacht.
Het moet een slechte weerd wel zijn,
Die niet kan burghen, brood noch wijn.
Gods wraeck komt op een traghe voet,
Maer swaerder straf de traegheyd boet.
Zoo Iupiter zijn blixem zond,
Zoo dickwils als-men valt in zond;
Zijn blixem-kamer, dicht en vol,
Waer metter haeften, leegh en hol.
    .    .    .    .    God straft en wreect,
Als hy oock dickwils niet en spreect.
[p. 351]
Of wat gheborght is langhen tijd,
’Is daerom niet ghescholden quyt.
Wat dat de duyvel teghen-blaft,
By God en blijft niet onghestraft.
Gheen mensch, die oyt yet heeft misdaen,
En heeft, of zal Gods straf ont-gaen.
Beter buyghen als te breken;
Beter wijcken, als te wreken.
Door medelijden zich te breken,
Is beter, als zijn zelfs te wreken.
Indien de vorsch oock tanden hadd’
Hy zoud oock byten, wat hy vat.
Treed maer een worrem, op het end,
Ghy ziet, hoe hy hem keert en wendt.


Conscientie.
EEn goed ghewis, in ’s menschen geest,
Is een gheduerigh bruylofts-feest.
Men zorght en let op goed gherucht:
Maer wie is van ’t ghewis beducht?
Die wel doet met een goed ghewis,
Wat vraeght hy, wat gherucht daer is.
Een quaed ghewis, Vol on-rust is.
Een goed ghewis in ’s mensch ghemoed,
Dat is voor hem een wreede roed.
Een quaed ghewis, Gaet on-ghewis.
Een quaed ghewis, dat God mis-haeght,
Het is een worm, die altijd knaeght.
[p. 352]
’T ghewis, Gaet wis.
De mensch moet voor ’t gewisse buygen,
Die is in plaets van veel ghetuyghen.
Een goed ghewis wilt zijn ghezien,
Een quaed ghewisse schouwt de lien.


Kleed. Cieraed.
VErçiert en hult een stock met schijn,
Hy zal ghelijck een vryster zijn.
Die zich met anders kleeren kleed,
Moet die haest laten tot zijn leed.
De kleeren maecken vrouw of man,
Diez’ heeft en wilt, die treckze aen.
Die ’s zomers gans zijn kleed verslijt,
Gaet ’s winters naect, en coude lijdt.
Die los en sloffigh gaet ghekleedt,
Die leeft oock los, met gheen bescheet.
Netheyd is een vrouw çieraed,
Aerbeyd best de mannen staet.
Een gouden toom, hoe groot van weerd,
En maeckt daerom gheen beter peerd.
Een die de beste cleeren draeght,
Wert meest ghezien, en naer ghevraeght.
Een kleed verhackelt en vervuylt,
Daer onder dickwils wijsheyd schuylt.
Hoe dat de zonne schijnt of niet,
Van mantel u altijds verziet.
[p. 353]
Voor ’t oude huys, een nieuwe poort;
Voor ’t oude kleed, een nieuwe koord;
Voor ’t oude peerd, een nieuwen toom;
Voor d’ouden rock, een nieuwe zoom;
Voor d’ouden os, een nieuwe bel;
Voor ’t oude wyf, een ander vel.


Ghemeen. Byzonder.
TE gaen op een ghemeene straet,
Is niet verboden, als wat quaed.
Ghemeen, Is gheen.
Dinghen in ’t ghemeen bezeten,
Werden van elck een vergheten.


Peerd. Ruyter.
OF ’t peerd is goed, of dat ’t is quaed,
Het wilt noch al een spoor te baet.
Een peerd dat is zijn voeder weert.
Al heeft een peerd een gouden toom,
’t Is echter noch wel traegh en loom.
Van alle hayr zijn goede peerden.
Een jongh peerd, voor een oud soldaet;
Een oud peerd, voor een jonghe maet.
Des meester ooghe voet het peerd.
Een versche mond, en drooghe beenen,
En zal een peerd vry niet verkleenen.
[p. 354]
Een loopend peerd, een open graf.
Naer goede wijn, een moedigh peerd,
Zoo spoet uw reyze mette veerd.
Een peerd van stroo, een peerd van krijgh.
Die niet en heeft of koets, of peerd,
En laedt gheen vracht, als hy begheert.
Te voete gaen, zoo vele gheld,
Als rijden op een stock of stelt.
Te veel te steken, en te slaen,
Doet achter uyt de peerden gaen.
Gheen beter peerd op voeten treedt,
Als dat verwarmt, wanneer het eet.
Hy wandelt met ghemack en zoet,
Die ’t peerd leyt by den toom, te voet.
Gheen peerd op heel het aerdrijck leeft,
Dat gheen ghebreck of vleck en heeft.
Hy waer een goed trompetters peerd,
Hy is van gheen gherucht verveert.
Een peerd, dat zelfs vier voeten heeft,
Valt zomtijds wel, en ons begheeft.
Door knechten, vogels, peerden, honden,
Zijn vele heeren arm bevonden.
Het peerd naer prijs en eere stijght,
Maer ’t is den ezel, die het krijght.
Gheen peerd, zoo oud, of magher dijt,
Dat niet en briescht in meye-tijd.
Die noyt en zat op ’t oude peerd,
Weet niet, wat een goed peerd is weerd.
Niet zoo wel een prince leert,
Als te rijden wel te peerd.
[p. 355]
Die noyt op een oud peerd en zat,
Wat een goed peerd is, niet en vat.
Dat peerd moet zijn van grooter weerd,
Dat nimmers struyckelt op der aerd.
Raect maer een schurfdigh peerd wat aen,
Het zal terstond van achter slaen.
Hy is beschaemt, ghelijck een peerd,
Het gheen zijn karr’ om verre keert.
    .    .    .    .    Gheen peerd zoo goed,
Dat noyt en struyckelt met de voet.
De schoone wegh is niet zoo weert,
Als ’t vuyle stal, voor ’t moede peerd.
Dit is de weerde van een peerd,
Zoo veel het gaet, zoo veel ist weerd.
Al is een gouden toom aen ’t peerd,
’t En is niet meer daeromme weerd.
’t Is al om niet ghefluyt, ghestilt,
Wanneer het peerd niet pissen wilt.
Vergheefs men fluyt, en houdmen stil,
Wanneer het peerd niet pissen wil.
In alle hayr, van alle aerd,
Daer can wel steken een goed paerd.
Men vindt goe mans van alle baerden,
Van alle hayr oock goede paerden.
Van veel te draven wertmen laf;
Een loopend peerd, een open graf.
Die te poste rijdt, by nood,
Pelt een eytjen met de dood.
Een ruyter die te poste loopt,
Zijn lijf, om kleyne prijs, verkoopt.
[p. 356]
Een peerd van stroo, een peerd van strijd:
Een haver-peerd niet veel en lijdt.
Dat peerd riect hoy, Het briest te moy.
Men zift gheen haver voor het peerd,
Dat niet en is een zale weerd.
Een peerd van stroo, in nood, berijdt:
Want dat is recht een peerd van strijd.
Het jonghe peerd het ploeghen leert
Met ’t oude peerd, het ’t aerdrijck eert.
    .    .    .    .    Het kleyne peerd,
Is licht gheroskamt, en ghekeert.
Een schurfden ridder is wel weerd,
Te zitten op een schurfdigh peerd.
Een schurfden ridder, trots van aerd,
Is goed ghenoegh een schurfdigh paerd.
Men kan een peerd te water rijden,
Maer niet doen drincken t’allen tijden.
Gheen peerd besleghen oyt zoo wel,
Dat niet en struyckelt door verstel.
Gheen voerman oyt zoo wel en stiert,
Die niet wel zomtijds om en swiert.
Gheen voerman in de konst zoo vast,
Die noyt om verr’ en werpt zijn last.
De schop van eenigh merry-peerd,
Den henghst geensins en schaedt of deert.
Een peerd dat yemant schenct om niet,
In mond, of tanden niet en ziet.


[p. 357]

Natuyre. Aerd.
WAt d’eene mensche zeer begheert,
Daer is een ander van verveert.
Een ander lust heeft mijn natuyr,
Een ander lust mijn naest ghebuyr.
Elck houdt, en volght oock t’aller uyr,
Het eerste zaed van zijn natuyr.
Verdrijft natuyre met een vurck,
Zy komt weerom, alwaerj’ een Turck.
Ghy zult, wat dat ghy mocht bestaen,
Een krabbe nimmers recht doen gaen.
Wascht zoo ghy kont, met dat of dit,
Eeen moor en zal noyt worden wit.
Elck heeft zijn zin en eyghen aerd,
Die zelden met een ander paert.
Men kan niet contrefeyten wel,
Dat teghen-gaet ons naturel.
Dat ons natuyr heeft in-ghestort,
Wert niet gheweert, noch oyt gheschort.
Natuyr, door een secreet beleyt,
Vermaect haer in verscheydenheyd.
Een leeuw bedeckt zijn klaeuw zoo niet,
Dat niemant hem oyt voelt, of ziet.
Al doet men kracht op ons natuer,
Zy blijft ghevest, ghelijck een muer.
De mensch verandert wel van kleed,
Maer niet van aerd, al is ’t hem leed.
Men trect altijds wat naer den aerd,
Van ’t land of stad, daerm’ is ghebaert.
[p. 358]
Het springht, al watter komt van vloo’n,
Het stinckt, al watter komt van doo’n,
Het schraeft, al watter komt van ’t hoen,
Het muyst al wat de katten broe’n.
’T wilt al muyzen, hoem’ het nomt,
Al wat dat van katten comt.
Al wat van d’hinne is ghebroet,
Het scharft en schrafelt met de voet.
Al wat natuyre wenscht, of wilt,
’T is reed, waer mé zy wert ghestilt.
Katten kinders, in de huyzen,
Leeren altezaem wel muyzen.
Een yder dier wijst zijn ghebreken,
Wat hoornen heeft, wilt altijds steken.
Elck vogheltjen zijn aerd ont-deckt,
En zinght, naer dat het is ghebeckt.
Elck een zijn aerd, Tot ’t graf bewaert.
Treed maer een worrem op de steert,
Ghy ziet, hoe hy hem wendt en keert.
Yders aerd, Wert bewaert.
Yder voghel mint zijn nest,
En zijn natureel ghewest.
De wolf verliest zijn tanden wel,
Maer niet zijn aerd, als met zijn vel.
’tEn wilt uyt ’tvleesch niet, watmen doet,
Dat in de beenen is ghebroedt.
Waerom zoo veel ghedaen, ghele’en,
Natuyr is met een cleyn te vre’en.
De wolf naer Roomen gaend’ om prijs,
Liet van zijn hayr, niet van zijn wijs.
[p. 359]
Natuyr verstrect, en trect zoo zeer,
Als duyzend peerden, en noch meer.
De wolf verandert wel van huyt,
Maer noyt en wilt de aerdt daer uyt.
De wolf zal sterven in zijn huyt,
Zoo m’hem niet levend snijt daer uyt.
Dat ons natuyre heeft ont-zeyt,
Wert door gheen konst in ons gheleyt.
Van edel plant, een edel vrucht:
Een wreed’ natuer, van wreede lucht.
’t Is wonder, als m’ het over-peyst,
Hoe weynigh dat natuer vereyst.
Elck een, oock al hy ’t niet en peynst,
Bethoont zijn aerd, hoe dat hy ’t veynst.
Geen mensch zijn zelf zoo nauw bewaert,
Die niet wel zomtijds thoont zijn aerd.
Let maer op yders mond-gheluyd,
Zijn rechten aerd die kijckter uyt.
Hoe dat zich yemandt deckt of sluyt,
Zijn recht humeur dat kijckter uyt.


Beleeftheyd.
COurtois van mond, en rasch ter hoed,
Kost weynigh, en het doet veel goed.
Beleeftheyd maer van eene zijd’,
En can niet dueren langhen tijd.
    .    .    .    .    Beleeft onthael,
Is beter als de spijs van ’t mael.


[p. 360]

Hoovaerdye.
HY moest of hebben meerder goed,
Of hebben niet zoo grooten moed.
Hy meynt te zijn een schoon ajuyn,
En is maer bies-loock of schaluyn.
De vrouwen nemen veeltijds raed,
Met ’t gheen in ’t glas van spieghels staet.
Hy dreyght den hemel met gheschal:
’t Schijnt dat hy ’t wil vermoorden al.
Hy gaet en strijckt met zulken waen,
Als of hy zou ten offer gaen.
Hy is daer mé hooveerdigh heel,
Ghelijck het peerd met ’t nieuw gorreel.
Een arm man, met een grootsigh hert,
Gheen ding dat min verdreghen wert.
Wanneer de muys in ’t meel eens comt,
Zy wilt de meul’naer zijn ghenomt.
De blixem hooghe boomen slaet,
En on-ghequetst de kleyne laet.
Als hoovaerdye zit te peerd,
Dan zit de schande op de steert.
Zit hooghmoed in de zael van ’t peerd,
De val zit achter op de steert.
Wanneer de hooghmoed op-waerts stijght,
’t Gheluck dat daelt, en neder-zijght.
Een beed’laers burs, en een ghemoed,
Dat trots is, noyt by een en moet.
Wanneer de muys is in het meel,
Zy meent de meul’naer zijn gheheel.
[p. 361]
Rijdt hooghmoed vooren op de baen,
Verderf en schand rijdt achter aen,
Een groot vier en een kleyn kot’reel,
Verwarmt niet, maer verbrandt gheheel.
Zoo is de hooghe moet voorwaer,
Als die steeckt in een bedelaer.
Daer de hooghmoed rijdt te voor,
Schaed en schande volght die spoor.


Deughd. Godzaligheyd.
DE vromigheyd een yder prijst,
En nochtans van zijn deure wijst.
’t Is groot ghewin, Godzaligheyd,
Als daer by is ghenoeghzaemheyd.
Van vromigheyd men veel wel houdt,
Maer zy blijft eenzaem en verkout.
De deughd, hoe meer zy wert ghewondt,
Hoe meer zy groeyt, en wert ghezondt.
Men spreect met eer van vromigheyd,
Maer anders doet-men, alsmen zeyt.
Te naerder Roomen datmen is,
Te minder houdtmen van de mis.
De vrome lien staen yder aen,
Men zietse nochtans bed’len gaen.
Hoe meer de deughd men weder-staet,
Hoe zy met meerder moed dan gaet.
De beste stock, om wel te gaen,
Is deughd, maer zelden wilt-mer aen.
[p. 362]
Gheen zaeck, of staet, Voor wel-doen gaet.
Men tracht naer rijckdom en naer goed,
Veel meer, als naer een vroom ghemoed.
De deughd, in wiens ghemoed die steect,
Maect dat dien mensch gheen dingh ont-breect.
De deughd light hoogh en verr’ gelegen,
Zy wert niet als met sweet verkreghen.
Zulck een die heeft wel-sprekentheyd,
Maer in Gods zaeck, gheen wetenheyd.
Fy konst, fy wijsheyd, en verstand,
Daer by de deughd niet is gheplant.
’t Is spot, door haet van die my haet,
Dat ick daerom de deughd verlaet.


Hof. Hovelingh.
EEn slechte bol, of on-ghebonden,
En moet te hoof niet zijn ghezonden.
Een ure van gheluck te hove,
Gaet een jaer wijsheyds verr’ te bove’.
Zulck een gheeft u te hoof’ de hand,
Die wenscht, dat d’uwe waer verbrant.
Zulck een men noemt, te hoof, mijn Heer,
Die zoude zijn een beul veel eer.
Die leeft te hoof, en gaet daer moy,
Zal veeltijds sterven op het stroy.
Die leven wilt in eer en deughd,
Verlaet het hof, als hy noch deught.
Is groot het hof, Veel moeter of.
[p. 363]
Een vriend, die veel te hoof verkeert,
Is gheld in burs, en meer noch weerd.
Men roept gheen ezel oyt in ’t hof,
Als om te draghen aen en of.
Het hof beghintmen eerst te kennen,
Wanneer-men, zich daer van moet spennen.
Die gheen zack en heeft ghelaen,
Die en moet te hoof’ niet gaen.
Te hoof, te jacht, en in de min,
Men heeft het niet al naer zijn zin.
Zulck een u t’hoof’ den hoed af-doet,
Die kond’ hy, trapt’ u met de voet.
In princen hoven, in ’t ghemeen,
Elck is daer voor zijn zelf alleen.
Denck meer te hove, als ghy zeght;
Of anders zijt ghy daer te slecht.
Zoect in het hof, Gheen eer of lof.


Troost.
GHeen troost zoo zoet, als datmen ziet,
Een ander in het zelf’ verdriet.
Gheen zaeck verlichter meer ons quaed,
Als dat het oock een ander slaet.
Het is een troost in groot ellend,
Dat God dat oock een ander zendt.
Ghemeene schip-braeck troost seer wel,
Al is het anders groot ghequel,
’t Is licht te zegghen, totte man,
God gheef’ u yet, dat helpen kan.
[p. 364]
Naer doncker wolcken, die-men ducht,
Wert weer een klaer en helder lucht.
Dat woord zeer licht te zegghen is,
God maeck u weer ghezond en fris.
Naer storm, daer ons het hert van kilt,
Komt weder kalmt’ en groote stilt.
Naer groote storm, en schrick van wind,
Een groote kalmte weer beghint.
’t Troosten ons dan wel gheluct,
Als de pijn een ander druct.


Stemme. Gheroep. Stom.
HY schreeuwt ghelijck een blinde man,
Die zijnen stock niet vinden kan.
Hy roept met zulck een stemme schier,
Als of hy hadd’ de voet in ’t vier.
Hy is verstomt, een wolf misschien,
Die heeft hem in de keel ghezien.


Standvastigheyd.
EEn man standvastigh van ghemoed,
Die lacht met dat Fortuyn hem doet.
Zulck een standvastigh niet en noemt,
Die op de hope staet en roemt.


[p. 365]

Moeyen. Bemoeyen.
DIe zich met alle dingh wilt moeyen,
die mach de gansen wel gaen schoeyen
    .    .    .    .    Een al-bedrijf,
Is on-gherust van ziel en lijf.


Avontuyr. Fortuyne.
FOrtuyn verandert als de Maen,
Nu eens heel schoon, dan on-ghedaen.
’t Beraden is in onze macht,
Maer van Fortuyn de uytkomst wacht.
Die speelt, die lacht Fortuyn meer toe,
Als hem, die sweet, en maeckt zich moe.
Fortuyne dickwils speelt de beest,
Zy helpt de sterckst’ en grootste meest.
’t Is altijds zoo van ouds gheweest:
Fortuyn die helpt de sterckste meest.
Fortuyn is als een muyr die dreunt;
Zy valt op hem, die op haer steunt.
Die maer Fortuyn en biet de hand,
En heeft van noode gheen verstand.
Fortuyn is als een gladde schaets:
Zy kan niet blijven op een plaets.
Fortuyn helpt altijds stoute lien,
De bloot’ en wilt-ze d’hand niet bien.
Die vrouw Fortuyn tot stief-moer heeft,
’T en baet niet, of hy sweet, of beeft.
[p. 366]
Daer Vrouw Fortuyn is meest bekent,
De gunst des volckx daer henen went.
Een onç’ ghelucx, wat datmen relt,
Meer als een pond van wijsheyd gheld.
Een drop Fortuyns, wat dat-men smaelt,
Een vat van wijsheyd over-haelt.
Die niet en waeght, Niet wegh en draeght.
Fortuyne gaet met dat beleyd,
Zy pinst en nijpt, wanneer zy vleyt.
Gheavontuyrt, Met schae’ bezuert.
Wanneer ’t gheluck ten hooghsten is,
Ziet op de val, hy komt ghewis.
Wat oyt ter weereld kan gheschien,
Dat kan oock heden zijn ghezien.
Dien Vrouw Fortuyn te vele broedt,
Zy maeckter van een zotten bloed.


Vry.
HY is niet wel, noch vry en leeft,
Die over hem een meester heeft.
De boden, en een staet-ghezand,
Zijn vry en vranck, in alle land.
Vryheyd is in alle hoven,
Uytghebannen en verschoven.
Veel liever in het ruyme veld,
Als in een koy te zijn ghestelt.
De vryheyd is een groote schat,
Die noyt ghenoegh en wert ghevat.
[p. 367]
Een goede Kercker is meer weert,
Als vryheyd met on-eer begheert.
Hy is niet vry die yemand dient,
Al waer hy noch zoo grooten vriend.


Vraghe. Antwoorde.
OP vraegh, die haestigh wert ghedaen,
Zal wel een traghe andwoord slaen.
Vraeght ghy een ziecken vol van pijn,
Of hy wel wilt ghenezen zijn?
Een zotte vraegh, die veel gheschiet,
Verdient de minste andwoord niet.
Een zotte vraghe,
Gheen andwoord draghe.
Een stoute eyscher van een man,
Vereyscht een man, die weygh’ren kan.
Een harde maender, voor ghewis,
Altijds een quae’ betaelder is.
Op yemands vraegh, die steeckt en bijt,
Een andwoord, die oock niet en mijdt.


Macht. Middel.
DE sleutels hanghen niet altijd,
Aen een mans gordel, op zijn zijd’.
Men moet op alle voeten staen,
En zien hoe ’t spel dan wil vergaen.
[p. 368]
De sleutels hanghen niet ghelijck,
Aen een mans riem, al is hy rijck.
’t Moet zijn gheweert,
Met schild en sweert.
Den reus hy aen een hayrken bindt,
Die veel wilt, en gheen macht en vindt.
Wat u om heffen is te swaer,
Indien ghy wijs zijt, laet het daer.
Hy gater toe, met aers en hooft,
Ghelijck de kraey, die noten rooft.


Eyghen. Zelf. Anders.
DIe de krabben heeft ghevanghen,
Steects’ oock in zijn eygen wangen.
Die dit biertjen heeft ghebrouwen,
Moet het drincken en verdouwen.
Die de pap zoo heeft ghebrockt,
Dat hyz’ oock zoo inne-slockt.
Selfs ghedaen, is wel ghedaen,
Anders can het niet wel gaen.
Die wat wilt hebben wel ghedaen,
Moet daer aen zelfs de handen slaen.
Gheen beter mist men oyt en vond,
Als ’s heeren voeten op zijn grond.
Is u dat ampt ghevallen toe,
Verçiert het, en weest nimmers moe.
Ghy noemt my trots, maer niet zeer heus,
En grijpt u zelven by de neus.
[p. 369]
Ghy let op anders puystjens nauw,
En zijt van schurft en zeeren rauw.
Al hebb’ ick lief, en eer’ mijn vriend,
Mijn eyghen voordeel best my dient.
Gheen meerder vriend, noch beter maet,
Als eyghen zelfs, in alle staet.
    .    .    .    .    Gheen mensch men vint,
Die niet zijn zelven meest bemint.
Wy zien eens anders minste vleck,
En niet ons eyghen groot ghebreck.
Wat datmen doet, en zelfs ghebiet,
Verwijtmen aen de bueren niet.
De zack van onze eyghen zonden,
Die is op onze ruggh, ghebonden:
Maer wat een ander zeght of doet,
Voor op de borst ons hanghen moet.
Mijn hemde gaet my naer, dat’s wel,
Maer noch veel naerder gaet mijn vel.
Het hemd’ gaet naerder als de rock,
De hand is meer oock als de stock.
Elck op zijn wijs, Is ’t oud devijs.
Elck voor hem zelfs, en God voor al,
Dat is gheweest, en noch zijn zal.
Zelf doen, zelf heeft, En vaster kleeft.
’t Gheluck gheeft niemant eyghen oyt,
Het maeckt nu rijck, en dan beroyt,
Een koeckoeck roept zijn eyghen naem.
Men snyt de riemen uyt het peerd,
Daer me’ het peerd werd af-ghesmeert.
Een lijster kact haer eyghen dood.
[p. 370]
De smit wel in de boeyen raeckt,
Die hy voor ander’ hadd’ ghemaeckt.
Gheen vrouw zoect yemant in den oven,
Of is gheweest daer in gheschoven.
Wy zien zeer licht een anders quaed,
En wat haer niet zeer wel en staet;
Maer ’t quaed dat in ons groeyt en schiet,
En zien wy in het minste niet.
En wijct niet uyt de groote wegh,
Die elck een gaet, wat datmen zegh’.
Gheen vriendschap yemant over-dringht,
Gheboden dienst ghemeen’lick stinckt.
Gheen beter vriend, als zelfs de man,
Die best zijn zaeck verrichten can.
De kraeye meent, van al dat leeft,
Dat zy de schoonste jonghen heeft.
Elck een naer eyghen voordeel rect,
En ’t water naer zijn meulen trect.
Staet op uw herssens niet te sterck:
Gheen heyl is buyten Godes kerck.
Men moet niet onder-nemen licht,
Als dat by ons can zijn verricht.
Gheen zaeck u zelven onder-windt,
Dan daer ghy u bequaem toe vindt.
Hy werpt die steenen in mijn hof:
Ick zie: ick moeter hebben of.
Die minst van al een dingh verstaen,
Die neemet des te stouter aen.
De schoen niet grooter zijn en magh,
Als is de voet, of ’t gheeft belagh.
[p. 371]
Elck een, wie dat het zy van al,
Zijn eyghen packjen draghen zal.
Dat spreeck-woord is zoo oud, als waer,
Een yder weeght zijn packjen swaer.
Die pijl, die hy in ’t wild zoo schiet,
En komt uyt zijne koker niet.
Wie weet-er wel, hoe qualijck past,
En hoe dat weeght een anders last.
Die ’t zelve quaed heeft veel ghedaen,
Kan best de hulpe wijzen aen.
En houdt my vry niet voor een bock,
Het hemd gaet naerder als de rock.
Hoe bot een kock oock is gheacht,
Hy houdt zijn zelf oock in ghedacht.
Hy hadd’ een diepe kuyl ghemaect,
Maer hy is zelf daer in gheraect.
Hoe kan dat baeren eenigh goed?
Verbieden, datmen zelve doet.
Meet u met uw eyghen voet;
Anders maet’ en is niet goed.
De boeyen van de smit ghemaeckt,
Zijn aen zijn eyghen been gheraeckt.
Yder moet zijn beenen strecken,
Al naer dat hy heeft te decken.
d’Arme man verliest zijn vlerck,
Gaet hy naer de rijck’ te werck.
Woont steeds by huys, en zijt ghewis,
Hoe cort en cleen uw huys-raed is.
Die wilt nae-doen, wat hy ziet,
Die gheraeckt zeer licht tot niet.
[p. 372]
Vriend, wat ick u raden can,
Meet u met uw eyghen span.
De schild-pad wel en vast beklijft,
Zoo langh zy in haer schelpen blijft.
Indien ghy mond hebt en ghevoelen,
Laet niet uw pap een ander coelen.
Eyghen voordeel is de pest,
Van het alghemeyne best.
Als ghy cont door een beke gaen,
Laet brugghen aen een zyde staen.
Een ander man? ey, blijfter van,
Zelfs is goed kruyd; zelfs is de man.
De meesters oogh maect ’t peerd heel vet,
De vrouwes oogh, de camer net.
Gheen bood’ en isser oyt zoo goed,
Ghelijck de man, die ’t zelve doet.
Wat ghy alleen cont zelve doen,
Wilt daer toe niet een ander moe’n.
Hof-meesters werden nauw ont-beert,
Maer d’alderbest is zelfs de weerd.
En laet uw hooft by niemant houwen;
Noch met eens anders naghels krouwen.
Eyghen wichte, eyghen el;
Eyghen vier dat koockt zeer wel.
Gheen man het huys meer gade slaet,
Als die het eyghen zelfs aen-gaet.
Het is een aerd-mol metter daed,
Die op eens anders oogh aen-gaet.
Hy is een vande grootste dwazen,
Die mond heeft, en zijn pap laet blazen.
[p. 373]
Gheen boo’ zoo goed, noch zoo ghewis,
Ghelijck de meester zelve is.
U eyghen wijngaerd zelve snoeyt,
Een anders hand daer toe niet moeyt.
De meesters oogh maect vet het peerd,
De vrouwes oogh een goeden heert.
Het geen is in u eyghen macht,
Dat van uw vrienden niet en wacht.
Wanneer de land-man niet en buckt,
Zijn acker-werck niet wel en luckt.
Die de Koe heeft, of begheert,
Moetze grijpen by de steert.
Daer selfs de man niet op wilt passen,
Daer wert zijn hooft niet wel ghewassen.
Het gheen ghy door u zelf cont doen,
Wilt daer u vrienden niet toe moe’n.
Hy is een mol, en niet en ziet,
Diens zien door anders oogh gheschiet.
Die zich een schaep maect, is een dwaes:
Want zulck en is maer wolven-aes.
Een die zijn zelven maeckt een swijn,
Moet in de dreck of modder zijn.
Een anders oor gheen zeer ons doet:
Men snijt daer in, als in een hoet.
Een die zijn zelven maeckt een schaep,
De wolf die gaet op hem te kaep.
’t Is goet en zoet voor goe’ ghezellen,
Uyt anders beurze gheld te tellen.
Een die zijn zelven maeckt een lam,
De wolf die eet hem op den dam.
[p. 374]
’t Is goed om doen, en met verblijden,
Uyt anders beurze gheld te snijden.
Eyghen spooren, anders peerd,
Daer med’ spoeyd-men, met een veerd.
Houd dit voor een zeer goede les:
Een anders ham, maer eyghen mes.
Ghehuyrde peerden, met haer ylen,
Die maken wonder korte mijlen.
’t Is goed, zoo langh ’t is vry ghelagh,
Te nooden gasten alle dagh.
Tot anders zeer, waer toe mijn zalf?
De koe en leckt gheen anders kalf.
’t Is goed, een anders vier te stoken,
En in een anders heyrt te koken.
’t Is goed in anders vat te planssen:
En op een anders vloer te danssen.
’t Is goed, en van een zoet vermaken,
Van anders turf, goed vier te maken.
Niemant isser oyt zoo goed,
Die van anders wonde bloedt.
’t Is goed, en zonder huys-beroer,
Te danssen op een anders vloer.
Niemant isser oyt zoo teer,
Dat hy hinckt van anders zeer.
’t Is goed, te houden feest of mael,
In yemants anders huys, of zael.
’t Is goed, om niet in ’t quaed te herden,
Door anders schade; wijs te werden.
Die de koe, of oss’ aen-gaet.
Aen de steert de handen slaet.
[p. 375]
Avontuert ghy maer uw laecken,
En ick avontuyr’ mijn scheer,
Zeyd de man, die ’t kleed zou maken,
En hy sneder in zeer veer.
Van anders leer bree riemen snijt:
Van anders brood, goe’ beten bijt.
Een breede riem van anders leer,
Een vet ghesmeer van anders smeer.
Een steeck ghegheven in mijn vlees,
Doet aen een ander weynigh wees.
’t Is in een anders huyd te snijden,
Als in een vild-hoed, zonder mijden.
’T is nut en goed te leeren snijden,
Aen stof of waer’ van ander lij’den.
De hane voor zijn zelven schraeft;
Elck mensch oock voor zijn zelven draeft.
Elck wilt met scherp en nauw ghezoeck,
De boter hebben op zijn koeck.
Het gaet zoo toe, op d’aerdsche dal;
Elck voor hem zelf, en God voor al.
Schaf eerst uw eyghen feylen af,
Eer dat ghy comt tot anders straf.
De tas van achter op den aers,
Wilt niemant zien, of immers schaers.
Zijn eyghen zelf is elck bevolen.
Elck een trect ’t water tot zijn molen.
Die van een ander’ veel wilt zegghen,
Moet zijn zelf eerst over-legghen.
De zack, die ons van achter hanght,
Wert niet ghezien, noch voor ghelanght.
[p. 376]
Wie helpt zijn buer-man in zijn kruys?
Wie brenghter water tot zijn huys?
Wanneer in even zulcken stand,
Zijn eyghen huys of schuer verbrant.
Elck een let maer op zijn profijt,
Niet ziende, wat zijn naesten lijdt.
In ’t hof van eenigh prins of vorst,
Elck drinct daer voor zijn eyghen dorst.
Van anders zaeck men steect de braeck;
Elck let maer op zijn eyghen zaeck.
In ’s konincks hof, of aen zijn dis,
Elck een daer voor zijn zelven is.
’t Bezit is niet, Als met gheniet.
Yder krekel, die daer springht,
Voor zijn eyghen zelven zinght.
Elck een magh roeyen vroegh en laet,
Maer ’t is al tot zijn eyghen baet.
Een yder vischt, naer zijn behaghen,
En zoect zijn broer den vangh t’ont-jagen.
Hy is een zot, die zich vergheet,
En aen een ander gheeft zijn beet.
Een anders brood is droefheyds brood,
Al gaeft ’t uw vader in de nood.
Noyt en claeghter eenigh man,
Of een ander lacht-er van.
Elck voor zijn zelf, God voor ons al,
Zoo speeltmen hier, en over al.
Die houdt, die houdt, ’t Bezit is goud.
Van anders doen niet vremd en dinckt,
Elc weet, waer dat de schoen hem wrijngt.
[p. 377]
’t Is-yder alder-best bekent,
Wat dat in hem is, of ontrent.
Een bultjen anders bult wel ziet,
Zijn eyghen bult en ziet hy niet.
Uw eyghen feylen eerst af-schaft,
Eer dat ghy yemant anders straft.
Die veel een ander wilt op-tijghen,
Bezie zijn zelf, en hy zal swijghen.
Zulck een een ander zomtijds laect,
Die dan zijn zelven schuldigh maect.
Treckt eerst u zelven by de neus,
Dat is al verr’ de beste keus.
Zijn eyghen feylen zietmen niet,
Ghelijck-men wel zijn buer-mans ziet.
Die anders feylen ziet zeer nauw,
En op zijn zelven let zeer flauw,
Is voor een ander wijs en vroet,
En mal zijn eyghen zelven broedt.
Het is een dwaes, die daer vergheet,
Zijn zelfs ghebreck, en anders weet.
Men ziet zeer licht eens anders fout,
Daerm’ eyghen feylen niet en schouwt.
Men moet ’t serpent, met anders hand,
Wt d’haeghe trecken met verstand.
Gheen mensch van zulck een zober staet,
Die met gheen vleyer by zich gaet.
De pagie van onwetenheyd,
Is zelfs lof en vermetenheyd.


[p. 378]

Zonde.
GOd en verhoort den zondaer niet,
Ten waer dat hy zijn sond’ verliet.
Gheen zonde van zoo groot ghevaer,
Als die-men niet en rekent swaer.
Geen mensch die leeft, geen sond en heeft:
Hy is de best, in wien ghevest,
Zijn in ’t ghetal, de minst van al.
Men vint gheen roozen zonder doren:
Gheen menschen zonder zond’ gheboren.
Door de snoodheyd van de zonden,
Wert het lijf en ziel gheschonden.


Sterck. Slap.
INdien de kruyck valt op de steen,
Zy breect zeer licht, en valt in tween:
Indien de steen valt op de kruyck,
Zy breect oock licht of oor, of buyck,
Wanneerm’ het niet en can ont-vlien,
’t Ist best zijn zelf vry aen te bien.
Geen man zoo sterck, die niet en vindt
Een stercker, die hem licht verwint.
Twee wolven eten licht een schaep.
En neemt gheen swacke stock in d’hand,
Noch leent oyt aen een krancke wand.
De kleynst’ en alderswackste dinghen,
Zijn sterck ghenoegh, om schae’ te bringhen.
[p. 379]
Het swackste dingh, al waer ’t een hoen,
Is sterck ghenoegh, om quaed te doen.
    .    .    .    .    Leunt aen gheen muer,
Die swack is, en van gheenen duer.
De leeuw zoo sterck van kracht en kop,
De minste voghel eet hem op.
Wat magh een slot, hoe datm’ het nomt,
Wanneer een byl’ daer teghen comt?
De burghers deughd en dapperheyd,
Zijn mueren van de stad ghezeyt.


Blijven. Veranderen.
VAn wey’ verandert al te met,
Dat maeckt de kalvers goed en vet,
Vast bindt, Vast vindt.
Vuyl in de wiegh, en veel bekackt,
Een fraeye man, en vrouwe mackt.
Zoo ghy wel staet, Niet licht vergaet.
Die ’s morgens lacchen, met ghespel,
Die schreyen dickwils ’s avonds wel.
De avond, als het veeltijds blijct,
Den morghen-stond gans niet ghelijct.
’t En waeyt niet altijds eene wind,
Men haet wel, datmen weer bemint.
Zulck een des morghens heeft ghenucht,
Die ’s avonds schreyt, en bitter zucht.
’t Verderf van d’een, als nu en dan,
Is ’t rijzen van een ander man.
[p. 380]
Gheen dingh dat niet zijn meester vind,
Dat d’eene haet, de ander mint.
Tusschen scheel te zijn en blind,
Veel en groot verschil men vind.
Gheen vier en vindmen zonder roock;
Gheen zout-keet, die niet heeft haer smoock.
De schoonste dagh, diem’ oyt bedacht,
Keert zomtijds in een swarte nacht.
Men wert vermoeyt van alle dingh,
Wat datmen oock voor ooghen bringh’.
De steen die rolt, gheen mos vergaert:
Die veel verloopt, geen goed en spaert.
Altijds te eten van een brood,
Men wert het moe, ten waer by nood.
De rollend steen vergaert gheen mos:
Die veel verloopt, die doet zeer los.
Veel verhuyzens kost veel stroo;
Doet het daerom noyt, of noo’.
Een boom, die dickwils wert verplant,
En vat niet licht, maer wert tot schand.
Boomen, die-men veel verplant,
Noyt en zijns’ in goede stand.
Daer wast gheen raegh, of oyt en quam,
Aen eenen draeyend’ meulen-kam.
Zoo ghy wel staet, Niet licht vergaet.
Een looper nimmermeer ghedijt,
Maer ’t goed allengskens hem ont-glijdt.
Vaste blijven, Doet beklijven.
Die als het reghent, is bedeckt;
Het is een zot, zoo hy vertreckt.
[p. 381]
Het is een leven gansch on-zoet,
Die van ’t een huys in ’t ander moet.
In gheen eyghen huys te woonen,
Dat kan ons ellende thoonen.
Gheen oude schoenen wegh en smijt,
Of hebt eerst nieuwe, voor dien tijd.
Die verandert van zijn land,
Die verandert van zijn stand.
Veranderingh, hoe goed van schijn,
En can niet zonder p’rijckel zijn.
De papegaey die weet een treck,
Hy licht gheen been, of vest zijn beck.
De oude wegh, naer ’t oud ghezegh,
Is beter als de nieuwe wegh.
Die naer twee hazen loopt en hijght,
Van beyde dickwils gheen en krijght.
Die den ouden wegh verlaet,
Om den nieuwen, qualick slaet.
Men doet wel zomtijds ’s avonds wat,
Dat ’s ander-daeghs men anders vat.
Gheen roos zoo schoon, die niet vergaet,
Gheen mensch zoo vast, die eeuwigh staet.
En zoeckt geen roos, met zorgh belae’n,
Die nu voor by is, en vergaen.


Ieloersheyd. Yver.
WAer oyt een groote liefde viel,
Ieloersheyd quam daer op de hiel.
[p. 382]
Cesar wou gheen grooter wijcken,
Noch Pompejus zijns ghelijcken.
Een hert jeloers veel heeter brandt,
Als Troyen deed, als ’t was vermant.
Gheen liefde, noch oock heerschappy,
Kan wezen zonder jeloerzy.


Oorlof. Gheoorlooft.
GEeft yemant maer een tailli’ of duym,
Hy neemt wel licht een elle ruym.
Een kat mach op een koninck zien:
Waerom niet op ghemeene lien.


Ambacht. Werck. Neeringh.
GHeen ampt zo kleyn van eenigh man,
Daer in men zich niet zoecken kan.
Wie draeghter erghens slimmer schoen,
Als wel schoen-maeckers wijven doen?
Elck in zijn ambacht is een dief,
Zijn neeringh streckt tot zijn gherief.
Waer vint-men een zoo konstigh man,
Die zonder werck-tuygh wercken can?
Gheen ambacht zoo ghering men doet,
Dat niet zijn eyghen meester voedt.
Een ambacht heeft een goude grond,
Wanneer ghy dat maer vast en kont.
[p. 383]
Die daer een ambacht heeft gheleert,
Die heeft by nood, waer op hy teert.
Elck een zich met zijn ambacht moey:
Die roeyen can, wel dat hy roey’.
    .    .    .    .    Een ambachts-man,
Heeft waer van dat hy leven kan.
Een die zijn ambacht niet en can,
Zijn winckel sluyt, en blijfter van.
Nerghens is gheen zeker erf,
Daer men vast op bouwen derf.
Die krijghen wilt een rijcken boel,
Die moet verkeeren in’t ghewoel.
By ’t volck is neeringh, zey’ de man,
Die mossels kruyde of en an,
En quam met zulcke goede re’en,
Met mossels in de kerck ghere’en.
In een bos te veel begaen,
Daer en wert gheen jacht ghedaen.
In ’t gheberght te veel begaen,
’t Iaghen is daer on-gheraen.
Elck van de jaer-merct spreect en schat,
Naer dat hy neeringh heeft ghehad.
Elck spreect en oordeelt van de mert,
Naer dat zijn waer verhandelt wert.
Zoect ghy van uw neeringh baet,
Neemt gheen grooter voor uw maet.
Kroonen winnen, stuyvers waghen,
Dat’s een handel van behaghen.
Ghy loopt te ras, om wel te slaen,
Fortuyn is moed’ u naer te gaen.


[p. 384]

Duyvel. Enghel.
MEn moet de duyvel, zoud wel gaen,
Twee keerssen teffens steken aen.
Hy scheydt met stanck, en vuyl fatsoen,
Ghelijck de duyvel placht te doen.
Hy most tieren, en wel beeren,
Die den duyvel zou verveeren.
De droes hoe zeer tot quaed ghewent,
Gheen verckens-kot, of kack-huys schent.
Te meer de droes zijn goed vermeert,
Te meer en meer hy noch begheert.
Te meerder goed de duyvel heeft,
Te meer hy wilt noch, datm’ hem gheeft.
De duyvels lust is noyt verzaet,
’t Is altijds verder, dat hy gaet.
Wat voor de duyvel is ghecomen,
Wert van de duyvel weer ghenomen.
Die God te vriend heeft en te baet,
De duyvel doet hem gansch geen schaed.
Die God heeft med’, wat oock gheschiet,
De duyvel can hem schaeden niet.
De duyvel zal, met al zijn kruys,
Niet altijds kloppen aen een huys.
Als God gheeft meel voor yemands mond,
De duyvel sluyt de zack terstond.
Hy gaet daer in des duyvels gangh,
Hy scheyter uyt met vuyle stanck.
De droes, diet al brenght in ’t verwerr’,
En smijt gheen kack-huys oyt om verr’.


[p. 385]

Vuyl. Leelick.
EEn vuyl, onnuttigh voghel ist,
Die daer bekackt zijn eyghen nist.
Uyt vuyle gracht, of leelick gat,
En scheptmen noyt gheen zuyver nat.
Men schept gheen water klaer en reyn,
Uyt een bedorven, vuyl Fonteyn.
Daer stierf noyt zogh, Van vuylen trogh.
Zy wascht haer hemde heel bedreten,
Met handen die oock zijn bescheten.
    .    .    .    .    Hy reynight slijck,
Met ’t gheen, hy vuyl neemt vanden dijck.
Hoe datmen dreck meer roert en raeckt,
Hoe meer en vuylder stanck hy maeckt.
Hy loopt daer toe, en gragher noch,
Als loopt de zeughe naer den trogh.
Hy valter met de leerzen in,
En zinckter in tot aen de kin.
Hy is de sleutel quijt, Van ’t eynde vande stijt.
Een vuyle bruyd, om uyt te gaen,
Die heeft zeer veel parerens aen.
In ’t swijn-hof, voor de verckens raed,
Daer pleyt alsoo den advocaet.
   Dat wert ghezeght, als yemant oneerlick rupst.


Secreet. Openbaer.
ZOo haest hy hoort maer yemants lack,
Hy preeckt terstond dat op het dack.
[p. 386]
Houd eerst secreet uw eyghen zaeck,
Wilt ghy niet dat ’t op straet en raeck.
Houd by u zelven eerst secreet,
Het gheen ghy wilt, dat niemant weet.
Zoo maer mijn hemd wist mijn secreet,
Terstond het zelf in ’t vier ick smeet.
Dat yemant duyster houden wil,
Hy moet dat zelf eerst swijghen stil.
Uw on-gheluck en swackheyd swijght,
Op dat gheen vreughd u vyand krijght.
De meeste vrees in vreeze steeckt,
Dat vrees niet erghens uyt en leeckt.
Stil swijghen is een vaste band,
Om yets te nemen by der hand.
Gheen plaets zoo zeker en ghewis,
Daer by niet een ghetuygh en is.
Datmen niet en weet, of ziet,
Dat en kan ons deeren niet.
Dat de ooghe niet en ziet,
Dat beroert het herte niet.
De ooghen, en het gansch ghelaet,
Wijst, hoe het met de ziele staet.
De ziel, de lust, en al de wensch,
Dat woont in d’ooghen van de mensch.
Mijn schoen wel fraey en nieuw ghy ziet,
Maer waer hy perst, en ziet ghy niet.
Denck, op wat plaetse dat ghy bent,
Dat daer is een ghetuygh’ ontrent.
Hy zal hem, zonder veel t’ont-decken,
Den worm wel uyt de neuze trecken.
[p. 387]
Het quaed ghedaen in duyster nacht,
Wert door het licht in ’t licht ghebracht.
Een vlae, die erghens is verbrant,
Daer dient wat zuycker op die kant.
En zeght niet al, wat dat ghy weet,
Noch g’looft niet al, wat datm’ uyt-meet,
Noch doet niet al, wat dat ghy kont,
Noch wilt niet al, dat lust de mond.
Een dingh wert zomtijds wat gheheelt,
Maer ’t berst heel uyt, als ’t God verveelt.
Dat aen de tafel wert vertelt,
En moet niet elders zijn vermelt.
Op een verbrande vlaey of taert,
Gheen zuycker dient-er op ghespaert.
Daer kan niet zijn zoo fijn ghesponnen,
Of ’t komt ten lesten aen de zonnen.
Men spint gheen draedjen oyt zoo fijn,
Dat niet op ’t lest ghezien can zijn.
Die zijn secreet aen yemant zeght,
Die wert aen dien hy zeght, een knecht.
Secreet van twee, secreet van God,
Secreet van drie, secreet van spot.
Al wat onder d’aerde licht,
Wert op ’t lest ghebracht in ’t licht.
Noyt yemant yet verberghen magh,
Of ’t comt ten lesten aen den dagh.


[p. 388]

Vergheldinghe.
DIe yemant in zijn eere deert,
Die is on-eer en schand oock weerd.
Buyl teghen bluts, dat rekent best;
Te verder oost, te korter west.
Gheef my wat kaes, ick gheef u brood;
De eene vriendschap d’ander noodt.
’T en wert van ouds niet vremd ghestelt,
Gheweld te keeren met gheweld.
Hy valt en smoort wel in de gracht,
Die daer toe yemant anders bracht.
Een mensche maeyt, Ghelijck hy zaeyt.
De man is in de put gheraeckt,
Die hy voor een ander had’ ghemaeckt.
Wat dat ghy doet, Gheen wolfkens voet.
Vlied goede smaeck, en zoetigheyd,
Die keeren kan in bitterheyd.
Voet op een kraey, met zoet bericht,
Zy zal uyt-picken uw ghezicht.
Festeert den hond, zoo ghy best kondt,
Uw kleed bederft hy in de grond.
Zinght voor den ezel, zoo ghy meught,
Hy gheeft u veesten, voor die deughd.
Speelt met de ezel, zoo ghy kont,
Hy slaet zijn steert dwers in uw mond.
Festeert de kat, met zoete dinghen,
Zy zal u in het aenzicht springhen.
Voed op een kraey, zoo wel ghy meught,
Zy pickt uw oogh uyt, voor uw deught.


[p. 389]

Eenvoudich. Zimpel.
TE zeer eenvoudigh is niet goed;
Men hout hem voor een armen bloed.
Slecht ende recht, De beste knecht.
By de slecht’ en rechte lien,
Is oock wijsheyt wel te zien.
Die effen gaet, Valt niet op straet.
Hy is zoo zimpel niet van hert,
Hy onderscheyt wel wit en swert.
Een man, die ’t onder stoel of banck,
Niet steken zal, om yemants danck.
Hy noemt een vygh een vygh recht uyt,
Een schop een schop, een schuyt een schuyt.
Een dingh, dat effen is en slecht,
Is haest gheslepen, zoo-men zeght.
Het moet wel zijn een slechte muys,
Die maer een gat heeft in het huys.
Zulck een zijn zelven slecht ghelaet,
En is een vos, wel snood en quaed.
Zijn voor-hooft wijst een schaep wel uyt,
Maer ’t hert een snooden vos besluyt.
De waerheyd, vryster van den dagh,
En heeft van doen niet veel beslagh.


Suspicie, achterdencken, jeloersheyt.
NAer-dencken hanght en helt altijd,
Aen ’t quaedste end, en slimste zijd.
[p. 390]
Van jeloerzy bewaer ons God,
Want ’t is een deure zonder slot.
Elck van een ander licht vermoedt,
Het gheen hy dickwils zelve doet.
Gheen vier, daer niet wat roock by is.
’tGhemeen gherucht zeght altijds wat,
En niemant heel vergheefs bekladt.
De roock is bode van den brand.
Het is ghewis een quaed ghedrocht,
Een hert gheraeckt met achter-docht.
De achter-docht, Noyt goed en wrocht.
Geen mensch, tot yemants schaed of leet,
Draegh eenigh vier oyt in zijn kleed.
Argh-waen is blind, En on-bezint.
Van achter-docht u wacht en vreest,
Want ’t is een wreed en wilde beest.
Een mensch van slijncksch en boos ghemoet,
Meet altijds ander’ naer zijn voet.
Een quaed vermoeden is verghift,
Waer door de vriendschap wert geschift.
Die schuldigh is, en in de klem,
Wat datmen zeght, ’t is al van hem.
En spreeckt niet van de galgh of strop,
Daer een verwronghen is de krop.


Weereld. Ydelheyd.
DIe de weereld wel beziet,
Noyt en zach hy schoonder niet.
[p. 391]
Gheen dingh is op de weereld wis,
’T verandert al, wat datter is.
Gheen mensch aen ons de wete laet,
Hoe dat ’t in d’ander weereld staet.
De helft des weerelds niet en weet,
Waer van dat d’ander leeft, en eet.
Die niet wilt lijden, op der eerd,
Dat hy gheen leven oock begheert:
Want al wat in de weereld is,
Is niet als krijgh, en droeffenis.
Des weerelds liefde voor ghewis,
’t Beghin van alle droefheyd is.


Oordeel. Sententie.
GHeen zaecke by de schors en vat,
Noch oordeelt van de vrucht, uyt ’tblad
Men moet, als ’t oordeel zou gheschien,
Het een goed by het ander zien.


Ghebruyck. Misbruyck. On-
ghebruyck. Oeffeninghe.
GHebruyck, en langh ervarentheyd,
Gheeft wijsheyd en voorzichtigheyd.
Men hoeft het kind, als ’t wert ghebadt,
Te schudden teffens uyt het vat.
[p. 392]
Indien de droes heeft ’t peerd gheeten,
Hy magh de zael en toom oock vreten.
Hy brenght het peerd, met toom en zael,
In ’s vilders schuere t’eene-mael.
Hebt gy den hond, neemt oock den band,
Hebt gy het schip, neemt oock het wand.
Al schryvend’ leertmen schryven wel,
Allenghs met spelen, leertm’ het spel.
Het ampt dat onderwijst den man,
Dat hy bequaem zich draghen kan.
’T ghebruyck de beste meester is,
Van alle dingh, en maect ons wis.
’t Ghebruyck alleen is ’t al te gaer,
Dat maeckt een rechte konstenaer.
Oeffeninghe van het lijf,
Maect het lichaem sterck en stijf.
De beste meester is ’t ghebruyck,
En daer by ’t spenen van de buyck.
Yder meester, yder man,
Oeffen’ zich in dat hy can.
Ervarentheyd is, met bescheyd,
De moeder van de wetenheyd.
Oeffent u tot aller stond,
In de conste, die ghy cont.


Verdriet. Teghenheyd.
HEt best en grootste van der aerd,
Oock teghenheyd op ’t laetste baert.
[p. 393]
Of zangh, of spel; ’t Verveelt ons wel.
Een vrouw, een gast, en oock de reghen,
Die zijn den derden dagh ons teghen.
Een cleyn verdriet ontlast zich licht;
Maer ’t groot, als loot, op ’t herte licht.
Verdriet, in ’t hert bedect, vermeert;
Maer uyt-ghestort, dan haest verteert.
Verdriet, dat ons het hert benout,
Vrgrijst den mensch, en maect hem oud.
Zijn neus-doeck kan niet in de zack,
Zoo vol is hy van on-ghemack.


Principael. Toeval.
DE touw, al heeft zy oock haer lack,
Kost dickwils meer noch als de zack.
Hy trouwt de dant’, Maer om de want’.
De scheed’ is beter als het sweerd,
De zael veel beter als het peerd.
Hy trouwt het wijf, Niet om haer lijf,
Maer om haer gheld, zoo breed vermelt.
Elck kraweytjen, dat men snijdt,
Heeft een hooftjen aen de zijd’.


Terghen. Op-hitssen.
HY stoot aen ’t rad wel stijf en sterck,
En steeckt het vier vast in het werck.


[p. 394]

Faute. Dwalen.
HEt moet een meester zijn wel goed,
Die nimmermeer een faut’ en doet.
Gheen man zoo zeker oyt en gaet,
Die niet wel struyckelt op de straet.
Gheen waghenaer zoo vast en wordt,
Die niet wel zomtijds om en stort.
Noch en haelt de man gheen schand,
Die den pijl noch heeft in d’ hand.
Hy doolt niet, noch en lijdt oock schaed,
Die in een goede herbergh gaet.
Niemant zoo in deughd verstaelt,
Die niet zomtijds wel en dwaelt.
De wijste lieden van het land,
Mis-bruycken zomtijds haer verstand.
Het mist de beste meester wel,
Waer door hy raect in groot verstel.
Gheen mensch, hoe wijs hy is van raed,
Die altijds vast en zeker gaet.
Gheen visscher, naer het oud verhael,
Die zomtijds niet ont-glipt een ael.
Gheen hinn’ zoo sneegh, die niet een ey,
Verloren in de netels ley’.
Gheen land-man werd daerom ghelaect,
Of hy een cromme voor’ eens maect.
Gheen acker-man, hoe zeer hy ’t mijd,
Die noyt een kromme voor’ en snijdt.
Gheen man zoo wijs, of wel gheleert,
Of doet oock zomtijds wat verkeert.
[p. 395]
Gheen man van wijsheyd zoo verzien,
Die niet en dwaelt, of raest by tij’en.
’t Vier-voetigh peerd dat sneuvelt wel,
En raect oock zelfs in groot verstel.
Noyt men even rijp en zagh,
Alle uren van den dagh.
Een goede schutter mist oock wel,
Hoe cloeck en vast in schutters spel.
Een kloeck en wel besleghen paerd,
Dat struyckelt wel op effen aerd.
’t Ghebeurt wel, dat een cloeck matroos,
Valt over boort, al is hy loos.
Gheen zoo wijs man zal-men halen,
Die niet zomtijds komt te falen.
Een zee-man valt wel over boord,
En hoe hy swemt, oock wel versmoort.


Overdaet. Gulsigheyd.
EEn mensch van overdadigh leven,
Zijn leven is haest af-gheweven.
De over-maed, Is altijds quaed.
De over-daedt, hoe zoet die gaet,
Die baert berouw, als ’t is te laet.
De over-daed heeft meer ghedoot,
Als ’t sweerd te zaem en honghers nood.
De keel meer menschen heeft verteert,
Als oyt ghedaen heeft ’t bloedigh sweert.


[p. 396]

Hemel. Aerde.
DE wegh, die naer den hemel leyt,
En is zoo zacht niet, alsmen zeyt.
’t En is zoo licht niet om te doen,
Van d’aerde naer den hemel spoen.


Vier. Brand.
EEn man steect licht een viertjen aen,
Die, om te blusschen, is belaen.
Goed turf en houd, Ghezelschap houdt.
Het vier, wanneerm’ het heeft na wensch,
Is ’t halve leven van de mensch.
Het vier dat trect, En dorst verwect.
Die ’t vier van doen heeft, en begheert,
Die zoeck ’t in d’asschen van den heyrt.
Het vier wert in zijn asch bewaert.
Het vier, bedect aen alle kant,
Veel heeter en veel stercker brandt.
M’ont-steect den oven door den mond.
De zotte mensch yet af te raen,
’t Is oly in het vier ghedaen.
Hoe claerder vier, hoe minder roock.
Vier en bier, en gheld en hout,
’t Heele jaer voor goed men houdt.
Het vier bedect, Meer hitt’ verwect.
Door ’t vier zoo wert het goud beproeft;
Een man, wanneer hy is bedroeft.
[p. 397]
’t Vier is goe’ waer, Het heele jaer.
Een man die brant niet disputeert,
Of ’t vier is heet, het gheen’ hem deert.
Gheen vliegh men ziet, Op pot die ziedt.
Van kleyne spaenders van het hout,
Wert dickwils wel goed’ vier ghebouwt.
Van ’t heete nat, en snoept gheen kat.
Het vier vergaet, by faut van hout;
En stoocktmen niet, de twist op-hout.
Van ziedend’ nat, Noyt vliegh en at.
De roock, het water, en het vier,
Wert plaets ghemaect van yder dier,
Op ziedend’ nat, Noyt vliegh en zat.
Geen vier, dat niet zijn roock en heeft,
Geen blijdschap, die geen droefheyd geeft.
Dat heet wert van het vier ghedaen,
Gheen kat en snoept of lecter aen.


Dochter.
EEn dochter, en een fijn gelas,
Die vallen licht, en breken ras.
Een dochter neme, noch en gheef,
Al waer het zelfs haer eyghen neef.
Een dochter van gheen wasch verschilt;
Men druckter in, wat dat-men wilt.
Een leghe dochter, Gheen snooder mochter.
Een dochter die veel raest en relt,
Wert voor een los hooft uyt-gheschelt.
[p. 398]
Een leghe meyt, die niet en doet,
’t Is wonder, denct zy oyt wat goed.
Een stille dochter, die veel swijght,
En wert niet licht met quaed betijght.
Een cleed, of dochter veel ghezien,
Haer eer verliezen by de lien.
Een dochter, die is een bruynett’,
Is van natuyre, gaeuw en net.
Een eerbaer dochter, kuys en net,
Is rijck ghenoegh, en wel bezet.
Dochters tot de man geneghen,
Werden noyt bewaert ter deghen.
Een meyt, diens hooft hanght naer den man,
Wert noyt ghenoegh bewaert daer van.
De dochters, die-men man-zieck broedt,
Die kudd’ en wert noyt wel ghehoet.
Een meyt die neemt, die is verkocht,
Een meyt, die gheeft, noyt veel en docht.
Een meyt te vele by de lien,
Zijn ongheacht, en on-ghezien.
Hy woude met een dochter wel,
Twee swaghers maecken cond’ hy ’t spel.
De dochters werden op-gebracht,
Om rijck te maecken vremd gheslacht.
Een dochter die met velen koud,
Blijft veeltijds in de liefde koud.


[p. 399]

Knecht. Slave. Meester.
HY is wel slecht,
Die vreest zijn knecht.
En speelt met uwe meester niet,
Noch wrijft aen hem, die u ghebiet.
’t Zijn ratten in het stroo by een,
Elck is daer meester, groot en kleen.
Des meesters ooghe voed het peerd,
Zijn voeten misten oock de eerd.
Des meesters ooghe voet het peerd,
Zijn voeten maecken vet de eerd.


Zoet. Zacht.
Geen heunigh proef, hoe zoet een ding,
Als met het eynde van uw pinck.
Den heunigh op een wond ghesmeert,
Al is hy zoet, niet weynigh deert.
Wanneerm’ yet bitters heeft ghesmaect,
Den heunigh dat veel zoeter maect.
Heunigh t’hebben in de mond,
Gall in ’t hert, is duyvels vond.
Hy kan met heunigh niet om-gaen,
Die zomtijds niet en leckter aen.
Een druppel heunighs baren zal,
Een afgrond van een bitter gall’.
Die tot een schaep zijn zelven maeckt,
De wolf zijn vleesch eer langhe smaeckt.
[p. 400]
Gheen heunigh vind men zonder gal,
Gheen wijsheyd, of daer is wat mal.


Teecken. Kennisse.
HEt aenghezicht ont-deckt ghewis,
Hoe yemant om het herte is.
Het aenghezicht, Wijst wat hy dicht.
Een Olyfant kent uyt zijn snuyt,
En uyt haer çierssel kent de bruyd,
En uyt zijn klaeuwe kent den leeuw,
En uyt de zond de snoode eeuw.
’t Wert zomtijds hier of daer ghevaet,
Maer ’t aenghezicht verraed de daed.
Een wijs man uyt het wezen ziet,
Of yemant schuldigh is of niet.
Elck wert beticht, Van zijn ghezicht.
Het is uyt yemants oogh te zien,
Wat dat hy is, en van wat lien.
Het aenghezicht zal u verraen,
Als ghy yet leelicks hebt ghedaen.
Men kent den voghel aen zijn zangh,
Ghelijck de pot oock aen zijn klanck.
Men kent het laecken uyt de zoom,
En uyt de vrucht, de plant of boom.
Men kent den man zelfs aen zijn baerd,
Hoedanigh dat hy is van aerd.
Men ziet zeer wel aen uwen mist,
Wat voor een voghel, dat du bist.
[p. 401]
Men oordeelt uyt de klaeu, den leeuw,
En uyt de zeden, van de eeuw.
De steert ghetuyght ons van de vos,
De horens van de koe, of os.
Den voghel kentmen by zijn zangh,
Den mensche by zijn mond gheklanck.
Die man moet hebben blocken aen,
Men hoort hem wel van verre gaen.
Den ezel kent-men by zijn oor,
Den hane by zijn scherpe spoor;
Den voghel kent-men by zijn zangh,
Den bontsingh by zijn groote stanck;
Den appel kentmen by zijn smaeck,
Den mensche by zijn kout en spraeck.
Eens yders aerd zijn teecken gheeft,
Want ’t vat gheeft uyt, dat t’ inne heeft.
Die daer bitter galle zuyghen,
Konnen niet wel honigh spuyghen.
Ziet maer de nest, zoo kentje best,
Wat voghel dat daer inne nest.
Die bitter gall’ heeft in de mond,
En spuyght gheen heunigh op die stond.
Aen de veren zietmen wis,
Wat hy voor een voghel is.
De nest van elcke voghel thoont,
Wat voghel dat daer inne woont.
Elck uyt zijn spraeck bewezen wert,
Want yders mond verraedt zijn hert.
De schijn verthoont een yders zijn:
Want ’t vat moet riecken naer zijn wijn.


[p. 402]

Menghsel.
MEn vind gheen heunigh zonder gal,
Niet dat is goed en zoet in al.
Gheen goud en vind-me zonder schuym,
Gheen boon, of heeft een pel of sluym.
Men vindt geen koren zonder kaf,
Niet schoons, of daer komt vuylheyd af.
Men vindt geen rijckdom zonder haet,
Gheen dingh zoo goed, of ’t heeft wat quaed.
Geen goed, dat zoo veel goeds ons geeft,
Daer niet altijds wat quaeds aen-kleeft.
Gheen dagh die niet zijn avond heeft;
Niet goeds, daer niet wat quaeds aen-kleeft.
Gheen stoffe, noch zoo dier of slecht,
Of heeft een recht en averecht.
Gheen rooze, die gheen dorens heeft;
Niet zoets, dat niet zijn gal en heeft
    .    .    .    .    Gheen stad, of land,
Of heeft nu oorlogh, dan bestand.
Gheen noot’ en vind-me zonder schel’,
Gheen hemel hier, of heeft zijn hel’.
Geen huys en vind-me zonder kruys,
Gheen schuere zonder rat of muys.
De roos hoe schoon, en zoet voor ’t hert,
Groeyt onder dorens scherp en herd.
Naer blijde zijn,
Volght druck en pijn.


[p. 403]

Groot. Kleyn.
IN kleyne zackxkens, wert bewaert,
De specery van d’hooghste waerd.
De droguen vande grootste waerd,
In cleyne zackxkens zijn bewaert.
In een kleyn fonteyne-back,
Drincktmen best, en met ghemack.
Een schaepjen cleyn, al is het oud,
Schijnt altijds jonck, hoe langh men ’t houdt.
Weynigh, en daer vrede is,
Is een gave Gods ghewis.
God is met zijn gunst en gheest,
In de cleyne huyskens meest.
In ’t kleyne bosch daer vanghtmen wel,
Een grooten haes, al loopt hy snel.
In groote waters, groote vis:
In cleyne waters, goede vis.
Een kleyne pot is haest gheheet;
Een kleyne pop is haest ghekleedt;
Een kleyn banquet is haest ghereedt;
Een kleyne penningh haest besteedt.
By weinigh noch een weynigh doet,
Het wert allenghskens grooter goed.
Tot kleynen oven, weynigh hout;
Tot weynigh vlees, oock weynigh zout;
Tot kleynen mond, een kleynen bout;
Tot weynigh bier, oock weynigh mout.
By weynigh, noch een weynigh koop,
Het wert allenghs een grooten hoop.
[p. 404]
Hooghe boomen, in de lucht,
Schaduw gheven, weynigh vrucht.
Is ’t hof zeer groot, ’t Krijght groote stoot.
Doet dickwils tot een kleyntje wat,
Het wert allenghs een groote schat.
Een cleyn ghewin, Brenght rijckdom in.
God heeft een groot deel in dat huys,
Dat kleyn is; daer het hert is kuys.
Die cleyne dinghen niet en acht,
Wert tot een val allenghs ghebracht.
Met weynigh is de mensch vernoeght,
Die zich tot allen dinghen voeght.
Die cleyne winst versmaen’ als niet,
Van duyzend een gheen rijck men ziet.
De kleyne druppel holt den steen;
Zoo komt een groote winst van kleen.
Uyt groote waters, groote vis:
Maer groot ghevaer oock daer in is.
Een die van zin is, zoo ’t behoort,
Te maecken op een goude poort,
Moet alle dagh, om wel te gaen,
Een gouden naghel daer aen slaen.
Wallen leeghen, missinghs hooghen,
Schorren verssen, meyren drooghen.
Met enckel veertjens uyt-gheruckt,
Zoo wert de vincke kael ghepluckt.
Allenghskens, met een treetjen voort,
Zoo gaetmen verre, daer men hoort.
De snoecken werden vet en groot,
Van kleyne vis, als van haer brood.
[p. 405]
Met druppels teffens uyt te tooghen,
Zou metter tijd de zee verdrooghen.
De kleyne visjes van de sloot,
Die maecken snoecken vet en groot.
Die ’t kleyne niet en can bewaren,
En zal het groote niet vergaren.
Groote visschen scheuren ’t net;
Groote rijckdom, groot belet.
Groot schip groot water heeft van nood,
Een kleyne schuyt hoeft maer een sloot.
Diepe swemmers licht verdrincken;
Hooghe klimmers licht haer mincken.
Die in groote waters vissen,
Licht en dickwils haer verghissen.
Wilt gheen groote beeck in-slicken,
Daer van dat ghy mocht versticken.
Zulcke brocken mijd en schouwt,
Daer aen dat ghy worgen zoudt.
Die te vele wilt om-vamen,
Die en zal niet veel verzamen.
Groote ratten over al,
Bijten dickwils door de val.
Horzels door de webbe breken,
Als de spin haer meent te steken.
Weynigh en met vré ghemenght,
Is een gave, die God schenct.
De vis die sterck is, ende groot,
Springht uyt de ketel, met een stoot.
Een swaen haer pluymen can ont-beren,
Zoo weynigh als een musch haer veren.
[p. 406]
Hoe hoogher bergh, hoe dieper dal:
Hoe hoogher dack, hoe leegher val.
Is groot het hof, Veel moeter of.
Is rijck de man, Veel moeter van.


Goud. Gheld. Goed.
HEt gheld is in zijn zelven goed,
Als ’t niet en heerscht in ons gemoed.
Wat isser zoeter voor de mensch,
Als gheld te hebben naer zijn wensch?
Een wijs man, altijds even vry,
Houdt rijckdom onder slaverny.
Een goud vertoogh, Verblijdt de oogh.
Het goud vermaeckt het hert en oogh,
En is gheacht by leegh’ en hoogh.
Goud aen den hoeck, Dat vanght de snoeck.
Die goud heeft, en niet is verblijdt,
Is veegh, en ’t eynde van zijn tijd.
Het gheld is als een fijne vonck,
Die liefd’ ont-steect, als op een spronck.
O weerdigh goud! ô zoete munt!
Die ’t herte zoo vermaken kundt.
Het goud, wanneerm’ het heeft naer wensch,
Is herten-zalve voor de mensch.
Het goud verbindt de sterckste lien,
Wanneer het maer en wert ghezien.
’T goud is de vrucht, die ons can voen,
Zijnd’ altijds rijp, en nimmers groen.
[p. 407]
Het goud, dat alle oogh verblijdt,
En komt noyt buyten stond of tijd.
Wie kan verwerpen ’t lieve goud,
Als ’t in de handen wert ghedouwt.
Het goud is tolck van wet en gloss’,
Die ’t anders vat, die gaet heel los.
Te crijghen yet, gheen zoeter dingh,
Al ist by wijze lien, gheringh.
Het goud dat heeft veel meer gheweld,
Als Hercules, dien grooten held.
Hoe stercken held, Hy wijct voor ’t gheld.
Het goud ghezien, Verblindt de lien:
Het wint altijd, Met wien het strijdt.
Die maer met gheld is wel verzien,
Gheen straf zal over hem gheschien.
Het gheld, dat is een vremde schicht,
Het quetst altijds het mensch ghezicht.
De vyand op de vlucht gheraect,
Een gouden brugghe voor hem maect.
Den vyand, die op vluchten dinckt,
Een gouden brugghe voor hem bringht.


Groot. Kleyn.
HEt groot ghewichte van het lijf,
Belet de ziel in haer bedrijf.
Het grootste hooft, Wel minst belooft.
Het grootste hoofdt van mensch of beest,
Heeft veeltijds min verstand en gheest.
[p. 408]
De grootste oesters die-men ziet,
En zijn altijds de beste niet.
Hoe zeer de gramschap wert ghedeckt,
Men ziets’ in ’t aenzicht uyt-ghestreckt.
Een lichaem al te breed en wijdt,
Gheen groot verstand, noch gheest en lijdt.
Een lichaem, ’t welck is kranck en teer,
Dat wringht en treckt van ’t minste zeer.


Gast. Gastery.
GAe niet ter maeltijd, tot uw spijt,
Als ghy daer niet ghenoot en zijt.
Een stout en on-ghebeden gast,
Brengh’ mé zijn stoel, of dat hy vast.
Die niet te hoof’ en is ghenoot,
Die stae bezijden, buyten schoot.
De vliegh, de honden, en de zot,
Zijn eerst ter feest, en by de pot.
Die daghelicks te gaste komt,
Gheef ick een ey gansch on-beschromt:
Maer die maer komt als nu en dan,
Die heeft een vette hin daer van.
    .    .    .    .    Een gast, of visch,
En deught niet, die niet vers en is.
Een gast is lief den eersten dagh,
Den tweeden hy wel scheyden magh.


[p. 409]

Hooft. Prins.
HEt wert de quaedste ziect ghelooft,
Die haer begin heeft van het hooft.
Wanneer de wortel is half wrot,
’t Is oock half wrot, wat daer uyt bot.
De Prins meer door exempel schaed,
Als door de zond’ en quade daed.
Daer niet en is een goed ghebied,
Ghehoorzaemheyd en deughter niet.


Haestigheyd.
DIe loopt te haestigh en te rad,
Valt dickwils op een effen pad.
Die loopt te ras, Valt in de plas.
Een dingh is beter on-ghedaen,
Als al te haest en stout begaen.
De haestigheyd, Heeft gheen beleyd.
Berouw, dat al te late schreyt,
Is med-ghezel van haestigheyd.
Te groote haeste in ’t begin,
Maect, datmen t’eynde comt te min.
En rekent niet, als met uw weerd,
Van ’t ghene, dat ghy hebt verteert.
’t Is haest ghenoegh, is ’t wel ghenoegh,
Al comt het even niet zoo vroegh.
Een zaeck te haestigh aen-ghegaen,
Heeft menigh mensche zeer belaen.
[p. 410]
Te veel ghehaest, Dat maect de laest.
Die in ’t begin is al te heet,
Verflout op ’t eynde zoo ghereed.
Een yder slijt, Door langhen tijd.
’t Verstand dat al te vroegh is rijp,
Stelt dickwils op het laetst de pijp’.
Al watter haest zijn rijpheyd heeft,
Oock wederom ons haest begheeft.
Het kind, dat vroegh zijn wijsheyd heeft,
Wert mal, of niet zeer langh en leeft.
Dat haest’lijck wort, dat duert zeer kort.
Een kleyn vertoef duert langhen tijd,
Voor hem die wacht, of yetwes lijdt.
De haeste zelfs schijnt traegh te zijn,
Voor hem die wacht, of is in pijn.


Haet. Quaede wil.
HEt gheen’ benijdt wert, of ghehaet,
En blijft niet langh in eene staet.
Hoe can een mensche zijn bemint,
Die niemant zelfs en heeft bezint.
Zulck een om-ganck kan niet gaen,
Daer de duyvel draeght de vaen.
Gheen zieckt’ en can-der zijn zoo quaed,
Als die eerst van het hooft ont-staet.
Een prins, die lust heeft in het quaed,
Wert van de booze zelfs ghehaet.
Wanneer het hooft niet wel en slaeght,
Het gantsche lijf de pijn’ oock draeght.
[p. 411]
Als d’ooghe blind, en duyster is,
Het gantsche lijf is duysternis.


Heeren. Hoofden.
AL is het lichaem kleyn en teer,
’t Verstand en geest is des te meer.
’t Krackeel, dat onder groot’ ontstaet,
Gheschiet, tot ’s volcks ghemeene quaed.
Als groote Heeren zijn in twist,
’t Volcks goed en bloet wert dan verquist.
De leeghe boet, Wat d’Hoogh’ mis-doet.
Een legher heel tot niet gheraeckt,
Als daer niet wel en wert ghewaeckt.
In ’t cleyne lichaem van een man,
Verstand en kloeckheyd schuylen can.


Couragie. Moet. Herte.
GEen stercker muer men vinden magh,
Als stout te wezen in een slagh.
Een groote zaeck dient uyt-ghewrocht,
Met kracht en on-ghemeene tocht.
Een haen verwonnen, wilt altijd,
Beghinnen, op een nieuw, den strijd.
Eens verwonnen, Weer begonnen.
In zaecken buyten hoop ghestelt,
Bewijst-men dickwils ’t meest gheweld.
[p. 412]
Als yetwes groots wert aen-ghegaen,
’t Moet met gheen flauwheyd zijn ghedaen.
De tonghe van de mensche spreeckt,
Niet anders als in ’t herte steeckt.
De tonghe spreect of recht, of krom,
Al dat te voor in ’t herte swom.


Hulpe.
AL wat is schoon, en hoogh geacht,
En wert van zelfs niet t’huys gebracht
Al wat is schoon, is on-ghereet:
Men krijght het maer door moeyt’ en sweet.
Men kan alleen niet alles doen:
De een heeft d’anders hulp van doen.
Te meerder raepers datter zijn,
Te min men raept, en met meer pijn.
Veel handen maecken licht het werck:
Maer wenschs’ aen tafel niet te sterck.
Veel handen weeren ’t onghemack,
En maecken licht een wichtigh pack.


Kettery.
THoont my in yemant kettery:
Ick thoon’ in hem oock dweepery.
Het scherpste sweerd, Gheen ketters weert.
Een ketters man is stijf van zinn’:
Wat dat hy drijft, het blijft-er in.
[p. 413]
Bewaer my Heer, Voor ketters leer.
Een ketter naer gheen reden hoort,
Maer met de kop deur mueren boort.


Huys. Te Huys.
VEel beter rapen aen mijn dis,
Als elders vleesch, of lecker vis.
De schild-pad blijvend’ in haer schild,
Is vry, wie dat oock quaed haer wilt.
Elck huys, al heeft hy ’t maer ten deel,
Het is zijn toe-vlucht en kasteel.
’t Is beter t’huys te eten gruys,
Als coren in eens anders huys.
’t Is beter t’huys wat rapen t’eten,
Als t’hof’ ghebraet, en lecker beten.
’t Is beter t’huys, oock met ghedruys,
Als stil te wezen, buytens huys.
Elck man is koninck in zijn huys,
Al waer hy maer ghelijck een muys.
Elcks voghels nest, Is hem wel best.
Vergheeft een ander wat hy doet,
Maer niet u zelfs, als met veel boet.
Spouwt altijds in uw eyghen schoot,
En niet aen anders feylen stoot.


[p. 414]

Eere.
ALs yemant eere valt ten deel,
Zijn zeden werden anders heel.
’t Gheluck, daer elck zoo veel van houdt,
En wert nochtans niet licht verdouwt.
De mensch vergheet, wie dat hy was,
Als hy tot eer gheraeckt te ras.
Is yemant hoogh in eer verheven,
Hy heeft een zeer on-rustigh leven.
Een onverwachte erffenis,
Maect dat een mensch on-lijdigh is.
Al is de eer van grooter waerd,
Zy is noyt met ghenucht ghepaert.
Als yemant hoogh verheven wert,
Hy krijght terstond een moedigh hert.
Hooghe staet, en zoet ghenucht,
Elck woont in verscheyden lucht.


Hope.
EEn goede moet, als ’t qualick gaet,
Maect, datmen lijt maer ’thalve quaet.
Zoo langh men leeft, Men hope heeft.
Een man, die anders sterven zou,
De hoop’ alleen is zijn behouw.
De droefheyd slijt, By lenght van tijd.
De hope van een zoete vreughd.
Den mensch in pijn en moeyt’ verheught.
[p. 415]
Al ist nu droeve winter-tijd,
De lente komt, die weer verblijd.
Of nu den oeghst niet wel en slaeght,
Zaeyt weder, en die schae’ verdraeght.
Als is de hemel droef en dick,
’t Verandert in een ooghen-blick.
Een die alleen op hope leeft,
Hy danst, daer hy gheen speel-man heeft.
Naer groote storm, en noordsche buyen,
Volght dickwils stilt, en wind uyt zuy’en.
    .    .    .    .    Hy is niet wijs,
Die hope koopt om diere prijs.
Verliest gheen hoop, in druck of pijn;
Naer reghen comt een zonne-schijn.
Een moedigh hert wert licht ghevoedt,
Door hoop’ al light het onder voet.
De man alleen door hope leeft,
Die zelfs gheen spijs, noch dranck en heeft.
Al zijt ghy hulp en gunste quyt,
Zy keert, zoo ghy maer wat en lijdt.
Gheen beter troost, noch medecijn,
Als hoop’ ons is, in druck en pijn.
’t Verandert zomtijds op een uyr,
Dat zeven jaer ons was zoo zuer.
By lenght van tijd, Verdwijnt de spijt.
Het wert noch op het lest volbracht,
Daer naer men langhe hoopt en wacht.
In teghen-spoed, Met hoop’ u voedt.
Gheschiet-er niet wel menigh dingh;
Dat buyten alle hope hingh?
[p. 416]
Al blijft de wind nu langhe quaed,
Wie weet, oft niet en strect tot baet?
Al zijn wy zomtijds in verstel,
De hoop’ van beter troost ons wel.
Dat ons de hope noyt beswijck’,
Tot dat wy worden eens een lijck.
Een goede ure onverwacht,
Komt zomtijds, buyten ons’ ghedacht.
Een ooghen-blick wel zomtijds gheeft,
Dat ’t heele jaer gheweyghert heeft.


Peerden.
HEt goede peerd trect, op den dijck,
Zijn heer, en eyghen zelf uyt ’t slijck.
Een goede spoor, Wilt ’t peerd niet voor’,
De halster zal het peerd verworghen,
Indien de meester niet wilt zorghen.
Een man op-recht en zacht van gheest,
Heeft mede-lijden met zijn beest.
Het peerd moet wezen hard ghespoort,
Dat niet en wilt, door traegheyd, voort.
Het willigh peerd dat draeght en trect,
Het ander light in ’t hoy ghestrect.
De man, die op zijn dienst wel past,
Draeght veeltijds den ghemeenen last.
Twee, dry, of vier, in elcke staet,
Daer al ’t bedrijf, en ’t werck op-staet.


[p. 417]

Gast. Vryheyt.
MEn zou veel eer zijn hooft van veur,
In stucken breken voor zijn deur,
Als datmen zou, ter nauwer nood,
Zijn honger breken aen zijn brood.
In ’t huys, daer ’t gheld light meest ghetast,
Daer wert wel minst van al vergast.
Daer schouwen zijn in groot ghetal,
Daer rooct en smooct-men minst van al.


Nedricheyt.
’T Is beter roeyen, langhst het land,
Als datmen hooghe zeylen spant.
Een schip wert zekerst dan bewaert,
Als ’t in een kleyn rivierken vaert.


Hongher.
MEt goeden hongher aen den dis;
Geen spijs, die dan niet zoet en is.
In noot van brood, Is schaemte dood.
Van zoete saus, of saus die bijt,
Gheen beter saus, als appetijt.
’t Is etens tijd, Alsm’ hongher lijdt.
Een nuchter maegh, en daer by graegh,
Gheen spijze, die haer niet behaegh.
[p. 418]
De beste saus is appetijt.
    .    .    .    .    God schiep noyt mond,
Dien hy gheen dranck en spijze zond.
De hongher breect een steenen wal.
Twee hongher-malen, die-men doet,
Maect, datmen ’t derde lustigh groet.
Gheen beet was oyt zoo scherp en groot,
Als die-men gheeft, in honghers nood.
Een middagh-mael wel kleyn en kael,
De saus is van het avondmael.
Een gulzigh wolf eet zonder knouwen,
Daer hy ’t dry daghen magh op houwen.


Gheveynstheyd.
EEn dobbel aenzicht van een man,
Niet langh verborghen wezen kan.
Men vindt-er veel, die draghen ’t sweerd,
Maer die de gagie niet zijn weerd.
De duyvel woont wel in het hert,
Daer ’t kruys voor ’t hooft geslagen wert.
Men vindt soldaten over al,
Veel meer als krijghs-lien in ghetal.
Hy deckt my met de wiecken wel,
Maer bijt my met den beck in ’t vel.
Hy is een scherp en vinnigh sweerd,
Maer dat met heunigh is ghesmeert.


[p. 419]

Ledigheyd. Ydelheyd.
DE le’egheyd onze gheest ont-spant,
En stomt de scherpte van ’t verstand.
De ledigheyd, Baert ydelheyd.
Het loopend water noch zoo quaed,
Is beter, als dat stille staet.
Daer le’egheyd slaept, Wert niet gheraept.
Terwijle dat-men aen het vier,
Zit, met een pintjen wijn of bier,
Zoo staet de armoed achter aen,
En zeght, ’t en zal niet langh zoo gaen.
Niet goeds men thoont, Daer le’egheyd woont.
De ledigheyd den mensch verwoest,
En maeckt ’t verstand ghelijck verroest.
Een leuye sloor, Raect noyt te voor.
De le’egheyd is een quade beest,
Zy eet, en teert des menschen gheest.
Een ledigh wijf, Een dertel lijf.
Daer ledigheyd zijn wortel vest,
Daer wert de mensch geen mensch opt lest
Naer langhe spel, Volght langh ghequel.
Die altijds zijn in feest, of spel,
Hoe kan het gaen met zulcke wel?
Een ledigh wijf, Verzint ghekijf.
De le’egheyd, als-men ’t wel verstaet,
Dat is de moe’r van alle quaed.
De ledigheyd, Wert dier beschreyt.
Ghebreck van werck, en goed bedrijf,
Bederft den gheest, en oock het lijf.
[p. 420]
’T verstand dat ledigh light en zuft,
Ist wonder, dat het gantsch vermuft?
Den hof die niet en wert ghewiet,
Niet als on-kruyd, en distels schiet.
Zoo ’t water niet gheroert en wordt,
Het wort gheheel, en stinct in ’t cort.
Die leeft op ’t sweet van ander’ lien,
Zal noch zijn leet, op ’t leste zien.
De aerbeyd is een groot ellend,
Voor die tot le’egheyd is ghewent.
Die altijds maer en gaept naer brood,
Magh vry wel gapen tot zijn dood.
Die ledigh wandelt, langhst den dijck,
En ziet-men nimmers werden rijck.
Die in de hitt’ zijn tijd verliest,
Moet hongher lijden, als het vriest.
De prijs en kroon behaeght hem wel;
Maer vechten is te droef een spel.


Ieloersheyd.
DAer jeloerzy beghint t’ont-staen,
Ist met de vriendschap heel ghedaen.
God hoede my, Voor jeloerzy.
Een quaed vermoeden is verghift,
Waer deur de vriendschap wert gheschift.
Veel achter-docht, Noyt goed en wrocht.
Daer jeloerzy zijn wortel leght,
’t Is al verdacht, wat datmen zeght.
[p. 421]
Het Koninckrijck, en echte staet,
En lijden bey gheen mede-maet.


Onwetenheyd.
HEt gaet zeer kreupel, ende manck,
Te pleyten voor een vremde banck.
Is ’t herte los, en onbedacht,
Niet groots, noch goeds van hem en wacht.
Die wandelt in een vremde stad,
Die doolt zijn zelven moe en mat.
Gheen meerder vyand wijsheyd heeft,
Als een, die gantsch onwetend leeft.
D’onwetenheyd heeft arends vlercken,
En uylen-ooghen, om te mercken.
’T is beter heel te wezen stom,
Als dat-men van zijn kennis romm’.
De doctor met een kleyn verstand,
Veel menschen uyt de weerelt bant.
Die zijn gheluck niet can verstaen,
En isser niet gheluckigh aen.
De ziecke die-men niet verstaet,
Is zonder hulp’, en zonder raed.
Onwetenheyd, Baert stoutigheyd.
Die niet en heeft ervaren zinnen,
En kan d’ervaren’ niet beminnen.
De botst’ van gheest, Is minst bevreest.
Die minst van wijsheyd zijn verzien,
Zijn veeltijds d’onbeschaemste lien.
[p. 422]
’T en is niet swaer, te willen niet,
Het gheen’ men niet en kent, of ziet.
De krijgh is zoet, en blijdschap gheeft,
Voor die-ze niet ervaren heeft.
Die loopt by nacht,
Valt in de gracht.
Een ziel’, die zonder kennis leeft,
Een hooft is, dat gheen herssens heeft.


Onghedult.
BEsloten droefheyd stickt het hert,
Als dat gheen lucht ghegheven wert.
Een swaer ghewicht, noch swaerder wert,
Als ’t niet met wil ghedraghen wert.
De mugh’ hoe dickwils af-gheweert,
Terstont weer tot het zelve keert.


Ongherijmtheyd.
MYn vrage op een zeyssen sloegh,
En ziet, hy weygert my zijn ploegh.
Ick sprack van biesloock van den thuyn,
En ghy andwoordt my van ajuyn.
De vraegh alleen op ’t witte gaet,
En d’andwoord op het swarte slaet.
Het voeght, met wonder groot ghemack,
Ghelijck de haspels in een zack.
[p. 423]
Het past, met wonder fraeye schijn,
Ghelijck een tanghe op een swijn.
Schoen-maeckers wijf heeft veeltijds aen,
De quaedste schoenen, om te gaen.


Onmoghelickheyd.
DAer wert hier voor u niet ghezaeyt,
En noch veel min voor u ghemaeyt.
En gaet niet hoogher, lieve man,
Als u verstand bereycken can.
Waeromme staet ghy naer een rijnck,
Die al te dick is voor uw pijnck?
Ghy cont niet eten al uw brood,
En dat bewaeren, tot een nood.
Dat zal gheschieden, in-gheval
De muyl een veulen baeren zal.
Men jaeght niet, zonder moeyt’ en pijn,
Met honden, die on-willigh zijn.
En zoeckt de rooze niet te plucken,
Die langh ghevallen is in stucken.
Wie zal ont-vlieden Gods besluyt,
Al liep hy zelfs ter weerelt uyt?


Onstrafbaerheyd.
BArmhertigheyd te veel ghedaen,
Maeckt, dat het Land niet kan bestaen.
[p. 424]
Indien-men niet en straft de zond,
Het Land moet heel vergaen terstond.
Door veel toe-ghevens van de moer,
Zoo wert de dochter licht een hoer.
Te vele zacht, Is onbedacht.
Hoe dat-men meer de mensch toe-geeft,
Hoe dat hy meer ont-bonden leeft.
Te zacht en zoet, En is niet goed.
Die on-ghestraft de zond’ laet gaen,
Die doet-ze veel meer wassen aen.
Die schelmen spaert, Veel zonden baert.
Het leven van de wolf in ’t woud,
Is op de dood van ’t lam ghebouwt.
De goed’ hy deert, Die quae’ niet weert.
Hy zondight teghen ’t Vader-land,
Die niet de zond’ uyt ’t Land en bant.
’T en is gheen goedheyd een te mijden,
En maken, dat de reste lijden.


Besmettingh.
EEn vuylen asem van een man,
Het klaere glas besmetten kan.
Een wrotten appel, hier of daer,
Bederft de reste altegaer.
Een schaep maer met een schurfdigh vel,
Bederft de heele kudde wel.
Een weynigh hevel, in een uyr,
Maect dat het heele deegh is zuer.
[p. 425]
Een wrotten appel in een mand,
Maeckt al de reste licht tot schand.
Het hert alleyn, Maect alles reyn.


Huys.
GHeen zonde eer, noch meer en schaed,
Als die-men binnens huys begaet.
Wanneer mijn buyr-mans huys af-brandt,
Het mijn raect oock zeer licht in brand.
Die in de zonne wandelt veel,
Die wert-er van heel swart, of gheel.
Een quaede oogh, die druypt en leeckt,
Oock ander ooghen smet en breeckt.


Onghelijck.
DE woorden zijn maer enckel wind:
Maer slaghen zijn gansch on-bemint.
Van roock en wert-men niet verbrant;
Maer ’t vier maeckt mensch en huys tot schand.
Een huys, met on-recht op-ghebouwt,
Niet langh zijn heer en vrouw behoudt.
Een quaede baet, En is maer schaed.
Een quae ghewin heeft korte vreughd,
En langhe droefheyd, die ons heught.
Een vuyl ghewin, Bringht droefheyd in.
Veel liever arm gaen, langhst den dijck,
Als door on-recht te werden rijck.


[p. 426]

Onrechtveerdigheyd.
HEt goed en dijd niet, hoem’ het spaert,
Wanneer ’t niet wel en is vergaert.
Niet wel ghewonnen, En lijdt gheen zonnen.
Haest ghekomen, haest vergaen:
Traegh ghekomen, langh bestaen.
Haest ghecomen, Haest ghenomen.
Een man verrijckt door anders goed,
Verarmt weer, op de zelve voet.
Het onrecht goed, Noyt deughd en doet.
Dat buyten reden zoetheyd heeft,
Een bitter smaeck op ’t eynde gheeft.
Qualick vercreghen, Qualick bedeghen.
Een goed bedrijf vermeert het goed,
Een quaed het zelve meer verdoet.
By krock, of lock, ’T is altijds, dock.
Als ’t Leeuwen-vel niet is ghenoegh,
Het Vossen-vel oock daer by voegh.


Herbergh.
AL waere zelfs al ’t water wijn,
Hy zoud’ in d’herberg dier noch zijn.
Een herbergier, Een cost’lick dier.
Laet kommen gasten, wie zy zijn,
Wanneer ick maer en tapp’ mijn wijn.
Diens eene voet in d’herbergh gaet,
Zijn ander in het gast-huys staet.
[p. 427]
Een herbergier, Een Heer-bergh-hier.
Een herbergier, Een slindend’ vier.


Onnoozelheyd.
ONnoozelheyd in eenigh feyt,
Van zelfs haer onschuld voor ons leyd.
Te mijden al, wat niet en deught,
Is d’eerste sporte van de deughd.
’tQuaed moet alleen niet zijn ghewacht,
Men moet oock zelfs niet zijn verdacht.
Men moet niet van een goe’ ghewis,
In ’t minste wijcken, watter is.
Al wiert de zonde noyt ghestraft,
Noch most zy wezen af-gheschaft.
Waer toe verzocht verghiffenis,
Wanneer-men gansch niet schuldich is?
Een goed’ gherucht behoudt zijn licht,
Zelfs, als het in het doncker light.
Al is een peerl bedect met slijck,
Haer prijs en weerde blijft ghelijck.


Recht. Billigheyd.
DIe spelen wil, moet zetten by;
Of anders blijve aen d’een zy’.
Die winst wilt doen, met goed fatsoen,
Moet daer toe oock de kosten doen.
[p. 428]
Eyghen is een eyghen dingh,
’t Eynde van de rekeningh.
De rechte zael wert recht begheert,
Te legghen op het rechte peerd.
De draf, hoe weynigh dat hy kost,
Is goed ghenoegh voor verckens kost.
Een galligh, of een schabbigh peerd,
Is wel een schurfden ridder weerd.


Koninck. Prins.
EEn prins van leven recht en heus,
Is als de asem van ons neus.
Of wel een prins is mal, of wijs,
Elck een wilt leven, naer zijn wijs’.
De oogh en oor van yder een,
Die volght den prins, en anders gheen.
Al wat de Koninck wilt, of Prins,
Dat wilt de wet noyt andersins.
Hy is een halve prince wis,
Die in des Princes gunste is.
Des Princes wil en is gheen spil,
’t Zijn wetten wat hy maer en wil.
De ooster-zon wert aen-ghebe’en,
De wester-zon ghelijck vertre’en.
Wanneer de Prins of Vorst is dood,
Het land raect licht in grooten nood.
Des Prins ontfanghers al te gaer,
Zijn tot het oordeel rekenbaer.
[p. 429]
Des Prins begheert, Een wet is weert.
Elck voor zijn zelf, niet meer daer of;
Zoo gaet het in een Princen hof.
Uyt Princen hoven, Is trouw verschoven.
Daer wert naer anders niet ghevraeght,
Als wat de Prins of Vorst behaeght.
De rechter spreect noyt anders yet,
Als wat de Prins, of Vorst ghebiedt.
De glazen van een Princen hof,
Zijn wonder klaer, al zijn zy grof.


Ghelijck.
ICk kenne jan, en jan oock my,
Wy weten, wat een yder zy.
D’een stamelaer den ander kent;
Want elck is d’anders spraeck ghewent.
Vraeght aen mijn maet,
Hoe ’t met my staet.
Die eens ’t bedrieghen heeft gheleert,
Daer in, als in zijn lucht verkeert.


Arbeyd.
NIet dat-er niet kan zijn volbracht,
Alst wel betracht wert, en bedacht.
Die haest een zaeck wilt zien ghedaen,
Die moet gheduerigh houden aen.
[p. 430]
Niet dat den aerbeyd niet en wint,
Wanneerm’ een zaeck maer aen en bindt.
Een eyck, hoe hard en vast ghehecht,
Hy wert door slaghen neer-gheleght.
Die in den oughst gheen aerbeyd doet,
Dat met ghebreck des winters boet.
Gheen dingh zoo dierbaer, of zoo goed,
Men krijght het, als-men aerbeyd doet.
Elck is zijn konst en wetenschap,
Voor teer-geld, als ’t hem gaet te schrap.


Ghebreck. Missen.
EEn zaecke wert dan meest bemint,
Wanneer-men die niet meer en vindt.
Het oude wert van ons gheprezen;
Van ’t nieuw’ en heeft-men gantsch geen wezen.
Wanneer de mensch een zaeck is quyt,
Hy loopter naer, om prijs en strijd.
Wy zoecken, dat ons verre light,
En vlie’n dat ons is in ’t ghezicht.
Wanneer wy missen eenigh goed,
Dan zien wy, wat zijn weerde doet.
Eendracht en vriendschap meer ont-steect,
Wanneer krackeel die zomtijds breect.
Een mensch en weet niet, wat hy heyt,
Dan als ’t hy ’t mist, en zeer beschreyt.


[p. 431]

Laete.
DE voghel schreeuwt en piept te laet,
Als hy in ’t net zijn leven laet.
’t Is beter laet, als nimmermeer,
Hoewel het waere beter eer.
Gheen tijd, of jaeren zijn te laet,
Om yets te leeren, dat ons baet.
’t Is beter, dat-men keer weer-om,
Als dat-men loop’ verkeert en crom.
Hy komt met schut en scherp te baen,
Wanneer de oorlogh is ghedaen.
Een dienst of vriendschap laet ghedaen,
Kan met gheen grooten danck bestaen.


Wetenschap.
EEn man gheleert, waer dat hy leeft,
Zijn rijckdom in zijn boezem heeft.
En acht gheen mensche cleyn of groot,
Of ziet hem eerst heel naect en bloot.
De ziel wert vet door wetenschap;
Ghelijck het lijf door grut en pap.
Gheleertheyd is een stock en staf.
Die ons gheleydt tot aen het graf.
De wetenschap en is gheen last,
Die ons beswaert, hoe zeer zy wast.
Gheleertheyd is der zielen oogh,
Daer me wy zien om leegh, en hoogh’.
[p. 432]
De letters zijn een groote schat,
Als die ter deghen zijn ghevat.
Die niet en weet, Deught niet een beet.


Wetten. Advocaeten.
ZYt ghy van leegh’, of hooghe stand,
Leeft naer de wetten van het land.
De wetten zijn van wasch ghemaect.
Elck tot zijn wit, daer deur gheraect.
De wet, die eer zoo heyligh was,
Heeft nu ghelijck een neus van was.
Men buyght de wetten naer de gunst;
Dat houd-men nu de beste kunst.
De burze van een advocaet,
Wijt als de helle open staet.
De penne van een advocaet,
Is als de klauw, daer med’ hy slaet.
De wetten zijn, met goede zin,
Ghelijck de webbe van een spin.
De tonghe van een advocaet,
Best door het gulden-water praet.
De zotten, door een haet of pijck,
Die maecken d’advocaeten rijck.


Vryheyd.
MEn achte my, voor mal of wijs,
Mijn vryheyd is mijn paradijs.
[p. 433]
Te vele vryheyd in een land,
Verwect daer in veel onverstand.
De vryheyd, om te zegghen als,
Heeft menigh mensch ghekost den hals.
En prijst gheen boey, zelfs niet van goud,
Maer zoo ghy cont uw vryheyd houdt.


Ghelijckheyd.
ZUlcke schoenen, zulcke zolen;
Zulcke tarven, zulcke kolen.
Zulcke scheerders, zulcke doecken;
Zulcke bloeme, zulcke koecken.
Zulcken stael maect zulcke bylen;
Zulcken hout, gheeft zulcke pylen.
Zulcke honden, zulcke jonghen.
Zulcke monden, zulcke tonghen.
Zulcke kraeyen, zulcke eyers;
Zulcke haeghen, zulcke beyers.
Zulcke voghels, zulcke veeren,
Zulcke boomen, zulcke peeren.
Zulcken penne, zulcken schrijver;
Zulcken hooftjen, zulcken drijver.
Zulcken ezel, zulcken schreeuwen;
Zulcken katte, zulcken meeuwen.
Zulcken eten, zulcke maghen;
Zulcke zonden, zulcke plaghen.
Zulcke stoffe, zulcke kleeren;
Zulcke ampten, zulcke heeren.
[p. 434]
Zulcke meesters, zulcke wercken;
Zulcke priesters, zulcke kerken.
Zulcke straten, zulcke steden,
Zulcke lijven, zulcke leden.
Zulcke schepen, zulcke kielen,
Zulcke menschen, zulcke zielen.


Kleyn. Groot. Allenghs. Al. Heel.
VEel kleyne druppels achter een,
Die hollen wel een grooten steen.
Weynigh vossen in het hof,
Eten al de druyven of.
Gheen man zoo groot, en hoogh ghestelt,
Of kan van kleyne zijn ghequelt.
Voor kleyn gheschut, een kleyne kloot;
Voor weynigh kinders, weynigh brood.
Gheen boom, die met de eerste slagh,
Hoe sterck hy was, oyt neder-lagh.
Men can met niet zich niet gheneeren,
Noch vlieghen zonder vlerck, af weeren.
Het moet wel zijn een kleyne man,
Die goed, noch quaed oyt doen en kan.
Niemant wert-er schielick groot,
Noch oock teffens kael en bloot.
’t Is beter wat, als niet met al:
Al waer het maer een wrotten bal.
’t Is beter noch een stucxken brood,
Als niet met al in honghers nood.
[p. 435]
Al heeft-men maer wat loock en brood,
Men leefter van, in tijd van nood.
’t Heeft al zijn tijd: Nu droef dan blijd.
Zijt met een korste brood vernoeght,
Als God u niet meer toe en voeght.
Een weynigh peck, Stopt wel een leck.
Veel kleyntjes al by een ghedaen,
Daer moet allenghs wat groots ontstaen.
’t Is beter noch een ancker quijt,
Als ’t heele schip, zoo ’t zeylt en rijdt.
’t Is beter noch een venster quijt,
Als dat het heel huys schade lijdt.


Verlies. Schade.
WIe zal verhalen van ’t ghevecht,
Daer hy ’t gehadt heeft al te slecht.
Verlies van goed, Verlies van moet.
Die d’helle wint, tot loon en prijs,
En wint ghewis gheen paradijs.
Die schaed ontgaet, Die doet oock baet.
Het is een zotterny niet kleen.
Het vleesch verliezen om het been.
Een kleyn verlies van ons versmaet,
Doet zomtijds wel een groote schaed.
Een zulcke winst niet langh en staet,
Daer d’on-kost winst te boven gaet.
Hoewel ’t verlies ons niet verblijdt,
’t Is beter wat, als alles quijt.
[p. 436]
De zael verliezen, om het peerd,
Een zulck verlies is winste weerd.
Het zijne quijt, De zinnen quijt.
Ellendigh woord! ick hebb’t ghehad;
Nu is verloren al mijn schat.


Liefde.
DIe om yet kleyns zich licht verstoort,
De liefde wert daer licht ghesmoort.
Een Prins is meer door liefd’ bewaert,
Als door veel volck by een vergaert.
Daer liefde zelfs niet gaen en kan,
Daer zal zy kruypen of en d’an.
Koele liefde langhe houdt:
Heete liefde haest verkout.
Daer liefd’ ontbreect, Daer haet in steect.
Bemint my weynigh, lief ghezel;
Maer mint my langh, dan is ’t my wel.
Yet vremds, dat van een vriend geschiet,
De oogh van liefd’ en ziet het niet.
Een jonghe liefd’ in ’t eerste ziedt,
Maer achter naer versmelt tot niet.
De liefde wert te recht verheven,
Als zijnd’ het zout van ’s menschen leven.
De wellust haest ontsteeckt als vlas,
Maer gaet oock weder uyt zoo ras.
De liefde van een onderdaen,
Daer magh de Prince vast op-staen.
[p. 437]
In liefde mach wat honigh wezen,
Maer daer is veel meer gall’ te lezen.
De heete liefde van een man
Verkout, als hy die bruycken kan.
Als liefjes hebben t’ saem ghekeven;
Haer liefde krijght weer jeughd en leven.
De minnaers leven op haer zap,
En op haer gheyl’ en dertel klap.
De liefd’ is in ’t beghinsel zoet,
Maer ’t eynd is bitter als een roet.
De liefde is een zoete pijn,
Die altijds aigre-doux wilt zijn.
’t Beghin van liefd’ is heyligh dagh,
Maer ’t eynd is niet als droef beklagh.
Dat yemant minn’, en zy noch wijs,
En zal my niemant maken wijs.
De minnaers liefde wert ghevoedt,
Nu met wat zuer, dan met wat zoet.
Een minnaer, die van liefde ziedt,
En is zijn eyghen meester niet.
De liefd’ en klimt niet, wat-men doet,
Maer daelt alleen, van bloed tot bloed.
Die met een ledigh hand wilt gaen,
En zal gheen voghels locken aen.
Gheveynsde liefd’ en heeft gheen duer:
Haer zoet verandert licht in zuer.


[p. 438]

Lieghen.
EEn die met leughens omme-gaet,
Moet wel gheheughen, wat hy praet.
Een leughenaer moet zijn ghehandt,
Van gheest, memory, en verstand.
De leughen zietmen schijnen deur,
Zoo wel van achter, als van veur.
De leughens zijn zeer licht te sche’en,
Zy hanghen niet met al aen een.
De leughen is zeer dun van huyt,
Haer bloed is klaer, het schijnt-er uyt.
Een leughenaer, van woorden rijck,
Is nimmermeer zijn zelf ghelijck.
Hy heeft dat met een quaed ghewis,
Ghesmeden in zijn eyghen smis.
Hoe dat het is, ’T is uyt zijn smis.
Hy heeft dat praetjen, zonder noot,
Ghezoghen uyt zijn eyghen poot.
Het is een straf der leughenaer,
Niet zijn ghelooft, al spreect hy waer.


Gramschap. Boosheyd.
HY bant de wijsheyd uyt zijn hert,
Eer hy van haer verlaten wert.
Een heete kop, Let vry daer op.
De gramschap; zonder goed bescheyt,
Die is een korte dolligheyd.
[p. 439]
Men zoude licht een keers ont-steken,
Die haer maer aen zijn mond wou steken.
Een maghe, die niet wel en teert,
De beste spijs tot galle keert.
Hy thoont hem zelfs in zijn couleur,
Het roode vier dat schijnt-er deur.
Die op de gift van boosheyd light,
En denct niet goeds van yemant licht.
De boosheyd drinckt het meeste deel,
Van zijn verghift, en dickwils heel.
De boosheyd magh wel zijn ghevreest,
Zy straft haer eyghen zelven meest.


Dienst. Meester.
EEn goeden dienst, en wel betracht,
Gheen toovery van meerder kracht.
Een dienst-knecht moet vry weten meer,
Als hy magh zegghen aen zijn heer.
Die van zelfs kan wezen vry,
Dat hy niet eens anders zy.
Te langher yemant dient als knecht,
Te langher is hy zot en slecht.
Die dienstbaer is, al ist met pijn,
Hy moet zoo langh ghehoorzaem zijn.
Wanneer-men zelfs zijn dienst aen-biedt,
Al is het veel, men acht het niet.
De besten dienst, en waere stinckt,
Als yemant die van zelfs aen-bringht.
[p. 440]
Ionck een dienaer, Oud een bed’laer.
Mijn knecht gaet my zo langh ter hert,
Als hy van my ghebezicht wert.
De gunst van heeren, Kan light verkeeren.
Zoo langh is yemant lief, en vrient,
Als hy met nutheyd yemant dient.


Middel-mate.
AL wat te hoogh is, schaet en deert,
De middel-maet is meer in weerd.
Gheen beter staet, Als middel-maet.
De leeghe boomen van het veld,
Zijn minder van de wind ghequelt.
De leeghste staet, Lijdt ’t minste quaed.
Die heeft, waer van hy leven kan,
Dat is een zeer gheluckigh man,
Ghenoegh, niet meer, Al waert met eer.
Men eet gheruster aen een dis,
Daer brood en zout; en water is,
Als aen een tafel, daer-men schout,
Veel dertel kost, en dranck in gout.
Een herders hut, of boeren dack,
Heeft kleyn beslagh, en groot ghemack.
Geen mael zoo dienstigh, noch zoo zoet,
Als dat-men ’t huys met order doet.
Al wat te veel is, wert ghekeert,
Tot onghemack, en quae’ begheert.
Een ziele, die in drooghte woont,
Is met de krans van deughd bekroont,


[p. 441]

Hulpe. Middel.
DE boot, daer in gheen riem en is,
Gaet qualijck voort, en onghewis.
’t Is quaed te visschen zonder net.
Die niet met alle ’t huys en heeft,
Zoeck’ buytens huys, waer van hy leeft.
Men can niet warm zijn, zonder kleed.
Het kruyd, dat d’eene mensche voedt,
Een ander daer van sterven moet.
’t Is quaed te vlieghen, zonder veer.
Dat d’eene streckt tot medecijn,
Streckt d’ander voor een dood-fenijn.


Bemoeyen.
DE lapper spreke van de lap,
De kappe-maeckster van de kap.
Die roeyen can, die slae den riem.
De zot zijn zelf met twist vermenght,
Dat hem daer na veel moeyt aen-brengt.
Elck trede op zijn eyghen land.
’t Is quaed te vechten met de honden,
Te zamen in een put ghebonden.


Wraecke.
GEen beter, noch gheruster wraeck,
Als datmen nieuwe vriendschap maeck.
[p. 442]
Gheen man zijn zelven beter wreect,
Als dat hy eerst zijn zelven breect.
Ghenoeghzaem wraeck is u gheschiet,
Als ghy uw vyand bidden ziet.
Hij is een moorder van een man,
Die hem niet helpt, wanneer hy can.
Die hulpe weyghert, is wel weerd,
Dat hy oock hulp’ in nood ont-beert.
’t Is groote eer, die spaert een man,
Daer hy zich van hem wreken can.


Macht.
GRoote schepen, groote zeylen:
Groote heeren, groote feylen.
’t Is de wet van alle lien,
Wijcken voor die zijn ghezien.
Daer de zonne schijnt in ’t groen,
Is de mane niet van doen.
Daer ’t bevel is by ’t gewelt,
Recht en reden niet en gheld.
Daer de wapens blincken klaer,
Recht en reden moet van daer.
Onder wapens, en gheroof,
Zijn de wetten stil en doof.
Daer-men wapens is ghewent,
Daer zijn wetten niet bekent.
Die onder wreede wolven leeft,
’t Is noodigh, dat hy stercte heeft.
[p. 443]
Daer distels, en daer dorens staen,
Men moet niet on-gheschoent daer gaen.
Die hooghst nu is, en meest gheeert,
’t Kan zijn, dat haest zijn kans verkeert.
De grootste lien van eer en goed,
Zijn beelden, die men valt te voet.
De minste leden van het lijf,
Zijn noodigh tot des menschs bedrijf.


Gheneghentheyd.
ANder’ vissen, ander vinnen,
Ander’ lieden, ander zinnen.
Wanneer d’humeuren zijn versche’en,
Dat d’een houd groot, houd d’ander cleen.
Dat d’eene mensch denckt goed te zijn,
Hout d’ander quaed, met goede schijn.
Ander’ menschen,
Ander wenschen.
Dat d’eene mensche van hem weert,
Dat wert van d’ander zeer begheert:
    Zoo krijght noch elck zijn hertje-lief,
En vindt op ’t laetste zijn gherief.
Het kruyd, dat menschen gheeren eten,
En wert van ’t vee niet af-ghebeten.


[p. 444]

Predicant.
GOds dienaers zijn de ruyters snel,
En waghen-borgh van Israel.
Daer gheen Propheet en wert ghehoort,
Wert Land en Gods-dienst heel versmoort.
Die daer een Bisschops ampt begheert,
Geen schoonder ampt, noch meer van weerd
Die op zijn kudde niet en past,
Het is een hond die niet en bast.
Het leven van een Predicant,
Sticht meer, als al zijn groot verstand.
Een herder, die Gods kudde leyt,
Moet zijn vol gheest, en vierigheyd.
Een Predicant, En is gheen zand,
Maer een ghezand, Aen God verpand.
Een cort sermoen, Meer goeds can doen,
Als langh ghepreeck, Dat ’t herte breeck’.
Die weynigh spreeckt, en vele zeght,
Dat is een Predicant te recht.
Een Predicant, Die niet en brant,
Voor Godes eer, Mis-trouwt zijn leer.
Die Predicant is veel te slecht,
Die met veel woorden weynigh zeght.


Blyschap.
ONs aenghezichte wert gheschoont,
Door vreugd, die in het herte woont.
[p. 445]
Ghelagh maect vet, Maer on-bezet.
’t En is niet altijds Bruyloft-feest,
Noch tijd, om bly te zijn van gheest.
Kerst-mis comt maer eens in ’t jaer.
Een vrolick hert, en goede moet,
Dat maeckt ons leven langh en zoet.
Gheen lagh belet, Want ’t maect ons vet.
Ghelijck het weenen heeft zijn tijd,
Zoo machm’ oock zomtijds zijn verblijd.
Weest vry’lick bly, Maer wijs daer by.
Een weynigh blijdschap is niet weerd,
Veel droefheyd, die ons langhe deert.
Een blijd ghemoed, ’T ghebeente voedt.
Ghetreur, datm’ anders dier bekoopt,
Moet zijn met vet van vreughd gedroopt.
Een vrolick hert, Verkleent de smert.
Het hert vol droefheyd en verdriet,
Met sauss’ van zoete vreughd beghiet.
Des herten vreughd, Den mensch verjeught.
Gheen beter dranck of medecijn,
Als altijds bly van gheest te zijn.
Een blijde Grieck, Is zelden zieck.
Hy lacht niet wel, die zich bepist,
Of daer deur oock zijn leven mist.
Gheen vreughd vergheet, Terwijl ghy eet.
Gheen dranck of spijze my vermaeckt,
Die gheel of swarte galle maeckt.
Een zoete koud, Aen tafel houdt.
Een vrolick hert, en zoete praet,
Aen tafel dient, en oock wel staet.
[p. 446]
Vastel-avond is een tijd.
Die maer eens in ’t Iaer verblijdt.


Gheld.
HEt gheld dat is een e’el ghewas,
Dat altijds rijp is op zijn pas.
De Advocaet niet wel en pleyt,
Voor dat het gheld in d’handen leyt.
’t Gheld is de ziele van de mensch,
Die dat maer heeft, heeft al zijn wensch.
’t Gheld maect den man, Dat alles can.
Het gheld, dat wint, het gheld ghebiedt:
Elck stuypt en buyght, die dat maer ziet.
Als ’t gheld is daer, Gheen dingh is swaer.
Al wat het gheld maer eens bevecht,
Het wert ter aerden neer-gheleght.
’t Gheld wert ghe-eert; Wee die ’t ont-beert.
Die ’t gheld maer heeft, die heeft voldaen:
Men vraeght niet, waer hy ’t heeft van d’aen.
’t Gheld dat-men ziet, Wat gheldet niet.
Met danck te zegghen, koopt-men niet,
’t Is noodigh, datm’ het gheld daer ziet.
Niemant gheldt, Zonder gheld.
Die wel betaelt den Medecijn,
Zal eerst van al ghenezen zijn.
Man zonder gheld, Wert niet ghetelt.
’t Gheld is de zenuw van de krijgh,
’t Is jammer, dat-men ’t qualick krijgh’.
[p. 447]
Die wel betaelt, Wert wel onthaelt.
Het gheld is welkom over-al,
Zoo by de wijz’, als by de mall’.
Gheen dingh, dat niet en swicht en beeft,
Voor die de grootste burze heeft.
Het gheld is altijds wille-kom,
Het zy by wien oock dat het komm’.
Het gheld werdt over al ghe-eert,
Is ’t wonder dan, dat ’t elck begheert?


Sterven. Sterffelickheyd.
ELcken dagh, die wy beleven,
Neemt een stuckjen van ons leven.
Wanneer-men langh ghewandelt heeft,
Op ’t lest men zich noch t’huys begheeft.
Sint Lucas stierf, en was een Sant,
En noch een Doctor van verstant.
Of cleyn of groot, ’t Moet al ter dood.
De dood en ziet gheen hoogheyd aen,
Of kleyn of groot, ’t moet al vergaen.
Wrotte aerd’ en enckel stof,
Dat is al des menschen lof.
Wy werden al, of mal of wijs,
Gheboren op de zelve wijs:
Zoo kleyn of groot, zoo arm of rijck,
Wy moeten sterven al ghelijck.
Heden hoogh in staet verheven,
Morghen dickwils dood ghebleven.
[p. 448]
Heden jeughdigh ende groen,
Onder d’aerde morghen noen.
Gheen aertsche dinghen, Die noyt verghinghen.
De wet des weerlds zeght over-luyd,
Hoe langh ghy leeft, ghy moet-er uyt.
Al gaet ons leven breed en wijt,
’T en is niet als een punt van tijd.
Het morghen leven is te laet,
Leeft heden, eer u ’t leven laet.
Wat isser op dit aerdsche dal,
Dat altoos leeft, of dueren zal.
Dat dickwils ’smorgens groeyt en bloeyt
Is ’s avonds dood, en uyt-gheroeyt.
Gheen mensch, gheen beest, gheen weerelds goet,
Dat niet op ’t lest vergaen en moet.
De weerld vergaet, en haer begheert,
Wat is ons dan de weereld weerd?
Wat eens gheweest is niet met al,
Het zelf oock niet eens wezen zal.
Al wat beghinssel heeft ontfaen,
Dat krijght een eynd’ en moet vergaen.
Dat nu is yet, Wert haest tot niet.
Al wat oyt een beghinssel nam,
’t Gaet alles heen, van daer het quam.


Morghenstond.
DE morghenstond, om wel te leeren;
De avondstond, om wel te smeeren.
[p. 449]
Een morghen-uyr, voor wie het zy,
Is weerdigh ander’ twee, of dry.
De morghenstond is voester-min
Van wijsheyt, en verstands vriendin.
De morghenstond, Is heel ghezond.
De man, die ’smorghens vroegh op-staet,
Den heelen dagh ghezonder gaet.
Des morghens op-staen, op zijn tijd,
Maect heyligh, rijck, ghezond, en blijd.
Die ’s morghens langhe light op ’t bed,
Zijn lichaem, en zijn ziel besmet.


Menighte.
DE waerheyd, en de Faem,
Die gaen altijds te zaem.
’t Gheroep van ’t volck, Is waerheyds tolck.
Het volck, dat nochtans al regiert,
Is een veel-hoofdigh, vremt ghediert.
Dat elck vertelt, Naer waerheyd helt.
’t Volck dient met groote slaefbaerheyd,
Of ’theerscht met groot’ hoovaerdigheyd
’t Ghemeen gheroep, En is gheen poep.
De gunst van ’t volck, al is het veel,
’t Heeft menigh mensch ghekost de keel.
’t Ghemeen ghezegh, Niet weder-leggh.
Die van de mond van ’tvolck maer hangt,
Geeft veeltijds wind, en wind oock vangt.
Wat is het volck? Een ydel’ wolck.
[p. 450]
Doe maer ghelijck een man behoort,
En naer het volck gansch niet en hoort.
Ghemeene spraeck; Een waere zaeck.
Die doet, ghelijck zijn buer-man doet,
Al is het quaed, men houdt het goed.
’t Ghemeen gherucht, Heeft waerheyds lucht.
Dat met exempel wert ghedaen,
Dat magh wel eenighsins bestaen.
Heer Al-mans stem, Heeft veeltijds klem.
De wet, en wijze van het Land,
Zijn brieven van een vast verbant.
Dat elck een zeght, Moet wezen recht.
Een zonde by elck een ghemeen,
En is gheen zond’, of immers kleen.
Een man alleen, Vecht met gheen tween.
Men moet met eyghen ooghen zien,
Of dit, of dat wel kan gheschien.
Of drinckt met ons, Of wijckt van ons.


Musijcke.
MUsijck is als een toovery,
Die goed is voor melancoly.
Musijck is goed, Voor ’t swarte bloed.
Diens oor vervremt is van Musijck,
Is meer een beest, als mensch ghelijck.
Een zoet musijck, Voeght by gheen lijck.
Musijck is goede medecijn,
Voor lien, die droef van gheeste zijn.
[p. 451]
Musijck is d’ooghe van de oor.
Musijck verwijft een mans ghemoet,
En zacht’ en zoete zinnen voedt.


Naem.
GHeen houwlicks goed en is zoo goed,
Als wel een goede name doet.
Die daer een goede naem veracht,
Het zaed van alle deughd versmacht.
Die daer veracht een goede naem,
Is tot gheen eer, of deughd bequaem.
Veel liever, noyt te zijn gheboren,
Als eer, en goede naem verloren.
Die niet een goede naem begheert,
De deughd en is hem gansch niet weert.
Die in een quaed gheruchte raect,
Het is al quaed, wat dat hy maect.
De naem van yemant, en de daet,
Wel dickwils op malcander slaet.


Natuer.
ELck volgt het zaet van zijn natuer,
Het gheen hy hadd’ van d’eerste uyr.
’t Is weynigh, dat natuer begheert,
En by de hand, waer op zy teert.
Hebt ghy gheen kiecken, of patrijs,
Vernoeght u met een schotel brijs.
[p. 452]
Met weynigh is natuer te vre’en,
Al waer ’t maer met een schotel peen.
Een arm mans disch is haest ghedeckt,
Zijn schotels oock haest uyt-gheleckt.
Al hebt ghy juyst gheen hoender-beten,
De stock-visch is oock goed om t’eten.
Het kleyne peerd doet kleyn belet,
’t Is haest gheroskamt, en ghenet.
Het vier en is niet wel tot merghen,
In spaenders, of in stroo te berghen.
Dat in de beenen is ghebroet,
Wilt niet uyt ’t vleesch, wat datmen doet.
Natuer, al ist zelfs teghen danck,
Zy gaet altijds de zelve gangh.
Dat eens in ons is in-ghedruckt,
’t En wilt-er noyt zijn uyt-gheruckt.
Ghewoonte heeft een wreed ghebiet,
En dat oock niemant licht ont-vliedt.


Nood. uytterste. Ghebreck.
DOor nood zoo draeft het oude wijf,
En krijgt een kloeck en jeugdigh lijf.
Nood heeft gheen wet, Noch oock belet.
Gheen meester, die meer dinghen leert,
Als hongher, daer-men broot ont-beert.
Daer brood ont-breect, is ’t al te koop.
Wat kan-men hebben van de kat,
Als ’t vel? want dat is al haer schat.
[p. 453]
Men zal gheen kleeren eyschen oyt,
Van een die naect is, en beroyt.
Het is een dinghen, om te ghecken;
Een kaele kop het hayr uyt-trecken.
Een man, die gansch is bloot en naect,
Niet licht in roovers handen raect.
En eyscht gheen wolle van den ezel:
Of anders zijt ghy zelfs een ezel.
En eyscht daer van de weerd gheen visch,
Daer gheen rivier of water is.
Gheen beter zaeck, als wel te lijden,
Het gheen’ men niet en kan vermijden.
Verdraeght, dat ghy niet cont ont-gaen,
Zoo zult ghy wezen wel beraen.
’t Is zotheyd, dat-men vreest of schrickt,
Van ’t ghene God zoo heeft geschickt.
Laet willigh zijn, en zonder pijn,
Het gheen’, door noot, zal moeten zijn.
’t En is gheen bidden, maer ghebieden,
Het gheen’ men niet en kan ont-vlieden.
Die altijds wandelt zonder gheld,
Hoeft met gheen beurs te zijn ghequelt.
Een die gheen hooft en heeft op ’t lijf,
En maeck niet om een hoet ghekijf.


Nieuw.
NIeuwe bezems vaeghen best,
Beter als zy doen op ’t lest.
Wat nieuws, al heeft het gansch gheen nood,
Verstelt ons meer, als yetwes groot.
[p. 454]
Een nieuwen* molen, wel ghescherpt,
Maelt best het graen, datm’ in hem werpt.
Een quaede maer’,
Is veeltijds waer.
Het wert gheringh, hoe groot het zy,
Dat langh ons is ghebleven by.
Dat onze ooghen zijn ghewent,
Wert noyt van ons als groot er-kent.
Gheen dingh, hoe fraey, ons langh bevalt,
Dat veel in ons ghezichte valt.
Men eert veel meer, Een nieuwen heer.
Met nieuwe schoenen is-men bly;
De oude werpt-men aen een zy’.
De nieuwe koop, Heeft al de loop.
Al wat is nieuw, en noyt ghezien,
Is zoet in ’t eerste voor de lien.
Al zoectm’ het goed, men vindt het niet;
’t Quaed comt van zelfs, met veel verdriet.
Een on-gheluck komt noyt alleen,
Daer volghen altijds ander’ ween.


Adel.
HOe grooter man, en meer gheacht,
hoe eer zijn gramschap wert verzacht
Zoo edel yemant is van bloed,
Zoo ned’righ is hy van ghemoed.
Hoe hoogher dat wy zijn verheven,
Te meer moet ned’righ zijn ons leven.
[p. 455]
De leeuw is van natuer zoo e’el,
Hy vat gheen schaepen by de keel.
Die edel zeden thoonen kan,
Dat is een rechte edel-man.
Dat hy een e’el-man zy ghenoemt,
Die van goe’ zeden wert beroemt.


Occasie.
ALs yemant u een koe vereert,
Loop met een touw, en niet en keert.
Men can gheen vier met oly blussen,
Noch liefde dooden met te kussen.
Over maeghschap, over vriend;
Eerst ghekomen, eerst ghedient.
Eerst ghebroet, Eerst ghevoet.
Al gaef u God een Koninckrijck,
Aen-veerd het vry, want ’t is gheen slijck.
Eerst ghebaert, Eerst ghepaert.
Wie zoude spuyghen van het goud,
Dat yemant een in d’handen douwt.
Eerst ont-moet, Eerst ghegroet.
Die ’s morghens niet wel rijzen mach,
Verliest daer deur den heelen dagh.
Als een occasy is verloren,
Zy wert niet weder licht gheboren.
Als u yet goeds ghebeuren kan,
En treckt uw handen niet daer van.
Men bindt gheen hond, Aen kinder-stront.
[p. 456]
’t En zal niet altijds zomer zijn,
Noch alsm’ het wenscht, fraey zonneschijn.
Doet op u hoy, Als ’t weer is moy.
Neem waer den tijd, en ment uw hoy,
Terwijle dat het weer is moy.
Het yzer smeet, Dewijl ’t is heet.
Als ’t verckjen u wert t’huys ghebracht,
Houd op de zack, en neemt de vracht.


Ampten.
DAt yder een zijn zelven kent,
En blijve in zijn element.
Elck een die blijf in zijn beroep;
En wandel’ voor zyn eighen stoep.
Een kleyn huys, en dat wel verzien;
Een kleyne korf; en vol met byen;
Een kleyne hoef, en wel ghebouwt;
Een kleyne vrouw, en wel ghetrouwt.
Elck oeffen’ zich in dat hy weet,
En met zijn eyghen voet zich meet’.


Ouderdom.
HOe goed den ouderdom magh zijn,
Hy is van zelfs een zieckt’ en pijn.
Aen oude zacken, Is veel te lappen.
Het oude zeer, Krijght licht een weer.
[p. 457]
Het oude zeer, Gheneest niet meer.
De ouderdom, Gaet veeltijds krom.
Langhe leven, Is langhe beven.
Een oude hond, Veel dieper wondt.
Wie is, die ’t leven meer bemint,
Als die van oudheyd wert een kind?
De ouderdom is als een goot’,
Van alle quaed, zoo kleyn als groot.
Gheen menschen wenschen meer te leven,
Als die van groote oudheyd beven.
Een ouderdom met staetigheyd,
Dat is een kroon van heerlijckheyd.
Al wat is oud, Dat wort gheschouwt.
De ouderdom die is een ziect,
Die veegh, en naer de aerde rieckt.
Een almanack is in het lijf,
Van d’oude man, en ’t oude wijf.
Een yder wenscht te werden oud,
En als hy ’t is, daer niet van houdt.
Het voor-hooft en het aenghezicht,
Die zegghen yemants oudheyd licht.
Den ouden arend, grijs en taey,
Is stercker dan een jonghe kraey.
Men vindt veel gryzen, Maer luttel wijzen.
Een oude man, een jonghe vrouw,
’t Is een ghewisse kinder-bouw.
Een jonghe vrouw, by d’oude man,
Die hem met zoetheyd helpen kan.
De oude mans, en oude vrouwen,
Die moeten ’t met de tanden houwen.


[p. 458]

Gemenghde Spreucken, op maet’,
maer niet op rijm ghestelt.
GHetelde schapen dolen wel.
Daer is een muys in ’t meel gherocht.
Ghy hebt waer aen de hand te houden.
Men zou veel eer een bruyd pareren.
Men zou veel eer een Koninck zaelen.
Ghy wilt de zon een keers ont-steken.
Een keers ont-steken op de noen.
Wegh met de gloos, den text is klaer.
Het is zeer quaed den leeuw te scheeren.
Zoet muysjen wacht u steertjen wel.
Hy speelt altijds, mijn selven eerst.
Hy naeyt daer wel zijn naeytjen onder.
Het zien gaet verre voor het zegghen.
Het is daer altijds doode stroom.
De brieven zijn nu al te hoof.
Daer’s niet te veghen, dan de vloer.
Zy doen en weten katte-quaed.
’T en is gheen kost voor cleyne lien.
Het wert ghedaen, ghelijck ick zey’.
’T is gheen ghemeyne mans ghericht.
Dat komt uyt uwe winckel niet.
Hy naeyt vry met een groven draed.
Hy spint te grof, Om t’hebben lof.
Men magh gheen touw aen haer belegghen.
Hier mede hebt ghy heyligh-avond.
De deur gaet toe, Maer denct eens hoe?
[p. 459]
Hy moet daer af oock thienden hebben.
Het malle vel, Dat bolt hem wel.
Gheen schoonder praetjen voor u ghelt.
Zonder heer, zonder eer.
Men ziet zeer licht, hoe na by land.
Vermeluwt hout, Noyt op betrouwt.
Hy roept, als een die kreupel is.
’T is al goe’ dinck, zoo ick u zey.
Hy tiert ghelijck laurier, die brant.
Voor elck wat wils, dat deelt oock schoonst.
Daer light de slanghe in de maet’.
Hy is veel lichter als de wind.
Daer light de haze in het zout.
Hy is veel lichter als het korck.
Die met de mouw den neus noch vaeght.
’K en coop’ gheen hoop.
Die eens steelt, is altijds een dief.
Hy zou zijn eyghen naem vergheten.
Zoo langh’ men leeft, men hope heeft.
Groote luy, leuye luy.
Ick zal hem tot den been toe scheeren.
Hy wilt te vroegh met d’hand in ’t meel.
Hy is daer heel de wervel-draeyer.
Het is daer hertje wat begheerje.
Vrou modde leyt daer ’thuys ter deghen.
Den hond verleckert op een krengh.
Hy is daer al het doen, en laten.
Zijn tanden wat’ren noch daer van.
’T is hoyen, om weerom te hoyen.
Een zoete zieckt’, die vreughde gheeft.
[p. 460]
Hy is aen goude boeyen vast.
Gheen baet, of daer is by de schaed.
Het is de praet van ’t roode kousjen.
’t Komt op een thiende-deel niet by.
Hy slaet den hutspot al in een.
Is daer een goed, God hael-ze al.
Die brillen aen elck een verkoopt.
’T is een kaproen met hoy op-vullen.
Een kluytjen werpen in het riet.
Zy zullen hem op ’t hoofd noch kacken.
De zee zou eer een wijngaerd teelen.
Men zou eer koe’n van boomen schudden.
De haes die heeft den hond ghevangen.
Ghy zoect vast in de bies een knoop.
Bemint* my weynich, maer vol-hert.
Bemint, soo ghy wilt zijn besint.
De rechte prijs van minn’, is minn’.
Gunst voet cunst.
Die qualick is, die zitte neer.
Esels, die gheen packen draghen.
Hy reynight slijck met ander slijck.
Een groenen boom van selfs verdrooght.
De sanden zijn met hem verloopen.
’T dunct u soo goet, ’t dunct my niet quaed.
De man, die ’t aen-gaet, licht het op.
Het is een kuycken on-gheveert.
Hoe kan ick van die feeste blijven?
’T is heunigh uyt de braemen halen.
Hoe kan ick dat mijn hertjen weygh’ren?
Als God soo wilt, kalft oock een os.
[p. 461]
Hy is tot kloppenborgh gheraeckt.
Wat is dat meer, als water dorschen?
Het is me-vrouw van leelickdam.
’T is in een vysel water stampen.
Hy is hier in de belle-man.
Om een cleyntjen niet te bucken.
Hy sal de kat de bel aen-binden.
Men schept daer uyt een volle vat.
Hy sout van Gods autaer wel rucken.
Men schept daer met de groote lepel.
Den haes loopt voor sijn eyghen vlees.
Kap en kovel is hy quijt.
Hy heeft behouden kruys noch munt.
Een krekel baerde eer een os.
Ghy krijght hem niet licht aen den dans.
Soo vremt, als of-er sprack een peert.
Het is een man, dat’s dijn, dat’s mijn.
’T is tijd zijn schip van land te steken.
Hy zinght ghenoegh, wat dat hy is.
Moer uyt, vaer uyt, ’t heck van den dam.
Hy is alle boeven meester.
’T en baet by hem gheen lieve-moertjen.
Het gaet nu droef, hier is gheen troef.
Wel wat een dinck is mostaert nu!
De peper-wortel reynight ’t bloed.
Ick woude, en ick woud’ oock niet.
Gheen aers en dienter zonder dwangh.
Zijn zinnen die zijn al van huys.
Daer is een schotel vuyl ghemaeckt.
Tot gheen verhael hy comen can.
[p. 462]
Hy nam-der thien wel op zijn tanden.
Wat hy besteeft, mach hy bezeylen.
Hy ziet, of hy daer vijf op had.
’T is werck van jan van blaecker-bosch.
Hy heeft-ze op zijn duymtjen al.
Zy moeten vlieghen van zijn hand.
Hy heeft altijd on-weer in ’t hooft.
’T lest is het eerst, en ’t eerst het lest.
Hy heeft het vijfde vieren-deel.
In ’t hoeckjen daer de slaghen vallen
Hy laet niet een hoere maeghd.
Zy zijn al t’saem van een alloy.
Ghelooft gheen vrouw, al waerse dood.
De kinders hand is haest ghevult.
Hy loopt altijds op schut-ghevaert.
’T is altijds in de wind met hem.
Hert teghen hert is quade kans.
Laet uyt dien boeck wat meer vry commen.
De donder jaeght den nickert niet.
Het is een eel-man van der Gouw.
Hy houdt het hooft noch altijds boven.
Sluyt toe de deur, de pot loopt over.
Vrouw Groote-spoed die brack den hals.
Een drooghe turf is haest ont-fonct.
Elck dunckt zijn uyl een valck te zijn.
Zijn zelfs te lief, is niemant lief.
Een boos ghebuyr is Ioden vloeck.
’T ghingh hem zoo dood af, of hy stierf.
Een goed vier maeckt een goede kock.
Een looper, die gheen wey en hout.
[p. 463]
Een goed woord vint een goede sté.
Als zijn uw vinghers even lanck.
Een goede kock, een goed doctoor.
On-zeker ey, on-zeker kiecken.
En goed lied zalmen drymaels zinghen.
Elck ghelt, naer dat hem strect zijn gheld.
Het eene stael dat breeckt het ander.
Elck daeghjen heeft zijn lief en leet.
Hy heeft een lap nu in de mond.
Een yder voghel lieft zijn nest.
De wolf en zal gheen zielen eten.
Een deut ghespaert is oock ghewonnen.
Hy is zijn meester niet ont-loopen.
Vier wert met vier niet uyt-gheblust.
Hy is gheraeckt te uytjes-kerck.
Een yder ’t zijn, dat deylt oock schoonst.
Men is daer t’huys op sparen-dam.
Elck ’t zijn, zoo heeft de donder niet.
Ick hebb’ meer haezen hooren hoesten.
’T en is maer een ghewitte wand.
Ick zal ’t wel door mijn duymtjen zien.
Men moet een stock voor d’honden draghen.
’t Is volckjen al van een alloy.
Men moet en zout en oly hebben.
Zy zinghen al maer eenen zangh.
Elck een die trect zijn eyghen lust.
Een plompe zaegh’, die niet en snijt.
’T is al mal moertjen, en mal kindjen.
Hy beeft, eer dat ’t trompet noch slaet.
Hy hoort ’t ghewas, Van kruyd, en gras.
[p. 464]
’t Is of hy woude zemels knoopen.
Ick wil hem om de vingher winden.
Hy heeft ses kruyssen op zijn horens.
Niet meer en sprack hy als een steen.
Hy zal tot spijs hem wonders koken.
Wat kingh comt hier nu in de kabel.
Het zal op ’t eynd’ een wind-ey vallen.
Wat splis comt daer nu in het garen?
Hy wil hem aen de doornen wreken.
Al-eermen een zo’ mossels ziedt.
Hem is een vette zeugh’ ont-jaeght.
Nu zal hy heel den baers vergallen.
De onrust is haer winst en lust.
Men schrijfter met ghetand papier.
De kool en is het zop niet weert.
Wat can dat gheven tot de spind’.
Het zop en is niet weert de koolen.
Op schoon’ lien hals en wast gheen coren.
Hy tast te diep een in de mond.
De koe en wilt daer over niet.
Diens herssen-pan noch open-staet.
Twijffel doet een ander vraghen.
Die noch nat zijn achter d’ooren.
Die haer eerste warm-moes eten.
Yders haen wilt koningh zijn.
Ghy smeert u met een zachte boter.
Ghy strijct u met een heunigh smeer.
De bedel-zack die heeft een gat.
Een leghen hoeck, van gheen ghebruyck.
Een decksel op een edick-kan.
[p. 465]
Die noch de dop hanght aen den aers.
Van krom hout quam noyt rechte staeck.
Die nu noch in de liessens smert.
Zijn voet mach in zijn buydel niet.
On-rechte winst is rechte schae.
Men koopt niet veel gouds, om een ey.
Dit is nu hebb’ weer op een ander.
Hy helpt hem met gheen kluytjens aerd.
Men mocht dat wel wat minder spelen.
Hy gaf hem selfs zijn spoussel niet.
Van dat dack zal hy zeer wel kaetssen.
Die ’t al wilt hebben, niet en krijght.
Twee kraeyen met een schote schieten.
Hy scheert en schrapt ons tot de huyt.
Twee muyren met een quispel witten.
Hy vraeght een ’t hemde van den aers.
Hy heeft het spul gheheel verbakert.
’t Is altijds weer aen, ’t oude vraghen.
Ghy zijt niet heel noch uyt-gheleyt.
    Dat is: Ghy hebt noch meer te zegghen.
Hy zal op ’t laest ter pal noch komen.
Het hopen houdt het herte open.
Hy klouwt zijn hooft, al jeucket niet.
Ten waer de hoop’, men viel in hoop.
Leughen-zacken zijn vol pluymen.
Hy wilt het vel oock mede hebben.
Ick hebb’ een becken wel van doen.
’t Komt al noch, dat ten laetsten comt.
Ick werde buyck-zieck van dat spel.
Ick crijgh hier van de coude pis.
[p. 466]
Dat is een steeck; al bloed zy niet.
’t Is haghemunt van quaed alloy.
Goed-rijck, bloed-rijck.
Men moet het hooft den spijcker gheven.
Het schippert al, dat aen hem is.
Men heeft te licht een quade oogh.
Spreect uyt de mond, Zoo vry ghy kont.
Men can ’t wel aen zijn voor-mouw’ zien.
Hy moet noch eerst zijn wiecken proeven.
Een hard man op een weecke kaes.
Hy leert de oude, voor zijn baerd.
Mond toe, de man is noch al dood.
Hy zorgh, die ’t zorghen is bevolen.
Laet in uw hert gheen droes vernachten.
Laet eerst het meel wat zijn verkout.
Laet in uw buyck gheen wolf oyt wassen.
Laet d’hinn’ eerst op haer eyers komen.
De spieghel dient den blinden niet.
Des pennincks ree’n klinct altijds best.
Ten is gheen loode penningh weerd.
Wat is met wrot ajuyn te doen.
Hy moet van Grimbergh zijn gheboren.
Hy nam het wel van Gods autaer.
Men vint hem noyt, ghelijckm’ hem laet.
Ick scheyde uyt die wolven jacht.
Met blind’ en kreupel’ zich behelpen.
Van ’t schoon altijds schoon water vloeyt.
’t Is van den echten bedde niet.
Hy slaet met kussens groote buylen.
Elck hooftjen dat heeft zijn krawey.
[p. 467]
Hy luystert met gherecte ooren.
Ick krijgh’ grauw hayr, dat ick dat zie.
Hy leght zijn ooren daer te weyck.
Hy werpt de kolve naer den bal.
Zy hopen op een goeden teelt.
Met halver eer is hy daer af.
Hy moet te bedde barre-voets.
Hy heeft gheeten van een exter.
Een man een mossel-schelpe weert.
De twist-draed is daer nu ghesponnen.
Ghy wilt uw ziele niet verbrouwen.
Daer comt gheen stanck van eyghen dreck.
Hy wilt zijn ziele niet vermeten.
Hy drinct uyt een ghegaete can.
’t En kan de toetse niet verdraghen.
Ten baet gheen spraeck, daer ’t goud maer spreect.
Des pennincks klanck verdooft het al.
Die man en zal het schaep niet bijten.
Zeer fijntjens onder ’t huyckxken spelen.
Gaet op de kolen, dwers door ’t vier.
Daer is gheen oly in de lamp.
Daer is ghewis een muys in ’t meel.
Hy kloof’ een turfjen wel in dryen.
Hy heeft altijd een ruygh, of bloot.
Hy bleve op een luys wel dood.
Hy vult hem zijn kapproen* met hoy.
Hy leert de kreeften rechte gaen.
Den hecht een uyt de handen nemen.
Hy is niet blind, maer zonder ooghen.
Hy can met ’t kalf zoo gaen om ’t hoy.
[p. 468]
Hy is zoo grof als boone-stroo.
Hy heeft een stock in ’t wiel gheworpen.
Mijn zijn was op een ander veld.
Het schurft en wilt niet zijn gheraect.
Die van de lichte munte zijn.
Ghy zoect de stappen van de leeuw.
Zy herde-bollen altijds ’tsaem.
Zoo ghy voor pijpt, zoo danst hy nae.
Hy is als door een hord’ ghezift.
Hy krauwt hem zelven, dat het jeuct.
Hy wilt de vissen leeren swemmen.
Ghemeenen rouw die koelt zeer wel.
Ghy hebt den blinden-man zien leyden.
    Dat is: quansuys, ofjer niet van en wist.
Ghy dient de vorsch het water toe.
Ick hebbe houd en touw verloren.
Hy was weer in de ver’wery.
Al schijntet schoon, daer schuylt een boef.
Hy zal zeer haest den aftocht slaen.
’t En zal niet altijd zijn voor-wind.
Hy werpt de byle naer de steel.
’t En zal niet altijd zomer zijn.
Hy werpt den aker naer de touw.
Hy spreect, dat niet en hanght noch kleeft.
Hy mijt de asch, en valt in ’t vier.
Niet om de man, maer om het zijn.
Hy maeckt een put by een fonteyn.
Penningh is des penninghs broeder.
Hy wilt noch beter zijn, dan wel.
Wreect on-trouwe, met vergheten.
[p. 469]
Hy zal de kaets noch moeten gheven.
Hy gaf my niet, dat hy uyt-spouwt.
Hy zal het vaentjen laeten legghen.
Hy heeft een lijf noch in de kist.
De schouw’ en magh daer over niet.
Ick binde dat bene’ en mijn knije.
De druyven moet de zeugh’ betalen.
De roed’, die maect de kinders goed.
Natuer treckt meer dan zeven ossen.
Diens lied ick zingh, diens brood ick eet.
De nood doet oude wijven draven.
Dat elck behaeght, is quaed om hoeden.
De reden die verraedt het hert.
Gods meulen veeltijds spade maelt.
Dat spade merght, is veeltijds goed.
Naer quaden ougst, men zaeyt weerom.
De stem is grooter dan de man.
Ghy zult ghestooten warm-moes eten.
De tasch op zy wilt niemand zien.
Het is daer al in hongarijen.
De wolf en eet den winter niet.
Het zal een koeck op ’t laetst noch blijven.
De tongh die is den tolck van ’t hert.
Een hond is stout op eyghen dam.
Beslijckte voet vindt altijds wat.
Hy leeft altijds een hazen leven.
Uw’ webb’ die is nu op ’t ghetouw.
Hy heeft altijd een omme-zien.
Uw koren is nu in de molen.
De vader mach hem niet mis-saecken.
[p. 470]
Uw yzer dat wert nu ghesmeet.
Hy at wel een hoef-yzer op.
Zy connen wel malcander ruycken.
Dat is een steeck, al bloet zy niet.
Hy gaet te biechte by den beul.
Hy kruypt gheheel nu in zijn schelp.
Een kind, dat by zijn stief-moer klaeght.
Hy blaest altijds in ’t hoochste gat.
Hebt ghy geen wind, zoo roeyt by nood.
Hy is van ’t slecht eynd afghescheurt.
Begheeft de wal, aen ’t vlot-gras houdt.
Ghy hebt een Roomsche reys verdient.
Dat maect de heel musijcke doof.
’t Is uyt, alst in ’t ghebeente is.
Men loopt daerom de schoen in tween.
De kat en laet haer muyzen niet.
De reden, die heeft tongh en mond.
Den ezel gaet niet uyt zijn tred.
Zijn oogh en kan gheen wit verdraghen.
Met kool en krijt yet over-legghen.
Hy is daer vingher naest den duym.
Ghemeyn roep heeft altijd wat waers.
’k En zeyle, noch ’k en roeye niet.
Weet ghy-er een, hy weet-er twee.
Zijn woorden hebben slot noch wal.
Weet ghy een gat, hy weet een naghel.
Ghedeelt vier, dat en brant niet langh.
Wy willen steeds dwars in de waghen.
Gekronckelt hayr, gekronckelt hooft.
Ghy ziet my noch van achter niet.
[p. 471]
Ghedwonghen liefde haest vergaet.
Gheen water vindtmen zonder grond.
Hoe meerder vis, hoe droever water
Gheen dagh zoo langh, hy heeft een avond.
Hoe quader boef, hoe meer gheluck.
Met zotten ist niet wel te boerten.
Hy lacht ghelijck een huer-peerd doet.
Schoon voort-ghedaen, is half verkocht.
Den hongher leert de katten muyzen.
Zy kaetssen beyde van een dack.
Des heeren oogh maeckt vet het peerd.
Die spaed’ uyt gaet, comt spaed’oock t’huys.
Met zack, met pack, met kous, met schoen
Als ’t wel maer gaet, dan ist goed raden.
De wijn smaeckt altijds naer de stock.
Hy heeft verkeert zijn hemde aen.
Het schijnt, hy zal de zee uyt-branden.
Men moet niet op de stoppels zaeyen.
De dood ist eynd« van alle nood.
Ghy waert al uyt mijn boeck gheschrapt.
Ick hadde u heel door-ghedaen.
Uw penningh is niet ganghbaer hier.
De vorsch wilt met de sprinckhaen wedden.
Hy zal hem over ’t hooft al wassen.
Ghy zit hier op gheen heete kolen.
Ey lieve! laet de man toch leven.
Hy is al veel te kort voor ’t hooft.
Naer hands recht, niet naer lands-recht doen.
Het is een recht Ieronymus.
Die wil wilt hebben, moet wil doen.
[p. 472]
Hy zal nu ’t oud met ’t nieuw betaelen.
Voor hooft-pijn helpt noch krans noch kroon.
Kont ghy daer niet ba teghen zegghen.
Een hoer heeft wel een deughdsaem kind.
Het wert leegh water met die man.
Daer gaet meer liefs, als schoons te kerck.
Ghelijck de wolf de schapen mint.
Gheen wolf en at-er oyt een ziel,
De galgh en can gheen rijckert dragen.
Op yder woord gheen andwoord hoort.
Den rijcken hanghtmen in de schouw.
Een blind man vint oock wel een naeld.
Ghy hebt dien bal nu wel ghevat.
Daer viel noyt eyck van eenen slagh.
Een zaeck bestaet, In goede raed.
Verschrict uw vyand, hy ist quyt.
Het katten-spel, is muyzen dood.
Hy can de luyzen stilten maecken.
Het hooft is stercker dan de hand.
Altijds weerom, ghelijck een muggh.
De nijd kruypt in gheen leghe schuyr.
De wil ist zeghel van het werck.
De marct die zalt u lichte leeren.
De slecht’ doet alle dinghen recht.
De raed moet treden voor de daet.
Zijn zelfs te zijn, is duyvels zijn.
Die vroom wilt zijn, moet bed’len gaen.
De wille gheeft het werck den naem.
De mond is buycks doctoor en beul.
’t Vriest elck een, naer hy kleeren heeft.
[p. 473]ADHOC
Geen mensch hanght aen een anders hals.
’t Is vee, ghelijck daer is het stal.
Geen schaep hanght aen een anders voet.
’t Is noch niet aller heyligh’ avond.
’t Is beter, dan in d’hemd ghekackt.
Niets eer veroudt, als lof en eer.
Men draeght gheen vier wel in de schoot.
’t Is niet al meel, dat witheyd heeft.
Elck is hem zelf het beste schuldigh.
Gheen mensche gans en gaer van goud.
’t Is goed by anders heyrt te koken.
Gheen zoeter lijden, dan te hopen.
’t Is goed met d’heel huyd slapen gaen.
Gheen oort, dat niet verraet een moord.
Toe-zienders is gheen spel te grof.
Gheen water, dat gheen grond en heeft.
Gheen exter of zy heeft wat bonds.
Gheen grooter zond’, als arm te zijn.
Gheen ampt zo kleyn, ’t is hangens weerd.
Niet stouter dan een volle beurs.
Die wil doet veel, jae doet het al.
Eet wat ghy vint, denct wat ghy wilt.
De naer-heer die moet oock wat vinden.
Zoo ghy ghekooct hebt, richt oock aen.
Hoe liever kind, hoe scherper roe.
Ick bidd’ u, is een moord-gheschrey.
Hoe grooter luck, hoe meerder druck.
Kijck in uw eyghen potjen eerst.
Hoe meerder haest, hoe minder spoed.
Groote voghels, groote nesten.
[p. 474]
Hoe vromer man, hoe min gheluck.
Al zacht in ’t dorp, ’t gheboert is droncken.
Den hongher is een goede kock.
Ghelijck ghedeelte maect gheen twist.
Hebt ghy een sweerd, ick heb een degen.
Verdeelde hanen eet de vos.
Harde landen, harde luyden.
Vette landen, leuye luyden.
Een raef broeyt gheen kanary-voghel.
’T en waeyt niet altijds eene wind.
Daer zal noch menigh radt om-gaen.
’t Mach licht zijn, dat niet swaer en is.
d’Een duyvel deert den ander niet.
Veel ezels, die gheen zacken draghen.
Daer zijn veel narren zonder kolven.
In ghersten-oughst zijn d’hoenders doof.
By narren moetmen narren werden.
Men zal gheen zack met zijde naeyen.
Het loopen scheelt te veel van koopen.
Men moet den boogh’niet over-spannen.
Die willigh is, is licht te wincken.
In heeren herberg teert-men minst.
Men zal geen goed lied heel uyt-zingen.
Ionghe voghels, weecke becken.
Snijt aen, ter-wijl het is den ougst.
Gheen andwoord, is een andwoord oock.
Men gaet oock verr’, met goede moeyt’.
Een cleynen reghen maect oock nat.
Men hout langhst huys, met halve kost.
Lam, lam, is wolvens vesper-clock.
[p. 475]
Met niet met al, beghintmen niet.
Langh te hove, langh in d’hel.
Met swijghen kanmen niet veel praten.
Langhduerigh is gheen eeuwigheyd.
Men andwoord veel, met stil te swijghen.
Langhe kleeren, corte zinnen.
Met veel te slaen, wert stock-vis zacht.
Laet-duncken maect den dans niet quaed.
Met weynich wetten heerschtmen best.
En laet niet naer, zoo raect ghy hoogh.
Vier oogen zien veel meer als twee.
Leght op een schip niet al uw goed.
Om ghelt wert ’t al te koop ghestelt.
Men eert den boom oock om zijn scha’uw.
On-nutte katten leven langh.
Men vint noyt gheen bescheten lief.
Dat lange koockt, dat wert verkoockt.
Men can zich niet te wijt bevrienden.
Daer gaen veel ezels op twee voeten.
Men slaept zich zelven niet gheleert.
Wat uyt is, dat en zal niet sweeren.
Men cust het kind van ’s moeders weghen.
Wat haest aenwaeyt, zeer haest verwaeyt.
Men moet den vos met vossen vanghen.
Dat u niet brant, en blaest dat niet.
Men moet een boer met boeren plaghen.
Dat u niet brant, en lescht dat niet.
Beghint met God, en spouwt in d’hand.
Wat zelden komt, dat komt ghewis.
Men moet zich strecken nae zijn deken.
[p. 476]
d’Een kraey pict d’ander d’oogh niet uyt.
Hoe hoogher berg, hoe dieper dal.
Gheen koopman, die daer altijds wint.
Het minste moet nae ’t meeste gaen.
Het meest’ moet dickwils ’t minste wegen.
Hoe eelder hert, hoe swacker knye.
Het hoy en volght de peerden niet.
Hoe meerder vis, hoe droever water.
De groote vis springht uyt de ketel.
Hoe vuylder zogh, hoe grooter dreck.
De groote visschen scheuren ’t net.
Hout altijd ’t schip te midde waters.
De beste koeyen zijn op stal.
In zulcke waters, zulcke vissen.
Goe wijn en heeft gheen krans van doen.
’t Is alle daegh gheen vastel-avond.
Goe ware prijst haer zelven meest.
’t Is beter naer, als voor ghelacht.
Is ’t gheld op ’t eynd, ’t gheloof is ’t eynd.
’t Is altoos vetst, in anders schotel.
De eene wolf bijt d’ander niet.
’t Is goed met heel huyd slaepen gaen.
’t Een quaed het ander quaed verdrijft.
’t Is haest gheschiet, alst wezen wil.
d’Een mes hout ’t ander in de schee.
’t Is quaed, van pas twee heeren dienen.
Mans loghen is der vrouwen troost.
’t Is quaed al ’t krom-hout recht te maecken.
Het eene woord lockt ’t ander uyt.
Het hanght al aen een goed beduyden.
[p. 477]
Met spel ghewonnen, scheyter uyt.
Men zal ’t kind niet met ’t bad uyt-schudden.
Met aerbeyd krijghtmen vier uyt steen.
Met goed ghemack zoo raectm’ oock voort.
Men houdt langhst huys, met minste kost.
Met zotten ist niet wel te boerten.
Men zal niet al doen, dat men magh.
Men andwoord veel met stil te swijghen.
Men zal gheen zack met zijde naeyen.
Naer bruyne kerssen klimt-men hoogh.
Men sluyt geen brood voor vrienden oyt.
Men leert niet dan met schaed of schant.
Men magh wel lacchend waerheyd zeggen.
Naer hooghe vloeden, diepe ebben.
Geen gout en kooptmen zonder schuym.
Naer reghen, komt de zonne-schijn.
Men derf gheen luys in pelssen zetten.
Natuere gaet de leer te boven.
Een mal gheboren zondight niet.
Natuer die is ons naest’ ghebuer.
De lust die maect den aerbeyd licht.
Natuer trect meer dan zeven paerden.
’t Komt al, dat noch ten lesten komt.
Niet is vol-maeckt als God alleen.
De kinders die gaen kinders gangen.
Op al-mans wegh en wast gheen gras.
Katten kinders muyzen wel.
Schoon voort-ghedaen, is half verkocht.
’t Is quaed, met vossen, vossen vanghen.
Uw armen stroopt, en zeght, God wouds.
[p. 478]
Tot korten tijd behoeft veel haest.
De beeste dood, ’t fenijn is dood.
De kreupel danst ghemeen’lijck voor.
’t Is quaed in quaed gherucht te commen.
Men zoecket, daer ’t verloren is.
Het lust my, als een dief om ’t hanghen.
Gheen mensch heeft d’eer, als dieze doet.
Het moet al nae zijn pijpen danssen.
Trouw-wel, die reet wegh met het paerd.
Een cort lied, dat is haest ghezonghen.
Het werck tuyght wat de meester was.
Die maect het cleed, en draeghet niet.
Hy vast ghenoegh, die qualick eet.
Die loopt, die loopt, die vlucht, die vlieght.
Wat kan de roock den hanghel doen?
Wel leven doet wel over-leven.
De moeden os heel zachtjes treedt.
Een hond verhonghert vreest gheen stock.
De moeden os veel vaster gaet.
De beste wijn maect ’t quaedste hooft.
Gaet daer ghy meugt, sterft daer ghy moet.
De nood maect cleyn’soldaten groot.
De wegh die loopt voor-by de deur.
’t Is haest ghenoegh, ist wel ghenoegh.
Die steert en is niet van dat kalf.
Hy wint ghenoegh, die ’n hoer verliest.
Dit is de bruyd, daer ’t al om danst.
Hy eyscht ghenoegh, die swijght en dient.
Die noyt en viel, noyt op en stond.
Een roode lucht, of blaest, of pist.
[p. 479]
Veel graentjes maken eenen hoop.
Het goud wert aen de toets gheproeft.
Hy spreeckt verkeert zijn Vader-ons.
Voor d’oude kat, een teere muys.
Heeren bidden is ghebieden.
Zy slaepen niet al, die daer snuyven.
’T en is niet altijds bruylofts-feest.
Voor-leden tijd comt nimmers weer.
Elck voor hem zelf, en God voor al.
Voor stroom en wind is ’t goed te zeylen.
De kat die slaept, en weckt niet op.
En vlieght niet, eer ghy vleughels hebt.
Hy werpt die kat hem aen het been.
Men zal ’t zoo haest gaen, als beloopen.
En zoeckt den nacht niet op den dagh.
Verr’ zien, is ’t beste op het spel.
Hy zoeckt vijf voeten in een schaep.
Veel verckens maken dunne spoelingh.
Aen elcken Sant zijn eyghen keers.
Veel kocx verzouten licht den bry.
Hy moet het met den ruggh betaelen.
Vecht coel, en een half uyr te langher.
Zijn rugghe zal mijn borghe zijn.
Tot Godes hulp, noch aerbeyd hoeft.
Gheen hayrtjen dat gheen schaduw geeft.
Tot een quae quast, een harde bijl.
Dat nyt is, dat en sweert niet meer.
Te vele zorghe breect het glas.
Den goeden hond het goede been.
Die my bemint, bemint mijn hond.
[p. 480]
’t Is quaed den hond een bed te maken.
’t Gheld is de bruyd, daer elck om danst.
Hy heeft het al op ’t lest verzouten.
’t Vier wert met oly uyt-gheblust.
Twee billen in een broeck by een.
Twee hoofden onder een kapproen.
Hy houwt zich met de byl in ’t been.
Twee ooghen onder eenen hoet.
Gheweyghert gheld wert niet verquist.
Wacht u van die gheteeckent zijn.
Hy gheeft dry koecken voor een brood.
Daer ’t vier is groot, is grooten roock.
Daer quam noyt van een koe een hert.
Twee lijsters aen een lijm-stangh vast.
’t Is van een ezels schaduw twisten.
Men maect gheen krans van alle blommen.
’t Is twisten van een gheyten hayr.
Daer honden zijn, daer zijn ook vloon.
Drye beten en een boone gheven
Die ’t langh heeft, laet het hanghen langh.
Van schoone vrucht komt vuyle wind.
Die winnen wil, moet zetten by.
Twee ooghen zien veel meer als een.
Die niet en waeght, die niet en heeft.
Van ’t valsche goed, komt ’t ware quaed.
De baete wackert elck end een.
Hy kneet, eer ’t koren is ghemaelt.
De voor-baet is den armen goed.
Ghemaelde bloemen riecken niet.
Elck een is heer van zijn ghezicht.
[p. 481]ADHOC
’t Is beter buyghen, als te breken.
Des nachts zijn alle katten graeuw.
Den laetsten man die byt’ de hond.
Van reuck, het brood; van smaeck, het zout.
Op quade weghen haestmen zeer.
Naeyt dat ghy naeyt, niet dat ghy breect.
    Dat is; Naeyt stercke stoffe.
d’Een wolf en eet den ander niet.
Den laetsten man die eet de wolf.
’t Komt uyt den bergh, daer van hy brandt.
Hy heeft den os aen ’t gras ghebonden.
Den ylen buyck en heeft gheen oor.
Hy heeft den ringh, maer niet den steen.
De lust maect schoon, dat leelick is.
Hy heeft een schoone vis ghevanghen.
Die boos is, denct altijds bedrogh.
Een man die koude voeten heeft.
Het quaed jaer comt al swemmend’ in.
Hy werpt den steen, en berght zijn hand.
Elck weghjen heeft zijn mist en slijck.
Hy heeft de vos ghestroopt het vel.
Een spade zoon, een haestigh’ wees.
Hy heeft de sleutel van het veld.
De naeld en draed ist halve kleed.
Een man die bloed heeft achter d’oor.
De galgh neemt wat haer toebehoort.
Hy is met bus en zalf verzien.
Dat cracht niet can, dat can ’t verstand.
Hy is verzien met naeld en draed.
Te langh is beter als te cort.
[p. 482]
De puyt en wilt niet uyt de poel.
Te ruym is beter als te nauw.
De zael en past den ezel niet.
Daer zijn meer daghen, als saucijssen.
Achillis lans, die wont en heelt.
’t Gherucht is meer als al de noten.
De eer gheeft goud, het goud gheen eer.
Een anders quaed hanght aen een hayr.
De mensch is d’ander mensch een wolf.
Bergh en rivier zy mijn ghebuer.
De mensch is d’ander mensch een god.
Dat Martha sterf, maer sterf verzaet.
Het paesschen loopt zeer hoogh op ’t jaer.
    Dat is: Het kost vele.
De kost die doet de lust vergaen.
De exter laet haer hipp’len niet.
De jonghen zijn den hond ghelijck.
De kaers, die voor-gaet, licht wel best.
Ick hebb’ de mate van zijn arm.
Gheleerde lien, verkeerde lien.
Ick ken mijn eyghen ossen wel.
Het hanght al aen een goed beduyt.
Onwetenheyd en is gheen zond.
Vroech meester maect een spaede knecht.
De ranck’ altijds de stock ghelijckt.
Vroegh henghst, vroegh ghuyl.
Het quade gat en wilt gheen eynd.
Het ey dat wilt den hane leeren.
De krabben gaen van over dwers.
De kreupel man danst altijd voor.
[p. 483]
Het eene yzer ’t ander vylt.
Wat haest yet wort, oock haest ontwordt.
Verghift wert met verghift ghedoot.
Die lichte lacht, die schreyt oock licht.
De krans en maeckt de herbergh niet.
Die veel begint, niet veel en eyndt.
God straft de zonde met de zond.
De on-trouw slaet haer eyghen heer.
Al doende leertmen beter doen.
Het schalckxken loont zijn meester wel.
Ieloersheyts bete noyt gheneest.
Als ’t schaepken blaet ’t verliest een beet.
De vrucht van liefde is de liefd.
Een volle tonne niet en bomt.
Te veel of weynigh breeckt het spel.
Alle dinghen laet hem zegghen.
Op eene nacht groeyt duyvels-broot.
Woorden vollen gheenen zack.
Het fraeye doeck de stangh verçiert.
Weynigh woorden, en die vast.
Een mensch kan licht zijn zelfs bedriegen.
Een cort lied is zeer haest ghezonghen.
De tweed’ ghedachten zijn de best.
Daer gaen veel woorden in een zack.
’t Serpent licht tusschen kruyd en blom.
Het vat gheeft uyt, dat ’t in zich heeft.
Het op-schrift van die pot is goed.
Wie can den hond ’t gheblaf verbien?
Een dood man is gheen oorloghs man.
Niet om het snot, maer daer ’t aen hanght.
[p. 484]
Een man die zout heeft in den hoet.
Gheen* feest, of heeft haer weder-feest.
Zijn penzen zijn in wijn ghekoockt.
Het muyst al, wat van katten comt.
Hy heeft zijn aenzicht in zijn hand.
Het koren rijpt al metter tijd.
Het is een peerl in loot ghezet.
Het jaer is aen gheen staeck ghebonden.
Ghekoockte kreeften schijnen rood.
De tijd is Gods, en ons met een.
Hy werpt de stele naer de byl.
De lust die maect den aerbeyd licht.
Hy speelt en maeckt den byte-bauw.
De loon verzoet de pijn en moeyt.
Hy dondert wel, maer blixemt niet.
De aerbeyd is quaed aerbeyds loon.
Hy maeckt een spille van een pijck.
Het eynde draeght altijds de last.
Zy zijn een koppel en een paer.
Vryheyd, Blyheyd.
De kelder vullen tot de vout.
Te veel maect weedom in de buyck.
’t Is beter sweeten, als te beven.
De zot volght altijds ’t meeste volck.
Zijn hooft noch onder ’t scheer-mes is.
Kranck vleesch, dat maect een krancke gheest.
Zoo waer, als dat de ezels vlieghen.
Het lijf heel valck.
Een meeuwend kat en muyst niet wel.
Hy hout het gheckjen in de mouw.
[p. 485]
Ghy krauwt het vette vercken wel.
Schoone appels zijn wel zuer.
Hy heeft een quade kat te villen.
Smids zijn voncken wel ghewoon.
Ziet, of de duyvel stoppels kackt,
Smeeren maect de huyd ghedweegh.
Ghy krauwt hem, daer ’t hem niet en juct.
Die pijl comt uyt uw koker niet.
Hy werpt de keten naer de ketel.
Vervult u niet, zoo berst ghy niet.
Hy werpt de boghe naer de pijl.
Ghekaeckel, zonder ey te legghen.
Die tand-pijn heeft, die treck’ den tand.
Het gaet, alst gaet, niet als het hoort.
Die niet en valt, en staet niet op.
Een goude schee, een looden mes.
Die kneet of bact, gheen koeck ontsteelt.
De naelde steect den doren uyt.
Men kent geen dingh, dan alsm’ het mist.
Een yder cramer prijst zijn waer.
Het voor-hooft gaet voor ’t achter-hooft.
’t Is zilver, ’t welck is zilver weerd.
Men vanght gheen haze met een koe.
Gheen hayrtjen, dat gheen schaeuw en maect.
Men vanght gheen winden met een net.
Elck een voelt koude, naer zijn kleed.
Men vanght gheen visschen in de locht.
Een groote schoe, een cleyne voet.
Het is een wind-ey, dat hy broet,
Hy bouwt Kasteelen in de lucht.
[p. 486]
Veel handen maecken licht het werck.
Een zack ghebroken houdt gheen graen.
’t Zijn zotte praetjes uyt de school.
Hy ziet drye dinghen aen voor twee.
Een schip wilt maer een groote mast.
’t Heet visschen met een gouden hoeck.
De weerelt wilt maer eene zon.
Hy heeft een riem in yders boot.
Hy heeft de handen in dat deegh.
En zet gheen voet in anders dans.
Een huys niet wel twee honden lijt.
Hy heeft veel yzers in het vier.
En eyscht gheen kleed van naeckte lien.
De zorgh bringht grijze hayren voort.
Noch al, van al, noch over al.
De zorghe groeyt dwers door zijn hoed.
Allenghskens eet het wolf het schaep.
De zorgh can dooden wel een kat.
Een mensch moet kruypen, eer hy gaet.
Een kat magh op een Koninck zien.
Een zulck beghin, een zulcken end.
De kat weet wel, wiens lip zy lect.
Hy mach wel d’Arcke Noë zijn.
Belijd uw schuld, en wert ghehanghen.
Hy raeckt den hemel met de hand.
Een schurfdigh peerd gheen kam en lijdt.
Hy is meer dobbel, als ajuyn.
Hier is de deur, en daer de wegh.
Hy heeft de miere in de tongh.
Wat is met wrot ajuyn te doen?
[p. 487]
Een kleyne pot die is haest heet.
Hy is een cijfer in ’t ghetal.
’t Is beter laet, dan nimmermeer.
Het is een hooft, maer zonder tongh.
’t Is noyt te late, wel te doen.
Een arend noyt gheen vlieghen vanght.
Hy gaet zeer verr’, die noyt en keert.
Een olyfant gheen muys en vanght.
Wat past de schilt-pad op een vliegh?
Die koud is, dat hy blaes’ het vier.
Niet neer-gheleght, niet op-ghelicht.
’t Zijn jonghen al van eender worp.
Zijn neus en lijdt Gheen spot, noch spijt.
’t Zijn jonghers van de zelve school.
Met d’eene zieckte d’ander weeren.
Zy zijn al van het zelf ghewas.
Hy steeckt zijn mes in anders schee.
Hy is uyt ’t zelve ey ghepict.
Hy pleyt daer in een vremde banck.
Te meer verlies, te min bezit.
Hy is daer in een anders lucht.
Zijn wijngaert-stock beghint te druypen.
De hongher breeckt een steenen wal.
’t Is beter wat, dan alles quijt.
Hy raeckt den naghel op het hooft.
’t Is quaed te vissen zonder net.
De liefde best door liefd ont-steeckt.
’t Gheld is de zenuw van de krijgh.
Het eene mes het ander wet.
Een jonghe sant, een oude droes.
[p. 488]
Naer by de kerck, en verr’ van God.
De vis light altijds in de kuyl.
Een groot geslacht, maer weynig vrienden.
En gaet niet buyten d’oude wegh.
Een vriend is d’een’ helft van de ziel.
Een mugghe by een olyphant.
De roover wert wel zelf berooft.
Een fleuytjen by een krijgh-trompet.
De leeuw wert uyt zijn klaeuw bekent.
Een padde by een snellen haes.
De vos is vry een slimme beest.
Een kraeye by een nachtegael.
Elck gaet nu by de vos te school.
Hy heeft een staeck gheswolghen in.
Met onçen wijs, met ponden zot.
Een wonder duert maer neghen daghen.
Een uyl is koninck van de nacht.
Het zilver heeft een zilver klanck.
Een narren bout is haest verschoten.
Ick ken wel vlieghen in de melck.
’t Is heunigh in een leeuwen mond.
Twee duyven met een boon alleen.
Hy bint den hond aen ’tschapen vleesch.
Die struyckelt, is haest op-ghelicht.
Peck en oly bluscht gheen vier.
De zot neemt ’trecht voor ’t averecht.
En of de hemel viel om leegh.
Nieuwe bezems vaeghen schoon.
Die heel is gheest, en is gheen vleesch.
Onder ’t zeyl is goed om roeyen.
[p. 489]
Een yder dingh is als m’ het acht.
On-kruyd groeyt ghenoegh van zelf.
Een man die op twee snaren speelt.
On-trouw slaet haer eyghen heer.
Een dingh ghelijck is ’t zelve niet.
Oude vaeten leken gheeren.
Hy speelt, ziet my, en ziet my niet.
Schurft is metter haest gheraeckt.
De zaeck is tot den bast gheraeckt.
Schurfdigh zijn leert zeer wel krouwen.
’T is water in de asschen ghieten.
Schuym en ghist en is gheen bier.
Te korte scheut verliest het spel.
Slaghen maken zotten wijs.
De boom wert uyt zijn vrucht bekent.
Spotters huys dat brandt oock wel.
De smaeck is beter als de reuck.
Stelt in ’t vier-kant alle dingh.
Men wert noyt quijt een goede daet.
Teghen stroom is quaed te swemmen.
Weynigh woorden, vele wercken.
Vrienden kost is haest ghekooct.
Hy vat de brock hem uyt de keel.
Wat te wachten, heert zeer wel.
Hy neemt den hecht hem uyt de hand.
Woorden gaen ons niet in ’t lijf.
Misschien eens rood, en thienmael bleeck.
Zeldzaem dat is aenghenaem.
’t Is een verlichtingh voor de dood.
Zorghen breect gheen stroo in stucken.
[p. 490]
De ghier naer ’t doode lichaem wacht.
’t Swaerdste moet het meeste weghen.
’t Zijn woorden voor de doode lien.
Niemandt wert aen tafel oud.
’t Is by een stief-moer dat hy klaeght.
Verre water blust gheen vier.
Ghy zinght daer aen een doof-mans deur.
’t Is een kabel t’huys op zolder.
Men sprack veel beter met een post.
Droevigh water spieghelt niet.
Hy moet gheboren zijn ter meulen.
Hy is rijck, die niet ont-breect.
Veel doover als een spijcker is.
Kleynen reghen maeckt oock nat.
Daer schuylt een slanghe in het kruyd.
Kleyne hondjes bijten oock.
Dat land en heeft gheen klaere kust.
Een exempel maect gheen reghel.
Den droncken man niet op en weckt.
Moye dinghen staen zeer moy.
Hy scheert den leeuw.
Beter sterven, als te quelen.
Hy heeft den wolf by d’ooren vast.
Quaed op quaed is onghezond.
Hy treckt een oud huys op zijn hooft.
Hamers, beytels, ’t is alleen.
Een sweerdt dat aen een draetjen hanght.
Quade zorgh verloos de koe.
Een vercken onder ’t mes of stock.
Ghy zult lustich stock-vis eten.
[p. 491]
Hy is een haen, maer op zijn nest.
Mostert naer het middagh-mael.
Hy wou wel hebben droes en al.
De spaerder wilt een teerder hebben.
Rauw leder wilt wel recken uyt.
De spaer-pot hoort de ghilden toe.
Hy heeft de kam hem af-ghesne’en.
Ont-breecter brood, ’t is al te koop.
Die wel is, moet zich houden wel.
Een ambacht heeft een gulden boom.
Men kent den wijn niet uyt de krans.
Een bed’laers tas is nimmers vol.
Daer groeyt geen kruyd op heeten oven.
Een man ghedreyght, leeft hondert jaer.
Men maeckt van niet gheen vette zop.
Een goede schutter schiet wel mis.
Die vloeckt en schent, Geen God en kent.
Een goet woord vint een goede ste.
Hy eet zijn koren groentjens op.
Een luys verhonghert bijt zeer scherp.
Elck een die groet de maen die groeyt.
Een kinder-hand is haest ghevult.
Wie zal de kat de bel aen-hanghen?
Een kort lied, dat is haest ghezonghen.
Die vele drinckt, moet dorstigh zijn.
Een le’egh mensch is een duyvels kussen.
Die spelen wilt, die zette by.
Een leughen brenghter thiene me.
Die recht doet, zal oock vinden recht.
Een maeght alleen en maect gheen dans.
[p. 492]
’t Is kunst, by tijd’ een nar te zijn.
Een man maer een mans gangh en gaet.
Men kent een best van achter rugh.
Een paerd dat is zijn voeder waert.
De tongh is ’t best, en ’t booste lit.
Een quaed wijf is een quaed kleynood.
Den tooren die wert langhsaem out.
Een kalf verdroncken waeghtmen licht.
De tijd verraet, en hanght den dief.
Een volle ton bomt niet met al.
De tijd is aen gheen pael ghebonden.
Een zotten rechter, corte vonnis.
Daer had noyt goed man quade vrouw.
Een eerlick hert heeft veel te lijden.
Daer dwangh ontbreect, daer is geen eer.
Elck in zijn neeringh is een dief.
Op ’t venster leytm’ het beste brood.
Elck voor zich zelf, God voor ons al.
Vermoeyde ossen treden stijf.
Gheboden dienst en doet gheen dienst.
Leelick zien, en snyt niet zeer.
Gheen kroon of krans, zal hooft-sweer heelen.
Hebt ghy gheen eyers, broed het nest.
Gheld is de bruyd, daer ’t al om danst.
De kaers die voor-gaet, licht wel best.
Ghemeene plaghe rust zeer wel.
Men moet den nar met stocken luyzen.
Ghestolen beetjens smaken wel.
Nae-rouw wert alle daghe nieuw.
God ende eer zijn noyt van een.
[p. 493]
Toe-geven stilt veel krijgh en twist.
By de luyden is de neeringh.
De dood en spaert noch kleyn noch groot
Al zietmen lien, men kentse niet.
De baete wackert meest den man.
Des weerelds blydschap scheyt met druck.
Daer had noyt goed man goede vrouw.
Alle diensten die zijn smeerigh.
Berouw quam nimmermeer te laet.
Alle dreyghers vechten niet.
Ghereed gheld dat kan nauwe dinghen.
Yders vriend is yders gheck.
Alst wel gaet, dan ist goed te raden.
Alle raders zijn gheen ghelders.
Als ’t spel op best is, zalmen ’t staecken.
Alle wolcken regh’nen niet.
Wel aen-ghetast, is half gevochten.
Arbeyd is quaed arbeyds loon.
Die niet wil maelen, miss’ het meel.
Bloode honden bassen veel.
Die niet wilt vallen, springhe niet.
Langhst de wal, daer vaertmen zekerst.
Als eene gheeuwt, zoo gheeuter veel.
In een zack gaet veel gheriefs.
De eene dagh die leert den ander.
Wijn en bier dat volght den tap.
Die ’t niet en kan, en speel het niet.
Deerlick zien, is half ghebeden.
Die niet en wiet, en twijffelt niet.
Het diere schip, dat blijft aen land.
[p. 494]
Die niet en heeft, dien niet ont-valt.
Duyck en schuylt, laet over-gaen.
Die niet en waeght, die niet en heeft.
Eyghen wille brandt in d’hel.
Die voorwaerts wilt, dien leent de hand.
Die veel in-draeght, draeght veel oock uyt.
Die maer een oogh heeft, wacht die wel.
Groote weelde, domme zinnen.
Die veel beginnen, weynigh eynden.
Harde smacken leeren wel.
Die niet en zorght, en heeft gheen eer.
Heeren bidden is ghebieden.
Die niet en wil, die niet en zal.
Heeren dienst en is gheen erf.
Die keure heeft, die heeft oock anghst.
Heeren peeren rotten niet.
Die heeren dient, krijght heeren loon.
In vertieringh is de baet.
Die haest ghelooft, is haest bedroghen.
Iocken zonder zeer te doen.
Die zoect ghemack, die blijve t’huys.
Ionghen enghel, ouden duyvel.
Die ander jaeght, zit zelfs niet stil.
Korte reyen hoven wel.
Die spaert de roed, die haet zijn kind.
Korte rek’ningh, langhe vriendschap.
Die daer in is, die moet daer door.
Koopt gheen katte in een zack.
Der heeren zond, der boeren boet.
Laet de dood’ haer dooden graven.
[p. 495]
Den roock die zoeckt de schoonste lien.
Liefde teelt oock weder-liefde.
Den mensch schort niet als dancbaerheyd
Metter tijd het koren rijpt.
Den armen is de schaemt’ on-nut.
Nae de bladers, valt den boom.
De winnend’ hand, de milde hand.
Neeringh is gheen vaste erf.
De zinnen moeten hebben werck.
Niemant is met kunst gheboren.
De vroed is altijds op zijn hoed.
Niemant is het recht ont-wassen.
De vloeck blijft in zijn eyghen hoeck.
Niemant hinct van anders zeer.
De schae gaet veeltijds voor de baet.
Men werpt een nar haest uyt de wiegh.
De roed, die maeckt de kinders vroet.
Natuere gaet de leer voor-by.
De rijckste maer een hemd behoudt.
De nijt haer eyghen zelf verbijt.
De rente loopt al slapend’ om.
De nijd die is des duyvels krijt.
Het recht is uyt de re’en gemaeckt.
Wel neemt een wijf, zoo comtjer af.
De oude rat die schouwt de val.
En roept gheen haes, hy zy in ’t net.
d’Onnoozel’ die betalen ’t gh’lach.
Zelfs in-ghebroct, zelfs uyt-gheeten.
De oogh ziet verder als de buyck.
Spade vruchten dueren langh.
[p. 496]
Wat spade komt, dat druckt wel in.
Het spaede zaed komt wel te raed.
Die nydigh’ quelt hem zelven meest.
Het spel doet veel de tonghe spaeren.
De naeckte die is quaed te rooven.
Doet wat ghy kont, en noch wat min.
De lije-boom staet alder langhst.
Vele woorden, weynigh herts.
Treckt zachtjens aen een krancke touw.
Daer gaen veel woorden in een zack.
De Lands-heer ziet, en reyckt oock veer.
Naer een spaerder, comt een teerder.
De koeckoeck roept zijn eyghen naem.
Nieuwe bezems vaeghen wel.
De kap en maeckt den Munnick niet.
Niemant nut, is niemant lief.
Noyt goede Munnick ghingh alleen.
Veel gheschreeuws, en weynigh wol.
Als een koe biest, zoo biezens’ al.
Men danst hier al met open deuren.
Al te vele scheurt den zack.
De kaerze uyt, de schaemte uyt.
Al te veel, niet wel en smaeckt.
Als lijsken weet-al thoont hy hem.
Al te scherp maeckt schaerdigh ’t mes.
Ghy meughter met een stock nae-slaen.
Die al te wijs is, is een gheck.
’t Ghemeen dat hoort aen elck end’ een.
Te groote zorghe stoot in ’t slijck.

                EYNDE.


[p. 497]

TAFEL
Der Materien.

A.
Adel. fol. 454.
Aelmosse. 265.
Achterdencken. 389.
Advocaet. 1. 432.
Aerbeyd. 132. 429.
Aerd. 357.
Aerde. 396.
Aermoed. 265.
Al. 278. 434.
Allenghs. 308. 434.
Ambacht. 382.
Ampten. 456.
Anders. 33. 368.
Andwoorde. 367.
Anghst. 171.
Avontuyr. 365.

_____________

B.
Bate. 84.
Bedrogh. 187.
Beeste. 47.
Begheerte. 339.
Beghin. 182.
Belacchen. 246.
Beleeft. 359.
Belofte. 100.
Bemoyen. 365. 441.
Bequaemheyd. 52.
Berispen. 129.
Beroepen. 393.
Berouw. 321.
Besmettingh. 424.
Billigheyd. 427.
Bewaringh. 146.
Bidden. 330.
Byzonder. 353.
Blijdschap. 221. 444
Blind. 140.
Blijven. 379.
Bloot. 76.
Boer. 64.
Boosheyd. 438.
Borghe. 100.
Bot. 64.
Bouwen. 231.
Brand. 396.
Brood. 49.
Buyre. 231.

_____________

C.
Cieraed. 352.
Compagnie. 344.
Conscientie. 351.
Contrarie. 348.
Couragie. 317. 411.

_____________

[p. *498]

D.
Daden. 2.
Danckbaer. 115.
Dans. 323.
Deughd. 361.
Dief. 217.
Dienaer. 332.
Dienst. 332. 439.
Dieren. 47.
Dochter. 397.
Doctoor. 260.
Dood. 296.
Dranck, 7.
Dreyghen. 319.
Droefheyd. 163.
Dronckenschap. 168.
Duyvel. 384.
Dwaelen. 394.
Dwangh. 303.

_____________

E.
Edel. 285. 454.
Eendracht, 44.
Eenvoudigh, 389.
Eere, 166. 414.
Eergierigheyd, 166
Eedt, 249.
Ey, 295.
Eyghen, 368.
Eynde, 182.
Ellende, 214.
Enghel, 384.
Ergh, 337.
Ergher, 25.
Ezel, 64.

_____________

F.
Faem, 190.
Faute, 394.
Feyten, 2.
Fortuyn, 365.

_____________

G.
Gast, 226. 408. 417.
Ghebuere, 231.
Gebreck, 430. 452.
Ghebruyck, 391.
Gheck, 195.
Ghedaente, 208.
Gheduerigh, 66.
Gheest, 337.
Gehoorzaemheyd, 80.
Geld, 89. 406. 446.
Ghelijck, 24. 236. 429. 433.
Gheluck, 125.
Gheloove, 143.
Ghemack, 51. 110.
Ghemeen, 24. 353.
Gemengde Spreucken, 458.
Ghemoed, 41. 443.
Genegentheyd, 41.
[p. *499]
Ghenoeghzaem, 81.
Gheroep, 364.
Gheruchte, 190.
Gherust, 51.
Gheslachte, 222.
Ghestalte, 290.
Geveynstheyd, 160.
Gheweld, 303.
Ghewoonte, 66.
Ghezangh, 128.
Gezelschap, 35. 344.
Ghezondheyd, 260.
God, 151.
Godzaligh, 361.
Goed, 406.
Goedheyd, 25. 111. 121.
Goud, 89. 406.
Gramschap, 247. 438
Groot, 308. 403. 407. 434.
Gulzigheyd, 7. 395.
Gunste, 322.

_____________

H.
Haestigh, 203. 409.
Haet, 243, 410.
Hard, 303.
Hardneckigh, 182.
Heel, 434.
Heere, Prins, 340. 411.
Hemel, 396.
Herbergh, 226. 426
Herte, 411.
Hitssen, 393.
Hoede, 128.
Hoere, 306.
Hof, Hovelingh, 83. 362.
Hooft, 117. 409. 411.
Hond, 249.
Hongher, 193. 417.
Hooren, 80.
Hoovaerdigh, 360.
Hope, 148. 414.
Houwelick. 258.
Huys, 231. 413. 425
Hulpe, 99. 412. 441.

_____________

I.
Iaer, 29. 50.
Iaghen, 249.
Ydelheyd, 390. 419
Ieloersheyd, 381. 389. 420.
Instrument, 128.
Iocken, 246.
Ionckheyd, 251.
Yver, 381.

_____________

K.
Kastijden, 313.
Kennisse, 400.
[p. *500]
Kettery. 412.
Kind. 179.
Klappen, 219.
Kleed. 352.
Kleyn. 308. 403. 407. 434.
Knecht. 399.
Koningh. 428.
Konste. 59.
Koop-man. 334.
Kuys. 347.

_____________

L.
Lacchen. 246.
Laete. 327. 431.
Langhzaem. 327.
Lasteren. 140.
Ledigheyd 117. 419
Leelick. 385.
Leeren. 158.
Leven. 296.
Leughen. 187. 300. 438.
Leuy. 117.
Lichtelick. 132.
Lied. 128.
Liefde. 38. 436.
Lief-koozen. 20.
Lijdzaemheyd. 121.
List. 124.
Lof. 257.
Loon. 332.
Loos. 124.

_____________

M.
Macht. 367. 442.
Maeghschap. 35.
Maeltijd. 9.
Maete. 268.
Maetigheyd. 268.
Man. 273.
Maniere. 271.
Mede-lijden. 315.
Meeninghe. 343.
Meester. 399. 439.
  
Memorie. 268.
Menghssel. 402.
Menighte. 449.
Mensch. 223.
Middel. 367. 441.
Middel-mate. 268. 440.
Mis-bruyck. 391.
Missen. 430.
Moed. 317. 411.
Moeyen. 268. 365. 441.
Moeyte. 132.
Morghenstond. 448.
Musijck. 450.

_____________

N.
Naelatigh. 117.
[p. *501]
Naem. 190. 451.
Natuyre. 357. 451.
Nederigheyd. 344. 417.
Neeringh. 382.
Neerstigh. 318.
Nijd. 243.
Nieuw. 256.
Nimmermeer. 292.
Nood. 314. 452.

_____________

O.
Occasie. 293. 455.
Oeffeninghe. 391.
Officie. 152.
Onbequaem. 17. 52
Onbeschaemt. 234.
Ondanckbaer. 235.
Onder-daen. 340.
Onderdrucking. 163
Oneere. 236.
Onghebruyck. 391.
Ongheduld. 422.
Onghelijck. 24. 236. 425.
Ongheluck. 214.
Ongherijmt. 17. 422
Ongunst. 322.
Onkosten. 185.
Onlijdzaemheyd. 121.
Onmogelic. 17. 423.
Onnoodigh. 314.
Onnoozel. 427.
Onnut. 209.
Onrechtveerdigheyd. 426.
Onruste. 132.
Onsekerheyd. 174.
Onstrafbaerheyd. 423
Onvoorzichtig. 286
Onwetenheyd. 59. 64. 421.
Onwille. 339.
Ooghe. 294.
Oordeel. 391.
Oore. 80.
Oorlof. 382.
Oorloghe. 108.
Oorzake. 293.
Openbaer. 385.
Op-hitssen. 393.
Opinie. 343.
Op-recht. 427.
Op-voedingh. 179.
Oud. 256.
Ouderdom. 251. 457.
Ouders. 179.
Over-daed. 395.
Over-al. 278.
Overeenkommingh 52.
Overvloed. 142.
[p. *502]
Peerd. 353. 416.
Perijckel. 349.
Pijne. 163.
Plaester. 124.
Predicant. 444.
Principael. 393.
Prins. 340. 409. 428.
Prijs. 257.
Proces. Procureur. 1

_____________

Q.
Quaed. 25. 111.
Quade wil. 410.
Quister. 56

_____________

R.
Raed. 330.
Recht. 138. 427.
Reyn. 347.
Rijckdom. 89. 161.
Roede. 313.
Roemen. 228.
Ruyter. 353.
Ruste. 51.

_____________

S. en Z.
Sacht. 399.
Schade. 84. 435.
Schaemte. 234.
Schande. 230.
Schoonheyd. 208. 290.
Schuld. 98. 315.
Secreet. 385.
Seden. 271.
Sekerheyd. 174.
Selden. 278. 292.
Self. 368.
Sententie. 391.
Siecte. 260.
Sien. 294.
Simpel. 389.
Sinnen. 268.
Slaep. 347.
Slave. 399.
Slap. 378.
Sober. 268.
Soet. 399.
Sonde. 378.
Sorghe. 146.
Sot. 195.
Spade. 327.
Spaeren. 56.
Spel. 54.
Spijs. 7.
Spot. 246.
Spreken. 102.
Staet. 152.
Standvastigheyd. 364.
Stemme. 364.
Sterck. 378.
Sterven. 447.
Stom. 364.
Stoutheyd. 76.
[p. *503]
Straffe. 129.
Studie. 158.
Suyver. 347.
Suspicie. 389.
Sweeren. 249.
Swijghen. 324.

_____________

T.
Teecken. 400.
Tegenheyd. 392.
Teghenspoed. 214.
Terghen. 393.
Tijd. 29.
Toe-val. 393.
Tonghe. 102.
Traegh. 327.
Tranen. 163.
Troost. 363.
Trouwe. 143.
Twijffel. 174.
Twist. 119.

_____________

V.
Vaderland. 342.
Valscheyd.* 187.
Vasticheyd. 174.
Vechten. 307.
Veelheyd. 278.
Veynzen. 160. 418.
Verachtinghe. 78.
Veranderinge. 174.
Verbintenisse. 35.
Verdriet. 316. 392.
Verdruckinge. 316.
Vergheefs. 209.
Vergeldinge. 388.
Verlies. 84. 435.
Vermetelheyd. 360.
Verquisten. 56.
Verscheyden. 33. 368
Verstand. 59. 337.
Vyantschap. 44. 307.
Vier. 396.
Vleyen. 20.
Vloecken. 140.
Vlucht. 171.
Volherdinghe. 66.
Voorsichtigh. 286.
Voorspoed. 125.
Vraghe. 367.
Vrede. 44. 51. 81.
Vreeze. 171.
Vremde. 33.
Vreughd. 221.
Vryagie. 38.
Vriendschap. 35.
Vryheyd. 227. 366. 417. 432.
Vroegh. 448.
Vrouwe. 273.
Vuyl. 385.
[p. *504]
Uyt-comste. 182.
Uyt-stel. 203.

_____________

W.
Wachten. 128. 148.
Waeren. 334.
Waerheyd. 300.
Waerschouwinghe. 285.
Wanhope. 148.
Water. 55.
Weerd. 226.
Weerdigheyd. 152.
Weereld. 309.
Weynigh. 278.
Weldaed. 115.
Wellust. 110.
Wensch. 148.
Werck. 2. 382.
Wet. 138. 432.
Wetenschap. 59. 158. 431.
Wille. 339.
Winst. 84.
Wijsheyd. 286.
Wijze. 66.
Woecker. 98.
Wonde. 124.
Wonder. 223.
Woorden. 100.
Wraeck. 350. 441
Wreedheyd. 303.

FINIS.

TOT MIDDELBURGH,
____________________________

Gedruckt by Hans van der Hellen,
Boeck-drucker, op de groote Marct.
ANNO 1636.

Continue