Joan van Broekhuizen: Gedichten. Amsterdam, 1712. {== In bewerking ==} Facsimile bij Ursicula Zie ook: Latijnse gedichten van Janus Broukhusius (1711) In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. [fol. *1r] J. V. BROEKHUIZENS GEDICHTEN [fol. *1v: blanco] [fol. π1r] J. van BROEKHUIZENS GEDICHTEN T’AMSTELDAM G. ONDER DE LINDEN. J. Goeree in. et fec. [fol. π1v: blanco] [fol. *2r] J.V. BROEKHUIZENS GEDICHTEN Op nieu by een vergadert, en met verscheide noit voorheen gedrukte vermeerdert. Hier is by gevoegt het Leven des Dichters. [Drukkersmerk naar ontwerp van A. Houbraken gegraveerd door G. vander Gouwen] T’ AMSTERDAM By GERARD ONDER DE LINDEN. M C C C XII. [fol. *2v: blanco] [fol. *3r] [Wapen: Summo de lumine lumen. Karrewyn f.] Den Edelen Achtbaren HEERE GERARD VAN PAPENBROECK, oudt Schepen der Stadt Amsterdam. MYN HEER, IK breng eindelyk te voorschyn de Nederduitsche Gedichten en Gezangen [fol. *3v] des Heeren Joan van Broekhuizen, die ik bidde dat Uwe Ed. Achtb. wil nemen onder hare gunstige voorspraek en bescherminge. Want op dit betrouwen stelle ik ze in het licht, zonder my lang te bedenken waer ik ze herberge zou doen hebben. Zeker dewyl dit kleene werk geschoeit is op de leeft van den Ridder en Drossaert Hooft, wiens schriften by Uw Ed. Achtb. in de hoogste waerde zyn, heb ik my laten voorstaen, dat het van niemant meer toejuiching en beter onthael ontfangen zou. Hier by komt dat Uw Ed. Achtb. niet alleen eene ongemeene achtinge heeft voor de Latynsche schriften van Broekhuizen, maer ook haer vermaek en wellust vindt in de gedenktekenen van alle fraeje vernuften, en inzonderheit zich vermaekt in de zuivere en overheerlyke gedichten der allerbeste Poëten; een zucht, die haer als van hare voorouderen is aengeerft. Want [fol. *4r] dat de liefde tot de geleertheit en wetenschappen, in het byzonder de poëzy, eigen is aen het huis Uwer Ed. Achtb. blykt al uit bewyzen van oude tyden, meldende dat Heer Jan van Papenbroeck, die in den rang der Edelen Schepen en Tresorier der stadt Mechelen in het laetst der veertiende eeuwe geweest is, toen het licht der geleertheit, door de vadzigheit en onkunde der Geestelykheit bedolven, pas weder door quam breken, gestrekt heeft een Mecenas der geleerden, die van hem ge-eert en geviert werden. Wiens voorbeelt volgende Heer Marten van Papenbroeck, Outovergrootvader Uwer Ed. Achtb. Kolonel in dienst des Keizers, een man op pen en rapier beide loffelyk afgerecht, ook befaemt door weldaden en liefdegisten den armen bewezen, vooral door het stichten van St. Martens Godtshuis t’ Antwerpen, zelf [fol. *4v] de Latynsche dichtkunde gelukkigh behandelde en oeffende, en deze letterliefde in zyne nazaten voortzette: onder welke de Heeren Gerard van Papenbroeck, Bewinthebber der Oostindische Maetschappye ter kamere dezer Stede, Grootvader Uwer Ed. Achtbaerh. en Philips van Papenbroeck haer zalige Vader hebben uitgeblonken; hebbende de vrientschap en genegenheit van den laetsten, eer hy in het bloejen zyner jaren wiert wechgerukt, zich ook met minnelyke gemeenzaemheit medegedeelt aen onzen vrient Broekhuizen, die op zyn beurt zyn Edt. ook altydt in waerdige en aengename gedachtenisse gehouden heeft. Alle deze dingen, gevoegt by de eere, die ik hebbe van gerekent te worden onder de vrienden Uwer Ed. Achtb. voor welke haer keurigh boekvertrek, verzien van schoone gedenktekenen van oude en nieuwe tyden, [fol. *5r] altydt open staet, hebben my bewogen de keure dezer opdraght, die ik genomen had, te bevestigen, gelyk ik by dezen doe, blyvende, MYN HEER, Uw Ed. Achtbs onderdanige dienaer D. VAN HOOGSTRATEN. t’Amsterdam den XXV. van Slachtmaent 1711. [fol. *5v] DAVID VAN HOOGSTRATEN AEN DEN BESCHEIDEN LEZER. INDIEN iemant deze bladen inziende zegt dat ik hier eer eene gedachtenisse toestelle, gewydt aen den lof des Heeren Joan van Broekhuizen, dan eene verzameling uitgeve zyner Nederduitsche Gedichdie zal, ik beken het, der waerheit geenszins te kort doen. Want dewyl het getal der overblyffelen van dien verheven geest zoo kleen was, had ik ze liever of niet uitgegeven, of gevoegt achter zyne Latynsche Gedichten, en dus den minnaren der Dichtkunst in eenen bondel medegedeelt al wat ’er van hem overgebleeven was, als men uitzondere eenige scherpe hekeldichten, waer in de naem van luiden van vermaertheit, waer mede hy in oorlog gekomen was, geraekt wordt. Het niet uitgeven heeft men my niet toegelaten, [fol. *6r] maer alle beweegredenen gebruikt om het tegen. deel uit te werken. Een byvoegsel hier van te hechten aen de Latynsche Gedichten, toen ik die in de werrelt bracht, heeft my ook niet mogen gebeuren, schoon vele vernuften op Pindus gekent en ge-eert oordeelden dat het geschieden most, omdat ik geenen raedt wist om de gedachten des drukkers, die het Latynsche werk uitgaf, met de myne, gelyk trouwen wel meer gebeurt is, over een te brengen. Hierom ben ik genootzaekt geweest dezen kleenen Bloemkrans dus voor den dagh, en tot verschooning by te brengen, dat de verzameling, voorheen door zynen vrient den heer Joan Pluimer, een treffelyk lidt van het dichtkunstigh genootschap, uitgegeven, bezwaerlyk te bekomen is, en eenige gedichten, noit te voren in ’t licht gestelt, hier by gevoegt zyn, zoo als ik die gevonden heb in de nagelate Papieren des Dichters. Ondertusschen weet ik wel dat my van eenigen tegengeworpen wordt, dat de uitgave [p. *6v] dezer gezangen niet zeer noodigh was, omdat de styl en manier van schryven, waer op de vaerzen gedicht zyn, tegenwoordigh buiten den trant zyn der schryveren, die met eene algemeene toestemminge beweren dat de wegh, dien Vondel betreden heeft, alleen te houden, en het gewelt, der woortvoeginge op vele plaetfen hier aengedaen, moet gewraekt worden van alle menschen, die dichtkunstige voren hebben. Maer ik antwoorde hier op, dat Hooft, naer wiens richtsnoer deze dichten geregelt zyn, by Vondels tydt, die een geheel andere verkiezing nam, en daer mede grooten lof behaelde, niets van zyne achtinge verloor, van Vondel zelf in hooge waerde gehouden om de kracht en eigenschap zyner ongemeene uitdrukkingen, die nogh in dezen tydt de verwondering en goedtkeuring van alle kenners wechdragen dat de Drossaert wyders voor een zeggen in den mondt hebbende versum a vertendo dici, dat is, dat een vaers in ’t Latyn versus, by ons keer, zy [fol. ] nen naem hadt van keeren en wenden, meende dat dufdanigh schikken der woorden den poëten vry stondt, als het hun te pas quam, en geene schoone uitdrukking most verandert of verargert worden om den welstandt of vloejentheit van ’t vaers te bevorderen; dat ook Vondel meenigmael, naer hem toescheen, knorven in biezen zocht. Wat zal ik zeggen van Henrik Laurenfzoon Spiegel, van Hooft niet alleen, dien de diepzinnigheit van styl, daer hy zelf t’ huis was, noit verveelde, als enkel oogende op de kracht der zaken, met even sterke woorden uitgedrukt, maer van Vondel zelf gelezen en herlezen, en anderen aengeprezen? Dus was het gelegen met de oude Roomsche Schryveren, die, in den beginne hardt en onaengenaem van styl, echter op hoogen prys stonden, schoon Virgilius Maro eenen anderen trant van schryven invoerde. Ja Macrobius, een schryver van jonger tyden, die zyn werk gemaekt heeft van te toonen, van welke plaetfen der oude Griexe en La- [] tyn tynsche dichteren Maro zich in zyne Eneade bedient heeft, ontziet zich niet te zeggen: Dat niemant de oude poëten hierom gering moet achten, om dat hunne vaerzen ons hardt voorkomen: want dat die styl in de eeu, waer in Ennius leefde, alleen boven alle andere by de menschen ingang badt en de volgende tyden veel werx met zich zelven hadden, eerze zich aen den zachten en vloejenden trant, die daerna in zwang ging, konden gewennen. Maer wat my aengaet, dien men wel weet dat de keur van Vondel en zyne aenhangeren meer behaegt, ik wil gaerne bekennen, dat ik zulk eene wanorde in de schikkinge gehouden wel niet kan goedtkeuren, en my geweldigh stoot aen vele hortende vaerzen, die my in Hoofts gedichten voorkomen; als in Geeraert van Velzen: Myn sluier en het kap nogh wat verschikt zyn moesten. Uw slete schoen myn voet niet passen. en wat meer van die natuur gevonden wort; ook ook aen de stramheit van veel andere regelen, als in Granida, En sieren het aenschyn vol vrolykheden zoet. Wat stort al gaven groot De hemel in uw schoot; daer de byvoegelyke woorden, gelyk op ontelbare plaetsen geschiedt, verkeerdelyk gestelt zyn, waerom zy by de oeffenaers der Rymkunst den naem van Mangrooten dragen. Voeg ’er by in het zelve spel: Zoo veel moeylyke last, ter naeuwer noodt doorkropen. Zoo veel angstige vrees en arbeit uitgestaen, Zoo veel treffende zorg en zoo veel weers gedaen. En kort daer aen: Zy vinden ’t goedt, maer dat ik door het sterven my Bevry, dat zullen ook geenszins beletten zy. Ook, Uw’ ydlen dienren gy duizenderleie noodt breit. [p. ] Ik beken, zeg ik, nogh eens dat dit alles van mynen smaek niet is. Maer al wat naer zulk eene hardheit en wanvoegelykheit van uitdrukkingen in onzen dichter zweemt, als Hoe zouden smelten wy in wederzyds vernoegen! Eerwaerde zonne schoon: Schoonste zoon Jupyns: Te freelen met een lach de stroomen wuft en wilt: Godinnen groen bemost des Amstels: Uw Nimfen flibbergladt: Zoo zong in wilde zee en baren ongemeten: Zy zullen zich vergapen aen Veltmans jeugt, aen zyne lokken blont: Of Zou’t hem lusten wel? Ik zal ter eeren u de zon verrassen: En hoe van Chloris u de minne sloeg om ’t hart: Gy zult myn woordtjes lezen op: En op uw adem bol ten dans haer takjes leit: Of oogde na het poor der oude zwanen vlug: In overrynse lucht by daken onbekent: Vw naem op yder bladt met zoeten trek zou pryken: ’k Verlies my in het ruime velt Van uw verdiensten ongetelt enz. al wat hier náer zweemt, zeg moet men stellen op de rekening zyns voorgangers, dien hy, verlieft op de zaken zelfs, ik, [p. ] en aenlokkende bewoordingen, hoe wanvoegelyk geschikt, niet heeft willen verlaten, nochte omzien naer de helderheit, die in Vondels gedichten alom uitblinkt, zonder dat het kiesche gehoor verkracht wordt. Waer by men voegen kan dat de zwakheit des menschelyken verstants zich zeer licht laet verlokken tot het navolgen zelfs der gebreken van de genen, dien men eerbiedigheit en liefde toedraegt. Hier tegen zette ik evenwel de schoone en gelukkige navolging van Griexe en Latynsche poëten, van hem gehouden in veele dingen, die uit onkunde van anderen berispt zyn. En my ware weinigh werx zyne gedichten doorgaens met aentekeningen en aenmerkingen uit de oude poëten te verlichten, indien ik niet dacht dat luiden van letteren dat zoo wel konden doen als ik en niets hier mede te winware by ongeletterden, die de schoonheit der aloude Grieken en Latynen in hunne eige sprake niet kunnen nagaen. De Heer Andries Pels, het grootste lidt des Kunstgenootschaps NIL VOLENTIBUS ARDUUM, heeft voor dezen op zich genomen eenige gedichten van Broekhuizen te strepen, en daer in zaken als onecht te tekenen: maer het antwoort dat hy hier op ontfing, deedt hem wel haest zich stil houden, waer van ik klare bewyzen geven kon, zoo ik my niet ontzagh luiden, die nogh in wezen zyn, hier in te mengen. Evenwel over de dingen terstondt aengeroert meenigmael met Broekhuizen in gesprek geraekt, heb ik aen hem bespeurt dat hy de andere wyze van rymen voor beter hieldt, en hem hier over zoo verre in myn gevoelen overgehaelt, dat hy veiligst rekende de voeten in Vondels spoor te zetten. Dus is het, waerde Lezer, hier mede gelegen. Waerom ik u bevele dit werk met Opmerking en onderscheiding te doorloopen, en alle vooroordeel aen een zyde te zetten. Om uwe nieusgierigheit te voldoen heb ik verder gewilt dat gy den man, den man, dien ik u aenpryze, kennen zoudt, en daerom hier by gevoegt eene beschryvinge zyns levens, gericht [p] naer den draet dien de beroemde heer Burmannus ons daer van gegeven heeft in de Lykrede over den overledenen gehouden; met byvoeging veeler dingen, die of uit den mondt van Broekhuizen zelf, of van zyn oudste vrienden, en eige ondervindinge, tot myne kennisse gekomen zyn. HET HET LEVEN VAN JOAN VAN BROEKHUIZEN. [p. 1] J. VAN BROEKHUIZEN. LEVEN. DAT het gewest van Nederlant, hoe kleen ten opzichte van andere landen in zyn begrip, geenszins onvruchtbaer is geweest in het voortbrengen van edele vernuften, blykt uit vele voorbeelden. Een eenige Erasmus aen wien Rotterdam meer naems dan aen den Koophandel, waar door deze Stadt boven de naburige steden is heen gestegen, schuldigh is, ware genoegh om ons zeggen te bekrachtigen, en andere letterhelden, die hun vaderlant al zoo zeer, als zich zelven eenen eeuwigen naem bygezet hebben, met stilzwygen voorby te gaen. Want stofs genoegh ware ons anders overigh om te gaen weiden in den lof onzer andere lantgenooten Adrianus Junius, die Hoorn, Adrianus Petrus Nannius, die Alkmaer, Janus Secundus, die ’s Gravenhage, Janus Dousa, of Joan van der Janus Secun Does, die, vermaert ook door zyne zonen, Leiden en zyne heerlykheit Noortwyk, plaets zyner geboorte, Joan Rutgers of Janus Rutger- [p. 2] sius, die Dordrecht, en Peter Schryver of Scriverius, die Haerlem verlicht heeft; en hier by Jakob Kats, te voegen de Ridders Jakob Kats, die Brouwershaven, Konstantyn Huigens, die ’s Gravenhage, en Pieter Korneliszoon Hooft, die Amsterdam tot hunne geboorteplaets gehad hebben; in welker tydt ook tot luister van Nederlant in bloei waren Huig de Groot, dat wonder der geleertheit en dichtkunde, Rochus van den Honert, Apollonius Schotte, Rochus Hoffer, Samuel Koster, Roemer Visscher met zyne vernuftige dochteren Tesselschade en Anna, Dirk Rafaelszoon Kamphuizen, Laurens Reael, Antonis de Hubert, Dirk Graswinkel, Henrik Bruno, Kaspar Kinschot, Jakob Westerbaen, en vroeger ook Henrik Laurenszoon Spiegel, met recht de Ennius, en na hem Gerbrant Adriaenszoon Brederode, de Plautus van onzen tydt genoemt. De namen van anderen minder vermaert in die tyden, ook te veel om op te halen, roer ik niet aen, nochte ook der genen, die buiten onze gewesten het leven ontfangen hebbende hunne glorie hier hebben bewerkt en voortgezet, onder welke uitgesteken hebben [p. 3] Kaspar van Baerle, Daniel Heins, die echter zynen doorluchtigen zoon den Vaderlande geschonken heeft, Dominicus Baudius, en Joostvan den Vondel; wiens navolgers echter Joannes Antonides vander Goes, Joannes Vollenhove, en Arnold Moonen in ons Vaderlant zyn voortgebracht; gelyk mede by Vondels tydt geleeft hebben de voorname Nederduitsche dich-ers Jeremias de Dekker, Joachim Oudaen, Reinier Anslo, Geeraert Brant, van zyne zonen Kaspar en Joan in deze renbaen gevolgt, Laurens Bake, Lukas Rotgans, en, die ik al eer most genoemt hebben, Katarine Lescaille, die door hare mannelyke Poëzy vele mannen beschaemt heeft; welker aller wiegh en bakermat ook in Nederlant geweest is. Nevens hen waren vooral in aenzien Petrus Francius en Joan van Broekhuizen, Amsterdammers van geboorte; welker doot, voor weinigh jaren voorgevallen, nogh heden betreurt wort van alle de genen, die de Poëzy en letteren van beleeftheit beminnen. Deze laetste is nu het voorwerp des verhaels, dat my gelust heeft hier neder te stellen ter gedachtenisse des schranderen mans, en [p. 4] voldoeninge aen de vrientschap, jaren achter een zonder de minste stoornis met hem onderhouden. JOAN VAN BROEKHUIZEN heeft den oirsprong van zyn geslacht gehad uit het Sticht van Utrecht, daer zyne voorouders in aenzien en waerdigheit gebloeit hebben. [Burmann. Orat. pag. 4.] Men vindt in de gedenkboeken dier Stadt reeds al van over vyfhondert jaren gewagh van dezen naem, en blyk dat de Broekhuizens aenzienlyke ampten in de kerk en regeringe der stadt bekleedt hebben, welke alle op te halen een werk van langen adem zyn zoude. Na zulk een lang verloop van tydt, die vele gedenktekens of verdelgt of verduistert, is niet wel uit te vorschen of hy uit Ridderlyken huize gesproten zy, hoewel het wapen by hem gevoert eenige waerschynlykheit daer toe geeft door de overeenstemminge, die het heeft met het wapen der oude heeren van dien stam. Ten minste Broekhuizen had nogh in bewaringe eenen openen brief of bulle, hem door zyne voorouderen als van hant tot hant overgereikt, waer op het zegel des ouden geslachts van Broekhuizen gedrukt was, en waer in gewagh gemaekt werdt [p. 5] van Joan van Broekhuizen, zoon van Diederik, Rentmeester van den Domproost; en van zynen broeder Arnold van Broekhuizen. Deze brief was geschreven in den Jare 1540. Dees schynt dezelve Joan geweest te zyn, die in het agtendertigste jaer der zelve eeu in het dorp Nederlangbroek, Schout, en Rentmeester der Kerkelyke tienden en cynsen geweest is. Want deze waerschynlykheit bespeurt men aen de gedenkschriften daer van gehouden. Dogh of deze Joan van Broekhuizen dezelve is, of een ander, die de historischryvers Boxhorn en Brant verhalen dat Prioor der Reguliersmonnikken te Leiderdorp buiten Leiden geweest zy, zoude ik met geene zekerheit durven te boek stellen. Maer hy zy dezelve of niet, zyn naem verdient geenszins verzwegen te worden, ter oirzake der matigheit en ingetogenheit zyns levens, en eener stantvastige ernsthaftigheit, wonderlyk in die bedorve tyden, waer door hy zich zoo zeer aenkantte tegen het ontuchtigh leven zyner leven zyner kloosterlingen, dat hy, langer niet magtigh noch door vermaningen, noch eigen exempel, hen te overtuigen van hunne misdaden, en ar-[p. 6] gerly te Leider Orat. pag. S. zich aen het klooster Oral, pag. S. Burmann gerlyke handelingen, eindelyk om geen deel te hebben aen de straffe der onkuische en dartele bedryven, die de Goddelyke gramschap tergende, hun naer zyn gevoelen over het hooft hing, zyne ryke bediening en groote inkomsten, daer luie buiken zich van konden mesten, van Zyn man- zelf verliet en afstondt. Door welk manhaftigh besluit zeker by waerdig is gestelt te worden onder de genen, die den wegh tot de verbetering van den openbaren Godtsdienst allereerst geopent hebben. hafiigh be Joan en Egbert van zen. Orat. pag. 5. De eerste, van wien men cene onverbroke Brockbui- orde tot onzen Broekhuizen toe kan afleiden, is Burmann, geweest een andere Joan van Broekhuizen, maer van wiens manier van leven, en doot my niets gebleken is. Maer zyn zoon Egbert, de outovergrootvader van onzen Joan, die een Wynkooper t’Utrecht was, is onder anderen bekent Anna van gebleven door zyne huisvrouwe Anna van Blokhoven, die in den godtsdienst verlicht, gestrekt heeft een wonderbare spiegel van vrymoedigheit en yver in die beschreielyke tyden. Want als zy beschuldigt wierdt van zich ettelyke malen te hebben laten vinden in de vergaderingen der ge Blokhoven. Haer aenmerkelyke y ver. nen, nen, Orat. pag. 5. die zich van het bygeloof hadden afge- Burmann, scheiden, en haer te laste gelegt datze haren zoon Joan tot het rukken der beelden uit de kerken merkelyk en van de altaren met dit gedenkwaerdigh zeg- Haer aengen had aengemoedigt: Onze voorouders moe- zeggen. ten beesten geweest zyn, datze hout en steen hebben gaen aenbidden; is zy van den bloedtraedt, door loove ont den Hartogh van Alva aengestelt, ter doot ver- om ’t geoordeelt, en op de Neude t’Utrecht in den Jare laft. 1568 onthalft. Deze Egbert had ook eenen broeder Joan genaemt, die vele nazaten heeft nagelaten, gelyk Egbert zelf vele kinders won by deze beroem 1568. Orat.p. S. de vrouwe, die daerna door huwelyken zich gehecht hebben aen de edelste en aenzienlyxte huizen van Utrecht, als die van Velthuizen en Nel- Burm. lestein, waer van de afzetsels nu nogh in dezen tydt aen het roer der Regering van die oude Stadt zitten. Gerard, de jongste zoon, naer het schynt, van Egbert en Anna, en de Overgroot- overgrootvader van onzen Joan, heeft wel den grootsten Dichters. luister aen zyn huis toegebragt, trouwende Joanna, gesproten uit het Adelyk en Ridderlyk huis der Doejenburgen; welke vrou het huis van [p. ] haren man verenigt heeft met de huizen der Ruischen, Potsen, en andere Edelen. By haer Joan zoon won Gerard eenen eenigen zoon, dien hy Joan van Gerard. P. S. Broekhuizen Dichters. noemde, die gedrukt door de harde bestiering der genen, die toen het bewint in handen hadden, met der woon vertrok naer Amsterdam, nadat Burmann. hy te voren t’ Utrecht in huwelyk getreden was met Eva Kluister, dochter van Katarine Hol, waer door hy vermaegschapt werdt met de Ewyken en Kuilenburgen, luiden van aenzien en deugt, en by haer twee zonen teelde Joan, en Gerard van Gerard, Vader van onzen Joan. Deze Gerard Vader des t’Amsterdam in zyns Vaders huis opgevoedt, en een Hoedtstoffeerder geworden, troude daer Eva Vos, en verbondt zich dus door verwantschap aen de Edele huizen van Hudde, Witsen, en andere. Eenigen tydt dezen winkel gehouden hebbende verliet hy de Koopmanschap, en werdt begiftigt met een plaets onder de Klerken in dienst van den Zeeraedt, gelyk zyn broeder Joan ook van den zelven Raedt tot Boekhouder was aengestelt. Eva Vos zyn moeder. MDCXLIX Broekhui- Hier werdt hem onze Dichter geboren op den zens ge- twintigsten van Slachtmaent in den jare 1649. boorte. Welk 1 [p. 6] Welk jaer een einde makende van de rampen, Burm. Orat. uitgestaen in eenen oorlogh, die ontrent tagten- tigh jaren geduurt had, den eersten steen gelegt heeft tot het gebou der Nederlantsche vryheit, waer voor zoo veel bloets gestort is. Dus quam Broekhuizen ter werrelt, vereert met eene aen- zienlyke geboorte ten opzichte van den stam, waer uit hy gesproten was gelyk hy daerna zyne afkomst loffelyk beantwoordende, in aen- zien en waerdigheit uitstak boven alle de vernuf- ten van zynen tydt. Welke roem hem eerst den rechten luister heeft toegebracht: dewyl gespro- ten te zyn uit een aenzienlyk geslacht den snood- sten zelf kan te beurt vallen. zyn Vader. Burm. p. 6. in de eerste Hy verloor zynen Vader vry vroegh, en werdt Hy verlicht dus gestelt onder de voogdye van zynen Oom Joan, die in hem bespeurende eenen ernst, die Zyn ernst zyne jaren overtrof, en afkeer van alle kinder- jaren. fpel, voorts cene ongemeene wakkerheit van geeft, en eene geheugeniffe, die verwonderlyk zyn won- was, hem besloot te schikken tot het leeren der heugenis. Latynsche tale en wat verder den toegang maekt tot hooger oeffeningen. In dien tydt Burm. p. 6. stondt de Latynsche School der Stadt Amster- dam derbare ge 6, [p. ] Junius Rector der Schole dam. P. 7. Broekhui zaemkeit. Adrianus dam onder Adrianus Junius, of Adriaen de Jong van Utrecht, eenen man om zyne uitmuntende Amster bequaemheit in het leiden en onderwyzen der Burm. Orat. jeugt hoogh geagt, van zyne leerlingen uittermaten bemint en geviert, en van Broekhuizen altydt in eerbiedige gedachtenisse gehouden. In zyne leerjaren dus voortgaende gaf hy wel haest blyken van eenen verheven aert, overtreffende in leerzaamheit en gaeuheit van begrip alle zyne zens leer- medeleerlingen, en muntende in vaerdigheit van geheugenisse zoo verre boven hen alle uit, dat hy al wat hem te leeren gegeven wert aenstonts uit zyn hooft, buiten hulp van eenigh schrift, opzeide, ja de dagelyxe lessen, van de oudste leerlingen voor af opgezegt, aenstondts op zyn beurt nasprak, zonder te voren t’huis eenigh boek ingezien te hebben, om zyne geheugenisse te bereiden of te sterken. Hier by quam niet alleen een byzondere aendagt, die hem bondt aen den mondt zyner Meesteren, maer ook een onvermoeide lust om buiten het dagelyx werk, hem opgelegt, verdere dingen te doorgronden, en zich eenen wegh te banen tot het verkrygen der geleertheit, die hy met eene brandende begeer- [p. ] te najoegh. Zyn naerstigheit bleef niet onbeloont. Want men zagh hem uit alle de Scholen, daer hy geweest was, de pryzen, van de zyn naer Overigheit daer toe gestelt, meest al van den vergolden, eersten rang wechdragen, en den loop der Schoolsche leeroeffeningen in weinigh jaren voltrekken. In dien vroegen tydt had hy al zulk zyn vaerdigheit tot eene vaerdigheit in het oeffenen der Poëzy, dat de Poëzy. Junius daer verbaest over stondt. Want op zekeren dagh begerende dat zyne leerlingen, elk om strydt, na het eindigen der leffen, t’huis bunnen geeft zouden infpannen, om met een Latynsch gedicht geluk te wenschen aen den Heer Gillis Valkenier, die tot Burgermeester:: gekoren was, wachtte Broekhuizen niet tot dat hy zou t’huis gekomen zyn, maer maekte daer Een gediche ter plaetse in den tydt van een half uur een ge- voor de vuist gemaekt. dicht, dat des anderen daegs met alle de andere vergeleken, den lof en toejuiching zyns Meesters behaelde, die daerom hem alleen beval zyne vaerzen den Burgermeester te gaen aenbieden, die ze met genoegen ontfing, en al de jeugt om Broekhuizens wil eenen vryen Speeldagh vergunde. Wat mogt dit baten? Zyn Oom, on door hem schikt hem tot eenigh beroep. Zyn Oom der wien hy stondt, overleggende waer toe hy hem, nu der kinderlyke schole ontwaffen, mogt op brengen, liet zich voorstaen dat met het behartigen der geleertheit niet veel te winnen was, en van den ydelen naem van Geleert de schoorsteen niet rooken konde. Hy openbaerde dan den jongeling zyn befluit, hem aenzeggende dat hy goedt gevonden had hem te bestellen by eenen Apoteker of kruidtmenger: welke hantering in dien tydt alom eenen goeden naem had, zynde een stille koopmanschap, daer veel mede te winnen was, waer uit ook by onze voorouders dit spreekwoort ontstaen is: Burmann. Orat.pag.12. Een Apoteker, die aerdig is, Maekt een’ ryxdaler van ’t geen een’ stuiver waerdig is. Hy wordt Dit schoon voorgestelt, en dagelyx met kracht van de let-3 teroeffenin- van redenen aengezet, bracht hem, hoe noode gen afge trokken. ook, zoo verre dat hy, die met allen yver ge wenscht hadt zich geheel over te geven aen de oeffeningen der wysheit, zich den wil zyns Ooms, die over hem gestelt was, onderwierp, enden dienst, van zynen dienst, hem opgelegt, aenvaerdde. Met dit hantwerk bragt hy eenige jaren door: maer hoe laftigh en ongemakkelyk het hem ook viel, het kon hem echter niet beletten, somwylen eenige vruchten te toonen van zynen Poëetfen geeft Vruchten zoo wel in de Latynsche als Nederduitsche ta- geeft, le. Eindelyk voelende door welk een edele drift hy telkens genoopt wierdt, en geketelt door den lof, hem niet alleen van zyne medegenooten, maer ook van kunstkenners gegeven, werdt hy het koken en smoken, en waffen en plaffen, dat aen dit werk vast is, zoo wars, dat hy niet kun- Burm. pag nende de strengheit zyns Ooms verzetten, uit mismoedigheit zynen dienst verliet, en zich in Hy neemt den kryg verbondt, zich getroostende liever de den oorlogh. ongemakken, die daer uit te halen zyn, met gedult te dragen, dan zich te verteren in eenen onedelen arbeit, waer toe hy meende dat hy niet geboren was. Hoe hy zich hier gedragen heeft blykt hier uit dat hy niet lang daerna tot Ven-Hy worde drigh verkoren wiert. Dit leven, dat geheel afgescheiden scheen van de letteren deedt hem echter niet vergeten wat hy geleert hadt. In zyn groote tegendeel voerde hy altydt op zyne toghten en 12. dienst in vendrigh leeslust. wachten eenige boeken met zich, lezende zonder ophouden den Latynschen dichter Propertius, dien hy boven alle andere Poëten beminde, en in zyne schriften op eene gelukkige wyze uitdrukte, nevens eenige andere schryvers, die dienen konden om zyne kennisse voort te zetten, en zynen leerlust wakker te houden. Hier in begunstigde hem ook het geluk dat hy twee weetgierige luiden aentrof, die met hem onder eenen hopman dienden, en hem gelegenheit verschasten om dagelyx stoffe van geleertheit te behandelen. Deze waren de heeren Henfpitsbroerik de Haes, en David van Bergen, welker laet Hy vint onder zyne ders twee geletterde te ook de Latynsche dichtkunde voor vermaek luiden. MDCLXXII. Burm. Or. pag. 13. en verpozing van arbeit gebruikte; waer van ik nogh vele blyken in handen hebbe. Dus gemoedigt door deze zyne spitsbroederen, mannen van 1: een geregelt leven, vierde hy zynen vernuftigen geeft meenigmael den toom, voortbrengende stukken, die hem eenen duurzamen naem beloofden. Na het opkomen van dat vervaerlyk onweder des oorlogs, dat ons vaderlandt dreigde te verdelgen, werdt by om her gevoert door Vlaenderen, Brabant, en Duitslant. Hier had hy werk met [p. ] van twist, met steden te helpen winnen, de gewonne met krygsvolk te bezetten, en alles te verrichten dat in een edelmoedigh krygsman vereischt wordt. In al dit gewoel bleef hem de zucht tot de boeken by, en men zagh hem lezen of schryven, zoo dikwyls de tydt en gelegenheit het eenigszins konden toelaten. Hier door quam te gebeu ren dat hy, verre van verwildert te worden (dat veeltydts voor krygsluiden onvermydelyk is) zynen geeft tot buigfaemheit en zachtmoedigheit Burm. pag. wendde, en eenen afkeer kreegh van allen twist zyn afkeer en twee palt. Hy zagh ook met al dit reizen en rotfen de werrelt, leerde den aert der menschen onderscheiden en zich zoo gedragen dat zyn ommegang niet alleen by alle menschen, maer ook by zynen Kornel aengenaem was, die uit genegenheit tot hem, en aenmer- en beking zyner diensten hem vorderde tot zynen fe- van zeden. dehouder in de krygsbende, waer van hy hop- fedehouman was, en hem hier door in waerdigheit met bende zyns de andere hopluiden gelyk stelde. Zulk eene Bevalligheit aenminnigheit van zeden liet zich ook zien in zyne gedichten, waer in geen gemaektheit, geen neuswysheit, geen pyniging van verstandt, maer *** 3 een 1schaestheit Hy wordt der in de Kornels. zyner ge P. 16. den naem een natuurlyke zwier en wondere bevalligheit, die hem alleen scheen te voegen, te bespeuren was. Dus groeide de wakkerheit zyns vernufts, Burm. Or. zich acnpryzende door eene onnavolgelyke schoonheit, die zich niet in het een of ander lidt, maer door het gansche lichaem zyner werken vertoonde met zulk eene majesteit, dat kenners in het lezen buiten zich zelven gerukt wierden, nochte begrypen konden door welk eene kunstenarye en ongemeene vinding alles zoo gelukkigh famengestelt was, en hem om den liefHy krygt felyken en natuurlyken geur van geeftigheit en Van Proper- vernuft met algemeene toestemminge de naem van Propertius onzer ceuwe wierdt opgedragen. Teweten hy had de les des Latynschen LierHorat. Art. dichters, dat wys te zyn de rechte bron is van wel te schryven, vast in zyne gedachten gehecht. Ook plag hy met den zelven lierdichter de Poëten by de schilders te gelyken, en wilde de kunst niet anHorat. ibid. ders, dan de schilders de hunne, behandelt hebben. Nu was het niet genoegh dat hy te lande diende, MDCLXXIV. maer hy werdt genootzaekt nevens ander krygsvolk te scheep te gaen onder het beleit des doorZyn zee- luchtigen Zeehelts Michaël de Ruiter, en naer tius zyner Poêt. N. 309. Burmann. p. 17. Poëzy by schildery vergeleken. 361. Burm. P. 12. togt. P. 70. ven. P. 452. vremde gewesten te zeilen, en dus ooggetuige te zyn der dappere daden, door dezen Amirael bedreven. Dus begaf hy zich als Vendrigh onder de Zeefoldaten op het schip genaemt Jupi- Zyn zeeter, gevoert by Hopman Willem van Ewyk, en zworf in de Amerikaensche zee, bezoekende veele eilanden en volkeren niet zonder lyden van vele ongemakken, waer over hy in zyne gedichten treurigh genoegh klaegt, met slaken eer Eleg. 1. w. ner vierige bede en wensch van niet op zee te Carm. Fuvergaen, maer als een helt te lande in ’t harnas 454.458. te mogen sterven. Evenwel besteedde hy in het midden der stormen en gevaren eenigen tydt, als Zynvolhet hem gebeuren mogt, aen de Poëzy, en voedde in de Poczy, zich met die hemelsche lekkerny, om zyne zwarigheden te verlichten of te vergeten.Hier dichtte hy, leggende voor het eilandt Dominica, den XLIV. Poëmat. Harpzang van David, ook den Zeezang, genaemt Een Pfalm Celadon, of Verlangen naer ’t Vaderlant, waer in hy en Zeezang Sannazaer, die in deze foort van dichten uitstak, Eclogar. lib. volgde. Beide deze gedichten zondt hyover, en zynen ouden vriendt en huiswaerdt Herman Angelkot t’huis. Hy eerde ook de gedachtenis der foldaten, in die uitheemsche gewesten door het lot des standige yver pag. 298.. gedicht. pag. 199. Carm. F venil. pag. 457. komst in Zyn weder-oorlogs gefneuvelt, met eenen lykzang, keerde in vaderlant. den herfft des zelven jaers gelukkig in’t vaderlant, en vervolgde, als te voren, zynen dienst te lande. MDCLXXVII- Nadat de Nimweegsche vrede gefloten was, Burmann, werdt hy wel niet van den krygh ontflagen, maer evenwel in zynen arbeit veel verlicht. Want Zyn komt uit het velt werdt hy gezonden naer Utrecht, ’Utrecht. Om daer by den wintertydt in bezetting te bly pag. 18. en verblyf zy ven. Dit geviel geheel naer zynen wensch uit, dewyl hy die stadt, als hem de keur vrygelaten wierdt, boven alle de steden van Nederlant stelde: het de zucht tot de geboorteplaets zyner voorouderen hem trok: het zy de vermakelykheit en lustigheit der plaets hem lokte; of de tegenwoordigheit van luiden van letteren in die hooge school het verblyf hem daer aengenaem maekte. Hier vondt hy nu zynen vriendt den beroemden heer Joannes Georgius Grevius, die Profeffor, uitmuntende in alle foorten van wetenschappen der stede tot groot fieraedt strekte, en uit alle de gewesten van Europe meenigte van jongelindie zich naer deze markt gen naer zich trok van wysheit begaven, om verrykt met edele wetenschappen weder in hun vaderlant te keeren. Joannes Georgius Grevius, beroemt moeide Hier had hy gestadige gelegenheit van met rust en vryheit in zynen yver voort te varen, en met dezen letterhelt eene minnelyke onderhoudinge te hebben over de kennisse der dingen, waer in hy zich oeffende. Hy liet zich ook zoo veel hier aen gelegen leggen, dat hy nacht en dagh met zyn onverde boeken bezigh was: waer door hy, die noit yver. hooge scholen betreden had noit buiten Junius alleen eenige meesters gehadt had, die hem den rechten wegh wezen, vele geleerden achter zich liet, die van kintsbeen af zich in de scholen geoeffent, en een reex van jaren daer in doorgebracht hadden. Hier uit is af te nemen, hoe veel verder hy gekomen zou zyn, indien hem had mogen gebeuren de jaren, door zynen voogt tot slaefsch werk geschikt, te besteden aen leffen en leeringen, die dezelve Grevius in die stadt, en voor hem de vermaerde Joannes Fredericus Gronovius te Leiden mildelyk uitdeelden. In Joannes dit verblyf,’ dat langer gerekt werdt dan hy zich profeffor te ingebeelt had, vertolkte hy, om zynen Latyn Fredericus Gronovius Leiden. MDCLXXXIV Burm. Or. schen styl in engebonde reden te polysten, de p 18. Hy vertaelt Verhandeling, geschreven van den geleerden Je- Rapyus Verfuit Renatus Rapyn, waer in de twee doorluch- van Homeer *** gelyking met Vir tigste gilius, [p. ] tigste Poëten Homerus en Virgilius met elkander vergeleken, en hunne deugden en gebreken ter toetse gebracht worden. In dien zelven zyne Latyn-tydt gaf hy hier ook een kleene verzameling zyner Latynsche gedichten uit, die met volle toe juiching der geleerde werrelt ontfangen werdt. en geeft sche ten uit. Burmann. p. 19. Hopman. Terwyl hy hier zynentydt dus sleet, werdt hy Hy wordt door aenpryzing van zynen Kornel, den dapperen Veltoversten van Weede, en bemiddeling van den Burgermeester Joan Hudde, die hem in macgschap bestondt, en zyn vernuft hoog waerdeerde, naer Amsterdam ontboden, en hem een Hopmanschap over eene Krygsbende in die stadt opgedragen. Deze gunst der Fortuin, die hem tot dien dagh toe niet zeer gefesteert had, ontfing hy met groote Hy keert blyschap, niet zoo zeer, omdat hy zich gevestigt vondt in zyne geboortestadt, als omdat hy hier door de schoonste gelegenheit kreegh van zyne boekoeffeningen, zyn hoogste vermaek en wellust, te hanthaven. Met welk eene vrolykheit ook en geruftheit van geeft hy sedert zyn voornemen MDCLXXXIX. Vervolgt heeft, weten alle die hem in die stadt gegedichten kent hebben. Hier gaf hy in den jare 1689 alle de zarius uit. Latynsche gedichtenvan Sannazaer, den Prins der naer Amsterdam. Hy geeft de van Sanna pag. 19. ken van Palearius. acnmerkin Propertius, Italiaensche Poëten, uit, met zyne aenmerkingen en verbeteringen, en voegde daer achter de gedich- Burmann. ten der beroemde Italianen Hieronymus Amal theus, en zyner broederen Joannes Baptista en Cornelius, en bragtze in beter gewaedt, dan inItalic geschiedt was, te voorschyn. Hier hernieude hy de MDCXCVI. schriften van den welsprekenden Palearius, by ve- Ook de werlen onbekent: en, het geen het hooft van zynen ar- Aonius beidt was, hier verklaerde hy door geleerde aentekeningen het geen ons van Propertius en Tibullus is overgebleven. Deze voltoide hy, daerna geheel Hy mackt aen rust geraekt, op zyn gemak. Zoodat Propertius in den jare 1702, en Tibullus vyf jaren daerna het en Tibullus, licht zagen, zonder dat zyn naem (zoo zeer had de uit. zedigheit hem ingenomen) op den titel gemeldt 1707. Allezyne werdt. Hier werden ook voortgebracht zoo veel Larynsche gedichten vruchten van zyn vernuft, als wy onlangs der wer-Amsterrelt hebben medegedeelt. Ook twyffele ik niet, voor zoo veel ik uit zyne nagelate papieren bemerken kan, of hy zou, zoo hem Godt langer leven en gezondheit verleent had, zynen arbeidt ook aen Catullus en Horatius te koste gelegt hebben. Ondertusschen liet hy niet na de werken van jongere, ook hedensdaegse vernuften, te overwegen, en wel te letten, hoe veel zy by de oude schryvers halen en geeft ze 1702. dam uitgege kon ven. 1711. Zyn bedre venheit in der letteren. konden, en werdt hier door, alsf of hy ’er en kel en alleen zyn werk van gemaekt had, de hi storie Zoo bedreven in de historie der letteren, dat ik niet weet hier in oit zyns gelyken gezien te hebben. Naer wat schryver men hem vraegde, men had altydt eenigh bescheit, hoe groot of hoe kleen van waerdy hy ook wezen mogte. Dus werdt Zyngeheuzyn geheugenis, die hy sterkte met gestadigh leken by alles aen te tekenen, als een trezoor, waer in opgefloten was wat de tyden der oude en nieuwe schryveren betreste. Hier door werdt zyn gezelschap zeer aengenaem, en de uren, die men zyns gezel- met hem sleet, schenen door de zoetheit der onschags. genis verge een trezoor. Aengenaemheit Zyn groote naerstigheit in alles aen derhoudinge zoo dra verloopen als verschenen. Zyn naerstigheit is naeulyx te beschryven. Alte tekenen. le boeken, die hy nagelaten heeft, dragen daer merktekens van, zynde daer onder naeulyx een, dat hy niet beschreven, of op wiens kanten hy het een of ’t ander niet heeft aengetekent. Hier by komen zoo veele schryfboeken, geschikt tot het aentekenen van allerhande zaken, in hare foorten onderscheiden, en door bladtwyzers tot het gebruik bequaem gemaekt; vooral het groot Thefaurus Woordenboek of Woordenschat van Bafilius Faber, het welk, met schoon papier doorschoten, Fabri van hem beschreven, en met ontelbare zaken en betekenissen van woorden, van Faber, Buchnerus, en Cellarius niet aengeroert, verrykt en vermeerdert is. Hier bracht hy alles in wat hem aenmerkens en aentekenens waerdigh dacht ontrent de tale en zeden der Grieken en Latynen, en andere dingen de outheit betreffende, om’er zich op een gereede wyze van te bedienen, als het hem te pas zou komen. Ook zal men, inziende dat hy van zyn vyftien jaren af heestaengevangen zoo veel in deze zinlykheden te yveren, als tydt en gelegenheit hem toelieten, te minder verwondert zyn over de groote verzameling dezer aengetekende dingen, die ik tot zyne gedachtenisse en myn eigen vermaek en voordeel beware. Met de jaren die anderen den 2 lust benemen, groeide deze wakkerheit: zoo Zyn wakkerdat hy de gezelschappen eerst beginnende te min-met de ja deren, en daerna geheel af te fnyden, zich als in de boeken begroef, blyvende dagen, weken, zaemheit, ja maenden in huis, ten ware zyn beroep het anders vereischte, en de levenden om de dooden, waer mede hy alleen omging, vergetende. In dezen tydt werdt de Ryswyxe vrede ge- MDCXCVI floten, heit groeit ren. Zyn een 21. Burm. pag. floten, en kort daerna by den Raedt van Amsterdam vast gestelt het grootste gedeelte der benden, die daer in bezettinge lagen, aste danHy wordt ken. Dit viel hem ook te beurt nevens andere afgedankt: hopluiden, die men een jaerlyxe wedde liet behouden, om eerlyk daer van te kunnen bestaen. dat hem in In den beginne speet deze verandering den dichter geweldigh, en hem dacht dat het een kreuk den beginne hindert. Hy krygt oenen weêr zin in de stadt, in zyn aenzien was, gelyk edelmoedige harten meest wezen hebben van hunne verkleeninge. Maer dewyl hier niet tegen te doen was, verzette hy zyn leet, stellende de volkome bezittinge zyner ruste tegen de voordeelen hy hier door most missen. Hy werdt echter der stede wars, waer in hy nu als een vergeten burger most leven, en overleide om zyne dagen op die en begeeft het lant door te brengen. Met dit inzicht huur zich tot het ven. buitenle- de hy eenen hof verzien van bequame woning, waer in hy zyne boeken kon plaetfen, en zich vergenoegen met de kleenheit van zynen slaet, dien hy, nadat hy zich nu hier toe gewent had, kort daer aen voor geen koningryk zou verwiffelt hebben. Hier leefde hy in volle stilte, wordende, als ik my en weinige anderen uitzonde [p. ] ontrent de Burm. pag. heit in zyn. men. re, van niemant bezogt. Hierom noemde hy deze woonplaets zyne Eremitagie, en tekende de brieven aen zyne vrienden geschreven, Uit myne Eremitagie. Want hy maekte, vooral in zyn keur zyne leste dagen, groot onderscheit tusschen den menschen. eenen mensch en den anderen, dat velen vremt 21. voorquam. Dus gehecht aen deze stilte was hy Stantvastigdoor geene middelen uit te lokken. Zoodat hy, voornegelyk ik zeker weet, noit eenen nacht uitbleef, het geen hy scheen verzegt te hebben. Geen vrienden konden hem houden. Als de avont gevallen was keerde hy naer zyne woning, zonder te luisteren naer eenige gebeden. Veel min was hy te bewegen tot het aennemen der reize naer zyne vrienden, die in andere steden woonden. Vergeefs werdt hy hier toe gedrongen van velen, inzonderheit van de Profefforen Grevius en Burman. Vergeefs ook wenschte dit de edele Heer Diederik van Velthuizen, Heer van Heemstede, een Mecenas van dezen tydt, wiens huis en hof voor brave vernuften openstaet. Vergeefs schilderde hem Grevius, al zyne welsprekentheit te baet nemende, de vermakelykheden van Heemstede af. Vergeefs noodigde by hemom daer het lieffelyk gezang der nachte geleerde luiden. nachtegalen te beluisteren, en in een friffer lucht de vermakelykheden van dat lustige Tempe te genieten. Eens zyn besluit vast gestelt hebbende was hy ’er niet af te brengen. Ook voelde hy den minsten trek niet tot het nemen van eenigh Bezoek van vermaek buiten zyne boeken. Vele geleerde luiden in de naburige steden wonende vergaten hem echter niet, maer gaven hem, zoo dikwyls als zy overquamen, hun bezoek. Hem vergat ook niet de genoemde Burgermeester Hudde, die hem meenigmael ging zien, en somtyts uitlokte, om, ware het mogelyk, hem aen zyn tafel te hebben. Met het toenemen der jaren kreegh zyn geheit. zontheit cenen krak, en werdt allengs gevelt door qualen, die hem afmatten en den lust benamen; zoodat men in het einde zyns levens weinige vruchten zyner Poezye zagh; zynde de laetste snik daer van geweest het kort lofdicht, gestelt voor de stichtelyke gedichten van François Halma, vermaert Boekdrukker cerft t’Utrecht, daerna t’Amsterdam, en nu te Leeuwaerden, die in den jare 1708 zyn uitgegeven. Deze opkomende zwakheit heb ik altydt toegeschreven aen het Hy verlieft zyn gezont 1708. Oirzack hier van + gebrek van beweging, dat den loop der voch ten AN lichaem benaeude en stremde. Zoodat heit in ’ het flym zich hoe langer, hoe vaster hechtende hem den lust allengs tot eten benam, waer ontrent echter hy by uitnementheit altydt matigh zyn matigwas, en om zyne foberheit niet te buiten te gaen, eten. alle maeltyden, zelfs zyner beste vrienden, die hem daer toe nodigden, afsloegh en ontging. Hier van gaf hy nogh een andere reden. Ik ben beschaemt, zeide hy, als ik aen iemants tafel zit, omdat ik niet eten kan. ook wenschte hy mee. nigmael dat hy niet behoefde te eten. Hy was voorts zoo onverschilligh ontrent de spyzen, dat genoegh bleek dat hy noit maeltydt deed, dan om der nature genoegen te geven. Dus bracht dit ongemak een zucht in alle zyne leden, die wel somtyts door geneesmiddelen overwonnen werdt, maer na verloop van tydt hare oude plaets. weder innam, en, door bedwelming der harffenen, draejingen in het hooftverwekte, waer over hy telkens begon te klagen. Hier holp ook toe Ongezont de moeraffige grondt, waer op zyn woning ge- woontede. sticht was. Men vertoonde hem dit wel meenigmael, maer hy wilde van geene verandering hooren, noch afgescheiden worden van de ma heit zyner Hy trekt zyn gedach werrelt af. dienstigheit. 21. niere van leven, waer aen hy zich geheel overgegeven had. Deze quade gesteltenis des lichaems bracht te ten van de weeg dat hy bezeffende de broosheit der menschelykheit zyne gedachten van de werrelt af, en tot den toekomenden staet des eeuwigen leZyn godts. vens overvoerde. Dus las hy dagh op dagh de hemelsche waerheit, die in de heilige bladen begrepen is, en doorbladerde nu geen andere boeken, dan die den aendacht konden opwekken, en den wegh bereiden tot boetvaerdigheit, waer aen hy zich met allen ernst overgaf. Dagelyx had hy in handen de Belydenissen van Auguftyn, dien Lipfius den Bisschop der bisschoppen noemde, door welke hy zich voelde gesterkt in yver tot Godt, in berou zyner misdaden, in verfmadinge der werreltsche ydelheden, en in eenen afkeer van liefde tot zich zelven, die oirzaak is dat men zyne gebreken of licht stelt, of zelf voor deugden aenziet. Meenigmael beklaegde eerste leven, en de onvoorzichtigheit zyhy zyn ner jeugt, latende zich veeltyts hooren, dat een jong mensch een onvoorzichtigh dier was. Hy verootmoedigde zich voor Godt met stichtelyken Beklagh over zyn jeugt. aen Poët. Eleg. I der weten aendacht, en bad om vergevinge der misdryven, die hy in den loop zyns levens mogt begaen heb- ben, of nogh, gelyk de mensch een broos vat is, dagelyx beging. Hier van geeft. bewys zeker Latynsch gedicht, in zyne werken te vin- Broukh. den, waer in de ernsthaftigheit eener ziele, die Elegiar. l. 2. om hoogh hare rust en zaligheit zoekt, klaer te bespeuren is. Hy begreep ook dat al ons arbei- den in de letteren, al ons jagen naer eenen naem en vermaertheit, enkele ydelheit was: waerom ydelheit hy eindelyk de werreltlyke schryvers geheel ver- schappen. latende, de goddelyke geheel aenhing, en grooten Burm. pag. troost schepte uit de heilige Harpzangen van Da- 27 vid, die hy altydt wel belust was geweest (twee proeven heeft hy ’er van gegeven) in Latynsche zangen over te gieten, ware dat voor hem niet kunstigh gedaen geweest van Buchanaen, dien Georgius hy in groote waerde hieldt. In deze opgetogen- heit van geeft, en zwakheit van lichaem, waer aen hy gedenkt in zeker gedicht, den Heere Joan de Witt, Sekretaris der stadt Amsterdam, Bronkh. El. voor een gedachtenisse t’huis gezonden, en zich vergelyking vergelykt by een roos, die door den onmatigen tenifle by brant der zonne, of felle slagregens getrossen, 22. Broukh. Silv. l. I. pag. 297. 298. Buchanaen, lib. 3. El. 8. zyner gestel een roos. [p. ] Door des hoofts, en vermin het hooft laet hangen, ontrent drie jaren doorbrengende, zagh hy weinigh hoop tot vafler Draejingen gezontheit meer overigh. Want de draejing des hoofts nam zoo toe, dat hy op zynen stoel zich naculyx wife over cnt te houden. Men geheugenif- vernam ook merkelyke verzwakking in zyne geheugeniffe, die hem den draet van zyn gesprek deed verliezen of vergeten. Hierom riedt ik hem zynen stoel te verlaten, en het bedde te kiezen, en daer af te wachten wat Godt geven wil dering van bedde, en bereit zich tot Gterven. Hy hout het de. Hy gehoorzaemde, en gelegen zynde vraegde my wel ernstigh af, of ik oordeelde dat de dood genaekte. Gy weet wel, zeide hy, dat ik wel sterven wil, als het den Heere believen zal. Zeg derhalven maer onbeschroomt uw gevoelen. Antwoordende dat ik voor dien tydt geen tekens altoos daer van bespeurde, maer hem echter riedt zyne gedachten ten hemel te heffen, omdat men in allen gevalle niet weten konde wat Godt met hem voor hadde, bedankte hy my met drukken der hant, en verzocht my op hem te willen paffen. Hy ontdekte my ook zynen uitersten wil, waer by aen zyne meeste vrienden een gedachtetenis, en my een goedt getal zyner boeken, ne menschely schen. 8.22 vens alle zyne geschrevene papieren, was toege-schikt, met aenbiedinge van meer, indien ik het. begeerde, en schikte zich van dat uur af tot schei-: den uit dit dal der tranen, daer het grootste ver-. maek in onvolmaektheit bestaet, en daer onze wenschen, gehecht aen de vergankelykheit der lichamelyke dingen, zoo meenigmael te leur ge- Ydelheit der stelt worden, en daer ook het gewenschte, als ke wenmen het al verkregen heeft, niet zelden van naberou gevolgt wordt. De Heer Franciscus Burman- Burmann. nus, predikant dezer stede, stondt hem op zyn verzoek in zyn uiterste by, zich verblydende over de godvruchtige gesteltenisse des kranken, en zyn zyn betroubetrouwen op de verdiensten van Jesus Christus, Godis gezynen heilant, en Godts onuitputbare genade en goedertierenheit. Hy werdt ook bezocht in dezen staet van zyne oudste en gemeenzaemste vrienden, de heeren Doctor Antoni van Stamhorst, Jakob de Wilde, Henrik Wetsteen, en Herman Angelkot, die ook tot uitvoerder zyner laetste bevelen Afneming door hem aengestelt was. Men maekte in den besten, ginne geen groote zwaricheit: maer de krachten namen van tydt tot tydt zoo geweldigh af, en ’t verstandt werdt zoo beroert, dat men wel haest ande**** 3 L re a wen op nade. zyner krach MDCCVII. re gedachten kreegh, vermeerderende de ziekte alle uren, tot dat hy eindelyk, het pit des levens veren dood. teert zynde, stil den geeft gaf. Dus werdt dit groote licht uitgebluscht op den vyftienden van Wintermaent des jaers 1707. Hy had wel uitdrukkelyk bevolen, en in de papieren zyner laetste begeerte doen stellen, dat men zyn lyk niet in de stadt, maer buiten dezelve, zonder eenige staetsi, begraven zou. Hy werdt dan den twintigsten daer aen onder het geleide van eenige karossen en wagens, waer in zyn magen en gemeenzame vrienden zaten, naer Amsterveen gevoert, en daer in de kerke begraven. Zyn begraeffenis. Dit was het einde van Joan van Broekhuizen, zoo verre gestegen op den top van cere en vernaemtheit door zynen eigen yver en vernuft, dat hem onder de geleerden een voorname plaets wierdt ingeruimt. In hoe groot eene achtinge hy by hen geweest is, weten alle die hem gekent hebben. De Heer Konstantyn Huigens, geeft van in Nederlant beroemt door zyne schriften’, stondt verbaest over Broekhuizens poëzy, niet kunnende begrypen hoe hy onder de krygsrumoeren, en het bulderen der baren zulke schoone gedich Oordeel over zynen den Heer van Zui lichem, ten 1 zant van ten had kunnen voortbrengen, en wenschende hem, dien hy aen de vruchten van zynen geest kende, ook vani aengezicht te kennen, en te hooren spreken. Ezechiel Spanheim’ook, Gezant des Konings van Pruiffen aen het hof van van den Gegroot Britanje, die in deze tyden als een orakel Pruiffen, van geleertheit werdt aengezien, had geen minder gevoelen van hem, pryzende in de aentekeningen over Propertius, die hy van hem ontfangen had, zyn fraei vernuft, zyn naerstigheit, zyn geleertheit en oordeel, welke deugden om strydt daer in uitblonken, zoodat vele geleerden. ook ’van den eesten rang, die hunnen arbeidt aen het verlichten van dien ouden dichter besteedt hadden voor hem zwichten mosten. Hoe zeer hy gezien was by den beroemden Profeffor Grevius, blykt uit den gemeenzamen ommegangh, dien hy met hem had, en uit eenen ganschen bondel van brieven, aen hem geschreven, die alle achting en liefde tot hem vertoonen. Dees moedigde hem aen dat hy op het voorbeelt der oude helden in het leger zelf werk most maken van de verhevene wetenschappen. Hy bracht hem ook in kennis by Nikolaes Heinfius, die **** 4 toen van Gre vius, van Niko laes Heins. toen ter tydt in het oeffenen der Roomsche Poëzy geen wedergade hadt. Zoodra hy eenige proeven van Broekhuizens geeft gezien hadt, kreegh hy aenstonts groote agtinge voor hem, zoodat men in zekeren brief van Heinfius leeft, dat het Vaderlant van het keurlyk vernuft van Broekhuizen zich veel beloven mogt: dat hy hem stelde onder de cerste vernuften van Nederlant; en dat de schoonbeit zyner gedichten het begrip onzer ceuwe byna te boven ging. Heinfius onderhieldt ook sedert gemeenzame vrientschap met hem, ja holp hem aen de gunst van den edelmoedigen Vorst FerdiHy word nand van Furstenbergh, Bisschop van Munster en den Biflchop Paderborn, die in dezelve kunst met ongemecnen lof de pen voerde, en alle fraeie geesten been van den gunstigde en festeerde. Grooter gunst ook ge-noot hy daerna van het hof van Brandenburgh, wiens eerste staetdienaer de heer Everard van Dankelman hem toegangh gaf tot dien Vorst, die hem daerna met eigen mondt zyn achting betuigde, met geschenken begiftigde, en tot de kroon van Pruiffen gekomen, hem voor zyne gedichten, die krooning gemaekt, rykelyk beloonde. Deze gunst werdt ook ondersteunt gekent van van Mun Rer, Koning van Pruiffen. „ op [p. ] van den Heere Joan Frederik Kramer, Raedt dezer Majesteit in ’t Hartogdom van Maegdenburgh, een’ man schrander van geeft, en een keurigh kenner van alle vruchten des vernufts, die met zyne Poëzye zeer ingenomen was. gang met denheit van Broekhui Een zyner gemeenzaemste vrienden was Petrus zyn ommeFrancius, Profeffor in de Doorluchtige Scho- Francius. le t’Amsterdam, wiens welsprekentheit en Poëzy alom bekent waren. Met dezen hadt hy veel ommegangh, vermaekt met de verscheidenheit verscheivan zynen schryfftyl die hem eenen geheel ande- Francius en ren wegh deed inflaen. Want Francius had zich zens Poëzy. op den raedt van zynen meester’ Junius, van wien wy boven gesproken hebben, gepynt om de schryfwyze van Ovidius te volgen: Broekhuizen in tegendeel op den raedt van den zelven Junius zich gezet op het navolgen van Propertius welke twee dichters oneindigh van elkander verschillen. Want die losse zwier, die weelige overvloejentheit, die lichtheit, en gemak- verschil van kelykheit van dat Ovidiaensch schryven quam en Ovidius best met den aert van Francius over een:maer dat De leste gevolgt van diepzinnigh, dat verheven, dat groots, dat zin, Francius, de ryk voegde niemant beter dan Broekhuizen, het Broekhuigeen Junius, een man doorzichtigh uittermaten, Propertius st eerste van zen. al vroegh had weten te voorzien. Men wist ook niemant by zynen tydt, die op zulk eene wyze de Poëzy hanteerde; zoodat die manier van schryven gerekent wierdt hem alleen eigen te zyn, Dit was de reden, waerom alle kenners gewelHy schryft digh verzet stonden, toen op de dood van Ma bedektelyk om de oor een gedicht, ria, Koninginne van groot Britanje, zeker kort menschen gedicht voor den dagh quam, dat met den naem te hooren. yan Joannes Voffius getekent was. Ja ik weet Broukunfii in het byzonder dat Grevius niet kunnende be 1695. Poëm. pag. 283. denken wie deze Voffius was, die dus, zonder oit gekent te zyn, met zulke vaerzen voor den dagh quam, veel moeite deed om’er achter te komen, en met brieven zelf buiten Hollant gezonden daer naer vernam, totdat hem des dichters bedrogh, die dus met den bynaem zyner moeder gefpeelt had, ontdekt wierdt. Het is qualyk te zeggen met wat vermaek Broekhuizen den lof, aen dezen Voffius gegeven, gestadigh aenhoorde, hebbende, even als men van Apelles vertelt, dus onbekent het gevoelen der menschen eens willen uitlokken. Hier aen zyn genoe Broukh. Lyricor. 1. I. id. I. P. 117. gen gehad hebbende zette hy zich tot het schryven van een lierdicht, dat de deugden dezer Vorstinne breet uitmat en haren name dubbel waer waerdig was. derbare val hier Zyn geheugenis, gelyk wy ten deele gemeldt zyn wonben, was verwonderlyk, zelf toen zyne jaren geheugenis. al hoogh gestegen waren. Hier door wist hy niet alleen te verhalen al wat hy gehoort of gelezen had: maer meenigmael tien of twaelf vaerzen gelyk, die hem even voorgelezen waren, uit zyn hooft na te zeggen, byzonder als ze van: zynen smaek waren. Hy plagh te verhalen hoe Aerdig gehy in zyne jeugt binnen Groningen in bezetting out leggende, op zekeren tydt zich bevondt in gezelschap eeniger jongelingen. Een van hun hebbende een gedicht gemaekt op zeker voorval van dien tydt, las het aen die daer tegenwoordigh waren voor. Broekhuizen het gehoort hebbende verzocht dat het nogh eens mogt gelezen worden. Dit geschiedt zynde streedt hy den jongeling op dat het van zyn maexel niet was, zeggende dat hy het elders gelezen had, en tot bewys van zyn zeggen zeide het van ’t begin tot het einde uit zyn hooft op. De maker dit hoorende wist van verbaestheit niet wat hy zeggen zoude, en by het gezelschap verdacht van ontrou hier ontrent begaen, beklaegde zich vers geefsch 7 Klagt over het betrou wen op zyn geheugen. het dichten voor de vuift. geefsch over zyn ongeluk, tot dat onze dichter hem uit den droom holp, en in zyne eer herstelde. Over deze ongemeene gaven van gebeugenifle heb ik echter hem dikwyls hooren zeggen; datze hem meenigmael, dewyl hy alles in zyn jeugt daer op liet aenkomen, belet hadden. zaken aen te tekenen, die hy daerna vergeefsch aengetekent wenschte. Want hoe groot het geheugen is, de jaren verminderen allengs het zelve, gelykze al wat aertsch is slyten en verdelHy mydt gen. Op deze vaerdigheit, die luttel geleerden te beurt valt, verliet hy zich noit zoo verre dat hy zich gewende voor de vuist vaerzen te dichten, eene behendigheit, daer het onbedreven gepeupel zich geweldigh over verwondert, schoon zy meesten tydt weinigh om ’t lyfheeft, Beronicius, gelyk de groote keurmeesters dat aen dien Beronicius, van wien men zulk eenen ophef maekte, en anderen, bespeurt hebben. Want wat die verhaeste schriften ook schynen over zich te hebben, zy kunnen den toets niet verdragen, maer slachten de sneeu, die in de lente gevallen kort daer aen weder verdwynt. By hem golden die kryters niet, die voorgeven hondert regels in een uur te kunnen dichten. Want wie, der kunst kunst eenigszins magtigh, zou dat niet kunnen doen? Maer het quam, meende hy, daer niet op aen, of de vaerzen spoedigh, maer of ze wel gemaekt waren waerom hy, als iemant van dat volk, in het vertoonen van een gedicht, hem zeide dat hy’er maer luttel tydts over gezeten had, onbe wimpelt plag te antwoorden, dat hy dat wel zien, konde. Meer dan eens heeft hy Bewerking my betuigt, by het voorlezen van een matigh ge- dichten. dicht, dat hy ’er lang over gearbeidt had. En voorbeelt het is der dichtlievende jeugt te raden, dat ze jeugt, dit ter harte neme, en zich spiegele aen de grootste geesten van den ouden tydt, Virgilius, HoOvidius, en andere, die gewoon zyner ge voor de ratius, waren hunne gedichten elkander voor te lezen, en op aenwyzen wat wel of qualyk gestelt was, niet alleen hun vaerzen gingen herschaven en polysten, maer ook eene groote meenigte der zelve door veel herschryvens en verbeterens tot op een kleen getal brachten. Dezen weg hebben ook de beste vernuften van ons vaderlant ingeflagen, en men weet uit Vondels nagelatene zie Vondels stukken en de beschryvinge zyns levens, dat hy 77. dit exempel volgde. Leven pag. Hoe boertig Broekhuizen van aert was, en Zyn boer hoc tigheit. [p. ] Herman nides. 1696. Regins. hoc stekende, als hy het op iemant geladen had, daer van heeft al de werrelt blyken ge voet gegeven, 7 zien in dat koddigh geschrift, dat hy on*Rutgerus der eenen * verzierden naem aen den dagh bracht met het opschrift QUERELA AD PUBLICUM, of KLAGT AEN ’T GEMEEN. Hier toe had een ander die toen ook onder eenen + Erasmus gebootsten naem zich verbergde. Dit geschrift, met zulk een graegheit by yder ontfangen en gelezen, dat alle de afdruxels binnen weinigh dagen uitverkocht waren, had hy meest ten gevalle van Francius opgestelt, die zich in eenen lettertwist bedremmelt vindende eenigermaten hier door geredt werdt. Daer in wordt de onbetamelykheit der krakkelen van luiden van letteren, die elkanderen om een beuzeling in ’t haer zitten, zoo levendigh ten toon gestelt, dat beide de partyen daer uit licht konden zien dat best ware geweest zich van zulke hevigheden onthouden Schadelyk te hebben; te meer dewyl de glory, by den krakkeel overwinnaer behaelt, hem dier genoegh komt schriften. te staen, en yder, hoe kleen hy ook van zy heit der nen nen vyandt geacht wordt, zyne aenhangers en partylingen heeft. van hem Silv. 1.2. 336, 337, Aerdigh streek hy ook eenen zyner tegenstre- Vacerra veren, die hem en Francius schendigh, ik be- gehekelt. ken ’t, beledigt had, door onder den naem van Bronkh. ` Vacerra, geeffelende en roskammende hem op pag. 335, zulk een wyze, dat men het zonder lachen niet 338 lezen kon. Hy noemde hem de peft van Par- 342, 343, nas, den naezaet van Mevius, den Ezel aen de 346, 347 lier, en vereerde hem met andere titelen, die op zyn bestaen pasten. 338,339, 344, 345, 348, 349 duitsche Alle deze dingen zyn van hem in de Latyn- Zyn lust tor opbouwing sche tale gestelt. Dogh dat hy niet afkeerigh der Nederis geweest van het opbouwen zyner moederlyke tale. sprake, is te zien aen het geen wy verder melden zullen, en vooral aen zyne Nederduitsche gedichten, die, schoon weinigh in getal, iets ongemeens over zich hebben. Hier in nam hy tot Navolging zyn voorbeelt den Ridder en Drossaert Pieter Korneliszoon Hooft, wiens schriften hy in zoo groot een waerde hieldt, dat men hem meenig mael heeft hooren zeggen, dat Hooft overtrof al wie oit in Nederlant de pen gevoert had, of van Hooft. Zyn oordeel over dien nogh voerde. Hy noemde hem den adelyken schryver, Schry schryver den Fenix die der geheugenisse van alle eeuwen waerdig was de eeuwige eer van den Nederlantschen Parnas, en den Prins der Hollantsche dichteren; en wat des meer van dien aert gevonden wordt in zyne aentekeningen over de Latynsche Poëten, reedts genoemt. De styl van dezen schryver behaegde hem wonderlyk: die kracht van zeggen, die betooverende uitdrukkingen, die woorden zoo net gepast op de zaken, dat doordringend oordeel, die navolgingen der beste meesteren, die in uitheemsche talen hunne gŒven getoont hebben, verrukten hem, latende zich voorstaen dat Hooft alleen in Nederlant de kunst gevonden had van wel te Joost van schryven. Nacft Hooft stondt Vondel ook del. hoogh by hem te boek wiens onrym zoo den Von Joannes Antonides Vander Goes. wel als rym zeer van hem geprezen werdt. Hy verheste zyne majesteit van schryven ten hemel, noemende zyne gedichten onnavolge- lyk, en hem zelf den ontzachelyken leeu, die alles voor zich deedt zwichten. Antonides was hy gewoon by den Roomschen dichter Statius te gelyken, zeggende noit twee schryvers in verscheide talen gelezen te hebben die door ZOO Statius, en Antonides Oudaen. Vollenho zoo gelyken geeft gedreven wierden. Beide, zeide hy, warenze schoon, bloemryk, om zoo te spreken, schilderagtigh en hoogdravende, maer verre af van hunne leitsmannen, die ze wilden navolgen. Want gelyk Statius zich tot een virgilius vati voorbeelt Virgilius,. zoo had Antonides Vondel Vondel var uitgekozen. Veel gevielen hem ook de schrif- gevolgt. ten van Joachim Oudaen, wiens Uitbreiding Joachim over het boek van Job hy zeide dat een onvolprezen werk was. Op dezelve waerde schatte hy de Kruistriomf van Vollenhove, en eenige Joannes zyner andere gedichten, by hem gelezen; ne ve. vens de Herderzangen van Arnold Moonen, die, Arnold zyns oordeels, veel over zich hadden van de oude zuiverheit en foberheit, die in Virgilius met Broekhuiverwondering bespeurt worden. Want de Oudt- biedt voor heit achtte hy hoogh, en eerde de werken der oude dichteren, die hy nu zyne meesters, en dan zyne goede vrienden plagh te noemen anders, dan de ouden gewoon waren de bofschen, door outheit geheiligt, met eene godtsdienstige vreeze eerbiedigheit te bewyzen. De Italiaen- En voor de sche dichters lagen hem hierom geweldigh aen dichteren. ’t hart, als die de beste Roomsche schryvers niet ***** niet al Moonen. zenseer de outheit Italiaensche alleen in de Latynsche, maer ook in hunne moe derlyke tael volgden, en zich eigen maekten. De kunst Want de wegh van vordering was, naer zyne mee van wel te schryven al--ning, alleen by de ouden te vinden; en die daer van leen van de leeren. ouden te afweek, versteken van alle hope van oit wel te Dwaaling zullen schryven. Zoo verre was hy van het gevoeschryveren. len eeniger hedensdaegfe neufwyzen af, die zich eeniger niet schamen opentlyk te schryven, dat iemant die zich zelven eenen styl maekt zonder zich oit van de boeken der ouden te bedienen, boven alle andere Poëten te verheffen is. Welke tael geaert naer den smack des genen, dien men om voordeel honigh om den mont wil smeren, bet overeen komt met de Fransche vleiery, dan met de Hollantsche rondigheit en ongeveinstheit. Hy beVrucht uit greep met Ifidoor den Pelufier, dat de vrucht van het lezen daer in bestaet, dat men het geen in anderen goedt te keuren is navolgt, en de dingen, waer over men zich in de schriften van anderen verwondert, door een bequame ontleeninge tot zyn eigen gebruik wendt. Dus zien in de schilderkunst vernuftige leerlingen door kopieren den groote meesteren allengs de kunst af, daer andere hunne eige drift volgende in ’t wilt blyven schermen en niets het lezen te halen. uitrech[p. ] Herman nides. 1696. Regins. hoc stekende, als hy het op iemant geladen had, daer van heeft al de werrelt blyken ge voet gegeven, 7 zien in dat koddigh geschrift, dat hy on*Rutgerus der eenen * verzierden naem aen den dagh bracht met het opschrift QUERELA AD PUBLICUM, of KLAGT AEN "T GEMEEN. Hier toe had een ander die toen ook onder eenen + Erasmus gebootsten naem zich verbergde. Dit geschrift, met zulk een graegheit by yder ontfangen en gelezen, dat alle de afdruxels binnen weinigh dagen uitverkocht waren, had hy meest ten gevalle van Francius opgestelt, die zich in eenen lettertwist bedremmelt vindende eenigermaten hier door geredt werdt. Daer in wordt de onbetamelykheit der krakkelen van luiden van letteren, die elkanderen om een beuzeling in ’t haer zitten, zoo levendigh ten toon gestelt, dat beide de partyen daer uit licht konden zien dat best ware geweest zich van zulke hevigheden onthouden Schadelyk te hebben; te meer dewyl de glory, by den krakkeel overwinnaer behaelt, hem dier genoegh komt schriften. te staen, en yder, hoe kleen hy ook van zy heit der nen nen vyandt geacht wordt, zyne aenhangers en partylingen heeft. van hem Silv. 1.2. 336, 337, Aerdigh streek hy ook eenen zyner tegenstre- Vacerra veren, die hem en Francius schendigh, ik be- gehekelt. ken ’t, beledigt had, door onder den naem van Bronkh. ` Vacerra, geeffelende en roskammende hem op pag. 335, zulk een wyze, dat men het zonder lachen niet 338 lezen kon. Hy noemde hem de peft van Par- 342, 343, nas, den naezaet van Mevius, den Ezel aen de 346, 347 lier, en vereerde hem met andere titelen, die op zyn bestaen pasten. 338,339, 344, 345, 348, 349 duitsche Alle deze dingen zyn van hem in de Latyn- Zyn lust tor opbouwing sche tale gestelt. Dogh dat hy niet afkeerigh der Nederis geweest van het opbouwen zyner moederlyke tale. sprake, is te zien aen het geen wy verder melden zullen, en vooral aen zyne Nederduitsche gedichten, die, schoon weinigh in getal, iets ongemeens over zich hebben. Hier in nam hy tot Navolging zyn voorbeelt den Ridder en Drossaert Pieter Korneliszoon Hooft, wiens schriften hy in zoo groot een waerde hieldt, dat men hem meenig mael heeft hooren zeggen, dat Hooft overtrof al wie oit in Nederlant de pen gevoert had, of van Hooft. Zyn oordeel over dien nogh voerde. Hy noemde hem den adelyken schryver, Schry schryver den Fenix die der geheugenisse van alle eeuwen waerdig was de eeuwige eer van den Nederlantschen Parnas, en den Prins der Hollantsche dichteren; en wat des meer van dien aert gevonden wordt in zyne aentekeningen over de Latynsche Poëten, reedts genoemt. De styl van dezen schryver behaegde hem wonderlyk: die kracht van zeggen, die betooverende uitdrukkingen, die woorden zoo net gepast op de zaken, dat doordringend oordeel, die navolgingen der beste meesteren, die in uitheemsche talen hunne gŒven getoont hebben, verrukten hem, latende zich voorstaen dat Hooft alleen in Nederlant de kunst gevonden had van wel te Joost van schryven. Nacft Hooft stondt Vondel ook del. hoogh by hem te boek wiens onrym zoo den Von Joannes Antonides Vander Goes. wel als rym zeer van hem geprezen werdt. Hy verheste zyne majesteit van schryven ten hemel, noemende zyne gedichten onnavolge- lyk, en hem zelf den ontzachelyken leeu, die alles voor zich deedt zwichten. Antonides was hy gewoon by den Roomschen dichter Statius te gelyken, zeggende noit twee schryvers in verscheide talen gelezen te hebben die door ZOO Statius, en Antonides Oudaen. Vollenho zoo gelyken geeft gedreven wierden. Beide, zeide hy, warenze schoon, bloemryk, om zoo te spreken, schilderagtigh en hoogdravende, maer verre af van hunne leitsmannen, die ze wilden navolgen. Want gelyk Statius zich tot een virgilius vati voorbeelt Virgilius,. zoo had Antonides Vondel Vondel var uitgekozen. Veel gevielen hem ook de schrif- gevolgt. ten van Joachim Oudaen, wiens Uitbreiding Joachim over het boek van Job hy zeide dat een onvolprezen werk was. Op dezelve waerde schatte hy de Kruistriomf van Vollenhove, en eenige Joannes zyner andere gedichten, by hem gelezen; ne ve. vens de Herderzangen van Arnold Moonen, die, Arnold zyns oordeels, veel over zich hadden van de oude zuiverheit en foberheit, die in Virgilius met Broekhuiverwondering bespeurt worden. Want de Oudt- biedt voor heit achtte hy hoogh, en eerde de werken der oude dichteren, die hy nu zyne meesters, en dan zyne goede vrienden plagh te noemen anders, dan de ouden gewoon waren de bofschen, door outheit geheiligt, met eene godtsdienstige vreeze eerbiedigheit te bewyzen. De Italiaen- En voor de sche dichters lagen hem hierom geweldigh aen dichteren. ’t hart, als die de beste Roomsche schryvers niet ***** niet al Moonen. zenseer de outheit Italiaensche alleen in de Latynsche, maer ook in hunne moe derlyke tael volgden, en zich eigen maekten. De kunst Want de wegh van vordering was, naer zyne mee van wel te schryven al--ning, alleen by de ouden te vinden; en die daer van leen van de leeren. ouden te afweek, versteken van alle hope van oit wel te Dwaaling zullen schryven. Zoo verre was hy van het gevoeschryveren. len eeniger hedensdaegfe neufwyzen af, die zich eeniger niet schamen opentlyk te schryven, dat iemant die zich zelven eenen styl maekt zonder zich oit van de boeken der ouden te bedienen, boven alle andere Poëten te verheffen is. Welke tael geaert naer den smack des genen, dien men om voordeel honigh om den mont wil smeren, bet overeen komt met de Fransche vleiery, dan met de Hollantsche rondigheit en ongeveinstheit. Hy beVrucht uit greep met Ifidoor den Pelufier, dat de vrucht van het lezen daer in bestaet, dat men het geen in anderen goedt te keuren is navolgt, en de dingen, waer over men zich in de schriften van anderen verwondert, door een bequame ontleeninge tot zyn eigen gebruik wendt. Dus zien in de schilderkunst vernuftige leerlingen door kopieren den groote meesteren allengs de kunst af, daer andere hunne eige drift volgende in ’t wilt blyven schermen en niets het lezen te halen. uitrech [p. ] deel over kunst wor uitrechten dat de keure der kunstkenneren verdragen kan. Om deze reden was hy zoo ingenomen Zyn oortegen Jan Vos, dien hy eenen wiltzanger noemde, Jan Vos. dat hy, als hem eens lustte te lachen, en zynen geeft te ontspannen, het bericht ging lezen, dat deze schryver, t’onrecht van Baerle en anderen hoogh geprezen, gestelt heeft voorzyn treurfpel van Medea, kunnende zich niet genoegh verwonderen over de stoutheit van dezen ongeletterden gaft, die zoo bruskelyk zich tegen Horatius, dien hy in geenen deele verstondt durfde aenkanten. Hy bekende wel dat deze man veel had van de Natuur en Natuur, om een dichter te zyn, maer dat hem den verkunst ontbrak, wordende beide deze hulpmid- de Poëzy. delen vereischt, zoo iemant zich toegang wil maken tot de heiligdommen der Zatiggodinnen. Hy hieldt, zeide hy, geen orde in zyne vaerzen, daer vooral op te letten stondt, byzonder in gedichten van langen adem: hy had geen behoorlyke verkiezing van zaken en woorden: en al wat hy schreef was zant zonder kalk, dat geen goedt gebou maken konde: zyn tael was onzuiver, en voor een groot gedeelte barbaersch: alles was windigh en opgezwollen wat men van eilcht tot Wes hem zagh: hy verstondt zich der zangmaten niet, die in de muzyk der Poëzye vereischt worden, en sloegh altydt op eene en zelve snaer, dat van outs voor belachelyk gerekent was. halven het ’er zoo verre van daen was dat hy te nemen zou zyn voor een voorbeelt eens goeden dichters, dat men veel eer de jeugt, die door eene aengebore zinlykheit naer den Parnas gedreven wierdt, voor het bederf, dat haer uit het lezen zyner gedichten, en razende toneelspelen, over ’t hooft hing, met ernst te waerschuwen had. Want dat die hem volgen wilden, gelyk het gemeenlyk gaet, nogh arger stonden te worden dan hy. Dat hy van Vondel zoo verre af was, als de hemel van de aerde, nochte eenige bequaemheit had om zich te schikken tot die cenvouwigheit en matigheit, die zelfin het groots en verheven van Vondel uitblinken nochte tot die gedurige betamelykheit in de keure van woorden en zaken. En eindelyk dat de lofspraek van Vondel, dat men van Vos een stem boorde door een boghtige trompet gewrongen, hem meer tot schande dan eere gedyen most. Grooter deerd of gaf hy den schryver der Getrouwe Herde Schryver we sinne. rinne, rinne, die de geeftigheit der Italiaensche invallen, en den voorgang des Drossaerts met ge-. wenscht geluk volgende, echter zynen naem verborgen heeft onder de letters S. I. waer uit men my zegt dat Simon Ingen gelezen moet worden. gang met Lochon. In deze oeffening der Nederduitsche dicht- zyn ommekunst had hy veel ommegang met Charlotte Charlotte Lochon, eene begaefde juffrouwe, en zoet op Poëzy, waer van men een stael vindt onder zyne gedichten. Ook heb ik nogh veele vaerzen en brieven in handen, die hare achtinge tot hem getuigen, en blyken over zich hebben van veel liefde tot de kunst. lidt van een genoot Om met meer voordeel door te zetten het geen hy ondernam ter bevorderinge dezer wetenschap, werdt hy ook lidt van zeker Kunstgenoot- Hy wordt schap, dat eens ter weke by een quam. In het Poëetsch zelve waren ook de Heeren Joan Hulft, naderhant chap. Refident der Algemeene Staten aen ’t Spaensche Hof te Brussel, Joan Huidekooper, na zyns Vaders doodt heer van Maerfeveen, de Wachtmeester Dirk Heinck, Diederik Geelvink, Sekretaris der Stadt Amsterdam de Profeffor Fran ***** 3 Francius en andere luiden van foorte en geleertheit. Daer werdt by beurten elk zekere taek opgelegt, die aen de volle vergadering, als zy afgemaekt was, most vertoont worden, hebbende elk lidt volkome vryheit tot het zeggen van zyn gevoelen, tot pryzen wat lof verdiende, en berifpen wat bestraffens waerdigh scheen; en wordende dit alles, opdat het stil buiten kennisse van anderen in zyn werk ginge, door geschrevene wetten geregelt en geschikt. Daer werdt gelet op de houding en schikking eens gedichts, op de eigenschappen der tale, op de spellinge, op het rym, en andere byzonderheden, die in de kunst moeten waergenomen worden. Daer uit zyn ook geboren de Zyn aen Aenmerkingen, die onze dichter maekte op de op Hoofts Treurfpelen van Geeraert van Velzen en Bato, merkingen Geeraert van Velzen door Hooft, en van Palamedes, door Vondel en Bato, ook op Vondels Pa- in ’t licht gebracht, die ik onder myne papieDit alles werdt gestelt ten toet lamedes. Nutbaerheit zodaniger byeen komsten. ren beware. fe der vergaderinge, die hy wel haest met zyne vernuftige uitleggingen en schranderheit van oordeel innam. En zeker deze foort van by- cenkomsten, als alle misbruik en ongeregeltheit daer daer uit gefloten blyft, is het rechte middel om toe te nemen in de wetenschappen, dewyl yder, nadat hy geaert is, nu en dan iets voorstelt, daer men niet om denken zou, en dus gelegenheit geeft van dingen op te delven, die in duisternisse begraven leggen. Dan het genot hier van werdt hem eindelyk door zyne lant-en watertogten benomen: hoewel hy zelf toen niet naliet aen zyne vrienden en kunstgenooten te denken, waer van een brief uit verre zie in de afgelegene gewesten getuigenis draegt. Gedichten pag. 19. na zyn Zyn vinnig Na zyn doot werdt hy aengevochten van Hy wordt schampere pennen, maer met kleenen ingang door eengevochten. by luiden van verstandt, omdat men wel wist dat deze wargeesten hem niet zouden hebben durven aentasten by zyn leven, dewyl zy daer niet ongestraft zouden zyn afgekomen. Want het is bekent, als het ’er op aenquam, dat niemant met het tegen grooter vinnigheit en klem van reden zyn haer, als men zegt, weêrom kon halen. Maer die buiten staet is van zich te verdadigen, is licht te bevechten. Dus betreedt en beschimpt een vliegh eenen dooden leeu, gelyk het Latynsch spreekwoordt zegt. Die zulx hier te lande be- zyne tegen zyn par tyen. ***** 4 strevers wedre- derlegt. [p. ] De Fransche heit door hem geraekt. is dreven, hebben op hun beurt hun leet gezien aen het geen hun openbaerlyk meer dan eens tegengeworpen. Maer dat men uit Vrankryk zelf pylen geschoten heeft om zyne schim te trefgeestelyk fen, moet ons niet vremt dunken van luiden, die zich ten deele de heerschappy over de letteren van beleeftheit, en wetenschappen aenmatigen, ten deele zich geraekt voelen door eenige gedichten, die den geestelyken in dat landt niet smaken kunnen. Want die menschen weet men wel dat veel te kleenzeerigh zyn, om dat ongemerkt te laten voorbygaen. Men denke echter niet dat hy eenigen afkeer had van de Fransche vernuften, tot welker lof hy zich meenigmael liet hooren, en welker boeken, in hunne moedertale geschreven, hem des avonts, als hy van zwaerder oeffeningen afgemat was, tot tydtkorting en verpozinge strekten voor al de schriften van Boileau, die hem in het byzonder Zyn eerbie- vermaekten. Voorts weet men welk eene eerbiedigheit digheit hy in het algemeen bewees aen de geesten, vernuften. die in dat koningryk de toejuiching der geleerden genoten, en hoe gunstigh hy oordeelde van Montagne, Balfac, Vavaffeur, Huet, Rapin, voor de Fransche Mena Menage, Evremont, Corneille, Racine, Moliere, en veele anderen, welker namen onnoodigh is op te halen; dewyl hy niemant den prys, dien hy verdiende, onttrok, en het alleen geladen had op eenige neufwyzen, die, vyanden van alle geleertheit, hunne eige schriften stelden Spoorloos boven die der ouden, nochte zich ontzagen te boek te stellen, dat de hedendaegse poëten in hunne dichten Virgilius, en de Advokaten te Parys Cicero in welsprekentheit verre te boven gingen! O zinneloozen! ô verstanden dom en blint! Wat wonder was het dat hy zulk eene vermetele laetdunkentheit te keer ging, en de eere op dat van die valsche heit eeniger Fransche schryveren. Broukh. Poëm. pag 166. 167. 168.169. 170.171. hieldt van zyn vaderlant keurmeesteren geoordeelt werdt onbequaem te zyn tot voortbrengen van eenige vernuften? Wat wonder ook dat deze bedillers 2 van hem aangetaft, hun leet met de pen hebben willen wreken, en zynen naem met schendschriften bevlekken? Dogh in aen- De Kunste genamer gedachtenisse is hy by de kunstken-kenners hem, be en Neder duitsche Lykdichten maekt, ners, die hem als hunnen voorganger en leits Latynsche man betreuren. Onder welke de heer Joan de Witt, hier boven gemeldt, met een schoon op hem ge- gedicht in Latynsche tale geschreven zynen rou en achting tot den overleden betuigde. Hier by quamen andere bekende en onbekende pennen, in dezelve tale om strydt yverende om iets uit te werken dat zynen lof en hunnen name waerdigh was. Onder de Nederduitsche Poëten was ook elk in de were, gelyk blykt uit de verzameling der Lykdichten hier achter gevoegt om niet te spreken van verscheide andere, die ons niet ter handt gekomen zyn. Zyn gestalte en gedaente. Wat zyn uiterlyke gedaente betreft, hy was kort van gestalte, echter zoo niet dat het hem mifstondt; wel gezet van lichaem, eenigermaten fier van wezen en van oogen, gebaren over zich hebbende die eenen hopman pasten. Kleen wyders van mondt, en ongemeen dun van lipZyn onge pen. In zynen ommegang, gelyk wy ten deele gemeldt hebben, was hy ongeveinst, hebbende meenigmael het edelmoedigh zeggen van Achilles by Homeer in den mondt: Ik haet (’tis Vollenhoves vertaling) veinstheit. Ik baet den man, gelyk des afgronts poort, Wiens hart niet overeenstemt met zyn woordt. zaemheit. heit. Voorts spraekzaem, en altydt gereedt om ie- Sprackmant op zyn vragen, of twyffelen over zaken Gedienstigvan Poëzye of geleertheit te onderrechten en te verlichten, ook zeer verplichtende, met cene beleeftheit die zich zelve altydt gelyk was. Beleeftheit. Zoodat ik hem moet nageven dat in de acht jaren tydts, die ik in de uiterste gemeenzaemheit en het vriendelyxte vertrouwen met hem doorgebracht heb, zyne laetste ontmoeting de zelve eerbiedigheit over zich had die hy my bewees toen ik hem het eerst van myn leven sprak. beeldingen. Wilde. Hy werdt nu en dan geschildert, Eene zy-Zyne Afner afbeeldingen maekte hy by uitersten wille aen den heer Jakob de Wilde, bekent door zy- Jakob de ne zucht tot de gedenktekenen der Outheit, die hem veel vrientschap bewezen had, en hem na zyn doot met dit Tydtschrift, staende onder zyne beelteniffe, op eene grafstede, door zyne vernuftige dochter Maria uitgedrukt, vereerde: PRINCEPS POETARVM DECESSIT. Tydeschrift dat op zyn door huizen Zeeschilder. dat is, DE VORST DER DICHTEREN IS OVERLEDEN. Een andere, door zynen Ludolf Bak- vrient Ludolf Bakhuizen door zyn zeeschilVoornaem deren vermaert geschildert, is te beurt gevallen aen den Heer Petrus Burmannus, Profeffor in de hooge Schole van Utrecht, dien hy genoegzaem broederlyk beminde. Op deze schreef de Heer Herman Angelkot, boven gemeldt, de volgende regels: Byschrift op Broekhuizens afbeelding. Ludolf, gy toont hier aen den Hopman uw ver mogen. Men ziet zyn’ heldenmoedt in ’t hart door ’t vier der oogen. Maer hoe die moedt in dat manhaftigh wezen Speelt, Hoe kunstigh gy geweer, en helm en pluim verbeelt: Apol most met zyn geeft u van om hoogh bestralen, Zoo gy den Dichter in Broekhuizen af woudt malen. Zyn beste Dogh de leste schildery, die hem best geleek, is uitgewerkt door verzoek van den heere Hen {childery. [p. ] rik Wetsteen, beroemt door den fierlyken druk zyner boeken, waer aen de geleerde werrelt verplicht is; by wien ze tot eene aengename gedachtenisse be waert wordt, om zich altydt de blakende gunst te erinneren, waer in hy by den overleden stondt. van den Burman Maer beter dan eenigh schilder met koleuren Lykrede kan doen, beeldde hem af de gemelde heer Bur- Profeffor mannus, voerende in de Academie een Lykrede vol welsprekentheit, waer in hy hem aen de jeugt voorstelde als cen volmaekt voorbeelt eener beschaefde geleerdtheit en eens overvliegenden vernufts, dat zy, wilde zy met ernst vorderen, na te volgen had, en wydtlustig toonde, wat onze tydt, zoo schaers van ongemeene verstanden verzien, aen hem verloren had. ten beelden Evenwel blyven zyne schriften zyn duurzaem- zyn schrik ste en beste tafereel, waer onder zyne gedich- hem best af, ten in zuiverheit en kracht van vinding, en wonderbare uitdrukkingen, staen mogen tegen de werken der ouden, welker voetstappen hy met onvermoeiden lust van zyne jonge jaren af volgde, liever willende scheppen het geen hem dienstigh en nutbaer was uit die zuivere en kla[ [p. 56] re bronnen, dan zich laten wechslepen door den vloedt der jonger schryveren, en zich voeden met enkelen windt, waer door tegenwoordigh meest al wat men in deze soort van schryven vindt, is opgeblazen. [p. 57] TER GEDACHTENISSE DES HEEREN JOAN VAN BROEKHUIZEN. ZOU ik niet van uw’ lof gewagen, Al heeft de doot u neêrgeslagen, En in het donker graf gedragen? Hoe zou dat myne liefde passen, Die wat haer hindren wil ontwassen, Volhardt in eerbiedt voor uwe asschen? Of zou ik van myn’ yver scheiden Om ’t bassen van den hondt uit Leiden, En uwe glory niet verbreiden? Uw glory, die om hoogh gestegen Heeft d’onverganklykheit verkregen, Al streeft d’onwetenheit hier tegen. Al kan ’t geen Fransche haen gedogen, Door averechtse nydt bewogen, Noch aenzien met geduldige oogen. [p. 58] O glans, ô luister der Poëten, Van Febus hoogen geest bezeten, Hoe zyn uw gaven af te meten? Wie kan die melden in gedichten? Dat most een Maro zelf verrichten, Voor wien alle andre dichters zwichten. De Woestheit brulle als uitgelaten In woede, op ’t hooren van uw maten; Wat kan haer ydel pogen baten? Zy zoekt haer trouwe lievelingen, Haer drieste Mopsen aen te dringen, Om u kloekmoedigh te bespringen. Vergeefs. Ten starren ingevaren Op ’t hemelsch klinken van uw snaren Vreest gy geen Mopsen of Barbaren. Uw geest is dat gewelt te boven, Hoe stout, hoe vinnigh aengestoven, En triomfeert in ’s hemels hoven. Daer lacht gy om de razernyen Der vyanden, die u bestryen, Uw faem braveert den roest der tyen. [p. 59] BLADT A LEVEN. - I 19.35.36 Aenmerkingen over Geeraert van Velzen en Bato van Hooft, Drianus Junius van Hoorn. Adrianus Junius van Utrecht. ook Palamedes van Vondel. Afbeeldingen van Broekhuizen. Anna Roemer Visscher. 48 54.56 Brederode, de Plautus van zynen tydt. Brief van Broekhuizens geslacht. 4. van Heinfius over hem. Brieven van Grevius aen Broekhuizen. 21 2 3 38 50 55 43 2 34 33 Broekhuizens afkomst. 4. zyn geboorte. 8. zyn wakkerheit van geeft. 9. 10. vaerdigheit tot de Poëzy. 11. Hy wordt van de letteroeffeningen afgetrokken. 12. verbindt zich in den krygsdienst. 13. wordt Vendrigh. 13. zyn afkeer van twist. 15. wordt stedehouder in de bende zyns Kornels. 15. Bevalligheit zyner gedichten. 15. zyn zeetogt. 16. verblyf binnen Utrecht. 18. Uitgave zyner Latynsche Gedichten. 20. 21. Hy wordt Hopman. 20. zyn wederkomst Amsterdam. 20. Uitgave van Aonius Palearius. 21. en Propertius en Tibullus. 21. zyn zedigheit. 21. bedrevenheit in de hi storie der letteren. 22. zyn groote [p. ] groote geheugenis. 22. 36. 37. 38. zyn naerstigheit. 22. zyn wakkerheit groeit met de jaren. 23. zyn eenzaemheit. 23. 24. 25. 26. Hy wordt ontflagen van den krygsdienst. 24. zyn buitenleven. 24. verlies zyner gezontheit. 26. zyn matigheit in t eten. 27. godtsdienstigheit. 28. ongeveinstheit. 53. Hy wordt bekent by Ferdinand Bisschop van Munster, en by den Koningh van Pruiffen. 34. Zyn gedicht op de Koninginne Maria. 36. Bewerking zyner gedichten. 39. zyn boertigheit. 39. zyn gedaente. 53. oordeel over Hooft. 41. over Vondel. 42. over Antonides. 42. over de Italiaensche dichters. 43. Eerbiedt voor de outheit. 43. voor de Fransche schryveren. 50. Oordeel over Jan Vos. 45. zyn doot. 32. begraeffenis. 32. Hy wordt bestreden na zyn doot. 49. zyn lust tot opbouwen der Nederlantse spra ke. 41 SI Francius door Broekhuizen verdadigt. Fransche Poëten. Franschen gehekelt. GEdichten van Sannazarius. 20. van Hier. Amaltheus. 21. voor de vuift gemaekt. 38. op Maria Koninginne van Engelant. Geeraert Brant. Geeraert van Broekhuizen. Geestelykheit in Vrankryk gehekelt. Gerbrant Adriaenszoon Brederode. 36 3 7.8 30 24 Hen 43 Laurens Bake. Kunstgenootschap t’ Amsterdam. 47. nutbaerheit van diergelyke ver gaderingen. Kunstkenners betreuren Broekhuizen. Laurens Reael. Lettertwisten misprezen. Lierzang op Koningin Maria. Moliere. Montagne. Natuur en Kunst tot de poezy vereischt. Navolging der ouden den poëten noodigh, Nederlant vruchtbaer van vernuften. Nicolaes Heins. Uden na te volgen. Oudtheit hoogh geacht. Ovidius van Françius nagevolgt. PEtrus Nannius. Petrus Scriverius. Petrus Francius. REinier Anslo. Renatus Rapyn. Roemer Visscher. 19 2 2 2 I 40 2 47 2 42 54 2 54 41 51 17 22.23 2.1 16 GE J. v. BROEKHUIZENS GEDICHTEN. CEDICHLEW 1 A BROEKIGINEKO [p. ] Hoe lang zal Veldman noch vertwyffelen van smart, Eer hy deelachtig word aan u en aan uw hart? Of is het groot vermogen Van die wellustige oogen,... C Het gouddraad van dat hair, het purper van dien mond, Om ons te quetfen u alleenelyk vergont? De roosjes van die kaken, Om in onlesbaar vuur ons herders te doen blaken? Die gladde boezem daar vrou Venus hof op houdt, Om ons te branden, en te blyven even kout? Gedenk, Natuur heeft u die schatten niet gegeven Om onbezien te leven, Om ’t leven dat gy leid Dus afgezondert te besteen in eenzaamheid. A Al had de Schoonheid willen Aan u alleen haar gunst en uiterst pogen spillen, En gy dien rykdom in een enge kamer floot; ’T was onverschillend’ of gy levend waard, of dood. Der beste dingen lust bestaat alleen in ’t bruiken; En ’t schoonste fruit verrot, als ’t niemand af mag pluiken. Bezie d’eerwaarde Zon, Die lust en levens bron: Hoe mild zijn hare stralen In ’t klimmen en in ’t dalen! Zy deelt haer goedheid mêe Aan menschen en aan vee, Aan velden, en aan boomen, Aan ’t zwoord der bergen, en de kristallyne stroomen. De starren, die by naght om hoog op schildwagt staan,’ Vermanen u uw pligt met vlijtig voor te gaan. Dees blijde bron, die zo goedaardig op komt schieten, Is blyde, om dat zy mag het dorftig kruid begieten. Ja alles, wat de Zon beschout van ’t blaauw gewelf, Zou treuren, was het maar geschapen voor zich zelf. En in dit gansche rond is niet een ding te vinnen, Behalven u alleen, dat dwars is van het minnen; Behalven u alleen, die my ’t genot benyd Van uwen zoetsten tyd, En buiten zelschap zoekt uw dagen af te leven. ZWAANTJE. Gy herders altemaal zijt wonderlyk bedreven Om Om d’arme meiskens, die, als ik, zijn slegt en regt, Te doen geloven wat uw looze tong al zegt. Doch 200 gy over my u zelf gingt ondervragen, Geen reden, Veldman, vond gy over my te klagen: Want schoon ik zeer wel weet, Hoe ’t menig meiske speet En al te laat beroude Datze al te veel betroude; Daar vaak valshartigheid en mins verradery D’onnozele beschreit; u hield ik altyd vry. En schoon de vryers in hun woord zo trouloos vallen U heb ik aangezien voor trousten van hun allen. Ook hebt gy wel gemerkt uit wezen en uit praat Dat ik u niet en haat. Waarom dan zonder oirzaak Neemt gy den hemel en de starren tot uw voorspraak, En leeft met bronnen raad? VELD MAN. Wat is doch liefde die in woorden slegts bestaat? Is myn geluk zoo groot (’t geen, ik niet kan bezinnen) Dat ik uw hart kon winnen, En mint gy my; waarom Geniet ik aan uw hart geen grooter eigendom? Of kan ’t bestaan in reden Dat ik my stel te vreden Alleen op ’t bloot gelaat Van u, wanneer gy zegt dat gy my niet en haat? Leer onderscheid eens maken In woorden en in zaken: En zoo gy immer in myn’ dienst behagen vond, Maak dat uw meening overeenstemt met uw’ mond. ZWAANTJE. Indien het min is, (als ik u heb horen zeggen) Genegenheid aan die men lieft te koft te leggen; En zoo genegenheid in het gemoed bestaat; Zoo weet ik niet waarom uw wenschen verder gaat. Want, om in beter gloet die vlammen te doen leven, Kan ’t logge lyf niet geven: Ja mindert veeltyds, by gebrek en onbescheid, Het zuiverste vermaak dat in de liefde leid. Ook is de reinheit en het maagdelyke wezen Te kostelyk een pand om ons zoo af te lezen. Gelyk een bloempje, dat Zyn vers ontloken schat Zyn ongerepte jeugt in afgelege hoven Voelt groejen van den dau, en van den hemel stoven, Daar ’t vrugtbare aardryk niet dan bolle windjes kent, Van vee nog ploeg geschend; Aan welkers lekkerny en frisheit zich vergapen De maagden en de knapen: Zoo draa ’t gehandelt wort Het hooft laat hangen, en al treurende verdort, Hoe zeer ’t wel eer behaegde Aan knapen en aan maagden; Zoo is een vryster, die van hondert aangezogt In hondert andren lust, om haar te zoeken, brogt;/ Zoo En geeft zich zelf ten buit, but be I ’Toppaffen is gedaan, en ’t gansche hof heeft uit. non d Wat is een maagt by ’t pryken misg fod wedi moDa Der bloempjes te gelyken? Beschou dien wynstok, die in weduwlyken staatnud citi Op d’aarde kruipt, en in het bloote veld vergaat, Noch milde druiven teelt, noch zich weet op te regten. Zoo zy haar armen om een olmboom komt te vlegten, Schoon boer noch herder naar haar eenzaamheid nu taalt, Dan zalze zijn bemaalt i f Met witten bloeffem, en met glans van groene blâaren. Zy zal haar vreugt zien gâaren women Van boer en herder, die met dankbaarlyke vreugten in a Zijn’ arbeid in den smaak van ’t edel nat verheugt. and y Zoo is een vryster, die behorelyk gebeden Zich aan haar wederpaar gewaardigt te besteden, Wanneer bequame tijd zyn hulp komt bieden answe Veel liever is zy dan Aan vader en aan man, En blijde moeder van bekorelijke vrugten. ZWAANTJE. Die vrugten doen my dugten, Dat dees’ myn lente, daar gy nu van roemt zoo veel, Den gryzen winter, valle ontydelyk ten deel: [p. ] En ’t roosje van myn jaren Den stam begeve, en ik de distels zal bewaren: Gelyk de boomen, die met al te milden schoot Hun pronk verliezen, en zich zelven dragen doot. Ook heb ik geen gevallen In ’t ongezoute mallen, ’t Geen ik vaak heb gezien By jong getroude liên, Die hunne doorheid gaan ten toon voor yder stellen. VELDMAN. Gy zoekt my wat te quellen, AN A Om my te toonen de gezwindheid van uw’ geeft. noc. Gy, die zoa net zyt en aanminnelyk van leeft, Indien uw moeder zich gefpeent had van dit mallen, (Gelyk gy ’t noemen wilt) wat waart gy? niet met allen. Nu zietze in u het beelt Van haare schoonheit, die door al uw leden speelt: En uw begaafthêen, die het gansche dorp behagen, Voldoen met woeker het verloop van haare dagen. Zoo wenscht Latona niet, Als zy zich zelve ziet, Om ’t lieffelyke wezen Daar zy Jupyn meê wondde, en weder kon genezen. Nu heeft zy niet van doen Den gloet der oogen, noch der wangen vermiljoen. Maar zy is blyde als zy haar dochter by de bergen, Met tuiten ongefnoert, een schuimend zwyn ziet, tergen: Daar Berggodinnen meer dan duizend omme staan, En En geen zoo schoon is noch zoo ryzig als Diaan. Ook was het onbefuift, de boomen te verwoesten, Om dat de winter dog hun vrolyk loof komt oesten; En blonde peer, om dat zy ligtelyk verrotten.rar bygd ei Gy, Zwaantje, schijnt bynaa te staan op dezen trap, En oeffent in u zelf dierbare vyantschap.. Maar wat genugjes, wat vermaakjes zoud gy vinden, Wat vreugden zonder tal, indien gy slegts beminde! Indien verkeerde drift uw zinnen niet wêerhiel En gy aanvaardde de regering van myn zie!. Hoe zouden smelten wy in wederzijds vernoegen,, Kon eens de Huwlyksgod ons harten zamen voegen! Gy weet, hoe langen tyd Ik u heb om uw gunst en wedermin gevryt Wat smart ik heb geleden, Wat tranen en gebeden Dat u getuigen zijn van mijn opregt gemoed: Wat vlam ik heb gevoed In dezen boezem, daar noch bloed noch aders leven, Die geen verzekering van mijn getrouheit geven. En derf ik hopen aan uw minnelyk gelaat Dat myne dienst by u niet al te euvel staat, Zoo gun my dan, myn Lusje, Dat ik myn hart aan u verzegel met dit kusje, . zidi Z WAANTJE. ZUZWA 36 127961 mood ob Zagt, Veldman, laat my gaan. Ik hoor iets ritzelen aan ’t einde van de laan. Doch, zijt gy onvoldaan in ’t geen u is gebleken, Gy vint wel beter tyd om meer met my te spreken. 5 HAGER OOS, H IER onder lommer van bemoste beukeboomen, Daar ’t weste windeke de zilverblanke stroomen Met zachte golfjes krult, en spreekt de takjes an Luft my te zingen hoe verliefde Veneman Zong van zijn Hageroos; zijn Hageroos bedreven Op hartedievery, het zieltje van zijn leven. Indien, Marie, deez’ myn toeleg u behaagt, Herdenk met welk een vlam gy, ongerepte maegt, De brave borst ontstaakt van hem, wiens minnetoonen V Alreeds met eeuwige eer uw’ zuivre gunsten loonen...CE Blaas aan mijn geesten met een straaltje van uw geeft:/ ST Begunstig myne fluit: zy twyffelt noch, en vreest MO U met den boerschen galm des herdersdeuns te groeten, En offren haar muzyk eerbiedig aan uw voeten. 2 ’T was over middag, en het vee noit knabb’lens moe Herkaude ’t klaver vast in koele schaduw, toe die De Jonge Veneman (daar bossen en daar velden Noch af weergalmen) dus zijn schalke fluitje stelde: Onzigtbaarlyke Godt, eerwaarde Zonne schoon, Dagvoerder, ’s werelts oog, uit wiens vermaalden troon In onverganklyk ligt de Schoonheit zit te pralen," Gehult met levend gout, omheint met goude stralen: Ogy, wiens minnelust in herderlyk gewaadt Vermomde by Admeet de waarde van uw’ staat, Kan herders bede, vol van minnelust, uw ooren Met ootmoet innerlyk, en diep ontzag, bekooren, Duik, goude Zonne, duik, daar Thetis u verwagt Om ’s daags voldienden loop te rusten in de nagt: Ik zal te myner bêe twee zonnen uit de kimmen Des bruinen avonds, als gy wech zijt, op zien klimmen, Twee zonnen zwanger van bekoorlykheit en schoont, Daar Min op schiltwagt staat, daar Venus inne woont. Duik, goude Zonne, duik. Den avondt met zyn duister Lacht my veel schooner toe dan uw verweende luister, Dan uw verweent gepronk, en breedgespreide pruik. Ik wagt myn Hageroos. Duik, goude Zonne, duik. Of is uw heuglyk ligt te bezig in het streelen Van’s milden aartryks schoot, en ’t toyen der juweelen Der konstryke Natuur, en lokt daar lieflyk uit De weelderige jeugt van bloemen en van kruid: Of is uw oog belust (als ligtlyk is te giffen) Op ’t openhartig schoon der treurige Narcissen? U Of Clytie, wiens min om uwen afkeer sterft? Of Hiacynthen in hun eigen bloedt geverft? Dank, schoonste zoon Jupyns, voor uw zorgvuldigheden. Maar of uw bezigheit eens elders wou besteden Dien schitterigen glans (als eer Leucothöe Aw in d Uw oog, op ’t flonkren van haar oogen, scheemren dee, En mynde ’t ligt alleen, dat alles moeft verligten) Tydt gun ik u genoeg tot uw verliefde pligten. Tydt gun ik u genoeg. Ga Febus, ga vry heen.. De heldre Hageroos zal uwe plaats bekleên. De zilvere uchtenddau zal slaauwen, en verdroogen [p. ] Op ’t flikkerende ligt van haar wellustige oogen.. Veel aangenamer dan met draay van stem en keeld doo Zal groeten ’t morgenligt de schelle Filomeel; in cert De Roos en Lely, met ontlooke blaadtjes goellyksn Opofferen haar jeugt en dankbaarheit gevoellyk Onthalen haare komst met lieffelyker lach De blonde Dageraat, bodinne van den dag. En als dan de Avondtstar met tintelend’ geflonker Komt open schuiven ’t kleed van ’t roudragende donker, Zal Hageroos het zwerk bestraalen onverwagt. Dan schaamt zich harer kleur de bruingekleurde Nagt.. Ik zie, ik zie alreeds, met ongewoonlyk poogen Den ganschen hemel zich veranderen in oogen, ecu? Dien ’t eeuwig lusten zoude aan ’t blaauw gewelf te staan, En eeuwig Hageroos alleen te schouwen aan. Zou wel die niewe Maan de Maan gedogen konnen? Of zag zy liefft by dag in eene koets twee zonnen? Of zou verkropte spyt haar treurig hart verrâan, En zich der nagtdienst tot in eeuwigheit ontflaan? Dog nodeloos is ’t dat zich Febe zou bekommeren. ’T is Hageroos genoeg, deez immergroene lommeren Te stooven met een straal van goddelyk gezag, Te scheppen met een lonk een altyd blyden dag Voor vee, voor herderen, voor hooggetopte bergen; Najaden met haar zang, dien lieven zang te tergen, En lieflyk dagen uit het pluimedragendt gild; Te streelen met een lach de stroomen wuft en wildt, Die watertanden om op ’t spoedigst haar t’ontmoeten, En spieglen hun kristal in ’t zilver van haar voeten. [p. ] Doch stroomen, vogels, noch Najaden, noch het vee, Noch herders, noch geboomt, noch berg bleef op zijn stee; Zy liepen al in ’t wildt, en brandden ligter laagen, Indien zy Dien eed’len geeft, gezult in gulle goedigheidt, In wysheid need’rige en verstandle vroedigheidt: Wiens aldoorvlyment ligt my gunstig komt bestralen, En uit den diepen nagt der eigenliefde halen, Wiens deugden veelerlei beloven my eerlang, Gelyk gy daaglyks doet, een schoonen ondergang. Duik, goude Zonne, ’t vee verlangt vast naar zyn stallen De schaduw komt van boom en bergen grooter vallen, De Stroomgodt knikkebolt op zyn verglaasde kruik, En d’Echo baaut my na: Duik, goude Zonne, duik. ’t binnenste zoo wel als ’t buitenst’ zaagen: VELD MAN, HERDERSZANG. odinnen groenbemost des Amstels (want gy weet Van Veldmans oude min, en Zwaantjes harteleet, Toen zy haar lieven troost een wijltje moeft ontbeeren) ’k Zal Zwaantje aan uwen boort dit deuntje gaan vereeren, Dit deuntje laag van toon: zy zong ’t aan uwen boord, En ’t luistergrage riet zei ’t aan de boomen voort. O schoone Vecht, die met uw zilverklaare horens Bewaakt d’aloude pracht der Bisschoplijke torens; O schoone Vecht, in wie ik mijn behagen vin, Gy draagt in uwen arm de hoop van mijne min. Mijn Veldman dobbert in uw wedde, en streelt met zingen Uw Nimfen flibberglad, die naau zich zelf bedwingen In d’overmaat van vreugde, en beuren op ’t geluit Groene oogen en groen hair ter glaze kamer uit. Zoo zong in wilde zee en baren ongemeten Arion, op den rug eens dollefijns gezeeten, En lokte ’t Godendom rontom zich, daar hy zat, En kemde met zijn spel de woeste golven gladt. Maar och! uw Nimfen, och! uw Nimfen zijn den knapen, Den schoone knapen, bits. Zy zullen zich vergapen Aan mijnen Veldmans jeugd, aan zijne lokken blond, Aan zijner oogen vuur, aan ’t purper van zijn mond. Nen, neen. Het heugt my wel wat Veenrijk te verhalen Van ’t knaapje Hylas plagt, en van Alcides dwalen: [p. ] Hoe hem Nychea, die de lent ten ooge uit ziet, Verstak in ’t blanke nat en dichtbegroeide riet: Hoe hem Alcides zogt, te jammerlijk verlegen, Door hegge, en struiken, en door ongebaande wegen: Hoe d’Echo, daar hy dol van min het wout doorliep, Hem nabaude op zijn kreet, en Hylas, Hylas riep. My dunkt, ik zieze alreets met hand en oogen vryen: Hoe dugt ik, arme maagd, der Nimfen roveryen, En dat my ’t zelve, ’t geen Alcides, overkom! Breng Veldman, windeke, breng Veldman wederom. Of zou ’t hem lusten wel, in Stigtse landeryen Te koesteren zijn ziel in nieuwe lekkernyen? In nieuwe liefde zich te wentlen, my tot straf, En wenden ’t weiflend hart, och arm! van Zwaantjen af? Zou hem mijn boersheid en onnozelheit vervelen? Zou in uitheemse pracht hy daar zijn oogen streelen, En gapen zich aan ’t schoon der Stigtse meisjes stom? Breng Veldman, windeke, breng Veldman wederom, Breng Veldman wederom. My past het, my, te branden In dat gewenste vuur, te wachten van die handen. Mijns levens lieve wet, te kussen zacht en mals De roosjes van dien mond, te hangen aan dien hals. Maar och mijn leven! och mijn schat! mijn uitverkoren, Dat niet uw Zwaantjen om een ander ga verloren! Dat niet een ander my vervreemd’ mijn’ bruidegom! Breng Veldman, windeke, breng Veldman wederom. Ik zal, ô windeke, mijn teere handjes reppen Om tijm en lely in een kransje te verscheppen, En huwen majolein aan Venus witte blom. [p. ] Breng Veldman, windeke, breng Veldman wederom. Ik zal, ter eeren u, in ’t krieken van den morgen De zon verraffen, en met eenen mijne zorgen: En zingen, hoe uw geur de geurge bloemen tart, En hoe van Chloris u de minne sloeg om ’t hart: Hoe op uw Bruiloft quam de Mei haar hooft op beuren, En zwol ter knoppen uit met hondertduizend kleuren, En heete u wellekom: hoe gy van lieverlee Haar strookte, en hoe haar jeugd uw blaasjes zwoegen deê. Gy zult op mijne beê, zoo ras gyze hebt vernomen, Mijn woordjes lezen op, en fluitenze in de boomen, In ’t bosje, dat aan Pan zyn oor heeft opgezeit, En op uw adem bol ten dans zyn takjes leid. Dan zal in overvloed van vreugde d’Amstel zwemmen: Dan roept het bos u toe, met hondert mengelstemmen, En ’t leuterige ried, in digtgeftuwden drom: Breng Veldman, windeke, breng Veldman wederom. [p. ] ’T KLAGENDE ZWAANTJE. Gododinnen groen bemost, met regt mogt ik wel klagen, INu trouwelooze min myn Veldman heeft ontdragen, En heb den wint vergeefs gefimeekt omtrent uw boord; ’t Is waar, ’tinîeuwsgierig riet zeit ’t aan de bomen voort, En luisterde dit zagt: (’tkomt my nu eerst te voren,) Eylaas! dees droeve Maagd gaat door de min verloren, En zoekt haar heul en troost nog aan den ligten wind; Die d’ongestadigheid, en nimmer trou bemint. Wee mijn bedroefde ziel, moet ik dan Veldman derven. En moet ik door mijn trou, en om zijn liefde sterven, Moet ik door wuste min, eylaas! dan zyn veragt, En hem in weelde zien, daar ik in leet verfmagt? Moet ik dan traosteloos, en zonder hope zwerven? Ag! mogt ik hopende, en noit genietend sterven, Of dat hy zich als vriend vertoonde maar in schijn, Dan zou ik nog vernoegt. in al mijn lijden zijn. Maar neen ’t is al vergeefs. zyn ontrou stopt haar ooren, En wil geen naar geklag, nog treurig zugten hooren. De laauwe traantjes, die door droefheid my ontvliên, Die zyn hem onbekent, hy weigertse te zien. Waar berg ik my, helaas! ag! Echo hebt medogen, Ik ben door Veldman, als gy door Narfis bedrogen. Gy leeft ter spyt zyn min’, maar laas! ik kies de dood, En lief hem nog, schoon hy my van zyn min ontbloot, En berg my met dit leet, en laat ik veylig schuilen, By u in cenzaamheit, in d’aldernaarste kuilen; [p. ] Daar ik mijn droeve min naar eisch betreuren mag. (P Hoe! antwoordt gy dan niet als met een schampren lach, Daar ik voor dezen u mijn zielsgeheim vertelde? ’T scheen of gy my toeriept, Ik zal uw smart niet melden’; Zoo dat ik onbeschroomt aan u, in d’ope lugt, Quam offren deze klagt, met een mijn laatst gezugt. Maar gy verschuilt heel schuw: ’k hoor niet als vremde stemmen, Die door een naren galm mijn ziel nog meer beklemmen. ’K hoor niet als zugt op zugt, en klagen wêe op wêe, ’T is of dit gantsche dal myn eygen lijden lee. Ey, gun my, schuwe Maagd, dat ik mijn droevig weenen, Gelijk een Zwanezang, mag bergen in uw steenen: Wanneer haar door natuur het leven word ontzeid: En zy met volle vreugd zich tot de doot bereid: Zo zal ik my, ô Nimf, naar ’t sterven gaan begeven, En dit verliefde hart opoffren met dit leven Aan hem dien ik niet waerdigh agt, te zijn genoemt, Die door zijn trouwloosheid my tot dit offer doemt; En zenden zijn gevley, met al ’t aanminnig smeken, Voorheen aan my gepleegt, hem weder tot een teken: Waar door hy tot geheug magh komen van dien tijd, Dat ik, als afgodin, door tranen wierd gewyd, Die zijn verliefde ziel uitstortte door zijne oogen; En hoe hy menigmaal tet aarde lag geboogen, En zeide: O schoone maagt, ’k geloof dat Vrou Natuur, Toen zy uw oogjes schiep, het element van vuur Alleen genomen heeft, om my dus aan te randen, Want hunne minste straal doet my het harte branden, XIIXI En quynen door de min. o ambrozijne mond, * Uw levendig koraal verwyt den Morgenstond! Zijn traagheyd, want hy my veel tydiger komt wekken, Daar uw aanminnig blos my ’t Morgenrood doet strekken, Dit zeyde hy zo vaak, met een bestorven mond, robot. Verzelschapt met gezught; dit was de regte vond, spennan Om een mewarig hart, al was het schuw’, te vangen. Zoo bleef ik Zwaentje vast in Veldmans strikken hangen. ijn groetenis, in plaats van mondgesprek, met schryven Z zegt ner the in plaats van mouwe toekt te blijven, Broekhuizen, dien, wel eer verlekkert op uw deugt, Nog de gezonde smaak van uwe vriendschap heugt. Gy kent, geloof ik, wel de hand en ’t oude teken, Dat u uit Duitsland vaak gewoon was toe te spreken,’ Daar met zo menig bogt des groenen Moezels zwier De wynteelt voortzet, en bespoelt het oude Trier. Nu plant my ’t oorlogslot aan de begraasde kaayengri Des welvernaamden Ryns, die met zijn breede zwaayen, Voorbarig om aan ’t land te toonen zijne min, Bruist als een zee, en zwelgt de mind’re beken in. Maar Ryn nog Moezelskruik met uitgelate stroomen, Of scheut van driftigh ys, zou hier myn togten toomen, Indien voor togt het hart twee wieken met zich bragt, En ’t logge lighaam was zoo luchtig als ’t gedagt. Dog nademaal die magt den menschen wort benomen, En Icarus zijn vlugt zoo deerlijk is bekomen, Dank heb den hemel, dat met welmeenende zugt Hy zielen schiep die zich niet binden aan de lugt: Die vrienden als in niet wijd afgelegen ryken, Bezoeken spoedig, en den wind naa laten kijken; 20 En met die zelve drift, wanneer ’t hun inneschiet, De t’huisvaart reden toe weer minder als in niet. Ik bruik dit voorregt nu, en kom u toegevaren Op vleugels van gedagt door veld, en bos, en baren, En ’t ongemeten vak der lêege lugt, tot daar Mijn hart uw.tydverdryf en handel wort gewaar. Gy doet het ook, en komt my van gelijken vinden, O kunstrijk zelschap, o wel uitgeleze vrinden:. Want dat uw gunst tot my verkoelt zy of vergaan. Door tyd en afzijn, kan my niet te voore staan. ’T is waar, het afzijn is de winter van het minnen, En door verloop van tyd fluipt wel vergeten binnen Van ’t geen men agtte hoog voorheen, en blust den gloet; Van goe genegentheid in ’t wifpeltuur gemoed: Maar waare vriendschap, die haar wortels heeft geschoten In’t pit der zielen, bot taag uit met niewe looten, Breekt door de vorft, en is hier in de Zons verwant, Hoe hoger datze staat, hoe heter datze branto Het is van geenen nood u tot uw pligt te nopen Met sporen van vermaan ook heb ik niet te hoopen Dat mijn geheugenis by u zal raken t’zoek: Al veel te wel daar toe staa ik by u te boek. De Zanggodinnen, die ons by elkander vlyden, Al wraakte my ’t Geluk, en zullen ’t nimmer lyden; De Zanggodinnen, die ons stremden. Hoe kunt gyl U baden in haer weelde, en denken niet om my? Hoe vaak voerde ons die lust naar boven van beneden Uit kommerlijken drang van aartsche bezigheden, In ’t lusthof van vermaak uit ’s werelds drabbig ty, [p. ] En spysde ’t graag vernuft met hemellekkerny! Hoe vaak in vrolijk groen by ’t glas der koele stroomen Lokte onze zang den zang der vogels uit de boomen; Of oogde na het spoor der oude zwanen vlug, En liep met snellen ren veel eeuwen lang te rug! O bloempjes spikkelrijk! o digtbeblâarde dreven! O rijkdom onbezorgt! o zaligmakend leven! O blyschaps bronne, die met ombekrompen vloed Uw priesters koestert in een onbegrijplijk goed! Hier was ons onderhoud, niet hoe men land en steden Kan hitzen tegen een, en leden tegen leden; Niet met wat schyn van regt men mindren onderdrukk’, Of hoe zig minder kan ontflaan van ’s meerders juk: Maar ’t geen ons beter is en nutter aan te leggen, Hoe dat men paren kan wel leyen en wel zeggen, Hoe zig ’t gemoed betoome in onfpoed en in vreugt, Of rijkdom zalig maakt of onbevlekte deugt. Zoo waren wy gewoon de zorgen te verzetten, En leefden vrolyk in onkoflijke banketten, Ik doe het nog, en lees met wakkren yver kloek Steets zonder boeken in des groote werelds boek, En met doorvlymend oog zoek onderscheid te maken, Zoo ver my nut is, in het walen van de zaken: Of zoo my prikkelt door de lêen het oude vier, ’K herstel de snaren van mijn ongevergde lier. Dit zijn mijn bezighêen, wanneer my togt en wagten Toelaten op mijn beurt de lange winternagten Te floopen naar mijn zin, en met bedagte keur Op het vermakelijkft mijn tyd te brengen deur. Indien uw schryven nu met vriendelijk vertoogen En stomme klanken my komt luisteren in d’oogen Dat gy nog denkt aan my en in gezontheit leeft, Niet is’er dat mijn hart te wenschen meerder heeft, bb m AAN DE ren orbag don MOEZEL Nimfjes, die mijn zinnen streelts!! En aan de groene Moezel speelt, A Daar kriele Saters schuilen usb datowy In bossen en in kuilen; Soon today, mooi wud Als gy met dit verglaasde nat Uw beentjes tot de dy bespat, En gaat in ’t water woelen, Kan dat uw min verkoelen? Ik acht wel neen. want Cythere Sproot zelve midden uit de zee: En, eerze aan Cyprus landde, Begon de zee te branden. Daar ik met hooft en lichaam duikd yolks al Om ’s middags brand te myen.. Komt my mijn min bestryen. Opborlen komt met feller vier Mijn min, och arm, zoo ver van hier. Ik voel, ik voel haar koortzen:" Uw golven zijn mijn toortzen. Üulank Aan ’t woud, o Nimfjes, daar gy speelt, En uwe dieverijtjes heelt, Uw partjes, en genugjes, Uw lachjes, en uw kluchjes, W J Zoo mag de schelle nagtegaal Veranderen zijn oude taal, En onder bruine blâaren Mijn klagt aan zijne paren. In Trier den 31 Mey 1676, [p. ] mijn verheerde zinnen, mun seul a nikd Hoe streng zijt gy geboeit,, AL Nut vuur van uwe minne Met scherper vlammen gloeit, Dat u verteert van binnen, En daaglyks annegroeit! Wat zult gy nu gaan maken Den leiden langen tyd, Die onder vreemde dakên Gy fusteloos verslyt? Vergeefs is al uw waken: Uw leidstar zijt gy quyt; In droefheit en in tooren Uw ziel haar grafstee delf. Wat kan haar dog bekooren Van ’s werelds wijt gewelf? Gy hebt u zelf verlooren, Verlooren zy haar zelf. Nu wentelt in ’t herdenken Van uw voorleden zoet, En zoekt uw leed te drenken In wellust van ’t gemoed. Fortuyn kan dog niet krenken Het eens genooten goed. Begraven onder sneeu, verdwyn ik in gedachten. En wind van zugten, die mijn min naar d’Amstel zent. By rookrig lampenligt myns levens frisse lent’....! Haar kraamkoets timmert, en gelegt van leide klagten, Die ’t leed in ’t quynend hart met niewe teelt bekragten, En tobt den tragen tyd met arbeid aan zijn end.moi Maar, o mijn wellust, o mijn ligt, mijn lieve leven, Hoe zou zig op de vlugt met lossen teugel geven >T balfturig ongeval, dat uw genade fart; Kon zig uws byzijns mijn herbore ziel verboogen! Gy bragt met zoeten zwenk van die vermogende oogen Een zomer in het land, een hemel in mijn hart. // CHARLOTTE LOCHON. oogelijn van ’t gild der ruimbegaafde vrouwen, Wiens hand en hart en tong met zoeten zwenk ontvouwen Den rijken overvloed van wel geschapen geest; Wat woorden smeed ik om op ’t voeglijkst u te danken: Voor woorden net gepast, voor ’t drifzoet uwer klanken, Voor werk zoo konstelijk op kostelijke leest? Charlotte, ’t blad beploegt van uw geleerde handen, In duldelozen lust der Nimfen’ hart doet branden Om u als speelgenoot te voeren zy aan zy, Om met uw schelle keel haer lekker oor te streelen In beemden eewig groen en scheemrige prieelen: Zoo blyven zy verpligt aan uwe schildery. Ik waan zoo Veldman nog onder Viaanse boomen Zat by de blanke Lek, daar zy vergat haar stroomen, Verlekkert op den klank van uw vergoden zang, Hy staakte zijne reis en ’t ongeruste zwerven, En zou veel eer zich zelf dan uw banketten derven: Hy smolt in uwe taal, en zat daar jaren lang. Quam dan uw geeftigheid hem gunstelijk te handelen, In eenen nagtegaal zou zy hem doen verwandelen, Een nagtegaal die niet dan leerzame ooren had: Of zoo uw handigheid tot zingen hem bekoorde, 1 Hy zou volkomentlijk nadeunen uwe woorden, En schrijven met zijn mond uw naam op ider blad. Uw naam op ider blad met zoeten trek zou pryken Wiens heilzaam tegengift voorvlugtig dede wyken Den roeft van guren herfft en fellen, winters tand. Dan maekte ’t vrolijk woud, in spyt van wind en weder Van alle grasjes mirt, van alle boomen ceder: Noit ouderdom bekroop de jeugd van ’t zalig land. Dog als hy was volleert met arbeid onverdroten In uw gesmolten klank en zielzuigende noten, (Indien zijn brein niet was van al te grove stof) Zou hy ’t gevedert gild als opperzanger leeren Een lieffelyker maat van wenden en van keeren, En doen het gansche woud weergalmen van uw’ lof. Ach was dit Veldmans lot! hoe zouden op zijn zingen Ten reie gaan het kruid, de dartle telgen springen, En al ’t gestruikte volk aan vreugde geven bot! Charlotte ’t windeke zou in de boomen fluiten, Charlotte riep het veld, Charlotte ’t bos van buiten, Charlotte ’t vlugtig wild. Ach was dit Veldmans lot! Nu kan hy anders niet als met eerbiedig groeten Zijn overgeven hart opoffren aan uw voeten, Tot teken van zijn pligt, en dank van uw verstant: 2 Om, zoo hy niet met u kan spreken, door zijn schryven Te toonen dat hy wenscht in uwen dienst te blijven, Genagelt aan uw geeft, en kust uw’ schoone hand. Op het huis te Raad 11 Maart, 1677 ZANG. [p. ] On mijn verlangen doen de trage dagen ylen, En d’uren korten, die ik treurend hier verslytan In Duitsland yond ik niet dan Italiaanse mylen, Met dubble wieken vloog de schoorvoetende tyd. Hoe kan ik het vermaak van uwe schoonheid roemen, O schoonste Lentemaagd, o zoetste jeugt van ’t jaar O milde moeder van zoo veel vermaalde bloemen? Myn lente is wyd van hier, en ’t afzyn valt my zwaar. Sier vry, o weste wind, gy wekker van het leven Der velden schildery met levendig vernis Met niewe lokken ’t woud en schaduwrijke dreven Mijn hart blijft onvernoegt, daar ’t noch al winter is. Ik mis de zonnen, Lief, van uwe kragtige oogen, Daar gy my nu mee doodt, en dan weer ’t leven gont, Den heldren hemel van uw schoonheid en vermogen, De lieve woortjes die daar dauwen uit uw mond: Uw boerterytjes en onnozele genugjes, Uw lokjes, en uw ernst, daar gy my in verwart; Uw zoete toovertaal, uw lachjes en uw zuchjes; De vriendschap van uw tong, de gunsten van uw hart. Getuige zy de nagt, hoe vaak mijn klagten stuiten Op steile rotfen en der bofschen bruin gewelf. Vrou Echo kent uw’ naam en mijnen zang van buiten: [p. ] Onnodig is mijn stem: zy queelt mijn zangh van zelf. Zoo slaat een dadelboom in eenzaamheit aan ’t treuren, Wiens takken niet en zien de takken van zijn gaa Tot dat hun ryzig groen ’t hooft door de lugt komt beuren En oogt ’t beminde loof met vrolijk lonken naa. O wonderlijke min! o kragt niet om vertolken! Met my was ’t ook gedaan, en ’t leven liet ik hier, Zoo niet uw gunstig oog quam dringen door de wolken En zag van Utrecht af tot binnen ’t oude Trier. AAN Aan de JUFFERS N. N. Terwyl, o Juffers, uw verwonderlijk geluitions Ons’ zinnen streelt, en lokt de ziel door d’ooren uit, Zingt zelf de wind, en wil zich in uw zingen mengelen. Zoo galmt de hemel op het koor der heilige engelen, En al het zielendom vaert spelen in de lugt. voeten. Zoo danst het heilig woud van Pindus op een vlugt Van duizend nagtegaals, die met geleerde gorgels U De maat verdoven en den klank van duizent orgels: Dit bos heeft ook verstant. Ik zie vast esch en eik Hun ooren leggen in uw tovertaal te weik? De bloempjes komen met verwondering u groeten, En buigen hunne jeugd eerbiedig voor uw vo De roos, om deelgenoot te zijn aan dezen dag, Springt uit haar knop, en gloeit nu schooner dan ze plag Alleen de nagtegaal, de nagtegaal, versteken Van zyn’ gewoonen lof, durft uwen zang niet breken; En d’eerzucht zou misschien hem barsten doen van spyt, Zoo hy ooit beter kon besteden zynen tydt. Nu leert hy drajen en verandering van klanken, Om op een schooner toon zyn’ Schepper te bedanken. Nu leert hy woorden om te groeten in ’t verschiet De wellekome zon met wellekomer lied. In ’t Bosch van Vianen 1676. C AAN Wat trekt, o Fillis, mijn verbaasde zieltje meest, Uw’s lichaams schoonheid, of de schoonheid van uw’ geeft, Of, dat noch vaster klemt, eenstemmigheid van zin? Wat overvloed van vreugd belooft my deeze min! Uw geesje vliegt de maet der wonderen voorby, Op toverende taal van eige poëzy. Is ’t vreemd dat mijn gemoed zich aan uw gaaven bint, En lichaams schoonheid, en die schoonheids lichaam mint? O wydverdwaalde min! ’k verloor, eer dat ik had Dat onverhoopt geluk, dien gadeloozen schat. Hy dien ik meest bemin, die doet my allermeest De schoonheit missen van uw lichaam en uw’ geeft. 1737 AAN DEN HEERE JOAN PLUIMER. La aat ik mijn geest in uw verheve gaven weiden, O Pluimer, ik verdwaal in overvloed van stof En keur van woorden, om uw welverdienden lof Op wieken van mijn digt ten Eerentroon te leiden. Ontschiet het my aan aam om voeglijk uit te breiden Den hemel van uw ziel en aller deugden lof, Onwillig zondig ik in boersheid raau en grof, En ben gedwongen dank van goeden dienst te scheiden: De rijkdom maakt my arm. in dees’ verwarden staat Te slegt mijn zinnen zijn, te radeloos mijn raad, Onmooglijk ’t zeggen is, en ’t zwygen onbehouwen. Best dat ik my verpijn met overleg bedagt, En ’t hart tot priester wy, dat met herboore kragt Zal tempels in mijn borst voor uwe deugden bouwen. MOR. KLIN [p. ] MORGEN ZANG. E Morgenstondt, gehult met straalen Noch schooner dan hy voortijts plagh, Bezaait het voorhooft vanden dagh Met goud, met paerlen, en koraalen. De Maan verflaaut schier dat men ’t ziet, De Nacht allenskens aen ’t verdwijnen Rolt op haer duystere gordijnen; De starren deizen in ’t verschiet. Quijt is de Hemel duizent oogen, En waght de schooner komst van een. Het bytje draaght zyn buit vast heen, Dien ’t heeft uyt roos en tijm gezoogen. De forffe Leeuw der dieren Vorst Ontwaeckt het bosch met moedigh brullen. Ai zie zyn maan en staart eens krullen, En ’t zwellen van die breede borst. Hou op, o wydgeduchte Kooningh, Endymion, op uw geluit, Loopt, wat hy magh, ten bossen uit; En schrickt nu voor fijn oude wooningh, [p. ] Hy vind fijn Meesteres in ’t veld; Die onder breede beuketoppen, Haar buyt en de bebloede koppen Der borstelige zwynen telt. Hoe vrolijk komt dat meisje zingen, Dat voor haar schaapjes, dick van vacht, Zoo vriendlijk als de Morgen lacht, Als hy komt uyt de kimmen dringen, Het lammeke zoo jongh als ’t kruit, Zoo wit als melk, zoo zacht als roozen, Schynt met zyn harderin te koozen, En huppelt voor en achter uit. ’T pluimdraagend gild met open, gorgels Bedenkt der Zon, die nu gehult Hun veeren en hun hof vergult. Op wilde maat van duizent orgels. I Zyn ossen Melker drijft van binnen, En spantse voor den gladden ploegh. Mooy Haasje, schoon ’t haar dunkt te vroegh, Begint een deuntjen onder ’t spinnen. ’t Verwart geluit, en ’t licht, verkracht De stilte en krepelgaande Droomen. De zon begint alree te koomen, En wekt den slaaperigen Nacht. De hoveling, die uyt de lippen, Van Clorisje fijn leeven zoogh, Schrikt dat de nacht hem zoo bedroogh, En Cloris met den droom gaet glippen. De sterke smit met de armen bloot Is nyverigh en drok aan ’t werken. Hy hoort het gloeyent yfer snerken En ’t borlend water in de goot. Op Roosje laat ons ’t bedde ruimen, De vlam van onze kaars is dood, Beschaamt voor ’t purper morgenrood, De zon beschijnt ons op de pluimen. Op, op mijn hartje laat ons gaan, En zien of onze hof kan roemen Op zoo veel rooze- en lelybloemen Als op uw blyde koontjes staan. [p. ] AAN CLORINDE. Een zedig oog vol goddelyke straalen, Liestalligheid met onbedwongen zwier, In ’t eerlyk hart een vlam van eerlyk vier,’ Stookt my den brand, waer in myn zinnen dwalen. Aen u myn Lief, aen u behoor ik heel. Beklem myn hart voor eeuwig in uw banden; En ben ik waard te sterven van uw handen, otton we us ’t Is veel voor my, ’t is meer dan al te veel. 1680 Aen de zelve. ’yn leven is te kleen, myn lief, om u te toonen,’ Myn Hoe groot de dristen zyn, die in myn boezem woonen, Leeft gy niet in myn oog de vlammen die ik voed? Verstaat gy ’t niet myn ziel? ’k zal ’t schryven met myn bloed. Maar wilt gy liever dat ik u myn hart zal geven Om met uw hartje in volle eenstemmigheid te leeven Zoo gun my, in de plaats der hatelyke dood, Uw schoonen mond, uw oog, uw armpjes, en uw schoot. 1680, [p. ] ZANG Courante la bare. I. Als ik uw blozend mondje druk, Als in uw arm myn hartje blyft gevangen, Als ik met duldeloos verlangen De roosjes van uw lieve lipjes pluk; Clorinde, dan verdriet my niet Dat ik om u myn vryheid varen liet, Dan zwemt myn ziel in overvloedt van lusjes, En kust het zoet Van uwe kusjes, Dat myn leven voedt. 2. Maar zie ik weer uw oogjes aan, Uw oogjes, daer myn sterven en myn leven, Met klaere straelen staet geschreven, Die stadig doen myn hart den oorlog aan. Dan treurt myn mond, dan treurt myn oog, adan En deene klaagt dat d’ander hem bedroog. Myn mond en kan de vreugd van ’t oog niet lyen, dodawEn ’t oog misgont [p. ] Myn teder hart zou hebben te verdragen, Indien een ander u quam vragen Om gunsjes, die voor my alleen maar zyn! Myn oog en gunt den mond geen tyd, Wanneer uw mond zich aen myn lippen vlyd: Myn mond is gram op ’t lieflyk spel der oogen, En wyt myn oog de schult van al de smart, Die steeds doorknaagt het binnenst van myn hart. By klaaren dag, by naren nagt, Clorinde zit my stadig in ’t gedagt, En ’t lieve beeld van haare schoonheid doet My duizend pynen in het teer gemoed. Myn droomen zyn niet vry Van deeze slaverny: 2. Dan wekt de min myn afgepynden geest, C 5 Dan Dan klopt myn hart, dat voor haar ongunst vreest. Die lieve mond, dat lachend ligt, Die zoete stem, dat minlyk aangezigt, Zyn strikken, daer myn zieltje in is verwart, En brengt door ’t oog den doodsteek naar myn hart. Wel aan dan oogjes gaat, En bid haar om genaad: Maar doet uw taal van haar zoo wel verstaan, Dat zy u neemt voor haare slaaven aan. Zy zal niet ongevoelig zyn Voor ’t opregt hart, voor zoo veel dienst, en pyn. En zoo ze niet naar uw gebeden doet, Wat brand zy dan, als maar haar eigen goed? 1689. [p. ] AFKEER VAN KLORINDE. Clorinde die myn hart nu zoo veel maanden langh Met opperheerschappy had onder uw bedwangh, Wiens minnelyke mond, wiens kunstigh veinzende oogen Myn arme ziel bedroogen; Clorinde, wiens gelaet vol zoete aanlokklykheen Den loozen angel dekt van uwe ontaarde zeên, Wiens roozen onder ’t lof van lieffelyke treeken Hun scherpe distels steeken. Ik dank u, schoone beelt, voor d’ongevoeligheit Die dieper in uw hart dan op uw lippen leit. tuz Ik dank u nu ik weet dat op de gunst van vrouwen Geen grontflagh is te bouwen. Genezen is myn wond, myn geeft is eenmaal vry Van oogenlonkent gif, van lippentovery, Van geblanket onthaal, dat met vermomde woorden Myn rust en lust vermoorde. Myn slaap is zonder zorgh, myn droomen onverlet Van ’t schaadlyk voorwerp dat het hart in koolen zet. Noch rustelooze nacht noch lustelooze dagen Myn stille zinnen plagen. Gelukkige die thans myn vrolyke uuren slyt En meester van myn wil en meester van myn tydt; Wiens langh misleyt gedult niet meer hoeft op te wachten Den wint van uw gedachten. Nu Nu vliegt uw wuste wil met radeloozen zin, Gelyk gy zyt gewoon, naar keur van nieuwe min: Nu denkt uw weiflend hart geboren om te plagen, Aan wien ’t zich op zal dragen. Maar zoo gerechte wraak haare oogen slaat op my, Verwacht geen minnaar die getrouwer is dan gy: Die grondeloze kolk van diepe veinzeryen Verdient geen oprecht vryen. Al d’ongeruftheit die myn boezem in zich vind Is maar de schaamte alleen dat ik u heb bemint. Vergeef my dat ik dorft zoo ver myn harffens krenken Van ooit aan u te denken, AAN [p. ] Horatius, Od.4.13: Audivere Lyce J. VAN BROEKHUIZEN: Aan Cloris. Myn wensch is eindelyk verhoort: Uw jeugt, o Cloris, is al voort; Noch doet ge uw best met pryken, Om goelykjes te lyken. Vergeefs zyn al uw vriendlykheên, De Min versmaet uw dorre leên. Die woont met zyn vermogen In Fillis heldere oogen. Op Fillis lipjes dagh en naght, Op Fillis koontjes hout by waght. Haar leert by lughtigh springen, Haar leert by lieflyk zingen. U wraakt hy om uw gryze pruik, En rimpels als een vlaamsche huik, U om uw zwarte tanden, U om uw blaauwe handen. Nogh nieuwe strik, nogh schoone kant, Nogh kleet, nogh ryke diamant, Nogh gout kan evenaren, ’t Verlies der vlugge jaren. Waar zyn uw zoete lonkjes heen? Waar zyn uw lieve aanlokklykheên? Waar is dat konstigh prachchen? Van schreien en van lachchen? Waar is dat tronytje zoo zoet? Waar is die kleur van melk en bloet, Die Venus zelf beschaamde, Die niet als kusjes aamde? Waar zyn uw lieve aanlokklykheên? Waar is dat konstigh prachchen? Van schreien en van lachchen? Waar is dat tronytje zoo zoet? Waar is die kleur van melk en bloet, Die Venus zelf beschaamde, Die niet als kusjes aamde? Beroemde schoonheit, en byna Zoo groot als eer myn Delia, Was maar wat langer leven Dat lieve kint gegeven; U heeft de doot geen perk gestelt, En wil met geenerley gewelt, Grootmoeder van de krayen, Uw taje dagen maajen. Misschien opdat de dartle jeught, Belach met uitgelate vreught Uw levendig geraamte Gevult met smart en schaamte. KLAGT K LAG T. Gedachten vruchteloos van welgemeende min, Maar daar myn oprecht hart niet merkte’t kunstig veinzen, Ach pynt myn ziel niet meer; de wanhoop heeft haar in, En weigert opentlyk voor u te willen deinzen. Ach pynt myn ziel niet meer: maar lust u al myn smart, Te smooren op een reis, (zoo ’t is in uw vermogen) Verfmoort, dat bid ik u, de zuchten in myn hart, De klagten in myn mond, de traanen in myn oogen. Is ’t waar dan dat ik ben verraaden in myn hoop? En doet men my zoo dier myn rust en lust verkoopen? Is ’t waar dan dat ik mis dien zoo gewensten knoop? Was maar de mond voor my, ’t hart voor een ander, open? Helaas, ’t is al te waar. vaar wel dan vreugd en smart; Vaar wel dan schoonheid, die my had in uw vermogen. Ik sterf, ik sterf om u, met zuchten in myn hart, Met klagten in myn mond, met traanen in myn oogen. AAN A AND Ei 20 GEDACHTE N. Gezwinde dochters van nooit maalens moede zinnen, Gedachten, die u zelfs in duizend vormen giet, Tuchthoudsters heusch in schyn, wanhebbelyk van binnen Waarom verlaat gy my ook in myn droomen niet? Of is de slaap, de slaap, die ’t alles kan beleezen, Die’t al betoov’ren kan, in klem van uw gewelt? En moet ik u by nacht, en u by dag dan vreezen, Die my by dag en nacht uw wilde wetten stelt? Postloopsters zonder toom, onmogelyk om hooven, Spoorbystere gezin, onzeker, ongewis; My dwingt uw onbescheid om zeker te gelooven, Dat waaken droomen, en dat droomen waaken is. A EN A MARIL. GY Amaril die zoo veel maanden langh Vol heerschappy myn hart hadde in bedwangh Door veynzery, gequeekt met mondt en oogen, Wat hebt gy vaak myn teed’re ziel bedrogen! Door uw gelaet zoo vol bedrieghlykheên Bedekt gy"t vuil van uw ontaarde zeen. ’k Blyf dankbaar aen uw boos versteent gemoet, Dat door veranderingen word gevoed: Waer door ick leer hoe op de gunst der vrouwen, Noch op haer min, geen grontflag is te bouwen. Dies leeft myn ziel nu eenmaal los en vry Van lonkent gif, van lippetovery. Al’t hartzeer dat ik in myn boezem vind, Is noch de schaamt, dat ik u heb bemint; Dat ik myn eer met u heb durven krenken. Geveinfde Nimf, ’t verdrietme aen u te denken: Uw valsche mond, zoo vol van logentaal, Heeft my verleit door geblanket onthaal. Ik slyt den slaap zoo zacht, ik droom zoo zoet, Ik leef by daagh met een geruft gemoet, Nu myn gedult niet meer hoeft op te wachten, Geile Amaril, den wind van uw gedachten. D Geen 1 Geen nacht ontruft, geen dagh berooft myn vreugt. Myn stille ziel leeft dagh en nacht verheugt. Nu vlieght uw wil met radelozen zin, Zoo wuft als wilt, naar keur van nieuwe min. Uw weiflent hart, gebooren om te plagen, Denkt nu aen wien het zigh weer op zal dragen: Maer zoo de wraak rechtvaardigh ziet op my, Gy keurt ’er geen die trouwer is dan gy. TER [p. ] Ter gedachteniffe VAN DEN HEERE JOANNES ANTONIDES vander GOES. W le hout myn oogen af van schreyen? Wie bint myn tong om al de lucht T’onsteeken met geklag en zucht, Terwyl ik u naar ’t graf zie leyen? Antonides, ô groote geeft, Gy zyt, helaas, gy zyt geweest: En op den middag van uw jaaren Gaat met verhaaste schielykheit Uws levens zon ter aarde vaaren, Te vroeg, t’ontydig ons ontzeit. Melpomene met bittre greepen Ryt, van gedachte en zin berooft, De blonde lokken uit haar hooft, Ter dood om ’t bange hart beneepen. Ach, roept zy, ach, myn eer en kroon Antonides, myn waardite zoon, Myn Orpheus, moet ik u zoo derven! En is ’t niet in der Goden magt Van rou en ongeneugt te sterven, Als wanhoop hunne ziel verkragt! O Amstelnimf, zoo root bekreeten, Zoo troosteloos, zoo ongedaan; D 2 Wat ( Den mond van eenig dichter krygen, Bequaam tot zulk een zwaare stof? De Zanggodinnen, om te toonen. Hoe waard dat uw gedachtenis Aan haar en Vader Febus is, Als alderliefsten van hun zoonen; De Zanggodinnen bouwen zelf Een ryk en pragtig kerkgewelf, Waar in uw beeltenis zal pryken. Hier zultge, in louter gout gestelt, Apol geheel en al gelyken, Van Vondel en van Hooft verzelt. De Faam en Eeuwigheit daar boven Bekranffen u met lauwerblâen: De groote Mantuaanfe Zwaan Voelt in uw min zyn boezem stooven. Hy spreit zyn vleugels luchtig uit, Verheugt in ’t mannelyk geluit Van uw volmaakte heldenzangen. Ter zyde staan Bevallikheên, Die, met hun voesterling bevangen, Van twee paar harten maaken een. De Nyd, vertreeden van uw voeten, Verlieft haar uiterste gedult. Haar pruik, die vol van slangen krult, Moet nu den lust der tanden boeten. D 3 Zoo Zoo leeft, Antonides, zoo leeft De naam dien u de Dichtkunst geeft. Zoo blyft gy eeuwig in gedachten: Terwyl wy nimmer na uw dood Een diergelyken geeft verwachten, Die voor de werelt zy te groot. 1685. DE De ontwapende Mars Ter Bruiloft van den Manhasten KAPITEIN JACOB ANDRIESZ. ZWART, En de Deugtrijke Juffer GEERTJE POORT. Voltrokken in Edam, den vjsten van Slagtmaant, 1667. Militis in galea nidum fecere columb¾. Nlet leeft ’er op der aerdt, niet zweeft ’er in de lucht, Niet zwemt’er in het nat, dat niet om minne zucht, En voetfel zoekt tot brandt. & Mingodes! wat zangen, Wat toverrijmen zijn ’t, die zoo de zinnen vangen Van’t sterffelijk geslagt? wat pijlen bruikt uw zoon, Wien menschen niet alleen ontzien, maar ook de Goon, Ja zelf der Goden Godt’ ’k geloof, indien uw kragten En lustelijke luim ons zielen niet bemagten, Geen Godt zou, tot zijn eer, kaneel of wierookgeur Zien smeulen op ’t autaer; geen pratte tempeldeur Zou, by gebrek van volk, met bloem of kranffen pronken. Zoo veel vermogen schuilt in vrouwelijke lonken, [p. ] En aengenaemen lach! Uit had ik, toen de Min, In kinderlijken schijn, ter kamerdrempel in Quam strijken. ’t goutgeel hair, met gulle dart’le zwieren, Beschaduwde zijn hals: een krans van lauwerieren En Venus heil’ge myrt omarmde ’t hemelsch brein; De koker rammelde van pijlen groot en klein. Uw pen (begon zijn mondt, terwijl ik schier bezwijmde) Die op mijn Moeders wenk wel eer een vaersje rijmde, Verleert haar vluggen loop. of is uw aêr verdroogt Van’t wensch’lijk hengstenat, daer Hippokreen op boogt? Een Hopman, die zijn kling op ’s vyandts bekkenelen Vol scharen sloeg, en joeg den aêm uyt halze en kelen, En onlangs, vol van moedt, in Britfen kielendrang Met wimpels slepen quam, door koop’re kelenzang, Zal’t Bruiloftsledekant de tweede reis verfieren, En Cyprus heiligdom op ’t heerelijk te vieren. Heer ZWART is ’t, dien ik eer als Mavors braeven zoon, En graeg een pereltje wou huwen aen zijn kroon. Heer ZWART, die in den raedt der uitgekooze mannen, Wanpligtigen ten doem van hoger handt gespannen, Hanthaefde ’t heilig Regt: maar nu, door Min gedrukt, Zijn leger voor de POORT van Venus sterkte rukt. Hy brant, en wenst geen kou, maar stof om staêg te bran den, En vorderen mijn rijk met eeuwige offerhanden In Paphos heug’lijk woudt, en schaduwrijke groen; En, altijt even fris, den lust met rust te voên. Op, op, mijn digter, op, bekranst met Dafnes blaren, Egzing de Bruidt naar bedt, op lieffelijke snaren. Zoo sprak de Min, en liet my diep verwondert staan. O Cypria, die ’t roer der zinnen houdt aen ’t gaen, En in Prometheus zaedt de vadze wanlusts vlerken Befnuikt, uw groote naem fier ’t voorhooft aller kerken, En heil’ge gevelprael! Een heldt zoo driest, zoo koen, Met leeuwenmerg gevoet, die, onder ’t bloedig woên, En dreunende gekraek der schorre zeetrompetten, Van kintsbeen leerde ’t lijf voor ’t Vaderlant te zetten, Begint een zachter krijg, en oorlogh zonder moort; En vint alleen vermaek in’t rammen van zijn POORT. Hy, wien geen vinnig loot, noch daverend’ geklater Der slangen fel van keel, op ’t root geverfde water, Den moedt ontzakken deê, reet toe op Venus boort, En strijkt de vlag met lust voor zulk een schoone POORT. O Hymen, doe uw toorts de blyde Bruiloftszalen Doorluisteren met glans, en heerlijk overstralen De koets, daer Venus Mars, na’t lang gewenste woort, Zal koeft’ren in haar schoot, en halen in de POORT! O Hopman, hegt dit aen bevogte Zeelaurieren, Zoo veel triomfen met een zege-POORT te çieren, Daer Marius zijn boog en Burgermeestereer Voor ruilen zou, en al zijn bylen leggen neêr! O net gevorremt beeldt van goddelijk vermogen! O lipjes van korael! O zoet paer plonderoogen! O armpjes, die ’t yvoor in prille gloring tart, En nergens beter paft, dan om den hals van ZWART! Was Venus wel zoo schoon, toen z’ op haer peerlewagen Wiert uit Neptunus rijk, van’t zwaangespan gedragen? Geen Helena sloeg oit een Paris zoo om ’t hart, Als d’aengename POORT haer dapp’ren minnaer ZWART. Leeft lang vereende twee! die nu uw hoogste wenschen Geniet, met handgeklap van goden en van menschen: En wagt (zoo Hymen oit der Digt’ren beden hoort) Een POORTjen uit de ZWART, een ZWARTjen uit de POORT! LYK LYKDICHTEN TER GEDACHTENISSE VAN DEN HEERE JOAN VAN BROEKHUIZEN. [p. ] LIEF HART, OF HERDERS KLAGT op de doot van den HEERE JOAN VAN BROEKHUIZEN. AEn zyn’ bestooven haert, daer hy den veengloet stookte, En weinigh stukken van een maetigh slachtbeeft rookte, Zat Volker, Heimans zoon, in ’t Overyffelsch Sticht Niet onvermaert, terwyl zyn schaepskooi, rontom dicht Geflooten, ’t wolligh vee voor felle stormen bergde In’t guure winterweêr, en ’t ondier veiligh tergde, Wanneer hy op ’t gerucht van LIEF HARTS droeve doot Dit treurgezang uit zyn’ verkropten boezem goot: Zoo scheidt gy uit der tyt, ô LIEFHART, eer der knae pen In’t veeryk Amstellant, die hun geschoore schaepen By zomer weiden aen den klaverryken zoom Der lantriviere, die met haeren bruinen stroom De stat bespoelt, die, eerst gegroeit uit visschers hutten, Nu door haar groot gezagh veel dorpen kan beschutten, En boven onze steên het hooft zoo hoogh verheft, Als ’t Hunneper geboomte een biesbosch overtreft. Zoo Zoo scheidt ge dan van hier, ô LIEFHART, Vvoor uw da gen; En ’t gansche ront zal uw ontydigh lyk beklaegen, Gelyk de roep is, niet ons Leeuwendael alleen. Ook weende ’t gansche ront om Vastaert, lang voorheen Uw’ evenouder en uw’ vennoot, wiens verscheiden Voor twee paer jaeren ’t vee met akkergront en weiden En al ’t geweste trof door een’ verbaesden slag, Gelyk de hagelbui al ’t graen by zomerdagh, De Noordelyke wint in ’t najaar onze scheepen’, In’t Vlie en Tessel van een’ fellen storm beneepen. Nu treuren om uw doot geboomte en beek en bron En diepgezonken dal, voor ’t steeken van de zon Den ganschen dagh bevrydt, het treurt in alle hoeken. Och! LIEFHART, LIEFHART, langs geen wegen op te zoeken, Om uw verlies treurt ook het yzerhart gewest Der Noortsche Gotten, voor veele eeuwen opgepreft Tot’s aerdryks plondering, en’t overzeesch Britanje, En’t Frankendaelsche ryk, dat, maetschap nu met Spanje, Het vreedzaem Leeuwendael fel in de veêren zit. Ook treurt die ryksstat, die de werelt een gebit Wift met of tegens dank in haeren mont te leggen, En alle kusten dorft te viere en zwaerde ontzeggen. Maer boven al mift u, ô LIEFHART, Rykheldin, De schoone Rykheldin, de wellust en de min En ongerepte bloem der Waterlantsche maegden, Die met haer vlechten, vol van stofgout, elk behacgden. [p. ] Zy droeve, die niet heeft, waer mêe zy zich verquikt, Of haere schâe vergoedt, die voor haar rampen schrikt, Zoekt als een tygerin, van kroost berooft, te schuilen In Pettens duinen en stikdonkre diepe kuilen. Wat schept zy ook vermaek in’t haetelyke licht? Het hemelsch nootlot, aen geen’ sterveling verplicht, Brengt Rykheldin om hals, met haer bekende knaepen Om LIEFHARTS droeve doot ter eener uure ontschaepen. Breekt, knaepen, breekt in tween uw zevenmondig riet, En spaert uw’ herderszang, en strooit dien uit verdriet Voor wint en weêr. ons wil geen veltgedicht nu voegen, Nu LIEFHART doot is, dien de ruispyp kost genoegen. Hoe dik liet LIEFHART in zyne eerst ontlooke jeugt, Gelauwert om zyn’ kruin en lokken, ons tot vreugt, Met zyn’ vergooden mont zich hooren op zyn halmen, Waer van de boschmaegt uit haer dichte loof de galmen Te rugge kaetste, left te zwygen nooit gezint, Nooit eerst te spreeken! streek niet LIEFHART, vroeg bemint Van al de lantjeugt, door zyne eerste wedgezangen Doorgaens de pryzen, in ons zangperk opgehangen, Eene ongerepte vaers, of spierwit kalf, of staf, Of beker, net gedraait, dien Godevaert hem gaf, Gelyk die Godevaert voor heen was aengestorven, En van zyn’ grootvaêr in een’ zangstryt ook verworven? Hoe dik stond LIEFHART, nu al manlyk van geluit, En rustiger van leeft, wanneer zyn Duitsche fluit Begon te klinken, dicht oinringt van reizige eiken En En taeje beuken, die tot aen de wolken reiken, En ander hout, terwyl zyn zang, elk wellekoom, Ook bron en beeken stuitte in haeren snellen stroom! Onduitsche speelliên heeft zyn ruispyp overwonnen. De vreemde veêl en harp, van Grieken eerst verzonnen, Als ik berecht ben, rees met diepe eerbiedenis Voor haer geluit; en wie ook d’oude lierman is, Die’t wout en wilt gediert koft door zyn speelen lokken, Die door zyn snaeren ook eene oude stat uit brokken Van steenen boude, zy, zy beide gaven’t op. T Zy daelden met hunne eere, en LIEFHART rees in top. Wat zal ik, LIEFHART, uw manhaste daeden melden? My heugt, hoe herders aen den krommen Ryn vertelden En aen de Muider Vecht, dat LIEFHART, sterk van vuist, Guineesche leeuwen en boksvoeten, onbezuist En grof van leden, temde of klonk in staele banden. Hy hield met zynen staf den krygsman, onze landen Beloerende, uit de grens van’t vruchtbaer Leeuwendael. Hy waekte, dat geen toorts des vyants ’t akkermael In brant stak, geen gewelt ons zaeilant quam verwoesten. Nu zullen na uw doot, de zicht en zeiffen roesten, En, daer de Zeeusche tarw met goutgeele aeren stont, Boos onkruit groejen op den haveloozen gront. Dit wert het gansche jaer den meesteren der kudden Niet ydel voorgefpelt: men zagh geen lammers schudden Van vet en vachten, als zy keerden van den vliet. Zy hingen pas aen een, de stieren proefden niet Een Een’ druppel nats, alom kieskaeuwende in de velden. De gladde vaerzen, die haer Bruigoms trou verzelden, Bezweeken ook, gelyk haer Bruigoms, of, verwoedt Van smarten, vulden zy de lucht met naer getoet. In Gooilant zagh men, hoe de byen, haere korven Verlaetende, ordenloos door hegge en struiken zworven; Die byen, die, welêer met honigh zwaer gelaên, Van onzen LIEFHART, toen zy vloogen af en aen, In zyn geboortehol de trouwe voedsters strekten, Terwyl de vlammen zyn gekrulde haeren lekten, En by zyn wieg viool en roos en leli stond,, En ’t nagelbloemtje met den honigh in den mont. Want byen minden u, ook minden u de bloemen, O LIEFHARI, by gebloemte en byen steets te roemen. Nu rust de wakkre hant, die, afgerecht en wel Bedreeven, d’etterbuil en ’t vinnigh bloetgezwel Der herdren doorsloeg, die de teeringzieke schacpen Genas, en al de placg van zyn verwante knaepen Met zyn’ vergooden staf weêr in den afgront joeg. Want onze LIEFHART, in de vrye kunsten vroeg Geoeffent, heeft door kracht van woorden en van merken De herders Wittekint en Strander uit hun zerken Herroepen en bekleedt met jeugdigh vleesch en been. Ook heeft hy maegden, die, volschoon van lyf en leên, Eertyts de herders door haere ongeveinfde lonken Bekoorden, met den gloet der lonken weêr beschonken. Misschien zal hy ook, ’t graf tot spyt, door heilzaem kruit Zich zelf herscheppen, en zyn lichaem, tot vrybuit E [p. ] De doot ontweldigt, en verloft van smart en pynen, Met nieuwe verwen in ons aerdsch gewest verschynen. Maer waer verdoole ik dwaeze, en zoeke LIEFHART by De schimmen onder d’aerde? uw LIEFHART, zegt men my, Is niet ge storven, maer ten hemel ingevaeren, Daer ’t gryze Waermont zagh, terwyl een glans zyn haeren Gelyk een goude kroon omringde; en hy vergeet, Nu in’t spierwit gewaet ván top tot teen gekleet, Ons wiffelvalligh’ront. hy kust met lust den drempel Der Oostetpoorte van Godts vrêstat zonder tempel, Die’s aerdryks bouheer tot zyn hofstat heeft volbout Uit louter diamant en dicht gevloert met gout. Spaer dan, Rykheldin, uw traenen, spaer uw zuchten, O Jonghvrou. LIEFHART leeft door dorpen en gehuchten, Door veen en akkergront en weide; op LIEFHARTS naem Weergalmen bosch en stroom; de lantjeugt al te zaem Der Leeuwendaeleren viert door de volgende eeuwen Ook LIEFHARTS hemelvaert, zoo lang de roffe leeuwen Werk maeken van hunn’ kuil, de stier in ’t groenlant weidt, En van de heilige eik de droeve tortel schreit. A. MOONEN. GRAF MULTIS ILLE QUIDEM FLEBILIS OCCIDIT: NULLI FLEBILIOR, QUAM TIBI HElaes! het legt’er toe. des hooftpoëets verscheien Verbaest Apolloos koor. de zangberg slaet aen ’t schreien. Apollo ryt van smart het ongefneden haer Met gansche lokken uit, en treurt met zulk misbaer, Als of zyn Orfeus weêr van Bacchus priesterinnen Te deerlyk waer verscheurt. De Moeder van het minnen Krabt haren boezem op, nu hy, die op zyn lier De kracht der liefde zong met onnavolgbren zwier, Is voor den fellen haet van Atropos bezweken. Het lust den Minnegodt geen fakkels aen te steken; Maer hy dwaelt zonder schicht, en met gebroken boog. De vleugels slepen na. zoo las men uit zyn oog Den broederlyken rou, die hem het harte scheurde, Toen hy eertyts by ’t lyk van prins Eneas treurde. De drie Bevalligheên, in ongefiert gewaedt, E 2 Slaen Slaen op de bange borst, die zucht op zuchten lact. Zoo treurt de Helikon: zoo treuren al de goden: Zoo treurt de droeve rei der dichteren, geboden’ Door ’t heiligh negental den allerlaetflen plicht Aen’s mans verdiensten af te leggen in gedicht. Doch u treft deze ramp, hoe algemeen ook, nader Dan iemant; gy verlieft uw kunstgenoot, uw rader, HOOGSTRATEN, op Parnas met hem al lang gewoon Te stappen, schoon hy al het iterffelyk in toon, bet it In vinding, en vernuft, oneindigh ging te boven. Gy volgde hem (en dit kan uwen glans niet dooven) Langs’t steile dichtspoor, daer zyn geeft, zoo ver voor uit Geronnen, vee en mensch aen ’t goddelyk geluit Van zyne snaren hield gevangen, en de harten! Door kracht der zangkunst kon ontheffen van hun smarten. Nu mift gy hem, en zult, gelyk de nyvre by, Uit zynen mondt niet meer den geur der poëzy Vergaderen, niet meer aen zyne lippen hangen. Nu wekke dit verlies uw heete klagtgezangen. En wien voegt deze plicht oit beter dan uw geeft, Opvolger zyner kunst, en hem het allermeest Gelyk in zuiverheit? de Venuzynsche snaren Beschreiden zoo Quintyl, ten starren ingevaren. Zoo klaegde Nazo om Tibuls ontydigh lyk; En Febus weende zelf om Linus: en wat blyk Van treurigheit ontstak ’t gemoedt van onzen dichter, Als hy het fyk van Heins, den grooten Heins, dien stichter Der Roomsche zangkunst, zagh geleiden naer het graf Hoe stak de lof van Heins toen op zyn bladen af! dois av Nu legt die laft op u, en nevens u op allen, Die recht gevoelen, wat de poëzy, veryallen Van haren glans, en door de bastaerdy te driestasc Besprongen en bezwalkt, aen hem alleen verlieftugs A Ik durve my dan meê uit loutren plicht vermeeten, bri De lykcypreffen voor den Fenix der poëten Te fieren, en by ’t lyk den wierook van zyn’ lofi selle v Te zwaeien: magh myn toon naer mate van de stofgov r: En waerde van ’s mans deugt, bevrydt zyn van gebreken. ’t Gaet wel; ik voel myn’ geeft verquikken, en ontsteken Door’t licht des Dichters, die, van daer de morgenzon De kim met roozen verft, tot daer zy in de bron Low Tonki Van Thetis neêrwaert daelt met haer faffrane toomen, Op ’t quelen van zyn lier zoo veel vermaarde stroomen Ten rei geleidt heeft, en der vloedtgodinnen oor Betovert en gelokt; zelfs daer men noit het koores Der dichtren eerde, by gedrochten en barbaren.ST D’aeloutheit.zing’ vry, hoe Arion de gevaren, En lagen hem gelegt ontvluchtte op een’ dolfyn, Dien hy gevangen aen de lieffelyke lyn Van zyn gezangen hield, d’Amerikaensche golven Geheugen, hoe de kiel van ’t pekel was bedolven En gruwzaem werd gefolt op ’t ziedend element, Als eindlyk d’Aertspoëet, van ’t godendom gekent, Zyn citer roert; en strak laat zich de storm gezeggen; De zee wordt stil en kalm; de buien zyn aen ’t leggen; De Tritons steken ’t hooft verrukt ten golven uit, Nu’t zich al vlydt tot rust, op ’t nóit gehoort geluit Der Roomsche snaren, zelfs hier om haer ongewoonheit Geëert van zeegoon, en zeenimfen, ryk van schoonheit. Of voerde’t nootlot hem, door ’t zwalpen van de zee, Weêr in zyn vaderlant, aen wellekomer reê, e Dan dayerde al het strant van onbepaelde weelde. Zoo groeide Thebe, toen eertyts Amfion speelde, Verlaet hy weêr den rug van vader Oceaen, Dan voert zyn yvervier hem, daer de halve maen, En opgepreste macht van Mechaes vloekaltaren Den Roomschen adelaer komt in zyn’ schildt gevaren, En Hongaryes gront dryft in vergoten bloedtoba al Daer wekte zyn gequeel alom der helden moedt, Gelyk Tyrteus zang, des dichters van Athene, Het heir van Sparte ontvonkte in ’t stryden met Meffene. De gryze Donau, door ’t onmenschlyk krygsgewelt T Zoo doodelyk verbaest, voelt zich terftont herstelt, En durft zyn liesparaik uit d’afgematte stroomen Opbeuren, schoon de tael van Latium en Romen Nu aen zyn’ oever blinkt met minder heerlykheit, Dan toen Byzantium aenbad de majesteits opravo Des grooten Konstantyns, en noch geen Ottomannen Met wilde Schyten, en Barbaren aengefparinen,! De hooftstadt plunderden, verhit op kristenroofs 61 Een eeuwigh wrokkend leet voor ’t heiligh kruisgeloof, Een lieffelyker lucht, en aengenamer strekenson Herstellen my, byna van hartewed bezweken, broly s O blonde Moezelstroom, ô aetsbisschopplyk Trier, [p. 24] Volgde ik Ausonius, en blonk op myn papier Zyn trotse zangkunst uit, ik zou u zaligh nocmen, En uwe vruchtbaerheit en pronksieraden roemen, Zoo mildt, als ge overvloeit van honigh en van wyn, En druivetrossen, die van outs den zilvren Rhyn Al stonden in ’t gezicht, ontstoken van nayver. Noch ryft uw heldre lof veel hoger, dan oit schryver Hem op kan vyzelen. BROEKHUIZENS puiklatyn En zoete zangtoon, by het vloeiend kristallyn A Van uwe bronnen, aen uw’ oever opgezongen, Heeft u de sterflykheit, en haren klaen ontwrongen. Gy zyt door zyn gedicht vereeuwigt, en geen tydt Vermagh u dezen roem te rooven. bitze Nydt, Sta af: de Moezel heeft hem haren duur te danken. Zoo wordt de Hebrus noch door Orfeus heilge klanken Gedacht; zoo leeft de Po door Ariostes veel, En Flakkus lier, zoo ryk van toonen en gequeel. Zal ik nu volgen al de beeken en rivieren, Wier stroomfeftoenen met meêr glans en luister zwieren, Om dat BROEKHUIZEN aen haer’ groenbezoomden boort Van waternimfen en vlietgoden is gehoort? Dit viel te zwaer: ai, wil het my dan niet verwyten, O Duitsche Padus, die op uwe velttapyten Zyn zinnen streelde, toen de groote Ferdinand, Die roem der Vorsten, wier geleertheit, of verstande Noch klinkt door gansch Euroop’ den naneef in zyn ooren, Hem aen uw’ stroom ontfing, hoe juichten toen de kooren Der dichteren! hoe’t hof, zoo luisterryk verlicht 1 Door brave mannen, al sieraden van uw Sticht! Toen bleeft gy door de vreugt in uwen loop schier steken, Bewust, hoe in zyn’ zang uw naem noch door zou breken Zoo wydt, als Ferdinand, Minerves toeverlaet, By elk, die wysheit mint, in diep geheugen staet. In zoo veel landens by den Aertspoëet doorzworven, Zelfs daer de felle krygh den lantman had bedorven, Of steden weenden op het omgewroete puin Van hun’ gefloopten wal, en hooge taorenkruin; Zelfs midden in den drang der schitterende klingen, En al waar ’t nootlot prest Bellones voesterlingen Tot steun van ’t wettigh recht der hooge heerschappy, Begaf hem noit de lust der lieve poëzy, Gy die een’ dichter dan in stille boekvertrekken Plaetst buiten alle zorg, en al wat zorg kan wekken, Verstom hier nu met my geen arbeidt brak de rust Van zyne zangheldin, die moê, noch uitgebluscht, Alom haer Helikon, en Aganippe stichtte, Daerze yders ziel zoo naeu aen haer gequeel verplichtte, Als ’t nuchtre woudt verlieft op ’t hemelsche gevlei Des schellen nachtegaels in ’t quikste van den Mai. Maer sedert Gysbrechts erf, gewoon zoo hoog te boogen Op ’t eeuwigh stroomgedicht der Goesche zwaen, ’t verme, gen Op nieuws gevoelde van haer goddelyk muzyk; En d’orglen van haer keel, Thaliës keel gelyk, Zich lieten aen den zoom van ’t Y zoo lieflyk hooren, Dat zelf de galm al’t hof des Stroomgodts klonk in d’ooren, Zyn Zyn wy aen mynen helt oneindigh meer verplicht. Wie leertme in zoo veel stofs de grenzen van myn dicht Bepalen, en geen deel van zynen roem vergeten? G’ontrust me niet, al wie van fellen haet bezeten Den Prins der dichteren d’onsterflykheit benydt; Krop uwen boezem vry, tot barstens toe, van spyt; Ik volg de heldre baek, en ’t licht van zyn geleertheit, En late u, waer gy zyt, met uwe schoolverkeertheit. Die groote Fenix, noit bekrompen in een perk Van kunst of tael, verheft zich door ’t lazuure zwerk, Daer d’onvergangklykheit zyn hooft bekroont hier boven, En nydt, noch afgunst kan zyn’ heldennaem verdooven. Hy laet ons ’t overschot van zyn vergoden geeft, Het zy wy Sannazaer, op mannelyken leest Geschoeit, zien uit zyn brein met schooner glans herboren; Of Palearius, schier door den tydt verloren, Herleven met meêr moedt, en lustiger van zwier, Dan toen hem ’t priesterdom opofferde aen het vier. Rapyn, die keurigh schift Virgylen van Homeren, Doet hy ons’t dichtgeheim in puiklatyn volleeren; Al blyken van zyn zorg en onvermoeide vlyt. O ledigheit, alleen der wysheit toegewydt! Maer hoe wekt my de lust om op papier te malen Een liefdetafereel, d’aenbiddelyke stralen Der Min t’ontleenen, en eens op een’ andren toon De blonde Citherè op haer’ yvoiren troon Te dienen; als ik van Propertius de lonken [p. ] Magh leeren, die ’t gemoedt van Cynthia ontvonken, En van Tibullus’t liedt, dat Nemesis bekoort, Of licht wordt gunstiger van Delia gehoort? Dan zal myn zangeres van zuivre liefde blaken: Nu past het haer die drift noch voor een wyl te staken. Zy zingt den arbeidt aen hun eeuwigh werk besteedt, Dien onwaerdeerbren schat van al wat d’outheit weet, Zoo ryk ontvouwt, en opgepropt van dichtorakelen. Dit zal BROEK HUIZENS© roem aen hunne glori schakelen, En elk zal vragen, wie den zangberg ’t meeste slicht, Of’t brave dichterpaer, of hy, die hen verlicht. Ook kon zyn hulp alleen genezen hun gebreken; Hy kon met zekerheit van hunnen dichtstyl spreken; Hy kon de feilen, ingegleden door de handt Der latre afschryvers, of uit louter onverstant Den dichtren aengekladt, ontdekken, en de waerheit Herstellen. in haer licht, en middaghschoone klaerheit. Wat wonder? al zyn tydtgenooten ver voorby Gesteigert in zyn vlucht, en op der Ouden zy Gekomen, heeft hy aen hun borsten zelf gezogen. Zoo wordt hy door de min van Delia bewogen; Zoo kust hy Rozemont, terwyl het gittezwart Van’t zwymende oog hem schaft genezing zyner smart. Zoo evenaart hy met zyn weergalooze toonen De helden altemael, die Helikon bewoonen; Het zy Menalkas op de riete veltfluit queelt En’t bisschoplyk gehoor met zyne klanken streelt; Het zy de huwlykspond bestroit wordt en geheiligt. Zyn dichtkunst zelf, zoo ryk van vonden, en geveiligtas Van dichtgebreken, vlecht een onvergangkbreh krans [p] Voor’t dierbaer overschot des weergaloozen mans; Tewyl de groote schim, in ’t midden der poëten, In ’t zaligh zielenvelt al ons gewoel vergeten, D’ondankbaerheit zich niet ziet volgen, die Dat edele verstant ontzien heeft, noch gespaert, Met welk een prael zal ’t Y den Aertspoëet nu sieren, Die evenaren kan den glans van zyn laufieren Gevlochten om zyn hooft, daer hem d’onsterflykheit Op Pindus toppen door Apollo is bereidt? die op aerd’ Wat Fidias zal hfer in duurzaem marmer houwen. Een pronkgewelf zoo schoon als hy ’t zich zelf kon bouwen, Lagh dat doordringend licht in ’t duister grafgesteent’ Niet uitgeschenen, en op Helikon beweent; Want dat kon al de pracht der Mausoleen verdooven. Nu dale Klio met haer zusteren van boven, Van Minnegoden en Bevalligheên verzelt, En treure op ’t koudt gebeent van haer bezweken helt:’ Terwyl zyn Delia de bus bedekk’ met roozen, Violen, myrten, en adonissen, die bloozen Om Cypris lieveling: waer by een blanke zwaen, Zoo als ze op ’t scheiden heft haer’ eigen lykzang aen, Ge 1 Gehoort worde; en zyn lier, by Orfeus lier te stellen Aen ’t starrelicht gewelf, zal haer voor ’t laetst verzellen. Dan schryve Febus zelf met onnavolgbren toon, Een grafschrift op de zerk van zyn’ vergoden Zoon. JOAN VAN BROEKHUIZEN. GEleerde vremdling, wie gy zyt, sta stil, en nader Dit graf niet als met diep ontzach. Hier rust de Vader, Het Hooft, de glory der Latynsche Poëzy, Die Vorst Augustus eeu herleven deed aen ’t Y, Augustus eeu zoo wydt befaemt door Roomsche zwanen: BROEKHUIZEN, die zelfs ’t oor van wilde Amerikanen Kon streelen door ’t geluit van zyne goude lier. Hoe blonk zyn yver uit, wanneer dat hemelsch vier Uit Cirrhaes heiligdom zoo milr aen hem geschonken De kunstbeminners kon ontsteken en ontvonken, Om hen, was ’t mogelyk, dien goddelyken zwier In puikgedigten te doen volgen op papier: ’t Zy dat hy met verheve en uitgeleze toonen, odydd secti Ten prys van Febus zong, of Febus echte zoonen, En letterkloeken, om hun’ onvermoeiden vlyt En wakkren geeft alom geroemt, de bitse nyt Ontrukt, vereeuwigde, en ver boven ’t aertsch gewemel Gevoert, vergoodde en plaetste in Pallas heldenhemel: ’t Zy dat hy Momussen, en Zoïlussen, die Als hommels t’onbedacht die goddelyke bie En Biekorf naderden, zyn angel deedt gevoelen: Of Marsyassen (die uit hunne modderpoelen [p. ] Vol frank, uitstamerende een’ hakkelenden toon Bestaen Apollo zelf te steken naer de kroon, En hem den eerenprys te stout ontwringen willen) Kon met het puntmes van zyn penne levendt villen, Of wou hy met zyn geeft, zyn hoogverlichten geeft," Nog hooger steigeren, dan nam hy onbevreest De harp van Sextus of Tibullus in de handen, Die domme onwetenheit te schendig aen dort randen,: Vervalschen meer dan eens; dan wist zyn heldenstyl Zoo gladt geslepen met een Aristarchus vyl, De ontstelde luiten weer te stellen en te sparen. Hy kon Godt Mavors met de Zanggodinnen paren, En op de maet van zyn gedigt ten rey doen gaen. Bellone zelf kon hy een zagter toon doen slaen, Als zy haer hoogmoet door de kracht van zyn gezangen Verliezende, aen dien mont met hart en oor bleef hangen. Men fier’ dit graf dan van dien grooten met een Lier En Oorelogstrompet, een Pen, en blank Rapier Door Lykcipreffen en Laurieren saem gestrengelt. Zoo wort hy best van ons verhemelt en verengelt. DE KLAAGENDE DICHTKONST aan het graf van den HEERE T JANUS VAN BROEKHUIZEN. [p. 112] MYne oogen, sluit uw zilvre kraanen! Soo JANUS weêr te haalen was Juist door een brakke zee van traanen, Hoe zou die zwalpen om Parnas!! Maar neen, geen traanen, jammerklagten Of zuchten word dit toegeitaan. Neen, Droefheid; wil het niet verwachten Al houd gy noch met schreyen aan. BROEKHUIZEN, ach is my ontschooten. Hier legt des Dichters koud gebeent In ’t marm’re grafgewelf geflooten. Hou op, vergeefs gy langer weent. Of wilt gy dat uit JANUS afschen, Geweekt in onzen traanevloed, Een bloemtje met zyn’ Naam fal waffen, Gelyk wel eer uit Ajax bloed? Een bloemtje, door geen tyd te krenken, Dat, altyd tierigh, eeuwen leeft, Dat aan BROEKHUIZEN ons doet denken, En zoo dien Held ons wedergeeft, [p. ] Welaan; ik zie, ik zie twee bloemen (Hou stil met schreyen!) uit de zerk Opryzen, nooit genoegh te roemen; PROPERTIUS (ô minlyk werk!) TIBULLUS: bloemen, schoon van bladen. Zoo, zoo laat zich myn Droefheid raaden. [p. ] Ter gedachteniasse VAN DEN HEERE JOAN VAN BROEKHUIZEN. DAt groote licht, die heldre star op aarde, Wien niemand recht kon schatten na zyn waarde, Dat licht, daar elk zyn fakkel aan ontstak, In welkers geeft nooit hemels vuur ontbrak, Is eindelyk voor ons gezicht verdweenen! Die klaare zon der Dichtkunst uitgescheenen. Daar legt hy nu, die elk met raad en daad, In taal, in kunst, in oordeel quam te baat: En welkers hand, alom zo kloek ter wapen, Gelyk zyn geeft, tot wysheid was geschaapen; Die eerlyk ’t geen hy doen moeft heeft verricht; En nooit bezweek, daar ’t aanquam op zyn plicht. Nu is myn vrind ten hemel opgevaaren; Met onze vrindschap van voor vyftig jaaren: Een vrindschap die nooit weerzin heeft gevoelt, Door tegenspoet noch afzyn ooit verkoelt. Wie zal voortaan, op Helikon gezeten, Voor Latium de maat slaan der Poëten? Wie houd zo zacht als hy den minnetoon? Wie zingt voortaan de helden op den troon? Vertrouwt op moed, geleertheid, of op krachten, [p. ] Op dichtkunst, hoe verheeven van gedachten; BROEKHUIZEN legt: die onverbreekbre wet Word noch door kunst, noch krachten omgezet. Wel aan, myn vrind, leef dan voor eewig boven; Terwyl wy hier beneên uw deugden loven. Uw groote naam zal duuren zonder end, Zo lang op aard de Dichtkunst blyft bekent. H. ANGELKOT. TER OT TER GEDACHTENISSE VAN DEN EDELEN, MANHAFTEN HEERE, JOAN VAN BROEKHUIZEN, KAPITEIN, PRINSE DER LATYNSCHE DICHTEREN DEZER EEUWE. O MELPOMEEN, sla nu een’ droeven toon, In diepen rou: want gy mist Febus zoon, Van Latium een pronk fieraadt en kroon,, Zoo groot in ’t dichten: BROEKHUIZEN, die, door kunst en wetenschap, Verheerlykt was tot op den hoogsten trap, En’t oude spoor betradt van stap tot stap Der grootste Lichten. Beween den Mán, die, als een schitterzon, Zoo luisterryk straalde op den Helikon, Zoo ruim gelaaft uit Pindus Hengstebron, Een eer der tyden: EER eër van ’t Landt, en ’t magtig Amsterdam, Waarin hy eerst zyn levensoirsprong nam, En dubblen naam door Pallas gunst bequam, Als haar gewyden; 200 2F 2 Als Als door de penne en ’t zwaardt aan haar gewydt; Een Hooftpoëet, en Hooftman, dien de tyt In zynen roem verteert, noch immer slyt, Door woedend knaagen.: BROEKHUIZENS naam, de wereldt door bekent, Blyft eeuwiglyk op duurzaam perkement, Met blinkend gout ten spiegelbeeldt geprent, Als elks behagen, Als yders lust, om zyn verheven geeft; Van elk geëert die zyne schriften leeft, ’t Zy daar zyn pen het schryfgebrek geneeft Der oude schriften: ’t Zy daar hy ’t puik der Dichteren verklaart, Of zyne luit op goude toonen snaart, En Febus kunst by d’oudheitskennis paart, In lettergisten. PROPERTIUS, zoo echt in Roomsche taal; Hoe vry ook in zyn minneryverhaal, Zal altoos zyn een onwaardeerbaar staal Van zyne gaven. TIBULLUS, dien zyn geeft zoo klaar ontfloot, Verheerlykt hem alle eeuwen na zyn doot, Als die van hem den grootsten dienst genoot, Door vlytig slaaven: Door ’t slaaven in Minervaas letterveldt, Als Hooftman van haare eedle schaar gestelt, Waardoor zyn naam onsterflyk wordt gemeldt In haare kooren. 1 Hoe Hoe was zyn borft vervult met hemelvier, Als hy zyn’ toon zette op der Ouden lier, En ’t oor vermeide in Flakkus klank; wiens zwier Hy braaf liet hooren! Hoe droevig klonk zyn rouluit by het graf Van vrienden, als hy hun den lauwer gaf By hen verdient, als Atropos, te straf; Hun’ draadt afknipte! Hoe heerlyk blonk de Vorstelyke lof, Door zynen zang gevoert aan ’t starrenhof, Wanneer zyn geeft weidde in die hooge stof, Dien niets ontflipte. Als hy tot eer van Kunstgenooten zong, Was’t of zyn toon door lucht en wolken drong, Schoon hy dien door geen bogttrompetten wrong Naar’s hemels boogen. Doch vleiery was ver van hem geweert, Die niet dan schyn en nimmer waarheit leert, En vrienden min verheerlykt, dan hun deert, Door’t onvermogen. Dit is bekent door wisse ervarenheit, Naardien hy steeds heeft voor de kunst gepleit Op d’Oudheit in een vast tieras geleit Van waare kennis. Die Vraagbaak in Apolloos ryksgebiedt, Die Leerzaamheit nooit voor het voorhoofdt stiet, Was laf gevlei een doordelyk verdriet, Ja heiligschennis. F 3 Het [p. ] Het hoog vernuft, dat oude en nieuwe las Van Febus krooft, en recht een heeler was Der blinden, die hy van hun’ waan genas, En dwalend oordeel; Was onvermoeit in ’t slechten van de baan, Om naar den top van Helikon te gaan, obro En nooit van dien bezyden af te slaan, Tot Leerzucht’s voordeel: Ten voordeel van de Dichtkunde in ’t gemeen, Opdatmen mogt den rechten weg betreên, Geleidt door ’t licht dat hem zoo ryk bescheen Met goude straalen. Hiervan heeft elk ervarenheit gehadt, Dien hy ontfloot] zyn grooten wysheitsschat, En met de handt als leidde op ’t rechte padt Naar Pallas zaalen: Elk, dien hy zyn’ geleerden mondt ontfloot. Waaruit een stroom van goude leffen vloot, Hoe Febus kunst gefiert wierd en vergroot," Door wel te schryven: Te schryven op een Venuzynschen trant, Die los gezwets en reveltaal verbant, En over haar den zegestandert plant, Om kunst te styven. Ik ken my aan den braaven Heldt verplicht, Als die my gaf een zonneklaar gezicht, Op welk een grondt de zangberg is gefticht, Door Febus snaaren. ’k Ben ’k Ben hem verplicht, als die my heeft ontdekt Hoe ver de kunst kan worden uitgestrekt, Wanneer de lust door ’t vier de geesten wekt, En op koomt klaaren. Wanneer men zelf in Pallas oeffenperk vy adad soll Niet is gequeekt tot Priester van haar kerk; abst Indien men slechts d’onkunde valt te sterku! Door oeffeningen. ’k Ben hem verplicht voor ’t versch genot der eer, - Omdat hy heeft door zyne Fenixveêrbo Myn Feeftgezang, en Paulus zegeleer Dat ik van hem den zwaanenzang geniet, Den jongsten zang, eer hem de kracht verliet, En ’t woedend spook hem sleepte in zyn gebiedt, En graffpelonken. Dies pronke ik met zyn laatste puikgedicht, Den laatsten snik van ’t geen hy heeft verricht, Een straalblik van zyn gloeiend middaglicht, elas Vol tintelvonken. Men eere uw’ naam, doorluchte Letterheldt, Eeuw in eeuw uit; van Helikon getelt. Als Kapitein in Mars en Pallas veldt, Door uw bedryven: Door heldenmoedt en groote kundigheid, Door poëzy gehuwt aan krygsbeleit, Waardoor uw’ kruin de lauwren zyn bereidt Wat hadge een lust in letteroefening, Doorluchte ziel, en die bespiegeling Die ons verrukt tot in den hemelkring, Van d’aarde ontflagen! Hoe hebt gy d’aarde en ’t aardtsch gewoel veracht, En d’ydelheit, met Salomon, belacht, Terwyl uw geeft op hooger zaaken dacht, Met welbehagen! !, Terwylge u zelf, in uwen jongsten tyt, Geheel aan Godt in stilheit hebt gewydt, Waardoorge ook wis de zege, na den strydt, Thans hebt verkregen, Gy eerde Godt en zyn orakelwoordt, Dat uit uw’ mondt zoo dikwyls is gehoort, En waart in ’t hart op eere en deugt bekoort, En haar genegen. Dus onderwierp BROEKHUIZEN zich Godts wil Op’t krankbedde, in gelatenheit en stil, Toen’s levens draadt vast afliep van de spil, ’t Geen hy gevoelde. Hy wenschte, indien zyn leven wierd gerekt, Dat hy, hierdoor tot dankbaarheit gewekt, Door misbedryf verwonnen, noch bevlekt, Op Godt steeds doelde. Dat hy gezont mogt leeven voor den Heer, En volgen ’t licht der Evangelyleer, Om zyn bedryf te richten tot Godes eer, En ’s naastens voordeel. ’k Ben ’k Ben, zeide hy, niet voor de doot vervaart, En, schoon met schuldt en misbedryf bezwaart, Is ’t leven den boetvaardigen bewaart, In’s Hoogstens oordeel. ’k Betrouwe op Godt en Christus offerbloet, Zyn troost alleen verquikt myn zwak gemoedt, Dies wacht myn ziel van hem haar zalig goedt, Na haar verscheiden: Na ’t scheiden uit de wereldt en haar schyn, Zoo wel gekent van vader AUGUSTYN, Doch fel gewraakt als onkruidt, ja venyn In’s levens weiden’: ,, In onze reize en weg naar d’eeuwigheit, Wydlustig in ’t gewyde boek verspreidt, Daar hy voor Godt zyn levensrol beschreit, Met jammerklagten. Dus heeft de Heldt dat gulden schrift gebruikt, En in zyn ziel de wereldtlust gefnuikt, Waardoor ’t gemoedt als uit de doot ontluikt, Om’t heil te wachten. Het eeuwig heil daar ’t waar geloof op doelt,’ Schoon’s wereldts lift door schyn hier tegen woelt, Waarin men al wat wenschbaar is gevoelt, Hoe ’t leet mag prangen. * Het boek der Belydenissen van den H. Auguftyn, dat de overleden Heer, op ’t end van zyn leven, nevens Godts woordt, tot vertroostinge van zyn gemoedt, en opwekkinge zyner boetvaardigheit, in’t byzonder gebruikt, beeft. BROEKHUIZEN zag hierop met nedrigheit; Dies is de Heldt ten starren ingeleidt, En heeft de kroon, voor zyne deugt bereidt, Van Godt ontfangen. F. HALMA. [p. ] Ei my! hoe aakelig verschynt het barre veld! ’k Zag nooit de Wintermaand zo droevig en onstelt: Het bladerlooze bosch laat zyne takken hangen; Men ziet geen maagdendans, noch hoort geen veldgezangen, Terwyl het vrolyk klyf verdort op zynen struik. Onze Amstelstroomnimf schreit op haare zilvre kruik. ’t Schynt alles in den rouw, de boomen, bronnen, weien. Maar ach! wat hoor ik gins? een’ toon van klagt en schreien. Wat brengt de droeve maar? ach, VELDMAN! al onze eer, Ach VELDMAN! ach!ach! ach!ach VELDMAN is niet meer! Treurt nimfen, knaapen treurt; treurt herderlooze schaapen: Gy zult u nimmer weer aan VELDMANS fluit vergaapen: Uw VELDMAN, uw vermaak, volbragt den laatsten stryd. Treur al die zang bemint: gy zyt uw zanger quyt. Wat voorrecht heeft een mensch doch by de woeste dieren? Verschoont de blixem ook geen heilige laurieren? Ei, waarom is dan’t lot der Dichters zo geroemt, Dewyl zy, op hun tyd, afvallen als ’t gebloemt? Lang liep ’t gerucht, iets quaads is Leeuwendal beschooren: Een zwarte raaf liet zich, by ontyd, yslyk hooren. De 1 De honden, aan wier zorg de kudden zyn betrouwt En stallen, huilden naar en gilden door het woud. Op onze landkapel quam alle nachten daalen Een licht, gelyk een lamp, doch dof en zonder straalen. De donder had een eik geklooft tot aan den grond. De zon was’s avonds bleek, bleek in den morgenstond; Of altyd met een wolk van droefheid overtoogen. Nooit openbaarde zich meêr voorspook aan onze oogen, Schoon, in dit zelve jaar, by ’s Ibers ryken vloed, Het klein Almanfa wierd geverft met heldenbloet; Vergooten om de kroon van Karel t’onderschraagen. Maar die gewoon zyn zich op droomen te bevraagen, Verbaafden elks gemoed met een gewisse straf: Dees had een mirteboom zien groeien op een graf; Die’t hongrig vee geen voêr, maar braam en doornen eeten; Een derde’t veltaltaar van Pales omgesmeeten; En zeker had ons brein niet averechts gestaan, Wy hadden overlang ons ongeval geraên; Wy hadden overlang, o VELDMAN, licht begreepen, Hoe d’onverzoenbre dood u dreigde weg te sleepen; Maar onze onweetenheid heeft nooit op u gegist. Treurt beemden, weiden treurt, nu ge uwen zanger mist. Wie zal de velden nu verheugen met zyn zangen? Wie zal de nimfen nu voldoen in haar verlangen, Zo kiesch op lekkre stof en ongewoonen toon? Waar voor haar dankbaarheid hem schonk verdienden loon. Stopt nimfen, herders stopt, voor eeuwig, beide uwe ooren: Gy zult nooit VELDMAN, nooit zyn tedre veldfluit hooren; Nooit kaatst de wedergalm zyn klanken wederom. Treurt bofschen: boomen treurt: uw nachtegaal is stom. Wie zal den wiltzang nu opwekken in de boomen? De beekjes ruischen doen? doen klateren de stroomen? Den luistergraagen wind beteuglen in zyn vlucht? Nu wind en stroom en bosch vergeefsch looft zucht op zucht; Nu zy door dit verlies, van druk, om ’t hart geslaagen, Al momplende, in hun taal, naar VELDMAN, VELDMAN vraagen; Naar VELDMAN, ach, ’t vermaak der bofschen, wind en vliet. Dit klaagende geruisch slaat voort in ’t klappend riet: Het riet, dat langs den stroom met duizend duizend galmen, Betreurt den meester van zyn netgefnede halmen, Verwekt een veldgerucht aan Amstels groenen boord; Terwyl de blonde Vecht, in haaren slaap geftoort, Terwyl de klaare Ryn, verlieft op VELDMANS zingen Zyn laatsten zwaanezang met harteleet ontfingen. Onze Amitel niet alleen beschreit zyn ongeval: Den gryzen Tyber treft dit jammer boven al, Nu hy zich vind berooft van VELDMANS edle snaaren. Dit zal Amintas best, in hooger styl, verklaren: Want Febus onderwees hem in gewyde taal. Ook hoorde ik menigwerf, uit Eglons zoet verhaal: Zo verre’t oud Latyn bekend is en gepreezen, Zal VELDMANS goude lier in eeuwige achting weezen. Daar niemant hem betwist d’eer van zyn lauwerkroon. Treurt Zanggodinnen, treurt om VELDMAN, uwen Zoon. Treurt Veldpoeeten. Treurt Apollos lievelingen, Gy die vermaak vint om op hooger toon te zingen: Gy Gy mift den Fenix die aan onzen tyd verscheen: Den Fenix van Parnas. Ween Pindus, Pindus ween. Maar wy, die ons op ’t land verheugden door zyn klanken, Hoe zullen wy dien Held en zyne zorg bedanken Voor ons gewas en yee? want VELDMAN was een Held, Die zich zo menigmaal heeft in gevaar gestelt: ’t Zy dat een winterwolf de schaapskooi quam beloeren; Of felle roover het gemaaide wou vervoeren, Altyd was VELDMAN onz’ beschermer in den nood. Ween Leeuwendal: gy zyt nu van zyn hulp ontbloot. Ween Leeuwendal: ik weet, zyn deugd deed hem beminnen. Ween Leeuwendal: ik weet, gy hingt hem aan de zinnen; Gy waart altyd zyn vreugd, zyn hartvermaak en lust, Want hy waardeerde en koos uwe aangenaame rust Ver boven het gewoel gehuift in gulde daken; Schoon daar de wand en vloer van vorftlyk purper blaak en, Den disch nooit wilt ontbreekt noch oude Rynsche Wyn; Veel liever wou hy noch in uwen lommer zyn, Daar lustte hem, voor ’t veld, in eenzaamheid te zingen, Bevryd van zorgen die den hoveling bespringen. Dan zag hy onverlet den schoonen hemel aan, En vloog, met zyn gemoed, noch hooger dan de maan En zon en sterren, tot den oirspong aller lichten; Vervult met vreugden die alle andre vreugd doen zwichten. Dan sloeg hy zyn gezicht op boomen, veld en wei,`- Alzaame op ’t cierelykste in nieuwe Lentlivrei, Wanneer de waereld schynt, als ’t jonge groen, herbooren, Dan liet zyn ruispyp zich op ’t allervrolykft’ hooren; En En’t heugtme wat hy eens, als opgetoogen, zong, Daar ik den wedergalm van deeze woorden vong: "O bloempjes Spikkelryk! O digtbeblaarde dreven! O rykdom onbezorgt! O zaligmakend leven! O blyschaps bronne, die met onbekrompen vloed Uw priesters koestert in een onbegryplyk goed! O zielvernoeging, die den rykdom streeft te boven! O zielruft, waard dat u de dichters altyd looven! U proefde VELDMAN in een leven onbenyd, Die nu zyn dagen had aan d’eenzaamheid gewyd, En, met zyn lot vernoegt, geen goud aanbad noch weelde; Ja zelf zo ver dat hem de lucht der stadt verveelde; Daar hy, niet lang geleên, noch schreef met eigen hand: ,, Als ik verscheiden ben, begraaf my hier op ’t land. Zo prees hy, Leeuwendal, uwe onbesmette zeden; Zo walgde hem de haat en nyd der groote steden. Zo moet zyn heilige as hier rusten ongestoort. Zo Zwaantje, wiens gezang ik heb met lust gehoort; ’k Meen Zwaantje die in ’t hart van VELDMAN was geschreven, Nu deezen droeven dag had moeten overleeven, Gewis zy schreide zich tot water, tot een beek; Of zy veranderde in een bloem die haar geleek, Om eeuwig VELDMANS graf met haare min te cieren; Dan koos hy dat cieraad voor mirten, en laurieren, Daar nu zyn lykbus mede en tomb werd overdekt. En op dat yder tot mêdoogen zy verwekt, En onze dankbaarheid tot VELDMAN mag beschouwen, Wy zullen hem een graf van groene zoden bouwen; Rond [p. ] Rondom met eiken, olm en linden dicht beplant; Alwaar aan een abeel, den hoogsten van het land, De ruispyp, VELDMANS lust en roem, gehecht zal weezen, En, in zyn gaave schors, dit kleene vaars te leezen: Ik was, in Veldmans jeugt, gantsch Leeuwendals vermaak: Dat geen onwaarde band my, tot haar straf, genaak. Dan zullen wy driemaal, met stille en zachte schreden, En neêrgeboogen hoofd, rondom zyn grafsteê treden; En galmen driemaal uit het eeuwige vaarwel. Terwyl zal Damon, zyn getrouwe meêgezel, Met een verheve stem, ons d’uitvaartzang doen hooren; Die yders hart en ziel zal als een pyl doorbooren. Maar als, door’s Hemels gunst, de lieffelyke Vreê ’t Afgryflyk oorlogszwaard zal zeglen in de schee, Dan zal hier Silvius, in ’t schoonste der landouwen, Hem doen een pronkgraf van sneeuwitte marmer houwen: By VELDMANS borstbeeld zal een vriendelyke zwaan, Met opgeheven hals en hoofd, als zingend’ staan, En Pallas speer het beeld der magre nyd verdryven. Laat Febus grootsten zoon daar onder’t grafschrift schryven. Zo toont noch Leeuwendal, na menig hondert jaar, Hoe het zyn deugd waardeert en edle fluit en snaar; Die door alle eeuwen bly en deftig zullen klinken; En eeuwig VELDMANS naam doen als de noordster blinken. J: BAPT: WELLEKENS. [p. 97] UITVAERT VAN DEN HEERE JOAN VAN BROEKHUIZEN. HOe treurt de zangberg, nu d’aertspriester der poëten Voor ’t laetste nootlot bukt! wie leert myn dichtpen meten Het maatloos klagen van den Roomschen Helikon, Nu gy, BROEKHUIZEN, ’t licht, de morgenstar, de zon (5) Der wyze weerelt, niet, als voormaels, uwe glanssen Door hemeisch vier gevoedt, ten toon stelt aen haer transsen? De Zangnimf, die de kroon der negen zust’ren spant, Zit in haer ziel bedroeft, verflagen aen den kant Der hoefbron, die vast zwelt door hare zilte tranen. (10) Zoo zwelt de Nyl, geperft door bulderende orkanen, Terwyl hy ’t schuimendt nat van vader Nereus drinkt: Zy valt den ’t klagen, dat de galm door bofschen klinkt En over bergen rolt. Helaes! wat mag ’t my baten Dat ik ben opgevoert ver boven ’s weerelts staten! (15) Wat helptme d’eernaem van de grootste zanggodin? Wat heeft, Heziodus, wat heeft dat vleien in? Neen, zeg d’ellendigste; want zeker die de plagen [p. 98] Op ’t levendigste voelt, is’t meeste te beklagen. Ik voel de smarten van BROEKHUIZENS droeven doot (20) Op’t allerlevendigft. Nog eens: al schynt het groot Dat ik Sirenen, veel te trots op hare gaven, In zangkunst overwon, dat ik voorby kon draven Euippes negental van dochtren; toen de kroon My wert door billik recht geschonken, zy, ten loon (25) Van haer vermetelheit en schelden, zyn herschapen In aexters, een geslacht dat alles na wil apen: Veel liever zag ik my van al dien roem berooft, Dan van BROEKHUIZEN, my zoo lief, zoo waert een hooft. Hoe dikwils leidde ik u langs deze zilvre zoomen! (30) Hoe dikwils laefde ik u, doorluchte, uit deze stroomen! Zyn dan die handen styf, die ik de goude lier Van Sextus had betrouwt? Toen hem dat monsterdier, De doot, vetflondt, en hy die uit zyn hant liet vallen, Leende ik ze nu aen dees, dan genen; maer van allen (35) Sloeg niemant zynen toon ooit netter na dan gy. Och ware ik sterfelyk met u, of gy met my Onsterfelyk geweest! dan zou nu’t naer herdenken. Van uwen doot, helaes! myn teed’re ziel niet krenken.. Wat baet me onsterflykheit dan om die wreede smart (40) Onsterflyk in ’t gemoet, onsterfelyk in ’t hart Te voeden, dat myn magt (ik schaem’t me t’openbaren) BROEKHUIZEN, myn vermaek, niet kon by ’t leven sparen! Dus klaegt de zanggodin, de boschnimf klaegt haer na, En rolt een galm weerom, die op dat klagen sla. [p. 99] (45) Nu zit ze een wyl verstomt: dan leeftze met haar handen Ontloke rozen, daer die gloeien langs de randen Der zilvre bron, en vlecht een onverwelkbren krans, Bedaeuwt met tranen, voor het hooft des grooten mans. Dan ryftze weder op om Febus te begroeten (50) En zyne hofkapel; daer ze (onder het ontmoeten Weer uitgeborsten in een hartelyk geween) Met tranen in ’t gezicht, hem aenspreekt: Zoo gebeen Van zanggodinnen iets op uwe gunst vermogen, O Vorst van Helikon! zoo bidde ik, heb meêdoogen (55) Met my, die’t hart bezwykt van rou. De vlugge faem Bracht u de tyding, hoe die eer van uwen naem, BROEK HUIZEN, ’s Amstels roem, de glori der Poëten, Door ’t wreede nootlot leit gevelt. Wy alle weten Geen maet van ons verlies. De gansche Helikon (60) Verzinkt in tranen om het missen van die zon. Derhalve, groote vorst, wy smeeken wil toch lyen Dat wy dien Fenixhelt ten heilig innewyen. Straks is het antwoort klaer: Ga, matig uw geween, En wy BROEK HUIZEN in met al de plechtigheen, (65) Waer meê Propertius weleer wert ingeheiligt: Zoo blyf die letterzon voor ondergang geveiligt. Men vier’ hem jarelyks als Neêrlants hooftpoëet. Zy dankt den vader, die den tyt en d’eeuwen meet Met zyne stralen, en, naer buiten uit getreden, (70) Ontmoetze Euterpe. Euterp vangt gretig en te vreden Die vreugt in zulk een’ druk, en lokt met hare fluit Den eersten weedom door den mont ten boezem uit. [p. 100] Maer gy, verheve ziel! hoe stelle ik best myn snaren Om uw verdiensten naer waerdye t’evenaren? (75) Myn pen bezwykt hier voor dien laft, verstomt en zwygt, Daer gy oneindig al haer kracht te boven stygt. Geen dichtpen is bequaem naer eisch uw’ lof t’ontvouwen. Geen marmer, geene kunst van marmer uit te houwen, Zet uwen grooten naem den minsten luister by. (80) Gy zyt uw eige licht en glori, die van ’t Y Uw glanffen spreien zult, zoo wyt de hemelvieren Den Duitschen zeeman zien den aerdtkloot ommez wieren Ik klage en ween. Helaes! BROEKHUIZEN, die ’t Latyn Van Maroos eeu bezat, zult gy niet langer zyn! (85) Sterft gy voor eeuwig weg! O schoone Meergodinnen, O Amstelnimfen, die uw letterhelt hebt binnen Uw teedere armen opgevoedt zoo meenig jaer: Gy nachtegalen en gy vogels, die te gaer BROEKHUIZENS lusthof plagt by zomermorgenstonden (90) Te vullen met uw’ zang, een zang, die, niet gebonden Aen regelen of maet, dien doorgeleerden bondt Aen d’edle klanken van uw’ ongeleerden mont: Gy hofgeboomten, die zyn’ wandellust verwekte, En met uw schaduwen dat breinryk hooft bedekte, (95) Daer g’ yder uwen dienst, benydende die eer D’een aen den anderen, sleets aenboodt aen uw’ heer: Gy lustwaranden met uw schoone tuingebouwen, En gy, o beemden, gy oogstreelende lantsdouwen, Die Amsterdam vermaekt, wanneer gy op een ry (100) Een weerelt uit een stat naer u lokt van het Y: [p. 101] Valt nu gezamentlyk aen’t jammeren en klagen, BROEKHUIZEN, al uw lust, is weg, is uitgedragen: BROEKHUIZEN, al uw lust, is u helaes! ontroost; Dat licht, dat helder licht, t’ontydig uitgedooft! (105) Och, helptme schreien om ’t verlies, in hondert jaren Niet weer te boeten, of door weergae t’evenaren! De schoonste parel is verloren uit de kroon Van’t moedig Amsterdam. Apolloos waertste zoon Wordt van een’ zerk bedekt. Myn boezem schiet nu stroomen (110) Van heete tranen uit, door droefheit ingenomen; Die vlieten over ’t graf, of kneden ’t zant tot slyk, En zyplen door den gront op dat doorluchtig lyk. Maer troost u Amstelveen! men zal dien letterkloeken Een ry van eeuwen in uw lykregisters zoeken. (115) Gy blyft bewaertster van zyne asschen en gebeent, Van vrient en vremdling in uw kerk bezocht, beweent, Veel meer als waer de tombe in Amsterdam befloten: Want dat men licht geniet, wordt dikwils minst genoten. De Tyber, trotsch van aert, bepaelde aen d’eene zy, (120) Het Apennynsch gebergte aen d’andre, als op een ry, Het vruchtbaer Umbrie, een der liefelykste streken Van ’t oud Italie, door kristalyne beken Besproeit, met wyngaert en olyven dicht beplant, Moedt dragende in het hart als Sextus vaderlant, (125) Dat eeuwig door den lof van zulk een’ helt zal leven, Als Sulmo door zyn zwaen: hier schynt myn geest te zweven Als ik uw dichten lees, die langs den Amstelzoom Veel zachter vloeien dan een melk-of honigstroom, [p. 102] BROEKHUIZEN! gy ontflaekt uw vier aen d’oude dichten, (130) Om d’oude vaders met dien weêrglans te verlichten. Gy tooit Propertius, gy tooit Tibullus op, Gelyk de lentezon het velt, voert hen in top, En delft d’orakels uit de wysheit der Latynen. Door u quam Sanazaer met meerder glans verschynen (135) In’t Roomsche letterryk. Wien is men meer verplicht, (Men twyfelt) hem, die schryft, of hem, die ’t schrift verlicht, En weet, na een verloop van zoo veel hondert jaren, Het merg uit d’outheit en haer dichtren op te garen? Gy volgt hen op het spoor. Die trotfe eenvoudigheit (140) Straelt uit uw zangen met d’aeloude majesteit; Vervremt van dolle drift, die dan met arentsvleugelen Ten hemel opvliegt, en haer lust niet kan beteugelen: Dan weêr, nêerplossende door zulk een’ herffenstorm, Langs d’aerde heen kruipt, en het stof telt als een worm. (145) Gelyk in zomerdroogte een avontstont de weien, De bloemen, boomen, komt met koelen daeu bespreien, En’t gansche lant verfrischt, zoo worde ik in ’t gemoet Verfrischt, als zich myn lust in uwe vaerzen boet. Maer ware ik nu bequaem den melkweg op te stygen, (150) Met starren dicht bevloert, ik zach twee zwanen hygen, En zwoegen elk om stryt, om met een’ nieuwen toon, Een ongehoort muzyk, uw’ arrebeit ten loon, Te zingen. ’k zag een troep van vrienden u ontmoeten, Voor andren Grevius en Francius u groeten, (155) En teêr omhelzen, en u hangen aen den mont. Thans rechtge met hun een bestendiger verbont [p. 103] Van vrientschap op dan hier. Uw ziel, van ’t lyf ontslagen, Vermaekt zich in zich zelve, als boven alle vlagen Van onkunde opgevoert. Wat hier onweetbaer was (160) Staet onbezwalkt ten toon voor ’t levendt spiegelglas Van uw vernuft. Gy ziet van boven door de starren, Die, hoe verschillig in hun draeiing, nooit verwarren, Op ons. Gy ziet dat heir des hemels nu voortaen Beneden uwen voet, en op, en onder gaen. (165) Hier is geen zomerdag door schaduw t’overwinnen. Hier lokt geen winternacht uwe afgeflaefde zinnen Tot rust; in eeuwig licht, in onuitmeetbren tyt. Geen zon verkort den dag en spreit het nachtkleet wydt En wyder uit geen zon verlengt hier hare stralen; (170) Nog weegt den dag en nacht in twee gelyke schalen. Wy matigen den rou, om dat gy, boven ’t peil Der sterflykheit gevoert, leeft in’t onsterflyk heil. Wy matigen den rou: geen afgunst kan u schaden. De faem bekroont uw hooft met puik van lauwerbladen. J. SUDERMAN. Op het afsterven VAN DEN HEERE JOAN VAN BROEKHUIZEN. . AEN DEN HEERE FRANCOIS VAN HESSEL, DOKTOR DER BEIDE RECHTEN, en PROFESSOR DER WELSPREKENTHEIT EN HISTORIEN IN DE DOORLUCHTE SCHOLE TE ROTTERDAM. WIe helpt me best het roukleet dragen, En Hollants hooftpoëet beklagen, Den Roomschen hooftpoëet aan’t Y? Wie beter, waerde vrient, dan gy; Die door uw hoogverheve toonen.. Het puik van alle lauwerkroonen Aen uw’ geboortestroom verdient? Stort vry op uw’ doorluchtsten vrient Een beck van ongeveinsde tranen. En wie kan zich van schreien spanen, Daer Febus, missende in dien zoon De schoonste bag uit zyne kroon, Bedrukt met tranen op de wangen, Als troosteloos, het hooft laet hangen? Uw zangheldin, in rou gekleet, Help’ d’uitvaert van den Ypoëet, O HESSEL, naer zyn waerde vieren, En ’t graf met lyk cypreffen fieren. Zoo ging u Naso eertyts voor, En noodt u op het zelve spoor; Daer hy zyn’ vrient de leste plichten Van eer bewyft door treurgedichten. BROEKHUIZEN zelf houdt dezen toon Om zynen Heins, den grooten zoon Des grooten vaders, te beklagen; Toen’t groote lyk wierdt uitgedragen. Nu zwygt de mont, die goude mont, Die Neêrlant en Europe bondt Aen zyne stem met gulde schakels Van goddelyke dichtorakels. Hier scheen Propertius aen’t Y Verrezen door zyn poëzy; De gouteeu van Auguft herboren, Als hy zyn puik latyn liet hooren. Nu rust dat wys, dat schrander hooft, In wetenschappen afgeflooft. [p. ] Dat licht, waer in de schoonste vonken Van dichtkunde en geleertheit blonken, Wordt ons helaes! te vroeg ontroost, Te vroeg voor Hollant uitgedooft. Een licht, dat door de heldre stralen Van oordeel en vernuft en tŒlen ’t Gedicht van Sannazaer zoo net, Zoo schoon, heeft in den dagh gezet. Hoe moet Propertius hem danken Voor ’t zuivren van zyn minneklanken?` Wat is men zulk een’ letterhelt Niet schuldigh, die den glans herstelt En luister van Tibullus snaren, Ontstelt door ouderdom van jaren? Dit proefftuk fluit den eerekrans Om’t hooft des doorgeleerden mans. Geen zerk bedekt nu zoo veel gaven, Al wordt BROEKHUIZENS lyk begraven. Geen grafzerk smoort dien grooten naem. Geen bitse nyt verdooft zyn faem, Noch ’t schel geluit der lostrompetten Van dichtren, die hun toonen zetten Om stryt op’s helts verdienden lof, Een grondelooze zee van stof. Help nu een grafgewelf van dichten, O HESSEL, voor BROEKHUIZEN stichten: Een edler grafsteê, dan uit gout Of Parisch marmer opgebout: [p. ] Een grafgewelf, dat onbederflyk Den Roomschen Hooftpoëet onsterflyk Bewaert tot glory van het Y, En roem der Roomsche poëzy. J. DE HAES [p. ] Ter gedachteniffe VAN DEN HEERE JOAN VAN BROEKHUIZEN. GOdin, die, door op maat gezette voeten, De bitterste gemoedren kunt verzoeten, En d’eeuwigheit uw kinderen belooft, Terwyl gy met laurieren dekt hun hooft, En doet hun’ naam in alle landen zweven, Daar in ’t Latyn gedicht wort of geschreven: Gy, die den Schot van uwen Italjaan, De Duitschen doet van Spanjaarden verstaan. Gy, gy, van outs uit Latium gesproten, Bleeft niet alleen in Latium befloten; Maar hebt wel eer uw zetel ook geplant, En vast gestelt in dit ons Vaderlant; Wat droeve maâr klinkt u en ons in d’oren! ( Gy hebt uw’ zoon, uw waartste telg verloren; En wy, helaas! zien in hem ondergaan Een helder licht, voor ’t welke (als voor de maan Het mindre heir der tintelende lichten) Met eerbiet al de dichters moesten zwichten. BROEKHUIZEN, d’eer der Roomsche poëzy! De priester van uw heiligdom aan’t Y; Die vyant van de wuste onwetenheden, Is veel te vroeg het dootspoor ingetreden, Schoon Schoon hy het rond van zeftig jaren fluit. Wat is ’er, dat het blinde Noodlot stuit, Door Reden nooit, maar eigen drift bewogen? ’t Geen, als een kloot van steilten afgevlogen, Door deugt noch kunst wort in zyn loop gekeert. Rampzaalge Nimf, die, door uw druk verheert, Gestadig schreyt, en schynt van rouw te sneven En wenscht, gelyk te derven ’t lieve leven, Met hem, wiens asch hier, voor uw oogen, staat; Gy schent ontzind uw goddelyk gelaat, Doch zult, door al uw druk, uw zielsverlangen, Uw’ voedsterling, nooit wederom ontfangen. De Doot is doof, zelfs voor der Goden beê; En Orfeus derft zyn lieve Euridicè, (Schoon hy de Hel kon door zyn zang bekoren) Wyl die tyran het anders had beschoren. Maar ’t schynt, uw rouw, die in het eerst te grootTM Door overmaat de wyze lippen floot, Poogt zich nu door het klagen te verzachten; Ik leen vol smart myn oren aan uw klachten. Vergeefs heb ik my dan te los belooft; Nooit word myn ryk in Hollant my ontroost! Myn Hollant, dat ik liefde heb gedragen, Van toen weêr ’t eerst myn ogen helder zagen,,, Wanneer ik uit myn slaapzucht was ontwaakt, Waar in ik vier paar eeuwen was geraakt. Zints Defideer de nevels deed verdwynen, Begon uw licht, Secundus, ’t eerst te schynen, [p. 40] Wien Marius, wien Grudius verzelt, Twee broeders van den jongen letterhelt, Twee Dichters, die, uit ieders oog gestreken, Voor niemant, als hun eigen broeder, weken; Secundus, die, zo edel van geluit, Trekt kussende de ziel ten lichaam uit, En eeuwig zal op ieders lippen zweven; Die hy zo teêr de kusjes leerde geven.. Hen volgde gy, myn van der Does, op’t spoor, Die uwe zoons zo helder lichte voor, En niet vernoegt, het Vaderlant te vryen, Door uwe hant, van Spaansche dwinglandyen; Door uwe hant, zo veel aloude blaân, Der Dichteren behoed hebt voor vergaan; En uwen Staat zo hoog aan u verplichte Wanneer gy zyn geschiedenissen dichte. Wanneer gy u met Junius verblyt Om Leide, van belegering bevryt, Vind ik my van verwondring ingenomen, En kan met u myn blydschap niet betomen. ’k Vergeet u nooit, myn Baudius, wiens tong Zo aangenaam de sterke lamben zong ïamben, die het waarlyk kunnen houden, Door kracht en kunst, zelfs tegens die der ouden; Of koos met lof een’ andren toon en trant, Wanneer zy melt de tyden van ’t bestant. En gy, de Groot, nooit naar waardy te roemen, Wat strengelt gy, wat strooit gy schoone bloemen [p. ] Op ’t hoog toneel, wanneer zyn voorwerp was De wysheit van uw Sofompaneas. Wiens tytgenoot, de wydvermaarde Schryver, Een Martiaal vol oordeel, kracht en yver, Daar yder zweeg, voor Rombouts onschult sprak, De dwinglandy vol moed in d’ogen stak. In dezen tyt placht Heins zyn dichtbanketten, Zo eêl en schoon, de waerelt voor te zetten, Die zynen zoon liet waarden erfgenaam Van zyn vernuft en onverwelkbre faam; Om wiens verlies ik ’t leven dacht te derven; Ik zweem, en scheen op ’t lyk te zullen sterven. BROEKHUIZEN, van zyn’ Françius verzelty... Boot my zyn hulp, waar door ik wierd herstelt. Toen dacht ik: nu kan my geen onheil deren, Nu zal ik vol van blydschap triumferen! De Onwetenheit zal voor den wagen gaan, hib o’t Op wien met my die helden zullen staan. ’k Had naauwelyks die woorden uitgesproken, Of’t monster, van zyn keten losgebroken, Ging, daar het een der Razerhyen vont, Met wie het in een vloekverwantschap front. Zy komen straks te zamen aangevlogen Op Françius, en kunnen niet gedogen, Dat myne ster, reets aan het ondergaan, Weêr helderer zouw aan den hemel staan.wo 193 Doch ik, die zag, dat hunne slangetongen, ol In hem, my naar de kroon en’t leven dongengka [p. ] Riep tot myn hulp myn’ andren letterhelt, BROEKHUIZEN, die het ondier heeft gevelt, En my vol glans op mynen troon verheven; Doch Françius verliet dit sterflyk leven. Myn vader, die het wyze Negental Ten reye leit in Pindus vrolyk dal, Riep hem tot zich, bekoort door zyn gezangen; En heeft hem in het zalig wout ontfangen, Daar hy hem kroonde op zyn geboortedag." Ik stond verzet op dezen zwaren slag! BROEKHUIZEN was in dezen staat myn hoeder Hy redde my (gelyk wel eer hun moeder En vader de gebroeders van Cataan’ Van in den brand van Etna te vergaan) Van, door ’t geweld der Poëzybarbaren, Verftoten van myn tempel en altaren, Te dienen als onwaardige slavin), valodnotow D’Onwetenheid myn grootste vyandin. or rol v Maar nu, helaas! is ’t al voor my verloren,! Het noodlot heeft myn ondergang gezworen. O hartewee, o ongeval, o spyt! Ik raak in hem al’ mynen toevlucht quyt. Uw Hy, wien ik van zyn jeugt heb opgetogen, nod Die, als myn zoon, heeft myne.borst gezogen; Die grote man, die onnavolgbre geeft, Dat oprecht hart, BROEKHUIZEN is geweest! M Komt, Nimfen, komt; komt Pindus schone reyen, Verlaat den dans, komt, valt met my aan’t schreyen: [p. 113] Uw dichter, die, door’t lieffelyk geluit, En lekkren toon van zyne herdersfluit, U dikmaals uit het diepste van de stroomen, En’t eenzaam wout deet in zyn byzyn komen, Wanneer van u geenn’ Satyr wiert gevreest, Uw ziels vermaak, BROEKHUIZEN is geweest!     Propertius blyft aan den man verbonden, Die hem, door tyt en vitteren geschonden, Met Albius heeft in zyn stant herstelt. Komt dichteren, komt beide, kroont den Helt Met eeuwig groen, met dubbele eikekroonen, Om dankbaar hem zyn’ arbeit te beloonen. Catullus, nu mishandelt en gesleurt, Zag zich door hem ook uit het stof gebeurt, Zo niet de Tyt, (vergramt dat zyn vermogen Veracht wiert, en verydelt al zyn pogen In ’t schenden der alouden en ’t vertrêen, Indien de kunst des dichters wiert gelêen) Den dichter zelf ontzegt had meêr te leven. Komt dichtren, komt, van eene zucht gedreven, En gy Catul, want gy verliest wel ’t meest, Zeg wee en ach! BROEKHUIZEN is geweest!     Maar deze smart wil u alleen niet raken, Wie klaagter niet, met tranen op de kaken, Dat onkruit in myn bloemperk niet vergaat Maar groeiende, verstikt het edel zaat? Hy was ’t gewoon uit mynen hof te wieden, Een Nachtuil, die, vol schrik placht weg te vlieden [p. 114] Voor zyn gezicht, neemt nu de stoutheit, om Te gillen in Minerves heiligdom.tm Een Haan, gewoon te krajen en te kraffen, Staat smadelyk te wroeten in zyn affen.. Een Dog, die niet als met de schimmen stryt, Het kout gebeent, bezevert, knaagt en byt. Is dit dan ’t loon voor die, door kunst verheven, Ver, boven ’t volk, gelyk een arent zweven? En durven zy, uit nyt, ten vonnis gaan Van zaken diez’ in ’t minste niet verstaan? Wanneer men my, o wrede onmenschlykheden! Als beulen schent, verminkende myn leden, Zo dat ik mank moet hinken aan een’ voet, Of dien, te lang, met smart naaflepen moet; Van hen gedoemt, die hunne vierschaar spannen, Gelyk een hoop van dwazen en tyrannen. Doch al ’t gegil, en ’t schenden van zyn graf, Beneemt den man geen eer, die ik hem gaf. De naazaat zal zyn’ naam naar waarde vieren, De blixem schent geen groenende laurieren, Hem ook geen nyt, hy zal verceuwigt slaan, Wanneer al lang zyn vyant legt vergaan. En gy, die hem nooit afliet te bezinnen, Wien hy als vrient, ja broeder, placht te minnen, HOOGSTRATEN, die ’t met BURMAN zyt alleen, Die waardig zyt om in myn koor te trêen, En my weerhout van uit dit lant te vlieden, Wil hem en my uw hulp en bystant bieden Ach! Ach! ondersteun m’ en wreekt uw beider vrint, En muilbant hen, die razen als ontzint. Dus sprak de Nimf, van smart geraakt zo teder, En zeeg van rouw by ’s dichters lykbus neder. [p. ] ZANGER HERDERS ZANG op de doot van den Heere JOAN VAN BROEKHUIZEN. O P eenen winterdag, omtrent den ruimen stroom, Daar ’t bloemryk Heemstee vloeit van vers gemolken room, En ’t qude flot, vermaart door halsregt voor veel jaaren, Zyn’ torens spiegelt in het meer en scheepryk Spaaren, Stak Herder Lantman ’t hooft verbaaft ter stulpdeure uit, Gewekt door Vreryks klaghte en jammerend geluit, ’t Welk hem, ach al te vroeg! veel slimmer klonk in d’ooren, Dan of hy d’eelste koe hadt uit zyn wei verloren; Want jonge Vreryk treurde om Zangers droeve doot’, En hielt dien knaap, zo ras hy weer zyn mont ontfloot, In aandacht; aandacht was ook zelfs in bosch en beeken, Om ZANGER, ZANGER van deeze aarde weggeweken. Ach ZANGER, riep de knaap, gy rust dan voor altyt, En d’onverzaadbre doot (als of g’ons wiert benyt) Rukt u van d’aarde weg, daar gy, noch korts geleden, De wellust waart van ’t wout en d’omgelege steden. Waarom, begaafde ziel, ontzag die wrede niet Het streelen van uw luit, die klinkende in ’t verschiet Het Het speelziek koeltje, dat al ruischende op de boomen Ons ongevoelig in den slaap zuft, wist te toomen, De beekjes ophielt, en den wiltzang zwygen deedt. De wrede doot helaas! die van geen uitstel weet, Ontrukt de vroomen ons, en spaart de booze menschen. Misschien om ons, die steets om’s waerelts vreugde wenschen, Haar onvolmaaktheidt door hun voorbeelt waart te vliên, Als in het spiegelnat der bronnen, te doen zien. De brave ZANGER valt in ’t afgaan van zyn dagen, Gelyk een Meibloem door slagregens neêr geflagen, En smaakt nauw d’achtbaarheidt van zynen gryzen tyt. Nu is heel Amstellant zyn grootsten luister quyt, Heel Amstellant, en al de Leeuwendaalsche vlekken. Wie zal de meisjes nu door keurzang tot zich trekken? Het vrouvolk mint den zang, gelyk een wilgespruit Den koelen waterkant. Voor wiens ivore fluit Zal nu de nachtegaal stilzwygen op d’abeelen? Voor niemants: niemant zal ’t nu lusten meêr te speelen, Want ieder hangt zyn fluit mistroostig aan den want, Die noch gedachtig is, hoe zyn verheve trant Een keurig stêman wist als uit zich zelfs te voeren, Koedryvers zullen nu, en onbedreve boeren, Op heerewegen en driesprongen, onbelaân Met groove vingeren hunn’ heesche fluiten slaan. Toen ZANGER ’t licht genoot dorft niemant wiltzang neuren: De droeve krekel zweeg in d’opgeborste scheuren Der olmen, rave en kraai, weerhielden hun geluit, Want ZANGER meester voor alle and’ren op de fluit, (Gelyk de byen, in den Meyhof uitgelaten, i Voor traage hommels in ’t bezorgen van hunn’ raaten) Hielt door zyn achtbaarheit d’onwetenheit aan bant. Nu zwygt uw gulde mont, nu rust uw wakk’re hant, O ZANGER, die nooit meêr, met eenen knots beladen, In schemeravont dryft uw geiten om te baden Naar ’t vlietend beekje, laauw door ’t straalen van de zon: Nu zwaait gy, als ik korts van Waarmont hooren kon Den gryzen lantprofeet, een staf van diamanten, En zweeft in ’t midden van Godts blinkende afgezanten, Daar g’in volmaakte vreucht geen zorg om ’t aardsche voedt. Wyl elk, o, ZANGER, om uw afzyn treuren moet, Vergeefs treurt elk, gy komt nooit weder voor onze oogen: Het kuissche duifje met den morgen uitgevloogen, Keert weder, alles keert, maar ZANGER nimmermeer. Wiert hy noch op de zee geflingert heen en weêr, Ver van zyn vaderlant her Tessel uitgevaaren,"!! Zo zag men hem eerlang opkomen uit de baaren, a Hy dappre weerde eertyts des vyants dwinglandy! Van onze grenzen: elk moght, zorgeloos en vry, Zyn’ winterappelen afplukken van de haagen. Geen onryp koren wiert door stroopers afgeflagen, De blozende abrikoos, ’t fieraat van Wouters gaardt,’ Wiert aan den vollen tak voor Hageroos gefpaart. Zo lang hy waakte kon geen akkerplaag ons dwingen. Gelukkige Oudeman, vergeef ons dat wy zingen Een treurliet om uw doot: of hoort gy ons nu niet? Wy zingen voor geen doove, ons antwoort bosch en vliet, U U ZANGER, ZANGER, roept de weergalm van myn toonen, O eer der Herderen zo lang gy hier moght woonen; De veltviool riekt zoet, zoet riekt de hiacint, Maar uw gedachtenis zo geurig, overwint De hiacinten en welriekende vioolen. My dunkt ik hoor u noch, daar g’ in het wout verscholen De middaghzon ontwykt, ons leeren; hoe voorheen De Grieksche herders, met hun foberheit te vreên, Gestreelt door d’orgelen van duizent nachtegaalen, Hunn’ geitjes weidden in de lommerryke dalen; Hoe Pan de Veegodt daar ’t gebruik der riete fluit Heeft opgebragt, door wiens zoetklinkende geluit Bemoschte bronnen en waranden aandacht kregen; Hoe strak het lantvolk tot zulk tytverdryf genegen Malkander om den prys uitdaagde, die het won Het eelste schaap streek, dat in beemden grazen kon Of eenen Beker van Alcimedon gedreven. Een Mantuaansche knaap heeft daar na opgeheven Arkader deuntjes, op een Itaaljaanschen trant. Dus leerde gy. Met welk cen rypheit van verstant Gaaft gy een klaarheit aan de ridderlyke zangen Van hem, die anderep naar schatten liet verlangen, Of zoeken in den kryg een eernaam en gezag, Als maar zyn winterhaart moght rooken door den dagh. Gy schiftte, o ZANGER, ook, in stilheit neêrgezeten, De minnelietjes der Latynsche veltpoëeten. Gy wist veel meer dan wy armzaal’ge: wy alleen Vernoegende ons om ’t vee al koutend na te treên, En om het kosje ’s weeks ter vrekke markt gelopen Ons nuttig zuivel aan het stevolk te verkopen. De lenteroozen zyn ’t verfierfel van den hof, De linde d’eer van ’t wout; maar ZANGER was de lof Der leeuwendaleren. gy omgelegen beeken, Gy beemden zult altoos van deezen Herder spreeken, En ik (ben ik het waart) zal jaarliks tot zyn eer Een ooilam slagten op den oever van het meer, Waar aan ik nu niet meer met zoo veel lust zal dwalen, Om ’t spart’lend baersje met den angel op te halen, En braven ZANGER te verschalken. Nu alleen. Zal ik my troosten, als het loofryk Overveen En Berkenroode zal weêrgalmen op myn klaghten Om ZANGER, die nooit wykt uit Vrederyks gedachten, Zo lang hy hygende op een krukje, zwak van leên, In hoogen ouderdom de kudde na kan treên. Dus klaagde Vreryk, tot de jachtfneeuw hem deedt wyken In Lantmans hutje, daar zy beide lieten blyken. Hun groote droefheit, om dien braaven Veltpoëet, Die nu geen klaghten hoort, daar hy op wolken treet. L SCHERMER. TER [p. 121] TER GEDACHTENISSE VAN DEN HEERE JOAN VAN BROEKHUIZEN. Semper honos, nomenque Viri, laudesque manebunt. WOrd gy dan mee gesleept in ’t naare graf,     Beroemde Man, ô Fenix der poëten? Knipt dan de dood den draedt uws levens af?     O zwaere rouw, voor ons niet uit te meten! (5) O bittre smart! zult gy dan nimmer weêr     Het oor van elk doen luistren naer uw zangen! Zoo legt helaas! al onze hoop ter neêr.     Myn Zangnimf, lang van droeffenis bevangen, Barst ent’lyk uit in naar gekerm, en klagt;     (10) Zy slaet bedroeft aen ’t weenen, zuchten, schreien: De hoofdpoëet, die zyn besneden schagt     Zoo kunstig wist te roeren, is verscheien. Hy, die wel eer de kragt der liefde zong     Op zyne lier, legt nu helaas! verslagen, (15) Die met zyn stem in ’t hart van ieder drong,     Word nu, o smart! na ’t duister graf gedragen. Gy streelde elks hart op uw vergode fluit,     BROEKHUIZEN reeds zoo hoog in top geheven; Al zien wy laes! dat gy uwe oogen sluit,     (20) Uw naem zal steeds ontsterff’lyk blyven leven. BROEKHUIZEN, aen de onsterff’lykheid gewyd,     Zoo hoog vermaert door uwe lofgedichten, [p. 122] Uw poëzy, (voor ’t knagen van de nyd     Geveiligt) elk oeffenen zal, en stichten. (25) Al zyt gy ons helaes! te vroeg ontrukt,     Al is uw’ ziel ten starren ingevaren, Al zwygt uw mond, dat ons het herte drukt,     Noch blyft uw’ naem verheerlykt door uw blaren. Gy lact ons noch een schat van lekkerny,     (30) O ed’le ziel, zoo hoog in top geheven Door uw Romeinsche, en Duitsche poëzy,     Die naer uw doot te voorschyn komt in ’t leven. Gy deet uw stem, op uw verheven toon,     Met uw gezang ten hoogen hemel ryzen, (35) Uw’ Zangeres, als Febus egte zoon,     Ten reie gaen op Roomsche en Duitsche wyzen. Maer nu helaes! een grafzerk u bedekt,     Waer onder legt uw’ kout gebeent’ begraven, Dat ons helaes! tot treurgezangen wekt,     (40) Om ’t zwaer verlies van zoo veel schoone gaven; Nu treurt Apol in zyn doorluchtig koor,     Nu treuren al de wyze Zanggodinnen, Die meenigmael aen u haer keurig oor     Verleenden, als ge een wyze stelde op ’t minnen. (45) Of anders, als ge in uwe poëzy,     PROPERTIUS verbeelde op uwe snaren, En fierde op nieuw TIBULLUS minnery,     Van glans berooft door langen tyd van jaren, Treur Zangberg, nu die luister is verdooft;     (50) Dat grote licht helaes! heeft uitgeschenen. [p. 123] Ween Pindus, ween, van zulk een schat berooft,     Dat groote licht, die leidstar is verdweenen. Ween Hymen, ween ô Cypria, Godin,     Die ’t sterkste hart kunt door uw schicht doorboren. (55) Hy legt helaes! die meenigmael, de min     Ten prys, zyn fluit, zoo teder, ons deed hooren Maer ach! wat licht ons best deez’ zwaere smart?     Wat helpt, wat baet dit jammeren, en klagen? ’t Vergroot ons leet in ons’ benaeude hart.     (60) Best leeren wy dit met gedult verdragen. Het was de wil van de Oppermajesteit,..     Die u onthief van zorg, en kommeringen; Nu leeftge om hoog, alwaer men zucht, nog schreit,     In ’t zalig koor der Heil’ge Hemellingen. (65) Nu leeft ge om hoog in eindelooze vreugd.     Nu paert ge uw’ stem met duizend Eng’letongen, (Zoo zegt myn wensch) dit zy uw’ vlyt, en deugd,     Tot dankbaerheid ter eere toegezongen. Zoo blyve uw náem in ons gemoed geprent, (70) Zoo lang by ons de dichtkunde is bekent. MATTs. VAN HOOGSTRATEN. [p. 124] GRAFSCHRIFT VOOR DEN Geleerden Heere en manhaften Kapitein JOAN VAN BROEKHUIZEN Uitmuntend Dichter. EEn hoofd vol schrander brein, doorleert in oude taalen, Parnassus middagzon, die met vergoode straalen Blonk als Propertius: wiens zuiv’re minnezang Versteende harten brak en hieldt het al in dwang; Die midden in den drang der oorelogsgevaaren, Met onverschokken moed, roerde, onbedwonge snaaren; Wiens weergalooze lust tot alle weetenschap Geleerdheids perk doortrad tot op den hoogsten trap; Een schat van wysheidt die de aloudheid wist te ontblooten, De Prins der Dichteren legt in dit graf beslooten; BROEKHUIZEN, die zo na was met de deugt vereent Dat noch de bitze Nyd zich stomp knaagt op ’t gebeent. DL. WILLINK.     NB. Op de agtste bladtzyde der Voorreden, in den vyfden regel van onder moet voor win- gelezen worden winnen.     In ’t Leven van Broekhuizen pag. 7. in het kantschrift ontlast 1. onthalst. wat lager in het kantschrift voor der lees des. In ’t zelve Leven pag. 37. boven aen ben 1. hebben. Pag. 49. in ’t kantschrift door 1. doot.     Pag. 56. J. v. BROEKHUIZEN 1. J.v. BROEKH. LEVEN.     Van pag. 62. tot 80. voor GEDICHTEN VAN l. GEDICHTEN OP.