J.C. Scaliger: Poemata

Julii Caesaris Scaligeri Poemata in duas partes divisa: pleraque omnia in publicum iam primum prodeunt: reliqua vero quam ante emendatius edita sunt. Sophoclis Aiax lorarius, stylo tragico a Josepho Scaligero Julii f. translatus : ejusdem epigrammata quaedam, tum graeca, tum latina, cum quibusdam e graeco versis. Sine loco, 1574.
Ex. KBH 766 G 4

Pars II, p. 98 - 324: EPIDORPIDES

Edidit Paula Koning
[p. 98]
IUL. CAESARIS SCALIGERI EPIDORPIDUM LIBRI OCTO.
AD GOTFRIDUM CAUMONTIUM

Praefatio.
GOtfride virens gloria nominis Potentis,
Quod Martis agit laurea victricibus armis:
Late quod ovans otia literata fundunt:
Quod prisca novis stemmata convehunt triumphis.
(5) Seu te duce, teque auspice nomen hoc renidet:
Seu laeta tibi se patriis extulit astris,
Caeleste iubar, maxima Caumontia virtus:
Inter tetricos difficilis Martis honores,
Inter placidam pacifici decoris aulam,
(10) Lusus cape sacros Epidorpides severas.
Haec strenna tibi munera laeta destinavit:
Non ut sapiens his fieres maximus heros:
Qui fers humiles, & facis ingenii potentes,
Ingens studiorum integer omnium patronus,
(15) Exempla refundens iuvenis plena senectae,
Mera nobilitatis patriae intacta medulla:
Sed quae tenui carminis exarata vena,
Fessis ubi nox blandior abdidit labores,
Bellaria, tanquam ex epulis meis, reponam:
(20) Quas lautitiis institui novis parare
[p. 99]
In Aristotelis splendidus, & Platonis hortis.
Queis nunc saturi protinus audeamus, imae
Spretis nebulae sordibus, inquirere caelum.


Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber primus.

    Mentem pius ardor rapit insolente penna,
Qui stellifero sancta ferens semina caelo,
Tentare novi nos monet exordia cantus.
Animus iubet acri celer incitatus oestro,
(5) Moribundum ut olorem liquida prope vada Caystri,
Haec canicie murmura fundere in suprema,
Ter nectareo carmine, simplicissimoque:
Quo ludicra dicteria Sotadae canentis
Rex Niliaco cum grege pendebat ab ore.
(10) Ut nostra opera luminis ebibat nitorem.
    Qui solus es auctor bonus omnium bonorum,
Immense Pater, vita, salutis via, finis,
Da, quae ore tuo sunt data, praecepta referre,
Veri nitido fulgure, spirituque recto.
    (15) Hinc principium sumere, te iubente, conor,
Linquens stolidis turpia dicta, inepta ineptis.
    Natura tribus legibus, agitantia vitam
Nutu rationis duce caelitus paratae,
Vult fulta: quasi quae has dedit esse commeatum.
(20) Numen cole summum. Tibi prima, ultima, meta haec.
Ne prodige te: nec tua prode negligendo.
Ne cui facias, quae tibi facta non placerent.
Istis tribus omnis capitur beatitudo.
Quam qui nihili fecerit, exibit inanis.

            Prima institutio a Dei cultu.
    Est trinus, & unus Deus, omnium creator:
[p. 100]
Qui de nihilo condidit hoc, quod esse cernis,
Oculisve capi nequeunt, labore nullo:
Sine tempore: nam temporis imperator ipse est:
(5) Aeternus herus, nutu agitans, atque gubernans.
Ille exilio praecipitem in tremenda Ditis
Exactum hominem rettulit ad beata regna,
Nati tepido sanguine victimae expiatum.
Mortem is veniens vicit, & egit in triumphum.
(10) Utranque sibi subdidit, alteramque nobis.
Cuius reditu fulgida nova sidera fient,
Nova item facies aetheris, & novi coloni:
Postquam ignigeno turbine cuncta iudicarit:
Si crediderit sancto aliquis nitens lavacro:
(15) Huic vultus erit vividior micante Sole:
Oculisque suis viderit omne, quod videndum est.
    Hoc praeterea lumine mentis hauriamus:
Se reddat ut altissimus in dies fruendum:
Ut pro proprio corpore dat fragmina panis,
(20) Et pro proprio sanguine vineae labores:
    Quae deinde bonis praemia, tormenta nefandis,
Aeterna malis tormina det, bonis quietem:
    Quae prima Dei Ecclesia, spiritu cohaerens
Primi liquido numinis, universa fudit:
(25) Haec crede, nihil praeterea novi volutans:
Nil, dico, novi: tum veteris nihil recudens.
    Sic pauca vides, ex quibus alma vita constat.
Quicquid reliquum praeter id, est laborque, morsque.

            Initium praeceptorum.
    Nunc ad sapientum venio dicta vetusta,
Miscens penoris paucula non inepta nostri.
Qua quicque subit, corripiens colliget usus.

[p. 101]
            Nosce te.
    Primum iubeo, noscere iugiter teipsum.
Haec est vetus, & callida sententia Vatis.
Sic non temere concipies pallida vota.

            A te pende, & virtute.
    Si commode habes ex patre, seu patris parente:
Quare tumidum te faciet mortua bucca?
Sin te duce, teque auspice multa possidebis,
Virtute tua fretus, & integro labore:
(5) Virtus iubeat tum tibi, non tumere fastu.

            Sustine & abstine.
    Si non tuus es: cur tua vis esse, aliena?
Da te facilem: incommoda multa sunt ab ira.

            Parce lauda.
    Isthoc vitio sis tolerabilis: tamen sic
Lauda omnia parce. gravis iactura loquelae est.

            Hilaris assensio.
    Cari excipe dictum socii fronte benigna.
Ne, si vitrea sis cute, nutibus protervis:
Suspecta fides sit tua: videare malignus.
Dum absolvat, ubi coeperit, hoc silere te aequum est.
(5) Qui praeveniunt, nec patiuntur explicare:
Lusi blaterant muccida, futiles habentur.

            Taciturnitas.
    Nil difficilius, atque tacere prurientem.
Nullum esse bonum scio taciturnitate maius.
Elementaque stultitiae, verba cassa, multa.
Temereque locuto haud satis esse, poenitere.

[p. 102]
            Amicus paternus.
    Quem officia vides perpetuasse cum parente,
Thesaurus erit patrius, innocens amicus.

            Ne te efferas.
    Fugere invidiam si potes, & potes carere:
Si te anteferas nullibi, mortalia pendens,
Quae remigibus purpureos mortibus aequant.

            Anima non pendet a corpore.
    Non est, quod ait in scholiis tarda Vetustas
Pendens animi vigor a temperatione.
Huic apposita a corpore servitus, venenum est.

            Labor laudatur.
    Quaecunque capaci gremio obsidentur orbis,
Quo sint aliquid, quod faciant, facta videmus.
Frustrata suo fine putabo nec fuisse.
Ignavia crux est mera: laus labor probatis.

            Nobilitas in abstinentia.
    Quid nobilitas est tua, quam vivere recte?
Quam magnus eris, tam tibi scis pauca licere.

            Voluptas noxia.
    Fuge laetitiam, cui comes atque assecla moeror.
Ubi mella tulit, spicula mox caeca reliquit,
Precia exuperans omnia, damnosa voluptas.

            Virtus.
    Nutrix animi lactea fidissima virtus.
Is dives erit, pulcher is, illa cui favebit.
Quid divitiae, crastina quas aura lacessit?
Quod perpetuo permanet, hoc fuisse dicam.
[p. 103]
(5) Quod abit, nec erat, quod erat: si potest abesse.

            Fortunae fides nulla.
    Parce utere sortis Zephyris: timenda utrinque est.
Tanta illa potest tollere, quanta habenda ferre.
Quidnam est, habui, dicere? verba vix supersunt.

            Mediocritas vultus.
    Torvum refuge supercilium: sperne cachinnum.
Timon stabulatur ferus hic, ibi libido.
Risus moderatus soboles certa decori est.

            Spes.
    Spes blanda malos lactat, & eludit hianteis.
Spes falsa bonos decipit, uritque supinos.

            Nil semper latet.
    Nil crede latere artificem, arbitrumque rerum.
Quodcunque domi constitues, palam esse ducas.

            Mentis cultus.
    Ut corporis est cura: ita mens colatur usu.
Exercitio mens viget, otio senescit.

            Mortis memoria.
    Contemnere mortem leve, cogitare durum.
Levis est species prima: sed impressio vincit.

            Prodigus.
    Ita des, uti ne non dare, sis coactus olim.
Est prodigus omnis cupiens: ergo & avarus.
Sed peius. utrique huic vitio amentia iuncta est.
Dando nihil, huic gloria: at huic nihil habendo.

            Nimia familiaritas.
    Mirabile nil, tam grave nil, tamque verendum:
[p. 104]
Quin lenta assuetudine mollescat, & usu.
Contemptus eo nascitur, atque inde simultas,
Inter socios. Quo fit, ut excitata gratis
(5) Ingrata satias resuat sodalitates.

            Popularitas.
    Ut te servum habeam: tibi servus esse, fingam.
Piscator ita escam sibi bene callidus armat:
Non phucidi*, non merulae, non rubellioni.
Certi dominatus nota, ficta comitas est.

            Amici electio.
    Non est tibi, quisquis sibi nescit esse amicus.
Verum neque sit, qui sibi vult nimis se amicum.

            Honesta petere.
    Est sat fieri, quod pote: quod supra est, negandum.
Iniusta rogare, est sibi denegare votum.

            Dignitatis cultus.
    Iactura gravis temporis est, maior honoris.
Nam vita nihil, sicubi cassa dignitas est.

            Amicos para.
    Ne damna tibi fabrices, Caecias monebit.
Ita vive, ut amicos facias ex inimicis.

            Cedendo vince.
    Luctans equus acer stimulo saepe feritur:
Et plus sibi quam domino sic facit negotii.
Cadet ira truci: si patiens cedere pergas.

[p. 105]
            Varia ingenia.
    Omnes, homines sunt: similis sed hora paucis.
Ergo omnibus esto facilis: tum utere paucis.

            Facilitati modus.
    Sic esto aliorum: ut tuus esse rite possis.
Sic te esse tuum: si te alii suum esse credant.

            Labor spontaneus superat.
    Quae sunt mollia, faciet mollitudo, dura.
Si sponte labores: leviter feres molesta.

            Parva in precio parvis.
    Permagna pusilla videntur non nisi parvis.
Lucrum, nisi quod gloria dat probata, damnum est.

            Servus voluptatum.
    Tibi quae ratio dictitet, haud satis videtur:
Servire voluptatibus: imperare servis.

            Remissa severitas.
    Sic suppliciis utere: quasi tu patiaris.
Peccare hominis: parcere, sed Dei benigni est:
Qui plurima differt mala, fundit bona mitis.

            Fortitudo.
    Si te superas, non superabit exteri vis:
Sufferre malum fortiter, est vincere Fatum.

            Ante-malorum memoria.
    Cuiuslibet est, tempore gaudere secundo.
Nos certa recordatio beat ante-malorum.

            Specta aliorum incommoda.
    Metire tua incommoda maiore ruina:
Planeque videbis, tibi maiora deesse.

[p. 106]
            Sobria pollicitatio.
    Promittere lente. Bene promissa tenere.
Promissa teneto tua: vel teneto linguam.
Nanque illa fidem, re haud animata, decolorant.

            Amici pauci.
    Inquit Sapiens: Una dies pinget amicum.
Heu heu mihi quot horula iam pandidit una.
Ut sit tibi verissima sententia vulgi,
Quot vis, tot amicos numera: experire paucos.
(5) Est prorsus idem, perdere & experiri amicos.
Ita friget amor mutuus: umbra luce cassa est.
Sic dira fames aurea pectora obstinavit.

            Taciturna fides.
    Quantum liceat per tua commoda, & decorum,
Commissa tege fideliter: aut ne auribus hauri.

            Fides ex promissis.
    Serva, quasi iuratus: ubi quid excidit ore.
Iurans alii, non sibi, se reum peregit.

            Iudicium in amicitiis.
    Ne te puerorum levibus legibus arma.
Lente para amicum tibi: lentiusque solve.

            Beneficus esto.
    Ah ah miseros ne fuge, pauperumque vultus:
Tibi qui speciem fronte ferunt tui, ac tuorum:
Secumque gerunt praemia caelestia regna.
Ubi Roma potens? eius hoc est putre cadaver.
(5) Sceptrum quoque nos gessimus: & modo sumus quid?
Auram peregrinam trahimus, precariamque,
Mitis Domini munere, Regis optimi, almi.

            Dexteritas ingenii.
    Pauci quod habent ingenio suo paratum:
[p. 107]
Socium obsequio, beneficio viceris hostem.

            Cultus virilis.
    Sua quenque decent. Ordinis haec regula puri est.
Mundum nitidum linque aliis: tibi vir esto.

            Caritas.
    Quae non bona, non utilis, opprimit gerentem,
Pelle invidiam: te bona caritas beabit.

            Usus opum.
    Si res petitur subsidio, usuique rerum:
Usus moderatus facit, haud copia, ditem.

            Intempestiva opulentia.
    Plus multa deesse expeto, quam multa cupiisse.
Opulescere qui vult cito, praeceps ruit ultro.

            Lites fuge.
    Lites fuge, quantum potes: at tuere parta.
Sine liteque, decidere, quam dare advocato.
Impensa semel haec erit: illa fine nullo.

            Vitium.
    Pretium vitiorum, nota publicis periclis.
Absumit edax sic vitium suos clientes.

            Beneficium.
    Thesaurus erit gratia, quam debet amicus.
Dando nihil amittitur: aut redibit illud:
Si non redeat: tum tua magnitudo vincit.

            Tranquilla diligentia.
    Quod habes, sat habe: sed meliora quaere porro.
Si sors dederit, suscipe: sed quietus esto.

[p. 108]
            Fors communis.
    Nulli miseras obiice vitae inanitates.
Natura parens unica: Fortuna noverca est.

            Beneficium bene collocare.
    Sine iudicio ne bona collocare tentes.
Benefacta, malis quae data sunt, sunt malefacta.

            Adulatorem fuge.
    Si flat quis adulator, abi: pestis ab illo est.
Ne de te aliis crede prius, quam idem tibiipsi.

            Resipiscere.
    Ad te redeas, sicubi fugisse vides te.
Natura sinum pandit, & evocat fugacem.

            Laudem merere.
    Ex ore boni quae fuerit laus profecta,
Si non videaris meruisse: fac, mereri.

            Vota sobria.
    Magna irrita debent fore vota, parca plena.
Nam tu unus homo ne bona plurium occupato.

            Hilaris dator.
    Prout eris facie, atque ore: proinde facta fient.
Verbis premitur gratia, fit ve grata vultu.

            Humana & divina.
    Caelestia miratus, homo humana recense.
Caeli maxima portio iuncta cum minore est.

            Benigna allocutio.
    Parvo preciosissima verba multa constant.
Conflatur amor laude, perit procace verbo.

[p. 109]
            Dubia ne assevera.
    Ni certa scias: cuncta quasi incerta, relinque:
Et da in medium, quae sibi quisque vindicabit.
Nec vera tenax assere, si vultus eorum
Mendacia prae se ferat. Haec est fuga culpae.

            Consulto incoepta.
    Mature obita, haec illico semifacta credas.
Mora consilii lenta, cita expeditur arte.

            Illecebrae infelices.
    Haec, quae prohibet, flere facit, falsa cupido.
Gnavos subeuntes labor allevat gravatos.

            Nostratibus non fidere.
    Nastratia cum fluxa scias: utrinque tutus
Vives. aberit tum dolor, & levis voluptas.

            Servitus libera.
    Non est, moderata ordine, servitus bonorum.
Qui legibus obtemperat, hic imperat ipsis.

            Digni bona fortuna.
    Si sceptra geris, te decet iis parare dignum.
Persona decens convenit apta ludioni.

            Mendax vilis.
    Mendace nihil tetrius, eviratiusque.
Nam aut te metuit, non Deum. at ille omnia novit:
Aut decipere is te cupit, & Deum putat se.

            Deo plena omnia.
    Fortunaque, casusque sit, ut nomen inane:
Nil est vacuum corpore, sed minus Dei vi.

[p. 110]
            Populi inconstantia.
    Ne crede furenti populo blanda, minasve.
Nanque hic minimo turbine turbo dissipatur.

            Innocentia.
    Si Scaligeri interfuit occidere ferro:
Ut regna, prius sanguine quaesita, foveret:
Malo me humilem medicum servare caducos.
Nec propterea stemmata viliora fient.
(5) An nobilis, occidere: servare, bubulci?
At queis animis decet ad fastigia tolli,
Sublimis, & interitus imminebo terris.

            Licentia non est libertas.
    Tu, nolo, putes libera, quae licentiae sunt.
Parere Deo, & legibus, esse liberum, hoc est.

            Ne contemptor sis.
    Quum quid tumidus despicies: tum tua specta.
Nihilo meliora invenias: saepe pudenda.

            Gradus ad favores mutui.
    Laudarier a plebe, aditum dat ad Senatum.
Laus ore Senatus dabit imperare plebi.

            Cauta fortitudo.
    Forti ire retro non licet in feris periclis:
Cauto, neque procedere: si quid obstat acre.

            Consulta locutio.
    Nil te subito lancinet: assuesce morari:
Pars consilii maxima sub tempore sana est.
Verbis animi lumina praevenire, stulti est.
At tu melioris Genii provida proles,
(5) Linguae in medio turbine, compos, atque victor,
[p. 111]
Audire citus, dicere lentus, atque cautus.
Qui multa levis loquitur, multa & obloquetur.
Paucissima si dixero, poenitenda vix sunt.
Cunctatio mentis nisi matura relaxat:
(10) Dat quisque foras talia, qualis intus est mens.

            Liberalitas.
    Quae tu nec habebas, & habes, dato haud habenti:
Quid quaeris habere, idem habitis nescius uti?

            Ambitio.
    Aut ambitio sit procul: aut ambitioni
Servire decet inde: vel abstine fritillo.
Indignus erit laureola timens pericla.

            Aequanimitas.
    Quod fata dederunt, cape: sperne, quod negarunt.
In se blaterat, faciens convicia caelo.

            Derisor irridetur.
    Qui despicit artes alias, suam dat illis
Ridendam. Haec igitur mutua, foenorique saepe.

            Falsus testis.
    Male morere prius quam male mendacia dicas.
Tantum hinc aberit, testis ut esse falsus optes.

            Morte amittuntur omnia.
    Moriens aliis delitias tuas relinquis:
Tecumque geris, nec geris aridos labores.

            Poenitentiae foeditas.
    Nolis aliquid, quod voluisse velle nolis.
Hoc efficiet provida mensura futuri.
Prudentia, constantiae inexplicata mater.
Constantia certissima poenitentiae hostis.

[p. 112]
            Concordia.
    Concordia fratrum, atque tori, sunt duo rara.
Sed rara duo foedera firmissima caeli.

            Pauperis frons.
    Desunt ubi opes: divitiae e fronte scatebunt.
Pauper saturat vota, hilarans hospitis hospes.

            Matura sententia.
    Bis, terque eadem repetita audias, rogesque.
Stulto cita sententia de iudice manat.

            Contentio turpis.
    Contende parum: fungea victoria iurgii est.
Cum sis homo tu: cur homini imminere certas?

            Duo flagitia naturae.
    Spurius bonus, & mula bona, mala duo sunt:
Adeo, & vitium ut versibus afferant canoris.

            Laus ex ore proprio.
    Sordet proprio murmure laus: vetus querela est.
Nec culpa minor fit, proprio carmine culpa.

            Versutia.
    Generat odia versutia, solitudinemque.
Optabo procul degere, quem timebo, semper.

            Aula.
    Aulam repetit qui bonam, & utilem, & fidelem:
Me auctore sequatur, duce me, meque sequente.
Si quis quaeritur, nec fugit: huius miserebor?

            Par societas.
    Aetate, opibusque, atque animo para sodalem.
Aereae comitatu crepuit fictilis olla.

            Credulitas.
    Ne crede nihil, nec cito, nec cuncta, nec omni.
[p. 113]

Semper vacuus sit locus ille veritati.
            Pauper sapiens.
    Cur recta loquens despicitur pauper honestus?
Auri proba sunt pondera sordida in crumena.

            Epichaerecacia.
    Non invidiam sors bona, gaudiumve dura
Aliena creet. Supprime commune periclum.

            Pax.
    Tranquillus amor pacis, & humilis eligendus.
Non ambitio, quae trahit atra bella secum.

            Tori puritas.
    Ne flagitio ne macula torum miselle,
Ritu pecorum: nanque animi ruunt decorem
Immunditiae corporis, enecantque mentem.

            Ne iura.
    Nil iura. volet is tibi qui credere, credet.
Sat testium id est: sat Deus invocatus audit.

            Piger.
    Et vult, neque vult, qui piger: annuit, negatque:
Penitusque morando, penitus fugit seipsum.

            Nobilis aergia.
    Nova nobilitas, si est nihil agere, male valeto:
Si rusticitas proderit: illa si nocebit.

            Alieno iudicio sapere.
    Aliis videaris sapere, non tibi, tuisque.
Aut vive tibi solus, & in tuis beatus.

            Muliebres fuci.
    Ne decipiat foemina blanda te, caveto.
Fictis residet subdola frontibus venustas.

[p. 114]
            Neque spe, ne metu.
    Nil deterius spe: necat haec virum virilem.
Hinc abde metum carnificem serenitatis.

            Ne regere maledicta.
    Ride rabidi iurgia contumeliosi,
Audirier indigna, etiam indigna referri:
Nec verba para, quae te acuant pari furore.

            Iudicia corrupta.
    Quod iudicium subruitur munere, flebit.
Vae iudiciis, muneribus quae infatuantur.
Hos dira manet tartareis poena barathris:
Iusta ut patiantur, male qui iniusta patrarunt.

            Dolus.
    Picti insidias pectoris, osque subaeratum,
Recti reminiscens opifex abominatur.

            Reprehensorem dilige.
    Tibi qui tua facta arguit, hunc dilige multum.
Similemque sui te cupit: & facit, quod in se est.

            Asperitas.
    Praeceps ruet in perdita, qui sapit superbe.
Clementia homo tollitur ad sidera caeli.

            Amor Dei.
    Momenta decori dat amor sui, Deique.
Qui se atque Deum noverit, huic omnia nota.

            Tristitia.
    Sine tristitia vivere, sola vera vita est.
Ante interitum concreat illa mille mortes.

            Pravitas.
    Pravum ingenium suscitat in die tenebras:
Et nigra facit candida, & haec in illa vertit.

[p. 115]
            Calumnia.
    Recte faciens effugies calumniam omnem.
Nil pertinet ad te, quod is efficit suum esse.

            Dictis facta paria.
    Quae non facias dicere, id est, quod es, nec esse.
Nec, quae facias dicere, fortis, aut modesti est.

            Inopis superbia.
    Est ridiculum, incredibile, est profecto monstrum,
Miseriaque, superbiaque simul tecto in eodem.

            Ne cum impiis.
    Mi nulla volo foedera cum Deum negante.
Post Numinis alti studium statim parentes
Venerare & ama, si faciles: mali ferendi.

            Admirator sui.
    Plus dimidio fallitur, exciditque vero,
Mirans sua, soli sibi comparans seipsum.

            Perniciosa.
    Morbus, populus, carcer, amor: quatuor orci.
In militia quinta sedent tartara rerum.
Nec pura fides, nec pietas, nec horum imago.
Cuncta haec superat maleficiis forum, ac seipsum.
(5) Quin haec superantur Ligurum unica triremi.

            Liberorum vaecordia.
    Ut se serit, ut pater in filio relinquit:
Vitae patris est mors mala, stulta vita nati.

            Prodigus & avarus.
    Effusa manus hoc habet: esurire tanti.
At avara manus hoc habet: esurire gratis.
Quodque hic emit, hic vendit. utrique quod adest, deest.

[p. 116]
            Nostra vitia.
    Legi vitia, ac plurima, tetra foeminarum,
In scripta libris fatuis, sordidis, ineptis.
Si flagitia infanda, & abominanda nostra
Curent seriatim numero canenda certo:
(5) Vix illa tibi pars quota centesima fient.
Tum sic, qui alios iudicat, is seipse damnat.

            Virtus sibi sufficit.
    Virus Nemesis despuit, aleamque Virtus.
Nanque eius Acatus haud vehitur flamine sortis.

            Senex ineptiens.
    Mala iura iuventutis, ineptire, vagari.
Quo iure senem absolvis id ipsum facientem?

            Crapula.
    Foedum crapula, foedius omnibus latrinis.
Contenta pusillo sibi natura quiescit.

            Ignavi vota.
    Cur sole gelu corrigis, aut igne tremorem?
Nec vota facis, quo Deus abs te auferat ista?
Tum siquid eges, absque opere, id Deum rogabis?
Sua vota fovens absque opere, absque pane mandit.

            Pueritia imbuit.
    Quod tu instituisti puer, haud abibit unquam.
Tecum tua facta, & tua dicta consenescent.

            Ne persequere ultionem.
    Si, quae meruisti, referas praemia vitae:
Quis erit miser? quid misero, quid ergo fiet?
Tibi parcit Deus: cur tu aliis parcere non vis?
Mors est superi luminis, ardor ultionis.

[p. 117]
            Fastus absit.
    Sortis bona nactus, moderare: fastus absit.
Contemne nihil. tu quid es? hac lege supremo
Contemptilis a iudice contemptor habetur.
Tabet celeris gloria temporis ruina.

            Delator & adulator.
    Delator, adulator, hiems erunt, & aestus.
Illo apud alium nil eris: hoc apud teipsum.

            Recte agere.
    Tua facta, aliorum mala fac solvere dicta.
Cogas bene de te quoque sentire malignos.

            Aetas fluxa.
    Vultum stabilis quis sibi pollicetur aevi?
Fidis ne fugaci numero ruentis anni?
Nixus viridis luminis, ac flore iuventae:
Quae prius abit, ac praeteriit, quam adesse sentis.

            Amicitiae transfusio.
    Serva fidei pignora patriis amicis:
Ut certa vides integra servasse parentem.

            Somniorum veritas.
    Qui vera negat somnia, somnians profatur.
Nam non semel invenimus, & nimis frequenter.
Perraraque nox praeterit absque sensione.

            Simplicitas.
    Laus simplicitas: fraus simulatio. Elige ergo:
Utrum ingenio dignius, explicatiusque.

            Non facere iniuriam.
    Felicius ultro accipere est, quam dare damnum,
Quanto levius fit, miserum, quam fore nequam.

[p. 118]
            Ne pertinax, ne fractus.
    Molli nihil est pinguius exilitione:
Nihil aridius glutine pertinacitatis.

            A temulento.
    Vinum tibi convicia, non virum, putato
Facere: ex epulo quae tibi fecerit reversus.

            Placida mens.
    Bona sunt placidae semina cogitationis.
Tranquilla seges hinc quoque, messis & quietis.

            Cor Deum placat.
    Non stulta Deum copia: pura corda placant:
Qui non eget, & ultro dat hoc, datum quod abs te est.

            In labore laus.
    Nullus meruit vivere, qui fugit laborem.
Fucis agilis praestat apes omnibus una.

            Infimos ne contemne.
    Ne despice plebis minimum: Deo placebis:
Qui vasibus aes fictilibus saepe recondit.

            Erga liberos moderate.
    Natis facilia ne dato dicta, nec severa:
Nanque inde solutos facies, hinc malefidos.

            Mitte pertinacem.
    Frustra monitum linquere perge pertinacem.
Impensa, opera & disperit: at non minus ille.

            Neque fide, neque diffide tibi.
    Ne fide tibi, sed neque diffide: modus sit.
Verum esto aliquid, non nihilum, sed neque totum.
Illud pecus: hoc bellua: neutrum homo, quod es tu.

            Obedire parentibus.
    Plane aurea vox caelitus: audire parentes.
[p. 119]
Num cornua dedit agno aries, ut impetatur?

            Hosti mortuo ne detrahe.
    Ah parce libens manibus, & laudibus hostis.
Ne posse modo, non potuisse te putemus.

            Senectus veneranda.
    Quaenam ratio rideat aridam senectam:
Si currimus omnes ad eam, quae ultima vitae est?
Longus beat usus memor, exemplaque rerum.

            Sociorum similitudo.
    Prudens socios elige. pravitatis orsis
Peccata notam non levem inurunt aliena.

            Phy.
    A fornice qui haud abstinet, is nec est monendus,
Sed fuste abigendus, quasi brutus & petulcus.

            Vetus amicus novo.
    Veteri socio ne nova compares amici.
Ignotane noti dabis, incertaque certis?

            Noli mutuari laudes.
    Ne solicitet gloria foenerata famam.
Nec lauda alium: laudibus ille te ut vicissim
Tollat. Vitio hoc febricitant recentiores.
Muli soliti ita rudere mutuum, scabuntque.

            Amicorum liberi.
    Ne gratia cum vita abeat suavis amici.
Verum officiis affice liberos eorum.

            Caute agere.
    Tete, quod agas, consule: tum consule doctos.
Nunquam sciat indusium, quod togae pararis.

            In peius.
    Raro in melius facinora mortalia tendunt.
Aetas vitiis ebria, consenescit illis.

[p. 120]
            Auri atra fames.
    Auri atra fames perdidit infimos, supremos.
Natura docet te undique abominari avarum:
Quae sponte parit, de gremio cuncta refundens.

            Opes perniciosae.
    Ex divitiis gloria, fumus est ab igni:
Quem ut parva aqua deleverit, exuet calorem.
Sic sunt generis stemmata, vestigia Codri,
Aut magnanimi Caesaris impressa in arena:
(5) Quae turbinis insania vertigine verrit.
Quin semper opes legimus, ut periculosas.

            Humilitas nostra.
    Sunt sordida, quae dixero, digna sed relatu.
Quem musca ferit: collige, quantus, & quid esses.
Dormireque qui cogeris, & pati calores:
Algere, cibum sumere, ei locum parare:
(5) Foetere cadaver: putris esse vermis esca.
Qui secum ea consideret, is nihil tumebit.
Condire sed haec omnia convenit decoro.
Regemne te ais? magnanimum ergo habe, ac beatum:
Patrem populi, regis imaginem supremi.
(10) Decet hominis onus iungere cum regis honore.

            Rusticus regnans.
    Nulla est gravior bellua rustico potente.
Ignobile sceptrum cito detegit gerentem.

            Beati mites.
    Fusus cruor est undique nobili venenum.
Caeli ingeniis atria mitibus parantur.

[p. 121]
            Cultus sacerdotum.
    Venerare, sacros infula quos tegit, libenter,
Doctos sacra mysteria, consciosque fati.

            Talis tu qualis socius.
    Talem fore te dixero, qualis est sodalis.
Umbra est socius vel tua, vel tu illius umbra.

            Nocturni coetus.
    Lux est operi fulgida dedicata sacro.
Qui nocte vias it, facit is digna tenebris.

            Compara noxas.
    Si quid pateris, vel merito, vel immerenter:
Graviora videns plurima, susque deque habeto.

            Bonorum malorumque memoria.
    Si firma, cupis pignora stent integra mentis:
Nunquam mala certas adimant notas bonorum.
Vestigia nunquam bona deleant malorum.

            Si non honestum, at poena.
    Si luce decori haud veheris: fulgor honesti
Si haud monuerit: at pavidum te poena movebit.
Impune mali, immune boni nihil videtur.

            Munus animo metire.
    Metire animo munera: quantitate noli.
Quin exiguis addito verba ampla benigne.

            Fortunae dilatio.
    Ne verba putato data: dilatio dira est.
Fortuna malis parcit, ut acrius perurat.

            Vitae electio.
    Ex consilio selige, quam sequare vitam:
Non omnia nanque omnibus expedire, certum est.

            Vegeta vita.
    Anima est animae strenuitas gnava, vigensque.
[p. 122]
Vitae caries otium, & hectica aegritudo.

            Pleonexia.
    Ne credideris fletibus haeredis egeni.
Omnes sibi malunt, quam aliis. Omnia clamant:
Primum mihi: posthac mihi: semper mihi: totum.

            Sermo castigatus.
    Arguta nimis sunt odiosa, nec placebunt.
Gyro mediocri glomerata dicta pascunt.
At praetereunt languida laxitate fluxa.

            Paucis fidere.
    Clarissima sententia: confidere paucis.
Sed clarior est altera: confidere nulli.

            Ne simula, nec dissimula.
    Nil dissimula, nec simula: hoc malis relinque.
Aiunt: simulanti simulato. Ast ego contra:
Nunquam simula: nec mala te malum esse cogant.

            Quae satis.
    Quantum biberes, vinea sit satis superque:
Quantum capiat te, domus: hospiti cubile.
Quantum poteris, possideas arationum.
Nulli tamen iniuria, propter haec, patranda.

            Vigila.
    Intus mulier provida: vir domi, forisque.
Primus tepido surge toro, ultimus cubato.
Dormit vigili te Geta, dormiente fur est.

            Frons ditat donum.
    Ne crede datum, quod dabis: aut dato libenter.
Invita manus iugulat, gratiamque vultus.

            Felix quis.
    Felicis ubi quaesieris notas, habeto.
[p. 123]
Lex prima bonum postulat adiuncta, scientem.
Vult tertia sanum: ast agilem quarta, vel acrem.
Hanc quae sequitur, divitiis explicat triumphos.
(5) Miscere queas omnibus id quod est Venustas.
Sed res penitus maxima: gratiam mereri.

            Ignavia.
    Qui nil faciendo, simulat fallere tempus:
Ipsum hoc, quod habet, non habet: ac fallitur ipse.

            Magnanimitas.
    Iustum premito nullibi: sublevato pravum:
Si forte dabis commoda fomenta ad honestum.

            Sapiens insania.
    Insania quam mellea, quam dulce venenum:
Rerum latitans in gremio quaerere verum.
Crescit sitis: extinguit eam inscitia sola.
Ast prodigere huc tempora: tempus est lucrari.
(5) Nanque umbra Dei fulgida, sola dux perennis.
Non umbra tamen est, nisi caligine caecis
Humana oculis sit, quasi nycticoracis.

            Nequam fit peior.
    Si forte manes: ut malus e malis resurgat:
Torqueberis urente mora. Coenum erit usque.
Nequam tibi fit tetrior in dies seipso.

            De stulto & sapiente.
    Partita vices est quasi Natura. Potens est
Multum sapiens dicere: ferre pauca stultus.

            Sumptus.
    Prompte facere, in quae est opus, haud verere sumptum.
Nanque usus opum terminus, unicusque finis.
Verum ne egeas, pone operam: parca manus sit.

[p. 124]
            Neque fallere neque falli.
    Quid turpius est: fallier an fallere iusto?
Falli nequit, at noluerit fallere prudens.

            Veritas.
    Debet potior vincere veritas amicum.
Ille arctus licet, ambitus omnium capax est.

            Sapiens sibi imperat.
    Patitur sapiens se faciente, se monente:
Faciente alio ne patiatur, & monente.

            Occasio.
    Quae regnat, ei te dato, commodumque praebe.
Occasio sic serviet, ac tempora figet.

            Fors sine virtute.
    Fortuna repentina vetat fidere sceptris:
Nisi fulgida virtus comes adsit, & receptet.

            Ira ex dolore.
    Ignosce dolori, male qui exarsit in iram.
Ignoscere & irae decet in verba ruenti.
Non hic loquitur, sed dolor, atque ira loquentis.
Ei gratia, qui non dolet, est habenda Fatis.

            Dives iniquus.
    Nil pauperius divite colligente, iniquo.
Nil divitius paupere continente, iusto.

            Victus ratio.
    Exple, o gula, desiderium cibi, merique,
Non delitiis, sed merito famis, sitisque.

[p. 125]
            Constantia mediocris.
    Nil tu metuas, & tamen omnia extimescas.
Mora ne fuga sit: nec fuga sit mora: hoc cavebis.

            Mediocre iudicium.
    Ne magna puta, quae videas caduca: non sunt.
Ne parvum habeas, quod videas perenne: non est.

            Providentia.
    Nequid subitum te occupet, hoc praeoccupato.
Tendens aciem mentis: ut hoc novum vetus sit.
Sic rerum animo prospice diligente caussas.
Qui principium noverit, exitum docebit.

            Bene incipe.
    Coeptis bene consiliis coepta persevera.
Sic ne incipe, quae non tibi sunt sequenda honeste.

            Poeta.
    Venerare sacros candidus integerque vates.
Vitiis boni inhabitabile pectus est poetae.
Sola a se cohors barbara & ebriosa pellit.

            Maledicentia.
    Turpis maledicentia, nusquamque ferenda,
Sese lacerans conficit, in seque redundat.
Quicunque alii detrahit, hoc gravat seipsum:
Cum nullus homo sit sine reprehensione.

            Suspicio.
    Si suspicio te quatit: ocius peristi.
Nusquam es, neque apud vel socios, vel ipse tecum.

[p. 126]
            Fatui vota.
    O quam fatuus putida vota diu susurrat.
Impone Deo quod tibi sciat esse necesse.

            Tentare etiam ardua.
    Est ridiculus Sisyphus irruente saxo:
Tentare tamen, magnanimi interest, futurum.

            Vultur Aphricanus.
    Patrem senio iam gelidum, situque fractum,
Nudo capitis calvitio, atque glabritate,
Ecce reficit munere vultur Aphricanus.
Hoc idem grata ciconia: cui Graecia verbum
(5) Iccirco novum condidit hoc, [Grieks-]antipelargeîn[-Grieks].
Pro quo Latium det, reciconiare, nostris.
Haec tot cano verbis: quia quocunque nefanda
Peior Sphacelo oblivio gratiae receptae est.

            Ne minitare.
    Ne crimina iacta tua: ne minare verbo.
Nam sive potes perficere: admonere stultum est.
Seu non potes: es bellua, stultiorque stulto.

            Fortitudo quid.
    Ultro nec ovans appete, nec time pericla.
Utrunque procul fortibus est, furor pavorque.
Fortis fugientis temerarios furores,
Contemnere vitam simul, & cavere mortem.

            Continentia.
    Usus modicus, commodus, extrema recidens:
Solus scopus, atque unica meta continentis.
[p. 127]
Natura boni limite contenta quiescit.
Quodcunque modum transilit: id malum esse certum est.
(5) Quodcunque fluit plus satis, & modum quod infra est.

            Utile quod honestum.
    Ne crede, quod aiunt, cadere utile a decoro.
Qui duo putat, haud utilis ille, nec decorus.

            Animi sinceritas.
    Te sceptrigeris imperiis dedecet ortum
Strumosa animi barbara subdoli supellex.

            Bona consilia non mutare.
    Ne te instabilem crastina deprehendat hora:
Si consilio sunt sapiente constituta.
Mutare alioqui mala destinata, virtus.

            Dator tardus.
Potes & facere ingratum: ubi des, piger, superbus.
Quo plura precans verbula funditabis: hoc plus
Obstipa Syri colla tenacis obrigescunt:
Ne sponte volens annuat, ac vota secundet.

            Lauta parsimonia.
    Lautitia rara, ac moderata, omne per aevum,
Certissimum, & est utile vectigal inemptum.

            Foecunditas.
    Nulli steriles fas fuit exprobrare lumbos.
Polytecnia non est polytechnia ulla, verum
Polytychia forsan. Numerum nihil iuvare:
Priamo, Niobe, testibus optimis probabo.

            Ne metue fatum.
    Stultus metus immobilis est necessitatis.
[p. 128]
Est bis miser is, qui metuit, quod est futurum.
Nam quum aderit, patietur: nunc patitur, quod abest.

            Expectatio peior malo.
    Tormenta placent omnia, si moram recenses.
Etiamque malorum mora peior est malo ipso.

            Lente polliceri.
    Tarde annuere, est species quasi picta negantis:
Nisi si sit opus iudicio, atque spectione.

            Exprobratio.
    Ostendere si cui benefeceris, caveto.
Omnino perit gratia ab exprobratione.
Atque hinc benefacto precium illico est solutum.

            Vitiorum allectamenta.
    Nil est vitiis blandius, ut semel recepta
Ad seria dant desidiam, otiumque spirant.

            Inertiam fovet beneficentia.
    Recte periit sportula congiariorum.
Nam munera multis data sunt inertiae arva.

            Maledicentia peior damno.
    Maledicere, longe acrius, ac nocere damno.
Offendere, multo minus, ac demeruisse.

            Resipiscere.
    Ut vere novo populus, & quercus, & ilex,
Hiberna cadentis spolii damna resarcit:
[p. 129]
Ut virgo Bicornis nova menstruo recursu
Praefulgida, noctivagoque refecta colore
(5) Rursus vetuli reparat dispendia vultus:
Sic nuda Deo pectora, viduata nitore,
De sole refulgentia sempiternitatis,
Instauranda gravi, reor eruta e veterno:
Ne accepta dies tenebrae reddatur inertes.

            In re bona bonus animus.
    Si sorte tibi sunt data, res bona, & voluntas:
Noli bona seiungere, dissipare iuncta.
Nec dira voluntatem adimat bonam cupido.

            Vita fraudulenta.
    Est vita sui transfuga, quae fugit quietem.
Plusquam illa sui transfuga, quae fugit laborem.
Quidnam illa, dolis, crimine, siqua emit dolorem?

            Popa.
    Quanto est oneri sibi popa ventriosus ipse,
Laxo putris abdomine. plurimum huic laboris
Susceptum: aliis, & sibi, ut ad nihil valeret.

            Solve.
    Quod debueris, cum poteris, ne dare differ.
Quae debes, tua siquidem non esse putato.

            Conviva sobrius.
    Convivam adhibe sobrium: ut inde hoc esse discas.
Ipsum efficies sobrium: ut hoc te esse docebis.

            Stoici saxei.
    Fuge stultitiae Stoica praecepta rigentis:
[p. 130]
Monumenta animi plumbe a putidi, loquacis.
Contemne ferae pectora, ferreosque vultus:
Civilia qui destituunt commoda vitae.

            Tu tibi censor.
    Ne quaere foris carnificem: teipse coerce.
Te praeveniens nunquam aliis praevenieris.

            Livor in potentia.
    Contemptus, & ex invidia, potentiaque
Odium, media ad culmina sunt duo tyranni:
Ut vix hominum hos unus, & alter expiarit.

            Otium negotiosum.
    Felix, cui adimunt otia nulla de labore:
Ut, cum sit opus, sufficiat, nec opprimatur.

            Sui tumidus.
    Fovet invidiam magniloquus sui, superbus.
Caret invidia muneris aestimator aequus.

            Auro inhians.
    Qui pendet ab auri radiis, pendet ab aura.
Nec seipse meretur, precium ipse ipsius auri.
Si non satias efficiat modum volendi:
Saltem moneat te, genio iubente, quid sis.

            Laus a laudato.
    Solus mea laudet bonus, afferatque vultum.
Hoc praestiterit mi omnibus unicum theatrum.

            Dilatio.
    Dilatio, pigritiae mollissima proles:
Hoc fac hodie: crastina lucta perdidit rem.

[p. 131]
            Regis opt. gratiam mereri.
    Regem dederit quum tibi sors, Deusque iustum:
Henricus enim maximus, optimus, secundus,
Felix moderatur modo Gallicas habenas.
Qui iustitia, qui pietate, robore, armis,
(5) Superat veteres, exuperat novos triumphos.
Hunc fac meritis, officiis, fide, benignum.
Dabit ille propitium tibi se, Deumque mitis.
Stultus superos provocat, & lacessit ultro:
Illosque reos faciens se reum propinat.

            Solitudo inter vulgus.
    Vae soli homini. Solus homo est pecus, deusve.
Te animo populis subtrahe, non pede: atque dura.

            Mala meremur.
    Nostro merito quae patimur, quid execramur?
Electa sacris victima, pacata Deo mens.

            Matronae dos.
    Ne iactet avi stemmata, ne patris talenta.
Non dote, sed esto ardua matrona pudore.

            Somnus.
    Promptas hebetat somniculosa vita mentes.
Vivum sepelit nanque hominem haec mortis imago.

            Litium vorago.
    Quo consilio conficias quoque id, videto.
Eme. damnum item emes. Non eme: disperit moneta.
Sic non licet hoc tempore pauperem esse gratis.
O sancta fides, dic, ubi pavida delitescis?
(5) Ubi Simplicitas, tartareis artibus exul?
[p. 132]
Heu litigiorum rabies, furens Erinnys.
Heu iudiciorum fera, pestilens Charybdis.
Eheu remoras luminis, atque veritatis.
Ah iustitiae tormina. Vae foro bilingui.
(10) Ultoris ubi flammea fulgetra Tonantis?
Hic ignis, eritne ultimus ille, ter tremendus,
Horrentia qui ventilet incendia rerum?
Ita nos vorat haec flamma medullitus misellos.


[p. 133]

Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber secundus.

Descende poli sedibus excite paternis,
Mensura tui solus, & immensus Iesu.
Clemensque, mei Genii vestigia firma.
Ille ales in altissima spiritu ferente
(5) Excelsa tuo referens praecepta recludet:
In pectora se insinuans Caumontis amati.
Cuius ut ingenii speculam conderet altam
Natura videtur Daedala, quanta sit, omnes
In vires, & in artes sese acuisse suae.
    (10) Huc ades o Gotofride, sacrae semina vitae
Nostris operis profata, tu tuis rigabis.
Tum prorsus adulta metes felicibus horis.

            Animi praecepta.
    Quae corporis afferre solent commoditates:
Praecepta dabunt e medicis eruta libris.
Hic excolitur verus homo, plena Deo mens.

            Omnibus scripta.
    Quae scripta vides hic, tibi scripta iudicato,
Quantum capias esse opus. at caetera linque.
Olim poterunt quae alios fortasse iuvare.

[p. 134]
            Pro captu.
    Si multa potes discere: multa sunt tenenda.
Si multa tenere haud potes: ista pauca disce.

            Repetita.
    Siquid repetitum hic fuerit: quis improbabit?
Quum sic quoque vix sit satis ad receptionem.

            Factiones.
    Civilia, translatitium est, partibus uri.
Odio lacerantur proprio publica: quando
Stat perfidia in pectore gratuita duro.

            Fides non ex successu.
    Scio te stabilem, non levia eventa sequutum,
Successus ubi deserit. At fides tenenda est.

            Senectus inertis.
    Frustra immeritam postulat illa missionem:
Est quae vitiis desidibus fracta senectus.
Summo huic fieri censeo gratiam labore:
Fraudavit ut olim Genium. Ergo ne fruatur.

            Audacia in difficili.
    Ne cede malis: contra etiam audentior ito.
Crescit vegetum cor simul, atque difficultas.

            Verus dives.
    Dives, sibi qui detrahit: haud qui addit acervo.
Nanque huic satis est, qui eximit: huic deest, quod addit.

            Mors ubique.
    Incertum, ubi te mors manet: hanc mane ergo ubique.
Quicquamne velit mors fera decidere tecum?

[p. 135]
            Taedium in malis etiam brevibus.
    Tecum numera annos: numerus docebit illos.
Pauci, si faciles: hora fit annus miseris.

            Palpo parasitus.
    Emitur precio mens mala palpone bibace
Vendente. Famem ponit ibi, illamque reponit.

            Ure ingratum benefactis.
    Ingratum animum vince valenter benefactis.
Ures: reliqui nec sibi fecerit seipsum.

            Virtus inops.
    Virtus in egestate, hiemis pulchra dies est.
Nudata bonis gloria fumus est sine igni.

            Fata illudunt.
    Nolito alienae popularis esse culpae:
Nostro quod agit tempore maximum periclum.
Sed fata trahunt omnia, mentibusque ludunt.

            Ne iacta, ne mentire.
    Quod tu es, stolidi est dicere: quod nec es, miselli.
Iactantia ventosa movet frivola risum.

            Aestimatio pro re.
    Quae vilia sunt, dicitur, haec cara putato:
Et contra: ut acerbi fugias nomen avari:
Itidem cupidi quo fugias suspicionem.
At contra ego sic: Quicque suo aestimare censu.
Sic utere. Da pro meritis, atque negato.

            Labor foecundus est.
    Lucro labor addit bona: lucrumque labori.
Ignavia putris otia fert famelicosa.

[p. 136]
            Mores alieni difficiles.
    Forti patria est omne solum: canit poeta.
Mores tamen admittere, durum est, alienos:
Praesertim ubi res artibus antefertur almis.

            Satagentia.
    Qui plurima captat, capit: indipisciturque.
Mentis tamen est improba pompa curiosae.

            Circulator.
    Secum bona non ruminat ulla circulator:
Sed retia tendit fatuis, hiantibusque.

            Orationis ratio.
    Si quando loquentes Eranum damus* Latine,
De re dubia, ac difficili quod explicemus:
Nusquam repetita, & brevis, & facetae simplexque,
Et pura sit oratio: fucata molesta est.
(5) Calamistrata nocentque, premuntque dignitatem,
Crispata, modique indiga, bracteata verba.
Nec tardiloquum, nec celerem, nec incitatum,
Nec qui levis in cursibus, impotens tui sis:
Volo te compositum: te iubeo dicere tractim.
(10) Auditor ut & te audiat: audias te & ipse.
Si scribis: ut est mos facilisque, lexque rerum:
Quo quicque cupit tempora propagare vitae:
Oratio sit lecta, sed haud maligna, turgens,
Fragosa, suique invida, contumax sibiipsi.
(15) Peior tamen hac sordida, plebeia, fathiscens:
In qua nihil est undique, quod movere possit:
Suspendere nil auriculam severam aceto.
Nostrum hac humili vult sibi saeculum placere,
[p. 137]
Gustu insipido marcidum, inertique palato.
(20) Nanque ante abiens labitur, atque ingrediatur.
Res eligere hinc docta iubent dicta Sophorum,
Pro viribus: ut conveniat tibique & illis.
Ne rideat unco fera gens Critica naso:
Nannilli humero stridere sub sarcina Atlantis.

            Lucrum damnosum.
    Damnosa lucra, incendia cum premunt ruinae.
Delere malis nam mala, teterrima res est.

            Gratis benefacere.
    Gratis data sunt omnia per Deum benignum.
Quantum poteris, tu quoque partiare gratis.
Venale bonum flagitium sit execrandum.

            Latronis exprobratio.
    Quod non male cuiquam facias: ne id exprobrato.
Nanque est beneficium, scelere abstinere, nullum.

            Sis, ne videare.
    Sis, ne videaris, bonus: haec vivida lex est.
Persona sui est, qui simulat: sui mera umbra.

            Modus sponte.
    Sic pone modum rebus obediens secundis:
Ne imponere finem statuas coactus olim.
Felix ea sors, quae arbitrio suo senescit.

            Mare.
    Vitare maris suadeo, plus satur, pericla.
Quid tutum ab eo, quod male saevit in seipsum?

            Parcus sibi.
    Servant aliis, qui sua, stulte sibi parcunt.
Quae tu te paras, quomodo non tibi parabis?

[p. 138]
            Parca laus & culpatio.
    Parce edere praeconia, parciusque culpa.
Nec tu inde levis, nec ab his invidus recedas.

            Levis credulitas.
    Ne crede cito credulus, incredulus ut sis.
(Urbana loqui si liceat: rustica nec sint)
Eadem cito decredere cogitur misellus.

            Sapida incoeptio.
    Metire prius, quid verearis, & quid optes.
Post aggredere, ac perfice: victoria certa est.

            Cum seriis ioca.
    Miscenda iocis seria, seriisque lusus.
Fit vividior languida mens, paratiorque:
Animusque remissus redit: ast abit solutus.

            Quid, non quis.
    Est inspiciendum benediligente cura,
Non quisnam hoc, & hoc dixerit: at quid hoc, & illud.

            Quisque sui faber.
    Decoctor erit nominis is sui, atque vitae:
Qui a se sapientem nequit impetrare vitam.

            Uxoris aciditas.
    Uxoris ineptos animos, atque protervos
Obtundere si non potes: hoc tibi putato
Datum, ad exacuendum patientiam virilem.
Nec verba timeto fera: nec sperne monentem.

            Tanquam homo vive.
    Ita vive tibi, quo reliquis vivere possis:
Quod tum facies, homini quum tanquam homo vives.

            Aequabilitas vitae.
    Vitae instar ovans unica sit dies, & hora:
[p. 139]
Instar quae vicissim tibi vita sit diei:
Similis sibi, & aequalis, & in bono quiescens.

            Aeque audire ac dicere.
    Condisce animo aequo bene contraria ferre:
Verum pariter dicere, & audire libenter.

            Status consultus.
    Certo modulo te, & tua metire probando.
Ne scande locos, e quibus inde sit ruendum.

            Magnanimitate dedecus fugere.
    Quanti est homini, magnanimus quem vehit ardor:
Cum dedecore, atque obiice livore pacisci.

            Nepos & avarus.
    Frugi esse nepoti ultima, & acerrima crux est.
Haud tantus labor, ut puto, prodigendi avaro.
Nanque aegrius, existimo, sisteres ruentem:
Quam si posse volueris concitare pigrum.

            Sapientia.
    Perpaucis nimium sapientiam docebo:
Agnosce Deum: notum imitare: praeter hoc nil.

            Aperta fortitudo.
    Ne necte dolos, non animo, minus reipsa.
Non caussa alia ulla leo rex dicitur esse.
Non quia vegetus, nec quia praefortis habetur.
Nam multa animalia sunt fortiora multo.
(5) Sed quia magnanima palam pectora fronte gerit.

            Astrorum scientia.
    Quidnam astra ferant: stulta vetat quaerere turba.
At cur faculae flammifero arcentur olympo?
Quorsum haec variis vorticibus rotatur ingens
Immensa polo machina? quid? grandine sola
[p. 140]
Finitur, & ortu nivis immensa potestas?

            Animi altitudo.
    Patere indomitae sordida deliria turbae:
At sic tamen, ut velle pati te, sciat, illa.

            Assuesce malis.
    Praesenti animo compositus perfer, & insta.
Assuesce malis, quo domites necessitates.
Non te mala laedent: nisi te ea laedere dicas.
Adversa acuunt magnanimum: prospera mollem.
Labor ipse laborem abdicat, & dolor dolorem.

            Captator.
    Captator, ubi spes tua? quis deseret, aevo
Huiusce fori labilis excidente, vades?
Metam tibi quis detulit amplioris horae?

            Mortem ne opta.
    Optare, malum est omnibus, ultimum dierum.
Praesto est. ubi iam venerit: illum abire velles.

            Olitor opportuna.
    Verbo veteri mentem adhibe. cautio clara est.
Saepe est olitor sordidus haud prava locutus.
Nec servo animi vim rigidae auferunt catenae.

            Scripta praecipitata.
    Sunt, scribere quos gloria nominis futuri
Titillat, agit, fascinat, angit, urit, urget.
Multumque laboris capiunt, quod exprobretur.
Hos tu fuge prudens, fuge cautus, aemulari.
Ego frena do. calcaria sunt periculosa.

            Ne sis irrisor.
    Te respice: quid, quoties obiicis cuiquam.
Irrisio regerit eo se, unde ducit ortum.

[p. 141]
            Ne sere verba.
    Qui mos stolidis: ne sere verba vana. Quin tu
Nec certa: nec auctor fueris malus, bonusve.

            Opes ignobiles.
    Refert, quid erat: non quod habere iactat amens:
Quid sit, populi viscera qui vorat miselli:
Aeraria qui regia suppilat onustus:
Cui nullus amicus, nisi qui nihil rogabit.
Nullus Deus est, sit nisi nummularis arca.

            Senex, fer iuventutem.
    Fer stulta, senex, quae iuvenes patrant, benigne:
Retroque tui respice dicta, factaque aevi.

            Debita.
    Debes patriae, quod dedit: hoc vita vocatur.
Debesque patri non minus in loco secundo.
Debentur item tertia proximis amicis.

            Senex avarus.
    Recte sapiens de senibus dixit avaris:
In fine viae vasa viatico parare.

            Aequum pete.
    Haud unquam alium poscere, quod negare possis.
Nunquamque neges, alium quod poscere possis.

            Aetas magistra.
    Vitae sapiens plurimae paedagogus aetas.
Monstrare sed ubi incipit, ibi desinit esse.
Quocunque igitur tempore praecepta recense:
Facque ut tua sint. feceris, exequens quod aiunt.

            Senectus.
    Mors praeveniens mortis acuta tela certe est,
Ignava, rigens, senta situ, blaca senectus.
[p. 142]

Virtus nisi condiat alma asperum hoc venenum.
            Fuge blanda.
    Quae blanda colorant potius, quam acerba vites.
Ingressus ab his tetrior, egressus ab illis.

            Aliena errata dissimula.
    Errata tua ex insidiis identidem hauri.
Aliena prudens dissimula, nec obloquare.

            Doce & docere.
    Quae scis, facilis, candidus edoce rogantem.
Nescis? profiteri pudor est. Quaere doceri.

            Ne malignus.
    Simplex tua vox, auris, & in simplicitate.
Captare sonos ambiguos malignitas est.

            Vitium non hominem odi.
    Sic vive tibi sic alii: ut dicere possit:
Te pacem homini, te vitio indicere bellum.

            Nosce & ama.
    Post iudicium quisquis amat, diliget usque.
Non tollet amor iudicium, aut illud amorem.

            Tecta odia.
    Peiora puto aperta odia, atque aperta multo.
Illis dolus incommodat: haec licet cavere.

            Pauper & dives qui.
    Quis pauper erit? qui sibi sic esse videtur.
Non Pythea dives erit: si haud esse putabit.
Exempla tibi somnia ab utroque parabunt:
Queis dives miser: etiam pauper est beatus.

            Ne time, ne timearis.
    Ne tu timeas: nec timeare: utrunque crux est.
Quem multa timent, multa timet. Regula sana est.

[p. 143]
            Pro bono malum.
    Ut propensa malo, hominum natura rependit.
Non est etenim par ratio ingens amoris.
Nam multis beneficemus, & prodimur illis.

            Plebs contumax.
    Nutrit capita urbs plurima contraria vero:
Et vero, & honesto. Magis aversa, molesta,
Quo tu rationes magis afferes decoras.
Ne te tamen absterruerint dicere verum.
Auctore malo publica ne res male cedat.

            Fatum invictum.
    Fatum, Herculis est Excetra. pullulabit ingens
Ultro capitum copia: si dempseris unum.
Quare satius vulnera perferre nocentis:
Lucroque mero apponere: si mali quid absit.

            Maligna taciturnitas.
    Obscura aliqui pectora comprimunt silentes:
A te hos penitus, protinus & fuge, & fugato.

            Laus a quo cuiusmodi.
    Laudarier a turpibus infamia vera est.
Laus est hominis maxima, displicere pravis.

            Semper paratus ad omnia.
    Attenta sibi mens tua sit semper ubique:
Ne sorte novi turbinis imparata nutet.

            Versipellis.
    Non inter amoena ingenia, est locum tenere,
Pellemve suam dignus habere versipellis.

            Autarcia.
    Qui est sat sibi, cum divitiis fuit creatus:
Nec pendet ab insidiis arrogantis aevi.

[p. 144]
            Lusus pro commodo.
    Ludis quibus, & quatenus impendere tempus.
Exercitii commoda te docere debent.

            Modicae substructiones.
    Modice aedifica: hospitibus sat tibi, tuisque.
Quare, Megara, Graecia dixerit, memento.

            Eligere quod loquare.
    Conviva sile plurimum, & electa loquare.
Etiam ipsis in initiis poenitere: serum est.

            Iniuria.
    Iniuria, quam, quam accipis, iniuria non est:
Ni illam esse facis: magnanimo nihil nocetur.
Ne ulciscere damnum: imo satis sit, potuisse.
Ignoscere, vindicta viro maxima forti est.

            Tu tibi factorum testis.
    Te teste, satis, quicquid ages, exige de te.
Haud maior erit testis in omnibus teipso.
Omnesque timere incipe de te ipse primum.

            Humiles nobilitat virtus.
    Quem haud accipit altum facit in stemmate virtus.
Si iuncta simul sunt duo: plenissima sors est.

            Blanda salutatio.
    Quencunque suo nomine de plebe saluta.
Magnis iubet usus solidos reddere honores.

            Paulatim fit bonus.
    Mentis liquidae fulgure par Deo potenti
Vulgum sapiens despicit ex loco altiore.
Verum haud cito fit vir bonus, & sero videtur.

            Nil contemnere.
    Contemnere magna, esse viri magnanimi, aiunt.
Contemnere quicquam, sed ego, ingenii maligni.
[p. 145]
Tum magna sequi, magnanimi. Sed tamen illis
Haerere: mali deputo, nec sibi fidelis:
(5) Qui non bene pro fine viaticum recenset.

            Te circunspice.
    Anima misera, circunspice te, tuosque nutus.
Multa accipies providus, exuesque multa.
Portoria mortis puto facta, dicta nostra.

            Dolor tollitur sapientia.
    Mutatio mentis levat, haud locus, dolorem.
Nemo ut fugere se valet, ac linquere ibidem.

            Vitia redime virtutibus.
    Vitia redime virtutibus, atque age in triumphum.
Sunt cavenda, vel tegenda, vel recondienda.

            Verus homo.
    Contempta homo res est, nisi caelestia curet.
Quin esse videtur mihi non homo, non aliud.

            Cavillus odium.
    Fermentum odii gloria mutuis cavillis.
At simplicitate furens extinguitur ignis.

            Tui dominus esto.
    Te te capere, effundere te, patique disce.
Te cogere, laxare, repastinare: sic te
Cogens, neque cogis, nec cogeris coactus.

            Gnava quies.
    Quam grata quies est: ubi se labor peregit.
Ignava quies temporis est merum venenum.

            Consule.
    Ne consiliis alterius regi recuses.
Esto illius: atque esto tuus: tuumque serva
[p. 146]
In posse tuo velle, modum in velle alieno.

            Dolor.
    Admitte dolorem quasi homo, & quasi homo vince.
Etiamque ruant omnia: ne cede dolori.

            Diligentia.
    Inquire: labor prodigus est sui, petenti.
Falsum excutias impiger: exilit. suasque
Sortita vices candida veritas anhelat.

            Bono saeculo nasci.
    Opulenta bono est sors bona saeculo esse natum.

            Amicum recupera.
    Amissa recuperare stude, ante omnia amicum.
Nec tu maledictis odium irrigare pergas.
Sed de hoste profiteare animi verba benigni.

            Disce vivere.
    Natura satis quod voluit sibi esse rerum:
Cur non homini sit quoque? Quid quaeris inepte?
Orbes alios? prius in hoc vivere tenta.

            Gula.
    Domino insidiis imminet operosa culina.
Tandemque gulae subruet aridis ruinis.
Embammata suavissima ieiunia longa.
Refertque nihilum, unde siti petatur unda.
(5) Sed picta dabit Myrrhina cum pulvere sudor.

            Haeres munificus.
    Aegro haeres agens munera, vultur ad cadaver.
Quandoque tamen lupus est, vulturisque vultur.

            Prodigi alea.
    Cum sorte sua prodigus insolenter amens
Rixatur: ovans ludit & ipsa damna damnis.

[p. 147]
            Arbiter.
    Quam saepe duos litigiis inter amicos,
Facere officium iudicis, est periculosum.
Tentare potest optimus: absolvere felix.

            Haud lugendum.
    Vitae lacryma aut omnibus, aut debita nulli.
Nam aut aequa quies omnibus: aut labor sepulcri est.

            Puer argutus.
    Astus pueri, praepropere explicata virtus
Segnem, aut fatuum, aut terribilem indicat senectam.

            Scire vivere difficile.
    Nil difficile est iam magis, ac vivere scire.
Nec quid, vivere sit, scio: nec scio, quid haud sit.

            Benignitas.
    Hosti moderatus fueris, comis amicis:
Quocunque loco progenitum, cocum, aut tyrannum,
Clementia vel sola potest Deum creare.

            Animi firmitas.
    Nunquam, bone, desponde animum turbine rerum.
Quin dic: mihi da sors, quod ego vincere possim.

            Doceri utilius quam docere.
    Aut ut doceam, quae scio: disputare par est:
Aut ut docear. gloria tum vexet inanes.
Vinci utilius nanque: quia vincere nil est.

            Contentio vocis.
    Vocis modus esto. Sibi vult licere plenum
Intendere clamore forum, nauta, bubulcus.
Tum non nisi quos futilis insania versat.

            Ebrietas.
    Extinguere me malo siti, quam ebrius esse.
[p. 148]
Stola si Iovis est ebria: ne Iupiter esto.

            Te rebus, tibi res.
    Res consiliis qui excoquit, is fruetur illis.
Par est, tibi res, te quoque commodare rebus.

            Virtutis comes gloria.
    Est gloria virtutis, ut est corporis umbra:
Ast umbra ea stat lumine fulgentior omni.

            Mundi typhones.
    Vae turbinibus, vaeque Typhonibus quietis:
Belli quibus est pax operosior ruinis.

            Vita non venalis.
    Turpi precio nullibi nostra emenda vita.
Nec vendenda. Honor unicum praemium bonorum est.

            Debitores.
    Quantum poteris, nominis o effuge nomen.
Debere, nec esse unde det: insepulta mors est.

            Res, non opinio.
    Perpendere res ordine, non opinione
Natura iubet: nam precium his ordine pendet.

            Iuvenis moriens lucratur.
    Moriens iuvenis plurima fata dura ludit:
Sed fati tamen est opus hoc bonum, bonique.

            Mundi inquilinus.
    Mundi quid agam cogito lentus inquilinus.
Quis me iubet abscedere? quonam usque manebo?

            Lectio.
    Multos provehit habilis lectionis ardor.
Alit ingenium lectio, nec sinit putrere.

            Sibi pacata mens.
    Secum sibi pacem faciat: pacificata
[p. 149]
Poterit dare mens omnia. tunc eris beatus.
Ne tu modo ne subtrahe fulcra sanitati.

            Acquiescendum vicissitudini.
    Nocturna Dei tempora sunt, atque diurna,
Ver, aestus, hiems, frugiferi meta caloris.
Cur ergo tibi displicet hoc, vel hoc, vel illud?
An tu melius scire queas, quod est novandum:
(5) Quam qui facit, & reficit, destruit, reducit?

            Novitas auget rem.
    Addit novitas cladibus aestimata pondus:
Quo tunc animos pondere degravat potentes.

            A te impetra.
    A te obtineas, quod foris impetrare non quis.
Ut quo careas, hoc etiam velis carere.

            Vicissitudines.
    Hem quid quereris? quando quod est, abire coepit?
Haec mutua, quae sors dedit, huic reddere ius est.

            Luxus praeceps.
    Se luxuria proruit in dies, & horas:
Calcarque sibi subdit ad ultro pereundum.

            Item de avaro.
    Desunt inopi plurima, verum omnia avaro.
Detractio in illo nihilum, lucrumque differt.
Si, quod dat acervo, putat, ut prius, deesse.

            Curae hominis exercitium.
    Distringere curis animum, solvere dicam.
Nam quo pecus his differret, atque homo solutus?

            Supplicium magnum nequitia.
    Ne irata precer numina pravo, atque maligno.
Haud me decet: & turbida sunt plus satis illi.
[p. 150]
Nec supplicium tetrius, ac vivere nequam.

            Fatorum vis.
    Tentare parum profuit: absistere certum est.
Duxere volentem, retrahent fata trahentem.

            Ludis fortunae illudamus.
    Quos arbitrio sors facit impotente ludos,
Ludos habeamus quoque nos, & impotentes.
Nam quod sumus, imperiis illius vacabit.
At sumus animus: corpus, & haec bona, umbra tantum.

            Nihil sumus.
    Reputanti mihi memori cum mente ruinas:
Quae fata puer, iuvenis: marcente senecta
Perpessus: acerbo invidiae dente petitus:
Oppressus egestate, fuga, orbitate, luctu:
(5) Tot cladibus, atque alienis, atque meis iam
Effectum alium, stupidum, ac nescium malorum:
Iam non etenim sentio sentire, quid obsit,
Hoc facto habitu, rapido duratus ab aestu:
In mentem venit: hoc nihil esse, quod fuissem.

            Te cura nunc.
    Tecum peregrinabere, negligens teipsum,
Aversus ab his, quae tibi dant perennitatem.
Praecidere vitam solet is, qui crastina vivit.

            Livor importunus.
    Gaudere nequit, flere negat, merx mala, livor.
Haud se, haud alium ferre potest: seque gravatur.

            Servitus mors est.
    Servus necibus pluribus est sibi superstes.
Stamachatur eas aulicus, atque odit, & ambit.

            Rerum turbo.
    Versatio verum monet, ut nos moneamus:
[p. 151]
Si non moneamus: monet, haud nos monuisse.

            Unum age.
    Ne te temere disiice plurimis agendis:
Sed plane opus, & consilia experire fati.
Discursibus actum variis, & huc, & illuc,
Ostendit, ibi haud esse, ubi videris, eundem.*

            Alea.
    Ioculare levis mancipium est alea lucri,
Venalem operam tempus habet, pignora mentis.

            Studiosus esto.
    Quod surripitur de gremio ruentis aevi,
Studiis dederis. Magnanimo turpe putabis.
Marcore diem perdere, tabescere noctes.
At desidiis otia sunt quasi tribunal.

            Monere quam verberare.
    Plus efficient verba suaviore tractu,
Quam tu rigidis vultibus, aut minis superbis.
Assueta cutis verberibus verbera spernit.
Repetitaque convicia deterunt pudorem.

            Nudi nascimur.
    Tibi ne videatur nimium turpis egestas.
Nam nemo oritur tam miser, atque natus olim est.

            Lenis responsio.
    Si haud aere potes solvere, quantum est alieni:
At verbo, animo, vultibus excludere culpam.

            Qui se fallit.
    Is se misere praeterit: is fugit seipsum:
Qui ne quid agat, occupat occupationes.

            Senectus cata.
    Natura tibi cum dederit vivere multum:
[p. 152]
Testare opere, haud difficili aetate, senectam.

            Bonorum amissio.
    Levius nihil acquirere, quam amittere parta.
Hinc exprobrat usus, at hinc amissa voluptas.

            In paupertate animus lautus.
    Contracte habitans, lato animo, quietis est fur.
At contracto animo habitans late, undique regnat.

            Iustitia & veritas.
    Quod iustitiae cardine versatur in alto:
Natura suo quod gremio recondit imo:
Sola haec sapientis duo sunt pabula vitae.

            Librorum copia.
    Visenda virum copiatum beat librorum:
Si te numerum vincere non piget legendo.

            Luctu abstinendum.
    Est & memorandum : quibus artibus, repostis
Rationibus occurrere tum queas dolori:
Qui morte venit coniugis, aut heri, aut amici:
Aut qui te obiens unicum fecerat parentem.
(5) Hoc perpetuo collige fixus, obstinatus.
Nil proficiam fletibus, & nihil dolore.
Nunc ille, nihil qui dolet, haud dolere me vult.
Nec, si velit, admittere ego volo, decetve.

            Conquestio vana.
    Duro quereris murmure patrias, avitas,
Clausas tibi sedes, dolor, hostibus patere.
At scito: tuas hasce aliquando non fuisse:
Et qui potitur, huic aliquando non futuras.
(5) Aliquando tuae quod fuerint: grata Deo vox,
Non dira sit: hoc qui careas, quod ille donat.

[p. 153]
            Par coniugium.
    Iactatum ab epigrammate luculenter audi.
[Grieks-]Katà sautòn héla[-Grieks]: maxima concordia lecti est.

            Finem prospice.
    De fine vide: principii semina falsa
Nec certa satis facies, nec satis probata.

            Clam argue.
    Clam tu argue amicum, inde palam laudibus orna:
Sed laudibus iis modicis, quae tegant pudorem.

            Susurrones.
    Omni sapienti male displicet susurro.
Eiectus ubique, ut video, a me eiiciatur.

            Fides etiam hosti.
    Cantata fides tam meritis laudibus alma
Servetur & hosti. bene, satque velitantur,
Qui tam temere cum Cicerone disputarunt.

            Pietas est orbis anima.
    Tollens pietatem scelus eviscerat orbem:
Imo examinat verius: imo exuit orbe.

            Virtus nullo in precio.
    Si Fabritii tempore, Curtii, Camilli
Virtus fuit in precio, virtus in honore:
Mirum tibi, Fabritium, Curtium fuisse?
Mirum potius mihi, non extitisse plures.
(5) Imo innumeros: imo etiam fuisse cunctos.
Hinc Apicium, & emergere potuisse Nepotes.
[p. 154]
Nunc Aemylius, Curius, atque ipse Metellus
(Si forte reviviscere dent saecula nostra)
Ni secum habeant pondera lutei metalli:
(10) Nil gloria profuerit, nil candida virtus.
Sed tecto sine, frigoreque, & fame peribunt.

            Animus exercitatus.
    A se omnia, & a temporis impetrabit aevo:
Invito etiam pleraque tum extorta parabit:
Rerum qui animus valido concalluit usu.

            Mortalitas nostra.
    Cras esuriet: si hodie non cibum capescet
Ille, elogiis conspiciendus & triumphis:
Aeneis titulis, laudibus ille marmoratis,
Fultus triplici praeradians caput corona.
(5) Qui terrae onus est, huic oneri terra futura est.

            Tardum quam praecipitem.
    Nostrum est, fateor, iudicium pigrum, atque inane:
Lentusque animus, mens quoque tardior podagra:
Spissum ingenium, crassius exprobratione.
Hoc malo tamen, quam temerarios vapores:
(5) Instant sibi qui, qui se onerant, premunt, ruuntque.

            Leves cogitationes.
    Turrim struit in pulvere, tum volat sine alis:
Cuius tum sine principio, tum sine fine
Fallunt vacuae tempora cogitationes.

            Libera voluntas.
    Quae fata minantur, sapiens multa cavebit.
Nam iudicii libera sunt munia nostri.
Qui serva putavit, Genio elusus inani
[p. 155]
Ventosa canit turbidus, insolens, ineptus.
(5) Ah ah, quae opifex supplicia horridus minatur:
Ni iussa miser feceris. Ergo quid iubebat:
Ego si facere haec non queo? plector impotens? cur?
Facere, ut facerem, debuit. Est ergo potestas:
Non facta, Deo qua liceat mihi exprobrare.
(10) Haec cum penitus sint sapido execranda nutu:
Sacra iudicii munia liberi canamus.

            Dei consilia ignota.
    Cur mors miseris surda sedet, vocata frustra?
Natum patris & sustulit unicum beati?

            Amissum tempus.
    Haec, quaeque videnti mihi, quaeque sentienti,
Nec quicquam aliud, quam aliud, quam nihilque agenti
Labuntur acuto cita destinata motu:
Ah quae nimis incomposito gradu, atque cursu
(5) Ingrata vacillant sibi: iam quibus misellus
Iustis repetam iudiciis tempora retro?

            Adversa omnia infelici.
    Ignis miseri haud est calidus, nisi ipsum ut urat:
Ipsum dominum, vel domini hospitem, nec hostem.
Si hostem tetigit, illico fiet unda mitis.

            Cur superbi sumus.
    Si regna cadunt: flammea cur pectora turgent?
Quid te proavi faciunt? quorum ardua virtus
Nunc est cinis, oblivio. Tu otiose demens,
Qui luce frui discupias negotiorum:
(5) Vis gesta aliena tuis appingere vinclis:
Libertatis & addere iura servituti,
Quae Scaligerum nomina dedecus figurant.
[p. 156]
Quid vita tua est Scaliger? arra certa mortis.
Quid mors? perpetuae aditus, forte & via mortis.

            Subdola verba.
    Mollis nimis oratio fit parum virilis.
Verbis teneris subdita fimbriata mens est.
Quae non aries integer expiare possit,
Libove bidens hostia ritualis horno.

            Mens sibi se restituat.
    Postliminio mens rediens libera longo:
Inscitia quam turbida pravitatis hospes
Captam tenuit compede, vinculisque diris,
Amissa paret tempora duplici labore.
(5) Aut id, patria quod procul exulavit, ultro
In seipsa etiam amiserit: a se ut exulabit.

            Breves preces.
    Multis precibus qui iubet extendere vota:
Nondum putat intelligere hic Deum precantes.

            Litigantes sacciferi.
    Vel Thusca, vel Aegyptia dic Aruspicina,
Quo thure, aut thymiamate, quo Soloce possim
Placare Iovem: ut me eruat e crumenimulgis.
Uncinata manus quibus, hamataque mens est.
(5) Haec quinta profecto mihi nunc videtur aetas:
Ferro posito quae sua edat viscera saccis.

            Ah.
    Fors cur posuit pacis in artibus quietum,
[p. 157]
Me Martis item non minus artibus timendum,
Inter populum turbine litium rapacem?
Si iura dolis perdita, dissipata falsis
(5) Constringere nulla ratione, & arte possum.
Tanto minus imperio vindicare, & armis.

            Spes in mala fortuna.
    Fortuna fidem si mihi porrexerit unquam:
Quae porrigere unquam fera dexteram negavit:
Spem spe tamen etsi sustinebo solam:
Usura tamen falsa favebit: hac fruemur.
(5) Nam dulce, loco, tempore, se fallere, multum est.

            Inania omnia.
    Decreta, virens gloria, fama, res ab astris,
Multo mihi discrimine, summoque labore
Quaesita, minus dulcis, an & magis videtur?
An sunt potius somnia, spectra sommorum,
(5) Nummi, soboles, praedia, decursus honorum
Quae vana solent pectora commovere sola?

            Facere, non dicere.
    Qualis tener aetate iuvencula catellus,
Caussa vacuus, murmure baubatur acuto.
Contra vetulus non nisi praesensa resignat:
Sic est stolidus, sic sapiens. Ille minatur
(5) Cunctis, sine caussa, temere, semper, ubique.
Sapiens faciet vulnera: post facta loquetur.

            Facies livida.
    Vultus color ignobilis ignobile clamat.
Pectus: pectora plumbea plumbei esse vultus.

[p. 158]
            Aulicus.
    Sodes quotus es? cum sociis veni. paratum
Vel pluribus. Angustia me excuset apud te
Aula. Hospitii sed satis est mihi, tibique.
Est lectulus, est stragula curta, militaris:
(5) Communis erit: commoda communia utrique:
Dixi. hinc abeundum. ades ad tertiam, aut secundam.
Venatio nam sub decimam lecta parata est.
Ientabimus. Ut te optime novimus, quiesces:
Luxatio ne te occupet, ut mi obtigit ipsi.
(10) Utinamque liceret mihi: sed coactus ultro
Insanio. Reddam: scio te fidere amicis.
Cursore mi equo nunc opus. hinc meum sodalis
Abduxit. adesdum, atque tuum commoda amice.
Rex hoc sciet: & feceris in me hoc tibi gratum.
(15) Perverse, negas? Rustice, novimus, quid hic sis:
Rerum quid agas. resciet atrii magister.
Faxo, barbare turpiter exulabis aula.
    Sic artibus his vivitur: hoc vivere si sit.
Si des: dederis. munera, commodata dicunt.
(20) Vah quid? metuisne tibi tantulum reponam?
Non des: benefacta omnia fiunt malefacta.
Sic, ut veteri carmine carmen hoc seratur:
Si fecero, periero: non faxo, vapulabo.

            Veritas laceratur.
    Antiqua tenebris solidis capta, vagando
Quae turba deerrabat in ultimo recessu,
Primum imposuit tum sibi, tum deinde nobis.
Caliginis huius nebulam primus opacae
(5) Discussit inanem: & refugi affinia veri
Solus Aristoteles sustinuisse videtur.
[p. 159]
Quem nunc lacerant in triviis Sardanapali,
Quos spiritus e gurgite borbori profundi
Agit inque culinam, inque specus libidinosas:
(10) Quibus licet id, quod libet: & placet, quod ambit.

            Non quit esse, quod mens oscitat.
    Nunquam fuit, & nunquam erit, at nec esse possit:
Quae vana volutatio, turbinatioque
Mentis vaga circumvolat oscitationes.
Perstat tamen, & pulsa retro ruit ruentem.
(5) Et vita mihi tempore computetur isto?

            Sui adulator.
    Mihi sic studio putidus assentor inani:
Ut si sim alius, iudicio coactus acri:
Sim talpa mihi, lynx tibi. mi haud tollo trabalem
Clavum ex oculis: cur tua festuca videtur?

            A vulgo pendens.
    Qui pendet ab errore, & opinione vulgi:
Pendet magis, atque arbore qui pendet ab alta:
Nam quod semel evenit, & abiit, id nocet nil.
At quod dubiis articulis stat, instat, urget,
(5) Vanescit, adest: esse malum id putabo solum.

            Quaere optimum artificem.
    Morbo obsitus, aut litibus: aut si aedificabis:
Ne quaere minoris precii obvium ministrum:
Umbras medici, leguleique, & architecti.
Sibi par precio est, arteque vicanus aruspex.

            Ignavia mea.
    Terram sterilem Gaecia, mortuam, facete:
[p. 160]
Quum tamen elementum sibi viveret: vocabat.
Sterilem me aliis, & mihi, quo nomine noscet?
Haud me, haud alios audio: defraudo me & illos.
(5) Mandataque menti a Sapientibus supinae.
Sulcisque animi, semina semiviva putrent.

            Quod queas disce.
    Dictu facile: hoc fac, & hoc: hoc, & hoc omitte.
Ast hoc facere, & hoc: & hoc dimittere, durum.
Quantum tamen hac hominum caligine caeca,
Caeci Labyrinthi licet anfractibus atris,
(5) Anime aethereo semina qui ducis olympo:
Et particulae portio qui Dei supremi es:
Hauri placidae lumina semiliber aurae.
Sit sat tenuis parvula semihora vitae:
Si tota nequis haec tibi momenta referre.

            Pusillum lucis nobis.
    Germana boni lux latet, expressaque veri.
Verum vice nos luminis hac utimur umbra.

            Quicum partiri studia.
    Nostrum studium fit nihil, aut cito recedit:
Ni certum habeamus socium, parem labori.

            Ingenium excultum.
    Usu nitidus, cote vel artis expolitus
Vir, vel Genio compositus sibi sermo:
Vir nae ille virorum est merus, aut deus pusillus.

            Nil praecipita.
    Quid discupis, aut quid renuis? prius videndum,
Quid discupias: quid renuas. ubi liquebit:
[p. 161]
Si urget, facito: si induciae, differ & aufer.
Non, si temere facias, mutare licebit.
(5) Aut si liceat: non liceat dicere, recte est.

            Alium ne iudica ante te.
    Tu si ad rationem meriti exquiris honores:
Huic si quereris, praemia inaequalia poni:
Qui sis, videas: quantus : & hinc texe querelas.
Ne te potius detegat hora tecta culpis.

            Maturae aetati venia nulla.
    Aetatula multum veniae prima meretur:
Quam secum orientem vehit. At gratia tandem
Perit haec, simulatque exuerit simplicitatem.

            Inexplebilis cupido.
    Haud semper onustus glacialibus pruinis
Urit Boreas frugiferos boum labores.
Semperve sinus Ionii, aut Libyssa sirtis
Atris hiemat flatibus impotentis Austri.
(5) Caeli, maris, atque aeris est vicissitudo:
Sed dira cupido hominem non deserit unquam.

            Experientia constantiam.
    Rerum usu, habitu, consiliis vita subacta,
Ratioque metu trepidos offirmat inani.

            Ne cede timori.
    Si forte aliquando mala praesagia captans,
Fortunae animus praevius obnunciat aestum:
Ne tum quasi sis in laqueis mali impeditus:
Amens trepides. tam bene te tene paratum:
(5) Ut nec modo, nec tunc patiare poenitenda.

[p. 162]
            Artium cultus.
    Fama est: suaviloqua fide, numerisque canoris
Mutata: prius quae steterant robora surda,
Auritaque facta illico: rupesque sequutas.
Moles rudis, incondita, mortalia prisca
(5) Tum saecla fuere. artibus expolivit ille haec.
Sed nil prohibet, quin tibi sis maximus Orpheus.

            Rerum inconstantia.
    Qui quanque suo limite sol temperat horas:
Ducitque, reducitque vagi limina caeli:
Laxans tenebras, cohibens momenta dierum:
Cuncta instabili, nos docet, haec ludere vultu.

            Odi vitium, non hominem.
    Si musica grata est mihi: musicos quid odi?
Si fortis amatur: quianam praelia sordent?
Studiosi quia vitium, est virtus vitiosi.

            Falsa recti species.
    Coepta meditandi male navigatione,
Cursum callidus inhibe: sustineve remos.
Nam mens habitus induit obstinatione.
Ex quo specie supposita boni, atque recti,
(5) Actus inhonesti faciles eliciuntur.

            Ardor plus habendi.
    Squallentia trux tempora cum Sirius urgens.
Tristi sitientes quatit uredine terras,
Letumque, rogosque struens mortalibus aegris,
Laevo nitidum lumine contristat olympum:
(5) Sic urit atrox pectora cura plus habendi.
Nec linquit acutum prius appetentis aestum:
[p. 163]
Quam has in cinerem dissipet occupationes.

            Merita Domini Iesu.
    Si pro meritis accipiam praemia vitae:
Vix supplicii quit satis esse puniendo.
Sic vita putrescit, quasi vitta menstruatae.
At qui me aliquid de nihilo, fecit, ut essem:
(5) Primi vitio qui patris in nihil relapsum:
Qui nequitiis, atque mea protervitate
Lapsum toties in nihilum, restituet me:
Dulcis sonus in pectore mi nomen Iesus,
Merita obiiciet tum sua, cum nostra requiret.


[p. 164]

Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber tertius.

Primum Pater alte levat: alterum laborem
Clemens soboles. Tertius, utriusque sancte,
Non genitus, neque generans, productus ab illis
Unicus, at non posterior, sed Deus unus,
(5) Te spiritus almum petit: & rogat favere.
Ut te audiat his numeris Caumontia proles,
Lingua, manibus, pectore, Gotofridus acer,
Largus, pacificus, pius, integer, benignus.
Quem ex omnibus articulis eligimus unum:
(10) Ut certa foret magniloquo regula cantu.

            Avara militia.
    Formica, & apes: utraque deponit in annum.
Hanc sedulitas, hanc studium facit virilem.
Huic alveus, illi satis est cavum pusillum.
Ast uni homini non satis, & dies, & annus:
(5) Nec terra sua propria, vicinave circum:
Sed protinus ulterius prorogare fines,
Conatur. Erit tamen huic invenire finem.
Fortasse suis artibus hic erit ferendus:
Ni se misere, ni populetur ipse sese:
(10) Ni in militiam se tribus assibus propinet.

[p. 165]
            Suus cuique status.
    Est ingenui cedere. cui forte potenti
Par esse nequis, hoc minor esse ne negato.

            Arma imi summi.
    Dira arma, ultio contra inopem potentiorum.
Misera arma, preces sunt inopum ad potentiores.

            Inanis gloria.
    Quos falsus honor non meritis laudibus implet:
Pulsis leviter flatibus oscitant inanes.

            Minima iuvare possunt.
    Ne despice quenquam. Nihil est in omne tempus,
Quod non aliquid possit in ultimis periclis.
Fortunaque servat precium benignitati.

            Fraus recurrit.
    Illo, unde venit, saepe revertitur dolosa
Fraus: exitio auctoris atrox nobilitatur.

            Liber quis.
    Qui liber erit, rex erit, atque rege maior.
At liber erit, qui se habet, ut sui potentem.
Servire homines hominibus, est necesse, cunctos.
Te rex quoque plus excubat, & laborat armis:
Imbres patitur sordidus, & vigil pruinas:
Haec ut tibi sint otia tuta dormienti.

            Amor vulgi.
    Non durat amor: si pereat fructus amoris.
Fabricatus amor destruitur ruente fulcro.

            Metus sine caussa.
    Non semper habet, fato aliquo imminente caussam: at
[p. 166]
Temere, ex nihilo saepe parit metus seipsum.

            Praevenire aetatem sapientia.
    Ne sit minor annis tua nobilis tuis mens.
Antegrediatur cita: praeluceat illis.

            Pugna cum fortuna.
    Si tristis hiems, horrida fortuna quatit te:
Contra quate eam. te excute. liberum timebit.

            Laedi, quam laedere.
    Christi sobolem laesio delectat, alitque:
Hoc ipse quod haud fecerit: ac perficiatur.

            Verba & res.
    Quod lingua serit, res fateatur ipsa sese.
Quod res serit, & sic fateatur ipsa lingua.
Ita perpetuo fueris verus, & fidelis.

            Dare quam accipere.
    Prisco proba sententia collucet in aevo.
Sortis, dare quam accipere, est eminentioris.
Nam qui dat, emit: qui accipit, is se, & sua vendit.

            Famam merere.
    Sibi fama favet, se fovet, est sui superstes:
Si, quem populus praedicat, is studebis esse.
Fama tamen est potius, famam meruisse.

            Prius discere.
    Te discere oportet prius, atque inde docere.
Solus Deus haud didicit, solusque docebit.

            Verae opes.
    Illas puta opes, quas aliis, tibique servans
Marcescere non videris, at crescere dando.
[p. 167]
Reliquas mihi ne quaerere sit furens libido.
Langore capis: dat labor: est timor tenentem.
Heu quis dolor, & qualis ubi amittere cogor?

            Vita marcida.
    Quem muccor edit mentis, & ignavia torpens:
Vitae faculam extinguit inertiae veterno.

            Mutua officia.
    Is, qui nihil affert, merito nihil reportet.
Sancta hoc societas hominum usque, & usque constat.
Stet ut officiis mutua mutuis vicissim.
At quos studiosos videas sui, ac suorum:
(5) Partemque aliis ponere de triente nullam:
Ne quaeso hominem dicere, neu velis putare.

            Lingua praeceps.
    Linguae nocumentum cito fit, citoque crescit:
Sed facta cito vulnera non cito recedunt.

            Vince te.
    Vincens alium, superat sic quasi minorem.
Vincens bene se, de omnibus ille agit triumphum.

            Naturae cultu sapientia.
    Natura parit: tum colitur perpete tractu.
Sapientia perfecta fit a luminis usu.

            Prodigus sui eget.
    Famae vitium est prodigus, & sui venenum:
Primumque sui sic eget, ac deinde rerum.

            Caussae soli Deo notae.
    Patitur sine culpa bonus, at non sine caussa.
Quis facta, Deus quae probat, improbabit amens?
[p. 168]
Qui solus agit, solus & ille scit, quod egit.

            Familia nimia.
    Plures famulos hunc qui alit, ac ferat facultas,
Tandem famulum, vel famulorum esse, necesse est.

            Sponte facias, quod cogereris.
    O quam aurea, quam plurima sunt dicta vetusta.
Ast illud erit fulmineae severitatis.
Ultro facias, quod facere est tibi necesse.

            Mercenario solve.
    Mercede libens affice, qui tibi laborat:
Vitae pars fuit ille tuae: tu illius esto.

            Vicinia.
    Vicinia qualis fuerit, ferre necesse est.
Si corrigere haud ipse queas: iungito amicos.
Qui si nequeant: officio ultro provocandi.

            Potentiores reverere.
    Reverenter habe, quos superi dant superiores.
In se spuit is, qui spuit adversus olympum.

            Proposita perfice.
    Proponere, nec perficere, est ludere gratis
Ullis sine nummis: vacuae illudere menti.
Finis, veteri carmine, non pugna coronat.

            Vastae cogitationes.
    Grandes trabeatas fuge cogitationes:
Quae saepe solent nectere regibus catenas.

            Tolerantia victrix.
    Fastidia saevae, miserum est, ferre novercae.
Verum tolerando Styga, Cerberumque vincam.
[p. 169]
Sic, ut feritati stupor additus silescat.

            Ex luxu nequitia & egestas.
    Luxus generosa est soboles opum potenti:
Est nequitiae: mater egestatis inertis.

            Praedi praesto solutio.
    Quasi res tua agatur: agas sponsione in omni.
Praedique, vadique misera, vel molesta sors est.

            Quare viator quam civis.
    Ha qui fit: ut in turbine saeviente, nauta
Malim mare, quam lenis amica tuta portus?
Ubi nulla fames, nulla sitis, quies perennis,
Aetas viridis, florida, ver perpetis aevi?

            Utranque fortunam.
    Nec plausu bona, nec mala iactare querelis.
Aut dissimula: aut te simula dissimulare.

            Obedientia.
    Qui non metuit, quae metuenda sunt: timebit,
Quae non metuenda. Haec mala praeposteritas est.

            Nil carius precaria possessione.
    Si regnum emitur sanguine: merx profecto cara est:
Sed nil emitur carius, atque quod precamur.

            Amicus, qui amittitur, non fuit.
    Si perdis amicum cito, per levemque caussam:
Nil perdis: amicum neque tum fuisse dicam.

            Mens distracta.
    Mens obsita curis variis, dissita marcet.
Nec multa potest consiliis esse, nec una.
Tum spes metuit: tum odit amor: tum fuga torpet.

            Infamia.
    Infamia, mortis species foeda profanae,
[p. 170]
Horrenda necat non semel, ac pullulat ultro:
Crescensque sui foenoris exigit tributum.

            Accommoda te amico.
    Teipsum in socium transfer, & hac arte propaga.
Regno utilior dicitur existere amicus.

            Paedagogi.
    Serae videas mancipia eruditionis,
Quam qui sapiunt certius, obstinatiora:
Quia trita aliis, vix modo primulum recepta,
Istis miseris sunt nova, & electa videntur.

            In fortuna infida quid nos.
    Servare potest quisnam eadem lumina vultus:
Versuti ubi non sunt eadem limina fati?
In difficili sed viget adamantina virtus.

            Sodalitates.
    Contemptibiles non penitus sodalitates
Sunt. Nempe animos exhilarant labore fractos.
Modo ne haec animos exhilaratio resolvat.
Amitti animus nam solet hac remissione.

            Frui diis iratis.
    Si me coquat iniuria fortuna lacescens:
Me, illamque vicissim excoquam: & imminebo utrique.
Irascitur? ira fruar: & dissimulabo.
Ringetur ita, & cedet: & audacia vincet.

            Deo te committe.
    Nec vivere, nec velle mori, stat sapienti.
Hoc linque Deo: tu quid es: ut scias, quod ille?

            Virtutis victoria.
    Certet vitiis, qui volet, huic cedere certa est
Victoria, virtutibus experire felix.

[p. 171]
            Egenos subleva.
    Fortuna tibi quae dederit volens, libensque,
Largaque manu ex ubere copia refundens:
Illi in miseros facilis dependere debes.

            Garrulus venditor.
    Quae venditor auro inhians mendacia fudit,
Tractus orientis relegens, novosque soles,
Ride tacitus: nec cumulare verba pergas.
Confusus abibit, referens praemia falsi.

            Ne sis gestuosus.
    Ne gesticulatim loquere: aut caput, manusque
Iacta. Nimis haec optima dicta devenustant.
Sed nec sic, quasi cum quo alio levis loquare,
Spectes aliorsum: tua frons sit acta fronti.
(5) Sed utrunque modeste dabis, alterna reponens.

            Dignitas castigat extrema.
    Squallorem animi, quem generat dira cupido,
Et molle vehiculum fluidi otii voluptas,
Detergit amorque, studiumque dignitatis.
Quae sola viro regula non senescit unquam.

            Inscitiae foecunditas.
    Inscitia sese recolens, suique fidens,
Infanda parit consiliis monstra pudendis.
Foecundus illa nihil. Hydra Herculis ipsa est.

            Famam eme virtute.
    Famam benefactis eme: tibi serviet ultro:
Humeris geret: adque ardua tota militabit.

            Nullius vultum imitare.
    Non tristis eris, non hilaris: stato, decoro
Vultu, medio, composito, tuo, virili.
[p. 172]
Ita dico tuo: nanque imitans ridiculus fit:
Nec tam esse sui, nec sua persona videtur.

            Indigna Philosopho loquacitas.
    Procul ah procul a Philosopho loquacitas sit.
Schemataque rotans naenia temporis voratrix.
Schola sed schola sit sobria: sed forum forum sit.
Nec deesse videbis, quibus arridet ineptis,
(5) Oris streperi murmure, ferreaque lingua,
Bardi tumidas fundere dictionis offas.
Quos scrupea tum gloria risui propinat.
Ast ego miseros deputo: ridere nec ausim.
Stomachum potius faciant: si velim moveri.
(10) Ita quisque sibi misere prorsus placet. Huius
Saecli Leguli verbula sunt scopae solutae.

            Veritas detergit.
    Haud ambigo, quin aspera saepe veritas sit.
Verum asperitas haec odiosa pertinaci.
Scabris abolet mentibus aruginis hircum.

            Plebis opinio futilis.
    Crustata fimo plebis, id est opinione
Mens, orba, sui & profuga est: & cuncta requirens
Nil quaerit: nihil aut videt, aut ipsa videtur.

            Ne corpus officiat.
    Laterna animae corpus hoc est, malum, & caducum.
Ergo cave, ne plumbea, neu ferrea lumen
Clarum obsideat: quominus eluceat intus.

            Tu tibi amicus & hostis.
    Nemo tibi te maior amicus, & vicissim
Infestior hostis sit: ut in necessitate
Ponas operam sedulus: exigasque pensum.

[p. 173]
            Pusillanimi.
    Pusillanimes invidiam timore placant:
Fracti recoquunt. Stet tibi virtute trophaeum.

            Vulgi iudicium bulla.
    Quid vulgus iners sentiat, occinatque de te:
Pax. Bulla tumens futilis, & tippula rumor.
Miranda tamen fors cluet: omnibus placere.

            Iniqui sagina.
    Quocunque lucri polline pinguescit iniquus.
Sed spongia fit: legibus ut prematur almis.

            Ex opibus insolentia.
    Patiuntur opes stultitiam: canit poeta.
Quin nos patimur nequitiam ex eis creatam.

            Ludus avari est.
    Est ludere, nummis positis, avarioris.
Illex avia mentis, & oblivio vitae haec.
Sed ludus ad exercitium aspiret honestus.

            Dicacitas odiosa.
    Dicteria iacere in socios, periculosum est:
Ne tela revertantur ab iis missa retrorsum.
Quod liberius fiet ab hoste. Sed tacendum est.

            Iactator.
    Iactator, erit stultitiae suae disertus
Histrio: siquidem ipso illa tacente, nesciebam.

            Rerum varietas.
    Cui multiloqua haec, nimiaque praecepta videntur,
Quam multiplici cardine stent nostra, memento.

            Parsimonia & opulentia.
    Mihi parca manus, parcaque spes, parcaque vota,
Sint rerum opulentissima commodissimarum.

[p. 174]
            Aristoteles, Plato, Isocrates.
    Est Macedonis oratio matrona pudica.
Academicus huic addit inane purpurissum.
Illa Isocratis fit meretrix. pudore pauco.

            Caesar, Aristoteles, Virgilius.
    Geminas aquilas rebus in arduis notavi.
Corvi, legio caetera comparata sunto.
Caesar creperi gloria, fulmen atque belli.
At Aristoteles altera natura loquendo.
(5) Phoenix Maro fert tertia sibi praemia rerum.
Corvi, legio caetera comparata sunto.

            Viatica.
    Opulentia, inopia, odium, amor, ira, pax, quies, crux,
Otiaque, furorque, insidiaeque, iusque, visque,
Farrago viae est, quam placuit vocare vitam.
Tam dissona sibi monstra, quis expianda sumat?

            Curae.
    Curas fuge tu, nec fuge. mordacibus horis
Angunt nimiae: contra, animum ignavia solvit.

            Forum fuge.
    Depelle latrantem, alium ne prior lacesse.
Damnosa fori est alea: victoria Cadmi.

            Somnus.
    Est somnus adulator, & atrae assecla mortis,
Fur temporis, atque osor iners negotiorum.
Noli hosce dolos tractibus imputare vitae.

            Gula.
    Malim me hominis habere nihil, quam esse gulosus.
Vitae leo edens consulit, haud libidinatur.
Cur solus homo, ut dispereat, reperit artes?

[p. 175]
            Usui ac decori.
    Rerum sapiens prospicit usui, ac decori:
Quantum bona fors, & cata natura reposcit.

            Moroso.
    Si multa nimis haec videantur otianti:
Alterna tibi quaeque dabunt carmina finem.

            Sere bono solo.
    Quod semen ager caelitus uligine laetus
Exceperit, id foenore centesima fundet.
Nactum lapides haud steterit nixibis ullis.
Aut agrum alio germine sentibusque opertum.
(5) Ad glabra viae praeda avibus, cibusque fiet.

            Piger umbram metit.
    Ruris saturi delitias, amoenitates,
Fructus quasi veros poterit carpere dives,
Praefultus opum vi. Nam aliunde sat, superque est.
Ignava pigri falcula solam metet umbram.

            Servos esse nos cupiditatum.
    Heu sperne nihil. Sed meminisse te decebit:
Natura ut iners, muccida, lenta, bruta visci
Pigro teneat glutine praepetes volucres.
Leporem ut laqueus ceperit, atque ostrea murem.

            Bona otia.
    Quam dulcia sunt otia, quae labore parta.
Quam tristia sunt otia, quae ferunt laborem.
Felixque dies ille, sui qui est pater anni.

            Egestas senium affert.
    Aetate bona fert senium ruens egestas.
Sunt dolere, & esurire, proscenia mortis.

[p. 176]
            Bonorum ordo.
    Priscis sapientibus hic ordo stat bonorum.
Primo statuunt limine, qui sciat docere.
Qui discere vult, huic tribuunt locum secundum.
Qui non doceat, quae sciat, aut velit doceri:
Nec iura loci, nec numeri dicantur illi.

            Matura opus.
    Fac, quod facis. in tempora differre malorum est.
Miserumque, dies crastina si voret, quod instat.

            Diaeta difficilis.
    Quam foedus inerti male cum diaeta initur:
Nam lucta ferox cum misera esuritione est.

            Perpensio negotiorum.
    Tu si quid es acturus: ut est, ut esse possit,
Esse, & fieri: sedula disputabit hoc mens.
Nunquam faciens sic, misere amissa dolebis.
Fractos calices, & fragiles: idem putandum est.

            Res ut sunt exopta.
    Ne quaere tibi res fieri, ut velis, & optes.
Optes potius, res tibi velle quomodo sunt.
Non illa movebis? nec ea ipsa te movebunt.

            Imaginatio aggravat.
    Virtute levantur gravia, ac saepe premuntur.
Augentur mala pondere imaginationum.

            Vita nostra tragoedia.
    Est dira tragoedia miserum hoc vivere nostrum.
Orchestra fera ad dramata tota vita fati.

            Meditatio.
    Meditatio, & exercitium cuncta domabunt.
Nam nemo repente bonus, aut malus fit unquam.

[p. 177]
            Venalis homo.
    Venalis homo prostat, & omnis, & sub omni.
Hunc vulpea fraus, hunc licitant opiniones.
Huic ambitio suffodicat latus misello.
Quin philosophus gloriolae spretor inanis
(5) Cuncta ad segetem semina gloriae profatur.
Atque imposito nomine vindicat libellos:
Queis gloria fertur, quasi collybum monetae.

            Labor pater fruitionis.
    Formica & apes nos operariae docebunt:
Pro parte laborare, dein frui labore.

            Aenus de tyrranno.
    Immissulus uncis pedibus gerens Alaudam,
Arcebat. avis fundere miserabile carmen:
Orare: pius parceret odicae volucri.
Contra ille: modis, & numeris satura Cicada est.
(5) Iccirco perit cum numeris suis, modisque.
Ast ego Iovis ales tepida carne paciscor,
Sic frendet, & eviscerat, & vorat precantem.
Nil tetra calet bellua virtute Procustes.

            Tempus.
    Lubrica fluxio temporis, est & ipsa tempus.
Sed fluxio temporis est mors temporis. Ergo
Mors temporis est tempus ut incitatione
Momenta nova veterem vim retro relinquunt.
(5) Et tu tempore tractus, abactus, obvolutus,
Aeterna putasti fore stipendia vitae?

[p. 178]
            Foeneramus donariis.
    An nos, nisi egeremus ad haec munia vitae,
Vino, tritico, carnibus, aedibus, moneta:
Portanda Deo munera victimae daremus?
Nequaquam. Ubi is est penitus gentium, ac locorum:
(5) Qui nil sibi habens, aeger, & exul in triremi,
Tanquam beneficiarius, his Deum salutet?
Perversum adeo est ingenium, genusque nostrum.

            Vita supplicium est.
    Semper merito vivere debet huius auctor
Sententiae: acerbum nimis excedere vita.
Quisquis subodoratus inanias tremendas,
Audet trepidus hiscere de timore mortis:
(5) Huic nil poteris tetrius arido precari:
Quam ut pro perpete supplicio, vita sit illi.
Nam mortis metus, haud metus, at plurima mors est.

            Usus rem variat.
    Res est sine discrimine multa: at usus ipsam
Differre facit. tu elige. praeponderet aequum.

            Amor e studio.
    Ut amor generatur studio: ita procreat illud.
Attentio opus perficit in reciprocando.

            Insipientis solitudo.
    Populo in medio inscitia vera solitudo est:
Fiducia densa sui, moresque sinistri.
Unus sapiens est populus, vel universus,
Sibique, & populo, si populus sibi ipse non sit.

            Potentiam tempera.
    Quo plus poteris, hoc minus, & minus potentem,
Ius, fasque nisi qua vocet, esse te decebit.

[p. 179]
            Labascimus alia fortuna.
    Non servitio assuetus, & insolens malorum,
Et si sapiens, & catus, & fortis, & acer,
Percellitur alio tamen ingruente vento.

            Institutio.
    Multum genus, & natio fert boni, malive:
Sed vis superat protinus institutionis.

            Honestum a natura.
    Quid turpe sic, hoc regula designat honesti
Natura suo quod facilis penu remittit.

            Tempestiva.
    In tempore res parvula, nixusque, pusillus
Potiora parit commoda, momentaque plura,
Praepostera quam subsidii vasta supellex.

            Bonitas naturae & artis.
    Rerum bonitas cum se habeat facillima omnium
In moribus: artibus at difficillima omnium:
Quaere citius reperias virum, bonus qui
Sit medicus, quam qui medicus bonus siet vir?

            Corrupta iudicia.
    Quis non putet: haec omnia fortuita casum
Miscere? videns candida subiugata nigris:
Tenebrasque diem, tum fieri diem tenebras.
Descende polo, aut aethere flamma devoratrix,
(5) Et purifica pectora iudicum nocentum.

            Mitte imperium.
    Parce nutibus utere, viribusque sceptri.
Violenta Deo pectora displicere, certum est.

            Euripidae divina sententia.
    Ridet temere Momicus, & sat infacete,
[p. 180]
Admiror ego quod sapienter esse dictum
Quis novit: utrum vivere mors, vita mori sit?
Hic hospitium est, & via: ibi patria laeta.

            Damnata crimina ne fove.
    Damnata rei crimina iure per tribunal
Tu ne foveas consilio, aut opinione.
Nam participem te facis, innocens, & expers.

            Sedulitas ad Dei cultum.
    Accitus ad haec munera, quae Deo dicantur:
Quae dans bona, mortalibus, & sibi dicavit:
Rebus reliquis igneus anteverte cunctis.
Nam bos piger, aut indomite trahens aratrum,
(5) Mactabitur ad viscera sordidae culinae.

            Verus amor.
    Non est amor, insania, quam ciet Cupido
Is, qui Veneris filius esse praedicatur.
Sed quem Deus in mentibus excitavit, ardor:
Pietas alio nomine, caritasque dictus.

            Draconis leges necessariae.
    O sancta Draconis solidae dogmata vitae:
Qui dictus erat, non liquido nigrore leges,
Sed purpureo sanguine scripsisse cruentas:
Huc nostri, agite invadite saeculi furores.
(5) Sic ulcus ad imum resecandum cacoethes,
Quavis vomica, Telephioque ulcere peius.

            Ne despera.
    Siquando hodiernae acor incommodat diei:
Specta celer, an crastina corrigant priora.
[p. 181]
Quin ne in pelago, aut Ginglidiis feri Dryphacti
Desponde animum: ast omnibus immine ferendo.

            Homo fera, non homo.
    Homo lupus, homo vulpes, homo sus, homo camelus,
Quid vis adeo, quam quod homo est, miser, miserque.

            Vota contraria.
    Qui sevit, ab alto pluviam satis precatur:
At iter faciens imbribus imprecator atris.
Non saepe Deus placet? & tu placere credis?

            Solus Iesus victima.
    Non nunc suovetaurilibus est opus precanti,
Non hirci abolent crimina, non ovis maritus,
Aut sacra timens bucula, buculaeve proles:
Ut sanguine crimen vetus expiavit agnus:
(5) Cui cor tenerum victima gratissima fiet.

            Mercator aleator.
    Mercator opum gurges, & aleator idem est,
Mercator habet flamina, tesseram aleator.
Uterque animum vendidit, atque emit pericla.

            Choreae.
    Vidisse puto me nihil orbe in universo,
Quod stultitia vincat ineptias choreae.
Certus gradus hic ad Coryhantes, & Sabazum.
Queis nil hominum foedius alma vita constat.
(5) Gadibus nisi saltatio ducta te decoret.

            Bacchanalia.
    Nostratia carnalia speculare parumper:
Ut postridie lacrymas, poenitentiamque
Insania componat, & oscitet dolores.

[p. 182]
            Mors haud timenda.
    Non si ruat ex aetheris orbita suprema
Quicquid rutilo sidere flammeum coruscat:
Quicquid rapidi fulminis igniunt Cyclopes:
Mihi cor pavor expectoret, exuatque mentem.
(5) Fracti ferient impavidum poli ruinae.
Qui non timeo vivere, cur mori timebo?
Haec principium fabula, finis haec malorum.

            Te, non me, respice.
    Tibi si videor dicere, quae haud dicta facessam:
Haud propterea desere languidus teipsum.
Mihi quae pereunt arripe, te sicque lucrator.

            Alienis consiliis ne te ingere.
    In consilio cum videas duos loquentes:
Abscede libens: nec nisi tum accitus adibis.

            Amicum mone.
    Erroris amicum moneas volens volentem.
Si nolit: es illi, sibi quod debuit esse.

            Benefac malefacientibus.
    Benefac malefacientibus. hoc Deo supremo
Fies similis: qui reficit bonos, malosque.

            Nemo ante obitum iudicandus.
    Nemo ante obitum quit miser esse nec beatus.
Vitae ultima mors regula, vesper ut diei.

            Consulto commoda.
    Cui mutua des dispice: commoda roganti.
Quantum dederit quis, cumulatiusque redde.

            Curae commendabiles.
    Sunt vendibiles, & popularibus receptae.
Curae merito plausibus: in quibus bonus sim.
[p. 183]
At sunt reliquae carnifices serenitatis.

            Maxima vitae pars perit.
    Morbos, pueritiam, otia, tesseras, senectam,
Lites, syssitia, itinera, compedes soporis,
Vitae si adicis tempora: furta addere fas est.

            Bonis scribimus.
    Praecepta quot haec aurea legerint: latet me.
At quot videantur bene scabra, dura factu,
Aut ridicula, aut putida, casca: non latebit.
Ita cum spe delitias Pandora revinxit.
(5) Sed nos animis scribimus a Deo vocatis.

            Voluntaria servitus.
    Siquid tibi cum religione constitutum est,
Quam nobilitas, atque animi tuetur aestus:
Ut ferre queas stultitiam potentioris:
Accede, quasi servus, & impotens tuimet.
(5) Quod si nequeas, o procul, o procul sedeto.
Nanque haec scabies altius, atque in cute serpit.

            Medicus sine Philosophia.
    Infamia sunt naufragii amplustria diri:
Sunt quisquiliae, cantio salgamariorum:
Quasi visceribus, iudiciis hernia ruptis:
Quae fert medicus philosophi parum renidens.

            Benefacta sunt auctarium vitae.
    Auctaria vitae benefacta sunt ruentis.
Nam vivimus in posteritatis ore, mente.

            Dives pauperum sanguine.
    Differt nihil a paupere, cui pigro ostiatim
Buccella rogatur, datur, exprobratur atra,
Is, quem video passibus ambulare largis:
[p. 184]
Cui torque tument colla, nitent manus pyropis:
(5) Si ille est patiens: divitiis si hic insolens est.

            Tria monstra.
    Tria monstra tuae sunt tua dignitatis hostes:
Linguaeque typho, caudaque, ventrisque Charybdis.
Quae mancipia infamia vel morte coerce:
Tria dedecoris pignora, naevosque pudoris.

            Mane accinge, vespere examina.
    Quae roriferis aurea subnixa quadrigis,
Matuta colores redit effundere mundo:
Quasi principium te moneat tum adesse rerum.
Te tum incipias noscere, & apparare vitae.
(5) At blanda ubi nox, faculis accincta coruscis,
Curis Labyrinthos abolet laboriosis:
Actae recolens respice facta, dicta lucis:
Tanquam extimus advenerit, ultimusque finis.

            Otio marcet natura.
    Cur ingenio, viribus, acritate linguae
Qui praeditus est: omnia praestare valenter
Qui possit: iners, ut pecus, otio putrescit?
Captivus eo spiritus in carcere marcet?

            Fatum tyrannus.
    Ut tempus adit, sic proficiscitur recedens:
In seque volutum replicat, quod explicarat.
Nos umbra levis, nos fuga, & oblivio nostri
Fato laceri linquimur, heu, praeda tyranno.*

            Vitae miseria exitum indicat.
    In vestibulo quae miserae est videre vitae
Praesagia sunto medii, ostentaque finis.

[p. 185]
            Nova haec aut nove.
    Ne despice tanquam vetera haec: pauca vetusta.
Cuncta invenies vel nova, vel nove repexa.

            Fractus animus ignobilis.
    Qui perdit amicos cum aditu ad principis aures,
Aut consilium cum re, animumve cum secundis:
Nec se vegetus sustinet, aut roborat instans:
Digne patitur, nec patitur satis malorum.

            Nosmet digni nostris expostulationibus.
    Promptus gemitus lacryma, luctus, eiulatus,
Insanaque suspiria, gnavaeque querelae:
Fas praeter, ut haec sic patiamur immerentes.
Cur non animus promptus ad has cruces cavendas:
(5) Quas artibus elicimus Cerberi nefandis?

            Temperatio cogitationum.
    Aliena tua putans, tuaque putans aliena,
Temere haud cupies: & bona servabis amicis.
Sic quod facile est, difficile hoc esse putabis:
Quod difficile est, hoc facile esse: temperatus,
(5) Non durus eris, nec male fractus in periclis.

            Nil subitum.
    Subitum nihil esto. mala dementia praeceps
In facti adigit limite poenitere stultos.

            Instabilis stoliditas.
    Desidero: compos data negligo, vel odi.
Stolidos, quod abest, vellicat: infatuat, quod adest.

            Atheniensibus nihil exitialius.
    Nulla est, puto, Respublica, natiove, vera,
[p. 186]
Commentitia, fictave cogitatione
Aut stultitia, aut nequitia, Attica priores.
Ita consiliis, flagitiisque Demagogos
(5) Tetris nugivoram excruciasse cerno plebem:
Faecem, pelagi turbine turbulentiorem:
Iustos opibus, patria, & exuisse vita.

            Ne fove sectas.
    Ne decipiat nomen, & haec ducta per aevi
Tractus varios fama trahens opiniones.
In verba magistri rue, nulliusque iura.
Sed sola tibi candida veritas placeto.

            Ad summum aspira.
    Adsumma boni culmina pertinax anhela.
Tum si nequeas, quod meditaris indipisci:
Ast saltem aliquo in limite consistere, honestum est.
Quin imo quoque in margine subsistere summum est.

            Cole animum.
    Cultus patiens ultro animusque, & auris esto:
Homo si perhiberi cupis, & cupis beatus.

            Medici ignari.
    Mera colluvies scuticae, subsellia linquens
Olida puerorum calefacta sessione,
Statim ubi tetigit vel pede pessuli tabernas,
Et duo modulo, atque ordine formulae docentum
(5) Olfecit: ab his illico temeraria regnis
Sese in penetrale induit Aesculapiorum.
Pravis in novitatibus ergo deprehensi
Torvum tumido gutture sic vociferantur
Quantum Pharicus Persica iam castra sequutus.
[p. 187]
(10) Clamavit ad Istrum: neque Stentorive cedunt.
Marti Diomedis manibusve vulnerato.

            Vitae dispendio emuntur opes.
    Censum exiguum quo fugias, peris labore.
Tanti neque credis fore dispendia vitae.
Hac morte animi satius comparare vitam.

            Vulgum habe pro exemplo.
    Disconvenientis sibi ludibria vulgi
Tibi dissimulanti cape, ut exempla decori.
Nanque est vitiorum fuga, virtutis imago.

            In secessu tui sis comes.
    Mutare canora fide, musico recessu,
Ruris viridi lumine, laxitate caeli,
Languentis edaces animi, ingeniique curas:
Sane est licitum. Sed facit haec omnia belle,
(5) Qui sese abiens consequitur, seque revisit.

            Ingenium comparatur agro.
    Pacatus ager vomere, semente peracta
Fert multiplici foenore. mordacibus ante
Odiosus alebat fera senticeta dumis.
Sic sedulitas ignibus excitata sacris,
(5) Foecundaque virtus domat inculta veterno:
Ferat ut segetem de sapientia beatam.

            Qui sibi parcunt.
    Non reperient otia mollia, otiando,
Sibi qui veniam dant: vacuique ius soporis:
Ignem ubi Nemesis subdidit, & calcar inerti.

            Spem opera adiuva.
    Spe deterior ne fueris tua. quod optas,
[p. 188]
Accinge te ad id: viribus excute & tuis te.

            Tu convenias opibus, ille tibi.
    Sint divitiae tam nitidae, tamque opulentae:
Sint denique tantae: domini ut lumina fallant:
Fallant rationes quoque: furibus supersint:
Quorsum bona tot vel tibi, vel bonis tot his tu?
(5) Si non quis ea ferre, nec illa te referre.

            Tibi ne place neu displice.
    Tibi ne placeas, displiceasve. displicere
Aeque placeat, displiceat placere & aeque.

            Felix insipiens.
    Assuetus avitis opibus, ferox secundis
Votis: modico murmure si reflarit aura:
Ilicet ille foras quatietur a seipso.

            Mirare pauca & parum.
    Mirare parum, & pauca, nec amissa dolebis:
Illis nec adulabere, quandiu potiris.

            Libera pauperies.
    Meus esse volo, haud alterius, quoad licebit.
Longe levior pauperies hero insolenti.
Nitor est generosis, sub ephippio, molestus.

            Loca non tollunt curas.
    Si prudentia, si ratio, non loca curas
Delent: decet haud loca, sed mutare teipsum.

            Amittere gravius quam non habere.
    Tanta est hodierna frequens annona malorum:
Ut pars sit opum maxima iam, nihil habere.
[p. 189]
Ne amittere plus doleas, quam non habuisse.

            Tu tibi maximae opes.
    Si post placidi numinis aureum favorem,
Fortuna novat praelia discolore vultu:
Res illius esse scias: te tibi teneto.

            Conveniat tibi & rei.
    Si quantum satis habeas: plusque habere nolis:
Tibi conveniet res tua, tu tuaeque rei.

            Percontator ne sis.
    Quisnam foret: aut unde veniret: ecquo abiret:
Me nemo salutante rogatus est viator.
Quid si neget? aut oderit, & iure, rogantem?

            Amici qui fuit, arcana tege.
    Olim tibi qui credidit arcana sodalis:
Si sors inimicum faciat: nulla recludes.

            Laus sine suspitione.
    Tua studia verecundus amor tui silebit.
Aliena parum, ne videare factiosus,
Laudabis: idipsum tamen ut fides probetur.

            Somnus diludium vitae.
    Cui somnus iners esse quies vera videtur:
Diludia vitae rogat invidens sibiipsi.

            Nimis vulgaris facilitas.
    Ne da facilem te cuicunque postulanti.
[p. 190]
Nam plenus amor, cum satur est, illico languet.
Contemptus item, qui sequitur, parit duellum.

            Segnitia.
    Foeda gerit incommoda mortis ante mortem.
Agris, animo, corpori, inertiae veternum.

            Amicos para beneficiis.
    Furare benefica dexteritate sodales.
Fortunae, opibusque omnibus hos praefer amicos.

            Impurus honestum a turpi non segregat.
    Homo durus, & attentus, & omnium vorator,
Fuligine nigranti oculos caecus opacat:
Ne possit honesti speciem avellere turpi.

            In peius omnia.
    Momenta prius tenuia quae dabant malorum,
In deterius praecipiti ruunt furore.
Defuncta malis tempora non videbis unquam.
Radicibus ita germina convenire, par est.

            Poesi expolitur animus.
    Anni vitia, atque aeris invidum venenum,
Urgente precum carmine decedere credunt.
Tun’ tergi animos carmine, & ambiges poliri?

            Sortis virtus domina.
    Fiducia concedere de statu vetabit:
Virtusque potest fervida mancipare sortem
Invitam: eadem aeque sibi negligere rebellem.

[p. 191]
            Non mortis metu bonus.
    Mortem prae oculis omnia nos iubent habere:
Quaecunque docent nos iter ad viam beatam.
Eius metum in officio continere posse.
Ego vero aliter censeo. Non mortis imago,
(5) Non terriculum suadeat ex necessitate.
Se ostentat honestum: sibi praemium, metusque.
Quia vivo, haud quia moriar, nunc deus volo esse.


[p. 192]

Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber quartus.

GLoria fatua.
    Quem solicitat gloria ventosa, renidens:
Actus vario flamine pendebit inanis:
Modo flens, modo ridens, modo stans, modo relabens.

            Calvum fuge.
    Si vota cupis prospera, si cupis secunda:
Feliciter & vivere, & imperare vitae:
Pars haec fuerit maxima nunc, & in futurum:
Scurrae fuge dicteria temulenta Calvi.
(5) Foedis coopertam fuge sordibus lavernam:
Cui fumida periuria lite constituta,
Notulas at inussere: ita ius servat inustas.
Super omnia medicus tibi ne empiricus esto:
Praesertim ubi Naccae fuerit sucta lagena.

            Ingenia sinistra.
    Sunt ingenia, fera, quasi bruta, fulgurita:
Iustos quae fugere, a quibus abstinere iustum est.
Ingrata bonis, ad mala crudelia, dira.
Illis si male, si benefeceris, peribis.

[p. 193]
            Luxus aegrius tollitur, quam avaritia.
    Si in te vacuo callida possessio luxum
Teneat: socios sume tibi ardui negotii.
Evince. Rei modicae servus est avarus:
Sed magnae, opulentaeque magis luxuriosus.
(5) Ipsis etenim haud imperat: at domatur illis.

            Inconsiderata ambitio.
    Expecto, ut ab hoc, & ab illo reddantur honores.
Ni prius aperitur caput a cliente: tauri
Obliquo oculo despiciam. Quid? hem superbus.
Hem cur ego huic par videor? Barbarus iste
(5) Me? Scaligerum? haud auferet ille sic: nec illi
Nunc si pote abibit: modo sim si bene novi
Me: bene si colluviem istius popelli.
Haec, talia fundens abeo. mi obvius es tu,
Aut rex. facies paululum ab hesterna aliena.
(10) Rumpor. Quid ego egi? mihi mutatus? at unde?
Sic sic respicio nimis, & nimis parum me.
Minimum quenque officiis praevenire, magnum est:
Vel nobilibus: quibus in fastu omnia regnant.

            Nihil exprobrare.
    Cuivis generi, tum cuicunque nationi
Quicquam vitii, aut criminis imputare noli.
Non si Turca, vel hybrida Celtiberus, & fur:
Aut stultitia Bigero leucophlegmatias:
(5) Aut Baethycus, aut Callaicus sititor auri:
Quos buccula panis mala conducit ad omnia.
Non si Ligur in perfidia ultima recoctus:
Mauri soboles, alba cutim, pectore nigro.
[p. 194]
Passim invenies aliquid cum malis bonorum.
(10) Sic artibus ullis vitia exprobrare, durum est:
Vel carnifici medico, vel crumenimulgis:
Subselliola quibusque calent, quibusque sellae.
Nam respublica patitur tetras meretrices.
Et saepe necessarius ipse foeneratur.

            Difficile satisfacies egeno.
    Infarci inopem: te stimulo impetet malignus.
Neglige: tum properaverit evolvere diras.
Mediocria fac: esse parum, exprobrans latrabit.
Dictu miserum, sed miserum magisque factu.
(5) Si cum (sit honor) stercore certavero: victus
Et victor, ero faetidus, atque aura latrinae.
Dabis tamen, & tanquam homini, & tanquam homo, quod sat.

            Purus homo, plusquam homo.
    Cui pura manus, puraque mens, linguaque pura:
Exuit hominem: quin hominem induit, Deumque.

            Ambitio.
    Ludente penes te ambitione, te sub ipsa:
Actum est, superat funditus aegritudo curam.
Quin asserit ad te tua caussa liberalis?
Quin stas animo? quin manicis, compendibusque,
(5) Te ad patria caelestia subvehis, solutus?

            Bona bene utenti.
    Si commodi amici tibi facilesque parentes:
Nati incolumes, teque piis mentibus erga:
Bona sunt bene si iis uteris: at non bona, si non.

[p. 195]
            Mens composita ad consulendum.
    Qui se facili surrigit aure ad audiendum:
Tum compositus mente ad imaginationes:
Fit consilii monitis affinis honesti.

            Ingrati homines.
    Quaedam species est hominum mala, ac maligna:
Cui quod dederis beneficium, statim peribit.
Verum hoc nihil est: praeut abominabile illud.
Fient inimici taciti, aut dissimulabunt
(5) Te noscere: nequid tibi debere notentur.

            Prudentia tempestiva.
    Rerum satagit pectore provido suarum:
Non qui omnia suggit, vorat, occupat: sed ille
Qui temporibus, quique locis cate obsecundat.

            Ex metu ferocia.
    Sunt qui misere, ac magnopere expetunt timeri:
Seque artibus his concipiunt, se fore magnos.
Contra ego, timidos hos puto terrore minaces.
Nolent metui, sed amari: nisi timerent.
(5) Torroreque ita praeveniunt: quia extimescunt.
Talesque fuisse invenies truces tyrannos.

            Plus intus.
    Discurre parum: plus statuas, domi manere:
Nisi vis dura foras rapiat negotiorum.
Nanque instabilis hoc nebulonis, hoc potentis.

            Ne abutere potentia.
    Cum se tibi fortuna pararit: ut potens sis:
Tu rem cave ne feceris impotentiorem.
[p. 196]
Iniuria, contemptio, contumelia, absint.
Magnusque tibi sis potius, quam iniquus illis.

            Pietas.
    Pupillus, egenus, vidua, hospes, & viator:
Turba haec aliis omnibus est anteferenda.

            Fames habendi.
    O ingluvies, o sitis, o fames habendi,
Nos quousque feres tu? ferimus quousque nos te?

            Nemesis cubitus.
    Pro censu alere, impendere, ludere, otiari:
Nemesis cubitum praeque oculis habere semper.

            Deo gratiam habere.
    Morbo implicitus, proditus, exesus acuto,
Ne luctificis astra, Deum cie querelis:
Sed gratiam habe de potiore sanitate.
Quod si: ut decet, & convenit, & necesse: fractae
(5) Plebi horribilis te evocat ultimus dierum:
Hoc est Domino reddere creditum petenti:
Quare cumulate, potiusque foenerato
Videaris ei reddere gratus, & libenter.

            Venatio.
    Venatio quanta afferat incommoda sulcis:
Haud difficile est dicere. Sed tamen videtur
Natura parens hunc homini dedisse ludum:
Sua obire manu retia: defigere varos:
(5) Nos cum docuit: cum accipitrem redire iussum:
Iucunda canes cum leporarios creabat:
Nunquam faciens frustra aliquid carensve fine.
[p. 197]
Damnosa tamen tum loca, tum tempora vites.

            Dele suspitionem ratione.
    Si suspitio fert quid inepta: reprehende
Te: & ibi rationem cape: quam fides sequatur.

            Natura dat, ut accipiat.
    Moderatio, prudentia, fortitudo, iuris
Custodia, frenum rigidi aequitas tenoris,
Sunt mentis sacra pignora caelitus micantis.
Rerum genius, nomine natura vocatus
(5) Dat deposita haec, reddere pura quae teneris.

            Propositi mutatio.
    Quae prima putaris, aliquando ultima cernes.
Ita propositi multa virum movent tenacem.
Et res aperit tempore, quod prius latebat.

            Fac.
    Tu si ex animo forte velis cui benefactum:
Addas operam: sola cadaver est voluntas.

            Te quoque in trutina.
    Errata aliorum trutina nova rependens,
Ne te eximium constituas, quasi boni lex.

            Infamia ex opinione.
    Multi veniunt immerito in crimen, onusti
Vulgo tenui suspitione pravitatis.
Famaeque refert exuvias ferus cadentis
Populator, iniquus populus, Chimaera, Sphinx, Styyx.

            Amor mutuus.
    Nullam oderis: at quae te amat, hanc amare te aequum est.
[p. 198]
Quae non redamat: dixero te hanc amare stulte.
Perdes operam, rei amataeque eris molestus.

            Sui fidens.
    In se sita cui spes: erit ille somnium, aut rex.
Nam aut se potitur firmiter: aut fallitur amens.
Lucro est tamen: ut vixerit undecunque liber.

            Peccata.
    Peccata notis omnibus, atque omnibus actis
Damnum fabricant: discruciant tempore in omni.
Ut operta metum parturiunt, aperta probrum.

            Mali nuncius.
    Quod quisque malum obnunciat: id tibi tua si
E re sit: ut ad commoda rescire necesse
Videatur: ei non furiosius strependum:
Stulti ut faciunt: sit quasi caussa nunciator.

            Senecta seipsa suavis.
    Si ineunte, voluptatis amor perit, senecta:
Nostrae horribili in turbine navigationis,
Quae est providus ancipitis portisculus aevi,
Et lex resipiscentis, & auspicata vitae:
(5) Plane esse voluptatem olidum docet venenum.

            In adversis ne sis ferox.
    Turgente salo hoc turbida iactatio siquem
Ita succutit: ut protinus haud ferre potis sit,
Nec quas metuit nausea fluctuationes:
Incendat is, aegrumque animum, ac Deos querelis?
(5) Expostulet? obtundat inaniter quiritans?
Aufer. Nihil hic proficis. Haud tibi est ab illis
[p. 199]
Malicia ea: tua ferocia at exprobretur illis:
Si debita constantia non potest locari.

            Vita sine lite.
    Est vita carens litibus expetenda vel Diis.
Res nanque, Deos excipio, est tota sub illis:
Nostro quibus it turgida fera Lerna cruore.
Homini generoso, alti animi, bene instituto
(5) Iam vera sit ut vita, nec esse, nec fuisse:
Huic nisi se altera suppleat eviterna vita.
Ne vera putem: blaterat quae ganea clamans:
Mortalis homo funditus, ex utraque parte est.
Hos flamma manet miseros. Sic tamen nefandos
(10) Tolerabiliores reor, ac canes forenses.
Hos caecat enim inscitia: agit sciens libido hos.

            Invitus nil recte agit.
    Quaecunque animo tumido non facis libenter:
Mendosaque, curtaque, & esse obstita necesse est.

            Odia ne redintegrato.
    Inconciliati nebulonis, & protervi est:
Odia veteris inimicitiae redintegrare.

            Hostis nulli.
    Is, qui hoste caret: primus erit hominum beatus.
At quo hoste carent omnia, flos beatiorum.
Utrunque cui contigit: est pene Deo par.

            Quae latent teste non carent.
    O Sol, oculus qui merito vocare mundi,
Num scis: utra nam sint graviora, quae vides tu:
An quae latitant: quae mala contegunt tenebrae?
Testis gravior quasi sit, quam quisque sibiipsi.

[p. 200]
            Negas, quae peteres.
    Voces quoties pauperis exigis negando:
Bona tu retines: quae tibi non velis negari.

            Abstine a dicacitate.
    Non omne sales ingenium admittit amaros.
Hos ergo iocos supprime mordacis aceti:
Urente liti qui unguine sunt dicacitatis.
Se hoc scurra licet nomine verniliter inflet.

            Locorum dignitates.
    Plerunque locorum loca conciunt tumultus:
Primaria cui, cui media attributa sedes.
Tu, si omnium eris maximus, omniumque primus:
Concede libenter: tibi tu nam eris secundus.
(5) Alias potioris decet attendere nutum.

            Acceptum & expensum.
    Si anni videas circuitum explere voluti
Summas rationes, tabulas diariorum:
Et paria simul confieri: aequare vicissim:
Sumptum potes admittere. praestare tamen, si
(5) In subsidiis est aliquid tibi repostum.

            Malorum frequentia efferat.
    Incommoda tristis repetita saepe vitae,
Praecontinuataeque, periclitationes,
Obsessum animi carcere lumen efferarunt.

            Monachatus monstrum inexpiabile.
    Ex vulpe dolosa genita, hircoque salace,
Raptore lupo bellua, porcoque vorace,
Miro agmine, glutine ferruminata miro:
[p. 201]
Quae ridicule populum nundinetur aegrum:
(5) Nostris animis ingluviem quae expleat altam.
Hi se a plateis, porticibusque segregarunt:
Falsa ut tegerent otia, solitudinemque,
Cauta cavea, dissimulantibusque clathris:
Ex insidiis ad scelera atra prodeuntes.
(10) Atque his operosi inguinis, & ventris inertis
Victum vehere heu cogimur e labore nostro:
Ut scorta, canes, & alant, quod dicere nolo.
Fultos igitur hos Gabalos pegmate caeli,
Haec prostibula infamibus obsessa cloacis,
(15) Non consilio, non opibus iuvare, sanctum est.
Flammis potius, si eis studeas, purificare.

            Indicatura aequa omnibus.
    Paucis precium statuens, unicoque verbo,
Et qui indicat, & qui empturit, explebit honestum.
Cur quantum alii sit satis, huic pluris habebo?

            Decori contemptores.
    Multos placidi qui bona rideant decori,
Multosque tuam qui lapident simplicitatem,
Passim invenias. Hos meritis suis relinque.
At tu tibi constans nihilominus tuus sis.

            Pauca parce scribere.
    Cassii rapidi viscera foecunda cerebri
Mirare: potes te quoque si fallere: lauda.
Tu pauca parum scribito: per pauca probato.
Morosus habe: perfice lentus otiose.
(5) Inducta, reducta, oblita lentissimus ede.
Rerum, atque eloquii solidis vacua medullis,
Gratia novitatis simul intrat, simul exit.

[p. 202]
            Ingenia iuvenum irrigata.
    Tellus veluti aspergine compluta beata,
Sub sole novo fundit opes optima mater:
Sic se* minima subiicit, immensaque crescit
Mens in iuvenis pectore sub voce magistri.

            Ex veteri elogio.
    Sunt ista situ de populi prompta vetusto:
Sed digna, nova quae, & memori mente recondas.
Odiosa Deo, invisa homini, improbata mundo,
Haec sunt: luxuriosus egens, dives avarus,
(5) Iniuria magni, senium libidinosum,
Horumque, aliorumque anima omnium superba.

            Cantillatores & tristes fuge.
    Captiva cave guttura cantiuncularum.
His nil levius, contra etiam, magisque, tristes.
Hos, nil quibus est perfidiosius, caveto.

            Acquirere & servare.
    Acquirere, fati autumo: servareque fati.
Illud malitia saepe dat. hoc non nisi virtus.

            Nauta miles.
    Nauta potest esse bonus, bonusque miles,
Absque dolo, absque metu, sineque superstitione:
Quit sponte celox currere, & occidere telum.

            Caupo & alia duo monstra, causidicus & monachus.
    Non si omnes sibi species Vertumnus adoptet:
Seseque supinet, prius obstinata, prona
Natura. retorto vaga stent sidera cursu:
Caupone aliquid tetrius excitabit unquam.
(5) Ni Tisiphone e pectore lingulaca monstra.
[p. 203]
Uncto monachumve excutiat caput cucullo.

            Foemina levius malum quam nos.
    Nil audiet hic foemina, nil boni, malique.
Nihil est etenim. Sed nihil hoc: minusque quam nil.
Nostro est potius, compositum magisque toto:
Melius, sive bonum: levius, sive malum sit.

            Bonae artes quam opes liberis.
    Vendam citius praedia, cum corpore mentem:
Ut nati aliqua nobilium imbuantur arte:
Quam regna parem mi integra perdito lucello:
Atque illi, asini more, supinentur inertes.

            Uxor.
    Uxor proba si contigit, integraque mente,
Formaque stata, exorta parentibus modestis:
Quid maius haberi queat, invenire durum est.
Quod si prohibe fors bona: perrara suasu
(5) Dicam: tamen his verius haud Phoebus anhelat:
Cervice rigens, perpetuata opinione:
Quid tum? sinito ludere fortunam ibi iniquam:
Modo si sobole te augeat: sibi caetera habeto.
Tum si improba sit corpore, mente prostituta:
(10) Quando occidere non licet: expellere fas est.
Si hoc esse palam scire videberis, patique:
Mitte repudium. Tum minus hoc malum esse credas:
(Taliter fortibus animis esse persuasum est)
Talem esse tibi: talis homo, quam ei si eras tu.
(15) Non me esse, at eam cupiam in noxia, atque culpa.
Sed iudicio populi qui servit, ineptit.

            Pone curas somnum capturus.
    Depone cubaturus in intimo recessu
[p. 204]
Curae onus acidae: prorue pectoris tyrannum.
E somnis ubi post fueris recogniturus:
Ab quam cito te ut lancinet, haud iussa recurret.

            Ignobilis secundis turget.
    Vulgum bona res adveniens facit superbum,
Adversa humilem. Nobilibusque, ac generosis
Natura alia est. nam simul ac deos secundos
Habuere: animi compositi aequabilis aura est.
(5) Adversa acuunt magnaninum, efferantque fortem.
Medium sapiens elicit, obtinetque semper.

            Pythagorae symbola.
    Quae Pythagorae symbola dicuntur: eorum
Partim sapidam ambagibus obtegunt medullam:
Partim subolent quid puerile, & obsoletum.
Verum illa tuetur hominibus sacra vetustas:
(5) Ut inane sepulcrum putrido situ cavendum.

            Vive, ut diu studeas.
    Atterere dies, atque ita dispendia vitae
Arcescere, propter studia arcta literarum:
Dubito an faciendum: quia florentis id aevi
Defiet: ubi iudicio acriter valemus.
(5) Sic contrahit horas gravis aerumna laboris:
In floreque primo advehit ultimam senectam.
Festina opera haec, atque alia inchoata nil sunt.
Puerilis mihi displicet vir, puer virilis.
Sat sat cito, si sat bene: sententia prisca.
(10) Nil, quod bene fiat, nimium sero paratur.
Quanto satius, vivere, quo studere possis?
Et perficere hoc, quo melior vita paretur?

[p. 205]
            Stolida iuventus.
    Lasciva iuventus fugiens dicta senectae,
Facilem stolide vendit inauspicata risum:
Moeroris emit semina, poenitentiamque.

            Cur stulta oblectent.
    Quidnam esse putem, quid memorem fuisse caussae:
Ut fabula nos plus moveat severitate?
Quis dixerit, aut quis ratione supputarit:
Apposita lucro tempora, quae perdimus, esse?
(5) Cur solicitent seria: mendacia alant nos?

            Verus religionis scabies refricatur.
    Divina sciendi ratio, via, institutum,
Cum se eximiam sentiat, omnibus supersit:
Ut caetera quaequae relegens retro relicta
Examinet, ac discutiat, fluxaque firmet:
(5) Cur inter inaccessa, reposta religionis,
Praerupta, refectae rediviva dona vitae,
Elementa scholae perdita refricat prioris?
Subigitque subactum reliquis: atque agit actum?

            Si mihi placeo, cur aliena appeto?
    Cum quisque sibi tam placeat, sibique sat sit:
Cur tam cupide invadimus in res alienas?
Nam si deerat, cuius ea accessio facta est:
Non ipse tibi, tuaque placere debuistis.

            Facimus, ut reficiamus.
    Exurgere lecto, ut item decumbere quaeras:
Sumereque cibum, deintegro ut esurire coeptes:
Facereque, quo ea quae feceris, infecta querare:
Quidnam est aliud, quam nihil esse, nil fuisse?

[p. 206]
            Inaniae.
    Cur mente volutamus inepta, cassa, nulla?
Cur plus placet error pueriliter vaganti?
Nunquam fuit, & nunquam erit hoc, quod otiamur.
Illudere nobis ne adeo est dulce venenum:
(5) (5) Deliria cum vera putamus esse regna?
Praeter lacrymas, tu tibi promittere quicquam
Audes, doliturus? cupere, exiturus audes?
Te audes ve fateri, moriturus, esse quicquam?

            Hominem potius non esse, quam non hominem.
    Si spes hominum dispicias, stultaque vota:
Actum est: propere te ex numero hoc exime sodes.
Imo ex hominum numero si secus nequires.

            Sophistas elude silentio.
    Buccis tumidos neglige spumeis sophistas,
Bullas stolidae nebulae, somniique plenas,
Infanticrepis cymbala rauca facta nugis.
Quorum streperos sic pote tu ulciscere bombos.
(5) Reddas neque gry instantibus, & taceto ridens.

            In altissimis operam ponere.
    Quanquam superi notio clarissima caeli
Sic nostri animi lumina perstringit hiantis:
Aestivus uti sol oculos nycticoracis.
Minima at minimae portio notionis huius
(5) Cuivis aliarum cumulo est anteferenda.

            Insania sepulcror.
    Insana sepulcri ametria, aequataque caelo
Moles, hominis te nihil esse, nil fuisse,
Ostendit: ubi te facis in pulvere vivum.
[p. 207]
Non vivo aliquam marmore vindicare vitam?
(5) Caesae spolia haec igitur lecta opinionis,
Ex insidiis horrida prodiens tremendis,
Summa ima metens, quae Nemesis torva ministra est,
Ultrixque sui, pellacia detrahit aevi.

            Fastus nationum.
    Cur nulla sibi natio displicet? sed ultro
Laudens alienis opulentiora terris,
Damnans praesterilis patriae barbara tesqua,
Se praefert tamen, ut potiore conditam astro.
(5) Non quem Boreae saxificus quatit tumultus
Gruntlandius, aut aquicola Moscovita praedo,
Aquicola, meribibulus, ubi dabitur anima Bromii:
Non qui Hyperionium aridus execratur ortum,
Hirsutum animum inducet: ut anteponat ullum
(10) Sibi Gallum, Italumve, duos virtutis honores:
Orbis duo flores, duoque fastigia rerum.
Ut sic videantur temere putare Ronchi:
Sibi deesse aliorum bona: se bonis deesse.

            Incauti quatiuntur.
    Ut vere parum corpora cauta mane mordet,
Siquando tepori superingruit, pruina:
Sic laxa opibus pectora, deprensa supina,
Tantilla vel incommoda male protinus urunt.

            Scribe vacuus curis.
    Siquid libet ex ingenii penu repostum,
Depromere: tibi vivere, servireque famae:
Esto vacuus. Denique non tuus, caveto
Quicquam occipias: aut videare comminisci:
(5) De mane magis libera, puriorque mens est.
A sole levis spiritus excitatur almo.
[p. 208]
Cum quo, simulac praepetis orbitam diei
Afflavit equis ignicomis oriens anhelis:
Geniale caput tum Venus exerens profundo,
(10) Atlante satusque ingreditur. blanda leporem
Haec conciliat. hunc vaga versatilis ambit
Suadela. Nitoris Herus, arbiterque lucis
Aspirat. Ibi qui careas favente caelo?
Haec digna legi, digna semel lata referri.

            Frugalitas.
    Sat res tibi, tu rebus, utrinque sit, videto.
Nam parcus opes generat, prodigus laborem.

            Iniuria ius barbaris.
    Iniuria ius. Haec Scythico scita furore:
Haec Bistonii fulgore lex sacrata ferri.
Hanc Roma vetus iam coluit: id adeo, ut ab ipso
Latrone genus ducere se Marte putaret.
(5) Haec fata canet Tamesis: haec fata Choaspes,
Tagus, Eridanus, Rhodanus, Nilus, Ister, Indus.
Grassatur ita haec rabies, multa possidendi.
Et quamplurimum ut habeas, plurimum tibi fac.

            Sobria sapientia.
    Te dede Deo: quae capere haud potes, remitte.
Intensio fuat ista remissio, vel acris.
Id sat tibi sit, scire: quod hoc scire, negatur.
Quo sumere frustra temerarium laborem?
(5) Captare, quod unquam haud capias: sitis bibendo est.

            Quid horrea plena, animus inanis.
    Si quantum operae ponitur ad tuenda membra,
Ad cultum animi dimidium impendere curem,
Quam nunc valeo corpore, plus mente valerem.
[p. 209]
At corpore pleno vacua est illa. polita
(5) Nitet arca foris: carbo sed intus est, loco auri.
Bis, ter, quater, & amplius, e penu in culinam,
Inde in vapidum obsonia conclave feruntur.
Mens fluctibus udis natat immersa Lyaei.
Plusquam otia, plusquam facis haec negotiosa:
(10) Miseri articulatim minuens membra diei: ut
Noctis quoque vestigia deleantur actae.
Quid profuit agrum domitare contumacem
Rastro, trahea, vecte, bipalio, ligone:
Quidnam elicibus lutulentum expiare sulcum:
(15) Gemere horrea sub pondere, pandare prius quae
Audere videbantur: inaniore te illis,
Quae Elegographus exhausta Erysichthonis canebat?

            Fortuna serva virtutis.
    Lautos animos, magnificis artibus altos
Fortuna timet. Nam imperium hi penes seipsos
Ita habent: ut eam servitii iugo fatigent.

            Coloramur a sociorum animis.
    Potante aliquo saepe sitis paratur inde:
Comedente fames. Risus obambulat cachinnum.
Oscitatio ciebit oscitationem.
Virtutis imago suam imaginem creabit:
(5) Vitiique color tibi vitii parit colorem.
Commercia tales homines talia reddunt.

            Rosomachae cucullatae.
    Saturum ex epulis surgere, belluina quam sit
Res vero homini, digna famelica triremi:
Incredibili illuvie Rosomacha monstrat.
Est hoc animal Sarmaticis idea gulonum:
(5) Felis facie, ornatibus expetita pelle.
[p. 210]
Haec bestia nidore procul cadaverum acri
(Hinc vulturem ego quadrupedem vocare suevi:)
Illecta, ubi ubi in saltibus est prandia nacta:
Se infercit eis deliciis magis, magisque:
(10) Adeo, atque adeo: ut pene nimis viscera tenta
Rumpantur. Ibi captitat arbores propinquas:
Turgentia queis pondera distringat omasi:
Atque redeat ad relliquias, ventre levato.
Si sunt monachi, turba aliis onus, sibique:
(15) Strigosa cibi quos mora, ieiunia torquent.
Mensae appositi inediae prae metu futurae,
Lances adeo nitidas, adeoque patellas
Reddunt: recipi, & reddier ut possit imago.
Cum pro tribus & ventriculum impleant diebus:
(20) Pro semisse notantibus imputant, Deoque.

            Bellum ex cupiditate.
    Pars maxima mundi rapitur furore Martis.
Paucis ratio recta dat, aut suadet honestum:
Insana cupido ut studium extorquet habendi.

            Deus odit ultionem.
    Non vult Dominus temporis, Imperator aevi,
Memoresque notas odii, memoresque querelas:
Nec vivere vestigia contumeliarum.
Oditque super caetera cuncta talionem.

            Sortes tres.
    Audit mare ventos: furit, efferatur illis:
Curvatur adusto Libe, protruditur Austris:
Torvum fremit horrens Aquilonibus superbis.
Tellus stabili pondere vim submovet omnem.
Vim nec patitur, nec prohibet machina caeli.
Prima est stolidi turbida fluctuans imago.
[p. 211]
Terra sapiens pingitur immobilitate.
Sortem penitus supra hominis tertia sors et.

            Fluida omnia.
    Bis flumen idem sapiens transire negat te.
Curasque aedificas, quasi mansurus in aevum?

            Nec flere, nec ridere.
    Alii Abderita, sibi Heraclitus, iniqui:
Pinxere oppositis miserum vultibus orbem.
Nil esse boni, nil solidi: evanida cuncta
Ante ruere quam constiterint, noxia verae
(5) Inimicaque vitae omnia, quae profore credas.
Ut uterque bonus. sic bene neuter explicavit.
Mala, quae nequeam corrigere, est flere Baceli.
Damnataque fato bona ridere, maligni.
Quid tu? quid ego?si vero, ut est, quod est, ita esse.
(10) Nec foemina flebo: neque ridebo minus vir.

            Cinerescit animus cura.
    Ignis cineres conficit ex arbore caesa:
Cura ex animo, putrida fit trabes madore:
Torpore animus. Vomer iners situ scabrescit:
Lentitia animus. Hic, & hic splendescit ab usu.

            Bona fama.
    Aes est alienum bona fama: quod petenti
Parvo facile est tempore dissolvere vulgo,
Ullis sine damnis: capital modo tibi stet.

            Abstemius.
    Abstemius a vino erit haud ebrius unquam.
Sed inebriat haec gloria, gloriaeque fumus.

            Homini arma, ratio, manus.
    Ungues, corium, cornua, cursus, ala, dentes,
[p. 212]
Sunt praesidii pignora, cardinisque vitae
Bruto pecori. Sed tibi de parente eadem
Haec omnia dictat ratio, manus reponit.
(5) Ut flebilibus iam statuas modum querelis,
De debilitate, exilitate, nuditate:
Quae Plinius incommoda declamat ineptus.
Quin in truculentasque feras, pecusque mite,
Gratum imperium, vel dolus, aut aperta vis est.
(10) Homo sis modo: nec hominem mutaveris illis.

            Medicus & leguleus.
    Quaerunt: medicus, an agoraeus, nobilior sit.
Hic vivere dat: hic benevivere edocebit.
Hoc est hominis: hoc quoque commune iuvenco.
Magis ille necessarius: hic supervacabit,
(5) Frustraque dolos quaeret: ubi dolus recedet:
Nisi si ipse dolos fabricet, & nectat opertos.
Vilis medici materia est, finis honestus.
Materia ut honesta alterius, finis inanis.
Nam a Philosopho iura boni, haud plebe petendum est.
(10) His leguleis rusticius nihil supinis:
Inscitia quorum rationis omnis expers.
Solum numero vincere vult opiniones.
Quod si solidi iudicii semina quaeris:
An leguleus, vel medicus nobilior sit.
(15) Hic nempe canes sunt duo, os unicum, latrantes.
His simplicitas suadet, amare, obire recte:
Prava hic nimio corrigit excussa labore.
Prava inveniunt isti, ubi nulla pravitas est.

            Veritas etiamnum latet.
    Ne nunc alma quidem, obsita veritas tenebris,
Excrere caput poterit, vel posse fatetur:
[p. 213]
Depressa humili, condita caligine caeca:
Sed nos docet ex hac misera necessitate,
(5) Falsos radios luminis extitisse veri,
Infans philosophia, quae balbutiit olim.

            Caduca voluptas.
    Vix orta, simul disperit, ut bulla, voluptas.
Virtutis in aevum opus immortale perennat.
Nec senium patitur, nec obit morte solutum.

            Si amicus mutatur, muta.
    Fortuna si amici faciem, ac pectora mutat:
Fortunae animique tui sic tempora muta.

            Tege infortunia.
    Siquid tibi Sors fecerit inimica sinistri:
Prudens tege: ne certa sit hostibus voluptas.

            Oculorum modestia.
    Disces oculorum acie promptissimus utens.
Sed tardissimus appete, quae visa placebunt.

            Lis, spes, miseria.
    Lis spem generat: spes alit ulcerosa litem.
Miseria prope consequitur: quae finis earum est.

            Salutatio.
    Inter sapidos homines, tu nihil putato
Civilius esse salutatione blanda.
Servilis tamen est fugienda peius angue.

            Canos revereri.
    Pars est hominis nobilis, & cati, & pudentis,
Canos revereri: etiam si parum nitescant.
Obscurum genus in senio haud parum refulget.

            Quomodo sumptus faciendus.
    Impende quasi lux tibi nunc ultima surgat:
[p. 214]
Parcens, quasi nunquam moriturus, & reponent.

            Indulgentia salutaris.
    Aetati sua tempora sunt cuique quare
De illis quoque, qualia competunt cuique.

            Inertia.
    Morti nihil est similius, ac vita nocentum.
Vixisse tamen sic pote dicentur. At illum
Qui nil agit: hunc penitus nec vivere dicam:
Qui tempus, iners simul & praeterit seipsum.

            Opes cito partae, cito dilabuntur.
    Infide Ligur, vis cito ditescere. Quod vis.
Et quod non: cito dives eris, citoque egenus.

            Coniugium non ex opibus.
    Ne pro affinibus, asinos compares superbos.
Optabile coniugium est, optabile damnum.
Foetura gregem quaeritur, ut suppleat, ergo
Generosa parens ducitur ultimis ab oris:
(5) Nisaea cui gramina pabulum pararunt:
Et potum Tagus aurifer, aut Thracius Hebrus.
Tu coniugii cupidus liberis creandis:
Illis ducere pateris sordidam parentem,
Spretaque proba paupere, divitem cloacam?
(10) Aurum tibi sic quaeritur, haud foemina coniux.

            Paupertas & senectus.
    Paupertas, seniumque, duo sunt mala vitae:
Nisi frugi comes animum constantia fulcit.

            Vanae cogitationes.
    Est hoc vitium vitiis omnibus pudendum:
Ut falsa aedificemus imaginatione,
Quae haud nos capere: & nos quibus haud capi queamus.

[p. 215]
            Auro probantur homines.
    Aurum lapide, ast homines iudicantur auro.
Aurum ignis coquit, exprimit, efficitque purum.
Auro coquitur, solvitur, impurus homo fit.

            Pax.
    Nil pace est preciosius, aut magis sequendum.
Felix, cui peperit sine lite vita finem.

            Pythagorae monstra.
    Haec Pythagoras exilio fugare iussit:
A corpore morbum: ex animo imperita signa:
E ventre famem, quae absque fame appetit hoc quod habet:
Ex urbe malos seditionis insitores:
(5) Ex aedibus invidiae mutuos remorsus:
Intemperiem omnibus, incontinentiamque.

            Philautia.
    Soli sibi qui placeat, caeterosque spernat:
Is si a reliquis spernitur: hic vendit, emitque.

            Livor.
    Recte invidia est refugo comparata telo.
Telum, solidi siquid ei se obiicit, inde
Retro resilit: ne nocet huic, cui minatur.
Quin & redit, & vulnerat ipsum arcitenentem.
(5) Sic livor edax tela, reciproco recursu
Emissa, sibi recipit vulnere sub proprio.
Angues beneficiis cicures efficiuntur.
Livor quibus impensius efferatur atrox:
Iniustissima, simul & iustissima labes.
(10) Haec nanque bonis pestis ut incommodat: aeque
Auctorem quatit: atque sui ultio parata est.

[p. 216]
            Euphrone.
    Noctes adhibe in consilium, siquid anhelas.
Nam praecipitat res cita se praecipitantem.

            Corpus nitidum, mens putrida.
    Sum marmoreus carcer: at intus impius fur.
Intra parium tumulum est putridum cadaver.
Bellicrepum equum Balium salgamator urget.
Cur lora situ vitiat gemmeam lagenam?
(5) Aut quomodo corpus premit, aggravatque mentem?

            Fortuna vigilat pro felicibus.
    Fortuna vigil stertere dat negotioso.
Si dormiat haec: somnia sunt mei labores.

            Incuria curas parit.
    Si te ratio non valet, ac beata Virtus
Armare ita, ut ignavia dissuatur abs te:
Saltem metus hoc efficiat. Videbis ergo
Quam saepe malas funditet incuria curas.

            Vultus animum tegat.
    Concusso animo saltem eadem sit mora vultus.
Dissimulatio sola, Hera stat necessitatis.

            Veterum dicta castigantur.
    Est insipientum mera vox dissita vero:
Quae felicem ait hunc, cui non contigit esse.
Nam quae nihilo stare potest beatitudo?
Est altera vox etiam sic iners inertis.
(5) Felix, si modo natus hic, illico perisset.
Haec est fuga, non vegeta expugnatio Sortis.
Contra audeo sic dicere: quam vita sit ingens
Primi munus opificis: qua queam referre
Illum, & noscere, & expetere, & frui: esse & ille
[p. 217]
(10) Et, siqua videntur mala: ni malis mala esse.
Quin omnibus embammaque, miscelaque vitae:
Si commoda spectes, male: si incommoda, recte.

            Misce te & versa.
    Esto tibi mater: & esto tibi noverca:
Ne praeda voluptatibus, in retia tendas.

            Miserum quam turpem.
    Inter sobria, turpe fit, ebrium sedere.
Interque ebria, miserum est, sobrium studere.
Haec ebrietas plurima, multiplexque: non tam
Vini: sed opum, sed amoris, stultitiaeque:
(5) Quin, heu dolor heu, sanguinis, & carnificinae:
Me malo tamen miserum, quam videre turpem.

            Distractio animi.
    Qui multa agit: hunc multa simul pati necesse est.
Nec passio cessat, licet actione cesset.

            Sapiens non frustratur.
    Frustra sapiens verba facit desipienti.
Frustratur tamen insipiens, nec ille frustra.
Nam verba sibi redeunt, ipsa si repellas.

            Fortuna est impostura.
    Ne quaere, quid hoc nomine, Fortuna, feratur:
Si nosse, quid est levis impostura, potis sis.

            Nil casu. ipse casus esset Deus.
    Nil, nil temere fit: sed ab insolente dictum hoc.
Quod si stulta temeritas omnia haec gubernat:
[p. 218]
Casus, Deus, ipse erit, & providentia eius.
Utique lex sit ea: omnia sine lege moveri.
(5) Quare temere nil erit, est, fuitve quicquam.

            Turpis relapsio.
    Lapsus semel, hinc te erige: turpe post relabi.
Deleta, iterum repetens, rediviva reponis.

            Quies ex labore.
    Quicunque sua ex opera victitant, beati
In eo invenient opere, & sudore quietem.
Vae quorum otia in alienis actibus haerent.

            Amici pocularii.
    Multi ad cyathum faciles, prodigique amici:
Quos immemores efficit una umbra pericli.

            Tempus labitur.
    Caeli cursus oboriens, occidens sibiipsi,
Versatilis indomita circuitione,
Perdens perpetuo reparabilem rotatum,
Praecedit, euntem subiens, sequens sequentem.
(5) His anfractibus implicat omne, quod sub ipso est.
Tantum ut liceat dicere verbulum hoc, fuisse.

            Gratia perit non iniuria.
    Cum flore simul gratia pene nata flaccet.
Contra, haud perit iniuria, ventilatque sese.

            Suavis vita inscitia sui aliqua.
    Quid sis modo, quid fueris, quidque sis futurus:
Tum quaerere, tum scire: necesse, plusque, plusque est.
Sic quaere tamen: ne nimium tibi immoreris,
[p. 219]
Nam vita sui nescia, non parva voluptas.

            Nec emax, nec vendax.
    Nec vendax, nec emax fueris. Monstrat avarum
Hoc, hoc cupidum. Pauperis illud, hoc procacis.

            Aut vita quieta, aut mors.
    Aut vita sine urente molestia expetenda:
Aut mors, plus etiam omnibus eligenda vitis:
Quae subdola sola animi ludibria solvit.
Nec turpe mori: sed erit turpiter mori mors.

            Iustitiae oculus.
    Ne clam struito insidias: nec palam noceto.
Nanque est oculus iustitiae, qui omnia cernit.

            Peregrini modestia.
    Peregrine, nihil satagens, cuncta ages. molestum
Est officium: occasio quod nulla requirit.

            Literae sine iudicio.
    Sine iudicio, studia incompta literarum
Vergunt semper ad insidias deteriores.
At ad omnia duplex, homo bene institutus:
Si mite caput teneris moribus coronat.
(5) Precium mera perpetuae est sapientia vitae:
Quae non recipit, nisi sese, aestimationem.

            Pauper munificus.
    Qui divitibus temere dat munera pauper:
Aut desipit: aut capit hoc, quod dare huic videtur.

            Peregrinatio.
    Frustra peregre, nec sine ratione vageris,
Multis hominum ut moribus excudere mores,
[p. 220]
Tibique ingenium ex ingeniis parare cures.

            Mali omnes infelices.
    Bona fortuna malis mala fit: nec hac beati
Illi esse queunt. Onus hoc, non honor, putandum.

            Quae dies suggerit, nocte expende.
    Quae vesper anhelis iuga detrahens iuvencis
Tibi suaserit, impositis in pectore curis:
Haec concubia nocte revolvenda relinque.
Quae nox tibi suggeret intempesta quiete:
(5) Ne aetas teneri ruat inconsulta diei.
Nil praecipiti turbine proditum diu stat.

            Vidua, pupillus, hospes.
    Accepta Deo vidua, & pupillus, & hospes:
Ista tibi loco sint tria sacra liberorum.
Quin malim, aliquanta meis liberis deesse:
Quaedem viduae, & hospiti, & aetate minori.
(5) Nam quantum aberit, tantum aderit. Deus reponet.
Quod das, solum id habes: quod habes, deestque solum.

            Malus odit dici, non odit esse.
    Nec pessimus ipse seipsum malum fatetur.
Quodque esse nec odit, fatuus dicier odit.

            Ex bono bonum.
    Litis soboles lis erit, & dolor doloris:
Concordia concordiae erit parens parentis.
Felix, qui serit, unde metat, quod expetebat.

            Ne luctare cum potiore.
    Contra Rhodanum ne stolide natare tentes:
[p. 221]
Contra Boream ne temere flare ruentem:
Contra pelagi streperum clamare tumultum:
Contra ensiferum rabie certare tyrannum.

            Frugalitas vectigal.
    Ne segnis sine perdere parva negligendo.
Certa est opulentia frugalitate sola.

            Magia, Alchymia, Cabbala.
    Rimans Maga ludibria, chymicosque folles,
Inflabis, & inflaberis: hos effuge ventos.
Porro fuge deliria Cabbalisticorum:
Quorum labor est, decipi: & hinc decipere aeque.
(5) Quorum scopus est nil: iter extra omnia quae sunt.
Quorum est animus pensilis a nigra favilla,
A somniolis, nugisati vortice fumi.
In mari seruntque spem: metuntque fraudis umbras.

            Sermo castus.
    Verbis acidis ne truculenter inveharis.
Hoc remigibus, medicisque, rabulisque linque,
Et mancis: quibus ista progynasmata fervent.
Hisce lanius, his leno odium omnium bonorum
(5) Sese oblectet Hiberus in urbis angiportu:
Qui sanguine scorticuli (hic auribus honor sit)
Ex funiculis soleas in serica mutat.
His inflaverit olidas, horridasque buccas
Artocrearum venditor, atque issitiorum
(10) Faetida tomaclivendula lingulaca turba.
Turpes lachanopolides, artopolidesque,
Flore liberi impudentia ebriae rubetae.
Haec sunt miserae putida ientacula plebis:
Quae porticibus sordida porrecta sub altis,
[p. 222]
(15) Ex ulcere dira facit convicia caelo.
At nos soboles alta Deum magnanimorum
Vitae articulos nitido nectimus decoro:
Metimur & omnia virtute: nec videmus
Solum his oculis: auribus utimurque cordis.
(20) Cognata polo pectora sine labe gerentes.

            Innocentia.
    Loquitur taciturnus satis animus innocentis.
Excusatio maxima fit pudor silentis.

            Conscientia.
    Cuicunque Deus fit sibi, conscientia ipsa.
Illa est testis: & illa furoris una vindex.

            Minis potius quam verberibus.
    Ne verbere saevi, sonitu increpans flagelli.
Pallente tenus satis est prodire pavore.
Est asperrima, puto, castigatio: lenta
Si torquet mora: necat expectatio poenae.
(5) Pulsatus abit: succutit, ut pulvere sparso:
Sicut canis, e flumine quando exiit udus.

            Aut ars, aut arx.
    Fortuna noverca bonis siquando reflarit:
Tunc portus erit tutior, ars, & arx remota.

            Platonis canes.
    Quae die Plato vivida custodia regni
Abs te posita est, canibus comparata fidis:
Laudata meo iudicio, probata verbo,
Firmata operibus, experientiaque longa:
(5) Scito in perniciem miserabilem excidisse.
[p. 223]
Sunt nanque canes in rabiem furore versi:
Et iam pecudes dilacerare, ludus illis.
Nec carne luporum, ast ovium cruore pasti,
Tendunt scelus excidiis mutuis pacisci.

            Ratio & valetudo.
    Ratione mera nihil, & sanitate maius.
Nanque est anima haec corporis: haec animae est anima.

            Somnus docet nos mori.
    Curae domitor sopor, exterminator almus:
Assuetudine nos docet, haud timere mortem.

            Praecepta iussa, minae supplicium.
    Excussa Dei pectore praecepta benigni,
Iniussa statim merito versa se colorant.
Haec spreta, minarum faciem induunt ferocem.
Nil proficiunt? Quid reliquum furoris ergo,
(5) Quam supplicium? Poena ne quaesita moretur
Sese? Intrita tibi allia, sunt tibi exedenda.

            Fabella.
    Fabella tegit cortice nectaris medullam
Quem cuique sibi frangere, cum velit, licebit.
Unam hic igitur ponere me, iubet voluntas.
Crassae pondere navigium anchorae gravatum
(5) Cursu medio placidas abiecit in undas.
Turgente dehinc aequore, turbantibus Austris,
Cum ponere vela iuberent caeca pericla:
Tutoque loco instabilem fundare carinam:
Amissa gemens misero retinacula damno,
(10) Sensit tempore quicque suo ferre, quod optes.

            Iactabo quod metuam.
    Absentia leviter fero: praesentia curvant.
[p. 224]
Fioque alius iam mihi tam magna sonanti.

            Fac cuius non pigeat.
    Si conciliare velis, & quaerere famam:
Omnia factaque, dictaque spectabis ad unguem.
Ne postmodo sic, aliter, cogitasse dicas.
Quid quis cogitet, haud scio: quid faciat video.

            Natura patria est.
    Nemo exulis in nomine vir bonus dolebit.
Natura etenim patria, non terra, bonorum.

            Iracundia ratio.
    A me extorqueat placido si trucem meipsum
Iracundia: subiget me sibimet ipsi.
Si me extorqueat habilem de truci meipso:
Reddet ratio libera me mihimet ipsi.
(5) Qua nil melius, nil propius bonum, ac beatum.
Nil affinius est magis opifici supremo.
Quoque esse queat citius fictus homo, homo verus.

            Malorum & bonorum mors.
    Mors dira timenda malis, est bonis petenda.
Illis mortem aliam parat: his bonam quietem:
Afflans monumenta novae intermortua vitae.

            Perpende diaria.
    Ne somnum cape nocte nigra ineunte, priusquam
Quae facta die fuerint, ter pendere cures.

            Homo homini vastitas.
    Cur vita bonis, brevior sese, ipsa fathiscit?
Cur ampla malis? omnia cur malis secunda?
[p. 225]
Cur conquerimur grandinis impetum? locustas?
Brucum? Eruca quid est tibi? aut rubiginis aura?
(5) An non homo fit homini hoc, peioraque multo?

            Factiones fuge.
    Non te Venetus, nec Prasinus, nec Incitatus:
Sed mens aureaque, animusque auriga gubernet.
Cui fatum flagra: vis rationis est habena.

            Manu coacta pura mens.
    Humanis mihi caedibus abstinere, sanctum est.
Si cogitur ipsa manus: pura mens maneto.

            Iuventus parta perdit.
    Detergit avorum miserabiles labores
Captiva sui, levis, inconsulta iuventus:
Gurgesque vorax. abeunt quasi bulla repente
Uncta. uncta haec patrimonia, que vorat libido.

            Providentia.
    Composta poli perpete vertigo rotatu:
Quaeque altisono cardine subnixa trionum:
Quaeque inferiore plaga devexa latet nos:
Haec omnia monstrat agi providente nutu.
(5) Et nil temere confieri: sed expediri
Sub lege sua quaeque, suo quaeque tenore.
Qui forte regi credidit: is forte regit se.

            Gloria praestamus.
    Vitaene vides quam pigra sunt pignora? quam sunt
Communia cum pecudum brutitate nobis?
Quare est reliquum, quam pote, comparare quae sunt
Suffecta corollaria: laus, gloria, fama.

[p. 226]
            Inania phantasmata.
    Coagmentatio vanida, copulatioque,
Phantasmata quas pariunt, cogitationum:
Quam multa parat misere, tam pauca reportat:
Se farcta, suique iacens erroris inanis.

            Audere & persequi.
    Si cum cortice natites, sine cortice nabis.
Si saepe bene incipias, nec perficere ausis:
Bona principium debile fortuna sequetur:
Plenaque manu dabit id, quod visa negare est.

            Abstine a potentiore.
    Ne cum spinigero stolidus luseris Ere:
Neu tu strepera strigili defrica leonem.
Nec, si conqueritur equus de pondere caudae:
Illi cupias vellere. Maximo in pericloes,
(5) Ne oblita tui officii calcitronis ira,
Queis carere vellet, illa te tollere nolit.

            Laborum comparatio.
    Quae, quot patitur mala peronatus arator,
Si dispicias: faciles tunc erint labores.
Iactetur in alto pelago quibus periclis
Infame caput Liguris, sive Lusitani,
(5) Triplex, quadruplex ludus, erunt tibi labores.
Orcum tibi militiae propone videndum:
Iam tum labor, haud labor est, sed quies, voluptas.
Sic digere, sic ardua momenta volutans
Haud unquam minus eris, atque ubi eris in labore.

            Caelestium oblivio.
    Qualis scatebrosa piger e rupe viator:
[p. 227]
Viridante cui tacito blanditur in umbra
Arguta ciens modulos philomela canoros:
Sudore, siti perditus ore excipit undam,
(5) Oblitus iter: celeri nocte deprehensus,
Quem fugerat, ultro novum duplicat laborem.
Caelestia sic qui recolit, mente maligna,
Hoc melle acido, lumine delinitus atro,
Interveniente tenebra opprimetur amens.

            Repetita de cupiditate.
    Quicunque sibi satis est: is dives habetur.
Cur unus homo pluribus auferat sibi uni?

            Malorum praeventio, & occupatio.
    Cur consenui citius, quam iuventa venit?
Cur sum puer ingenio, non moribus infans?
Oculatior in tenebris, in lumine talpa?
Vento ocior ad flagitium, & fulminis alis:
(5) Ast ad bona Callipides, somnium, podagra?
Quem non habui, quomodo perdidi meipsum?
Si sum quippiam: ah ubi sum? quis me ista docebit?

            Portus post hanc navigationem.
    Quam dulce fit, & suave: procul abesse periclo?
Nam quae Boreosum mare discrimina puppi
Molitur, ab alto scopulo cernere tutum:
Discrimine quod careas: est summa voluptas.
(5) Ah nos etiam, atque etiam turbidis procellis.
Quos fert rigidum mare, tempestatibus acti
Hic malumus esse? & procul hinc cernere portum?
Quem sola potest mors dare, & illa altera vita.

            Cuculliones.
    Lingua ignea: pigra manus, nisi sit rapiendum:
[p. 228]
Ventres saturi semper, hiatibus paratis:
Plenae Veneris turgida flammeae libido:
Mundi insidiae, mera corruptela ruentis:
(5) Crepitacula rancida: tintinnabula rauca:
Qui regna Dei non nisi pollicentur auro:
Scenae Tragicae somnia, sunt cuculliones.

            Duo mundi fiunt unus bonis.
    Mundus unus est bonis: hic hic, & alter ille:
Cui se specie, pectore, mente configurat.
Hic illius est portitor: huius ille portus.
Pravis hi duo sunt duo. Primus, est voluptas:
(5) Alter poena. Ita habent, nec habent hos, sed habentur.
Et sunt nihil his: nihil hi sunt eis vicissim.

            Morbus animae non sentitur.
    Qui morbus inest corporibus, movere sensum
Est aptus. At ille, animam qui affligit, & angit:
Cur non potis est animae sensum item movere?
Sed blanditur, & alit hoc melleo veneno?

            Boni omnes cives inter se sunt.
    Ne crede iugis, atque crepidinum recessu,
Neu fluminibus, neu maris aestuante tractu,
Rerum patrias, semina nostra dissipari.
Natura parens principium, omniumque finis,
(5) Una, atque eadem est omnibus, eadem omnibus una.
Odit Batavum, qui fore se negat Brittannum:
Et qui Italiae nomine contemnit Hiberum:
Et cui titulus Gallia despicit Molossum.
Est civis ubicunque sit, undecunque civis,
(10) Is qui bonus est. At malus est hospes ubique.

            Immortalitas.
    Si Mars furibundum facit: & Venus procacem:
[p. 229]
Si compositum Iuppiter: & Luna vagantem:
Vultusque meus vultibus est subditus illis:
Caeli soboles sumus immortalis: ut ipsum
(5) Nempe haud moritur, neque corrumpitur sub aevo:
Aevum potius pariens, & secula condens.

            Somnus vitae populator.
    Vitam mora dimidiam sibi devia somni
Sic lenificis lapsibus abradit ab annis:
Ut quam minimum tunc tibi sentias fuisse.
Tum quod reliquum est, vigili sunt somnia morte.

            Chorea virum dedecet.
    Si decet virum chorea: sic nere decebit.
Sardanapale colum cape: cape tela Camilla,
Sitque hic mulier tibi, tu vir clara virago.

            Repetita.
    Cur fabula plus moveat, plusque ficta veris?
Ast hoc sapiens haud facit: at debilis aetas.
Natura sui similes colligit, ligatque.

            Mundus distinet.
    Ut flumina stultus stupefactus uda spectat
Donec penitus fluctibus exhausta peractis
Siccum sibi dent iter. Ast ea perpete tractu
Sese subeunt, repetunt, fugiuntque, sequunturque.
(5) Illum noxque, famesque domat, vota fatigans.
Sic nunc metuenda mihi vis negotiorum,
Complexu implicita innumero, in seque voluta,
Verum impediunt iter ad secreta Tonantis:
Diraque fame torqueor, & premor tenebris.

            Virtutis repraesentatio.
    Ne sic teneram vegeto gaudere marito,
[p. 230]
Sub flore putes nitidam primulo puellam:
Nec sic reditu nobilis, unicique nati
Spe simul, atque metu ancipiti anxiam parentem:
(5) Quam cum species aurea virtutis amatur,
Aeternaque lux speculi, vitaeque futurae
Offert se oculis animi, spiritusque nostri.
    Haec musa mihi dictat: hic est noster Apollo:
Haec est Elice: cuius ab imminente luce
(10) Nox discutitur: Nec pelagus timet carina.
Illa absque quod est, nihil est. est omnia Virtus.

            Cupio dissolvi, & esse cum Christo.
    Iam iam satur hinc abes. Iam tetra venena
Me solicitant, ocius exilire vita.
Hic quid faciam: cui nihil hic potest placere?
An qui mihi displiceo, caeteris placebo?

            Excusatio.
    Si pro meritis bene, pro dignitate rerum,
Quaerenda mihi plena forent verba: fuisset
Vix una, puto aut altera linea exarata.
Sunt implicita, atque ardua sensa, sunt reposta:
(5) Sunt difficiles numeri: neque cuncta superbi
Admissa volunt. Patior: me exerceo: mitto,
Siquid nequeo: nec mihi displicet repulsa
Sic assuescere disco sub infimis ad alta.
Patientia nam gradus est, fortitudo sedes.


[p. 231]

Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber quintus.

VIvae faculae, fulgidulae aetheris nitelae,
Flammata Cherub, fulguribus cohors coruscis:
Et vos aliae, rapidos quae rotatis orbes:
Quaeque ingeniis hominum facta suscitatis:
(5) Mecum generis commiserescite, o, ruentis
Succenturiatus ut hic ordini ordo vestro,
Tandem vacuas expleat in culmine sedes.
Spirate, quot ad populos praecepta feramus.
    En nobis sua pectora Gotofridus offert,
(10) Vivida vegeto flamine Trinitatis almae.
Spirans Dominum mente, animo, cordeque Iesum.
Vestrum numerum aucturus in arduo recessu:
Inter facies varias, fera foedera mundi,
Hic tutus ab insidiis invidi tyranni,
(15) Clivum flammivomi rapidus anhelat Olympi.

            Excessus.
    Audite elementa ardua mysteria caeli,
Quae Spiritus almus Patre demissus ab alto
Dictat mihi sublimia sublimibus orsis.
    O fulgida lux aethere lucentis aperto
(5) Versatiliter rapido machinae rotatu,
Mihi pande sinus flammigeros tui recessus,
[p. 232]
Quibus incensus & ardeam, & ardore coruscus
Mentem renovem, nitida mutemque iuventa.
    O mi anime recentate bis, in sanguine Christi
(10) Semel, & semel in flamine Spiritus vigentis,
Tetrum excute noctiferae tibi nubis amictum:
Atque hauri nova semina felicia lucis.

            Perversitas.
    Perversum genus hominum, sententia siqua
Apte posita est, laudibus haud probabit ullis:
Aut ridens canere etiam mortuis iubebit:
Sibi tempora, & in tempore se amittere gaudens,
(5) Foedo saturum carmine, fabulisque fiet.

            Nulla fides.
    Sic nulla fides hodie, caritasque nulla:
Ut sermo frequens miseris mortalibus hic sit:
Ne fide tibi, ne aliis. qui fidit amicis,
Non fidit sibi: qui sibi, non fidit amicis.

            Fortuna.
    Quae principis a nutibus aura blanda pendet,
Rationem ea habet cum nitido, horridoque Sole.

            Sycophanta.
    Qui haec dixit mea Stoica praecepta referre
Partim, partim Epicurea (ut illa, quae poeta
Scripsit, caneret) nae misere is sibi est beatus,
Qui posse adamanta putat convenire asello.
(5) Sed rhetor inanis, nebulo, allatrator orci
Id schema sibi placitum noluit tacere.

            Livor.
    Livor tacitum subviridi colore pingit:
[p. 233]
Sermonem acuit, rabidis armatque venenis.

            Contemptor.
    Contemptor sibi quod facile est & expeditum
Pro nihilo habet in reliquis mortalibus ater:
Quodcunque supra est ingenium, suumque captum
Tanto magis eliminat: ergo semper excors.

            Maledicus.
    Si quem maledicta iuvant, maledicta iuvabit:
Pastus nomine, nomina pascet is vicissim.

            Captator.
    Qui principibus munera mittit, ille non dat:
Sed quomodo quit vapida mente foeneratur.
At saepe laros aviceps elusit hiantes:
Et saepe gripum polypus subdolum fefellit:
(5) Captans aliena itidem captabitur ipse.
Tanto rapiens iustius ipse erit rapina.

            Dare & accipere.
    Non est, accipere lucrum, aut semper dare damnum:
Sed temporis, atque loci vultus ista mutat.

            Clam facta.
    Quod quisque latere velit, cum fecerit: illud
Inter mala qui numeret, recta iudicabit.

            Imitare, ne invideas.
    Qui proximus est opibus, gratiaque regi,
Livore malo carpere, foedissima res est.
Quin te ergo paras similem, ut similem te amet ille?

            Aemulari bonos.
    Laudare bonos, sapientia prima videtur.
At quanto imitari melius, politiusque?
Verum superandi quibus est occasio nata:
[p. 234]
Qui non fecerit, exulet e limine mundi.

            In peius ruere.
    Quis non videt, ut scelerum plenissima vita
Se flagitiis superans exuberet atris,
Nec se capiat, nec capiatur universo?

            Vulgus.
    Attenta Deo pectora despicit profanus:
Prae seque omnia conspuit, & putat cloacam.

            Otium cave.
    Si linea ducta est hodie, cras altera currat.
Quod si heri vacuus fueris, depende hodiernus.

            Miseria quaesita.
    Annos patimur: sidera truduntque, trahuntque.
Altrinsecus opprimimur hostium ruinis.
Cur nosmet iniquo etiam prodimus labore,
Qui tartareae carcere servitutis urat?

            Eripe te ex affectibus.
    Mortalibus incendia mentis e ruinis
In portum Sapientia si suum receptet:
Felicem hominem fecerit, & Deo propinquum.

            Fraus Liguris.
    Quot spicas Libya metit sub sidere cancri:
Quot sunt tacito sidera lucentia caelo:
Quot fluctus maris Ionii, Ligusticique:
Struit insidias Ligur ad peiora paratus.

            Medicus.
    Discrimine nullo medicus bonus malusque
Aeque profitetur, eis & creditur aeque.
Stultos sic levis homines insania versat.

[p. 235]
            Immanitas.
    Si qua iniuria facta sit: hic silere durum est.
Si non sileas: durior est parata noxa.

            Simplicitas & opes.
    Divitias Deus abscidit a simplicitate;
Divesque, bonusque, simul vix manere possunt.

            Dei regnum & mundi.
    Frustra quereris, ringeris, eiulasque frustra:
Pravis quod bene sit penitus, bonisque prave.
Non regna Dei socia hic, atque regna mundi.

            Dies atri plures.
    Si candidus enumerabit dies lapillus,
Qui commoda vitae placido sole reducunt:
Nullus niger in litore luceat lapillus.

            Cautio.
    Est, quod caveas: est, quod & haud credere debes:
Ne suspitio maculet pectoris quietem.

            Adlatratores.
    Gaude quoties catulos adlatrare sentis.
Haud ima quatit livor. at excelsa liquantur.

            Charybdis civilis.
    Inconditus est animus, barbarus ferusque:
Sua qui prodigit, atque aliena concupiscit.

            Mundi fraus.
    Multum varius me timor exercet inanem:
Cum cerno, quid orbis mihi pollicetur: & quid
Ex pollicitis aliud molitur acerbum.

            Caritas.
    Quicunque videret maledicta, facta prisca,
Vere poterat dicere, caritas refrixit.
[p. 236]
At iam qui nunc videt addita crimina criminibus;
Vere poterit dicere, caritas sepulta est.
(5) At tu soboles caelitus electa, triumphans
Summitte tibi crimina caritate viva.
Solum haud perit hoc, quod dabis, & foenore reddit,
Tanquam acceperit, qui dedit, ut tu dare possis.

            Consilium ab omnibus.
    Audi iuvenum consilia, audiasque servi:
Si sunt senibus praestituenda, liberisque.

            Iustitia.
    Huc respice: quacunque rotans aureus orbem
Titan agitat flammiferas citus quadrigas:
Cunctisque locis, quibus intempesta silet nox:
Vis iustitiae evanuit: an redibit unquam?

            Aesopi Charybdis.
    Aesopica sententia fabulas frequentat:
Terram coopertam pelago fuisse quondam:
Pontique trientem absorptum impetu Charybdis:
Exorptum ab eadem iterumque alterum trientem.
(5) Si tertia vis ingruat: nil superfuturum.
Nunquam evenerit id tamen. Id timet Charybdis,
Ne dira Charybdis fori, ut exorbeat ipsam.

            Microcosmus.
    Qui mundum hominis speciem dixit esse parvum:
Norat cuncta animalia continere solum:
Vulpemque, leonemque, asinumque, scorpiumque,
Formicam, atque canem, rosomachumque, cicadamque:
(5) Ignavia quos, sedulitasve, diritasve
Titillavit, & illecebrae voracitatis.
Sola ast probitas hominis sunt pignora veri.

[p. 237]
            Supinitas.
    Cui Tantalus est fabula, culpatur avarus,
Ego vero puto veterem hanc convenire formam
Ei, qui leget haec carmina, nec sequetur illa.

            Consilium.
    Etsi haud egeas consilio: tamen decorum est,
Tutumque quid & caetera turba nosse possit.

            Gravitas.
    Esto gravis haud vultibus, haud fronte superbo,
Sed moribus, & iustitia, atque puritate.

            Constantia.
    Dic sic, quasi iuraveris: ut dixeris, hoc fac.
Nanque unus ut es tu tibi, caeteris hoc esto.

            Beneficentia.
    Regnes beneficiis bene, non procacitate.
Nam virtutibus homines serviunt libenter:
Formidabilis animi magnitudine alti,
Non horrore supercilii, malisque factis.

            Sapiens semper laborat.
    Vitam facilem sapiens comparat labore.
Ignavia in induciis invenit laborem.

            Poetae utiles.
    Lenocinium, & numeros aufer a poeta:
Quid tum nisi quisquiliae, ac difformia membra?
Fabella tamen allicit, & tenet misellos.
Quas fabula Troiae capit, & detinet aures:
(5) Has Troiae esse facit miserabiles ruinas.
Sic sese animus miseros transformat in ignes.
Sirenum puto blanditias esse poetam,
Queis captus amans animus consenescit aeger.
[p. 238]
Nec me scio quid faciam, cum semel recepi.

            Pulchritudo.
    Invicta tyrannis, violentaque est venustas.
Servire libet magis huic, quam iubere turpi.

            Virtus exulat.
    Matuta age prae te nitidos aurea currus:
Ut me videas in tenebris flere gementem:
Non esse locum exulibus virtutibus ullum.
Tanto magis enitere mens pura nitere:
(5) Et Marte tuo miseras fulcire ruinas.

            Affectibus impera.
    Si percitus ira placidam secas quietem,
De te subitas exige poenitente poenas:
Animique salo vegetus contraria tenta:
Affectus uti serviat, imperare turgens.

            Crimina vindicanda.
    Impune mihi crimina procedere poscens,
Quia sic alius supplicium non dedit ante,
Erro. supplicium quia si dedisset ille,
Non crimen ego crimine, culpamve foverem.
(5) Exemplo alius ne igitur hoc deinde peccet:
Poenas dare me convenit, & cedere recto.

            Odimus monitorem.
    Anguis vice stat monitor, reprensor ignis.
Natura hominis est rota: vix tenere possis.
Sic in se ruit, irruit, involvitur, urget.

            Animae immortalitas.
    Nostris animis si interitum fata pararunt:
Ut vulgus iniquum sibi somnians vacillat:
Quis non Trochili sorte frui malit inerti:
[p. 239]
Quam hoc miserae turbine confligere vitae?

            Idem.
    Natura dabit corpora si necessitati;
Virtus animos feret ad caelestia regna.

            Metus, spes.
    Vitae oeconomis est metus odiosa supellex;
Omni tamen est spes odiosior timore.

            Mors non timenda.
    Est exilium vita misella nostra caeli:
Quo patria nos evocat ad pios penates.
Optare pium est igitur haec solvere vincla:
Mutareque pacificis servilia regna.

            Idem.
    Nunc esurio, nunc satur eructo culinam:
Nunc dormio, nunc vigilans devolvor eodem:
Neque finis, neque principium reciprocandi.
Atque hinc dubitem solvere, tot flatibus actus?

            Astrologi.
    Non est penitus notio semota futuri.
Haud pauca videmus prius evenire dicta.
Ast hoc nebulonum vitium est scelestiorum:
Querum sessibus etiam subsellia callent,
(5) Ubi literulas miseri primulas docebant,
Scriptis temere publica mendacia mandant.
Queis creditur attamen, & cum laude probantur.
Tanta est stolidi plumbea vecordia mundi.

            Nitiobriges.
    Scis cui, quibus hanc libeat componere turbam,
Quam misera penes popularia iura labascunt?
Scis ergo cui liceat comparare tandem?
[p. 240]
Morti. Cur ita? dixeris: hine te trucidant?
(5) Haud hoc. sed velut omnia mors aequat acerba:
Sic colluvies sordibus haec inquinat aurum:
Atque aequat equis asinos, & regibus ortos
Componit agasonibus, & sacra profanis.

            Patientia.
    Si non pateris: hoc animi esse mollis aiunt:
Quid si patiar? aselli duritia vera est.

            Canis inter lupos.
    Vulgi in medio quid agam, turbaque nefanda?
Cui praeter opes caetera sic omnia sordent:
Mihi praeter opes colitur sic unica virtus.
Olim socii quatuor obtigere mensae:
(5) Quorum tres nitidi fuerunt flore Lyaei.
Quartus sobrius extitit, atque vapulavit.

            Rota.
    Furni soboles, lanii, salgamariique,
Sunt impositi misere cervicibus istis,
Quae nobilibus fortibus imminere suerant.
Haec tu Nemesis caelitus otiosa spectas:
(5) Quae non rumpis hoc, utinam rumparis ab illis.

            Rusticus in solio.
    Nil ridiculum magis est rustico potente.
Vultus sibi cum fingit, & os nobilis ore.
Cum thuribulo simius est verus ad aras.

            Honestum.
    Fallacibus in iudiciis torpet honestum,
Siquando utile prodiit, exeritque vultum.
Ast utilitas ubi sit, si dedecus affert?

[p. 241]
            Perversitas.
    Quam multa Deo possumus auctore probare,
Quae reiicimus: nec patimur bene esse nobis.
Quam multa malo consilio prava probamus,
Quae nos prohibent homines esse posse dici.
(5) Nec cura tamen illius, huiusve momordit:
Sed turget sua cuique malo bruta voluntas.

            Fatum virtute superandum.
    Fatis acidis, acribus, horridis, minutis
Erosus, laceratus, obustus, enecatus,
Rursus rediviva vigeo, nitens, iuventa:
Nec cedo, nisi ut fortior exurgere possim.

            Sordes civitatum.
    Toties populo cum mare comparatur acri
Cur non populi sordibus evolvitur achne?
Sed summa tenet funditus, ac cuncta gubernat.

            Pecunia pecudum est.
    Si dicitur a pecude ipsa pecunia: recte
Fiet, pecus ut habeat, quod suum vocavit.

            Mediocritas.
    Haec ima vides tenuis magalia plebis
Immitis iniqua rabie prodita fati?
Ne sublimia faciant te quaerere regna:
Queis nulla quies epulas, somnumve ministrat:
(5) Sed quae sitis indomito lacit impete rerum.
Extrema cave: mediis tranquilla triumphant.

            Similes vita & libri.
    Audens inhonestis numeris fundere versus:
Musisque pudicis maculas dare impudicas:
Lasciva quasi pagina sit, vita probata:
[p. 242]
Impurus erit, quod habet vas fundere suevit.

            Humanitas Deo proxima.
    Affabilitas ingenii pignus amoeni
Est, asperitas cerebri vena belluini.
Esse qui volet homo, homo erit, post deusque fiet.

            Vita haec tenebrae.
    Purpurea dies tenebris si cedit opacis
Ut caeci animis noctibus obruimur atris.
Cur cedere nox nitidis cum iubetur auris
Non insedit in animis lux sacra nostris.
(5) Sed carnifices removent, incubantque curae.
Prorsus vita nihil, nisi perditae tenebrae.

            Fati iniquitas.
    Si me quaerere forte quis intenderit usquam:
Non inveniet. Quomodo me invenerit ille?
Si non egomet sum potis invenire memet?
Sic dissimilis sum mihi: ne agnoscere possim:
Commeminisseve quid eram: quidve sim videre.

            Iustitia corrupta.
    Dirumpere terrae gremium: tota dehisce.
Ac forte satis non erit immane barathrum:
Ut iustitiae sorbeat putridum cadaver:
Cuius horribilis odor iam nubilat astra.

            Fatum inexorabile.
    Orat tenerum ver philomela ne recedat:
At surdum abit, atque aestibus urenda relinquit.
Orat rapidum fluminis impetum viator,
Ne se impediat: dum properat videre sponsam:
(5) Ast ille ruit lapidesque in fluctibus urget.
[p. 243]
Orat pelagus nauta, remittat ut furorem:
At saevit magis, ac magis, & spirat acerbum.
Quid profuit aras liquido thure calere?
Quid supplicibus sidera cumulare querelis,
(10) Si barbara faex me necat, & dolis venenat?

            Aetas irreparabilis.
    Iactat cancer, aranea, vernatio tergo
Districta, novo tergora suffecta nitore,
Effoetaque in aevum melius, commodiusque
Vitae reficit semina reparata supellex.
(5) Nos quid sequitur? quid comitatur? aut quid anteit?
Pueritia primum, puerilitas supremum,
Midium scelus, aut somnia somniique imago.

            Comparatio mentis cum sole.
    Phoebus viridem radiis illuminat orbem:
Momenta viri candida veritas loquentis:
Virtutis amor pectoris illuminat auram.

            Probrosa vita.
    Ignominiae perpetuis notis inusta
Est vita probrosis. mihi nulla vita probrum est.

            Mens constans tentatur adversis.
    Quanquam bene munita, bene instituta, firma
Compagibus, & subscudibus carina mentis,
Tentata tamen fluctibus, appetita nimbis:
Allisa miseriae scopulis, fessa fathiscit.

            Naturam studiis augere.
    Istos animi igniculos, seminaria ista,
Queis sevit agros ingenii beata, rerum
Natura parens, studiis augescere par est.
Aut splendor abit, perditus erugine tetra.

[p. 244]
            Vaecordia veterum poetarum.
    Si sic quoque per somnia matricida Orestes
Formidine tetra quatitur: pugna Deorum est:
Quod iussiit Apollo, fera si plectit Erinnys.
Tantum potuit veterum vaecordia linguae.

            Temporis dominus.
    Certis animus servus, & alligatus horis;
Mutatio si qua obtigit: illico labascit.
Fortis, dominus temporis, imperabit horis.

            Cura irrequieta.
    Odiosa quietis fuga, liberique motus,
Cura est: tetricus ianitor atque servitutis,
Mera pernicies excubat, incubatque menti.
Sed nec minus ignavia, & incuria torquet:
(5) Primum facie composita: inde hostis acerba.

            Hercule adhuc opus.
    Erymanthus, & Anteus, & Orcus, & Molossus,
Binique biformi agmine, trinique triformi:
Scyllae geminae: plurima Nebulonia proles,
Cum Geryone, Capra, sororibus Medusae,
(5) Nondum perierunt, neque victa conciderunt:
Si dispicias monstra ea, quae dicere nolo.
Possunt etenim caedibus antimuscidare.
Hanc da Latium: Graecula noluit sequi vox.
Monstrosa mihi fuit excogitanda monstris.

            Dibaphi & Libertini literarum contemptores.
    Dudum, haud ita pridem mala turbella coorta est:
Quae artes vario crimine clamaret inanes:
Sed cuncta, data a Flamine, suggeri repente.
[p. 245]
Pene omnis ibi concidit illa circularis,
(5) A se incipiens, se subiens, in seque recurrens.
Calcata Stagira: Lycaeum exulavit orbe:
Academia quasi Naenia glossaria veri
Delira habita est, & quasi ludibria vitae.
    Quae flagitia, haec quot mala monstra perpetrarint:
(10) Turpe, & miserum est scribere. erunt turpia verba,
Et foetida: quae turpia, foetida exarabunt.
Nunc ex dibaphis tribaphi subsistere facti.
Nec tot potuerunt satis esse lotiones:
Quin spurcissima foret haec sic mortua sordes.
(15) At nunc resipiscit meliore turba fato:
Ut desita deferbuit a calore tetro.
Artes redeunt: redeunt disputationes:
Florensque frequentatur imago veritatis.
Nanque in medio turbine constituta rerum,
(20) Excussa nisi ex acere, & ventilata surget.

            Flagitium mors.
    Digna facere morte, est misere eludere vitam:
Saturum esse fame: vel patria exulare in urbe.

            Simplex & prudens.
    Quod simpliciter fecerit ille, aut hic dolose:
Ne vero aliorsum accipe: verum indue utrunque:
Ne te hic fatuum, ne te ibi iudicem malignum.

            Exitus redarguit stultitiam.
    Rerum exitus ostendit agentibus supine
Prius abdita discrimina, discrepantiamque.

            Tolerantia.
    Patientia quanta est aquilaeque, milvioque,
Terras obeunti, ac maria, aerisque tractus?
[p. 246]
Quanto tolerant tempore ieiunia longa?
Nos mancipia, aut desidiae pignora vera,
(5) Suprema boni munera in otio putamus.
Ego vero ingenio, atque animo inquietiore:
Tam nihil agere hic, quam nihil esse, idem putabo.

            Non opera sed fine distinguimur.
    Magnus maxima despicit: id, quia nec ambit.
Sordidus eadem negligit: id, quia nec audet.
Menti nihil affinius arduae remissa:
Si tantum opus hoc dispicias, quod explicabunt.
(5) At fine alio hunc, hunc alio stare videbis.

            Stulti verbum, telum est.
    Stulto, aut furioso est animi vulnus ab ore:
Cui nulla queat post revocatio mederi:
Nullusve Machaon, nisi vulneratus ipse.

            In solis malis foeditas.
    Nullam faciem poteris culpare pudicae:
Nullam in sapientis corpore debilitatem.
Spurci geruli robora, digna laude nulla.
Nec magnifacias meretricium decorem.

            Inepti medici cum fabellis.
    Quidam omnibus in rebus, & omnibus loquelis.
In propositis omnibus, omnibus coronis,
Aenos modulo compositos ferunt, seruntque.
Verum ut sine discrimine, ita haud absque periclo.
(5) Illum modus, & quisquilias latens decorum.
Primum calidos deficit. in fine gelascit.
Hos ambitio turbida sermonis amoeni
Captos adeo provehit: oblivio ut ipsos
Perplexa sui, surripiat, destituatque.

[p. 247]
            Litigator.
    Benefacere cui nunc vacat? Est forum petendum.
Ni prodere malo bona, quot mihi paravi.
Prensanda mihi mancipia, atque verna emendus.
Nempe aliquid Hero nostri ut identidem insusurret.
(5) Placanda Libonis, puteal, toral, matella,
Ardenti cadi fulgure, perdice, saperda.
Obryza tamen plus valet alma crux Hibera.
Mittenda Deae serica, simpulum, catella:
Atque ipse monendus: bonus ut velit vir esse:
(10) Saccoque meo velle favere sericato.
Quod iam faciet blandicula uxore iubente.
Alioqui abiens, rediens pulverem screabo.

            Populi iudicium factiosum.
    Laudat populi colluvies sui profusum:
Et gurgitis alti acta, gulonis, aleonis:
Quoniam ad se ab ea stultitia multa relabi:
Lucro est. Sapientum studia odere profani:
(5) Quorum sapidis vocibus improbantur illi.

            Matura fama.
    Si cruda placent edita: matura placebunt.
Quin mansa diu, melius quam fresa coquentur.
Fama ex pluteo nil sibi furatur aperto.
Famae pluteus potius furatur acerbae.
(5) Capta ut leviter, leviter sic abiiciuntur.

            Sapientis error culpa est.
    Si me docuit nemo: rudis vacabo culpa:
Si nolo doceri: aut volo doctus, haud docere:
Memet culpa oneravero. Tum suum ad tribunal
Mea vita mei me capitis reum citabit.

[p. 248]
            Malis artibus ultro perimus.
    Artes alias inter, & hanc ravim caninam:
Proh quae una eadem candida, simul atra minatur:
Permulta, tamen praecipua interesse cerno haec.
Ultro hac prodimur, & spoliamur, & perimus.
(5) Inviti aliis trudimur, aut statim moramur.
Quis naufragium sponte adit, aegritudinemque?
Nemo aedificat tecta sibi, nisi coactus.
Aliae inveniunt difficili impedita saltu
Itinera: veluti vel medicus, vel alchymista:
(10) Sed ab hac pariturque, obiiciturque difficultas.
Heu lolliginis, heu polypi tholus nigrans. heu
Bis, terque Cotyledones, ut semel prehendunt.
Eheu veteratrix, placidae, aureae quietis,
Omniumque bonorum arida pestis, & ruina.

            Historion de harpyia.
    Thermon moriens: quem malefacta sic coquebant,
Ita habebant animi dubium, solicitumque:
Nulla ut penitus morte, nec hac, nec hanc sequente,
Nullis crederet artibus expiare posse:
(5) Comminiscitur facetiosiora Mimis.
    Compositum iubet in trahea suum cadaver
Abscisso humeris capite, & brachiis recisis,
Fractis itidem cruribus obvehi ostiatim,
Exempla sui talibus editurus actis.
(10) Quo sic populares simili nota perustos
Averteret a foenore, & impiis rapinis.
    Haeredem etiam lege sum damnat acerba.
Quae quisque bona postulet: ut (bona modo ius
Iurandum daret ille fide) redderet omnia.
(15) Quae caussa fuit: scripta bona haud bene ut perirent.
[p. 249]
Quasi iussa ab eo nulla sit extrema voluntas
Sic haeres adit tum bona: sic de male partis
Sibi constituit praedia: castella parantur.
Exit regulus imperio mero, atque misto:
(20) Qui olim pecori opilio: qui curvus aratro
Rapum, & rigidam e castanea esitabat offam:
Eius soboles nunc sedet in throno curuli:
Inflatus avitis pecoraria ora buccis.
    Nos regia proles, genus inclytum deorum,
(25) Illustre solum vertimus: infame tenemus,
Et litibus, & testibus impatibulatis:
Et furibus, & sacrilegis, veneficisque:
Tot Caesaribus progeniti, tot edituri:
Si stare bono sic licitum fuisset astro.
    (30) Nunc Aldebaram, Fomahant, Cingulum Orionis,
Cum Mercurio falcifer, ensiferque Mavors,
Infesta potentis facientes loca caeli:
Ostendere fastus, animique firmitate
Clarum: haec miserum sed fore claritudo monstrat.
    (35) Quid profuit igitur atavos habere magnos
Heroas: utrinque & similes deis parentes:
Si memoria eorum facit haec acerbiora
Quae, non mala, plusquam mala molitur Erinnys?


[p. 250]

Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber sextus.

AGe nunc animorum vaga lux ignea veri
Rectique: duo quae unica sunt pignora caeli:
Descende libens, sidereis cincta maniplis:
Mecumque propago ardua Caumontia qua se
(5) Ostentat ad immensa poli regna paratam:
Flammata Dei fulgure te caelitus infer.
    Iam non miseri quae sapiunt foedera mundi
Hic ima canes, liquidi per inania caeli
Subvecta, vehens animum hunc, calcabis olympum.
    (10) Procul hinc, etiam atque etiam procul este profani.
Hic vestra lues, vestra salus, neutra placebit.
Ni corda domet Dominus: molliat furores.
    Iesu bone, qui tenebras discutis teipso:
Spirantis acerba, innocui cruoris aestum
(15) Saulis revocasti animum: miserere precantis:
Mecumque vagas relliquias voracis Orci
Lectorum pius assere sedibus piorum.

            Invocatio Spiritus sancti.
    In principio principium pronus adoro:
Patrem in genito: hunc in eo: utrunque veritatem.
    Ab utroque Deus, Spiritus unus, unicusque
Productus, utrunque eia animis indue nostris.
[p. 251]
(5) Qui cuncta foves, vivificas, insinuatus,
Insertus, amor laetitiae, bonaeque spei,
Verax, opifex fidei vere, caritatis:
Te plenus ut haec caelitus audeam profari.
    Fallor? miser ut generis primordia nostri
(10) Contemplor? data munera ut abiecta recordor?
    An non fallor? ut se obtulit immensus Iesus:
Ut me erigat: ut me expleat: impleat canentem.
Quo nulla modo saecula prisca comparentur.

            Ad praesepe.
    At tu mea mens faculis caelestibus ardens.
Hinc aligeris radiis avecta Tonantis,
Duc me per agros, per mare, per rura, per urbes:
Ubi sunt Domini flammea vestigia Iesu.
(5) Me donec ab imis, pia, sordibus revulsum
Possis teneri cingere praesepibus Agni.
Ille urbe procul postibus exclusus iniquis,
Regni auspicia haec agitat sub talibus orsis.
Rex sordidulo David ex pastore creatur.
(10) Ex rege, salutem gregis hic pastor anhelat.
    O, qua te igitur maxime quaeritabo rerum?
Mens uno agitata loco consistere nescit.
    Hic primum: ubi laetitiam vagitus ovantem
Abs te ortam creet: & tenerum fletus iste risum.

            Discordia Christiana.
    Defleta vetustis, iterum novis querelis,
Regina poli, sponsa Dei, regula rerum,
Iesu domus olim, modo spelunca latronum,
Quondam iacuit lacerata hostico furore:
(5) Rursusque resurrexit ab impiis ruinis.
[p. 252]
Nunc unde salus, dividuae spesque salutis:
Quaenam Panace Asclepia, qualis Hygiea
Tollat corpore vulnera purulenta sancto?
    Non nunc alieno cadit impetu: sed eheu
(10) In sua viscera, non sua, sua dextera saevit.

            Taedium miseriarum.
    Rident mihi cur sidera? cur gemmea prata?
Fracto lacrymis, & stupido: quod immerenti
Nullae precibus caelitus impetrationes
Possunt senium diluere imminentis horae:
(5) Quae spem iugulat: quae speciem Dei fruendi.

            Opus gratia perfusum.
    In Gazophilacis gremium aera quae minuta
Depono quasi in cumeram granulum melinum.
Certe vilius atomo pulveris pusilli,
O Christe pater, structor opum, author, & auctor,
(5) Perfunde tuo lumine, gratiaque sancta:
Caeloque tuo aequalia, maioraque fient.

            Iesu nomen dulcissimum.
    Quis me irradiat spendor: ut audeam profari?
Quis praeit, ego quem sequar? & praeeam sequutus?
Quaenam insonuit mentibus, auribusque nostris
Vox, e supero lumine spiritus profusa?
(5) Nomenque novum, os quod Domini ultro nominavit?
    Accede anima, atque vide: conspicare gaudens
Dilectumque tibi, bona, teque diligentem.
    Surrexit quasi virgula Libani decora,
Surrecta: cui nullus inest undique nodus:
(10) Radiceque abyssum occupat, & vertice olympum.

[p. 253]
            Caritas refrixit.
    Sancta e Solyma, sed trepidans, in Hiericunta
Descende. Ibi reperies plurimos latrones:
Unde accipias vulnera, forsitanque mortem.
Verum tibi solatia nulla vulnerato.
(5) Non Samarium invenies, & minus Levitam:
Nec verba animum, neque res allevabit ulcus.

            Domine Iesu ad te ut veniam.
    Immense opifex, siderei rector olympi:
Qui das, adimis, quicquid in orbe, sub, supraque est.
Faustum mihi si, si modo ius, piumque, fasque:
Spretis, alii quae bona mirantur inanes:
(5) Falso titulo, ac nomine cognito doloso:
His exuviis, hac fame, & esuritione,
Putrisque ruina domicilii relicta,
Morbo, illuvie, exilio, vastitate, luctu:
Spirans loca perpetuae sperata quietis,
(10) Seram petit haec hostia fessa missionem.

            Cohaeredes Domini Iesu.
    Num te exilium finiet hoc, fine carentem?
Aversa bono mens mala te avertet ab ipsa?
Sed nec manus ista est brevis: & vides me ubique:
Et stat pietas eadem, qua mori cupisti:
(5) Denique Deus es. Sic ego sum Dei propago.
Haeres patris es: sic ego sum datus cohaeres.

            Purpura Domini Iesu e sanguine.
    O purpura regis, quibus expetita conchis:
Herbis quibus, aut vermiculis, quibusve coccis,
Hac luce nova, lumine fulguras verendo?
[p. 254]
    Ah, ah alia es: sanguinis ut micas nitore.
(5) Certe e sanguine. Sanguinis o benigna vena,
O sanguine misti latices: quibus lavacris
Natura stupet, tartara victa, mors necata est.
O qui maculas letiferas meas lavastis:
E heu lacrymas lympidi item meas lavate.

            Iesu bone tua merita.
    Ne memineris immense animi putris, iniqui,
Desertoris inutilis, erronis inertis.
Tu Sol oriens fulgidus, occidensque solus,
Mirare teipsum: tenebras ne aspice nostras:
(5) Quae in tam nitido fulgure non queant videri.

            Laxabo rete in nomine Iesu.
    Hac, quanta fuit, nocte parabili dolore
Frustra vacuos, ac stupidos labor fefellit.
Laxare tamen retia, te iubente, certum est.
Nox illa fuit: tenebris labor irritus ergo.
(5) Nunc luce iubente, irritus est metus timentis.
Nec deseret eventus amica vota certus.
Sed spem superat: ne dum animos expleat escis.

            Captivum animum solve, bone Iesu.
    Has ecce manus, hosce pedes dira catena
Si vinciat: id nihil est. Nam potest recidi.
Sed corda tenebris male compedita caecis,
Quis, Iesu bone, te sine liberabit orbis?
(5) Cepham video e carcere tetrico exeuntem:
Ut liber eum sic videam, maxime rerum,
Indue animum: me elue pedore nocenti:
Tecumque patris, da bone, possidere caelum.

[p. 255]
            Cohibe animi satagentiam simplicitate.
    Quonam usque dolebo, o Domine? quousque timebo?
Sperabo quousque, o Domine? audebo quousque?
Qui cuncta facis: cuncta paras: omnia donas:
Cur clamat Sophonia: malo premi innocentem?
(5) An sola via haec ad patrium ducit olympum?
    O iudicii immensa profunditas severi:
Quis te exhauriet agili cogitatione?
Vere es Dominus: nec tibi comparatur ullus.
Nugis igitur propriis servire superbos:
(10) Captiva tibi pectora regnare iubebis.

            Cum Petro super aquis.
    Si tu es Dominus (credo equidem, Deumque nostrum)
Ad te, bone Iesu, pie, me iube venire,
Suspendet aquis solidis vestigia fluctus:
Ni pulsa fides corruat, imminente vento.
(5) Tecum, Ecnephias, quid mihi? Turbo conticesce:
O Caure sile: Scythicis te involve pruinis.
Cenchron madidus. Dominus dexteram tetendit.

            Dimitte servum tuum in pace.
    O terque, quaterque senex visione felix,
Tecum me quoque, me trahe. dilecta Tonanti
Brachiaque, renatique animi fulgur apertum,
Orisque sacri decus, ac venerabile lumen,
(5) Lumen modo verum invenient. Cedo manum mi
In templa Novus spiritus excutit calentem
Phanuele satam. Nos quibus ambagibus urit?
Quae lux aliis oculis, mentibus profanis
Invisa, mihi fulgurat, intonatque mentem?
(10) Nunc principium est omnibus, omnibusque finis.
[p. 256]
Nunc emeritum mittere militem licebit.
Ah ah canibus hic ego cur feris relinquor?

            Statua Babylonis mundus.
    Aurea Babylonis statua est, somnia mundi:
Hanc siquis adorare negat, furente flamma:
Amentis iniqua uritur hic ira tyranni.
Quem, quid aliud esse putes, quam tuum furorem?
(5) Nanque ureris ubi ad solium vides sedere
Scurras, proagogos, tua quid? si tua non sunt?
At siquis adorat miser: igne pertinaci
Caeli uritur. Absumit is: irritusque non est.

            E superbia humilitas Nabuchodonozor.
    Eiectus, inanis, comitum comes ferarum.
Mea pastio foenum: mea laquearia caeli.
Amentia tantum meruit ferox, superba:
Ut rex Babylonis gregibus mistus oberret.
(5) Ut Scaliger inter pecudes, ferasque sudet.
Miserere pater. verbulum hoc unicum relictum est.

            Praesidium a Domino Iesu.
    Si me furor in caveam miserit leonum:
Praecludet eorum Deus ora devorantum,
Si sexta dies radians me invenerit intus:
Praesto est Abacuc cum epulis, sacciperioque.
(5) Quicquam deprecer, ut faciam, vel extimescam?
Ne deiiciar de grege veritatis almae?

            Nunc vero princeps sum in Iesu.
    Desiderii comites inquietioris,
Curae: quibus ad culmina me subveho caeli:
[p. 257]
Quaeso vigiles animum suscitate nostrum.
Efficite Dei memorem memoranda parantis.
(5) O sancta manus, o pietas manus ministrae:
Quae ferrea duri exilii vincula rupit.
Tandem mutilum, subrutum, ab impiis revulsum
Lapidem, reprobatum, caput anguli recepit:
Ubi fulgeret in perpetui tractibus aevi.

            Ego caecus, Iesus lux.
    Sum caecus ab ipso utero, plusque caecus, amens.
(Quae culpa parentis) veteris criminis haeres.
Tute ipse dies es. tu operare, dum dies est.
Ergo bene, semperque, operaberis: gravisque
(5) A luce tua dissita caecitas recedet.

            Cum Iesu puero disputante.
    Te quaerimus o sancte puer, foris vagantes.
At tu intus eras obsequio Patris supremi.
Perculsa stupet solicitis obruta curis
Turba senum. quis hic? Unde puer tot, alta novit?
(5) Ignota aliis, ardua sibi nota profatur.
Fabri hoc soboles? Nazareth hoc potest referre?
O nescia veri, scelerata, caeca turba,
Quae cernis nihil, aspiciens: auribus hausta
Haud intelligis. in medio lumine vestri
(10) Servator. Iesus stetit: & quaeritis ipsum?

            Paleas comburet igni.
    Ah non paleas, non acus hoc vorabit ignis:
Aut mox cumulo misere putrescet inerti.
Sed nos tritici, fac Deus, esse munus almi:
Lectumque tua in horrea congregetur alta.

[p. 258]
            Tolle grabatum tuum.
    Dic: tolle grabatum tuum, & ambula, simulque
Dic: me sequere: o qui via, veritasque, vitaque
Es, Patris Iesu soboles omnipotentis.
Tum torpor iners ex animo abscedet inani:
(5) Tum te sequar. In his tenebris nisi manum des:
Quis monstret iter? quis latus allevet gravatum?
Si usu veniat: miserum quis levet cadentem?
    A retibus, a foenore, publico telone,
A fornicis atri macula, a crucis cruore,
(10) A caedibus atrocibus, & sanguine Saulem:
Quot? quos, non placuit revocare, nec volentes?
    Nemo tam procul abfuit. omne tempus, omnis
Me sceleris locus heu monet: orcumque minatur.
    Magnum est, praemia ponere sed dedisse, maius.
(15) At iudiciis supplicium omnibus tremendum,
Iustum in meritum vertere, maximum, tuumque.

            Sibi quisque Deum fecit.
    O quando tuum non populum, tuum vocabis?
Cum te tuus hic deservit, nec esse curat
Sibi quisque Deum fecit: in anguloque cordis
Templum posuit: se, & sua dedicavit illis.
(5) Hic deliciis undique delinitus almis
Feriatur. hic amore turget, hic rapinis.
Ut promoveat melius pomoeria rerum.
Stertit semipecus hic: hic dat thura crumenae.
Non est pietas, non pietatis ulla imago.
(10) Stant turpia mendacia: veritas sepulta est.
Fit cauda caput: & caput esse cauda discit.
Fiunt epulae mors fera: mortisque ministra
Diris Scordiopharmaca suffulta venenis.
[p. 259]
Illusa fides: omnia venalia prostant
(15) Ut quenque rogem: vir bonus es ne tu? inquiet, sum.
    Ast Ilias is, ast erit is Lerna malorum.

            Cum Magis stellam sequar.
    Solis radiis lumina siderum silescunt.
Haec stella nitens inque die, inque nocte fulgens
Quod signat iter solis ad occidentis oras?
    O Persa, Magi nomina cui conscia fati
(5) Dant sidera: cui fata futuri ardua pandunt:
Iam carpe viam: iam tenebrae victor inanis
Sol ortus adest. Praevia Solis illa veri est.
Illam sequere: & vel prope, vel procul sequutus
Solem invenies, fulgidulum, novum, pusillum,
(10) Solis veteris Dominum, principemque rerum.
Cui dona vehis? cur triplici dissita septo?
An trina Deo munera sunt parata trino?
Num pro venerando redolens funere myrrha?
Hinc regis honores rutilo explentur ab auro?
(15) Tum thura Dei pinguibus altaribus halant?
    Ergo ego quid agam? quidve feram? pectora pura,
Genuaque, lacrymasque, atque sui conscia corda:
Mistas lacrymas laetitia, metumque spei:
Ut, quem optem, simul hunc verear: tremamque, amemque:
(20) Atque omnibus anteferam praesepia regnis.

            O Iesu, non sum dignus attollere oculos.
    Templo procul, aut etiam extra limina templi
Audi. Quid enim meruit Publicanus ille?
Vectigal an exegerat acrius, negatum?
Quid tum postea? an haud licet exequi imperata?
[p. 260]
(5) Fraudare licet? subsidium negare regi,
Armis, saturo qui vigil excubat popello?
Vix oblitus hoc crimine Publicanus ecce
Vix audet adire ostia, vix adire sacra.
Sed stans procul, & pronus in anguli recessu,
(10) Nec curva Tholi fornicis audet intueri.
    Ah ah quid ego? quid? sceleris cui nefandi
Plusquam omne genus obsidet inquieta corda.
Polluti oculi: foeda manus: caetera, quid non?
    O Christe deus, vera Dei sola propago:
(5) Qui talia nobis pius exempla canebas:
Miserere: tuique aperi mihi limina templi:
Sola ista manus hoc valet. Ut quid ima poscam?

            O me restitue redivivum.
    Cernens miserae moenia caeca Civitatis,
Quae nescierit tempora visitationis,
Quid fles? Rapidae te Pie si movent ruinae:
Hi sunt lapides, hoc opus, haec manus nocentum.
(5) Quid porro homines sunt nisi portenta nefanda?
Rursus paries hic redivivus integrascet.
Quin respicis huc? hoc manuum est opus tuarum.
Quod si semel obduxerit obrutum ruina:
Actum est. Iterum quis reparabile esse credat?
(10) O dulcissime nominis accentus amoeni:
O dulcis amor, dulce mei decus decoris.
Nate omnipotens, soboles Patris omnipotentis.
Desiderii meta mei, meta laborum,
Lapsum alleva, & hoc pondere sustine ruentem.

            E signis maior fides quam e scriptis.
    Heu monstra rebelli animo, cervice proterva:
Dicis Moysen esse tuum Deo loquutum:
[p. 261]
Id scireque te. quis tibi dixit hoc fuisse?
Sane legis hoc. Vera ea cur scripta videntur?
(5) Perverse vides: quodque vides, negas id esse.
Caeco reddere munera quis potest videndi?
Quis? quisve die corpora defuncta supremo,
Terra obruta, foetentia suscitare putri?
Nos nox siccine letiferis accincta tenebris
(10) Te amentem animi bellua circumvolat atra?

            Domine Iesu tuo nutu solo & vivam.
    Quae tecta satis magna vel ornata satis sunt?
Ut te accipiant, maxime, purissime rerum.
Quae digna satis hospite, quae digna tonante?
Te cuncta Pater unigeno, unicoque Verbo,
Cuncta ex nihilo maximus, optimus creavit.
Verbo, satis est, dic pie, mitissime Iesu.
Et mi omnia fient satis, & satis, superque.

            Filius hominis in me reclinet caput.
    Vulpi fovea est, qua catulos tegat, parata.
Nidum volucris qua struat, arbor arcet hostem.
Solus filius hominis, rex, paterque rerum,
Unam nec habet tegetem, quo caput recondat.
(5) O si mihi vis, vis aliqua in pectore anhelat,
Audebon’? ades. tota tibi haec pectora, quanquam
Immunda patent. minimo mundissime nutu
Pura efficies: facta, quasi tecta parabis.
Non ulla quies ut tibi, sed mihi quies sis.

            Heu donum tuum est vestis nuptialis.
    Vestem haud habeo rigida lege nuptialem,
[p. 262]
Ergo esuriens coetibus excludar ab istis?
Quin tu mihi das? quin volo discumbere tecum,
Vel nudus, egens. Frigore nunquid impotenti,
Ditissime, veste tua non teges perustum?
Haud sic suetus es. O facies Dei serena,
Quae quanta dabis, tanta habeas tibi, superque:
Postquam dederis pluribus, omnibusque plura.

            A Palinuro maius periculum quam a tempestate.
    Iactamur atrocis Boreae fluctibus atris.
Ast ipse soluto animo, securus amoris,
Somnum capiens, in mediis iacet periclis.
Rapido viden’ ut turbine, turbinumque gyro
(5) Involvat opertum mare caligine Caurus?
Tamen ille minas aliquando, animosque furentes
Ponet: placidum & se dabit, aut forte remissum.
At deterius perpetimur. Vide ipse quanta
Rector Palinurus modo moliatur arte:
(10) Ut letiferis miseri subruamur undis.
Et cessant tua fulmina? nec licet dolore?
Mutireque mors precium: mors perire nolle?

            Si tetigero simbriam.
    Si non potero accedere: at audire licebit.
Si tangere eum non liceat, premente turba:
At simbria tantum fuerit tacta: valebo.

            Feram, si tu impones.
    Impone crucem: nanque ubi sit, nescio: nec quid.
Impone: feram. leve fit, quodcunque probabis.
Si te sine: quis pondere me levabit illo?
[p. 263]
Promissa Petrus pectore servare calenti
(5) Anne evaluit? tumidis in fluctibus audax,
Idem pavidus factus, & impotens pericli,
Clamavit: & haerente manu perculit undas.
Natura pavens obstupet, haud cedere fluctus.
    Ad te veniam? quomodo, tu nisi vocaris?
(10) Quis me doceat: quid fueris, quid esque erisque,
Nisi tu? nisi cui tu dederis modum viamque?
    O mite iugum: o libera colla subiugata.
Nunc libera vere estis, & imperare fas est.
Regnum modo fit, quod erat servitus tremenda.

            Cruce mors victa.
    Arbor, foliis quae viduata, delibrata,
Celso capite ad sidera cognata resurgis:
Quo semine, quave insitione pullulasti?
Radice carens, frondibus, & cortice nullo,
(5) Fructum ut tuleris, qui patrium calcat Olympum?
Pars infima terram capit. ad sidera vertex
Affectat iter. brachia dispessa per orbem
Motu referunt, omnis & ostenta quietis.
Componens quibus omnia natura coercet.
    (10) Haec Thensa Deis aurea praeferenda priscis.
E carceribus protinus instat his quadrigis
Agnus, non sine sanguine, de morte triumphans.
Orci trahitur regia ferreis catenis:
Captivaque mors sequitur, mortua, interempta:
(15) Scissaque furens lurida Discordia palla.

            Caritas in me ex caritate Iesu.
    Ecce ut locus hic vix capit haec millia quinque:
Escasque capit sportula, quam puer ferebat.
[p. 264]
Ecce ut saturi nunc sumus. Ecce quae supersunt,
Longe pluraque, quam puer illa quae gerebat.
(5) O qui omnia de nihilo cum Patre creasti,
O me satura. faciem mi ostende benignus.
Tum non sitiam, aut esuriam: saturque vivam:
Sed sic: alios ut saturos reddere possim.

            Etiam si mori oportuerit, non te negabo.
    Procul arma vibrant tremulum, crispantque nitorem.
Lucet facibus tectus ager colore noctis.
Creber fremitus hostica vestigia pandit.
Adsunt properi, incompositi: ruuntque telis.
(5) Dirae facies vincula, mortemque minantur.
Orat Dominus. hos domitor gravis laborum
Arctis sopor aggreditur praegravare vinclis.
Quid me? maneam? fugiam? pernegem magistrum
Me nosse? prius terribilis portitor Orci
(10) Tollat medio e gremio telluris amatae.
Stat enim mihi conferre manum cum omnibus istis,
Petro duce: vel veniam satis omnibus unus.
Sin mitior Agnus vetat expedire tela,
Sitiens animarum reparabilem salutem:
(15) Patiendum, obeundum est. sequar in cruces, in ignes,
In tartara: quocunque meus se inferet Agnus.
Me spiritus huc. invida mors quid hinc revelles?
Terram: Dominus quam sibi pensabit Olympo.

            Ego sum lux mundi.
    Pare manus olim mea, nunc Dei vocantis
Menti rapido fulmine spiritus citatae.
Parete oculi: fundite lacrymae fluentum:
Quod crimina sordentia sit potens lavare.
[p. 265]
(5) Mens libera vinclis, celer, acrior ruente
Vel fulmine, vel fulminis impetu corusci,
Duc me per inanem vaga fulgurantis aulam,
Afflata Deo, Flamine ventilata sancto.
    O cedite nubes mihi, cedite o tenebrae.
(10) Quonam feror? in quae loca? iam patent recessus:
Quos cor prius exhauserat igneos anhelum.
Hac siste puer me aliger. At tu iniqua iustis
Iam terra vale, iam mare: iam valete noctes.
    O lux mera salve: pede quam peto secundo.
(15) Hos sanctifica versiculos Pater quietis:
Quos dat lacrymosae tibi filius parentis,
Prostratus ad aras tepidas cruore sancto,
Dulcissime fons pacis, Iesu, Iesu, Iesu.

            Dum lucem habetis.
    Animalia nunc egelida noctis in umbra
Mulcent gravis incommoda lucis aestuosa:
Quae Sirius impegerat igneis procellis.
Tum bos ab aratri operis, a coho solutus
(5) Quam dente totondit, latere quiescit in herba.
At cura sedens urit in ultimo recessu
Mentis, vigili turbine concitata corda,
In luce perenni rediviva, fonte puro
Lucis: mera lux qui micat immensus Iesus.

            Pacem meam do vobis.
    Qui pace ligasti omnia discordia blandis
Litibus: ut amore novo composta coirent:
Cui pacis bona placidae servanda relinquis?
De iustitia dicitur, ut se abstulit exul.
(5) De pace nihilominus: extat illa nusquam:
[p. 266]
Non in mediis urbibus, aedibusve privis.
Quin dissidet intus sibi, qui foris quiescit.
Sic ambitio, sic rabies cupiditatum
Contudit animos, corpora torta contrucidat.
(10) Mundus hic igitur quod dare non potest iniquus,
Da tu pater: & miseris assuete vocari,
Assiste vocatus mihi, pax dulcis, Iesu.

            Unus e catellis sim.
    Plusquam canis, ac tetrior omnibus Molossis
Heu sumque, fuique: amplius ah ne is esse pergam.
Oro miserere optima maximi propago.
Non missus es ad barbarici greges tumultus.
(5) Scio. verum & scio: te Domino ut tui catelli
Deiecta cibi frustula culligant minuti:
Vel mica satis: vel si etiam sit umbra micae:
Ieiunumne me abegeris hinc, famelicumque?
Ah ne facias. Deficiam: ex via priusquam
(10) Me collegero: tu mihi sisque caussa mortis.
Tantum respice: nec lacrymas sperne precantis.
Sacrosque pedes, sacra vestigia osculantem
Admitte libens: nec vacuas preces miselli
Dimitte. Deus nanque, Deus maximus es tu.
(15) Nec te melius, mitius, altiusve quicquam
Est, fuit, erit, omnipotens mitissime Iesu.

            In transfiguratione.
    Solis facies, texta nivis luce coruscant.
Vox terribili caelitus intonat fragore.
Tu filius, aeterna Dei vera propago:
At non genitore minor, maiorve parente.
(5) Sed nec prior, aut posterior. Patri coaevus,
[p. 267]
Par, similis, & aequalis: ab illo alter & idem.
Immense Deus, fine carens, principioque.
In tempore factus, dominus maximus aevi.
In virgine pura mora. de virgine pura
(10) Est exitus. in dubio natura pependit,
Quaerens: quomodo possit hoc esse, nec fuisse.
Eadem ante, eadem inque exitu, ab exituque virgo.
Et nunc patrii propior confinia caeli
In monte, recenti igneus ardore nitescis.
(15) Nec ferre nova possumus incendia mentis.
Ita nos subiens excutit oblivio rerum.
Haec ut reliquo nunc loca praeferamus orbi.
Hic trina tabernacula construenda Cephas
Orat, precibusque monet, nesciens quid oret
(20) Sic, sero paratam ille poli praeripit aulam.
O Petre, Petre, incolumi quid petis magistro,
Decreta tibi praemia, festina reponi?
Heu quam aspera, quamque alta videbitur via illa!
Quanto tibi cum sanguine superanda reposta est!
(25) Felix quem mora promovet, haud taedia conflat.
Id, tantum aberit, ego ut fugiam, vel expavescam:
Desiderio ut percitus incendar inani:
Vitam miseram fundere pro nomine Christi,
Toties temere expositam furialibus ausis.

            Da tributum pro te & me.
    Quisnam ille, cui se pedibus sternit eunti
Solidescens mare? flamina cui iussa silescunt?
Miroque modo pelagus suggerit tributum?
Accede: creator iubet. O disce capi, quo
(5) Det pro capite aes, quem geris in ventre staterem.
O magne Deus, sic emis hoc caput verendum,
[p. 268]
Mundi precium? hoc precio at vendetur acerbo.

            In tuo nomine mecum me congregari.
    In nomine Iesu, quoties duove, tresve,
Pluresve volunt pariter convenire: certo
Horum in medium intervenit, & perstat Iesus.
Mecum o luceat iam mihi convenire, sancto
(5) In nomine vestro pie, mitissime Iesu.
Mediumque mei pectoris infusus anhela.

            Purifica me domine Iesu.
    O fons pietatis, dator omnium bonorum,
Plena patris imago, patris imaginem reflectens.
Concordia, quae similis, & aequalis in uno
Conflata Deo: atque unica ab utroque voluntas,
(5) Est spiritus almus, anima, portitorque rerum:
Quo cuncta vigent, habili compage cohaerent.
O Christe tuum vegeti Spiritum decoris
Infunde meae tenebris, turbinique mentis:
Lentumque situ desidiae excita veternum,
(10) Ignavam animi marcidi, & otiantis umbram.
Extingue rapinaeque faces, facesque rixae,
Ipsique sibi invidiae fomites nocentis,
Plus semper habendique cupidinem calentem:
Turgentia fastu tetrico corda superba,
(15) Incensaque prurigine curiositatis.
Mitem rigidis effice, mitibus benignum:
Pro te neque sceptrigeros horrere tyrannos:
Flentum neque contemnere pauperum precatus:
Grato, ac facili munere subvenire egenis:
(20) Spirare mera denique dona caritatis
Et, quae saucio in animo est dura difficultas:
[p. 269]
(Nam quid tibi difficile est, omnium creator?)
Averte reciprocantis ab ultionis aestu, &
Dimittere da debita cuncta debitori.*

            Destitutum a mundo ne destitue.
    Quid me faciam? si nisi sum pulvis, & umbra:
Si flat Boreas: si neque sol adire curat:
Iam differar: & tenebris involvar amaris:
Aeternus ubi gemitus, stridorque nocentum.
    (5) O vena perennis radii, patris Iesu,
Splendor, tenebrosi nitor altissime mundi:
Solus potes, & (sic puto) vis solus. in umbra,
Herroreque caecae cooperta corda noctis,
Fulgentia compone tuae lucis amictu.

            Da & mihi, domine, qui sero veni.
    Hic mane sub imo excutiens munera somni,
Urente die sustinuit pondus, & aestum.
Ille meridie substitit: hic luce ruente.
Aequale tamen dominus praemium reponit.
(5) Spes est igitur sic, quasi pessimo latroni,
Lentum quoque nunc quem putris ignavia vinxit:
Adhibere manus qui nequeo velle labori:
Sic quasi in opere adfuerim: sic, quasi in labore:
Mitemque, piumque mihi repositurum Iesum.

            Admirabilis conversio Pauli.
    Quisquam potuitne, imperio fruens supremo,
Princeps operis, consilii, potens potestas,
Demittere sese, adque gradus periculorum,
Adque necis acerbum stimulum, probrisque plenum?
    (5) Quo Saule ruis? cur domini iura relinquens,
Fis servus? ubinam didicisse te docebis,
E re esse tua? in melius vertisse tuam rem:
[p. 270]
Si pro iis pereas: tu quibus imperare mortem
Solitus fueras? Quis id ullo credet in aevo?
(10) Ah ah tenebras discutit ipsa lux Iesus:
Ut regna, sua ostenderet: illa servitutem.

            Nolentem servare tuum unius.
    De me tibi, de te mihi, quae dicere possum,
Tu suggere: nanque ego mi promittere quicquam?
Cum me memini: cum tua promissa recordor:
Quae conciliat spes, timor haec dissipat amens.
(5) Hinc iustitia, hinc pietas, hinc facta nefanda.
Vincat tamen id, quod potius, potentiusque est.
Servare, Dei proprium est: at perdere, mundi.

            Qui maior est vestrum.
    Maior volui: maximus esse concupivi.
Quid restat? nisi minimum me velim, ac ministrum?
Ut sic doceas crescere me, diminuendo.

            Fili David, miserere.
    Haud corporeis oculis, corde, mente capti,
O fili David, o miserere caecitatis.
Quid vociferari prohibes invida turba?
Tibi nil adimit: nihil hinc de tuo recedit
(5) Demenso. Ille ubi iusserit, illico tacebo.

            Ecclesia venalis sacrificulorum.
    Osanna, Dei filius, imperator orbis,
Pacis pignus, initium saeculi futuri:
Altissimus, acerrimus assertor olympi.
Ah nonne vides, ut tua venalia templa
(5) Spernunt rigidi funiculi tui flagellum?
Et si liceat, denique iam tibi minantur.

[p. 271]
            Quomodo sicut meipsum.
    Quo pacto fieri queat, ut quasi meipsum,
Sic alterum amem? denique non posse videtur.
Sane non, vacuisque fide, rebellibusque,
Quid? se vacuefaciens, exinaniensque,
(5) Non Agnus amavit miseros magis seipso?
Si membra hic sumus illius: ille omnibus unus:
Nos corpus in uno sumus undecunque, ut unum.
Non una putans, sed sua, non unus abibit.

            Zizania.
    Inter segetis legitimae germina dia,
Heu quae sata sunt magnifici tui laboris:
Sine semine cur vacuis consurgit aristis,
Infelix lolium, & facies tristis avenae?
(5) Frumenta iacent: vix caput exeruntque sulcis,
Fraudata soli genio, liberoque succo.
Sese lolium surrigit, evocatque in altum,
Spretis operis, potius his, potentiusque.
Quae sarcula, quae marra, bipalium, ligones
(10) Hoc tollere possint? nisi radicibus imis
Vulsis etiam tritici. tanta sunt avenae,
Sunt tanta feri lolii incrementa profunda.
    Huc sancta manus Christe: tuo benigne verbo:
Verbi seminiumque tui, tuique nutis
(15) Obsessa mala lolii sata perditione
Sevisti unus, & eadem vindicabis unus.
Rex omnipotens, amor, expectatio, meta,
Mea spes, meus ignis, meus ardor, mea vita,
Altissime, fortissime, sanctissime Iesu.

            Pernicies pullulascens.
    Precium ex vitio, ex odio gratiam requiro:
[p. 272]
Pro supplicio veniam, diritate amorem:
Vulnera vulneribus reposita, scelera sceleribus.
Saniem sanies occupat. Ergo unde cicatrix?
(5) Obducta quidem occalluerat, te opem ferente.
Ego, ego aperui, vomitum hunc, ut canis, frequentans,
Ut scrofa volutabrum, ut adactus aestus undas.
Constringe manus: scabies ne rupta cruore
Crudescat: Iesu bone, spes una bonorum,
(10) Fulcrum unum, miserabilis unicum ruinae.

            Revoca me domine Iesu.
    Promisti optime: nec tibi fas fallere quenquam:
Mecum ab initio fine sub ultimo futurum.
Quare ergo relictus, oberro horrenda viarum?
Me nescio: te non memini: utrunque fefelli.
(5) Siccine bone Iesu, pie, mitissime Iesu,
(Ut credo) vocatum haud revocas, verum abiicis: atque heu
Triste tui desiderium, ac mei relinquis?

            Ad Iesum convertere hypocrita.
    Albata sepulchri facies, quid intus arces?
Hic horribilis foetor, abominabilis nox.
Admittite solem mea pectora imminentem.
Ne forte si eum admittere postea velitis:
(5) Aversus agens alio flammeas quadrigas,
Vos destituat. tum pluviis, typhonibusque
Sitis praeda gelida tempestatibus atris.

            Ingrati querelae.
    Non esca tibi praedita, cum fame perires.
Non potus aquae gelidae, cum sitis necaret.
Non hospitium peregre devio paratum.
Non tecta tibi, vel miseris, pectora pannis.
[p. 273]
(5) Infirmus eras, nec tua vota visitavi.
Pedore, situ carceris obsitum reliqui.
    Quorsum ergo scelerato animo arduae querelae?
Lamentatio, lacryma, fletus, eiulatus?
    Ingratus, iners, tumidus, sermonis amari
(10) Iudex iudicis omnipotentis impotens tu?
Coopertus atroci cumulo exprobrationum,
Audesne rogare, roganti quod obnegasti?

            Ioannis baptismus cum Iesu gratia comparatus.
    Haec est aqua, quae ruit hinc: post nulla recurret.
Quae nec foetida crimina Sodomae lavabit:
Extinguere nec potis est incendia dira.
    Illa omne genus flagitii tollet ab orbe
(5) Quae tetra necabit rapidae murmura flammae.
Ab se exiit, in se habitans, ad seque revertens.
Quam spiritus acer, superi culmine caeli
Fusus, perpetuo comitabitur triumpho.
    Hanc hanc cito oportet minui: at crescere fontem:
(10) Qui caelitus alti gremio Patris profusus,
Non imbris egenum sitientem eluet orbem.
Qualis fons ab initio, qui rigabat arva:
Cuius scatebris vivificis perennis haustus
Terrarum sola frugifera prole nitebant.
    (15) O egredere e scatebris sanctissima Lympha.
An nonne vides sceleratis perusta flammis,
Enecta siti ut facies universa terrae,
Fructus gremio se negat amplius daturam:
Ni rore pluas de supero benigna iustum.

            Suspensus animus ex conscientia.
    Quid parturit hoc iudicium? dissimulansne,
An pollicitus veniam tandiu silescit?
[p. 274]
Ast ego gravius, graviusque in dies laboro.
Crescuntque ulcera, vermiculantque negligendo.
(5) Quin addita sunt & nova, foediora foedis.
Si nullus veniae est locus: & perire oportet:
Quanto melius sit periisse, quam perire?

            Contemplatio primae creationis.
    Puncta ima vagi, minimi momentaque lapsus,
Maiora mea qualibet explicatione,
Quis comprenderit, animo conceperit audax?
Solus tibi tu notus, & illa nota soli.
(5) Haec cuncta potens, cuncta simul Pater creasti,
Non temporis in spatio, ductulive tractu.
Quaecunque igitur legimus de creatione,
Digesta fuere ordine visionis almae:
Quam mentibus aligeri sustinent ministri.
(10) Finita cohors, tractibus obnoxia rerum,
Simul haud potuit capere id, quod fine carebat,
Et principio. Quanto igitur minus sub ima
Hac caligine nos: quibus illa scripta constant?

    Hic te video temporis haec regna creantem:
(15) In te video postea, quod tempus habetur:
Et quod temporis ancipiti nomine fertur.
Post hinc refluo reditu, circulo reflexo
Mens nondum satura in tua vestigia torquet:
Te concelebrat, colit, admiratur, anhelat.
(20) Huc spiritus ardens, vagus, immensus, opimus,
Agitans omnia, cuncta fovens, tota ministrans,
Perducit, vehit, expedit, atque explet inanem.
Quae praesentia numinis hoc pio favore
Ventura tui gaudia praevenire fecit.
[p. 275]
(25) Non Aetna voracis vomit incendia flammae
Maiora: minor de Lipare furit tumultus:
Quam quibus ardeo facibus: quam quibus peruror
Desiderioque tui, languidoque amore.

Magni soboles, bone Iesu, vera Tonantis
(30) Dissolve pius carceris hanc benigne molem.
Utquam faucibus horribilis ferae diei
Exempsti: eruta subvolet in sinus beatos
Gelidula animula, vagula, miserula civis olympi.

            Da fidem. donum ea tuum est.
    Cur te foris hic quaerimus? aut quid hic hiantes,
Intus saturans alios, spe ludis inani?
Mater tua, fratresque tui, tuique servi
Expectamus, ut exeat hoc lumen ab ore.
(5) Quod si ille tuus frater, & illa mater est, quae
Praescripta Dei sequitur, paretque iubenti:
(Donum alma fidesque tuum, caritasque donum est)
Nos fac (liceat, liceat si mihi precari:
Aures liceat precibus reperire promptas)
(10) Fratres. Erimusque, & faciemus id, quod instat.
Ne nos modo, ne desere, firmitatis auctor.
Constantia cui, quicquid habet, debet id omne,
Iesu petra firmissima, solidissima Iesu.
Tu scala Iacob. Scaligera innixa propago,
(15) Tellure relicta, poterit scandere caelum.

            Solius Dei vocatio.
    Quem composito ficta, sedens ardua, vultu
Falso levis ambitio supplantat honore:
Quem torquet atrox ignigenae ultionis aestus:
Quem luxuriae mollia subruunt venena:
[p. 276]
(5) Ex hocce luto iam quibus artibus, quibus Diis
Quo denique conamine subtrahet se ipse?
Mutabit enim quid, quod ibi insitum sit illi?
Nil est solidi subtus: ubi innixus, inhaerens,
Possim excutere pondera criminum prementum.
(10) Si nullum mihi tenebris sit lumen in atris:
Unquamne meo de gremio emicabit illud?
Non fiet. neque enim est ibi. Qui prima dedisti
Elementa rudi: me ad tua qui regna vocasti.
Quem scimus ita, atque ita nos scire praedicamus:
(15) Saulis abstulisse caecitate caecitatem:
Solus revocabis, renovabis quoque solus.
Solus Deus es: solius haec Dei potestas.

            De solo Iesu Patrem agnoscimus.
    Patrem invoco: quis me docuit, Patrem invocare?
Nisi sola Patris soboles, & Patris imago?
Quo fulgure mentis famulus cernere quivit,
Quae fulgura mentem ignibus obruunt coruscis?
(5) Cuius lumina sunt tenebrae, perinde crassae,
Ac Cimmeriis populis fabulosa nox est.
Cuius lumina tam bona, tamque acuta sunt, quam
Crispis radiis lumina noctuina solis.
    Unum speculum speculi est illius, pari par.
(10) Uno e speculo possumus, at parum, videre.
Sunt aenigmata caetera, Sphingeae figurae:
Quas unus luet Oedipus in nomine Iesu.

            Signa nolo, fidem peto.
    Si credulus ipse potest cuncta ferre de te:
Quod saepius Evangelium tuum recantat:
Ut motum etiam montibus imperare possit:
Istaec alii faciant: cedimus libenter.
[p. 277]
(5) Tantum mihi sat credere, quod Dei propago es:
Quod me, veniens, moriens, & morte resurgens,
Sola pietate tua motus & parentis,
Aeterno obitu victima sancta liberasti.
    Miracula quid faciam: aut facienda reposcam?
(10) Mirum mihi quid magis, ac surrexe cadaver,
Quod putruerat, quod erat iam in faucibus Orci:
Et perpetuo vivere caeloque reponi?

            Omnis laetitia a domino Iesu.
    Si tristitia pro te animus meus laborat:
Haec vera mihi gaudia, sed maxima, sunto.
Nam gaudia, quae te sine sunt, moeror acerbus:
Uberrima laetitiae vera vena Iesu.

            Iesus mihi omnia et.
    Quo me orbis magis, ac magis involvo procellis:
Hoc te, bone Iesu magis, ac magis relinquo.
Te sicque relinquens, video a meipso abesse.
Mundi illecebra hinc me quatit, excutitque quassum.
(5) Excussus amorem excutio, excussus amor me.
Tu nil nisi amor es merus. Alta vis amoris
Ad servilia patrio deduxit olympo:
Cum pro me morereris: ut inde viveremus.
Hinc hinc. Omnia sunt mihi nil praeter Iesum.
(10) Ipse est omnia: & omnia sunt nihil sine ipso.

            Ne iudicio, Domine, sed misericordia.
    Ne iudicio famulum confunde severo:
Pro iudice qui factus es, acer advocatus.
Auresque tuae precibus sint meis apertae:
Auresque meae iussibus hic tuis fideles:
(5) Verissima vitae, animae lex, regula Iesu.

[p. 278]
            Iesu nomen.
    Non est aliud gemino sub fornice caeli,
Sub utroque poli cardine, quam nomen Iesu,
Quo certa salus maneat, spes certa salutis.
Ergo mihi te da Pie sic posse vocare:
(5) Humani generis amor, sartatecta, portus,
Asserta quies, praemia gratuita mundi:
Iesu pie, Iesu bone, mitissime Iesu.
Nil addo. Capis omnia. Sat Iesu, Iesu, Iesu.

            Iesus liberator, servator.
    O cunctarum adamantina concordia rerum,
Compone mei murmura fluctuantis aestus.
Pacasti omnia veniens: quae superna caeli
Quaeque infima erant tartara, quae superque terram.
(5) Exit Barabasne? quid es? nonne liberator?
Hostes, Caiphas factus amicus, & Pilatus.
Solus populo sufficis unus universo:
Tandem denique quid, nisi servator, Iesu?


[p. 279]

Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber septimus.

Nova mens, nova lux, nova vis, immensa voluntas
Quam ciet, acta Dei ardua spiritu supremo:
Audebis inaccessibilem, fine carentem
Et principio, numeris astringere sanctis?
(5) Cui esse sibi sufficit, efficitque cuncta.
Nusquam ambitus est: medium nullibi, & ubique.
Dices: esse bonum sine qualitate. fuso
Extensio nulla est. Sine quantitate magnus.
Cuius velle, potentia: cui opus voluntas.
(10) Intra omnia, sed non tamen inclusus in ipsis.
Extra omnia, sed non tamen exclusus ab illis.
Sic, intimus haec, quae regit. extimus creavit:
Istisque suum, atque sui induens sigillum,
Differre facit: quae facit omnia a seipso.
(15) Usura placet: non tamen ullius avarus.
Nullius egens, gaudet: ubi sibi lucratur.
Ut sustinet omnia: fert, nec subtus habetur:
Excedit ita, & superest, nec libratur illis.
Regnat ubique sine loco: sine tempore semper.
(20) Immobilis absque statu: pernix sine motu.
Extra omniaque omnis: sine partibusque totus:
Immutabilis, etiam cum caetera mutat.
Sibi consimilis, dissimilis huic, & illi.
[p. 280]
Absque labore regens. sine litibus patronus.
(25) Sine merce opifex. sine dispendio creator.
Sine nocte dies. Sol sine limite occidentis.
Invictus sapientia. Inaestimabilis vi.
In consiliis terribilis. pius rogatus.
Mitis supplicibus. patiens. sero severus.
(30) In quem nulla cadit penitus necessitudo.
Principium sine principio, absque fine finis.
Cui praeteritum non abit, aut adit futurum.
Ante omnia, post omnia, totus, unus. Ipse.

            Non potest alia victima.
    Sanctissima tetri hostia purissima mundi.
Non vitulus obit, non aries, nec hircus aras:
Foedumve pecus crimina foeditatis aufert.
Carnes pro anima? nidor is an Deum probabit?
(5) Nequaquam. Animam pro animis sed dari necesse est.
Aequalis erit reddita poena talioni.
Pro stipite stipes: pro homine homo, novus vetusto.
At non satis, offensa Dei pectora quisnam
Placare potest alius, quam Deus benignus?
    (10) Ut servum redimat pater: obtulisse natum?
Purum sine turpi macula, sine macula ulla.
Cui nec dolus inventus in ore veritatis.
    Coram se tondentibus obmutuit Agnus.
Caesus streperis alapis, consputus, onustus
(15) Onere, heu cui onus fuerit mox futurus ipse,
Rex regum, Dominus dominantium, creator.
Lacer, heu, regia tempora spinea corona:
Fixusque cruci, scelerati more latronis,
Nullum gemitum, nullaque vestigia vocis
(20) Ex ore dedit: pectore & immotus inhaesit.
[p. 281]
Oblatus, quia voluit, sustulit pericla.
Quosque ego merui, pertulit innocens dolores.
Vibice sua a me rigida arcuit flagella.
Tendens sua brachia, pendens inter iniquos,
(25) Ad regna sua hinc nos vocat, orba servitute.
Surrectus in altum mihi sustinet ruinam.
A terra editus omnia traxit ipse secum.
    Anima, quid attonita stupes? Haud potes iacentis
Telluris amare iugum sordidum dolosae:
(30) Amplexuque (quod expetis) apprendere caro
Affixa cruci pectora sublimis Iesu.
    Quod si nequeo tollere terrestria membra,
Natura suo sed iacet implicata nexu:
At me lavet illa beati sanguinis unda:
(35) Cuius liquidum subiens mens usta fluorem,
Mole nova superevolet: & se inferat astris.

            Ure me sancte Spiritus rore tuo.
    Concordia patris, unica concordia nati,
Immense veni sanctificator, expiator,
Producte reciproce communicatione.
Paraclete, tui iaculi mucrone corusco
(5) Consaucia: amoris & igni incende gelatum.
Ardor celeberrimus aegrae illabere menti
Consolatur, & hospes pie, flamma caritatis.
Me rore voluptatis inaestimabilis, me
Torrente riga perpetui vena fluoris:
(10) Unda, ignis, simul omniaque, omniumque, fomes.
Nato, & Genitore fruar Spiritu recepto.
Tres, unus Deus eritis, qui estis, & fuistis.

            Ne me excusem monitus.
    Si fructificandi fuerint tempora fico:
[p. 282]
Quaeras: dederit. tempora si talia non sunt:
Quid fructum petis: aut sterili accenderis ira?
Ignotum tibi non fuerat: tempore verno
(5) Nondum imperium veris in aestatis honores
Transisse. Nec ex arboris esse lege fructum.
Exemplum mihi potius comparas inerti.
Quocunqe aderis tempore: ne causser. Hiems est,
Sunt aestus. Oleam, atque nucem gelu momordit.
(10) Sum iuvenis adhuc. cras faciam. Rogo, morare,
Non, non: sicubi lentus, & ignavus, inanis,
Quod debuero ponere, desinam parare:
Arescam miser ocius, illicoque. Nanque
Si non habeam: quodque habeo, auferetur a me.

            Domini mei mater venit ad me.
    O Bos aliger, ardua. Bos limina pandens,
Mirabilia o Domini Bos loquens theatra.
Tecum liquidi subvehe super aetheris oras:
Unde ora senis despiciam muta loquentis.
(5) Agnoscam propere loca virginis petentem
Montana. Cui conditus in viscera matris
Summittit in atris latebris genua Ioannes.
Pro voce dat hoc: Dominum sine voce salutat.
Elizabeth ergo Domini te esse parentem
(10) Sic novit. & impleta Deo sperat, & audet
Praedicere: quaecunque videbat adfutura.
Quae o Bos, nisi sic omnia tuus ille dedisset
Mugitus: abessent animo haec lumina nostro.
Queis ego prope solis animatus, incitatus,
(15) Renovatus Iesu: aliis tellure relicta,
Vitae hinc abigam senium, ingratosque labores.
Qui sunt, quasi soli nebula obiecta corusco:
[p. 283]
Eaque arida: sine pluvia: sed futilis umbra.

            Concilia me, domine, fratri meo.
    Si deposita memoria vetus maleficiorum
Debet cedere spiritui quieti amoris:
Ah ah rigidum quomodo diligemus hostem?
Ni te insinues: in te abeam denique totus.
(5) Heu tolle pius, quae animis hostiliter actis
Me dividuum semina fecere nocentem.
Cum tu omnibus undique communicabilis sis.
Idemque manens Deus indivisilis, unus.
Unus potes haec omnia facere, & dare solus.
(10) Meque ex homine eximium tibi condere divum.

            In Iesu solo renovatio.
    Iesu nostra redemptio, non nescio quantum
Longe absum, ubi me comparo comparare tecum.
Indignus ego diligere: at dignus amari es.
Indignus ego vita:* at es ipsa vita vitae.
(5) Indignus ego dare: sed dignus es accipere.
In te ego renovor: me renovas tu insitus in me.
Tantum dic, volo. Nil mihi postea nocebit.

            Praemia Domini non hic tota.
    Haud hoc Petre opus sanguine, qui manat ab aure.
Non hic te lavet. alio de vulnere fusus,
Commistus aqua, patrio te sistet olympo.
Quin tu vulneris istius, auctorque cruoris:
(5) Quid sit gladius, quidque acies, experire.
    Qui patre tuo, coniuge, liberis relictis,
Christum Domini voluisti sequi vocantem:
Quod speras tibi precium, aut gratiam reponi?
Cum compedibus ferrea praemium catena:
[p. 284]
(10) Cervicis onus reliquo de corpore demptum.
Horum auctor ego. tu mihi testis his, sequere.
Vis ergo sequi me: qui ero certa caussa mortis?
    Certe volo: te, non alium, Deum deorum
Verum futilium, Dominum, ducem, datorem
(15) Vitae alterius. Haec tua tibi redditur uni.
Sic illa tua est: quae mihi reddetur ab uno.

            Soli Deo genu & cor.
    Tibi quaere alium sathana: qui genu recurvet.
Unus Dominus: cui animus meus paratur.
Hic hic illius ut fuit, illius futurus.

            Eiice trabem ex oculo tuo.
    Me purifica: facito iudicem mei me.
Me solum, alios minime, iudicare tutum est?
Si cum rationis vegeto, gravique vultu:
Cum philosohorum sale, nutibusque: cumque
(5) Evangelio flagitiosa reprehendam:
Me culpa statim deiicit, occupatque. nempe
Feci, aut fecero, quae malefacta reprehendam.

            Parate viam Domino.
    Ecce Deus, & Agnus, scelerati hostia mundi.
Haec, quae genita est ante me: ego ante factus illam.
Vox clamantis: ubi avia deserta quaeruntur:
Desiderio solicita arentia lymphae:
(5) Quae sola potest arida, foecunda referre.
    O quando dabit Deus: ut germinemus illi?
Et foeta seges tumida flavescat arista?
Curvata parens foetibus ingravescat arbos?
Tum forte nova viridi delinitus umbra,
(10) De sole, via, pulvere defessus, anhelans,
[p. 285]
Somni capiet mollia momenta viator.
Fotusve cibo, frigora captabit opaca.
Et dicet: Ubi laeta, ferax, ubere glebae
Luxuriat modo terra parens: tesqua fuere.
(15) In queis clamor ad omnia, spiritusque Heliae.
    Audite o sola: quodque avium levi volatu:
Et quod squammigero grege sulcare natantum:
Tum quodque bipes, quadrupesque, & reptile verrit
Munite viam Domino: semitas parate.
(20) Non caesa olea satis et, non sternere veste.
Terrae haud repetit munera, qui donat olympum.

            Dic Domine, veni & vide.
    Magne magister, ubi habitas? dic mihi: venite.
Dic venite, dic videte, dic manete mecum.
Te dicente manebo: dehinc iubente, fratri
Dicam: invenimus, ocyus expedire, Christum.
(5) Est a Nazareth, est aliquid boni Philippe:
Est Nathanael. unde tibi vox fluat illa.
Tu Rex, Dominus Solymae: Filius Dei tu:
Finis meus: in te abiens nil caetera quaeram.

            Vinum Christi est eius testamentum.
    Vino deficiente, aqua nunc mihi bibenda est.
Unde invalido intercutis imminet periclum.
O certa salus, praesidium, subsidiumque.
Et pateris: ut hostis ferus exprobrare possit:
(5) Amissa ea, quae dederas, nec dedisse dicens.
Mutata meri munera sentio. quid hoc est?
Primum vinum, Adam, Abraham, Moyses Prophetae.
Pharisaeus aqua est. Laticis vera vena sancti
[p. 286]
Tu. in te omnia vertis, & exhibes teipsum.

            Ego cum Samaritana.
    Huc huc populares, propere exite, videte.
Hic est Dominus: Domini verus iste Christus.
Mea scelera omnia, vae miserae, arcana revelans.
Non, qui videat, clarius illa abdita pandet.
(5) Nunquid Deus hic? ipsene, quem quaerimus iste est?

            Ego cum Apostolis.
    Modo qui sitiebas: neque propter hoc bibisti:
Quin ultro tuum laticem vividum offerebas:
Cur non vesceris epulis, quas ferre iubebas?
Aut nos meliore cibo impartire benignus:
(5) Quem dicis habere alium de penu paterna.

            Domine, hominem non habeo.
    Sexagesimus in decimum prope exit annum
Cum me necat atrox cruciatibus grabatum.
Et cura mihi parva mei, minor propinquis.
Eheu hominem non habeo domi paratum:
(5) Piscinae vada quoties turbulenta bullant.
Qui possim ego sic mutilis artubus, retusis?
An si ille prior, studio fretus, occuparit:
Non est praeterea alterius locus salutis?
    O vera, locus pecudum, piscina,gregisque:
(10) Quae in tempore, non omnibus hoc habes paratum,
Iam iam abiicio consilium, spemque priorem.
Non, non opus est hominis, sed Dei supremi.
Qui cuncta simul homine servabit eodem.
Non hunc ille, & hic impedit: ast omnibus unum est:
Vario licet in tempore, & una omnibus hora.

[p. 287]
            O Domine Iesu, tu es omnia.
    O prima Patris, media, atque ultima o voluntas.
O Iesu bone, spes, amor, omnium redemptor,
Quos certos Pater operis destinat colonos.
Tu viva Dei soboles viventis in aevum.
(5) Iudex hominum, testis, & advocatus idem.
Idem ostium, & idem stabulum, pastor, & Agnus,
Rex & populus: qui populum unus expiasti.
Servus, Dominus: simul & victima, & sacerdos.

            In solo Iesu copia.
    Toties recreat Spiritus, & creat Pater me:
Patri unanimem quoties contemplor Iesum.
Hinc magnus ego, divitiis clarus opimis,
Orbem supero: cedit & opulentia terrae.
(5) Quae copia non est Deus, & turpis egestas.

            Sapientia creata.
    O lumen, ab invisibili lumine, nostrum:
Quod luminis illius es comprehensione:
Ne, ne a iubare iubar eo tu tuum perenni
Deflecte. Patris tu sapientia es creata:
(5) Esque illud, quod in lumine redditum reluces.
Tu certa meae species cogitationis,
Infusa repraesenta animo meo teipsam.
Tu gluten eris fluido: tu mihi sequestra:
Tu portitor, ut opifici hinc uniamur alto.
    (10) O sancta domus, qui colit haec atria vestra,
Felix species non eget intueri inanes.
Coram fruitur, quod speculi in lumine fulget.
Atque ipse fit illud idipsum lumen in aevo.

[p. 288]
            Ad vitam hanc.
    Incerta, caduca, perusta ignibus furorum,
Immunda, inhonesta, rigens horridis pruinis,
Infalsa patria hospes, & exul a teipsa,
Sentina malorum, miserabilis cloaca,
(5) Infida, rebellis tibi, serva pravitatis,
Tardis laqueus, subidis flamma, fossa caecis,
Tu delitium carceris, & carceris illex,
Desultoria fabula, somnium ebriosum:
Non vita. Quid ausim fera te dicere vitam?
(10) Quid me hic fallis inepta? quid & teipsa ludis?
Tu mors potius, mors potius vocanda. Nempe
Nos mors liberat, at facis esse morte dignos.

            Ad alteram.
    Te nunc voco, teque invoco nunc vita perennis,
Vita altera, vita aurea, vita vera vitae:
Quae statuis, ut haec vita sit: ipsa si paravit
Tibi principium provida: finis eius ut sis.
(5) Electa Deo, condita, constituta, firma:
Non ulla ubi suspicio, non timor, nec angor
Adversarius ubi nullus, dolor, laborve.
    Hunc fontem arida mens sitit. ut malum quod instat,
Moerentem acuit, moerorem perditi decoris.
    (10) Cives, animae rutulae, caelites sereni,
Qui paelia foedi memoratis hostis atra:
Secura cohors turbinis, oblita pavoris:
Agno duce perpetuans lauream triumphi:
Ostende mihi moenia civitatis almae.
(15) Rectarum aurea me trahe per strata viarum.
Sine merce triumphalia commercia cerno:
Pigmenta traho naribus: opobalsama spirant.
[p. 289]
O quaenam ista silentia, quae modis canoris
Animata haurit anima sibi, non cognita mundo:
(20) Gestu sine laetitiam: sine voce loquelam.
Perstant perpetuo omnia: status omnibus idem.
Aeterna dies vera dat, haud eximit aevo.
Nunquam praeteritum fuit: haud erit futurum,
Nequeunt nescire: sciunt absque disciplina.
(25) Quanquam meritum varium det cuique sedem.
At notitiae splendor, & aura caritatis:
Sese ut novit: in alio nihil invidet ullo:
Sed pro suo habet candidus: in suo reponit.
Unique quod est proprium, commune fit omni.
(30) Desiderat hoc, quod habet: esurit, saturque est.
Quis crederet ambagibus his vera capi? fert
Nec fastidia satias, nec fames laborem.
Felix anima o, limina quae premis suprema:
O quae radium luminis intuens reluces:
(35) Et te ex alio extrinsecus intimam figuras.
O Christe dator meriti, praemiique largus:
Dicam tibi quae praelia, bella quaeque gessi?
Quibus acer tuus hoc caput impetivit hostis?
Ut quid? Nonne tibi omnia nota sunt videnti?
(40) Tu scis Domine: & tu prior es, quam ego videns me.
Et vincente te ego fui victor ad triumphum.
Non emeritum me audeo militem referre.
Paganus ego: vix quoque nomen hoc inhaesit.
Quin victus, & ignominia notatus, eheu
(45) Deserta acie fugio: vexilla relinquo:
Unde horreo terribilem fustuarii vim.
Quo me conferam? ut obsidet hostis, unda, saltus:
Ad signa revertar? malus, imbellis, inermis?
Quis me accipiet? Num mea monstrata cicatrix
[p. 290]
(50) Excusabit? ut ad veniam excitet favorem.
Quae si via sola potest me reddere signis:
Victor sine me, o te mera victoria solo,
Ostende tibi maxime tua vulnera Iesu.

            Iesus ad animam.
    Non est pulchrior, e pelago aurora resurgens:
Non Lucifer oceani perfusus in undis:
Non sol medio fulgidus, altissimus, aestu:
Quam quae de tenebris anima excussa profundis,
(5) Fracto veteri carcere caelum hausit apertum:
Cui delicias sponsus in auribus susurrat.
    Surge, & propera candida, dilecta, decora,
Auro omni preciosior, ardentior astris.
Iam transiit hyems: abiit iam imber, & recessit:
(10) Ver turget: ager parturit: en lucida prata
Candida luteola decorant lilia caltha.
Electa veni, superans candore columbam:
Hic nidus ubi: requies ubi certa laborum:
Quam nulla tibi sors, ferus auferet ve casus.

            Petra est Christus.
    Iesu mea spes, lux mea, dux meus, meus Rex.
Vivus Deus, & verus homo, pius redemptor
Meus in tenebris pes, venerabilis magister,
Mea vita, iacentisque resurrectio mundi.
(5) Pastor bonus, agnus sacer, integer sacerdos,
Rerum sator, aeternaque custodia rerum,
Iustitiae via, simplicitas pudoris almi,
Fomes fidei, lactea vena caritatis:
Incerta, vacillantia, nutantia corda
[p. 291]
(10) Stabilire velis maxima solidissima rupes:
Cui credere tuta queam fundamina turris:
Quae educta tui siderea ad culmina caeli,
Ritu scopuli valeat contemnere ventos,
Latrantisque minas pelagi, & feras ruinas.

            A solo Christo fides.
    O dilectio vera, serena, firma Iesu,
Te te insinua mi, ingrediens intima cordis:
Ut sit mihi te, sancta, vigens, plena roganti,
Mandata, tuis edita, servare potestas.
(5) Quando Patris abiturus ad alta regna caeli,
Servare animi pignora mutui iubebas.
Oro, da te amare, tibi obsequique Christe:
Ad cuncta sequi: prompte animam ponere pro te.
Quanquam quid eges? tu tamen hoc esse iubebas.
(10) Ut testis ego fierem cum fratribus ipsis.
Ast quantum opus est? Fidei si munera, tua sunt.
Non crediderint (merito) pro sanguine fuso:
Fuso toties alias infamibus ausis.
Sed quia tu dabis. Hoc mihi da maxime Iesu,
(15) Qui cor petis. a corpore nil tibi petitum est.

            Ad Angelos & animas beatas.
    Mentes nitidae, celeres quae rotatis orbes:
Mentes aliae, vacuas mandata per auras
Quae fertis Patris, ad genus hoc inutile nostrum:
Summi Gabriel te voco fortitudo Patris:
(5) Vere Evangele, praemia nuncians salutis.
Tu maxima terrigenum ventura Ioannis
Ostenta, Dei populo Sancte nunciasti.
Te Spiritus in Bethleem praemisit iturus:
[p. 292]
Ut virgo novum Domini praesciret amorem:
(10) Quo servam sobolem facit, ut liberet hostem.
    Teque invoco medicina Dei: teque potentem.
Et vos alios Genios, custodia quorum,
Nostros animos prohibet peccare monendo:
Flammata cohors nitidis conferta maniplis:
(15) Exercitus innumerus radiantibus alis.
    Et vos animae, germina defuncta periclis:
Queis nunc facie facies intuenda lucet.
Quanquam pia vos, & bona caritas monebat:
Ut nostra placeret prece sublevare vestra:
(20) Audite tamen memores, haec paucula, nostri.
Quodque velle nos decebat in priore vita:
Nobis, facite, ut faveat iam firma voluntas.

            A Christo victa mors.
    Si foetet, ut a quatriduo obsitum cadaver:
Speret sua quis tollere nunc pignora morti?
Hoc credo tamen te potuisse praevenire:
Si aegroto obeunti officiosus affuisses.
(5) Quanquam Domine, o nunc quoque, non nescio: quicquid
Patrem Nate poposceris: id tibi daturum.
    Dictum factum. abeuntibus illico ad sepulchrum
Fit clara Dei gloria: Lazarus resurgit.
Mors victa stupet, semel hic pro tempore parvo:
(10) At mox mortua protinus, & magis sepulta:
Quam vita suum maxima ducet in triumphum.

            Et credere & facere.
    Tecum sedula Martha ego, Magdalena tecum,
Hinc verbum audiam: opus faciam hinc frequens minister.
[p. 293]
Est, est animus: ne modo me linquat Iesus.
A quo datus est animus: detur & voluntas.
(5) A quo que voluntas data: detur & potestas.
A quo que potestas data: constantia detur.

            Dic, Lazare, quid videris.
    O quae rigidis somnia filiis gehennae,
Contumacibusque, pertinacioribusque:
At promissa pio generi praemia, non iam
Vates, proprio at lumine non testis inanis:
(5) Narrabis, ab imis tenebris, Lazare, surgens.
Nam quae aspiciunt oculi, nec videre possunt:
Quae non videant, quomodo credere incitentur?

            O Iesu, tuam videam claritatem.
    Hoc verbum, volo, quis valet ita dicere Patri:
Aequalis nisi fuerit vis, idemque Patri?
O sancte Pater, hi volo, quos mihi dedisti,
Mecum sint: videant quoque claritatis auram:
(5) Quam ante orbis apud te habui constitutionem.
Nunquid Christe datus ego? Nunquid o dedisti
Nato Pater: ut videam, quod videre me vult?
    O Iesu bone, data sunt in manu tibi omnia.
Si sunt data: quisnam auferet? O benigne Iesu,
(10) Ne me auferam egomet: neque me abs te auferat hostis
Ille inferior te: ego nil. Tu maxime rerum,
Qui potes, etiamque velis: es qui omnia gratis.
Si diligo plus aliis, plus diligar abs te:
Et diligar a Patre: & in utroque manebo.

            Cruci confige cum veteri novum chirographum.
    O Christe opulentissime, certissime rerum
[p. 294]
Thesaure: Patris munifici dextera aperta
O participabilis, impartibilis idem.
O quem exhibuit maxima plenitudo inanem:
(5) Ut nos efficeres deitate vasa plena.
Quae obinaniverat hostis: ut exhausta repleret
Sese. Quod ut ausus, ita est exequutus acer.
Et nunc etiam sordibus occuparet atris:
Ni tu laveres sanguineque, undaque misertus.
    (10) Reddis debita, resecans nil, nihilque debens.
Donas debita, referens nil, nihilque perdens.
Solvisque Patri debita, quanquam omnia habenti.
Inter miseri nomina sordentia libri
Ne me invenias sedulus, inventaque dele.
(15) Et cui volo me affigere, tu nisi vetabis:
Confige cruci chirographum recens vetusto.

            Qui es omnia & ubique.
    Qui facis omnia, patiere in nihil me abire?
Qui capis omnia, quianam me excludis ab omni?
Qui das omnia, cur quoque non dabis mihi me?
Quare qui es ubique, alibi te quaerere pergam?
(5) Quare qui es ubique, haud ego te invenire possum?
Quare qui es ubique, habeam non & in meipso?

            Solus Iesus bona omnia.
    Iesu, sine te cadimus, tollente levamur:
In te sistimur. admoniti quaerimus. acti
Admittimur: insolito renovamur amore.
Te nosse Deum, est vivere: servire iubenti,
(5) Regnare: salus ultima laudare potentem.
    Servator Iesu pie, conditor, redemptor,
Custos, ductor, amator, adauctor, imperator,
[p. 295]
Semen, pastor, agricola, marra, vitis, arvum,
Ros vivificans germina, messor, atque messis,
(10) Salientis aquae fons, scatebrae luminis aevi:
Aeterna viae tu via, tuque vita vitae,
Lux lucis, amoris amor, tum decor decoris:
Tabenti mihi te ingere: quo mi ego esse possim.
Nam non egomet sum mihi: si tuipse non sum.

            Quod Deus non est, nihil est.
    Effunde animam te super, o meam benigne,
De pulvere, deque via, de labore lassam:
Ut cera super tabulam servidam liquescet:
Formamque sibi accipiet, quancunque dabis tu.
    (5) Exi, extende misella te ad illius figuram,
Informis, inanis globus, in te ipsa coacta:
Nulla intus capiens bona, nil forisque tangens.
Quod non Deus est, nihil est, quam nihil minusque.

            Non est terribilis nihil desperantibus.
    Gustabo: videbo: quoniam suavis es tu.
Audebo etiam: nam quia mitis, & benignus.
Carpam, fruar: es Dominus quippe liberalis.
Sordes, fateor: vitium, non negabo, mortis:
(5) Irae filius, & pater, auctor, & patronus.
    Est terribilis Dominus, plusque quam timendus.
Sed tantum mihi: tamen haud Filio precanti:
Ne perdat eos, quos dedit. Acer advocatus
Interpellat hic, undique, semper, atque ubique.
(10) Hoc ego clypeo tectus, ad haec bella profectus,
Regi placeam. Fulgure caecabitur hostis,
Qui hunc horribilem fecerat, a quo eram vocatus.

[p. 296]
            Quod possum, non quod debeo.
    Hoc quod valeo. Non queo, quod debeo. Quid tum?
Mensura mea es tu, Domine, immensa potestas:
Non ego tua. Quodque habeo, tu mihi dedisti.
Quodque do, non do, sed accipis: hoc enim dedisti.
(5) Tu solus tibi satis es, tu mihi, tibique.
Nec te laudo, ubi laudo: sed ipse te ipse laudas.
Me perficiens, non tua, sic laudibus ornans:
Queis me ad te trahis: haud ego te traho super me.
Me praeveniens hic ades: ut mihi supersis.

            Ad te unum naufragus, Domine Iesu.
    Me mortifica: aut vivifices, magne Sacerdos:
Oblata tuis ignibus ut sim hostia viva.
    Quicunque sibi moritur, tibi vivit, & in te.
Et qui sibi vivit, moritur tibi, sibique.
    (5) Ne me labefactet metus: exerat cupido.
Ne me alliciant dulcia: diritasve frangat.
Quae dissimili sunt similes nocte tenebrae.
Quae sunt eadem, haud eadem, diversa venena.
    Tu meus es Polus: ad te adigam meum Celeuma.
(10) Tu portus: ubi turbida iactatio cessat:
Quam naufragus aspicio sublimis ab unda.
    Haec per pelagi crimina, tristesque per ignes
Curarum, abeam in te, Deus o noster Iesu.
Sperata salus: unica spes certa salutis.
(15) Quod non est mihi, quicquid es, est pulvis, & umbra,
Et pulvis, & umbra, horror, & erroris imago:
Erroris imago, mala morsque morte peior.

            Age Magdalena, utinam tecum.
    Illi hinc abeunt. Ast ego, & usque, & usque, & usque
[p. 297]
Hic flebo sedens. lacrymae, luctus, atque planctus,
Dulcis cibus, & potus erunt, mihique somnus.
Anne has quoque teterrima turba tollet a me?
(5) Certe haec mea sunt pignora, telaque ultionis.
Si non datur: ut lumine perfruar sereno:
Ut tangam pia pectora: figam oscula plantis.
Ast hic locus, hic ipse vices supplet amoris.
    Ah ah lapis ut me quoque felicior extet?
(10) Non tangam, quod is attigit? heu ubi es magister,
Praeceptor, pater optime? desiderat ecce
Te dulcis Iesu animae pupula intueri.
At tu hinc ubi abes? Bone vir, tune substulisti?
Dic, ubi posuisti: ut eum iam tollere curem.
    (15) O pondera felicia sarcinae beatae.
O brachia felicia. Me ne praevenire
Nunc potuisse? animam potius deposuissem:
Quam desere rem me, apud illum, in suoque Regno
Non essem: facie faciem illius viderem.
    (20) Ah me Domine, ah Domine, heu distines quousque?
Cur hic me moror? unde abeam scio, & quo abibo.
Ast quomodo nondum scio. Solve me sepultam
Hoc corporeo tumulo: qui impedire euntem
Ad te me valet. Igitur hinc ire volenti
(25) Quis monstrat iter? abiit, abestque qui docebat.
    Pax. Maria: non is abest. ecce me: tibi adsum.
Dilecta Deo foemina, primaria quondam,
Nunc ad tumulum vacuum prae dolore marcens:
Conversa, statim Dominum tu vocas Magistrum.
(30) Aversus ego quoties, revocatus ab illo,
Promissis oneratus, ab inferis reductus,
Neglexi reperiri ovis amissa misella?
Quaerentem fugiens, fugiensque me vicissim.

[p. 298]
            Ego semper vobiscum sum.
    Te singultibus anima mea, o misella, pasce:
Quae te videas peregrinam, exulem, atque egentem.
Ubi sponsus abest Dominus tuus? ubi requires?
Dilectus tuus abfuit: aberit ille semper?
(5) Dilectus meus aderat tum, cum ego creabar.
Aut quomodo mitis abesset, me ubi redemit?
Ne nunc quidem abest. maximus ille nanque Patri
Par, omnia complectitur, omnium misertus.
Aeternam mihi pollicitus mihi coronam,
(10) In laetitiam lacrymas vertet, & dolores.

            Iudicio tuo ne acquiesce.
    Mens, quae te misera facis plurimi nocentem:
Heu nescis, ubi trutina est haec, altera ab ista.
Momenta tua ut iudicio appendat acuto,
Abducta recessus loca scrutatus Iesus,
(5) Cordisque tui reserans intimos penates,
Vanas igne suo excoquat aestimationes.
Nutu eius ut horribili tua vota liquentur.
Haud nix veluti candida: nam tua omnia atra:
Sed lenta picis vis, domita ab sole corusco.

            Ovilis misera vastitas.
    Atque ecce draco. en species rugiens leaenae:
Quis me eripiet? tertia portio nitentum
Si siderum acuta cecidit retracta cauda?
Si fretus eadem sinuosiore cauda,
[p. 299]
(5) Orbi insidias varias callidus paravit?
Quisnam effugiet solicitus? quisve cavebit?
Quas excipulas, quos laqueos ferus tetendit?
Non ullus vacat ab eo iam locus. nam ubi non?
In divitiis, in egestate, opinione,
(10) Sermone, fuga, sede, silentio, quiete
Agit excubias pervigil: ut voret cadentem.
Quod tu nisi pastor bonus, optimusque custos
Obsessis ab ovilibus horridos furores
Pietate tua domitos fortissimus arces:
(15) Grex interiit. pro grege foetidi leaenae
Praesepia rumpunt catuli. Ignei dracones
Herbarum vice lurida ruminant venena.
Qui foetor & ipsum male vexabit olympum.

            Cum Iesu nequeo perire.
    Nisi semper amares: odio semper obirem.
Nisi semper adesses mihi, mihi semper abessem.
Ego sum, quia tu. semper ero, tu quia semper.
Si semper ero, tu quod es: & semper es in me.

            Solus Iesus vera vita.
    Quaecunque poli fornicis ambiuntur orbe,
Sunt infra animae iura, potentiam, esse regnum:
Ut quodcunque vagos superum ciet rotatus,
Quicquidque, Deo propius supereminet axem,
(5) Aliquando novae fieret possessio vitae.
Quam quis dabit: aut quis potis est tibi parare:
Si non dederit, qui dedit, & sibi paravit?

            Sola umbra coronae tuae Iesu.
    Iesu precium fidei, spes spei, & corona:
Quae texta tuae fulgure gloriae nitescit.
Tu certaminis huius, & huius, illiusque:
Ubi certamus Olympia vera, non Achaea:
[p. 300]
(5) Et conditor, & victor, & unus Aesymneta,
Impone tuo Cotini vertici coronam.
Cur illam sine pulvere mi petam parari?
Quae parta tibi est sanguine: Nam satis futurum est:
Si nostrum caput attigerint illius umbrae.

            Datur a Deo liberae voluntati.
    Non est hominis posse, quod ille velle possit.
Nec velle, quod ipse velit: a te utrunque, Iesu.
Omnino quid ego velim: si nescio quid sit?
Qua lege sciam: nisi tu omniscius docebis?
(5) Sit libera tamen homini cum Deo voluntas.
Nanque opus ut faciam mihi mandatur ubique.
Et, ni faciam, exilium, mortemque minatur.
At quae iussio, quod nequeo implere, iubebit?
Quid? si nequeo: non faciens ne vapulabo?

            Tecum sim bone Iesu.
    O Iesu bone, maxime, mitissime princeps,
Ne quid praeterea cupiam, protinus exple.
Si haec extima desidero: non intimus es tu.
Solus, qui omnia solus es, his me omnibus imples.
(5) O mecum tu ubi fueris, me face esse tecum.
Ne tu intus ubi extiteris: te foris requiram.
In sublimibus aedibus, atriisque regum:
Quae sunt, omnia, nisi tu, sed nec esse curant.

            Non oranda mors taedio vitae.
    Si vermis ego, foetor, & horror audienti:
Si morte recordatio tetrior revertens:
Si in crimine conceptio: si ortus in labore:
Occasus in horrore: tremenda poena vita:
[p. 301]
(5) Ad iudicium haec omnia destinata durum:
An me esse velim dubito: cogitoque quid sim:
An sim quoque. Nam nescio me esse: ni quod hic sum:
Quod sentio me miserum. sensus hic docet me.
Nec vulneribus locus est. vix mi ipse supersum,
(10) Durata tamen mens manet immota tumultu.
Nec propterea missio flagitanda nobis.
Ne mollitia potius fecisse ferar: quam
Desiderio Dominum gloriae videndi.

            Tartareum supplicium.
    Totus rigeo, ut memini: totus intremisco,
Ut iudicis os horreo. me terret hiatus,
Nunquam satur, acer, inexorabilis, exlex.
Atrox ante oculos cruciatus, ignis astat.
(5) Flammae crepitum, sonitumque haurio flagelli.
Non hic, ibi sum: quoties intonantur ista.
    Ah ah locus horribilis, ah ah locus tremendus:
Se semper ubi vividior, semper adhortans
Se tortor adest, nullibi fractus a labore.
(10) Semperque novis suppliciis reus paratur.
Miser a praeteritis lacer, integer futuris.
Moriensque fit innumeris mortibus superstes.

            Solus Iesus iungit hominem Deo.
    Ecquando mihi contigerit, Deum videre?
Ecquando mihi vivere de Deo benigno?
Quando esse mihi eveniet cum Deo potenti?
O quando mihi det Deus, cum Deo morari?
(5) O quando frui posse Deo, Deumque habere?
Ille in me, ego in illo insitus, intimus quiescam?
[p. 302]
    Athleta potens: domitans monstra omnia Iesu,
Altissime, mitissime, fortissime princeps,
Qui corpus ita, animamque tuam deificasti:
(10) Tua sola Deo poterit me iungere dextra.

            Omnia supplicia non sunt satis.
    Quali mea supplicio commissa luantur?
Quae poena manet, omnium, ab omnibusque dignum?
Ignine furor tartareae flammeus irae?
An frigidior frigore socordia: quanta
(5) Arctoo fera glacies concrescit ab axe?
Contra ne sub opposito plectemur amictu?
Sub mole ferox plumbea: sub gelu furores:
Ignavia flammivomo punietur aestu?
Utcunque: sibi quoniam se sufficit ipsas
(10) In poenas, neque teritur reparabile corpus.
Vita est data supplicio: quo vivere mors sit.
Votum superest hoc: nihil esse, nil fuisse
Frustra. Si igitur nolumus, ex amore Christi,
Nos ad meritum ducere poenitentis horae.
(15) Saltem poena coerceat id, metusque poenae.

            Cibus admirabilis.
    Quantum, quoties, quomodo sumpsero, cibabor:
Si versa mea in viscera partietur esca.
Sed si Dominum sumpsero, tum cibabor ipso:
Si invertibilem fuero conversus in illum.

            Ad sanctam civitatem.
    Felix ter quater, undique civitas beata.
Quippe in qua animae aligerae sunt, eruntque cives.
Rex est pater altitonans, Filiusque templum.
[p. 303]
Sol est spiritus unus, in utroque quiescens.
(5) Hic tres ubi sunt, cardine triplicique portae.
Prima, oratio perpete concitata motu.
Hinc ieiunium, ab omnibus abstinere pravis.
Id quod facere ut commodius rite queamus:
Fomenta gulae sunt mala subtrahenda dirae.
(10) Tum tertia, sed maxima, caritas recludit
Decumana etenim amplissima praetoria porta.
    O mansio secura, salubris, & quieta
O visio, quae vera potes sola videri.
Qua reflectio percipit in Deo seipsam.
(15) Nam quae hic fit, ubi hinc exiit: haud redit revertens,
Sed tota aboletur: sibi nec redditur ipsi.
O visio perpetuae es quae unionis auctor.
O unio perpetuae vena visionis.
    Ex Patre potestas: sapientia ex Iesu:
(20) Ex Spiritu adest vivida clementia sancto.
Unumque tria aequalia trinitate in una.
    In delitiis illius unionis, inque hoc
Torrente voluptatis, in hoc mari quietis,
Quis ponet ab his tenebris vestigia lucis?
(25) Qui mitis sibi, & aliis: imitator Iesu.
Et praeteritis maculis hauriens dolorem.
Quidnam instans gerat agitans: quid paret futurum.
Nam quem poenitet, ut cito poenitenda cudat,
Non ille Deum ludit: at occupat seipsum.
    (30) Depone tuum velle sub umbra optimi Iesu.
(Umbra o sole nitidior. Sol meus quid ergo?)
Non sicut agens aliud, sed tibi paratus:
In procinctu: aciem vigil, ordinemque servans:
Nectensque superiora, trahens inferiora.
[p. 304]
(35) Possessus ab illo, facile ista possidebis.
O lucida mirifico de lumine lucens
(Praesente tenebrescere quid luce videbis?)
Turba deificata, ebria civitatis igni,
Unius amore, ignibus unionis ardens,
(40) Extorrem, impium, inanibus obsitum tenebris:
Quem sat peregre distinuit dira voluptas:
Insana sui poena, periculum pericli:
Decepta, volens decipi: (heu dulce venenum)
Me recipite consanguineum in sanguine Christi.

            Mali offendunt ad scopulum, boni servantur.
    Mundo implicitus, cum illaqueante cuncta mundo,
Quae vana tacens fabulor: haec benigne Iesu
Solidescere fac, mollia. firmissima rupes,
Firmus scopulus, quo mala, fit naufraga puppis.
(5) In quo residet naufragus, udusque viator:
Expectans temere alium, qui tollat iturum.
Talis lapis es: talis es altissime Iesu.

            Semper orare & ubique.
    Cur non peto: si me facere hoc, iussit Iesus?
Aut accipiam: aut si mihi praebere negabit:
Hoc ipsum mihi melius spero dein futurum.
Audireque, dulce, Dei spiritum negantem,
(5) Qui nescio, quid me decet: quid mi opus misello.
Sunt ergo preces, undique, & undecunque lucrum.
Stant templa tibi commoda? stent templa precanti.
Tibi ubi deerunt templa: Dei tu ipse templum es.
In te ora, tibi vacuus caeteris negotiis,
(10) Plenusque Deo. temporis haud quaere recessus.
[p. 305]
Omne tuum tibi tempus erit. Caetera desint:
Non ipsum deerit. Cave te prodere rebus:
Non deesse sat est. Animum colligens vagantem,
Tecum habita. spatiare per ambulacra cordis.
(15) Ita caelum tibi tute, ita te Deum videbis.

            Fac cum Iesu, si vis ab eo fieri.
    Ignavus, & in deliciis satur supinis,
Tendatur uti cuticula, splendeatque curans:
Stertens otia, nescius operis, ac laboris:
Tanquam illi omnia fecerit, omnibusque Christus:
(5) Ructat vigilans somnia semisomnis ista.
Si filius es, frater es, in fratre cohaeres.
Si frater: opus facito iam fratris Iesu.
Ignosce inimicis: benefac hostibus: ure
Vindictae animum, tenerae caritatis igni.
(10) Tunc ille aderit, cum Patre tum Spiritus almus.
Te gratum faciens sibi. si negligis ista:
Tibi vae, vae ubi perrexerit imminere vindex.
Imo tibi vae, si tibi nolet imminere:
Cui non imminet ille severus, ut flagellet:
(15) Is corruet in fine, nec eruetur a se.

            Tecum expostula.
    Naturam onero cur temerariis querelis?
Cum caelo aliorum vitia expostulo? pravum
Hoc, illud, voco solus ego noxius ipse:
Mihi culpa, mihi poena, mihi tormina solus.
    (5) Nam quid calor, & frigus, & imber, & serenum,
Metuere? quibus tot mala sum precatus olim.
Illa bona Dei munera sunt omnia. pravus
Ego solus mihi, & aliis: ego mi hostis iniquus.
[p. 306]
Me me fugio: sarcina sum mihimet ipsi.
(10) In segnitie labor, & torpor in labore.
    Optavi quoque: ne Deus (ah pudor, nefasque)
Me nosset, & ut me etiam punire nequiret.
Aut si nosset: & etiam posset: attamen (heu)
Nollet. Tria quae quomodo sit Deus supremus?
(15) Aut incipiens, aut onus impotens, iniquum?
    Eheu eheu pietatis amantissime Iesu,
Miserere fatentis, fugitantis, latitantis.
Ad quem respiciam, nisi te Christe, vocantem?
Solventem mea debita, Patrique litantem?
(20) Si cognitio criminis est iter salutis:
Confessio culpae, veniae impetratio fit.

            Similis sum molae pistrinariae.
    Cor, Caure procelligenae cogitationis:
Anime instabilis, lubricus, aestuans, recurrens:
Tibi fidens temerarie, proditor tuique.
Tibi tu fuga, tu mora: quid moliris inepte?
(5) Quonam usque vigil, perdite dormies, miselle?
Cui, larva tui lurida, comparabo rerum?
Pistrino bene sapiens te contulit olim.
    Pistrini mola similis tibi visa ruenti.
Quodcunque molae intuleris, nil respuit unquam.
(10) Vel tu triticum, vel lolium, aut indis avenam:
Nihilominus urgens ruit, & rotat quod infers.
Sive infers nihil: illa ruens terit seipsam.
Sic tu, subiens, rediens, curris, & recurris:
Mutas facta, refectaque: versaris ab illis.
(15) Renovas, novaque inveteras antequam figures.
    At pro tritico paleam, vel picem, aut saburram
Supponit (viden’) insidiatus hostis atrox:
[p. 307]
Illa impedit: haec maculat: haec terit terentem.

            Iesu exaudiente vivam.
    Si nescio me: quomodo scire extera quaeram?
Si haud inspicio: nescio. Si me ergo requirens
Tunc inspicio: haud tolero, nec ferre potis sum.
Aegroto, neque sentio. Mors ergo propinqua est:
(5) Aut tabes. Neque mors procul, & procul salus est.
Ah ah depositumne peregrinationis
A me repetam? nudus adivero tribunal.
Iudex exiget: huc opus, huc ocius. Eia
Quid stas? ausus eras facere? ostendere item aude.
(10) Ibi cuncta liquere. perendinatio nulla.
Nec dilatio suscitat ampliationem:
Aut rethoricus status, aut forma qualitatis,
Aut translatio. tantum age deprecatione:
Si Iesus obaudiverit: ilicet, peristi.

            Caro, mundus, hostis.
    Hic sunt tria praelia: corpus, mundus, & hostis.
Haeret corpus, & unigeno carcere me arcet.
Ipsum fugere hinc nequeo, nec fugare possum.
Me cum reliquis omnibus amplectitur orbis.
(5) Ex quo quibus artibus avolo, vel quibus alis?
Invisilis insidiis circumvolat hostis.
Quem non video, quomodo depellere detur?
Haec pignora sunt exilii mei tremendi.
Aeternae rigidique duces, fabrique mortis.
(10) Quorum ira satelles: gula stipator: Achilles
Ambitio: gula corporis: ambitusque mundi:
Ira trucis truculenta, feri ferox tyranni.
[p. 308]
Ergo moribundum pie ne despice Iesu,
Factum non hominem ex homine, atrumque cadaver:
(15) Fuliginis atrum cinerem, atramque favillam.
Et quem, nisi tu, haud alius cognoscere possit.
Tam dissimilis sum mihi: tam mei tuique.
Nisi me mihi reddis, tibique invictus Iesu.

            Solus tu designabis te mihi.
    Quaeram te, mea viva salus: verum ubi quaeram?
Quis te mihi monstrabit: ei si ipse negasti
Tu te aperire? oculum rogitemne curiosus,
An te viderit? En rogo. Dic nitens ocelle:
(5) Quem fecit Deus ipsum etiam videre caelum:
Num sit Dominus notus, & an videre possim.
Respondit. Nisi Dominus tinctus est colore:
Non hac transiit. Ergo & hoc auribus susurro.
Audistin’? At ille: Nisi sit sonus: negamus.
(10) Quid nares? neque nos: nisi is halavit odorem.
Gustus: cui data ianua certissima vitae:
(Nam vita Deus dicitur) an tibi ille notus?
Non, inquit, nisi sit sapor, huic se induit ille.
O sensus datus omnibus amplissimus omnium,
(15) Numnam tetigisti? Haud ego: ni mole coactus,
Sicut caetera corpora, corpulentus extet.
    Quaesitum alio hinc ibimus. invenire certum est.
Nam constantia par precium feret labori.
Dic terra parens omnium, & omnium receptrix,
(20) Num tu Deus es? Nam puto. Firmissima rerum
Tu sola videre agmina sustinere caeli.
Non sum: sed basis illius, & portio mundi.
An tu mare, mole gravi concitans teipsum?
Tot, tanta vehens, flumina dans, atque resorbens.
[p. 309]
(25) A te pluviae: concipit unde foeta tellus:
Atque inde animantes creat: atque alit creatas.
Non. Quaere supra me aliud. Tune arduus aer,
Altifremens fera fulmina, tonitrusque coruscos?
Spirantia debent tibi nanque cuncta vitam.
(30) Non. terriculis sed tua perculsa meis mens,
Mirata Iovem nescio quem, Deum putavit.
    Quid tu ignis? calor omnis, & omnis unde motus:
Qui sursum subit, & vehit: huic semina vitae
Debentur, eique officia, ac munera mentis.
(35) Nempe es tu Deus. O Deus, o benigne, salve:
Me sedibus atque tuis colloca supremis.
Ah desine: cessa miserande. Non ego sum,
Qui vivifico. potius consumo vorator.
Sed tolle oculos altius: & regna videbis
(40) His longe meliora, tibi paranda quondam.
    Intelligo. Caelum est mihi iam dehinc rogandum.
Nanque hinc omnia pignora descendere certum est.
Ne me, neque nos sidera, flammeosque vultus
Insane, roga: ne prece, neu thure fatiga.
(45) Non. non sumus hoc, quod petis, & blatis vagando:
Nec mundi quoque totius universa moles.
Verum ex nihilo qui omnia, te, nosque creavit.
Te inquiras: tua sunt tibi compendia mundi.
Te huc duxit, & huc pertulit: hoc dedit rogare,
(50) Invisilis, intactilis, & trinus, & unus
Imperscrutabilis, innominabilis mens:
Altissimus, & superessentialis ardor:
Impersensilis, & superaestimabilis lux:
Superintelligibile lumen, superbeatum.
    (55) Haec omnia cum dixeris, & super, superque:
Haec tanta coagmenta, aliosque cogitatus:
[p. 310]
Incomprensibilis toties tibi vocatus,
Sola hac notione potest unica apprehendi.

            Cum Luca & Cleopha.
    Quis sermo placet: & tamen urget esse tristeis?
Ergo hospes adhuc publica miracula rerum
Uni invisa, latent tibi? quae plurima fando
Audire potes, patribus ignota vetustis:
(5) Praevisa tamen veridicis picta prophetis:
A Nazareth incredita quae fecit Iesus:
Sermone potens adeo, ut simul opus subiret,
Quo credere adegit. Merito ille visus esse
Promissa Dei soboles, demissaque caelo.
(10) Eventa tamen nos duo perculere tristes,
Simul & stupidos. Alterum, ut est mortuus ille,
Speratus populi habitus perditi redemptor.
Et nunc mulier sedula, spiritu citata,
Surrexe ait, & vivere: vidisseque vero
(15) Ipsum, penitusque: & ut olim, audisse loquentem.
    O tarda hominum germina duritate cordis:
Qui vera tot audistis: & est datum videre:
Nec caetera verissima credidistis esse.
Nam si illa nequit facere, nisi Deuis propago:
(20) Et vera Deus semper, ubique veritas est:
Cur non penitus caetera credidistis aeque?
Quare agite ab Adam concipite id, quod est paratum.
Nonne ille Dei iussibus iniussus abactus?
Iunctusque Deo, se miser abiunxit ab illo?
(25) Quem foemina falsum habuit: falsa & ipsa ab hoste,
Allexit miserum vetito munere ligni.
Ex quo invidus ille draco laetus, & triumphans.
In ligno igitur merito haec victoria victa est.
[p. 311]
Quae abducta Deo fuerant, a Deo reducta.
(30) Ut victus in hoste miser, victor in Deo esset:
Et mortuus in famulo viveret in Domino.
Et quod foemina sustulerat, foemina ferret:
Lignoque suum redderet, habuit unde fructum:
Fructus plena scientia, qui boni, malique est.
(35) Nam quis homo posterior redderet salutem:
Si primus homo sustulit? Hoc triste cadaver
Animae ut homo vivificet? Quis Deum reducet?
Quis? ni ipse Deus, sapientia Dei, & potestas?
Hinc vos vehite hinc per vada, quae canunt prophetae?
(40) Noscetis in uno omnia coordinata Iesu.
Quare fidite: vera quia omnia haec. Valete.
Ne luce ruente abeas. hic manere te aequum est.
Ah ah fractio panis, inaestimate panis:
Quem nulla fames sequitur, nulla mors subibit.
(45) Si pura semel pectora dignabis amore.
    Agnoscimus o Domine, o verissime Iesu,
Quondam verus homo: etiam nunc verus, & idem:
Idemque Deus maximus, optimique proles,
Ubi nos abiens deseris? O candide Lucas,
(50) Vobiscum, o Cleopha, aderam, cum magnus Iesus
Sese ipsum eloqueretur. Eram. Ille iussit esse:
Ille iussit: ille duxit: ille scripsit ista.
Flammavit mea pectora spiritu canoro:
Quo vectus animus ardua superevolat astra.
    (55) Ubi sanctis ego genubus provolutus eius,
Hac deposita illuvie, scabritate, luctu,
Immenso Patre perfruar, unitus Iesu.


[p. 312]

Iulii Caesari Scaligeri Epidorpidum
Liber octavus.

SUnt quidam oculis teneris, & lumine lasso,
Quos candida torquet nitidae lucis imago.
Istis oculis invidus haec Struma videns est,
A sole meo tenebras gramiamque passus.
(5) Qui differet haec varia farragine farcta
Alieni operis furta, supervacaneique
Et posse peti de quibus ante petissem.
Sed livor edax lumine privavit amarum.
Nam sunt composita libris sic cuncta vetustis:
(10) Et de vario rorilegae flore melissae
Flaventis in unum laticis dona reponunt.
Est & varius gratius epulis cylibantum.
Ex omnigena florigeri graminis herba
Puro capiti Charites legere corollam
(15) Non invidiae turbinis igne febrienti.

            Miseria humana.
    Nox curas alit, atque eadem delet opacas.
Clavo clavus abigitur, cura pulsa curis.
Morbis ita sors alio morbosa medetur.
Sic nil homini cernitur aequabile quicquam.

            Insignia militaria.
    Insignia quae miles habet, fortia facta.
[p. 313]
Si non referunt, nec agunt virtutes honores:
Non sunt metuenda viro Martialis astri.
Sed sunt tumidi lubrica discrimina fastus:
(5) Nullum clypeus verberat, at cor, manus, ensis.

            Foemina.
    Prudens mulier, proque domesticis parata,
Intus involuta fluctibus negotiorum:
Quae fiunt foris ancipiti sorte pericla
Bella, pacis, amicitiae, atque inimicitiae,
(5) Debet tacito pectore ferre, nec mariti
Aures tundere, & acidis litigare ronchis.

            Moderata aequanimitas.
    Quae cuncta vorat terribili pestis hiatu
Accincta Megaerae furialibus colubris
Mortis si acuit spicula divinitus ultrix:
Cur tollit honorata capita, foeda relinquit?
    (5) Ne consilii limina scrutare Tonantis.
Audire Dei fulmina, non docere, nostrum est.
Inculpata homini sapientia est tacere.

            Tempus.
    Immensa aetheris ignea mensura citati
Sese relegens: in sua vestigia volvens,
Ruit orbe ruente: it inexorabile tempus.
Post sibi rediens rursus, euntibusque nobis
(5) Nos sic miseros redeuntibus relinquit.

            Homo pro sua natura malus.
    Inconciliatos animos plebis iniquae
Semper videas pessima quaeque comminisci.
Tum simplicitas rustica plerunque dolosa est.
[p. 314]
Inculta feris pectora sic sentibus horrent.
(5) Nostrisque ingeniis sumus deteriores.
Artes homini sunt animus, pudorque recti.

            Ira.
    Irascitur & sapiens, & fortis, & excors,
Et stultus, & insanus, & imbellis, & audax.
Quis conveniens tot pedibus calceus hic est?

            Ignava nobilitas.
    Audi Nemesis: sancta vide: qualia monstra
Immanibus ingeniis statuere triumphos?
Iactant otia parta negotiis paternis.
Ac ignavia nobilitate gloriatur.

            Ad tentatorem.
    Ohe quid ais borbore foedissime rerum?
Quidnam tibi cum lumine spirituque cui tu
Ostendis egestatis onus, si det egenti?
Quid vane putas blaterans inflare docendo,
(5) Promus quasi sim muneris, atque auctor habendi?
Non do: quid enim dem, cui nil, minusque nil est?
In me Dominus dat, mihi qui dedit daturo.

            Tolerantia.
    Secura dies praeteriti, eademque futuri
Vultu rigido mollibus immota querelis
Fert principio, quod tibi destinavit hora.
Quam vincere tu non poteris, nisi ferendo.

            Saeculi huius foeditas.
    Convertere, converte simul versa retrorsum,
Et praecipiti turbine disiecta malorum.
[p. 315]
Infamia iam saecula, peioraque longe,
Si quid fore peius pote peiora seipsis,
(5) Qui pollicitus nolle relinquere invocantem
Paraclete, Dei Filius age victima mundi:
Ades age, pie Pater, humilia cape vota precantum
Heu tetra quidem sanguine foediora spurco,
Si respicias ea: si te aspicis ipsum,
(10) Elota tuo sanguine mundissima facta,
Et rutilo radiantia puriora sole.

            Petrus eductus e carcere.
    Puer ignee, quo me rapis e corporis huius
Eductum olido carcere, putrique lacuna?
Alasve quid hasce mihi das pectora circum?
Io quo feror? ubi sum? quae porticus haec est?
(5) Quae turba, tumultus, fremitus, clamor in uno?
Oh mi saturatne oculos ambulans Iesus?
Voto quoties heu miser expetivi inani.
Quin audio me monitis ad Patrem vocantem,
Miserande veni. Porrige dexteram timenti,
(10) Pelagi domine, domine tempestatis amarae,
Hoc in pelago ne furiosa obruar unda:
Plusque hostis in hoc valeat, de meque triumphet.

            Nomen Iesu.
    O omnibus, o nomen ineffabile titulis:
Nominis aura, salutiferi lumen amoris:
O vitae stabilia fundamenta renatae,
Unum bona concilians nomen, ima summis:
(5) Nos irradia numine splendentis Iesu.

            Historiae de vendito Ioseph allegoria.
    A dente famis populus subtractus inanis
[p. 316]
Non esset, nisi potuisset vendere fratrem,
Ut panem daret esurientibus paratum.
Quaenam series historiae haec sancta figura?
(5) Nonne est Dominus venditus a fratre vocato,
Ut se ipse daret munera caelestia, panem:
Ne dente fames animas absumeret Orci?

            Iniusti tremor, iusti securitas.
    Quem terret tuba iudicis ultimi tremenda,
Cum surget genus omne hominum morte solutum,
Mirisque modis machina renovabitur orbis?
Cui Christus ab ore exulat, a mente redemptor,
(5) Soli sibi qui vixit intus, unus uni.
Quid iustus? is aetherei plenus amoris
Signata crucis sanguine vexilla sequutus,
Umbra sub ea perpetua luce fruetur.

            Inanitas gloriae humanae.
    Si laude mea crevit onus laudis amatae,
Qua laude levetur onus laudis inane
Quod se premit, atque oneri est, dum levare debet?
Mundi gloria fumus, & absque igne favilla:
(5) Igni stipula, aut nix, rapido pulvis in Euro.
Solus gloria solus es, o dulcis Iesu.

            Caecitas in praesenti vita.
    Heu ex uteri tenebris actus in tenebras
Circunspicio, nec video. dissipat horror
Incompositae terribili mortis in umbra.
Hoc sole quidem cernitur ipse motus, ipsa
(5) Quaesita quies mobilibus, finis eorum
[p. 317]
Aut motum animae quis videt, aut corrigit arcto
Gyro, vaga ne ruat, aut patefacta vacillet?

            Caritatis commendatio.
    Silvas ubi frondigeras, collesque supinos
Serus gelida canitie sparserit annus
Signo lucicolae alitis excitus canoro
Lignator sua membra rudi levat cubili.
(5) Mox cum Boream fortius piger hausit apertum
Somni nebulam, atque quietis gnavus inertis
Excussit: & inde abiens frondentia quondam
Nunc brachia dura suo spoliata decore
Morsu decutit umbrisecae pulsa securis,
(10) His ut frigora saevitia privet opaca.
Quid nos agimus praeterea, aut deinde moramur?
Nec tartareos frigora minitantia hiatus
Extundimus ignigenis caritatis auris?

            Pervigil mens ad Deum.
    Nunc ira maris placidi sopita quiescit:
Nunc astra silenti pede nox iussa vagari
Fulgentia caelo tacitis obruit alis.
Iam caetera quaecunque tenent humilia terras,
(5) Quaecunque secant praepete sublimia penna
Somni illecebram conciliant rore quietis.
Uni irrequieto mihi mens fluctuat aestu.
Quorsum immineant nubila discrimina vitae.
Mundi faculae pervigiles, pervigil Arctos,
(10) Arctos culmine dissita vertiginis altae
Nunquam Oceani gurgite summersa profundo
Audite preces, servida suspiria planctu,
Et ducite, quo properant, ad iussa Tonantis:
[p. 318]
Et sistite, quod sitiunt ad pedes Iesu.

            Caritate & veritate constat vita.
    Non est opus ambagibus: his tota duobus
Constat ista, veritate, caritate, vita.

            Eliseus.
    Nempe hac fluvium compede (mirabile) vinxit
Ne vergeret ad lubrica depressa volutus
Et mole gravi flumina suspensa tumenti
Momenta sui rapidi distulere cursu?
(5) Nunc quid prohibet quominus haec item sequatur?
Heus heus ubinam Deus et Heliae magistri?
Currus ubinam rapidi, flammeae quadrigae?
Ibo. fidei cedite vortices ruentes:
Mecumque traham talia spiritum canentis,

            Non nocere nocenti.
    An dicimus ut caelitus ignita coruscis
Absumat eos flamma iubis ore voraci?
Ut nos minime lumine censuere dignos.
Absistite perniciem conflare nocenti.
(5) Sed reddite pro crimine, pro mente maligna
Plenam veniam, plenaque discrimina pacis.
Venit hominis Filius haud perdere gentem.
Sed munera componere durabilis aevi.

            Verbum caro.
    Verbum superis sedibus effluxit ad imas:
Ut luce sua tenebras dissolveret atras.
Verbum esuriit, frigora, sputa, flagra passum:
Nos ut saturos redderet, expleret inanes.
(5) Verbum Agnus sine labe cruci se obtulit ultro,
Nos ut crucibus luctifici solveret Orci,
[p. 319]
Verbum e tumulo patria surrexit ad astra:
Victae ut traheret tormina mortis in triumphum,
Verbum caro factum fuit, in carneque vixit:
(10) Ipsum ut fieret post caro, viveretque in illo.

            Vel minimum fidei multum.
    O adde fidem fidei, qui fidem cadentem
Firmare potes, qui dare solus haud habenti.
Nam dona fides sunt tua, non alius usquam.
Non est opus augere fidem fidem tenenti,
(5) Fretum sed ea dicere monti, Abito: abibit.
Vel si minimo semine sit minor sinapi.
Non est minimum, minimum quod tibi videtur
Si quid Domini fuerit sine fine potentis.

            Mysterium carnis Christi.
    Rorate poli desuper, & nube coruscet
Iustus dominum, terraque germinet salutis
Incognita mysteria, principemque pacis.
De sede quidem victima fluxit illa caeli.
(5) De terra quibus artibus exeat supremus
Puncti vice terram quatiens conditor orbis?
Anne est uterus virginis illa terra sancta,
Summus Deus hic homini iungeretur imo?

            Perseverantia in fide ab ipso Christo.
    Cur iuro tibi me fore purumque piumque,
Obeundaque ad evangela praecepta paratum,
Ponti sola si lubrica spiritu iubente
Calcata prius pede subsidere timenti,
(5) Praesente meo Domino me vocante Iesu?
Cur turgeo ego magniloquus meique plenus,
[p. 320]
Si foemineo territus ore te negabo,
Praesente meo Domino me vidente Iesu?
Atqui fervida manus haec eduxerat ensem,
(10) Tecum ut morerer victima pro me moritura.
Cur versa retro trepidum sententia vertit?
Tu velle dedisti mihi posse, posse velle.
Sed sunt tenebrae haec omnia, nisi lux tua lustret.

            Quid optemus.
    O porticus, o porticus, in qua ambulabat ille
Unus omnibus omnia, qui est, erit, fuitque.
Mundo ego toti confero praeferoque toti
Te, meque simul, si videam ambulantem Iesum.

            Dives metuens mortem.
    Quid tecta struis marmoreis fulta columnis,
Vel nocte renidentia laquearibus aureis?
Memphitica crusta placet gemmeo nitore,
Et serica texta viris aulaea vetustis.
(5) Ergo Assyrios plena domus halat odores.
Lychnuchis tua, fusilibusque aula relucet:
Cui foetens, inamabilis, impacabilis horror
Affert perpetuae Stygis aula noctis umbram?

            Choreae lymphaticorum exercitatio.
    Mistas choreas saltibus, in seque volutas
Spectes aeris procul e vertice montis,
Quo nulla soni veniat tibicinis aura.
Nonne haec videatur tibi lymphatica turba?

            Bonis privatus malis supersum.
    Tot, tantis sociis, tot amicis, inimicis
Fortuna rotans varia vertigine mundum
Privavit, & his esse iubet superstitem me.
[p. 321]
His ut miser invideam, non item mihi illi.

            Omnia aufert aetas.
    Succedit hiems temporibus tristis apertis,
At non sterilibus divitibus: nam prima recentum
Spes est segetum condita sub tempore brumae:
Ast aetas mala sterilis, tristisque senectus
Invecta vieto pede florentibus annis,
Nil fert, nihil & parturit, allata sed aufert.

            Propter barbariem saeculi, non despondendum.
    Non credita posthac, & illaetabilis hora
Deflebilis interitus sorte literarum:
Ut iam nihil ad perniciem ultimam supersit:
Quam Mars truculentus ciet horridis ruinis.
(5) Quod si ingenia barbarae turbulenta plebis
Non propterea sordibus exempta profanis,
Aestu ambitionis streperae absorpta trahuntur:
Electa Deo pectora laureis coronis
Despondere animum decet: ignobilis umbra.
(10) Obsessa quietis iners otium pacisci.
Sed scena sibi sunt sua, plenumque theatrum,
Cursus, stadium, praemia, cursor, aesymneta.

            Bono vince malum.
    Si verus amicus deerit tibi fidelis,
Ne sis ideo misero, non fidus, & asper:
Sic, quasi repetantur bona talione tristi.
Sed vince bono crimina, non crimine culpam.

            Malus ridet futurum iudicium.
    Quos iustitiae limina servare decebat,
Ne se auspiciis sceleris scelus insinuaret.
[p. 322]
Queis pallentia pondera potiora metalli
Fuerint, aut odium, aut amor, aut factio dura,
(5) Perversa furens, caeca, sui prodiga cordis:
Hos fama boni nominis aspellet ab aura.
Tum iustitiae limina divina futurae
Ad tartara praecipites ultricia trudent.
At ibi Furia flammivomis crinita colubris
(10) Diro facinus vulnera sonat ulta flagello.
    Perstat malus, atque haec, quasi sint fabula ridens
Pastus viduae sanguine, & orphani miselli,
Ullos esse Deos negat, ad caetera purus.

            Tibi primum, deinde operario.
    Ut villica, vel villicus alvearia castrat
Partim sibi, partim apibus dans, atque relinquens.
Sic te ex opera quod redit, hoc tollere fas est.
Tum pro meritis plene operario repones.

            Pupillum & viduam fove.
    Pupillum & viduam foveas pignora caeli.
Cum tibi habueris, habeant te dante carentes,
Tibi quos Dominus suaque, & tua membra reliquit:
Expressa docens perpetuae elementa salutis.

            Conare & tu aliquid, nec invideas.
    Quem livor edax lacerat, cur invidet ater?
Quasi, siquid huic cesserit, abscesserit illi.
Non est cumulo divisili gloria vitae.
Tu fac meritis digna tuis praemia tollas.

            Nullum a miseriis perfugium.
    Morbi, fuga, pauperies, bella impia, luctus
Indagine saecula circumobsedere tremenda.
Quonam fugiam? perfugium quod est vocandum?
[p. 323]
Si non ulla fuga fugam sibi sistit anhelam.

            Optat hac vita exolui.
    Ex caligine tenebrosa lucis opacae,
Ex insidiosis latebris, dolis apertis,
Ex fraudibus invisibilis, visibilisque
Mundi, fragilis qui sepelit lumina mentis,
(5) Quando repetet me Deus ad quieta regna?
Quando ex oculis eximet atra vela mortis?
Oblitusque suae amor oblivionis atrae
Nollet velle placere sibi ipse displicenti.

            A seipso exigere rationem.
    Quantum ambitiosae illecebrae dulcis amaror,
Et gloriolae pectora pruritus adurit,
Ut qua fuerant libera, se serva fatigent:
Tantum avehor, atque excutior imagine tristi,
(5) A me repetens quod abest, servansque quod absit.
Me in meque repono mihi: bisque fio vivens.

            Praesentis vitae taedium.
    Ut messis habet solicitum lenta colonum,
Quem torquet inanem famis impetus procacis,
Noctique diem turbidus assuit precando,
Vota increpitans irrita: solesque morantes:
(5) Sic desiderium mora cruciatibus urit.
Cui vitae ista famelicae pigra tempora sordent,
Et spes saturi saecula possidere caeli.

            Et vivi quoque laudandi.
    Quaerenda latentis conditio modusque rei
Quando artifices invidia pari laborant.
Flagrant quoque livore potissimum poetae.
Cur viva fere nomina, non mortua rodunt?
[p. 324]
(5) Stulte meritis putrida turgetne vetustas?
An sunt ea nobis vice iam functa parentum?
Quae desierint esse, nec iam amplius patescunt.
An nuda pudor sacrat & hostium sepulchra?

            Bonus Iudex rarus.
    Haec conditio plena fori cuncta requirit:
Primo caussa loco bona, discussa, diserte,
In tempore legitimum ducta sub tribunal.
Bene cognita, sub iudice ventilata iusto.
(5) Unum deerit: caetera divulsa labascunt.
Sed iudex bonus est pice nunc rarior alba.

            Deprecatio.
    Haec paucula magno e sapientiae theatro
Prompsi lepido carmine, difficillimoque:
Numerosa veteresque, novosque, lege sensus,
(Opera hac operosissima) perpeti labore:
(5) Quae Spiritus, alto veniens polo, profatus
Radiata suo magniloquo lumine fudit.
Igitur veniam orantia, non praemia poscunt:
Numenque salutare legentibus precantur.