Ovidii et Auli Sabini Heroidum Epistulae

Tekst en afbeeldingen zijn ontleend aan de editie Parijs (H. de Marnef en Wed. G. Cavellat) 1580 (UBL 1371 G 4)
Een nieuwere redactie van de Ovidiusbrieven geeft (o.a.) Daniel Heinsius, Leiden (Elzevier) 1629 (KBH 235 E 16 [ex bibl. Mathaeus Lestevenon]; UBL 1189 I 16. — Books.google)
De drie brieven van Aulus Sabinus zijn (o.a.) eerder uitgegeven in Basel, Henricus Petrus, 1541. (BSB A.lat.a. 2616 u — Books.google)

I. PenelopeII. PhyllisIII. BriseisIV. Phaedra
V. OenoneVI. HypsipyleVII. DidoVIII. Hermione
IX. DeianeiraX. AriadneXI. CanaceXII. Medea
XIII. LaodamiaXIV. HypermnestraXV. ParisXVI. Helena
XVII. LeanderXVIII. HeroXIX. AcontiusXX. Cydippe
XXI. SapphoI. UlyssesII. DemophoonIII. ParisOenone



Continue
[p. 41]


P. OVIDII NASO-
NIS EPISTOLARUM
Heroïdum* Liber.

IN PRIMAM EPISTO-
lam Argumentum.

    Graecis ad Troiam cum maximo bellorum apparatu ob Helenae raptum profiscentibus, Ulysses Laërtis, & Anticliae filius, Penelopes novae* uxoris detentus amore, insaniam simulans, comitatum negat. Verùm tandem fraude viri à Palamede detecta, cum caeteris in Troianam expeditionem ire coactus est: ubi quantum & fraude, & virtute valeret, ostendit. Tandem pluribus peractis certaminibus, post decennium Troia eversa, cùm in patriam rediturus cum reliquis Graecorum principibus naves conscenderet, ob laesae Minervae indignationem, vastissimis procellis omnes agitati sunt. Inter quos Ulysses acerbae tempestatis impulsu in longissimam, utpotè decennem peregrinationem agitatus est. Quum igitur Penelope Icarii, & Polycastes filia hactenus casta, huiusce tam longae morae causam ignoraret: ad illum hanc epistolam scripsit: in qua illum multis rationibus in patriam reducere nititur, sic inquiens.

[p. 42]



PENELOPE [ULYSSI.]

HAnc tua Penelope lento tibi mittit Ulysses,
    Nil mihi rescribas, attamen ipse veni.
Troia jacet certè Danais invisa puellis,
    Vix Priamus tanti, totaque Troia fuit.
(5) O utinam tunc cùm Lacedaemona classe petebat,
    Obrutus insanis esset adulter aquis.
Non ego deserto iacuissem frigida lecto,
    Nec quererer tardos ire relicta dies:
Nec mihi quaerenti spatiosam fallere noctem,
    (10) Lassaret viduas pendula tela manus.
Quando ego non timui graviora pericula veris:
    Res est solliciti plena timoris amor,
In te fingebam violentos Troas ituros:
    Nomine in Hectoreo pallida semper eram.
(15) Sive quis Antilochum narrabat ab Hectore victum,
[p. 43]
    Antilochus nostri causa timoris erat:
Sive Menoetiaden falsis cecidisse sub armis:
    Flebam successu posse carere dolos.
Sanguine Tlepolemus Lyciam tepefecerat hastam,
    (20) Tlepolemi leto cura novata mea est.
Denique quisquis erat castris iugulatus Achivis,
    Frigidius glacie pectus amantis erat.
Sed bene consuluit casto Deus aequus amori,
    Versa est in cineres sospite Troia viro.
(25) Argolici rediere duces, altaria fumant,
    Ponitur ad patrios barbara praeda deos.
Grata ferunt nymphae pro salvis dona maritis.
    Illi victa suis Troica fata canunt.
Mirantur iustique senes trepidaeque puellae,
    (30) Narrantis coniux pendet ab ore viri.
Iamque aliquis posita monstrat fera praelia mensa,
    Pingit et exiguo Pergama tota mero:
Hâc ibat Simoïs: hîc est Sigeïa tellus,
    Hîc steterat Priami regia celsa senis.
(35) Illic Aeacides, illic tendebat Ulysses,
    Hîc lacer admissos terruit Hector equos.
Omnia namque tuo senior te quaerere misso
    Rettulerat nato Nestor, at ille mihi:
Rettulit et ferro Rhoesumque Dolonaque caesos,
    (40) Utque sit hic somno proditus, ille dolo.
Ausus es ô nimium, nimiumque oblite tuorum,
    Thracia nocturno tangere castra dolo:
Totque simul mactare viros adiutus ab uno:
[p 44]
    At bene cautus eras, et memor antè mei.
(45) Usque metu micuere sinus, dum victor amicum
    Dictus es Ismariis isse per agmen equis.
Sed mihi quid prodest vestris disiecta lacertis
    Ilios? et murus quod fuit antè solum?
Si maneo qualis Troia durante manebam,
    (50) Virque mihi dempto fine carendus abest:
Diruta sunt aliis, uni mihi Pergama restant,
    Incola captivo quae bove victor arat.*
Iam seges est ubi Troia fuit, resecandaque falce,
    Luxuriat Phrygio sanguine pinguis humus.
(55) Semisepulta virûm curvis feriuntur aratris
    Ossa, ruinosas occulit herba domos.
Victor abes, nec scire mihi quae causa morandi,
    Aut in quo lateas ferreus orbe, licet.
Quisquis ad haec vertit peregrinam littora puppim,
    (60) Ille mihi de te multa rogatus abit.
Quamque tibi reddat (si te modò viderit usquam)
    Traditur huic digitis charta notata meis.
Nos Pylon antiqui Neleïa Nestoris arva
    Misimus: incerta est fama remissa Pylo.
(65) Misimus et Sparten. Sparte quoque nescia veri:
    Quas habitas terras, aut ubi lentus abes?
Utilius starent etiam nunc moenia Phoebi:
    Irascor votis* heu levis ipsa meis.
Scirem ubi pugnares, et tantùm bella timerem,
    (70) Et mea cum multis iuncta querela foret.
Quid timeam, ignoro. timeo tamen omnia demens:
    Et patet in curas area lata meas.
[p. 45]
Quaecumque aequor habet, quaecumque pericula tellus,
    Tam longae causas suspicor esse morae.
(75) Haec ego dum stultè medior [lees: meditor], quae vestra libido est,
    Esse peregrino captus amore potes.
Forsitan et narres, quàm sit tibi rustica coniux,
    Quae tantùm lanas non sinet esse rudes.
Fallar, et hoc crimen tenues vanescat in auras,
    (80) Néve revertendi liber abesse velis.
Me pater Icarius viduo discedere lecto
    Cogit, et immensas increpat usque moras,
Increpet usque licet: tua sum, tua dicar, oportet:
    Penelope coniux semper Ulyssis ero.
(85) Ille tamen pietate mea precibusque pudicis:
    Frangitur, et vires temperat ipse suas.
Dulichii, Samiique, et quos tulit alta Zacynthos,
    Turba ruunt in me luxuriosa, proci.
Inque tua regnant nullis prohibentibus aula,
    (90) Viscera nostra tuae dilacerantur opes.
Quid tibi Pisandrum, Polybumque, Medontaque dirum,
    Eurymachique avidas, Antinoique manus,
Atque alios referam? quos omneis turpiter absens
    Ipse tuo partis sanguine rebus alis.
(95) Irus egens pecorisque Melanthius auctor edendi,
    Ultimus accedunt in tua damna pudor.
Tres sumus imbelles numero: sine viribus uxor,
    Laërtesque senex, Telemachusque puer.
Ille per insidias penè est mihi nuper ademptus,
    (100) Dum parat invitis omnibus ire Pylon.
[p. 46]
Dii precor hoc iubeant, ut euntibus ordine fatis,
    Ille meos oculos comprimat, ille tuos.
Hoc faciunt custosque boum, longaevaque nutrix,
    Tertius, immundae cura fidelis harae.
(105) Sed neque Laërtes, ut qui sit inutilis annis,
    Hostibus in mediis regna tenere potest.
Telemacho veniet (vivat modò) fortior aetas,
    Nunc erat auxiliis illa tuenda patris.
Nec mihi sunt vires inimicos pellere tectis:
    (110) Tu citius venias, portus et aura tuis.
Est tibi, sitque precor, natus, qui mollibus annis
    In patrias arteis erudiendus erat.
Respice Laërten: ut iam sua lumina condas,
    Extremum fati sustinet ille diem.
(115) Certè ego, quae fueram, te discedente, puella,
    Protinus ut redeas, facta videbor anus.

Continue

IN SECUNDAM EPI-
stolam Argumentum.

    Demophoon, Thesei & Phedrae filius, à bello Troiano in patriam rediens, maris tempestatibus in Thraciam delatus, à Phyllide Lycurgi & Crustumenae filia, quae tunc Thraciae imperabat, hospitio & lecto benignè susceptus est: & cum aliquamdiu secum fuisset, audita morte Mnestei, qui post eiectum ex urbe Athenarum patrem Thesea, imperium occupaverat, regni cupidine captus Phyllidi fide data, se intra mensem rediturum, fingens se ad res suas componendas ire, resarcitis navibus, Athenas petiit, neque de reditu curavit. Quatuor itaque exactis mensibus, Phyllis epistolam hanc scripsit, in qua suadet ut beneficiorum memor, servatis sponsionibus, in fide [p. 47] persistat. Quòd si negligat, violatum pudorem crudeli morte compensare minatur.

PHYLLIS DEMOPHOONTI.



HOSPITA, Demophoon, tua te Rhodopeïa Phyllis
    Ultra promissum tempus abesse queror.
Cornua cùm Lunae pleno semel orbe coissent,
    Littoribus nostris anchora pacta tua est.
(5) Luna quater latuit, toto quater orbe recrevit,
    Nec vehit Actaeas Sithonis unda rates.
Tempora si numeres, bene quae numeramus amantes,
    Non venit ante suam nostra querela diem.
Spes quoque lenta fuit; tardè, quae credita laedunt,
    (10) Credimus, invita nunc et amante nocent.
Saepe fui mendax pro te, mihi, saepe putavi
    Alba procellosos vela referre Notos.
Thesea devovi, quia te dimittere nollet,
[p. 48]
    Nec tenuit cursus forsitan ille tuos.
(15) Interdum timui, ne, dum vada tendis ad Hebri,
    Mersa foret cana naufraga puppis aqua.
Saepè Deos supplex, ut tu scelerate valeres,
    Sum prece turicremis devenerata focis.
Saepè videns ventos coelo, pelagoque faventeis,
    (20) Ipsa mihi dixi, si valet, ipse venit.
Denique fidus amor, quidquid properantibus obstat,
    Finxit, et ad causas ingeniosa fui.
At tu lentus abes, nec te iurata reducunt
    Numina, nec nostro motus amore redis.
(25) Demophoon ventis et verba et vela dedisti,
    Vela queror reditu, verba carere fide.
Dic mihi, quid feci, nisi non sapienter amavi?
    Crimine te potui demeruisse meo.
Unum in me scelus est, quòd te scelerate recepi:
    (30) Sed scelus hoc meriti pondus, et instar habet.
Iura, fides, ubi nunc, commissaque dextera dextrae,
    Quíque erat in falso plurimus ore Deus?
Promissus socios ubi nunc Hymenaeus in annos,
    Qui mihi coniugii sponsor, et obses erat?
(35) Per mare, quod totum ventis agitatur, et undis,
    Per quod saepè ieras, per quod iturus eras:
Perque tuum mihi iurasti (nisi fictus et ille est)
    Concita qui ventis aequora mulcet, avum:
Per Venerem nimiumque mihi facientia tela,
    (40) Altera tela arcus, altera tela faces:
Iunonemque, toris quae praesidet alma maritis,
    Et per taediferae mystica sacra deae.
[p. 49]
Si de tot laesis sua numina quisque Deorum
    Vindicet, in poenas non satis unus eris.
(45) Ah laceras etiam puppes furiosa refeci,
    Ut qua desererer firma carina foret.
Remigiumque dedi, quo me fugiturus abires:
    Heu patior telis vulnera facta meis.
Credidimus blandis, quorum tibi copia, verbis:
    (50) Credidimus, generi nominibusque tuis.
Credidimus lacrimis: an et hae simulare docentur?
    Hae quoque habent artes, quaque iubentur, eunt.
Diis quoque credidimus: quid iam tot pignora nobis?
    Parte satis potui qualibet inde capi.
(55) Nec moveor, quod te iuvi portuque locoque:
    Debuit haec meriti summa fuisse mei.
Turpiter hospitium lecto cumulasse iugali
    Poenitet, et lateri conseruisse latus.
Quae fuit ante illam, mallem suprema fuisset
    (60) Nox mihi, dum potui Phyllis honesta mori.
Speravi melius, quia me meruisse putavi:
    Quaecunque ex merito spes venit, aequa venit.
Fallere credentem non est operosa puellam
    Gloria: simplicitas digna favore fuit.
(65) Sum decepta tuis & amans, et foemina verbis:
    Dii faciant laudis summa sit ista tuae.
Inter et Aegidas media statuaris in urbe,
    Magnificus titulis stet pater antè suis.
Cùm fuerit lectus Scyron torvusque Procrustes,
    (70) Et Schynis & Tauri mixtaque forma viri
Et domitae bello Thebae, fusique bimembres,
[p. 50]
    Et pulsata nigri regia caeca Dei:
Hoc tua post illos titulo signetur imago,
    Hic est cuius amans hospita capta dolo est,
(75) De tanta rerum turba factisque parentis
    Sedit in ingenio Cressa relicta tuo.
Quòd solùm excusat, solùm miraris in illo,
    Haeredem patriae perfide fraudis agis.
Illa (nec invideo) fruitur meliore marito,
    (80) Inque capistratis tigribus alta sedet.
At mea despecti fugiunt conubia Thraces,
    Quòd feror externum praeposuisse meis.
Atque aliquis, doctas iam nunc eat (inquit) Athenas,
    Armiferam Thracem, qui regat, alter erit.
(85) Exitus acta probat: careat successibus opto,
    Quisquis ab eventu facta notanda putat.
At si nostra tuo spumescant aequora remo,
    Iam mihi, iam dicar consuluisse meis,
Sed neque consului, nec te mea regia tangit,
    (90) Fessaque Bistonia membra lavabis aqua.
Illa meis oculis species abeuntis inhaeret,
    Cùm premeret portus classis itura meos.
Ausus es amplecti colloque infusus amantis
    Oscula per longas iungere pressa moras:
(95) Cumque tuis lacrimis lacrimas confundere nostras;
    Quodque foret velis aura secunda, queri.
Et mihi discedens suprema dicere voce,
    Phylli, fac expectes Demophoonta tuum.
Expectem, qui me nunquam visurus abisti?
    (100) Expectem pelago vela negata meo?
[p. 51]
Et tamen expecto, redeas modo serus amanti,
    Ut tua sit solo tempore lapsa fides
Quid precor infelix? iam te tenet altera coniunx
    Forsitan, et nobis qui malè favit, amor.
(105) Utque tibi excidimus, nullam, puto, Phyllida nosti:
    Hei mihi, si quae sim Phyllis, et unde rogas.
Quae tibi Demophoon longis erroribus acto
    Threicios portus hospitiumque dedi.
Cuius opes auxêre meae, cui dives egenti
    (110) Munera multa dedi, multa datura fui.
Quae tibi subieci latissima regna Lycurgi,
    Nomine foemineo vix satis apta regi.
Quà patet umbrosum Rhodope glacialis ad Haemum,
    Et sacer admissas exigit Hebrus aquas.
(115) Cui mea virginitas avibus libata sinistris
    Castaque fallaci zona recincta manu.
Pronuba Tisiphone thalamis ululavit in illis,
    Et cecinit moestum devia carmen avis.
Adfuit Allecto brevibus torquata colubris,
    (120) Suntque sepulcrali lumina mota face.
Moesta tamen scopulos, fruticosaque litora calco,
    Quaque patent oculis litora lata meis.
Sive die laxatur humus, seu frigida lucent
    Sidera, prospicio, quis freta ventus agat.
(125) Et quaecumque procul venientia lintea vidi,
    Protinus illa meos auguror esse Deos.
In freta procurro, vix me retinentibus undis:
    Mobile quâ primas porrigit aequor aquas.
Quo magis accedunt, minus, et minus utilis asto,
[p. 52]
    (130) Linquor, et ancillis excipienda cado.
Est sinus adductos modicè falcatus in arcus,
    Ultima praerupta cornua mole rigent.
Hinc mihi suppositas immittere corpus in undas
    Mens fuit: et, quoniam fallere pergis, erit.
(135) Ad tua me fluctus proiectam littora portent,
    Occurramque oculis intumulata tuis.
Daritia ferrum ut superes, adamantaque, téque,
    Non tibi sic, dices, Phylli sequendus eram.
Saepè venenorum sitis est mihi; saepè cruenta
    (140) Traiectam gladio morte perire iuvat.
Colla quoque infidis quia se nectenda lacertis
    Praebuerant, laqueis inplicuisse iuvat.
Stat nece matura tenerum pensare pudorem,
    In necis electu parva futura mora est.
(145) Inscribêre meo causa invidiosa sepulcro,
    Aut hoc aut simili carmine notus eris:
Phyllida Demophoon leto dedit hospes amantem,
    Ille necis caussam praebuit, ipsa manum.
Continue

IN TERTIAM EPI-
stolam Argumentum.

    Postquàm Graeci Phrygiam appulerunt, urbes Troiae finitimas, & praecipuè quae Lesbo insulae erant oppositae, hostili more coeperunt depopulari. Inter quos Achilles, Pelei & Thetidis filius, utranque Ciliciam, & Thebanam, atque Lyrnesiam invasit. Ex pugnato itaque Chrynesio oppido, duas insignes secum virgines abduxit, Astymonem Chryses sacerdo- [p. 53] tis Smynthei Apollinis filiam, & Hippodamiam Briseis natam, quae deinde à paternis nominibus fuerunt cognominatae. Chrysen autem Agamemnoni Graecorum principi concessit, & Briseida sibi reservavit. Sed cùm iam Deorum iussu cogetur Agamemnon Chrysen patri restituere, Briseida Achilli surripuit. Quamobrem indignatus Achilles, diu à bello abstinuit, nec ullius suasione vel precibus ad arma adversus Troianos sumenda animari potuit: nec postea Briseida accipere curavit, quanvis illi Agamemnon cum maximis muneribus ultro misisset. Quare Briseis ad eum hanc epistolam mittit, in qua conqueritur de eius nimia ira, rogatque ut sumat arma adversus Troianos dummodo iam prius ab Agamemnon ultro oblatam recipiat.



BRISEIS ACHILLI.

QUAM legis à rapta Briseide littera venit,
    Vix bene barbarica Graeca notata manu.
Quascumque adspicies, lacrimae fecere lituras,
    Sed tamen hae lacrimae pondera vocis habent:
[p. 54]
(5) Si mihi pauca queri de te dominoque, viroque
    Fas est: de domino pauca viroque querar.
Non ego poscenti quod sum cito tradita regi,
    Culpa tua est, quanvis haec quoque culpa tua est;
Nam simul Eurybates me Talthybiusque vocarunt,
    (10) Eurybati data sum Talthybioque comes.
Alter in alterius iactantes lumina vultum,
    Quaerebant taciti, noster ubi esset amor.
Differri potui; poenae mora grata fuisset.
    Hei mihi, discedens oscula nulla dedi.
(15) At lachrymas sine fine dedi, rupique capillos,
    Infelix iterum sum mihi visa rapi.
Saepe ego decepto volui custode reverti:
    Sed, me qui timidam prenderet, hostis erat.
Si progressa forem, caperer ne nocte timebam,
    (20) Quamlibet ad Priami munus itura nurum.
Sed data sim, quia danda fui: tot noctibus absum
    Nec repetor: cessas, iraque lenta tua est.
Ipse Menoetiades tunc cum tradebar, in aurem,
    Quid fles? hîc parvo tempore, dixit, eris.
(25) Non repetisse parum est, pugnas, ne reddar Achille?
    I nunc, et cupidi nomen amantis habe.
Venerunt ad te Telamone, et Amyntore nati,
    Ille gradu propior sanguinis: ille comes,
Laërteque satus, per quos comitata redirem,
    (30) Auxerunt blanda grandia dona prece.
Viginti fulvos operoso ex aere lebetas,
    Et tripodas septem, pondere & arte pares:
Addita sunt illis auri bis quinque talenta,
[p. 55]
    Bis sex assueti vincere semper equi.
(35) Quodque supervacuum est, forma praestante puellae
    Lesbides, eversa corpora capta domo:
Cumque tot his (sed non opus est tibi coniuge) coniux,
    Ex Agamemnoniis una puella tribus.
Si tibi ab Atrida* pretio redimenda fuissem,
    (40) Quae dare debueras, accipere illa negas.
Qua merui culpa fieri tibi vilis, Achille?
    Quò levis à nobis tam citò fugit amor?
An miseros tristis Fortuna tenaciter urget?
    Nec venit inceptis mollior aura meis?
(45) Diruta Marte tuo Lyrnessia moenia vidi,
    Et fueram patriae pars ego magna meae.
Vidi consortes pariter generisque necisque
    Tres cecidisse, quibus quae mihi mater erat.
Vidi (quantus erat) fusum tellure cruenta
    (50) Pectora iactantem sanguinolenta virum.
Tot tamen amissis te conpensavimus unum:
    Tu dominus, tu vir, tu mihi frater eras:
Tu mihi iuratus per numina matris aquosae,
    Utile dicebas ipse fuisse capi.
(55) Scilicet ut quamvis veniam dotata, repellar,
    Et mecum fugias quae tibi dantur opes.
Quin etiam fama est, cùm crastina fulserit hora
    Te dare nubiferis lintea plena Notis.
Quod scelus ut pavidas miserae mihi contigit aures,
    (60) Sanguinis atque animi pectus inane fuit.
Ibis, et ô miseram, cui me violente relinques?
    Quis mihi desertae mite levamen erit?
[p. 56]
Devorer antè precor subito telluris hiatu,
    Aut rutilo missi fulminis igne cremer:
(65) Quàm sine me Phthiis canescant aequora remis,
    Et videam puppes ire relicta tuas.
Si tibi iam reditusque placent patriique penates,
    Non ego sum classi sarcina magna tuae.
Victorem captiva sequar, non nupta, maritum:
    (70) Est mihi, quae lanas molliat, apta manus.
Inter Achaeïadas longè pulcherrima matres
    In thalamos coniunx ibit eatque tuos,
Digna nurus socero Iovis Aeginaeque nepote,
    Cuique senex Nereus prosocer esse velit.
(75) Nos humiles famulaeque tuae data pensa trahemus,
    Et minuant plenas stamina nostra colos.
Exagitet ne me tantùm tua deprecor uxor,
    Quae mihi nescio quo non erit aequa modo,
Néve meos coram scindi patiare capillos,
    (80) Et leviter dicas, haec quoque nostra fuit.
Vel patiare licet, dum ne contempta relinquar,
    Hic mihi vae miserae concutit ossa metus.
Quid tamen expectas? Agamemnona paenitet irae,
    Et iacet ante tuos Graecia moesta pedes.
(85) Vince animos, iramque tuam, qui caetera vincis:
    Quid lacerat Danaas inpiger Hector opes?
Arma cape, Aeacide, sed me tamen antè recepta,
    Et preme turbatos Marte favente viros.
Propter me mota est, propter me desinat ira:
    (90) Simque ego tristitiae causa modusque tuae.
Nec tibi turpe puta precibus succumbere nostris,
[p. 57]
    Coniugis Oenides versus in arma prece est.
Res audita mihi, nota est tibi fratribus orba
    Devovit nati spemque caputque parens.
(95) Bello erat ille ferox, positis secessit ab armis:
    Et patriae rigida mente negavit opem.
Sola virum flexit coniunx, felicior illa,
    At mea pro nullo pondere verba cadunt.
Nec tamen indignor nec me pro coniuge gessi,
    (100) Saepiùs in domini serva vocata thorum.
Me quaedam (memini) dominam captiva vocabat,
    Servitio (dixi) nominis addis onus.
Per tamen ossa viri subito malè tecta sepulchro,
    Semper iudiciis ossa verenda meis:
(105) Perque trium forteis animas (mea numina) fratrum,
    Qui bene pro patria, cum patriaque iacent:
Perque tuum, nostrumque caput, quod iunximus una,
    Perque tuos enses cognita tela meis:
Nulla Mycenaeum sociasse cubilia mecum
    (110) Iuro: fallentem deseruisse velis.
Si tibi nunc dicam, fortissime* tu quoque iura,
    Nulla tibi sine me gaudia facta: neges.
At Danai moerore putant: tibi plectra moventur,
    Te tenet in tepido mollis amica sinu.
(115) Et si quis quaerit, quare pugnare recuses,
    Pugna nocet: citharae, noxque Venusque iuvant.
Tutius est iacuisse toro, tenuisse puellam,
    Threiciam digitis increpuisse lyram:
Quàm manibus clipeos, et acutae cuspidis hastam,
    (120) Et galeam pressa sustinuisse coma.
[p. 58]
Sed tibi pro tutis insignia facta placebant,
    Partaque bellando gloria dulcis erat.
An tantùm dum me caperes, fera bella probabas?
    Cúmque mea patria laus tua victa iacet?
(125) Dii melius, validoque precor vibrata lacerto
    Transeat Hectoreum Paelias hasta latus.
Mittite me Danai, dominum legata rogabo,
    Multaque mandatis oscula mixta feram.
Plus ego quàm Phoenix, plus quam facundus Ulysses,
    (130) Plus ego quàm Teucri (credite) frater agam.
Est aliquid solitis collum tetigisse lacertis,
    Praesenteisque oculos admonuisse sinu.
Sis* licet immitis, matrisque ferocior undis,
    Ut taceam, lachrymis comminuêre meis.
(135) Nunc quoque (sic omnes Peleus pater impleat annos
    Sic eat auspiciis Pyrrus ad arma tuis)
Respice solicitam Briseida fortis Achille,
    Nec miseram lenta ferreus ure mora.
Aut si versus amor tuus est in taedia nostri,
    (140) Quam sine te cogis vivere, coge mori.
Utque facis, coges: abiit corpusque colorque;
    Sustinet hoc animae, spes tamen una tui:
Qua si destituar: repetam fratresque virumque,
    Nec tibi magnificum foemina iussa mori.
(145) Cur autem iubeas? stricto pete corpora ferro,
    Est mihi qui fosso pectore sanguis eat.
Me petat ille tuus, qui (si dea passa fuisset)
    Ensis in Atridae pectus iturus erat.
[p. 59]
At potius serves nostram, tua munera, vitam:
    (150) Quod dederas hosti victor, amica rogo.
Perdere quos melius possis, Neptunea praebent
    Pergama, materiam caedis ab hoste pete.
Me modo, sive paras impellere remige classem,
    Sive manes, domini more venire iube.
Continue

IN QUARTAM EPIST.
Argumentum.

    Theseus Aegei filius interempto Minotauro, Ariadnem Minois & Pasiphaes filiam, quam ob opem sibi praestitam, uxorem accepturam promiserat, simul cum Phaedra ejus sorore navi imposita, secum abduxit. Verum Bacchi admonitione in Naxo, sive, ut alii volunt, in Chio insula, Ariadne relicta, Phaedram duxit: quae deinde absente Theseo in Hippolyti privigni, quem ex Hyppolyte Amazone acceperat, amorem exarsit. Qui cùm coelibem ducens vitam, sese venando exerceret, nec posset uti illius colloquio, hac epistola amorem suum indicavit. in qua illum callidis suasionibus ad sui amorem flectere conatur. Et cum turpe sit, privignum à noverca de stupro interpellari, principium ex insinuatione sumpsit, in hunc modum.

[p. 60]


PHAEDRA [HIPPOLYTO.]

Qua, nisi tu dederis, caritura est ipsa, salutem
    Mittit Amazonio Cressa puella viro.
Perlege, quodcumque est: quid epistola lecta nocebit?
    Te quoque in hac aliquid, quod iuvet, esse potest.
(5) His arcana* notis terra, pelagoque feruntur,
    Inspicit acceptas hostis ab hoste notas.
Ter tecum conata loqui, ter inutilis haesit
    Lingua, ter in primo destitit ore sonus.
Quà licet, et sequitur, pudor est miscendus amori:
    (10) Dicere quae puduit, scribere iussit amor.
Quicquid Amor iussit, non est contemnere tutum;
    Regnat et in superos ius habet ille Deos.
Ille mihi primò dubitanti scribere, dixit,
    Scribe, dabit victas ferreus ille manus.
(15) Adsit, et ut nostras avido fovet igne medullas,
    Figat sic animos in mea vota tuos.
[p. 61]
Non ego nequitia socialia foedera rumpam,
    Fama (velim quaeras) crimine nostra vacat.
Venit amor gravius, quò serius: urimur intus,
    (20) Urimur, et caecum pectora vulnus habent.
Scilicet, ut teneros laedunt iuga prima iuvencos,
    Fraenaque vix patitur de grege captus equus:
Sic malè, vixque subit primos rude pectus amores,
    Sarcinaque haec animo non sedet apta meo.
(25) Ars fit, ubi à teneris crimen condiscitur annis:
    Quae venit exacto tempore, peius amat.
Tu nova servatae carpes libamina famae,
    Et pariter nostrum fiet uterque nocens.
Est aliquid, plenis pomaria carpere ramis,
    (30) Et tenui primam delegere ungue rosam.
Sic tamen ille prior (quo me sine crimine gessi)
    Candor ab insolita labe notandus erat.
At bene successit, digno quòd adurimur igne,
    Peius adulterio turpis adulter obest.
(35) Si mihi concedat Iuno, fratremque virumque,
    Hippolytum videor praepositura Iovi.
Iam quoque (vix credes) ignotas mittor in artes:
    Est mihi per saevas impetus ire feras.
Iam mihi prima Dea est, arcu praesignis adunco,
    (40) Delia, iudicium subsequar ipsa tuum.
In nemus ire libet pressisque in retia cervis
    Hortari celeris per iuga summa canes,
Aut tremulum excusso iaculum vibrare lacerto,
    Aut in graminea ponere corpus humo.
(45) Saepè iuvat versare leves in pulvere currus,
[p. 62]
    Torquentem frenis ora fugacis equi;
Nunc feror, ut Bacchi furiis Eleleides actae,
    Quaeque sub Ideo tympana colle movent.
Aut quas semideae Dryades, Faunique bicornes
    (50) Numine contactas attonuere suo.
Namque mihi referunt (cum se furor ille remisit)
    Omnia: me tacitam conscius urit amor.
Forsitan hunc fato generis reddamus amorem,
    Et Venus ex tota gente tributa petit.
(55) Iuppiter Europem (prima est ea gentis origo)
    Dilexit: tauro dissimulante Deum.
Pasiphaë mater, decepto subdita tauro,
    Enixa est utero crimen onusque suum.
Perfidus Aegides ducentia fila secutus,
    (60) Curva meae fugit tecta sororis ope.
En ego nunc, ne fortè parum Minoia credar,
    In socias leges ultima gentis eo.
Hoc quoque fatale est: placuit domus una duabus:
    Me tua forma capit, capta parente soror.
(65) Thesides, Theseusque duas rapuere sorores,
    Ponite de nostra bina trophea domo.
Tempore quo nobis inita est Cerealis Eleusis,
    Gnossia me vellem detinuisset humus.
Tunc mihi praecipuè (nec non tamen antè placebas)
    (70) Acer in extremis ossibus haesit amor.
Candida vestis erat, praecincti flore capilli,
    Flava verecundus tinxerat ora rubor.
Quemque vocant aliae vultum rigidumque, trucemque,
    Pro rigido (Phaedra iudice) fortis erat.
[p. 63]
(75) Sint procul a nobis iuvenes ut femina compti! -
    Fine coli modico forma virilis amat.
Te tuus iste rigor positique sine arte capilli
    Et levis egregio pulvis in ore decet.
Sive ferocis equi luctantia colla recurvas,
    (80) Exiguo flexos miror in orbe pedes;
Seu lentum valido torques hastile lacerto,
    Ora ferox in se versa lacertus habet,
Sive tenes lato venabula cornea ferro.
    Denique nostra iuvat lumina, quidquid agis.
(85) Tu modo duritiam silvis depone iugosis;
    Non sum militia digna perire tua.
Quid iuvat incinctae studia exercere Dianae,
    Et Veneri numeros eripuisse suos?
Quod caret alterna requie, durabile non est;
    (90) Haec reparat vires fessaque membra novat.
Arcus - & arma tuae tibi sunt imitanda Dianae -
    Si numquam cesses tendere, mollis erit.
Clarus erat silvis Cephalus, multaeque per herbas
    Conciderant illo percutiente ferae;
(95) Nec tamen Aurorae male se praebebat amandum.
    Ibat ad hunc sapiens a sene diva viro.
Saepe sub ilicibus Venerem Cinyraque creatum
    Sustinuit positos quaelibet herba duos.
Arsit & Oenides in Maenalia Atalanta;
    (100) Illa ferae spolium pignus amoris habet.
Nos quoque quam primum turba numeremur in ista!
    Si Venerem tollas, rustica silva tua est.
Ipsa comes veniam, nec me latebrosa movebunt
    Saxa neque obliquo dente timendus aper.
(105) Aequora bina suis obpugnant fluctibus isthmon,
    Et tenuis tellus audit utrumque mare.
Hic tecum Troezena colam, Pittheia regna;
    Iam nunc est patria carior illa mea.
Tempore abest aberitque diu Neptunius heros;
    (110) Illum Pirithoi detinet ora sui.
Praeposuit Theseus - nisi si manifesta negamus -
    Pirithoum Phaedrae Pirithoumque tibi.
Sola nec haec ad nos iniuria venit ab illo;
    In magnis laesi rebus uterque sumus.
(115) Ossa mei fratris clava perfracta trinodi
    Sparsit humi; soror est praeda relicta feris.
Prima securigeras inter virtute puellas
    Te peperit, nati digna vigore parens;
Si quaeras, ubi sit - Theseus latus ense peregit,
    (120) Nec tanto mater pignore tuta fuit.
At ne nupta quidem taedaque accepta iugali -
    Cur, nisi ne caperes regna paterna nothus?
Addidit & fratres ex me tibi, quos tamen omnis
    Non ego tollendi causa, sed ille fuit.
(125) O utinam nocitura tibi, pulcherrime rerum,
    In medio nisu viscera rupta forent!
I nunc, sic meriti lectum reverere parentis -
    Quem fugit & factis abdicat ipse suis!
Nec, quia privigno videar coitura noverca,
    (130) Terruerint animos nomina vana tuos.
Ista vetus pietas, aevo moritura futuro,
    Rustica Saturno regna tenente fuit.
Iuppiter esse pium statuit, quodcumque iuvaret,
    Et fas omne facit fratre marita soror.
(135) Illa coit firma generis iunctura catena,
    Inposuit nodos cui Venus ipsa suos.
Nec labor est celare, licet peccemus, amorem.
    Cognato poterit nomine culpa tegi.
Viderit amplexos aliquis, laudabimur ambo;
    (140) Dicar privigno fida noverca meo.
Non tibi per tenebras duri reseranda mariti
    Ianua, non custos decipiendus erit;
Ut tenuit domus una duos, domus una tenebit;
    Oscula aperta dabas, oscula aperta dabis;
(145) Tutus eris mecum laudemque merebere culpa,
    Tu licet in lecto conspiciare meo.
Tolle moras tantum properataque foedera iunge -
    Qui mihi nunc saevit, sic tibi parcat Amor!
Non ego dedignor supplex humilisque precari.
    (150) Heu! ubi nunc fastus altaque verba iacent?
Et pugnare diu nec me submittere culpae
    Certa fui - certi siquid haberet amor;
Victa precor genibusque tuis regalia tendo
    Bracchia! quid deceat, non videt ullus amans.
(155) Depudui, profugusque pudor sua signa reliquit.
    Da veniam fasse duraque corda doma!
Quod mihi sit genitor, qui possidet aequora, Minos,
    Quod veniant proavi fulmina torta manu,
Quod sit avus radiis frontem vallatus acutis,
    (160) Purpureo tepidum qui movet axe diem -
Nobilitas sub amore iacet! miserere priorum
    Et, mihi si non vis parcere, parce meis!
Est mihi dotalis tellus Iovis insula, Crete -
    Serviat Hippolyto regia tota meo!
(165) Flecte, ferox, animos! potuit corrumpere taurum
    Mater; eris tauro saevior ipse truci?
Per Venerem parcas oro, quae plurima mecum est,
    Sic, numquam quae te spernere possit, ames.
Sic tibi secretis agilis dea saltibus adsit,
    (170) Silvaque perdendas praebeat alta feras.
Sic faveant Satyri, montanaque numina Panes,
    Et cadat adversa cuspide fossus aper.
Sic tibi dent nymphae, quanvis odisse puellas
    Diceris, arentem quae levet unda sitim.
(175) Addimus his precibus lachrymas quoque, verba precantis.
    Perlegis, et lachrymas finge videre meas.

Continue

IN QUINTAM EPI-
stolam Argumentum.

    Cùm Hecuba Cyssei filia, & Priami uxor gravida esset, ardentem facem totam Troiam comburentem se parere somniavit. Territus itaque Priamus oraculum consuluit, à quo cùm accepisset, oriturum filium, qui patriae esset exitio, quàm primùm partus ederetur, iussit interfici. Hecuba verò cùm puerum, qui posteà Paris dictus est, peperisset, materna pietate mota, pastoribus regiis clam alendum mandavit. Is autem cùm iam adolesceret Oenonem nym- [p. 67] pham adamavit, atque, ut aliquibus placet, in uxorem duxit. Sed cùm Iuno, Pallas, & Venus, de pulchritudine contenderent, propter aureum pomum in quo scriptum erat, Detur Pulchriori, à Iove ad Paridis arbitrium remissae sunt: cui cùm Iuno regnum, Pallas sapientiam, Venus voluptatem, & mulierum pulcherrimam promisisset, pro Venere sententiam tulit. Qui deinde à patre cognitus, & in gratiam susceptus, Sparten navigans, Helenam Menelai uxorem rapuit: eámque Troiam abduxit. Quod cum Oenone rescivisset, hac epistola de eius perfidia conquerendo, Helenam Graecis reddi, & se recipi suadet.



OENONE PARIDI.

NYmpha suo Paridi, quamvis suus esse recusat,
    Mittit ab Idaeis verba legenda iugis.
Perlegis? an coniunx prohibet nova: perlege, non est
[p. 68]
    Ista Mycenaea littera facta manu.
(5) Pedasis Oenone, Phrygiis celeberrima silvis,
    Laesa queror de te, si sinis, ipse meo.
Quis deus opposuit nostris sua numina votis?
    Ne tua permaneam, quod mihi crimen obest?
Leniter, e merito quicquid patiare, ferendum est;
    (10) Quae venit indignae poena dolenda venit.
Nondum tantus eras, cum te contenta marito
    Edita de magno flumine nympha fui.
Qui nunc Priamides (absit reverentia vero)
    Servus eras; servo nubere nympha tuli!
(15) Saepe greges inter requievimus arbore tecti
    mixtaque cum foliis praebuit herba torum.
Saepe super stramen fenoque iacentibus alto
    Defensa est humili cana pruina casa.
Quis tibi monstrabat saltus venatibus aptos
    (20) Et tegeret catulos qua fera rupe suos?
retia saepe comes maculis distincta tetendi,
    Saepe citos egi per iuga longa canes.
Incisae servant a te mea nomina fagi
    Et legor Oenone falce notata tua;
(25) Et quantum trunci, tantum mea nomina crescunt;
    Crescite & in titulos surgite recta meos!
[Populus est, memini, fluviali consita rivo,
    Est in qua nostri littera scripta memor.]
Popule, vive, precor, quae consita margine ripae
    (30) hoc in rugoso cortice carmen habes:
"cum Paris Oenone poterit spirare relicta,
    Ad fontem Xanthi versa recurret aqua."
Xanthe, retro propera versaeque recurrite lymphae!
    Sustinet Oenonen deseruisse Paris.
(35) Illa dies fatum miserae mihi dixit, ab illa
    Pessima mutati coepit amoris hiems,
Qua Venus & Iuno sumptisque decentior armis
    Venit in arbitrium nuda Minerva tuum.
Attoniti micuere sinus gelidusque cucurrit,
    (40) Ut mihi narrasti, dura per ossa tremor.
Consului (neque enim modice terrebar) anusque
    Longaevosque senes: constitit esse nefas.
Caesa abies sectaeque trabes & classe parata
    Caerula ceratas accipit unda rates.
(45) Flesti discedens. hoc saltim parce negare;
    Praeterito magis est iste pudendus amor.
Et flesti & nostros vidisti flentis ocellos;
    miscuimus lacrimas maestus uterque suas.
Non sic appositis vincitur vitibus ulmus,
    (50) Ut tua sunt collo bracchia nexa meo.
Ah quotiens, cum te vento quererere teneri,
    riserunt comites, ille secundus erat.
Oscula dimissae quotiens repetita dedisti!
    Quam vix sustinuit dicere lingua "vale!"
(55) Aura levis rigido pendentia lintea malo
    Suscitat & remis eruta canet aqua.
Prosequor infelix oculis abeuntia vela,
    Qua licet, & lacrimis umet arena meis,
Utque celer venias, virides Nereidas oro,
    (60) Scilicet ut venias in mea damna celer.
Votis ergo meis, alii rediture, redisti?
    Ei mihi, pro dira paelice blanda fui!
Adspicit immensum moles nativa profundum
    (mons fuit), aequoreis illa resistit aquis;
(65) Hinc ego vela tuae cognovi prima carinae
    Et mihi per fluctus impetus ire fuit.
Dum moror, in summa fulsit mihi purpura prora.
    Pertimui: cultus non erat ille tuus.
Fit propior terrasque cita ratis attigit aura:
    (70) Femineas vidi corde tremente genas.
Non satis id fuerat, quid enim furiosa morabar?
    haerebat gremio turpis amica tuo!
Tunc vero rupique sinus & pectora planxi
    Et secui madidas ungue rigente genas
(75) Implevique sacram querulis ululatibus Iden
    Illuc has lacrimas in mea saxa tuli.
Sic Helene doleat defectaque coniuge ploret,
    Quaeque prior nobis intulit, ipsa ferat!
Nunc tibi conveniunt, quae te per aperta sequantur
    (80) Aequora legitimos destituantque viros.
At cum pauper eras armentaque pastor agebas,
    Nulla nisi Oenone pauperis uxor erat.
Non ego miror opes, nec me tua regia tangit
    Nec de tot Priami dicar ut una nurus,
(85) Non tamen ut Priamus nymphae socer esse recuset
    Aut Hecubae fuerim dissimulanda nurus.
Dignaque sum & cupio fieri matrona potentis;
    Sunt mihi quas possint sceptra decere manus.
Nec me, faginea quod tecum fronde iacebam,
    (90) Despice; purpureo sum magis apta toro.
Denique tutus amor meus est; ibi nulla parantur
    bella nec ultrices advehit unda rates.
Tyndaris infestis fugitiva reposcitur armis;
    hac venit in thalamos dote superba tuos.
(95) Quae si sit Danais reddenda, vel Hectora fratrem,
    Vel cum Deiphobo Polydamanta roga;
Quid gravis Antenor, Priamus quid suadeat ipse,
    Consule, quis aetas longa magistra fuit.
Turpe rudimentum, patriae praeponere raptam.
    (100) Causa pudenda tua est; iusta vir arma movet.
Nec tibi, si sapias, fidam promitte Lacaenam,
    Quae sit in amplexus tam cito versa tuos.
Ut minor Atrides temerati foedera lecti
    Clamat & externo laesus amore dolet,
(105) Tu quoque clamabis. nulla reparabilis arte
    Laesa pudicitia est; deperit illa semel.
Ardet amore tui; sic & Menelaon amavit;
    Nunc iacet in viduo credulus ille toro.
Felix Andromache certo bene nupta marito;
    (110) Uxor ad exemplum fratris habenda fui.
Tu levior foliis, tum cum sine pondere suci
    mobilibus ventis arida facta volant.
Et minus est in te quam summa pondus arista,
    Quae levis adsiduis solibus usta riget.
(115) Hoc tua (nam recolo) quondam germana canebat
    Sic mihi diffusis vaticinata comis:
"quid facis, Oenone? quid arenae semina mandas?
    Non profecturis litora bubus aras!
Graia iuvenca venit, quae te patriamque domumque
    (120) Perdat! io prohibe! Graia iuvenca venit!
Dum licet, obscenam ponto demergite puppim!
    heu! quantum Phrygii sanguinis illa vehit!"
Dixerat; in cursu famulae rapuere furentem,
    At mihi flaventes diriguere comae.
(125) Ah, nimium miserae vates mihi vera fuisti;
    Possidet en saltus Graia iuvenca meos!
Sit facie quamvis insignis, adultera certe est;
    Deseruit socios hospite capta deos.
Illam de patria Theseus, nisi nomine fallor,
    (130) Nescioquis Theseus abstulit ante sua.
A iuvene, & cupido, credatur reddita virgo?
    Unde hoc compererim tam bene quaeris? amo!
Vim licet appelles & culpam nomine veles;
    Quae totiens rapta est, praebuit ipsa rapi.
(135) At manet Oenone fallenti casta marito,
    Et poteras falli legibus ipse tuis:
Me Satyri celeres (silvis ego tecta latebam)
    Quaesierunt rapido, turba proterva, pede
Cornigerumque caput pinu praecinctus acuta
    (140) Faunus, in immensis qua tumet Ida iugis.
Me fide conspicuus Troiae munitor amavit;
    Ille meae spolium virginitatis habet.
Id quoque luctando; rupi tamen ungue capillos
    Oraque sunt digitis aspera facta meis.
(145) Nec pretium stupri gemmas aurumque poposci;
[p. 73]
    Turpiter ingenuum munera corpus emunt.
Ipse ratus dignam medicas mihi tradidit arteis
    Admisitque meas ad sua dona manus.
Quaecumque herba potens ad opem, radixque medendi
    (150) Utilis in toto nascitur orbe, mea est.
Me miseram, quòd amor non est medicabilis herbis,
    Destituor prudens artis ab arte mea.
Ipse repertor opis, vaccas pavisse Pheraeas
    Fertur, et à nostro saucius igne fuit.
(155) Quod nec graminibus tellus foecunda creatis,
    Nec Deus auxilium, tu mihi ferre potes,
Et potes, et merui, dignae miserere puellae.
    Non ego cum Danais arma cruenta fero.
Sed tua sum tecumque fui puerilibus annis,
    (160) Et tua, quod superest temporis, esse precor.
Continue

IN SEXTAM EPISTO-
lam Argumentum.

    Monitus oraculo Pelias Neptuni filius, tunc illi propinquam fore mortem, cùm patri sacrificandi aliquis pede nudo sibi superveniret: cui annua sacra peragenti, Iason Aesonis filius eiusque nepos, dimisso in limo Anauri fluvii calciamento, ad sacra properans, altero pede exuto occurrit. Pelias igitur oraculi memor, Iasoni suavit, ut Cholchon iret, aureum vellus quaesiturus, sperans illic eum periturum, cùm audisset opus esse humanis viribus insuprabile. Iason autem veluti magnanimus, expeditionem libenter assumens, ac multis Graeciae nobilibus convocatis, Argo navem ex Pegaso Thessaliae sinu solvens, [p. 74] in Lemnon insulam delatus es: ubi cùm mulieres viros omneis commui consilio una nocte interemissent, Hypsipyle Thoantis filia, quem sub falsa mortis simulatione salvaverat, tunc imperium occupabat, quae Iasonem & hospitio, & lecto liberalissime excepit. Verùm iam duobus annis peractis, orantibus sociis, & exigente tempore ut praedictam expeditionem perficeret, Hypsipylen praegnantem relinquens, Colchon navigavit. Ubi arte Medeae dracone sopito, taurisque esuperatis, aureum illud vellus adeptus, illam secum adduxit. Quare Hypsipyle Medeam sibi praelatam dolens, hac epistola Iasoni de prospero reditu congratulando, in contemptum eius, crudelitatem atque incantationes execrans, vertere nititur. Postremò in Iasonem, & Medeam imprecatur.



HYPSIPYLE IASONI.

[Niet in 1580: Lemnias Hypsipyle Bacchi genus Aesone nato
    Dicit: & in verbis pars quota mentis erat?]
LItora Thessaliae reduci tetigisse carina
    Diceris, auratae vellere dives ovis.
[p. 75]
(5) Gratulor incolumi (quantum sinis) hoc tamen ipso
    Debueram scripto certior esse tuo.
Nam, ne pacta tibi praeter mea regna redires,
    Cum cuperes, ventos non habuisse potes:
Quamlibet adverso signatur epistula vento,
    (10) Hypsipyle missa digna salute fui!
Cur mihi fama prior quam littera nuntia venit:
    Isse sacros Martis sub iuga panda boves,
Seminibus iactis segetes adolesse virorum
    Inque necem dextra non eguisse tua,
(15) Pervigilem spolium pecudis servasse draconem,
    rapta tamen forti vellera fulva manu?
Hoc ego si possem timide credentibus "ista
    Ipse mihi scripsit" dicere, quanta forem!
Quid queror officium lenti cessasse mariti?
    (20) Obsequium, maneo si tua, grande tuli.
Barbara narratur venisse venefica tecum
    In mihi promissi parte recepta tori.
Credula res amor est. utinam temeraria dicar
    Criminibus falsis insimulasse virum!
(25) Nuper ab Haemoniis hospes mihi Thessalus oris
    Venerat & tactum vix bene limen erat,
"Aesonides," dixi, "quid agit meus?" ille pudore
    haesit in opposita lumina fixus humo.
Protinus exilui tunicisque a pectore ruptis
    (30) "vivit? an," exclamo, "me quoque fata vocant?"
"vivit," ait timidus; timidum iurare coegi.
    Vix mihi teste deo credita vita tua est.
Utque animus rediit, tua facta requirere coepi:
    Narrat aeripedes Martis arasse boves,
(35) Vipereos dentes in humum pro semine iactos
    Et subito natos arma tulisse viros,
Terrigenas populos civili Marte peremptos
    Inplesse aetatis fata diurna suae.
Devictus serpens. iterum, si vivat Iason,
    (40) Quaerimus; alternant spesque timorque fidem.
Singula dum narrat, studio cursuque loquendi
    Detegit ingenio vulnera nostra suo.
Heus, ubi pacta fides? ubi conubialia iura
    Faxque sub arsuros dignior ire rogos?
(45) Non ego sum furto tibi cognita. pronuba Iuno
    Affuit & sertis tempora vinctus Hymen.
At mihi nec Iuno nec Hymen, sed tristis Erinys
    Praetulit infaustas sanguinolenta faces.
Quid mihi cum Minyis? quid cum Tritonide pinu?
    (50) Quid tibi cum patria, navita Tiphy, mea?
Non erat hic aries villo spectabilis aureo,
    Nec senis Aeetae regia Lemnos erat.
Certa fui primo, sed me mala fata trahebant,
    hospita feminea pellere castra manu
(55) Lemniadesque viros, nimium quoque! vincere norunt:
    milite tam forti vita tuenda fuit!
Urbe virum vidi tectoque animoque recepi.
    hic tibi bisque aestas bisque cucurrit hiems.
Tertia messis erat, cum tu dare vela coactus
    (60) Inplesti lacrimis talia verba tuis:
"abstrahor, Hypsipyle. sed dent modo fata recursus;
    Vir tuus hinc abeo, vir tibi semper ero.
Quod tamen e nobis gravida celatur in alvo,
    Vivat & eiusdem simus uterque parens!"
(65) Hactenus. & lacrimis in falsa cadentibus ora
    Cetera te memini non potuisse loqui.
Ultimus e sociis sacram conscendis in Argon;
    Illa volat, ventus concava vela tenet.
Caerula propulsae subducitur unda carinae:
    (70) Terra tibi, nobis adspiciuntur aquae.
In latus omne patens turris circumspicit undas;
    huc feror & lacrimis osque sinusque madent.
Per lacrimas specto cupidaeque faventia menti
    Longius adsueto lumina nostra vident.
(75) Adde preces castas inmixtaque vota timori
    Nunc quoque te salvo persoluenda mihi!
Vota ego persolvam? votis Medea fruetur!
    Cor dolet atque ira mixtus abundat amor.
Dona feram templis, vivum quod Iasona perdo?
    (80) hostia pro damnis concidat icta meis?
Non equidem secura fui semperque verebar,
    Ne pater Argolica sumeret urbe nurum.
Argolidas timui, nocuit mihi barbara paelex!
    Non expectato vulnus ab hoste tuli.
(85) Nec facie meritisque placet, sed carmina novit
    Diraque cantata pabula falce metit.
Illa reluctantem cursu deducere Lunam
    Nititur & tenebris abdere Solis equos;
Illa refrenat aquas obliquaque flumina sistit,
    (90) Illa loco silvas vivaque saxa movet.
Per tumulos errat passis discincta capillis
    Certaque de tepidis colligit ossa rogis.
Devovet absentis simulacraque cerea figit
    Et miserum tenues in iecur urget acus.
(95) Et quae nescierim melius: male quaeritur herbis
    moribus & forma conciliandus amor.
Hanc potes amplecti thalamoque relictus in uno
    Inpavidus somno nocte silente frui?
Scilicet ut tauros, ita te iuga ferre coegit:
    (100) Quaque feros angues, te quoque mulcet ope.
Adde quod adscribi factis procerumque tuisque
    Se favet & titulo coniugis uxor obest.
Atque aliquis Peliae de partibus acta venenis
    Inputat & populum qui sibi credat habet:
(105) Non haec Aesonides, sed Phasias Aeetine
    Aurea Phrixeae terga revellit ovis.
Non probat Alcimede mater tua, consule matrem!
    Non pater, a gelido cui venit axe nurus.
Illa sibi a Tanai Scythiaeque paludibus udae
    (110) Quaerat & a patria Phasidis usque virum.
Mobilis Aesonide vernaque incertior aura,
    Cur tua polliciti pondere verba carent?
Vir meus hinc ieras, vir non meus inde redisti,
    Sim reducis coniunx, sicut euntis eram.
(115) Si te nobilitas generosaque nomina tangunt:
    En ego Minoo nata Thoante feror.
Bacchus avus: Bacchi coniunx redimita corona
    Praeradiat stellis signa minora suis.
Dos tibi Lemnos erit, terra ingeniosa colenti;
    (120) me quoque dotalis inter habere potes.
Nunc etiam peperi. gratare ambobus, Iason,
    Dulce mihi gravidae fecerat auctor onus.
Felix in numero quoque sum prolemque gemellam
    Pignora Lucina bina favente dedi.
(125) Si quaeris, cui sint similes, cognosceris illis:
    Fallere non norunt, cetera patris habent;
Legatos quos paene dedi pro matre ferendos;
    Sed tenuit coeptas saeva noverca vias.
Medeam timui, plus est Medea noverca,
    (130) Medeae faciunt ad scelus omne manus.
Spargere quae fratris potuit lacerata per agros
    Corpora, pignoribus parceret illa meis?
Hanc, tamen o demens Colchisque ablate venenis,
    Diceris Hypsipyles praeposuisse toro?
(135) Turpiter illa virum cognovit adultera virgo,
    me tibi teque mihi taeda pudica dedit.
Prodidit illa patrem, rapui de caede Thoanta.
    Deseruit Colchos, me mea Lemnos habet.
Quid refert, scelerata piam si vincit? & ipso
    (140) Crimine dotata est emeruitque virum.
Lemniadum facinus culpo, non miror, Iason!
    Quamlibet ignavis ipse dat arma dolor.
Dic age, si ventis ut oportuit actus iniquis
    Intrasses portus tuque comesque meos
(145) Obviaque exissem fetu comitante gemello,
    hiscere nempe tibi terra roganda fuit!
Quo vultu natos, quo me scelerate videres?
    Perfidiae pretio qua nece dignus eras?
Ipse quidem per me tutus sospesque fuisses,
    (150) Non quia tu dignus, sed quia mitis ego.
Paelicis ipsa meos implessem sanguine vultus,
    Quosque veneficiis abstulit illa suis.
Medeae Medea forem. quod si quid ab alto
    Iustus adest votis Iuppiter ipse meis,
(155) Quod gemit Hypsipyle, lecti quoque subnuba nostri
    maereat & leges sentiat ipsa suas
Utque ego destituor coniunx materque duorum,
    A totidem natis orba sit aque viro.
Nec malè parta diu teneat peiúsque relinquat:
    (160) Exulet, et toto quaerat in orbe fugam.
Quàm fratri germana fuit, miseróque parenti
    Filia, tam natis, tam sit acerba viro:
Cùm mare, cùm terras consumpserit, aëra tentet;
    Erret inops, exspes, caede cruenta sua.
(165) Haec ego coniugio fraudata Thoantias oro,
    Vivite devoto nuptáque vírque toro.
Continue

IN SEPTIMAM EPISTO-
lam Argumentum.

    Troia à Graecis eversa, Aeneas Anchisae & Veneris filius, raptis ab incendio secum Penatibus, viginti navibus mare conscendit. Qui tempestate vexatus, magna parte maris pererrata, in Libyam quidem delatus est. Ubi nunc Dido, ut Virgilius finxit, Beli filia, & Sichei Herculis sacerdotis uxor, ex Tyro urbe profecta, fratris Pigmalionis, qui incautum maritum, ob eius divitias interemerat, & saevitiam & [p. 81] avaritiam fugiens, urbem novam Carthaginem condebat: à qua Aeneas cum sociis liberalissimè susceptus, & amatus, cum ea concubuit. Verùm cum Mercurii Monitu in Italiam sibi ab oraculo promissam, navigare cogeretur, Dido praesentiens, veluti quae ardentissimo moris flagrabat incendo, illum à navigandi proposito revocare, aut saltem differet abitum persudare tentans, post multas tandem frustrà effusas preces, ad eum moribunda scripsit, quem noverat mortis causam praebuisse.



DIDO AENEAE.

[Niet in 1580: Accipe, Dardanide, moriturae carmen Elissae;
    Quae legis a nobis ultima verba legi.]
SIC, ubi fata vocant, udis abiectus in herbis
    Ad vada Maeandri concinit albus olor.
(5) Nec quia te nostra sperem prece posse moveri,
    Alloquor adverso movimus ista deo.
Sed meriti famam corpusque animumque pudicum
    Cùm malè perdiderim, perdere verba leve est.
Certus es ire tamen, miseramque relinquere Didò,
    (10) Atque idem venti vela fidemque ferent.
[p. 81]
Certus es, Aenea, cum foedere solvere naves
    Quaeque ubi sint nescis, Itala regna sequi.
Nec nova Karthago, nec te crescentia tangunt
    moenia nec sceptro tradita summa tuo.
(15) Facta fugis, facienda petis; quaerenda per orbem
    Altera, quaesita est altera terra tibi.
Ut terram invenias, quis eam tibi tradet habendam?
    Quis sua non notis arva tenenda dabit?
Alter habendus amor tibi restat & altera Dido
    (20) Quamque iterum fallas, altera danda fides.
Quando erit, ut condas instar Karthaginis urbem
    Et videas populos altus ab arce tuos?
Omnia ut eveniant, nec di tua vota morentur,
    Unde tibi, quae te sic amet, uxor erit?
(25) Uror ut inducto ceratae sulpure taedae,
    Ut pia fumosis addita tura rogis.
Aeneas oculis vigilantis semper inhaeret;
    Aenean animo noxque diesque refert.
Ille quidem male gratus & ad mea munera surdus
    (30) Et quo, si non sim stulta, carere velim.
Non tamen Aenean, quamvis male cogitat, odi,
    Sed queror infidum questaque peius amo.
Parce, Venus, nurui, durumque amplectere fratrem,
    Frater Amor; castris militet ille tuis.
(35) Aut ego quem coepi, neque enim dedignor, amare,
    materiam curae praebeat ille meae.
Fallor & ista mihi falso iactatur imago:
    matris ab ingenio dissidet ille suae.
Te lapis & montes innataque rupibus altis
    (40) Robora, te saevae progenuere ferae
Aut mare, quale vides agitari nunc quoque ventis:
    Qua tamen adversis fluctibus ire paras?
Quo fugis? obstat hiems. hiemis mihi gratia prosit!
    Adspice ut eversas concitet Eurus aquas.
(45) Quod tibi malueram, sine me debere procellis;
    Iustior est animo ventus & unda tuo.
Non ego sum tanti, quod non cessaris, inique,
    Ut pereas, dum me per freta longa fugis.
Exerces pretiosa odia & constantia magno,
    (50) Si, dum me careas, est tibi vile mori.
Iam venti ponent, strataque aequaliter unda
    Caeruleis Triton per mare curret equis.
Tu quoque cum ventis utinam mutabilis esses
    Et, nisi duritia robora vincis, eris.
(55) Quid, si nescires, insana quid aequora possunt,
    Expertae totiens tam male credis aquae?
Ut, pelago suadente etiam, retinacula solvas,
    multa tamen latus tristia pontus habet.
Nec violasse fidem temptantibus aequora prodest;
    (60) Perfidiae poenas exigit ille locus,
Praecipue cum laesus amor, quia mater Amorum
    Nuda Cytheriacis edita fertur aquis.
Perdita ne perdam, timeo, noceamve nocenti
    Neu bibat aequoreas naufragus hostis aquas.
(65) Vive, precor! sic te melius quam funere perdam,
    Tu potius leti causa ferere mei.
Finge, age, te rapido, nullum sit in omine pondus!
    Turbine deprendi; quid tibi mentis erit?
Protinus occurrent falsae periuria linguae
    (70) Et Phrygia Dido fraude coacta mori;
Coniugis ante oculos deceptae stabit imago
    Tristis & effusis sanguinolenta comis.
Quidquid id est "tantum merui! concedite!" dicas,
    Quaeque cadent in te fulmina missa putes!
(75) Da breve saevitiae spatium pelagique tuaeque;
    grande morae pretium tuta futura via est.
Nec mihi tu curae; puero parcatur Iulo!
    Te satis est titulum mortis habere meae.
Quid puer Ascanius, quid di meruere Penates?
    (80) Ignibus ereptos obruet unda deos?
Sed neque fers tecum, nec, quae mihi, perfide, iactas,
    Presserunt umeros sacra paterque tuos.
Omnia mentiris; neque enim tua fallere lingua
    Incipit a nobis, primaque plector ego:
(85) Si quaeras ubi sit formosi mater Iuli,
    Occidit a duro sola relicta viro!
Haec mihi narraras, at me movere merentem.
    Inde minor culpa poena futura mea est.
Nec mihi mens dubia est, quin te tua numina damnent:
    (90) Per mare, per terras septima iactat hiems.
Fluctibus eiectum tuta statione recepi
    Vixque bene audito nomine regna dedi.
His tamen officiis utinam contenta fuissem
    Nec mea concubitu fama sepulta foret!
(95) Illa dies nocuit, qua nos declive sub antrum
    Caeruleus subitis conpulit imber aquis.
Audieram vocem; nymphas ululasse putavi:
    Eumenides fatis signa dedere meis.
Exige, laese pudor, poenas, violataque lecti
    (100) Iura neque ad cineres fama retenta meos!
Vosque mei manes animaeque cinisque Sychaei,
    Ad quas, me miseram, plena pudoris eo.
Est mihi marmorea sacratus in aede Sychaeus;
    Oppositae frondes velleraque alba tegunt.
(105) Hinc ego me sensi noto quater ore citari;
    Ipse sono tenui dixit "Elissa, veni!"
Nulla mora est: venio, venio tibi debita coniunx,
    Sum tamen admisso tarda pudore meo!
Da veniam culpae; decepit idoneus auctor;
    (110) Invidiam noxae detrahit ille meae.
Diva parens seniorque pater, pia sarcina nati,
    Spem mihi mansuri rite dedere viri.
Si fuit errandum, causas habet error honestas:
    Adde fidem, nulla parte pigendus erit.
(115) Durat in extremum vitaeque novissima nostrae
    Prosequitur fati, qui fuit ante, tenor:
Occidit internas coniunx mactatus ad aras
    Et sceleris tanti praemia frater habet,
Exul agor cineresque viri patriamque relinquo
    (120) Et feror in dubias hoste sequente vias;
Adplicor ignotis fratrique elapsa fretoque;
    Quod tibi donavi, perfide, litus emo.
Urbem constitui lateque patentia fixi
    moenia finitimis invidiosa locis.
(125) Bella tument. bellis peregrina & femina temptor
    Vixque rudis portas urbis & arma paro.
Mille procis placui, qui me coiere querentes
    Nescio quem thalamis praeposuisse suis.
Quid dubitas vinctam Gaetulo tradere Iarbae?
    (130) Praebuerim sceleri bracchia nostra tuo.
Est etiam frater, cuius manus impia poscit
    respergi nostro sparsa cruore viri.
Pone deos & quae tangendo sacra profanas!
    Non bene caelestis impia dextra colit.
(135) Si tu cultor eras elapsis igne futurus,
    Paenitet elapsos ignibus esse deos.
Forsitan & gravidam Didon, scelerate, relinquas
    Parsque tui lateat corpore clausa meo.
Accedet fatis matris miserabilis infans
    (140) Et nondum nato funeris auctor eris.
Cumque parente sua frater morietur Iuli,
    Poenaque conexos auferet una duos.
"Sed iubet ire deus." vellem, vetuisset adire
    Punica nec Teucris pressa fuisset humus.
(145) Hoc duce nempe deo ventis agitaris iniquis
    Et teris in rapido tempora longa freto?
Pergama vix tanto tibi erant repetenda labore,
    Hectore si vivo quanta fuere forent.
Non patrium Simoenta petis, sed Thybridis undas,
    (150) Nempe ut pervenias quo cupis hospes eris.
Utque latet vitatque tuis obtrusa carinis,
    Vix tibi continget terra petita seni.
Hos potius populos in dotem ambage remissa
    Accipe & advectas Pygmalionis opes.
(155) Ilion in Tyriam transfer felicius urbem
    resque loco regis sceptraque sacra tene!
Si tibi mens avida est belli, si quaerit Iulus,
    Unde suo partus Marte triumphus eat,
Quem superet, nequid desit praebebimus hostem;
    (160) Hic pacis leges, hic locus arma capit.
Tu modo, per matrem fraternaque tela, sagittas,
    Perque fugae comites, Dardana sacra, deos!
Sic superent, quoscumque tua de gente reportas
    Mars ferus & damni sit modus ille tui
(165) Ascaniusque suos feliciter inpleat annos
    Et senis Anchisae molliter ossa cubent!
Parce, precor, domui, quae se tibi tradit habendam!
    Quod crimen dicis praeter amasse meum?
Non ego sum Pthias magnisque oriunda Mycenis,
    (170) Nec steterunt in te virque paterque meus.
Si pudet uxoris, non nupta, sed hospita dicar;
    Dum tua sit Dido, quidlibet esse feret.
Nota mihi freta sunt Afrum plangentia litus;
    Temporibus certis dantque negantque viam:
(175) Cum dabit aura viam, praebebis carbasa ventis;
    Nunc levis eiectam continet alga ratem.
Tempus ut observem, manda mihi: certius ibis,
    Nec te, si cupies, ipsa manere sinam.
Et socii requiem poscunt, laniataque classis
    (180) Postulat exiguas semirefecta moras.
Pro meritis & siqua tibi debebimus ultra,
    Pro spe coniugii tempora parva peto:
Dum freta mitescunt & amor, dum temperat usum,
    Fortiter edisco tristia posse pati.
(185) Si minus, est animus nobis effundere vitam;
    In me crudelis non potes esse diu.
Adspicias utinam, quae sit scribentis imago;
    Scribimus, & gremio Troicus ensis adest;
Perque genas lacrimae strictum labuntur in ensem,
    (190) Qui iam pro lacrimis sanguine tinctus erit.
Quam bene conveniunt fato tua munera nostro!
    Instruis impensa nostra sepulcra brevi.
Nec mea nunc primum feriuntur pectora telo:
    Ille locus saevi vulnus amoris habet.
(195) Anna soror, soror Anna, meae male conscia culpae,
    Iam dabis in cineres ultima dona meos.
Nec consumpta rogis inscribar Elissa Sychaei,
    hoc tantum in tumuli marmore carmen erit:
Praebuit aeneas & causam mortis & ensem.
    (200) Ipsa sua Dido concidit usa manu.
Continue

IN OCTAVAM EPIST.
Argumentum.

    Hermione, Menelai & Helenae filia, à Tyndaro avo materno, cui domum commendarat Menelaus dum ad Troiam iret, Oresti Agamemnonis & Clytemnestrae filio desponsata est. Quam etiam Menelaus huiusce rei inscius, Pyrrho Achillis filio ante Trioam promisit: qui tandem reversus Hermionen rapuit. Sed cum Pyrrhi connubium maximo odio haberet, & Orestem adamaret: clàm per nuntium monuit facilè sese posse à Pyrrhi vinculis liberari. Quod quiden est assecuta. Nam Orestes post Aegysthi atrisque caedem furore purgans, Pyrrho in templo Apollinis interfecto, eam recepit.

[p. 89]


HERMIONE ORESTI.

ALloquor Hermione nuper fratremque virumque
    Nunc fratrem: nomen coniugis alter habet.
Pyrrhus Achillides, animosus imagine patris,
    Inclusam contra iusque piumque tenet.
(5) Quod potui, renui, ne non invita tenerer,
    Caetera foemineae non valuere manus.
Quid facis, Aeacidae? non sum sine vindice, dixi:
    Haec tibi sub domino est Pyrrhe puella suo,
Surdior ille freto clamantem nomen Orestis,
    (10) Traxit inornatis in sua tecta comis.
Quid gravius capta Lacedaemone serva tulissem
    Si raperet Graias barbara turba nurus?
Parcius Andromachen vexavit Achaia victrix,
    Cùm Danaus Phrygias ureret ignis opes.
(15) At tu, cura mei si te pia tangit, Oreste,
[p. 90]
    Inice non timidas in tua iura manus!
An si quis rapiat stabulis armenta reclusis,
    Arma feras, rapta coniuge lentus eris?
Sit socer exemplo nuptae repetitor ademptae,
    (20) Cui pia militiae causa puella fuit;
Si pater ignavus vidua plorasset in aula,
    Nupta foret Paridi mater, ut ante fuit.
Nec tu mille rates sinuosaque vela pararis
    Nec numeros Danai militis: ipse veni!
(25) Sic quoque eram repetenda tamen, nec turpe marito
    Aspera pro caro bella tulisse toro.
Quid, quod avus nobis idem Pelopeius Atreus,
    Et si non esses vir mihi, frater eras.
Vir, precor, uxori, frater succurre sorori;
    (30) Instant officio nomina bina tuo.
Me tibi Tyndareus, vita gravis auctor & annis
    Tradidit; arbitrium neptis habebat avus.
At pater Aeacidae promiserat inscius acti;
    Plus patre, quo prior est ordine, posset avus.
(35) Cum tibi nubebam, nulli mea taeda nocebat;
    Si iungar Pyrrho, tu mihi laesus eris.
Et pater ignoscet nostro Menelaus amori;
    Succubuit telis praepetis ipse dei.
Quem sibi permisit, genero concedet amorem.
    (40) Proderit exemplo mater amata suo.
Tu mihi, quod matri pater est. quas egerat olim
    Dardanius partes advena, Pyrrhus agit.
Ille licet patriis sine fine superbiat actis;
    Et tu quae referas facta parentis habes.
(45) Tantalides omnes ipsumque regebat Achillem;
    hic pars militiae, dux erat ille ducum.
Tu quoque habes proavum Pelopem Pelopisque parentem;
    Si melius numeres, a Iove quintus eris.
Nec virtute cares. arma invidiosa tulisti;
    (50) Sed tu quid faceres? induit illa pater.
Materia vellem fortis meliore fuisses;
    Non lecta est operi, sed data causa tuo.
Hanc tamen implesti; iuguloque Aegisthus aperto
    Tecta cruentavit, quae pater ante tuus.
(55) Increpat Aeacides laudemque in crimina vertit;
    Et tamen aspectus sustinet ille meos.
rumpor & ora mihi pariter cum mente tumescunt
    Pectoraque inclusis ignibus usta dolent.
Hermione coram quisquamne obiecit Oresti,
    (60) Nec mihi sunt vires, nec ferus ensis adest!
Flere licet certe; flendo diffundimus iram,
    Perque sinum lacrimae fluminis instar eunt.
Has semper solas habeo semperque profundo;
    Ument incultae fonte perenne genae.
(65) Num generis fato, quod nostros errat in annos,
    Tantalides matres apta rapina sumus?
Non ego fluminei referam mendacia cygni
    Nec querar in plumis delituisse Iovem.
Qua duo porrectus longe freta distinet Isthmos,
    (70) Vecta peregrinis Hippodamia rotis.
Castori Amyclaeo & Amyclaeo Polluci
    reddita Moposia Taenaris urbe soror;
Taenaris Idaeo trans aequor ab hospite rapta
    Argolicas pro se vertit in arma manus.
(75) Vix equidem memini. memini tamen: omnia luctus,
    Omnia solliciti plena timoris erant.
Flebat avus Phoebeque soror fratresque gemelli,
    Orabat superos Leda suumque Iovem.
Ipsa ego non longos etiam tunc scissa capillos
    (80) Clamabam "sine me, me sine, mater abis?"
Nam coniunx aberat. ne non Pelopeia credar,
    Ecce Neoptolemo praeda parata fui.
Pelides utinam vitasset Apollinis arcus!
    Damnaret nati facta proterva pater.
(85) Nec quondam placuit nec nunc placuisset Achilli
    Abducta viduum coniuge flere virum.
Quae mea caelestes iniuria fecit iniquos?
    Quodve mihi miserae sidus obesse querar?
Parva mea sine matre fui; pater arma ferebat;
    (90) Et duo cum vivant, orba duobus eram.
Non tibi blanditias primis, mea mater, in annis
    Incerto dictas ore puella tuli.
Non ego captavi brevibus tua colla lacertis,
    Nec gremio sedi sarcina grata tuo.
(95) Non cultus tibi cura mei, nec pacta marito
    Intravi thalamos matre parante novos.
Obvia prodieram reduci tibi, vera fatebor,
    Nec facies nobis nota parentis erat!
Te tamen esse Helenen, quod eras pulcherrima, sensi;
    (100) Ipsa requirebas quae tua nata foret.
Pars haec una mihi, coniunx bene cessit Orestes;
    Is quoque, ni pro se pugnet, ademptus erit.
[p. 93]
Pyrrhus habet captam reduce & victore parente;
    munus & hoc nobis diruta Troia dedit!
(105) Cum tamen altus equis Titan radiantibus instant,
    Perfruor infelix liberiore malo;
Nox ubi me thalamis ululantem & acerba gementem
    Condidit in maesto procubuique toro,
Pro somno lacrimis oculi funguntur obortis
    (110) Quaque licet fugio sicut ab hoste viro.
Saepe malis stupeo rerumque oblita locique
    Ignara tetigi Scyria membra manu;
Utque nefas sensi, male corpora tacta relinquo
    Et mihi pollutas credor habere manus.
(115) Saepe Neoptolemi pro nomine nomen Orestis
    Exit, & errorem vocis ut omen amo.
Per genus infelix iuro generisque parentem,
    Qui freta, qui terras & sua regna quatit;
Per patris ossa tui, patrui mihi, quae tibi debent,
    (120) Quod se sub tumulo fortiter ulta iacent:
Aut ego praemoriar primoque exstinguar in aevo,
    Aut ego Tantalidae Tantalis uxor ero!
Continue

IN NONAM
Epistolam Argu-
mentum.

[p. 94]
    Herculem Iuppiter ex Alcumena, sub forma Amphitryopnis mariti* oppressa tribus noctibus in unam iunctis, genuit: quem Eurystheus rex Mycenarum Iunonis astutia, ut sic ille periret, ad arduos labores incitavit. Sed, cùm robore corporeo, atque ingenio valeret, semper victor avasit. Inter quos Acheloum, Aetoliae fluvium, in varias sese vertentem figuras, ob Deianeirae coniuium in taurm tandem, debellavit. Et profectò, quanvis reliqua monstra viriliter superaviert, amori muliebri succubuit. Nam cùm Euritus rex Oechaliae Iolen filiam sibi promissam denegasset, urbe capta, & Euritp occiso, Iolem obtinuit, cuius amore ita caecatus est, ut ea iubente, leonis spolium & clavam deposuerit: &, quod turpius est, inter Iolae pedisse quas cultu foemineo indutus, nere non erubuerit. Et denique quicquid prius sub Omphale Lydiae regina, ex qua genuerat Lamum, toleraverat, ea sub Iole perpessus est. Cùm igitur Deianeira Oenei regis Calidoniae filia, eus uxor, illum tam ellecebri amore captum rescivisset, ex voluntate adversariorum* factum vituperans, ad eum scriptsit. Ponit autem illi ante oculos egregia illa sua priora facinora ut comparatione infamiam apertiorem faciat. Sec cùm inter scribendum accepisset nuncium de Herculis calamitate ab vestem Nessi Centauri sanguine intoxicatâ à se missam, in qua vim revocandi ab alienis amorigus inesse credebat, id enim Nessus illi intraiectu eveni, fluvii suaserat, cùm ab Hercule sagitta Lerneo veneno infecta confossus esset, gravissimo dolore compressa, facinus suum purgando, ut non ultro, sed ut illum in sui amore retineret fecisse videatur, de suspendio deliberat.

[p. 95]


DEIANEIRA HERCULI.

MIttor ad Alciden è coniuge conscia mentis
    Littera, si coniux Deianeira tua* est.
Gratulor Oechaliam titulis accedere nostris:
    Victorem victae succubuisse queror.
(5) Fama Pelasgiadas subito pervenit in urbes
    Decolor, et factis inficianda tuis,
Quem numquam Iuno, seriesque inmensa laborum
    Fregerit, huic Iolen imposuisse iugum.
Hoc velit Euristheus, velit hoc germana tonantis,
    (10) Laetaque sit vitae labe noverca tuae.
At non ille venit,* cui nox (si creditur) una
    Non tanti, ut tantus conciperêre, fuit.
Plus tibi quàm Iuno nocuit Venus: illa premendo
    Sustulit, haec humili sub pede colla tenet.
(15) Respice vindicibus pacatum viribus orbem,
[p. 96]
    Qua latam Nereus caerulus ambit humum.
Se tibi pax terrae, tibi se tuta aequora debent;
    Implesti meritis Solis utramque domum.
Quod te laturum est, caelum prius ipse tulisti:
    (20) Hercule supposito sidera fulsit Atlans.
Quid nisi notitia est misero quaesita pudori,
    Si cumulas sturpi facta priora nota?
Tene ferunt geminos pressisse tenaciter angues,
    Cum tener in cunis iam Iove dignus eras?
(25) Coepisti melius quam desinis; ultima primis
    Cedunt: dissimiles hic vir & ille puer.
Quem non mille ferae, quem non Stheneleius hostis,
    Non potuit Iuno vincere, vincit Amor.
At bene nupta feror, quia nominer Herculis uxor,
    (30) Sitque socer, rapidis qui tonat altus equis.
Quam male inaequales veniunt ad aratra iuvenci,
    Tam premitur magno coniuge nupta minor.
Non honor est sed onus species laesura ferentes:
    Siqua voles apte nubere, nube pari.
(35) Vir mihi semper abest, & coniuge notior hospes
    monstraque terribiles persequiturque feras.
Ipsa domo vidua votis operata pudicis
    Torqueor, infesto ne vir ab hoste cadat;
Inter serpentes aprosque avidosque leones
    (40) Iactor & haesuros terna per ora canes.
Me pecudum fibrae simulacraque inania somni
    Ominaque arcana nocte petita movent.
Aucupor infelix incertae murmura famae
    Speque timor dubia spesque timore cadit.
(45) Mater abest queriturque deo placuisse potenti,
    Nec pater Amphitryon nec puer Hyllus adest.
Arbiter Eurystheus astu Iunonis iniquae
    Sentitur nobis iraque longa deae.
Haec mihi ferre parum; peregrinos addis amores,
    (50) Et mater de te quaelibet esse potest.
Non ego Partheniis temeratam vallibus Augen
    Nec referam partus, Ormeni nympha, tuos;
Non tibi crimen erunt, Teuthrantia turba, sorores,
    Quarum de populo nulla relicta tibi est.
(55) Una, recens crimen, referetur adultera nobis,
    Unde ego sum Lydo facta noverca Lamo.
Maeandros, totiens qui terris errat in isdem,
    Qui lassas in se saepe retorquet aquas,
Vidit in Herculeo suspensa monilia collo,
    (60) Illo, cui caelum sarcina parva fuit.
Non puduit fortes auro cohibere lacertos
    Et solidis gemmas opposuisse toris?
Nempe sub his animam pestis Nemeaea lacertis
    Edidit, unde umerus tegmina laevus habet.
(65) Ausus es hirsutos mitra redimire capillos!
    Aptior Herculeae populus alba comae.
Nec te Maeonia lascivae more puellae
    Incingi zona dedecuisse pudet?
Non tibi succurrit crudi Diomedis imago,
    (70) Efferus humana qui dape pavit equas?
Si te vidisset cultu Busiris in isto,
    huic victor victo nempe pudendus eras!
Detrahat Antaeus duro redimicula collo,
    Ne pigeat molli succubuisse viro!
(75) Inter Ioniacas calathum tenuisse puellas
    Diceris & dominae pertimuisse minas.
Non fugis, Alcide, victricem mille laborum
    rasilibus calathis inposuisse manum
Crassaque robusto deducis pollice fila
    (80) Aequaque formosae pensa rependis erae?
A! quotiens, digitis dum torques stamina duris,
    Praevalidae fusos conminuere manus!
[Crederis infelix scuticae tremefactis habenis
    Ante pedes dominae pertimuisse minas ...
(85) Eximiis pompis, immania semina laudim]
    Factaque narrabas dissimulanda tibi:
Scilicet: immanes elisis faucibus hydros
    Infantem caudis involuisse manum;
Ut Tegeaeus aper cupressifero Erymantho
    (90) Incubet & vasto pondere laedat humum;
Non tibi Threiciis adfixa penatibus ora,
    Non hominum pingues caede tacentur equae,
Prodigiumque triplex, armenti dives Hiberi
    Geryones, quamvis in tribus unus erat;
(95) Inque canes totidem trunco digestus ab uno
    Cerberos implicitis angue minante comis;
Quaeque redundabat fecundo vulnere serpens
    Fertilis & damnis dives ab ipsa suis,
Quique inter laevumque latus laevumque lacertum
    (100) Praegrave conpressa fauce pependit onus,
Et male confisum pedibus formaque bimembri
    Pulsum Thessalicis agmen equestre iugis.
Haec tu Sidonio potes insignitus amictu
    Dicere? non cultu lingua retenta silet?
(105) Se quoque nympha tuis ornavit Dardanis armis
    Et tulit a capto nota tropaea viro.
I nunc, tolle animos & fortia gesta recense:
    Quo tu non esses, iure vir illa fuit.
Qua tanto minor es, quanto te, maxime rerum,
    (110) Quam quos vicisti, vincere maius erat.
Illi procedit rerum mensura tuarum,
    Cede bonis: heres laudis amica tuae.
O pudor! hirsuti costis exuta leonis
    Aspera texerunt vellera molle latus!
(115) Falleris & nescis: non sunt spolia illa leonis,
    Sed tua, tuque feri victor es, illa tui.
Femina tela tulit Lernaeis atra venenis,
    Ferre gravem lana vix satis apta colum,
Instruxitque manum clava domitrice ferarum
    (120) Vidit & in speculo coniugis arma sui.
Haec tamen audieram; licuit non credere famae,
    Et venit ad sensus mollis ab aure dolor.
Ante meos oculos adducitur advena paelex,
    Nec mihi, quae patior, dissimulare licet!
(125) Non sinis averti: mediam captiva per urbem
    Invitis oculis adspicienda venit.
Nec venit incultis captarum more capillis:
    Fortunam vultu fassa decente suam
Ingreditur late lato spectabilis auro,
    (130) Qualiter in Phrygia tu quoque cultus eras;
Dat vultum populo sublimis ut Hercule victo:
    Oechaliam vivo stare parente putes;
Forsitan & pulsa Aetolide Deianira
    Nomine deposito paelicis uxor erit,
(135) Eurytidosque Ioles Atque Aonii Alcidae
    Turpia famosus corpora iunget Hymen.
Mens fugit admonitu, frigusque perambulat artus,
    Et iacet in gremio languida facta manus.
Me quoque cum multis, sed me sine crimine amasti;
    (140) Ne pigeat, pugnae bis tibi causa fui.
Cornua flens legit ripis Achelous in udis
    Truncaque limosa tempora mersit aqua;
Semivir occubuit in letifero Eueno
    Nessus & infecit sanguis equinus aquas.
(145) Sed quid ego haec refero? scribenti nuntia venit
    Fama virum tunicae tabe perire meae.
Ei mihi! quid feci? quo me furor egit amantem?
    Impia quid dubitas Deianira mori?
An tuus in media coniunx lacerabitur Oeta,
    (150) Tu sceleris tanti causa superstes eris?
Siquid adhuc habeo facti, cur Herculis uxor
    Credar, coniugii mors mea pignus erit.
Tu quoque cognosces in me, Meleagre, sororem!
    Impia quid dubitas Deianira mori?
[p. 101]
(155) Heu devota domus solio sedet acrior alto,
    Oenea desertum nuda senecta premit.
Exulat ignotis Tydeus germanus in oris,
    Alter fatali vivus in igne fuit.
Exegit ferrum sua per praecordia mater:
    (160) Impia quid dubitas Deianeira mori?
Deprecor hoc unum per iura sacerrima lecti,
    Ne videar thalamis insidiata tuis.
Nessus, ut est avidum percussus harundine pectus,
    Hic dixit, vires sanguis amoris habet.
(165) Illita Nessaeo misi tibi texta veneno:
    Impia quid dubitas Deianeira mori?
Iamque vale seniorque pater germanaque Gorge,
    Et patria, & patriae frater adempte meae.
Et tu lux oculis hodierna novissima nostris,
    (170) Virque sed ô possis, et puer Hylle vale.
Continue

IN DECIMAM EPI-
stolam Argumen-
tum.

    Minos Iovis & Europae filius Cretensis rex, ob Androgeum filium ab Atheniensibus dolosè occisum, illos tandem post acria bella coëgit, ut sibi poenas penderent, quotannis pueros septem, & totidem virgines mittere, ut Minotauro, quem arte Daedali Pasiphaë ex tauro genuerat, dum eius maritus Minus cum Atheniensibus bellum gereret, devorandi traderentur. Cum vero sors Theseo contigisset, ab Ariadne edoctus est, quonam pacto, interfecto Minotaruo, ex labyrintheis ambagibus egrederentur. Errabunda re- [p. 102] gens tenui vestigia filo, ut ait Catullus. Theseus autem Creta cum Ariadne & Phaedra discedens, in Naxon insulam delatus est, ubi à Baccho monitus, ut Ariadnem relinqueret: qui Dei timore perculsus dum altissimo somno pressam animadverteret, puellam dimisit. Quam primùm igitur expergefacta est, hanc epistolam scripsit, in qua de crudelitate & duritia Thesei, ac beneficiorum ingratitudine conqueritur, eum post multas lamentationes, & querelas rogando, ut navem ad eam flectat.

ARIADNE THESEO.



ILla relicta feris etiam nunc improbe Theseu
    Vivit, et haec aequa mente tulisse velis
Mitius inveni quàm te genus omne ferarum;
    Credita non ulli, quàm tibi peius eram.
(5) Quae legis ex illo Theseu, tibi litore mitto,
    Unde tuam sine me vela tulere ratem,
[p. 103]
In quo me somnusque meus male prodidit & tu,
    Per facinus somnis insidiate meis.
Tempus erat, vitrea quo primum terra pruina
    (10) Spargitur & tectae fronde queruntur aves;
Incertum vigilans ac somno languida movi
    Thesea prensuras semisupina manus:
Nullus erat. referoque manus iterumque retempto
    Perque torum moveo bracchia: nullus erat.
(15) Excussere metus somnum; conterrita surgo
    membraque sunt viduo praecipitata toro.
Protinus adductis sonuerunt pectora palmis
    Utque erat e somno turbida, rupta coma est.
Luna fuit; specto siquid nisi litora cernam;
    (20) Quod videant oculi, nil nisi litus habent.
Nunc huc, nunc illuc & utroque sine ordine, curro,
    Alta puellares tardat harena pedes.
Interea toto clamanti litore "Theseu!"
    reddebant nomen concava saxa tuum
(25) Et quotiens ego te, totiens locus ipse vocabat;
    Ipse locus miserae ferre volebat opem.
Mons fuit; apparent frutices in vertice rari;
    hinc scopulus raucis pendet adesus aquis.
Adscendo; vires animus dabat; atque ita late
    (30) Aequora prospectu metior alta meo.
Inde ego, nam ventis quoque sum crudelibus usa,
    Vidi praecipiti carbasa tenta Noto.
Aut vidi aut fuerant quae me vidisse putarem;
    Frigidior glacie semianimisque fui.
(35) Nec languere diu patitur dolor. excitor illo,
    Excitor & summa Thesea voce voco.
"quo fugis?" exclamo "scelerate revertere Theseu!
    Flecte ratem! numerum non habet illa suum!"
Haec ego. quod voci deerat, plangore replebam;
    (40) Verbera cum verbis mixta fuere meis.
Si non audires, ut saltem cernere posses:
    Iactatae late signa dedere manus.
Candidaque imposui longae velamina virgae
    Scilicet oblitos admonitura mei.
(45) Iamque oculis ereptus eras. tum denique flevi;
    Torpuerant molles ante dolore genae.
Quid potius facerent, quam me mea lumina flerent,
    Postquam desieram vela videre tua?
Aut ego diffusis erravi sola capillis,
    (50) Qualis ab Ogygio concita Baccha deo;
Aut mare prospiciens in saxo frigida sedi,
    Quamque lapis sedes, tam lapis ipsa fui.
Saepe torum repeto qui nos acceperat ambos,
    Sed non acceptos exhibiturus erat
(55) Et tua quae possum pro te vestigia tango
    Strataque quae membris intepuere tuis.
Incumbo lacrimisque toro manante profusis
    "pressimus" exclamo "te duo, redde duos!
Venimus huc ambo; cur non discedimus ambo?
    (60) Perfide, pars nostri, lectule, maior ubi est?"
Quid faciam? quo sola ferar? vacat insula cultu;
    Non hominum video, non ego facta boum.
Omne latus terrae cingit mare; navita nusquam.
    Nulla per ambiguas puppis itura vias.
(65) Finge dari comitesque mihi ventosque ratemque,
    Quid sequar? accessus terra paterna negat.
Ut rate felici pacata per aequora labar,
    Temperet ut ventos Aeolus; exul ero.
Non ego te, Crete, centum digesta per urbes,
    (70) Adspiciam, puero cognita terra Iovi.
At pater & tellus iusto regnata parenti
    Prodita sunt facto, nomina cara, meo,
Cum tibi, ne victor tecto morerere recurvo,
    Quae regerent passus, pro duce fila dedi.
(75) Tum mihi dicebas: "per ego ipsa pericula iuro
    Te fore, dum nostrum vivet uterque, meam."
Vivimus, & non sum, Theseu, tua, si modo vivis,
    Femina periuri fraude sepulta viri.
Me quoque, qua fratrem mactasses, improbe, clava!
    (80) Esset, quam dederas, morte soluta fides.
Nunc ego non tantum, quae sum passura, recordor,
    Sed quaecumque potest ulla relicta pati.
Occurrunt animo pereundi mille figurae,
    morsque minus poenae quam mora mortis habet.
(85) Iam iam venturos aut hac aut suspicor illac,
    Qui lanient avido viscera dente lupos.
Forsitan & fulvos tellus alat ista leones?
    Quis scit an & saevas tigridas insula habet.
Et freta dicuntur magnas expellere phocas;
    (90) Quis vetat & gladios per latus ire meum?
Tantum ne religer dura captiva catena,
    Neve traham serva grandia pensa manu,
Cui pater est Minos, cui mater filia Phoebi,
    Quodque magis memini, quae tibi pacta fui!
(95) Si mare, si terras porrectaque litora vidi,
    multa mihi terrae, multa minantur aquae.
Caelum restabat; timeo simulacra deorum;
    Destituor rapidis praeda cibusque feris.
Sive colunt habitantque viri, diffidimus illis;
    (100) Externos didici laesa timere viros.
Viveret Androgeos utinam, nec facta luisses
    Impia funeribus, Cecropi terra, tuis;
Nec tua mactasset nodoso stipite, Theseu,
    Ardua parte virum dextera, parte bovem;
(105) Nec tibi, quae reditus monstrarent, fila dedissem,
    Fila per adductas saepe recepta manus.
Non equidem miror, si stat victoria tecum
    Strataque Cretaeam belua planxit humum.
Non poterant figi praecordia ferrea cornu;
    (110) Ut te non tegeres, pectore tutus eras.
Illic tu silices, illic adamanta tulisti,
    Illic, qui silices, Thesea, vincat, habes.
Crudeles somni, quid me tenuistis inertem?
    Aut semel aeterna nocte premenda fui.
(115) Vos quoque crudeles venti, nimiumque parati
    Flaminaque in lacrimas officiosa meas;
Dextera crudelis, quae me fratremque necavit,
    Et data poscenti, nomen inane, fides:
In me iurarunt somnus ventusque fidesque:
    (120) Prodita sum causis una puella tribus.
Ergo ego nec lacrimas matris moritura videbo
    Nec mea qui digitis lumina condat, erit.
Spiritus infelix peregrinas ibit in auras
    Nec positos artus unguet amica manus.
(125) Ossa superstabunt volucres inhumata marinae;
    haec sunt officiis digna sepulcra meis.
Ibis Cecropios portus patriaque receptus,
    Cum steteris urbis celsus in arce tuae
Et bene narraris letum taurique virique
    (130) Sectaque per dubias saxea tecta vias;
Me quoque narrato sola tellure relictam;
    Non ego sum titulis subripienda tuis!
Nec pater est Aegeus, nec tu Pittheidos Aethrae
    Filius; auctores saxa fretumque tui.
(135) Di facerent ut me summa de puppe videres,
    movisset vultus maesta figura tuos.
Nunc quoque non oculis, sed qua potes, adspice mente
    haerentem scopulo quem vaga pulsat aqua;
Adspice demissos lugentis more capillos
    (140) Et tunicas lacrimis sicut ab imbre graves!
Corpus ut impulsae segetes aquilonibus horret
    Litteraque articulo pressa tremente labat.
Non te per meritum, quoniam male cessit, adoro;
    Debita sit facto gratia nulla meo.
(145) Sed ne poena quidem. si non ego causa salutis,
    Non tamen est cur sis tu mihi causa necis.
Has tibi plangendo lugubria pectora lassas
    Infelix tendo trans freta lata manus;
Hos tibi qui superant ostendo maesta capillos;
    (150) Per lacrimas oro, quas tua facta movent:
Flecte ratem, Theseu, versoque relabere vento;
[p. 108]
    Si priùs occidero, tu tamen ossa feres.

Continue

IN UNDECIMAM
Epistolam Argumen-
tum.

    Macareus & Canace Aeoli regis ventorum filii, cùm turpiter se amarent, & consanguinatis praetextu culpam tegentes concumberent, Canace filium peperit: quem dum clam è regia per nutricem emetteret, ut aleretur, infelix infans suo vagitu se avo prodidit, qui filiorum incensus scelere innocuum infantem iussit canibus exponi, & per satellitem Canace gladium misit, quo illa pro meritis uteretur: ex quo se interfecisse creditur. Sed prius quàm moreretur, Macareo, qui iam in templum Apollinis Delphici aufugerat, hac epistola casum suum narravit, illum precando, ut expositi infantis ossa legat, & unà cum suis urna componat.

[p. 109]


CANACE MACAREO.

AEolis Aeolide, quam non habet ipsa salutem
Mittit, et armata verba notata manu.
Si qua tamen caecis errabunt scripta lituris,
    Oblitus à dominae caede libellus erit.
(5) Dextra tenet calamum, strictum tenet altera ferrum,
    Et iacet in gremio charta notata meo.
Haec est Aeolidos fratri scribentis imago,
    Sic videor duro posse placere patri.
Ipse necis cuperem nostrae spectator adesset
    (10) Auctorisque oculis exigeretur opus
Ut ferus est multoque suis truculentior euris,
    Spectasset siccis vulnera nostra genis.
Scilicet est aliquid cum saevis vivere ventis;
    Ingenio populi convenit ille sui.
(15) Ille Noto Zephyroque & Sithonio Aquiloni
    Imperat & pinnis, Eure proterve, tuis.
Imperat heu! ventis; tumidae non imperat irae
    Possidet & vitiis regna minora suis.
Quid iuvat admotam per avorum nomina caelo
    (20) Inter cognatos posse referre Iovem?
Num minus infestum, funebria munera, ferrum
    Feminea teneo, non mea tela, manu?
O utinam, Macareu, quae nos commisit in unum,
    Venisset leto serior hora meo!
(25) Cur umquam plus me, frater, quam frater amasti
    Et tibi, non debet quod soror esse, fui?
Ipsa quoque incalui, qualemque audire solebam,
    Nescio quem sensi corde tepente deum.
Fugerat ore color, macies adduxerat artus,
    (30) Sumebant minimos ora coacta cibos;
Nec somni faciles & nox erat annua nobis
    Et gemitum nullo laesa dolore dabam.
Nec cur haec facerem, poteram mihi reddere causam
    Nec noram quid amans esset; at illud eram.
(35) Prima malum nutrix animo praesensit anili;
    Prima mihi nutrix "Aeoli," dixit, "amas!"
Erubui gremioque pudor deiecit ocellos;
    haec satis in tacita signa fatentis erant.
Iamque tumescebant vitiati pondera ventris
    (40) Aegraque furtivum membra gravabat onus.
Quas mihi non herbas, quae non medicamina nutrix
    Attulit audaci supposuitque manu,
Ut penitus nostris, hoc te celavimus unum,
    Visceribus crescens excuteretur onus!
(45) A! nimium vivax admotis restitit infans
    Artibus & tecto tutus ab hoste fuit.
Iam noviens erat orta soror pulcherrima Phoebi
    Et nova luciferos Luna movebat equos;
Nescia, quae faceret subitos mihi causa dolores,
    (50) Et rudis ad partus & nova miles eram.
Nec tenui vocem. "quid" ait "tua crimina prodis?"
    Oraque clamantis conscia pressit anus.
Quid faciam infelix? gemitus dolor edere cogit,
    Sed timor & nutrix & pudor ipse vetant.
(55) Contineo gemitus elapsaque verba reprendo
    Et cogor lacrimas combibere ipsa meas.
Mors erat ante oculos & opem Lucina negabat
    Et grave si morerer mors quoque crimen erat;
Cum super incumbens scissa tunicaque comaque
    (60) Pressa refovisti pectora nostra tuis,
Et mihi "vive, soror, soror o carissima," aisti
    "vive nec unius corpore perde duos.
Spes bona det vires; fratri nam nupta futura es.
    Illius de quo mater & uxor eris."
(65) Mortua, crede mihi, tamen ad tua verba revixi
    Et positum est uteri crimen onusque mei.
Quid tibi grataris? media sedet Aeolus aula;
    Crimina sunt oculis subripienda patris.
Frugibus infantem ramisque albentis olivae
    (70) Et levibus vittis sedula celat anus
Fictaque sacra facit dicitque precantia verba;
    Dat populus sacris, dat pater ipse viam.
Iam prope limen erat. patrias vagitus ad aures
    Venit & indicio proditur ille suo.
(75) Eripit infantem mentitaque sacra revelat
    Aeolus. insana regia voce sonat.
Ut mare fit tremulum, tenui cum stringitur aura,
    Ut quatitur tepido fraxina virga Noto,
Sic mea vibrari pallentia membra videres;
    (80) Quassus ab imposito corpore lectus erat.
Inruit & nostrum vulgat clamore pudorem
    Et vix a misero continet ore manus.
Ipsa nihil praeter lacrimas pudibunda profudi.
    Torpuerat gelido lingua retenta metu.
(85) Iamque dari parvum canibusque avibusque nepotem
    Iusserat in solis destituique locis.
Vagitus dedit ille miser, sensisse putares,
    Quaque suum poterat voce rogabat avum.
Quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse
    (90) (Nam potes ex animo colligere ipse tuo)
Cum mea me coram silvas inimicus in altas
    Viscera montanis ferret edenda lupis?
Exierat thalamo. tunc demum pectora plangi
    Contigit inque meas unguibus ire comas.
(95) Interea patrius vultu maerente satelles
    Venit & indignos edidit ore sonos:
Aeolus hunc ensem mittit tibi, tradidit ensem,
    Et iubet ex merito scire, quid iste velit.
Scimus & utemur violento fortiter ense;
    (100) Pectoribus condam dona paterna meis.
His mea muneribus, genitor, conubia donas?
    hac tua dote, pater, filia dives erit?
Tolle procul, decepte, faces, Hymenaee, maritas
    Et fuge turbato tecta nefanda pede!
(105) Ferte faces in me quas fertis, Erinyes atrae,
    Et meus ex isto luceat igne rogus!
Nubite felices Parca meliore sorores;
    Amissae memores sed tamen este mei!
Quid puer admisit tam paucis editus horis?
    (110) Quo laesit facto vix bene natus avum?
Si potuit meruisse necem, meruisse putetur;
    A! miser admisso plectitur ille meo!
Nate, dolor matris, rapidarum praeda ferarum,
    Ei mihi! natali dilacerate tuo,
(115) Nate, parum fausti miserabile pignus amoris,
    haec tibi prima dies, haec tibi summa fuit.
Non mihi te licuit lacrimis perfundere iustis,
    In tua non tonsas ferre sepulcra comas;
Non super incubui, non oscula frigida carpsi;
    (120) Diripiunt avidae viscera nostra ferae.
Ipsa quoque infantis cum vulnere prosequar umbras;
    Nec mater fuero dicta nec orba diu.
Tu tamen, o frustra miserae sperate sorori,
    Sparsa, precor, nati collige membra tui
(125) Et refer ad matrem socioque impone sepulcro
    Urnaque nos habeat quamlibet arta duos!
[p. 114]
Vive memor nostri, lacrimasque in funere funde,
    Néve reformida corpus amantis amans.
Tu (rogo) proiectae nimium mandata sororis
    (130) Perfer, mandatum perfruar ipsa patris.

Continue

IN DUODECIMAM EPISTO-
lam Argumentum.

    Cùm florida iuventute & formositate valeret Iason, quàm primùm Colchon attigit, à Medea Aeëtae Colchorum regis & Hecastes filia receptus est, & amatus, habitaque coniugii sponsione illum edocuit, quónam pacto in optatam deveniret praedam. Aureo igitur vellere rapto, clàm cum Medea fugam arripuit. Quos cùm insequeretur Aeëta, illa Absyrti fratris, quem secum ducebat, membra dispersit, ut ita patrem ossa filii legentem, remoraretur: & sic incolumes in Thessaliam tandem devenerunt. Ubi Aesonem Iasonis patrem annis iam decrepitum, in robustiorem aetatem reduxit. Medea praeterea in Peliae mortem suas filias armavit: fingens enim ei iuventutem restituere velle, quemadmodum Aesoni fecerat, filiabus persuasit, ut omnem sanguinem frigidum atque veterem cultris exhaurirent, ut novum atque floridum posset infundere. Quod cùm fecisset puellae, statim expiravit Pelias. Iason verò, seu criminis enormitate, seu ex alia caussa Medeam repudiavit, & Creusam Creontis regis Corinthiorum filiam in uxorem assumpsit. Furibunda igitur Medea ad Iasonem scripsit, ingratitudinem in eo expostulando, praesentemque ultionem, nisi recipiatur, minitando.

[p. 115]


MEDEA IASONI.

EXul inops comtempta novo Medea marito
Dicit, an a regnis tempora nulla vacant?
At tibi Colchorum, memini, regina vacavi,
    Ars mea cum peteres ut tibi ferret opem!
(5) Tunc quae dispensant mortalia fila sorores,
    Debuerant fusos evoluisse meos;
Tum potui Medea mori bene! quidquid ab illo
    Produxi vitae tempore, poena fuit.
Ei mihi! cur umquam iuvenalibus acta lacertis
    (10) Phrixeam petiit Pelias arbor ovem?
Cur umquam Colchi Magnetida vidimus Argon
    Turbaque Phasiacam Graia bibistis aquam?
Cur mihi plus aequo flavi placuere capilli
    Et decor & linguae gratia ficta tuae?
(15) Aut, semel in nostras quoniam nova puppis harenas
    Venerat audacis attuleratque viros,
Isset anhelatos non praemedicatus in ignes
    Inmemor Aesonides oraque adusta boum!
Semina iecisset totidem sevisset & hostes,
    (20) Ut caderet cultu cultor ab ipse suo!
Quantum perfidiae tecum, scelerate, perisset!
    Dempta forent capiti quam mala multa meo!
Est aliqua ingrato meritum exprobrare voluptas;
    hac fruar, haec de te gaudia sola feram.
(25) Iussus inexpertam Colchos advertere puppim
    Intrasti patriae regna beata meae.
Hoc illic Medea fui, nova nupta quod hic est;
    Quam pater est illi, tam mihi dives erat.
Hic Ephyren bimarem, Scythia tenus ille nivosa
    (30) Omne tenet, Ponti qua plaga laeva iacet.
Accipit hospitio iuvenes Aeeta Pelasgos,
    Et premitis pictos corpora Graia toros.
Tunc ego te vidi, tunc coepi scire, quid esses;
    Illa fuit mentis prima ruina meae.
(35) Et vidi & perii! nec notis ignibus arsi,
    Ardet ut ad magnos pinea taeda deos.
Et formosus eras & me mea fata trahebant:
    Abstulerant oculi lumina nostra tui.
Perfide, sensisti! quis enim bene celat amorem?
    (40) Eminet indicio prodita flamma suo.
Dicitur interea tibi lex, ut dura ferorum
    Insolito premeres vomere colla boum.
Martis erant tauri plus quam per cornua saevi,
    Quorum terribilis spiritus ignis erat,
(45) Aere pedes solidi praetentaque naribus aera,
    Nigra per adflatus haec quoque facta suos.
Semina praeterea populos genitura iuberis
    Spargere devota lata per arva manu,
Qui peterent natis secum tua corpora telis:
    (50) Illa est agricolae messis iniqua suo.
Lumina custodis succumbere nescia somno
    Ultimus est aliqua decipere arte labor.
Dixerat Aeetes: maesti consurgitis omnes,
    mensaque purpureos deserit alta toros.
(55) Quam tibi tunc longe regnum dotale Creusae
    Et socer & magni nata Creontis erat?
Tristis abis. oculis abeuntem prosequor udis
    Et dixit tenui murmure lingua: "vale!"
Ut positum tetigi thalamo male saucia lectum,
    (60) Acta est per lacrimas nox mihi quanta fuit.
Ante oculos taurique meos segetesque nefandae,
    Ante meos oculos pervigil anguis erat.
Hinc amor, hinc timor est, ipsum timor auget amorem.
    mane erat & thalamo cara recepta soror
(65) Disiectamque comas aversaque in ora iacentem
    Invenit & lacrimis omnia plena meis.
Orat opem Minyis, alter petit, impetrat alter,
    Aesonio iuveni quod rogat illa, damus.
Est nemus & piceis & frondibus ilicis atrum,
    (70) Vix illuc radiis solis adire licet;
Sunt in eo, fuerant certe, delubra Dianae:
    Aurea barbarica stat dea facta manu.
Noscis an exciderunt mecum loca? venimus illuc;
    Orsus es infido sic prior ore loqui:
(75) "ius tibi & arbitrium nostrae fortuna salutis
    Tradidit inque tua est vitaque morsque manu.
Perdere posse sat est, siquem iuvet ipsa potestas;
    Sed tibi servatus gloria maior ero.
Per mala nostra precor, quorum potes esse levamen,
    (80) Per genus & numen cuncta videntis avi,
Per triplices vultus arcanaque sacra Dianae
    Et si forte aliquos gens habet ista deos:
O virgo, miserere mei, miserere meorum,
    Effice me meritis tempus in omne tuum!
(85) Quodsi forte virum non dedignare Pelasgum,
    Sed mihi tam faciles unde meosque deos?
Spiritus ante meus tenues vanescet in auras,
    Quam thalamo, nisi tu, nupta sit ulla meo.
Conscia sit Iuno sacris praefecta maritis
    (90) Et dea marmorea cuius in aede sumus!"
Haec animum, & quota pars haec sunt? movere puellae
    Simplicis & dextrae dextera iuncta meae.
Vidi etiam lacrimas, an pars est fraudis in illis?
    Sic cito sum verbis capta puella tuis.
(95) Iungis & aeripedes inadusto corpore tauros
    Et solidam iusso vomere findis humum.
Arva venenatis pro semine dentibus imples,
    Nascitur & gladios scutaque miles habet.
Ipsa ego, quae dederam medicamina, pallida sedi,
    (100) Cum vidi subitos arma tenere viros,
Donec terrigenae, facinus mirabile! fratres
    Inter se strictas conseruere manus.
Insopor ecce vigil squamis crepitantibus horrens
    Sibilat & torto pectore verrit humum.
(105) Dotis opes ubi erant? ubi erat tibi regia coniunx
    Quique maris gemini distinet Isthmos aquas?
Illa ego, quae tibi sum nunc denique barbara facta,
    Nunc tibi sum pauper, nunc tibi visa nocens,
Flammea subduxi medicato lumina somno
    (110) Et tibi quae raperes vellera tuta dedi.
Proditus est genitor, regnum patriamque reliqui,
    munus in exilio quod licet esse tuli,
Virginitas facta est peregrini praeda latronis,
    Optima cum cara matre relicta soror.
(115) At non te fugiens sine me, germane, reliqui.
    Deficit hoc uno littera nostra loco:
Quod facere ausa mea est, non audet scribere dextra.
    Sic ego, sed tecum, dilaceranda fui!
Nec tamen extimui, quid enim post illa timerem?
    (120) Credere me pelago femina iamque nocens.
Numen ubi est? ubi di? meritas subeamus in alto,
    Tu fraudis poenas, credulitatis ego.
Compressos utinam Symplegades elisissent
    Nostraque adhaererent ossibus ossa tuis!
(125) Aut nos Scylla rapax canibus misisset edendos!
    Debuit ingratis Scylla nocere viris.
Quaeque vomit totidem fluctus totidemque resorbet,
    Nos quoque Trinacriae subposuisset aquae!
Sospes ad Haemonias victorque reverteris urbes;
    (130) Ponitur ad patrios aurea lana deos.
Quid referam Peliae natas pietate nocentes
    Caesaque virginea membra paterna manu?
Ut culpent alii, tibi me laudare necesse est,
    Pro quo sum totiens esse coacta nocens.
(135) Ausus es, o iusto desunt sua verba dolori!
    Ausus es "Aesonia" dicere "cede domo!"
Iussa domo cessi natis comitata duobus
    Et, qui me sequitur semper, amore tui.
Ut subito nostras Hymen cantatus ad aures
    (140) Venit & accenso lampades igne micant
Tibiaque effundit socialia carmina vobis,
    At mihi funerea flebiliora tuba,
Pertimui, nec adhuc tantum scelus esse putabam,
    Sed tamen in toto pectore frigus erat.
(145) Turba ruunt & "Hymen" clamant "Hymenaee!" frequenter;
    Quo propior vox haec, hoc mihi peius erat.
Diversi flebant servi lacrimasque tegebant,
    Quis vellet tanti nuntius esse mali?
Me quoque quidquid erat potius nescire iuvabat,
    (150) Sed tamquam scirem, mens mea tristis erat,
Cum minor e pueris iussus studione videndi
    Constitit ad geminae limina prima foris:
"hinc" mihi "mater adi! pompam pater" inquit "Iason
    Ducit & adiunctos aureus urget equos!"
(155) Protinus abscissa planxi mea pectora veste
    Tuta nec a digitis ora fuere meis.
Ire animus mediae suadebat in agmina turbae
    Sertaque conpositis demere rapta comis.
Vix me continui, quin sic laniata capillos
    (160) Clamarem "meus est!" iniceremque manus.
Laese pater, gaude! Colchi gaudete relicti!
    Inferias umbrae fratris habete mei!
Deseror amissis regno patriaque domoque
    Coniuge, qui nobis omnia solus erat.
(165) Serpentes igitur potui taurosque furentes,
    Unum non potui perdomuisse virum.
Quaeque feros pepuli doctis medicatibus ignes,
    Non valeo flammas effugere ipsa meas.
Ipsi me cantus herbaeque artesque relinquunt
    (170) Nil dea, nil Hecates sacra potentis agunt.
Non mihi grata dies, noctes vigilantur amarae
    Et tener a misero pectore somnus abit.
Quae me non possum, potui sopire draconem.
    Utilior cuivis quam mihi cura mea est.
(175) Quos ego servavi, paelex amplectitur artus
    Et nostri fructus illa laboris habet.
Forsitan &, stultae dum te iactare maritae
    Quaeris & iniustis auribus apta loqui,
In faciem moresque meos nova crimina fingas.
    (180) rideat & vitiis laeta sit illa meis.
rideat & Tyrio iaceat sublimis in ostro,
    Flebit & ardores vincet adusta meos.
Dum ferrum flammaeque aderunt sucusque veneni,
    hostis Medeae nullus inultus erit.
(185) Quod si forte preces praecordia ferrea tangunt,
    Nunc animis audi verba minora meis.
Tam tibi sum supplex, quam tu mihi saepe fuisti,
    Nec moror ante tuos procubuisse pedes.
Si tibi sum vilis, communis respice natos:
    (190) Saeviet in partus dira noverca meos.
Et nimium similes tibi sunt, & imagine tangor
    Et quotiens video, lumina nostra madent.
Per superos oro, per avitae lumina flammae,
    Per meritum & natos, pignora nostra, duos,
(195) redde torum, pro quo tot res insana reliqui!
    Adde fidem dictis auxiliumque refer!
Non ego te imploro contra taurosque virosque,
    Utque tua serpens victa quiescat ope;
Te peto, quem merui, quem nobis ipse dedisti,
    (200) Cum quo sum pariter facta parente parens.
Dos ubi sit, quaeris? campo numeravimus illo,
    Qui tibi laturo vellus arandus erat.
Aureus ille aries villo spectabilis alto,
    Dos mea, quam, dicam si tibi, redde, neges.
(205) Dos mea tu sospes, dos est mea Graia iuventus.
    I nunc, Sisyphias, inprobe, confer opes.
Quod vivis, quod habes nuptam socerumque potentes,
    hoc ipsum, ingratus quod potes esse, meum est.
Quos equidem actutum, sed quid praedicere poenam
    (210) Attinet? ingentis parturit ira minas.
Quo feret ira sequar. facti fortasse pigebit;
    Et piget infido consuluisse viro.
Viderit ista deus, qui nunc mea pectora versat.
    Nescio quid certe mens mea maius agit.

Continue

IN XIII. EPISTOLAM
ARGUMENTUM.

[p. 123]
    Protesaüs Iphicli filius ad Troiam quadraginta navibus, ut ait Homerus, navigans, cum caeteris Graecis Aulide portus Boeotiae ob tempestatem clausus est. Quod dum intellexisset Laodameia Acasti ex Laudothea filia, atque eius uxor syncerè maritum amans, multis somniis sollicitata, hanc epistolam ad eum scripsit: qua suadet, ut oraculi memor, à belli periculis abstineat. Datum enim Graecis fuerat responsum, eum, qui primus ex classe in terram Trojanorum descendisset, periturum. At Protesilaüs magnanimus primus exscendit, & ab Hectore occisus est.

LAODAMEIA
Protesilao.



Mittit & optat amans, quo mittitur, ire salutem
    Haemonis Haemonio Laodamia viro.
Aulide te fama est vento retinente morari:
    Ah, me cùm fugeres, hic ubi ventus erat?
[p. 124]
(5) Tum freta debuerant vestris obsistere remis;
    Illud erat saevis utile tempus aquis.
Oscula plura viro mandataque plura dedissem
    Et sunt quae volui dicere multa tibi.
raptus es hinc praeceps & qui tua vela vocaret,
    (10) Quem cuperent nautae, non ego, ventus erat.
Ventus erat nautis aptus, non aptus amanti;
    Solvor ab amplexu, Protesilae, tuo
Linguaque mandantis verba inperfecta reliquit;
    Vix illud potui dicere triste "vale."
(15) Incubuit Boreas abreptaque vela tetendit,
    Iamque meus longe Protesilaus erat.
Dum potui spectare virum, spectare iuvabat
    Sumque tuos oculos usque secuta meis;
Ut te non poteram, poteram tua vela videre,
    (20) Vela diu vultus detinuere meos.
At postquam nec te nec vela fugacia vidi,
    Et quod spectarem, nil nisi pontus erat,
Lux quoque tecum abiit, tenebrisque exanguis obortis
    Succiduo dicor procubuisse genu.
(25) Vix socer Iphiclus, vix me grandaevus Acastus,
    Vix mater gelida maesta refecit aqua.
Officium fecere pium, sed inutile nobis:
    Indignor miserae non licuisse mori.
Ut rediit animus, pariter rediere dolores;
    (30) Pectora legitimus casta momordit amor.
Nec mihi pectendos cura est praebere capillos
    Nec libet aurata corpora veste tegi.
Ut quas pampinea tetigisse bicorniger hasta
[p. 125]
    Creditur, huc illuc, qua furor egit, eo.
(35) Conveniunt matres Phylleides & mihi clamant:
    "Indue regales, Laodamia, sinus!"
Scilicet ipsa geram saturatas murice lanas,
    bella sub Iliacis moenibus ille gerat?
Ipsa comas pectar? galea caput ille premetur?
    (40) Ipsa novas vestes, dura vir arma ferat?
Qua possum, squalore tuos imitata labores
    Dicar & haec belli tempora tristis agam.
Dyspari Priamide, damno formose tuorum,
    Tam sis hostis iners quam malus hospes eras!
(45) Aut te Taenariae faciem culpasse maritae
    Aut illi vellem displicuisse tuam.
Tu, qui pro rapta nimium, Menelae, laboras,
    Ei mihi! quam multis flebilis ultor eris.
Di, precor, a nobis omen removete sinistrum
    (50) Et sua det reduci vir meus arma Iovi!
Sed timeo, quotiens subiit miserabile bellum;
    more nivis lacrimae sole madentis eunt.
Ilion & Tenedos Simoisque & Xanthus & Ide
    Nomina sunt ipso paene timenda sono.
(55) Nec rapere ausurus, nisi se defendere posset,
    hospes erat: vires noverat ille suas.
Venerat, ut fama est, multo spectabilis auro
    Quique suo Phrygias corpore ferret opes,
Classe virisque potens, per quae fera bella geruntur,
    (60) Et sequitur regni pars quota quemque sui?
His ego te victam, consors Ledaea gemellis,
    Suspicor, haec Danais posse nocere puto.
[p. 126]
Hectora, nescio quem timeo; Paris Hectora dixit
    Ferrea sanguinea bella movere manu;
(65) Hectora, quisquis is est, si sum tibi cara, caveto:
    Signatum memori pectore nomen habe!
Hunc ubi vitaris, alios vitare memento
    Et multos illic Hectoras esse puta
Et facito ut dicas, quotiens pugnare parabis:
    (70) Parcere me iussit Laodamia sibi.
Si cadere Argolico fas est sub milite Troiam,
    Te quoque non ullum vulnus habente cadat.
Pugnet & adversos tendat Menelaus in hostes,
    Hostibus e mediis nupta petenda viro est.
(75) Causa tua est dispar: tu tantum vivere pugna,
    Inque pios dominae posse redire sinus!
Parcite, Dardanidae, de tot, precor, hostibus uni,
    Ne meus ex illo corpore sanguis eat!
Non est quem deceat nudo concurrere ferro
    (80) Saevaque in oppositos pectora ferre viros.
Fortius ille potest multo, quam pugnat, amare.
    Bella gerant alii; Protesilaus amet!
Nunc fateor: volui revocare, animusque ferebat;
    Substitit auspicii lingua timore mali.
(85) Cum foribus velles ad Troiam exire paternis,
    Pes tuus offenso limine signa dedit.
Ut vidi, ingemui, tacitoque in pectore dixi:
    "signa reversuri sint, precor, ista viri!"
Haec tibi nunc refero, ne sis animosus in armis.
    (90) Fac, meus in ventos hic timor omnis eat!
Sors quoque nescio quem fato designat iniquo,
    Qui primus Danaum Troada tangat humum:
Infelix, quae prima virum lugebit ademptum!
    Di faciant, ne tu strenuus esse velis!
(95) Inter mille rates tua sit millensima puppis
    Iamque fatigatas ultima verset aquas!
Hoc quoque praemoneo: de nave novissimus exi!
    Non est, quo properas, terra paterna tibi.
Cum venies, remoque move veloque carinam
    (100) Inque tuo celerem litore siste gradum!
Sive latet Phoebus seu terris altior exstat,
    Tu mihi luce celer, tu mihi nocte venis:
Nocte tamen quam luce magis. nox grata puellis,
    Quarum suppositus colla lacertus habet.
(105) Aucupor in lecto mendaces caelibe somnos;
    Dum careo veris gaudia falsa iuvant.
Sed tua cur nobis pallens occurrit imago?
    Cur venit a labris multa querela tuis?
Excutior somno simulacraque noctis adoro;
    (110) Nulla caret fumo Thessalis ara meo:
Tura damus lacrimamque super, qua sparsa relucet,
    Ut solet adfuso surgere flamma mero.
Quando ego te reducem cupidis amplexa lacertis
    Languida laetitia solvar ab ipsa mea?
(115) Quando erit, ut lecto mecum bene iunctus in uno
    militiae referas splendida facta tuae?
Quae mihi dum referes, quamvis audire iuvabit,
    multa tamen capies oscula, multa dabis.
Semper in his apte narrantia verba resistunt;
    (120) Promptior est dulci lingua refecta mora.
Sed cum Troia subit, subeunt ventique fretumque;
    Spes bona sollicito victa timore cadit.
Hoc quoque, quod venti prohibent exire carinas,
    me movet: invitis ire paratis aquis.
(125) Quis velit in patriam vento prohibente reverti?
    A patria pelago vela vetante datis!
Ipse suam non praebet iter Neptunus ad urbem.
    Quo ruitis? vestras quisque redite domos!
Quo ruitis, Danai? ventos audite vetantes!
    (130) Non subiti casus, numinis ista mora est.
Quid petitur tanto nisi turpis adultera bello?
    Dum licet, Inachiae vertite vela rates!
Sed quid ago? revoco? revocaminis omen abesto
    blandaque compositas aura secundet aquas!
(135) Troasin invideo, quae si lacrimosa suorum
    Funera conspicient, nec procul hostis erit;
Ipsa suis manibus forti nova nupta marito
    Imponet galeam Dardanaque arma dabit;
Arma dabit, dumque arma dabit, simul oscula sumet,
    (140) hoc genus officii dulce duobus erit,
Producetque virum dabit & mandata reverti
    Et dicet: referas ista fac arma Iovi!
Ille ferens dominae mandata recentia secum
    Pugnabit caute respicietque domum.
(145) Exuet haec reduci clipeum galeamque resolvet
[p. 129]
    Excipietque suo corpora laxa sinu.
Nos sumus incertae, nos anxius omnia cogit,
    Quae possunt fieri, facta putare, timor.
Dum tamen arma geris diverso miles in orbe,
    (150) Quae referat vultus, est mihi cera, tuos.
Illi blanditias, illi tibi debita verba
    Dicimus, amplexus accipit illa meos.
Crede mihi, plus est, quàm quod videatur, imago,
    Adde sonum cerae, Protesilaüs erit.
(155) Hanc specto, teneoque sinu pro coniuge vero,
    Et tamquàm possit verba referre, queror.
Per reditus corpusque tuum, mea numina, iuro,
    Perque pares animi, coniugiique faces,
Perque quod ut videam canis albere capillis,
    (160) Quod tecum possis ipse referre, caput:
Me tibi venturam comitem, quocunque vocaris,
    Sive quod heu timeo, sive superstes eris.
Ultima mandato claudatur epistula parvo,
    Sit tibi cura mei, sit tibi cura tui.

Continue

IN XIIII. EPIST.
Argumentum.

    Danaüs Beli prisci filius ex pluribus coniugibus quinqaginta filias suscepit, quas dum Aegyptus eius frater, cui totidem erant filii, postulasset in nurus, Danaüs oraculi responso comperto, se manibus generi moriturum, volens periculum evitare, onscensis navibus Argos venit. Indignatus autem Aegyptus, eo quòd spretus esset, filios cum exercitu ad illum oppugnandum misit, had lege, ut non nisi interempto Danao ad se redirent, aut filiarum connu- [p. 130] bia inissent. Ille autem obsidione coactus filias sedaturum spopondit. Sed puellae, accepto à patre gladio, ut iussum erat, prima nocte, cum vino laetitiaque calentes iuvenes in profundissimum soporem descendissent, unaquaeque suum iugulavit: sola Hypermneaestra excepta, quae Lino quem Eusebius Liceum appellat, marito suo miserta pepercit, suasitque ut ad patrem Aegyptum detecto facinore quamprimum fugeret. Sed cùm pater Danaus ab omnibus perfectum facinus intellixet, praeterquàm ab Hypermnaestra, eam crudelissimè vinctam in carcere servandam tradidit. Quare Linum patruelem, eundemque maritum, quem servaverat, hac epistola rogat, ut vel opem ferat, captivitateque liberet: vel si mori contingat, ut sepulturae honore non careat. A Lino tandem, Danao trucidato, fuit liberata.

HYPERMNAESTRA LINO.




Mittit Hypermnaestra de tot modò fratribus uni.
[p. 131]
    Cetera nuptarum crimine turba iacet.
Clausa domo teneor gravibusque coercita vinclis;
    Est mihi supplicii causa fuisse piam.
(5) Quod manus extimuit iugulo demittere ferrum,
    Sum rea; laudarer, si scelus ausa forem.
Esse ream praestat, quam sic placuisse parenti;
    Non piget immunes caedis habere manus.
Me pater igne licet, quem non violavimus, urat,
    (10) Quaeque aderant sacris, tendat in ora faces
Aut illo iugulet, quem non bene tradidit ensem,
    Ut qua non cecidit vir nece, nupta cadam,
Non tamen ut dicant morientia "paenitet!" ora,
    Efficiet. non est, quam piget esse piam!
(15) Paeniteat sceleris Danaum saevasque sorores;
    hic solet eventus facta nefanda sequi.
Cor pavet admonitu temeratae sanguine noctis
    Et subitus dextrae praepedit ossa tremor.
Quam tu caede putes fungi potuisse mariti,
    (20) Scribere de facta non sibi caede timet!
Sed tamen experiar. modo facta crepuscula terris,
    Ultima pars lucis primaque noctis erat.
Ducimur Inachides magni sub tecta Pelasgi
    Et socer armatas accipit ipse nurus.
(25) Undique conlucent praecinctae lampades auro;
    Dantur in invitos impia tura focos.
Vulgus Hymen, Hymenaee vocant. fugit ille vocantes.
    Ipsa Iovis coniunx cessit ab urbe sua.
Ecce mero dubii comitum clamore frequentes
    (30) Flore novo madidas impediente comas,
In thalamos laeti, thalamos sua busta, feruntur
    Strataque corporibus funere digna premunt.
Iamque cibo vinoque graves somnoque iacebant
    Securumque quies alta per Argos erat.
(35) Circum me gemitus morientum audire videbar
    Et tamen audibam quodque verebar, erat.
Sanguis abit, mentemque calor corpusque relinquit
    Inque novo iacui frigida facta toro.
Ut leni Zephyro graciles vibrantur aristae,
    (40) Frigida populeas ut quatit aura comas,
Aut sic, aut etiam tremui magis. ipse iacebas
    Quaeque tibi dederant vina, soporis eras.
Excussere metum violenti iussa parentis;
    Erigor & capio tela tremente manu.
(45) Non ego falsa loquar. ter acutum sustulit ensem,
    Ter male sublato reccidit ense manus.
Admovi iugulo sine me tibi vera fateri;
[tandem victa mei saeva formidine patris]
    Admovi iugulo tela paterna tuo;
(50) Sed timor & pietas crudelibus obstitit ausis
    Castaque mandatum dextra refugit opus.
Purpureos laniata sinus, laniata capillos
    Exiguo dixi talia verba sono:
"saevus, Hypermestra, pater est tibi; iussa parentis
    (55) Effice; germanis sit comes iste suis!
Femina sum & virgo, natura mitis & annis;
    Non faciunt molles ad fera tela manus.
Quin age dumque iacet, fortis imitare sorores;
    Credibile est caesos omnibus esse viros.
(60) Si manus haec aliquam posset committere caedem,
    morte foret dominae sanguinolenta suae.
At meruere necem patruelia regna tenendo;
    Quae tamen externis danda forent generis
Finge viros meruisse mori: quid fecimus ipsae?
    (65) Quo mihi commisso non licet esse piae?
Quid mihi cum ferro? quo bellica tela puellae?
    Aptior est digitis lana colusque meis."
Haec ego. dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur
    Deque meis oculis in tua membra cadunt.
(70) Dum petis amplexus sopitaque bracchia iactas,
    Paene manus telo saucia facta tua est.
Iamque patrem famulosque patris lucemque timebam.
    Expulerunt somnos haec mea dicta tuos:
Surge age, Belide, de tot modo fratribus unus!
    (75) Nox tibi, ni properas, ista perennis erit!
Territus exsurgis, fugit omnis inertia somni,
    Adspicis in timida fortia tela manu.
Quaerenti causam "dum nox sinit, effuge!" dixi,
    Dum nox atra sinit, tu fugis, ipsa moror.
(80) Mane erat & Danaus generos ex caede iacentes
    Dinumerat. summae criminis unus abes.
Fert male cognatae iacturam mortis in uno
    Et queritur facti sanguinis esse parum.
Abstrahor a patriis pedibus raptamque capillis
    (85) Haec meruit pietas praemia? carcer habet.
Scilicet ex illo Iunonia permanet ira,
    Cum bos ex homine est, ex bove facta dea,
At satis est poenae teneram mugisse puellam
    Nec modo formosam posse placere Iovi.
(90) Adstitit in ripa liquidi nova vacca parentis
    Cornuaque in patriis non sua vidit aquis
Conatoque queri mugitus edidit ore
    Territaque est forma, territa voce sua.
Quid furis, infelix? quid te miraris in unda?
    (95) Quid numeras factos ad nova membra pedes?
Illa Iovis magni paelex metuenda sorori
    Fronde levas nimiam caespitibusque famem;
Fonte bibis spectasque tuam stupefacta figuram
    Et, te ne feriant quae geris arma, times.
(100) Quaeque modo, ut posses etiam Iove digna videri,
    Dives eras, nuda nuda recumbis humo.
Per mare, per terras cognataque flumina curris;
    Dat mare, dant amnes, dat tibi terra viam.
Quae tibi causa fugae? quid, io! freta longa pererras?
    (105) Non poteris vultus effugere ipsa tuos.
Inachi, quo properas? eadem sequerisque fugisque;
    Tu tibi dux comiti, tu comes ipsa duci.
Per septem Nilus portus emissus in aequor
    Exuit insana paelicis ora bove.
(110) Ultima quid referam, quorum mihi cana senectus
    Auctor? dant anni quod querar, ecce, mei.
Bella pater patruusque gerunt; regnoque domoque
    Pellimur; eiectos ultimus orbis habet.
Ille ferox solus solio sceptroque potitur;
    (115) Cum sene nos inopi turba vagamur inops.
De fratrum populo pars exiguissima restat;
    Quique dati leto, quaeque dedere, fleo.
[p. 135]
Nam mihi quod fratres, totidem periere sorores,
    Accipiat lachrymas utraque turba meas,
(120) En ego, quòd vivis, poenae crucianda reservor:
    Quid fiet sonti, cum rea laudis agar?
Et consanguineae quondam centesima turbae,
    Infelix, uno fratre manente cadam.
At tu si qua piae Lyne est tibi cura sororis,
    (125) Quaeque tibi tribui munera dignus habes:
Vel fer opem vel dede neci; defunctaque vita
    Corpora furtivis insuper adde rogis.
Et sepeli lachrymis perfusa fidelibus ossa,
    Sculptaque sint titulo nostra, sepulchra brevi:
(130) Exul Hypermnaestra, pretium pietatis iniquum,
    Quam mortem fratri depulit, ipsa tulit.
Scribere plura libet, sed pondere lassa catenae
    Est manus: et vires, subtrahit ipse timor.

Continue

IN XV. EPISTOLAM
Argumentum.

    Paris, qui alio nomine Alexander dictus est, ob Helenam sibi à Venere promissam Lacedaemona navigans, à Menelao honorificentissime susceptus est, & honoratus. Sed cùm per id tempus oportuisset Menelaum, omneisque Minois pronepotes ad dividendus Attei opes Cretam adire, Paridem domi dimittens, Helenae mandavit, ut non minorem hospitis quàm suiipsius curam gereret. Verum Paris dum datam sibi opportunitatem videret, Helenam in amorem sui, quantum potuit, solicitare conatus est. Haec autem artificiosa epistola detegit quanto amoris aesu ardeat, se ab omnibus commendando, quibus amatores lau- [p. 136] dari solent. Et quia noverat muliebrem sexum esse fragilem, & gloriae, & laudis, & forma, qtque genere cupidissimum, omnia affert Paris, quae sibi Helenes animum conciliare possunt, & quae odium mariti atque contemptum excitent. Fugam itaque suadet, quam Troianis viribus tueri posse asserit.



PARIS HELENAE.

Hanc tibi Priamides mitto Ledaea salutem,
    Quae tribui, sola te mihi dante, potest.
Eloquar? an flammae non est opus indice notae?
    Et plus, quàm vellem iam meus extat amor.
(5) Ille quidem lateat malim, dum tempora dentur
    Laetitiae mixtos non habitura metus.
Sed malè dissimulo. quis enim celaverit ignem,
    Lumine qui semper proditur ipse suo?
Si tamen expectas, vocem quoque rebus ut addam,
    (10) Uror, habes animi nuntia verba mei.
[p. 137]
Parce, precor, fasso, nec vultu cetera duro
    Perlege, sed formae conveniente tuae.
Iamdudum gratum est, quod epistula nostra recepta
    Spem facit, hoc recipi me quoque posse modo.
(15) Quae rata sit; nec te frustra promiserit, opto,
    hoc mihi quae suasit, mater Amoris, iter.
Namque ego divino monitu, ne nescia pecces,
    Advehor & coepto non leve numen adest.
Praemia magna quidem, sed non indebita posco:
    (20) Pollicita est thalamo te Cytherea meo.
Hac duce Sigeo dubias a litore feci
    Longa Phereclea per freta puppe vias.
Illa dedit faciles auras ventosque secundos,
    In mare nimirum ius habet orta mari.
(25) Perstet & ut pelagi, sic pectoris adiuvet aestum,
    Deferat in portus & mea vota suos.
Attulimus flammas, non hic invenimus, illas.
    hae mihi tam longae causa fuere viae.
Nam neque tristis hiems neque nos huc appulit error;
    (30) Taenaris est classi terra petita meae.
Nec me crede fretum merces portante carina
    Findere, quas habeo, di tueantur opes.
Nec venio Graias veluti spectator ad urbes;
    Oppida sunt regni divitiora mei.
(35) Te peto, quam pepigit lecto Venus aurea nostro;
    Te prius optavi quam mihi nota fores.
Ante tuos animo vidi quam lumine vultus;
    Prima tulit vulnus nuntia fama tui.
Nec tamen est mirum, si sicut oportuit arcu,
    (40) missilibus telis eminus ictus amo.
Sic placuit fatis; quae ne convellere temptes,
    Accipe cum vera dicta relata fide.
Matris adhuc utero partu remorante tenebar;
    Iam gravidus iusto pondere venter erat.
(45) Illa sibi ingentem visa est sub imagine somni
    Flammiferam pleno reddere ventre facem.
Territa consurgit metuendaque noctis opacae
    Visa seni Priamo, vatibus ille refert.
Arsurum Paridis vates canit Ilion igni,
    (50) Pectoris, ut nunc est, fax fuit illa mei.
Forma vigorque animi, quamvis de plebe videbar,
    Indicium tectae nobilitatis erat.
Est locus in mediis nemorosae vallibus Idae
    Devius & piceis ilicibusque frequens,
(55) Qui nec ovis placidae nec amantis saxa capellae
    Nec patulo tardae carpitur ore bovis;
Hinc ego Dardaniae muros excelsaque tecta
    Et freta prospiciens arbore nixus eram,
Ecce, pedum pulsu visa est mihi terra moveri,
    (60) Vera loquar veri vix habitura fidem,
Constitit ante oculos actus velocibus alis
    Atlantis magni Pleionesque nepos,
Fas vidisse fuit, fas sit mihi visa referre,
    Inque dei digitis aurea virga fuit.
(65) Tresque simul divae, Venus & cum Pallade Iuno,
    graminibus teneros inposuere pedes.
Obstupui, gelidusque comas erexerat horror,
    Cum mihi pone metum! nuntius ales ait:
Arbiter es formae; certamina siste dearum,
    (70) Vincere quae forma digna sit una duas.
Neve recusarem, verbis Iovis imperat & se
    Protinus aetheria tollit in astra via.
Mens mea convaluit, subitoque audacia venit
    Nec timui vultu quamque notare meo.
(75) Vincere erant omnes dignae iudexque querebar
    Non omnes causam vincere posse suam.
Sed tamen ex illis iam tunc magis una placebat,
    hanc esse ut scires, unde movetur amor.
Tantaque vincendi cura est; ingentibus ardent
    (80) Iudicium donis sollicitare meum.
regna Iovis coniunx, virtutem filia iactat;
    Ipse potens dubito fortis an esse velim.
Dulce Venus risit; nec te, Pari, munera tangant
    Utraque suspensi plena timoris, ait;
(85) Nos dabimus, quod ames, & pulchrae filia Ledae
    Ibit in amplexus pulchrior illa tuos.
Dixit, & ex aequo donis formaque probata
    Victorem caelo rettulit illa pedem.
Interea, credo, versis ad prospera fatis
    (90) regius agnoscor per rata signa puer.
Laeta domus nato per tempora longa recepto,
    Addit & ad festos hunc quoque Troia diem.
Utque ego te cupio, sic me cupiere puellae;
    multarum votum sola tenere potes.
(95) Nec tantum regum natae petiere ducumque,
    Sed nymphis etiam curaque amorque fui.
Quas super Oenonen facies mutarer in orbem
    Nec Priamo est a te dignior ulla nurus.
Sed mihi cunctarum subeunt fastidia, postquam
    (100) Coniugii spes est, Tyndari, facta tui.
Te vigilans oculis, animo te nocte videbam,
    Lumina cum placido victa sopore iacent.
Quid facies praesens, quae nondum visa placebas?
    Ardebam, quamvis hic procul ignis erat.
(105) Nec potui debere mihi spem longius istam,
    Caerulea peterem quin mea vota via.
Troia caeduntur Phrygia pineta securi
    Quaeque erat aequoreis utilis arbor aquis;
Ardua proceris spoliantur Gargara silvis,
    (110) Innumerasque mihi longa dat Ida trabes.
Fundatura citas flectuntur robora naves
    Texitur & costis panda carina suis.
Addimus antennas & vela sequentia malo
    Accipit & pictos puppis adunca deos;
(115) Qua tamen ipse vehor, comitata Cupidine parvo
    Sponsor coniugii stat dea picta sui.
Imposita est factae postquam manus ultima classi,
    Protinus Aegaeis ire lubebat aquis.
At pater & genetrix inhibent mea vota rogando
    (120) Propositumque pia voce morantur iter;
Et soror effusis ut erat Cassandra capillis,
    Cum vellent nostrae iam dare vela rates,
Quo ruis? exclamat, referes incendia tecum!
    Quanta per has nescis flamma petatur aquas!
(125) Vera fuit vates; dictos invenimus ignes
    Et ferus in molli pectore flagrat amor.
Portubus egredior ventisque ferentibus usus
    Applicor in terras, Oebali nympha, tuas.
Excipit hospitio vir me tuus: hoc quoque factum
    (130) Non sine consilio numinibusque deum.
Ille quidem ostendit, quidquid Lacedaemone tota
    Ostendi dignum conspicuumque fuit;
Sed mihi laudatam cupienti cernere formam
    Lumina nil aliud quo caperentur erat.
(135) Ut vidi, obstipui praecordiaque intima sensi
    Attonitus curis intumuisse novis.
His similes vultus, quantum reminiscor, habebat,
    Venit in arbitrium cum Cytherea meum.
Si tu venisses pariter certamen in illud,
    (140) In dubium Veneris palma futura fuit.
Magna quidem de te rumor praeconia fecit,
    Nullaque de facie nescia terra tua est;
Nec tibi par usquam Phrygia nec solis ab ortu
    Inter formosas altera nomen habet!
(145) Credis & hoc nobis? minor est tua gloria vero
    Famaque de forma paene maligna tua est.
Plus hic invenio, quam quod promiserat illa,
    Et tua materia gloria victa sua est.
Ergo arsit merito, qui noverat omnia, Theseus,
    (150) Et visa es tanto digna rapina viro,
More tuae gentis nitida dum nuda palaestra
    Ludis & es nudis femina mixta viris.
Quod rapuit, laudo; miror quod reddidit umquam.
    Tam bona constanter praeda tenenda fuit.
(155) Ante recessisset caput hoc cervice cruenta,
    Quam tu de thalamis abstraherere meis.
Tene manus umquam nostrae dimittere vellent?
    Tene meo paterer vivus abire sinu?
Si reddenda fores, aliquid tamen ante tulissem
    (160) Nec Venus ex toto nostra fuisset iners.
Vel mihi virginitas esset libata vel illud
    Quod poterat salva virginitate rapi.
Da modo te, quae sit Paridis constantia nosces:
    Flamma rogi flammas finiet una meas.
(165) Praeposui regnis ego te, quae maxima quondam
    Pollicita est nobis nupta sororque Iovis,
Dumque tuo possem circumdare bracchia collo,
    Contempta est virtus Pallade dante mihi.
Nec piget aut umquam stulte legisse videbor;
    (170) Permanet in voto mens mea firma suo.
Spem modo ne nostram fieri patiare caducam,
    Deprecor, o tanto digna labore peti!
Non ego coniugium generosae degener opto,
    Nec mea, crede mihi, turpiter uxor eris.
(175) Pliada, si quaeres, in nostra gente Iovemque
    Invenies, medios ut taceamus avos.
Sceptra parens Asiae, qua nulla beatior ora est,
    Finibus inmensis vix obeunda, tenet.
Innumeras urbes atque aurea tecta videbis
    (180) Quaeque suos dicas templa decere deos.
Ilion adspicies firmataque turribus altis
    moenia, Phoebeae structa canore lyrae.
Quid tibi de turba narrem numeroque virorum?
    Vix populum tellus sustinet illa suum.
(185) Occurrent denso tibi Troades agmine matres
    Nec capient Phrygias atria nostra nurus.
O quotiens dices: quam pauper Achaia nostra est!
    Una domus quaevis urbis habebit opes.
Nec mihi fas fuerit Sparten contemnere vestram:
    (190) In qua tu nata es, terra beata mihi est.
Parca sed est Sparte, tu cultu divite digna;
    Ad talem formam non facit iste locus.
Hanc faciem largis sine fine paratibus uti
    Deliciisque decet luxuriare novis.
(195) Cum videas cultus nostra de gente virorum,
    Qualem Dardanias credis habere nurus?
Da modo te facilem nec dedignare maritum,
    rure Therapnaeo nata puella, Phrygem.
Phryx erat & nostro genitus de sanguine, qui nunc
    (200) Cum dis potando nectare miscet aquas.
Phryx erat Aurorae coniunx, tamen abstulit illum
    Extremum noctis quae dea finit iter.
Phryx etiam Anchises, volucrum cui mater Amorum
    gaudet in Idaeis concubuisse iugis.
(205) Nec, puto, conlatis forma Menelaus & annis
    Iudice te nobis anteferendus erit.
Non dabimus certe socerum tibi clara fugantem
    Lumina, qui trepidos a dape vertat equos;
Nec Priamo pater est soceri de caede cruentus
    (210) Et qui Myrtoas crimine signat aquas;
Nec proavo Stygia nostro captantur in unda
    Poma, nec in mediis quaeritur umor aquis.
Quid tamen hoc refert, si te tenet ortus ab illis?
    Cogitur huic domui Iuppiter esse socer.
(215) Heu facinus! totis indignus noctibus ille
    Te tenet amplexu perfruiturque tuo;
At mihi conspiceris posita vix denique mensa
    multaque quae laedant hoc quoque tempus habet.
Hostibus eveniant convivia talia nostris,
    (220) Experior posito qualia saepe mero.
Paenitet hospitii, cum me spectante lacertos
    Imponit collo rusticus iste tuo.
rumpor & invideo, quid ni tamen omnia narrem?
    membra superiecta cum tua veste fovet.
(225) Oscula cum vero coram non dura daretis,
    Ante oculos posui pocula sumpta meos;
Lumina demitto cum te tenet artius ille,
    Crescit & invito lentus in ore cibus.
Saepe dedi gemitus; & te, lasciva, notavi
    (230) In gemitu risum non tenuisse meo.
Saepe mero volui flammam compescere, at illa
    Crevit, & ebrietas ignis in igne fuit.
Multaque ne videam, versa cervice recumbo;
    Sed revocas oculos protinus ipsa meos.
(235) Quid faciam, dubito; dolor est meus illa videre,
    Sed dolor a facie maior abesse tua.
Qua licet & possum, luctor celare furorem,
    Sed tamen apparet dissimulatus amor.
Nec tibi verba damus; sentis mea vulnera, sentis;
    (240) Atque utinam soli sint ea nota tibi.
A, quotiens lacrimis venientibus ora reflexi,
    Ne causam fletus quaereret ille mei.
A, quotiens aliquem narravi potus amorem,
    Ad vulnus referens singula verba tuos,
(245) Indiciumque mei ficto sub nomine feci;
    Ille ego, si nescis, verus amator eram.
Quin etiam ut possem verbis petulantius uti,
    Non semel ebrietas est simulata mihi.
Prodita sunt, memini, tunica tua pectora laxa
    (250) Atque oculis aditum nuda dedere meis
Pectora vel puris nivibus vel lacte tuamve
    Complexo matrem candidiora Iove.
Dum stupeo visis, nam pocula forte tenebam,
    Tortilis a digitis excidit ansa meis.
(255) Oscula si natae dederas, ego protinus illa
    Hermiones tenero laetus ab ore tuli.
Et modo cantabam veteres resupinus amores
    Et modo per nutum signa tegenda dabam.
Et comitum primas Clymenen Aethramque, tuarum
    (260) Ausus sum blandis nuper adire sonis;
Quae mihi non aliud, quam formidare locutae
    Orantis medias deseruere preces.
Di facerent, pretium magni certaminis esses,
    Teque suo posset victor habere toro,
(265) Ut tulit Hippomenes Schoeneida praemia cursus,
    Venit ut in Phrygios Hippodamia sinus,
Ut ferus Alcides Acheloia cornua fregit,
    Dum petit amplexus, Deianira, tuos.
Nostra per has leges audacia fortiter isset
    (270) Teque mei scires esse laboris opus.
Nunc mihi nil superest nisi te, formosa, precari
    Amplectique tuos, si patiare, pedes.
O decus, o praesens geminorum gloria fratrum,
    O Iove digna viro, ni Iove nata fores,
(275) Aut ego Sigeos repetam te coniuge portus
    Aut hic Taenaria contegar exul humo!
Non mea sunt summa leviter destricta sagitta
    Pectora; descendit vulnus ad ossa meum!
Hoc mihi, nam repeto, fore ut a caeleste sagitta
    (280) Figar, erat verax vaticinata soror.
Parce datum fatis, Helene, contemnere amorem,
    Sic habeas faciles in tua vota deos.
Multa quidem subeunt; sed coram ut plura loquamur,
    Excipe me lecto nocte silente tuo.
(285) An pudet & metuis Venerem temerare maritam
    Castaque legitimi fallere iura tori?
A, nimium simplex Helene, ne rustica dicam,
    hanc faciem culpa posse carere putas?
Aut faciem mutes aut sis non dura, necesse est;
    (290) Lis est cum forma magna pudicitiae.
Iuppiter his gaudet, gaudet Venus aurea furtis;
    haec tibi nempe patrem furta dedere Iovem.
Vix fieri, si sunt vires in semine amorum,
    Et Iovis & Ledae filia casta potes.
(295) Casta tamen tum sis, cum te mea Troia tenebit,
    Et tua sim quaeso crimina solus ego.
Nunc ea peccemus quae corriget hora iugalis,
    Si modo promisit non mihi vana Venus.
Sed tibi & hoc suadet rebus, non voce, maritus,
    (300) Neve sui furtis hospitis obstet, abest.
Non habuit tempus, quo Cresia regna videret
    Aptius, o mira calliditate virum!
res, & ut Idaei mando tibi, dixit iturus,
    Curam pro nobis hospitis, uxor, agas.
(305) Neglegis absentis, testor, mandata mariti;
    Cura tibi non est hospitis ulla tui.
Huncine tu speras hominem sine pectore dotes
    Posse satis formae, Tyndari, nosse tuae?
Falleris: ignorat, nec, si bona magna putaret,
    (310) Quae tenet, externo crederet illa viro.
Ut te nec mea vox nec te meus incitet ardor,
    Cogimur ipsius commoditate frui:
Aut erimus stulti, sic ut superemus & ipsum,
    Si tam securum tempus abibit iners.
(315) Paene suis ad te manibus deducit amantem;
    Utere mandantis simplicitate viri!
Sola iaces viduo tam longa nocte cubili;
    In viduo iaceo solus & ipse toro.
Te mihi meque tibi communia gaudia iungant;
    (320) Candidior medio nox erit illa die.
Tunc ego iurabo quaevis tibi numina meque
    Adstringam verbis in sacra vestra meis;
Tunc ego, si non est fallax fiducia nostri,
    Efficiam praesens, ut mea regna petas.
(325) Si pudet & metuis ne me videare secuta,
    Ipse reus sine te criminis huius ero.
Nam sequar Aegidae factum fratrumque tuorum;
    Exemplo tangi non propiore potes.
Te rapuit Theseus, geminas Leucippidas illi;
    (330) Quartus in exemplis adnumerabor ego.
Troia classis adest armis instructa virisque;
    Iam facient celeres remus & aura vias.
Ibis Dardanias ingens regina per urbes,
    Teque novam credet vulgus adesse deam,
(335) Quaque feres gressus, adolebunt cinnama flammae,
    Caesaque sanguineam victima planget humum.
Dona pater fratresque & cum genetrice sorores
    Iliadesque omnes totaque Troia dabit.
Ei mihi! pars a me vix dicitur ulla futuri.
    (340) Plura feres quam quae littera nostra refert.
Nec tu rapta time, ne nos fera bella sequantur,
    Concitet & vires Graecia magna suas.
Tot prius abductis ecqua est repetita per arma?
    Crede mihi, vanos res habet ista metus.
(345) Nomine ceperunt Aquilonis Erechthida Thraces
    Et tuta a bello Bistonis ora fuit.
Phasida puppe nova vexit Pagasaeus Iason,
    Laesa neque est Colcha Thessala terra manu.
Te quoque qui rapuit, rapuit Minoida Theseus;
    (350) Nulla tamen Minos Cretas ad arma vocat.
Terror in his ipso maior solet esse periclo;
    Quaeque timere libet, pertimuisse pudet.
Finge tamen, si vis, ingens consurgere bellum:
    Et mihi sunt vires, & mea tela nocent.
(355) Nec minor est Asiae quam vestrae copia terrae:
[p. 149]
    Illa viris dives, dives abundat equis.
Nec plus Atrides animi Menelaus habebit*
    Quàm Paris aut armis anteferendus erit.
Penè puer caesis abducta armenta recepi
    (360) Hostibus, et causam nominis inde tuli.
Penè puer iuvenes vario certamine vici,
    In quibus Ilioneus Deiphobusque fuit.
Néve putes, non me nisi comminus esse timendum
    Figitur in iusso nostra sagitta loco,
(365) Non potes haec illi primae dare facta iuventae,
    Instruere Atridem non potes arte mea.
Omnia si dederis, numquàm dabis Hectora fratrem,
    Unus is innumeri militis instar erit.
Quid valeam, nescis, et te mea robora fallunt,
    (370) Ignoras cui sis nupta futura viro.
Aut igitur nullo belli repetêre tumultu,
    Aut cedent Marti Dorica castra meo.
Nec tamen indigner pro tanta sumere bellum,
    Coniuge: certamen praemia magna movent.
(375) Tu quoque, si totus de te contenderit orbis,
    Nomen ab aeterna posteritate feres.
Spe modò non timida diis hinc egressa secundis,
    Exige cum plena munera pacta fide.

Continue

IN DECIMAM SEXTAM
Epistolam Argumentum.

    Multi hanc epistolam non esse Ovidii contendunt, asserentes Sabinum omnes responsales literas [p. 150] confinxisse. Quod ipsius Ovidii testimonio comprobare nituntur, cùm in secundo Elegiarum ita ad Marcum scribat:
    Quàm citò de toto rediit meus orbe Sabinus,
        Scriptaque diversis rettulit ille locis.
    Candida Penelope signum cognovit Ulissis:
        Legit ab Hippolyto scripta noverca suo.
    Iam pius Aeneas miserae rescripsit Elissae:
        Quodque legat Phyllis, si modò vivit habet.
    Tristis ad Hypsipylen ab Iasone littera venit:
        Dat notam Phoebo Lesbis amica lyram.
Quod quidem nihil ad rem facere videtur, cum nullam interim de Helene mentionem faciat. Verum statim subiunxit hos duos versus:
    Et Paris est illic, & adultera nobile crimen,
        Et comes extincto Laodameia viro.
Quibus facilè convincuntur, nisi ad Sabinum referre malint.

[p. 155]


HELENA PARIDI
respondet.

[Niet in 1580: Si mihi quae legi, Pari, non legisse liceret,
    Servarem numeros sicut & ante probae.]
Nunc oculos tua cum violarit epistula nostros,
    Non rescribendi gloria visa levis.
(5) Ausus es hospitii temeratis advena sacris
    Legitimam nuptae sollicitare fidem!
Scilicet idcirco ventosa per aequora vectum
    Excepit portu Taenaris ora suo
Nec tibi, diversa quamvis e gente venires,
    (10) Oppositas habuit regia nostra fores,
Esset ut officii merces iniuria tanti?
    Qui sic intrabas, hospes an hostis eras?
Nec dubito quin haec, cum sit tam iusta, vocetur
    rustica iudicio nostra querela tuo.
(15) rustica sim sane, dum non oblita pudoris
    Dumque tenor vitae sit sine labe meae.
Si non est ficto tristis mihi vultus in ore
    Nec sedeo duris torva superciliis,
Fama tamen clara est, & adhuc sine crimine lusi
    (20) Et laudem de me nullus adulter habet.
Quo magis admiror, quae sit fiducia coepti
    Spemque tori dederit quae tibi causa mei.
An quia vim nobis Neptunius attulit heros,
    rapta semel videor bis quoque digna rapi?
(25) Crimen erat nostrum, si delenita fuissem;
    Cum sim rapta, meum quid nisi nolle fuit?
Non tamen e facto fructum tulit ille petitum;
    Excepto redii passa timore nihil.
Oscula luctanti tantummodo pauca protervus
    (30) Abstulit: ulterius nil habet ille mei.
Quae tua nequitia est, non his contenta fuisset.
    Di melius! similis non fuit ille tui.
reddidit intactam minuitque modestia crimen
    Et iuvenem facti paenituisse patet.
(35) Thesea paenituit, Paris ut succederet illi,
    Ne quando nomen non sit in ore meum?
Nec tamen irascor, quis enim succenset amanti?
    Si modo, quem praefers, non simulatur amor.
Hoc quoque enim dubito, non quod fiducia desit,
    (40) Aut mea sit facies non bene nota mihi,
Sed quia credulitas damno solet esse puellis
    Verbaque dicuntur vestra carere fide.
At peccant aliae, matronaque rara pudica est.
    Quis prohibet raris nomen inesse meum?
(45) Nam mea quod visa est tibi mater idonea, cuius
    Exemplo flecti me quoque posse putes,
Matris in admisso falsa sub imagine lusae
    Error inest; pluma tectus adulter erat.
Nil ego, si peccem, possum nescisse; nec ullus
    (50) Error qui facti crimen obumbret erit.
Illa bene erravit vitiumque auctore redemit.
    Felix in culpa quo Iove dicar ego?
Et genus & proavos & regia nomina iactas;
    Clara satis domus haec nobilitate sua est.
(55) Iuppiter ut soceri proavus taceatur & omne
    Tantalidae Pelopis Tyndareique decus;
Dat mihi Leda Iovem cygno decepta parentem,
    Quae falsam gremio credula fovit avem.
I nunc & Phrygiae late primordia gentis
    (60) Cumque suo Priamum Laumedonte refer!
Quos ego suspicio; sed qui tibi gloria magna est
    Quintus, is a nostro nomine primus erit.
Sceptra tuae quamvis rear esse potentia terrae,
    Non tamen haec illis esse minora puto.
(65) Si iam divitiis locus hic numeroque virorum
    Vincitur, at certe barbara terra tua est.
Munera tanta quidem promittit epistula dives
    Ut possint ipsas illa movere deas.
Sed si iam vellem fines transire pudoris,
    (70) Tu melior culpae causa futurus eras.
Aut ego perpetuo famam sine labe tenebo
    Aut ego te potius quam tua dona sequar.
Utque ea non sperno, sic acceptissima semper
    munera sunt, auctor quae pretiosa facit.
(75) Plus multo est, quod amas, quod sum tibi causa laboris,
    Quod per tam longas spes tua venit aquas.
Illa quoque, adposita quae nunc facis, improbe, mensa,
    Quamvis experiar dissimulare, noto,
Cum modo me spectas oculis, lascive, protervis,
    (80) Quos vix instantes lumina nostra ferunt,
Et modo suspiras, modo pocula proxima nobis
    Sumis, quaque bibi, tu quoque parte bibis.
A, quotiens digitis, quotiens ego tecta notavi
    Signa supercilio paene loquente dari!
(85) Et saepe extimui ne vir meus illa videret,
    Non satis occultis erubuique notis.
Saepe vel exiguo vel nullo murmure dixi:
    Nil pudet hunc! nec vox haec mea falsa fuit.
Orbe quoque in mensae legi sub nomine nostro,
    (90) Quod deducta mero littera fecit, amo.
Credere me tamen hoc oculo renuente negavi.
    Ei mihi, iam didici sic ego posse loqui!
His ego blanditiis, si peccatura fuissem,
    Flecterer; his poterant pectora nostra capi.
(95) Est quoque, confiteor, facies tibi rara potestque
    Velle sub amplexus ire puella tuos.
Altera sed potius felix sine crimine fiat,
    Quam cadat externo noster amore pudor.
Disce modo exemplo formosis posse carere;
    (100) Est virtus placitis abstinuisse bonis.
Quam multos credis iuvenes optare, quod optas?
    Qui sapiant, oculos an Paris unus habes?
Non tu plus cernis, sed plus temerarius audes;
    Nec tibi plus cordis sed minus oris, adest.
(105) Tunc ego te vellem celeri venisse carina,
    Cum mea virginitas mille petita procis.
Si te vidissem, primus de mille fuisses;
    Iudicio veniam vir dabit ipse meo.
Ad possessa venis praeceptaque gaudia serus;
    (110) Spes tua lenta fuit; quod petis, alter habet.
Ut tamen optarim fieri tua Troica coniunx,
    Invitam sic me nec Menelaus habet.
Desine molle, precor, verbis convellere pectus
    Neve mihi, quam te dicis amare, noce;
(115) Sed sine quam tribuit sortem fortuna tueri
    Nec spolium nostri turpe pudoris habe.
At Venus hoc pacta est, & in altae vallibus Idae
    Tres tibi se nudas exhibuere deae;
Unaque cum regnum, belli daret altera laudem
    (120) Tyndaridis coniunx, tertia dixit, eris!
Credere vix equidem caelestia corpora possum
    Arbitrio formam supposuisse tuo;
Utque sit hoc verum, certe pars altera ficta est,
    Iudicii pretium qua data dicor ego.
(125) Non est tanta mihi fiducia corporis, ut me
    maxima teste dea dona fuisse putem.
Contenta est oculis hominum mea forma probari;
    Laudatrix Venus est invidiosa mihi.
Sed nihil infirmo; faveo quoque laudibus istis;
    (130) Nam, mens, vox quare, quod cupit esse, neget?
Nec tu succense nimium mihi creditus aegre;
    Tarda solet magnis rebus inesse fides.
Prima mea est igitur Veneri placuisse voluptas;
    Proxima, me visam praemia summa tibi,
(135) Nec te Palladios nec te Iunonis honores
    Auditis Helenae praeposuisse bonis.
Ergo ego sum virtus, ego sum tibi nobile regnum?
    Ferrea sim, si non hoc ego pectus amem.
Ferrea, crede mihi, non sum; sed amare repugno
    (140) Illum, quem fieri vix puto posse meum.
Quid bibulum curvo proscindere litus aratro
    Spemque sequi coner quam locus ipse negat?
Sum rudis ad Veneris furtum nullaque fidelem,
    Di mihi sunt testes! lusimus arte virum!
(145) Nunc quoque, quod tacito mando mea verba libello,
    Fungitur officio littera nostra novo.
Felices, quibus usus adest! ego nescia rerum
    Difficilem culpae suspicor esse viam.
Ipse malo metus est; iam nunc confundor & omnes
    (150) In nostris oculos vultibus esse reor.
Nec reor hoc falso; sensi mala murmura vulgi
    Et quasdam voces rettulit Aethra mihi.
At tu dissimula, nisi si desistere mavis.
    Sed cur desistas? dissimulare potes.
(155) Lude, sed occulte! maior, non maxima, nobis
    Est data libertas, quod Menelaus abest.
Ille quidem procul est, ita re cogente, profectus;
    magna fuit subitae iustaque causa viae;
Aut mihi sic visum est. ego, cum dubitaret an iret,
    (160) Quam primum, dixi, fac rediturus eas!
Omine laetatus dedit oscula, resque domusque
    Et tibi sit curae Troicus hospes, ait.
Vix tenui risum, quem dum conpescere luctor,
    Nil illi potui dicere praeter erit.
(165) Uela quidem Creten ventis dedit ille secundis;
    Sed tu non ideo cuncta licere puta!
Sic meus hinc vir abest ut me custodiat absens.
    An nescis longas regibus esse manus?
Forma quoque est oneri; nam quo constantius ore
    (170) Laudamur vestro, iustius ille timet.
Quae iuvat, ut nunc est, eadem mihi gloria damno est,
    Et melius famae verba dedisse fuit.
Nec quod abest hic me tecum mirare relictam;
    moribus & vitae credidit ille meae.
(175) De facie metuit, vitae confidit, & illum
    Securum probitas, forma timere facit.
Tempora ne pereant ultro data praecipis, utque
    Simplicis utamur commoditate viri.
Et libet & timeo, nec adhuc exacta voluntas
    (180) Est satis; in dubio pectora nostra labant.
Et vir abest nobis & tu sine coniuge dormis,
    Inque vicem tua me, te mea forma capit;
Et longae noctes & iam sermone coimus
    Et tu, me miseram! blandus, & una domus.
(185) Et peream, si non invitant omnia culpam;
    Nescio quo tardor sed tamen ipsa metu.
Quod male persuades, utinam bene cogere posses!
    Vi mea rusticitas excutienda fuit.
Utilis interdum est ipsis iniuria passis.
    (190) Sic certe felix esse coacta forem.
Dum novus est, potius coepto pugnemus amori!
    Flamma recens parva sparsa resedit aqua.
Certus in hospitibus non est amor; errat, ut ipsi,
    Cumque nihil speres firmius esse, fugit.
(195) Hypsipyle testis, testis Minoia virgo est;
    In non exhibitis utraque lusa toris.
Tu quoque dilectam multos, infide, per annos
    Diceris Oenonen destituisse tuam.
Nec tamen ipse negas; & nobis omnia de te
    (200) Quaerere, si nescis, maxima cura fuit.
Adde quod, ut cupias constans in amore manere,
    Non potes. expediunt iam tua vela Phryges;
Dum loqueris mecum, dum nox sperata paratur,
    Qui ferat in patriam, iam tibi ventus erit.
(205) Cursibus in mediis novitatis plena relinques
    gaudia; cum ventis noster abibit amor.
An sequar, ut suades, laudataque Pergama visam
    Pronurus & magni Laumedontis ero?
Non ita contemno volucris praeconia famae,
    (210) Ut probris terras impleat illa meis.
Quid de me poterit Sparte, quid Achaia tota,
    Quid gentes Asiae, quid tua Troia loqui?
Quid Priamus de me, Priami quid sentiet uxor
    Totque tui fratres Dardanidesque nurus?
(215) Tu quoque qui poteris fore me sperare fidelem
    Et non exemplis anxius esse tuis?
Quicumque Iliacos intraverit advena portus,
    Is tibi solliciti causa timoris erit.
Ipse mihi quotiens iratus adultera! dices,
    (220) Oblitus nostro crimen inesse tuum!
Delicti fies idem reprehensor & auctor.
    Terra, precor, vultus obruat ante meos!
At fruar Iliacis opibus cultuque beato
    Donaque promissis uberiora feram:
(225) Purpura nempe mihi pretiosaque texta dabuntur,
    Congestoque auri pondere dives ero!
Da veniam fassae! non sunt tua munera tanti;
    Nescio quo tellus me tenet ista modo.
Quis mihi, si laedar, Phrygiis succurret in oris?
    (230) Unde petam fratres, unde parentis opem?
Omnia Medeae fallax promisit Iason:
    Pulsa est Aesonia num minus illa domo?
Non erat Aeetes, ad quem despecta rediret,
    Non Idyia parens Chalciopeve soror.
(235) Tale nihil timeo, sed nec Medea timebat;
    Fallitur augurio spes bona saepe suo.
Omnibus invenies, quae nunc iactantur in alto,
    Navibus a portu lene fuisse fretum.
Fax quoque me terret, quam se peperisse cruentam
    (240) Ante diem partus est tua visa parens;
Et vatum timeo monitus, quos igne Pelasgo
    Ilion arsurum praemonuisse ferunt.
Utque favet Cytherea tibi, quia vicit habetque
    Parta per arbitrium bina tropaea tuum,
(245) Sic illas vereor, quae, si tua gloria vera est,
    Iudice te causam non tenuere duae;
Nec dubito, quin te si prosequar arma parentur.
    Ibit per gladios, ei mihi! noster amor.
An fera Centauris indicere bella coegit
    (250) Atracis Haemonios Hippodamia viros:
Tu fore tam iusta lentum Menelaon in ira
    Et geminos fratres Tyndareumque putas?
Quod bene te iactes & fortia facta loquaris,
    A verbis facies dissidet ista suis.
(255) Apta magis Veneri quam sunt tua corpora Marti.
    bella gerant fortes, tu, Pari, semper ama!
Hectora, quem laudas, pro te pugnare iubeto;
    militia est operis altera digna tuis.
His ego, si saperem pauloque audacior essem,
    (260) Uterer; utetur, siqua puella sapit.
Aut ego deposito sapiam fortasse pudore
    Et dabo cunctatas tempore victa manus.
Quod petis, ut furtim praesentes ista loquamur,
    Scimus, quid captes conloquiumque voces;
(265) Sed nimium properas, & adhuc tua messis in herba est.
    haec mora sit voto forsan amica tuo.
Hactenus; arcanum furtivae conscia mentis
    Littera iam lasso pollice sistat opus.
Cetera per socias Clymenen Aethramque loquamur,
    (270) Quae mihi sunt comites consiliumque duae.

Continue

[p. 161]

IN DECIMAM SEPTI-
mam epistolam Argu-
mentum.

    Hellespontiacum mare septem tantùm stadiis, teste Plinio, Europam ab Asia dividens: Seston in Europa, Herus patriam, & Abydon in Asia, ex qua fuit Leanders, adversas urbes habet. Cùm autem Leander Abydenus Sestiam puellam Hero miserè deperiret, per Hellespontum noctu ad eam natare consueverat. Sed maris tempestate interclusus, iam praeteritis septem diebus, ad amicam Hero, per audacem nautam, ea tempestate Seston navigantem, hanc epistolam misit: in qua primùm amorem suum firmum & stabilem esse ostendit. Deinde queritur quòd natandi facultas, ob ferventissimum maris aestum, ei sit ablata. Demùm verò pollicetur se brevi iturum, & quanvis mare non fuerit tranquillum, se tamen periculis potiùs commissurum, quàm illius iucundissimo conspectu atque colloquio cariturum. Unde de eo sic cecinit Martialis:
        Cùm peteret dulces audax Leander amores,
            Et fessus tumidis iam premeretur aquis:
        Sic miser instanter effatus dicitur undas,
            Parcite dum propero, mergite dum redeo.

[p. 162]

LEANDER HERONI.



[Niet in 1580: Quam cuperem solitas, Hero, tibi ferre per undas
    Accipe Leandri, dum venit ipse, manum.]
Mittit Abydenus, quam mallet ferre, salutem,
    Si cadat unda maris, Sesta puella, tibi.
(5) Si mihi di faciles si sunt in amore secundi,
    Invitis oculis haec mea verba leges.
Sed non sunt faciles; nam cur mea vota morantur
    Currere me nota nec patiuntur aqua?
Ipsa vides caelum pice nigrius & freta ventis
    (10) Turbida perque cavas vix adeunda rates.
Unus, & hic audax, a quo tibi littera nostra
    redditur, e portu navita movit iter;
Adscensurus eram, nisi quod cum vincula prorae
    Solveret, in speculis omnis Abydos erat.
(15) Non poteram celare meos, velut ante, parentes,
    Quemque tegi volumus, non latuisset amor.
Protinus haec scribens, felix, i, littera! dixi,
    Iam tibi formosam porriget illa manum.
Forsitan admotis etiam tangere labellis,
    (20) rumpere dum niveo vincula dente volet.
Talibus exiguo dictis mihi murmure verbis,
    Cetera cum charta dextra locuta mea est.
At quanto mallem, quam scriberet, illa nataret,
    meque per adsuetas sedula ferret aquas!
(25) Aptior illa quidem placido dare verbera ponto;
    Est tamen & sensus apta ministra mei.
Septima nox agitur, spatium mihi longius anno,
    Sollicitum raucis ut mare fervet aquis.
His ego si vidi mulcentem pectora somnum
    (30) Noctibus, insani sit mora longa freti.
rupe sedens aliqua specto tua litora tristis
    Et, quo non possum corpore, mente feror.
Lumina quin etiam summa vigilantia turre
    Aut videt aut acies nostra videre putat.
(35) Ter mihi deposita est in sicca vestis harena;
    Ter grave temptavi carpere nudus iter:
Obstitit inceptis tumidum iuvenalibus aequor
    mersit & adversis ora natantis aquis.
At tu, de rapidis inmansuetissime ventis,
    (40) Quid mecum certa proelia mente geris?
In me, si nescis, Borea, non aequora, saevis.
    Quid faceres, esset ni tibi notus amor?
Tam gelidus quod sis, num te tamen, improbe, quondam
    Ignibus Actaeis incaluisse negas?
(45) Gaudia rapturo siquis tibi claudere vellet
    Aerios aditus, quo paterere modo?
Parce, precor, facilemque move moderatius auram!
    Imperet Hippotades sic tibi triste nihil!
Vana peto; precibusque meis obmurmurat ipse
    (50) Quasque quatit, nulla parte coercet aquas.
Nunc daret audaces utinam mihi Daedalus alas!
    Icarium quamvis hinc prope litus abest.
Quidquid erit, patiar, liceat modo corpus in auras
    Tollere, quod dubia saepe pependit aqua.
(55) Interea, dum cuncta negant ventique fretumque,
    mente agito furti tempora prima mei.
Nox erat incipiens, namque est meminisse voluptas,
    Cum foribus patriis egrediebar amans.
Nec mora, deposito pariter cum veste timore
    (60) Iactabam liquido bracchia lenta mari.
Luna fere tremulum praebebat lumen eunti
    Ut comes in nostras officiosa vias.
Hanc ego suspiciens, faveas, dea candida, dixi,
    Et subeant animo Latmia saxa tuo.
(65) Non sinit Endymion te pectoris esse severi;
    Flecte, precor, vultus ad mea furta tuos!
Tu dea mortalem caelo delapsa petebas;
    Vera loqui liceat! quam sequor ipsa dea est.
Neu referam mores caelesti pectore dignos,
    (70) Forma nisi in veras non cadit illa deas.
A Veneris facie non est prior ulla tuaque;
    Neve meis credas vocibus, ipsa vide!
Quantum, cum fulges radiis argentea puris,
    Concedunt flammis sidera cuncta tuis,
(75) Tanto formosis formosior omnibus illa est;
    Si dubitas, caecum, Cynthia, lumen habes.
Haec ego vel certe non his diversa locutus
    Per mihi cedentes sponte ferebar aquas.
Unda repercussae radiabat imagine lunae
    (80) Et nitor in tacita nocte diurnus erat.
Nullaque vox usquam, nullum veniebat ad aures
    Praeter dimotae corpore murmur aquae.
Alcyones solae memores Ceycis amati
    Nescio quid visae sunt mihi dulce queri.
(85) Iamque fatigatis umero sub utroque lacertis
    Fortiter in summas erigor altus aquas.
Ut procul adspexi lumen, meus ignis in illo est:
    Illa meum, dixi, litora lumen habent.
Et subito lassis vires rediere lacertis,
    (90) Visaque quam fuerat mollior unda mihi.
Frigora ne possim gelidi sentire profundi,
    Qui calet in cupido pectore, praestat amor.
Quo magis accedo propioraque litora fiunt,
    Quoque minus restat, plus libet ire mihi.
(95) Cum vero possum cerni quoque, protinus addis
    Spectatrix animos, ut valeamque facis.
Nunc etiam nando dominae placuisse laboro,
    Atque oculis iacto bracchia nostra tuis.
Te tua vix prohibet nutrix descendere in altum;
    (100) hoc quoque enim vidi, nec mihi verba dabas.
Nec tamen effecit, quamvis retinebat euntem,
    Ne fieret prima pes tuus udus aqua.
Excipis amplexu feliciaque oscula iungis,
    Oscula, di magni, trans mare digna peti!
(105) Eque tuis demptos umeris mihi tradis amictus
    Et madidam siccas aequoris imbre comam.
Cetera nox & nos & turris conscia novit
    Quodque mihi lumen per vada monstrat iter.
Non magis illius numerari gaudia noctis
    (110) Hellespontiaci quam maris alga potest;
Quo brevius spatium nobis ad furta dabatur,
    hoc magis est cautum, ne foret illud iners.
Iamque fugatura Tithoni coniuge noctem
    Praevius Aurorae Lucifer ortus erat;
(115) Oscula congerimus properata sine ordine raptim
    Et querimur parvas noctibus esse moras.
Atque ita cunctatus monitu nutricis amaro
    Frigida deserta litora turre peto.
Digredimur flentes repetoque ego virginis aequor
    (120) respiciens dominam, dum licet, usque meam.
Siqua fides vero est, veniens hinc esse natator,
    Cum redeo, videor naufragus esse mihi.
Hoc quoque, si credes: ad te via prona videtur;
    A te cum redeo, clivus inertis aquae.
(125) Invitus repeto patriam; quis credere possit?
    Invitus certe nunc moror urbe mea.
Ei mihi! cur animis iuncti secernimur undis
    Unaque mens, tellus non habet una duos?
Vel tua me Sestus, vel te mea sumat Abydos;
    (130) Tam tua terra mihi, quam tibi nostra placet.
Cur ego confundor, quotiens confunditur aequor?
    Cur mihi causa levis, ventus, obesse potest?
Iam nostros curvi norunt delphines amores
    Ignotum nec me piscibus esse reor.
(135) Iam patet attritus solitarum limes aquarum,
    Non aliter multa quam via pressa rota.
Quod mihi non esset nisi sic iter, ante querebar;
    At nunc per ventos hoc quoque deesse queror.
Fluctibus immodicis Athamantidos aequora canent
    (140) Vixque manet portu tuta carina suo;
Hoc mare, cum primum de virgine nomina mersa,
    Quae tenet, est nanctum, tale fuisse puto.
Est satis amissa locus hic infamis ab Helle est,
    Utque mihi parcat, nomine crimen habet.
(145) Invideo Phrixo, quem per freta tristia tutum
    Aurea lanigero vellere vexit ovis;
Nec tamen officium pecoris navisve requiro,
    Dummodo, quas findam corpore, dentur aquae.
Arte egeo nulla; fiat modo copia nandi,
    (150) Idem navigium, navita, vector ero
Nec sequor aut Helicen aut qua Tyros utitur Arcton;
    Publica non curat sidera noster amor.
Andromedan alius spectet claramque Coronam
    Quaeque micat gelido Parrhasis Ursa polo;
(155) At mihi quod Perseus & cum Iove Liber amarunt,
    Indicium dubiae non placet esse viae.
Est aliud lumen, multo mihi certius istis,
    Non errat tenebris quo duce noster amor;
Hoc ego dum spectem, Colchos & in ultima Ponti
    (160) Quaque viam fecit Thessala pinus eam
Et iuvenem possim superare Palaemona nando
    morsaque quem subito reddidit herba deum.
Saepe per adsiduos languent mea bracchia motus,
    Vixque per immensas fessa trahuntur aquas.
(165) His ego cum dixi: pretium non vile laboris,
    Iam dominae vobis colla tenenda dabo,
Protinus illa valent, atque ad sua praemia tendunt,
    Ut celer Eleo carcere missus equus.
Ipse meos igitur servo, quibus uror, amores
    (170) Teque, magis caelo digna puella, sequor.
Digna quidem caelo, sed adhuc tellure morare,
    Aut dic, ad superos & mihi qua sit iter!
Hic es & exigue misero contingis amanti,
    Cumque mea fiunt turbida mente freta.
(175) Quid mihi, quod lato non separor aequore, prodest?
    Num minus haec nobis tam brevis obstat aqua?
An malim, dubito, toto procul orbe remotus
    Cum domina longe spem quoque habere meam.
Quo propius nunc es, flamma propiore calesco
    (180) Et res non semper, spes mihi semper adest.
Paene manu quod amo, tanta est vicinia, tango;
    Saepe sed, heu, lacrimas hoc mihi paene movet!
Velle quid est aliud fugientia prendere poma
    Spemque suo refugi fluminis ore sequi?
(185) Ergo ego te numquam, nisi cum volet unda, tenebo
    Et me felicem nulla videbit hiems,
Cumque minus firmum nil sit quam ventus & unda,
    In ventis & aqua spes mea semper erit?
Aestus adhuc tamen est. quid, cum mihi laeserit aequor
    (190) Plias & Arctophylax Oleniumque pecus?
Aut ego non novi, quam sim temerarius, aut me
    In freta non cautus tum quoque mittet Amor;
Neve putes id me, quod abest, promittere, tempus,
    Pignora polliciti non tibi tarda dabo.
(195) Sit tumidum paucis etiam nunc noctibus aequor;
    Ire per invitas experiemur aquas.
Aut mihi continget felix audacia salvo
    Aut mors solliciti finis amoris erit.
Optabo tamen ut partis expellar in illas
    (200) Et teneant portus naufraga membra tuos.
Flebis enim tactuque meum dignabere corpus
    Et mortis, dices, huic ego causa fui!
Scilicet interitus offenderis omine nostri,
    Litteraque invisa est hac mea parte tibi.
(205) Desino; parce queri. sed ut & mare finiat iram,
    Accedant, quaeso, fac tua vota meis.
Pace brevi nobis opus est, dum transferor isto;
    Cum tua contigero litora, perstet hiems!
Istic est aptum nostrae navale carinae
    (210) Et melius nulla stat mea puppis aqua.
Illic me claudat Boreas, ubi dulce morari est;
    Tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero
Nec faciam surdis convicia fluctibus ulla
    Triste nataturo nec querar esse fretum.
(215) Me pariter venti teneant tenerique lacerti,
    Per causas istic impediarque duas
Cum patietur hiems, remis ego corporis utar;
[p. 170]
    Lumen in aspectu tu modò semper habe.
Intereà pro me pernoctet epistula tecum:
    (220) Quam precor ut minima persequar ipse mora.

Continue

IN DECIMAM OCTAVAM EPISTOLAM
Epistolam argumentum.

    Non satis constat cuius sit haec epistola cum praecedente, duabusque sequentibus. Nam nec quae legitur Leanndri ad Heronem, nec quae Heronis ad Leandrum, nec quae Acontij ad Cydippen, nec quae Cydippes ad Acontium ab Ovidio unquam scriptas fuisse, aut à Sabino, ipsemet comprobat in secundo Elegiarum, sic scribens ad Marcum:
Et quod Penelopes verbis reddatur Ulyssi,
        Scribimus, & lachrymas Phylli relicta tuas.
    Quod Paris, & Macareus, & quod male gratus Iason,
        Hyppolytique parens, Hippolytusque legant.
    Quodque tenens strictum Dido miserabilis ensem,
    Dictat, & Aoniae Lesbis amica lyrae, &c.
    Reliqua studiosis illic legenda relinquimus: satis est admonuisse. Hero accepta Leandri epistola respondet, id agens, ut se ardenter redamare significet, & ad mutuos amplexus amatorem advocet. Desidiam verò interdum accusat, ut ostendat, quàm syncero & continuo amore semper amet. Aliquando in mare invehitur. Nonnunquam timet ne ob aliam fuerit distitua. Verùm statim amores suspicionem in amantium consuetudinem, qui omnia timent, transferendo, coniecturam imminuit. Demùm suadet, ut non nisi tranquillo freto se committat.



HERO LEANDRO.

QUam mihi misisti verbis, Leandre, salutem
    Ut possim missam rebus habere, veni!
Longa mora est nobis omnis, quae gaudia differt.
    Da veniam fassae; non patienter amo.
(5) Urimur igne pari, sed sum tibi viribus impar:
    Fortius ingenium suspicor esse viris.
Ut corpus, teneris ita mens infirma puellis;
    Deficiam, parvi temporis adde moram.
Vos modo venando, modo rus geniale colendo
    (10) Ponitis in varia tempora longa mora.
Aut fora vos retinent aut unctae dona palaestrae
    Flectitis aut freno colla sequacis equi;
Nunc volucrem laqueo, nunc piscem ducitis hamo,
    Diluitur posito serior hora mero.
(15) His mihi summotae, vel si minus acriter urar,
    Quod faciam, superest praeter amare nihil.
Quod superest facio, teque, o mea sola voluptas,
    Plus quoque, quam reddi quod mihi possit, amo.
Aut ego cum cana de te nutrice susurro,
    (20) Quaeque tuum, miror, causa moretur iter;
Aut mare prospiciens odioso concita vento
    Corripio verbis aequora paene tuis;
Aut ubi saevitiae paulum gravis unda remisit,
    Posse quidem, sed te nolle venire, queror;
(25) Dumque queror lacrimae per amantia lumina manant,
    Pollice quas tremulo conscia siccat anus.
Saepe tui specto si sint in litore passus,
    Impositas tamquam servet harena notas;
Utque rogem de te & scribam tibi, siquis Abydo
    (30) Venerit aut, quaero, siquis Abydon eat.
Quid referam, quotiens dem vestibus oscula, quas tu
    Hellespontiaca ponis iturus aqua?
Sic ubi lux acta est & noctis amicior hora
    Exhibuit pulso sidera clara die,
(35) Protinus in summa vigilantia lumina turre
    Ponimus, adsuetae signa notamque viae,
Tortaque versato ducentes stamina fuso
    Feminea tardas fallimus arte moras.
Quid loquar interea tam longo tempore, quaeris:
    (40) Nil nisi Leandri nomen in ore meo est.
Iamne putas exisse domo mea gaudia, nutrix,
    An vigilant omnes, & timet ille suos?
Iamne suas umeris illum deponere vestes,
    Pallade iam pingui tinguere membra putas?
(45) Adnuit illa fere; non nostra quod oscula curet,
    Sed movet obrepens somnus anile caput.
Postque morae minimum iam certe navigat, inquam,
    Lentaque dimotis bracchia iactat aquis.
Paucaque cum tacta perfeci stamina terra
    (50) An medio possis, quaerimus, esse freto.
Et modo prospicimus, timida modo voce precamur,
    Ut tibi det faciles utilis aura vias;
Auribus incertas voces captamus & omnem
    Adventus strepitum credimus esse tui.
(55) Sic ubi deceptae pars est mihi maxima noctis
    Acta, subit furtim lumina fessa sopor.
Forsitan invitus mecum tamen, improbe, dormis
    Et, quamquam non vis ipse venire, venis.
Nam modo te videor prope iam spectare natantem,
    (60) bracchia nunc umeris umida ferre meis,
Nunc dare quae soleo, madidis velamina membris,
    Pectora nunc nostro iuncta fovere sinu
Multaque praeterea linguae reticenda modestae
    Quae fecisse iuvat, facta referre pudet.
(65) Me miseram! brevis est haec & non vera voluptas;
    Nam tu cum somno semper abire soles.
Firmius, o, cupidi tandem coeamus amantes,
    Nec careant vera gaudia nostra fide.
Cur ego tot viduas exegi frigida noctes?
    (70) Cur totiens a me, lente morator, abes?
Est mare, confiteor, non nunc tractabile nanti;
    Nocte sed hesterna lenior aura fuit.
Cur ea praeterita est? cur non ventura timebas?
    Tam bona cur periit, nec tibi rapta via est?
(75) Protinus ut similis detur tibi copia cursus,
    hoc melior certe, quo prior, illa fuit.
At cito mutata est pacati forma profundi.
    Tempore, cum properas, saepe minore venis.
Hic, puto, deprensus nil quod querereris haberes
    (80) meque tibi amplexo nulla noceret hiems.
Certe ego tum ventos audirem laeta sonantes
    Et numquam placidas esse precarer aquas.
Quid tamen evenit, cur sis metuentior undae
    Contemptumque prius nunc vereare fretum?
(85) Nam memini, cum te saevum veniente minaxque
    Non minus, aut multo non minus, aequor erat;
Cum tibi clamabam: sic tu temerarius esto,
    Ne miserae virtus sit tua flenda mihi.
Unde novus timor hic quoque illa audacia fugit?
    (90) magnus ubi est spretis ille natator aquis?
Sis tamen hoc potius, quam quod prius esse solebas,
    Et facias placidum per mare tutus iter,
Dummodo sis idem; dum sic, ut scribis, amemur
    Flammaque non fiat frigidus illa cinis.
(95) Non ego tam ventos timeo mea vota morantes,
    Quam similis vento ne tuus erret amor,
Ne non sim tanti, superentque pericula causam
    Et videar merces esse labore minor.
Interdum metuo, patria ne laedar & impar
    (100) Dicar Abydeno Thressa puella toro.
Ferre tamen possum patientius omnia, quam si
    Otia nescio qua paelice captus agis,
In tua si veniunt alieni colla lacerti
    Fitque novus nostri finis amoris amor.
(105) A, potius peream, quam crimine vulnerer isto,
    Fataque sint culpa nostra priora tua!
Nec quia venturi dederis mihi signa doloris,
    haec loquor aut fama sollicitata nova.
Omnia sed vereor! quis enim securus amavit?
    (110) Cogit & absentes plura timere locus.
Felices illas, sua quas praesentia nosse
    Crimina vera iubet, falsa timere vetat.
Nos tam vana movet, quam facta iniuria fallit,
    Incitat & morsus error uterque pares.
(115) O utinam venias! aut ut ventusve paterve
    Causaque sit certe femina nulla morae!
Quodsi quam sciero, moriar, mihi crede, dolendo;
    Iamdudum pecca, si mea fata petis.
Sed neque peccabis, frustraque ego terreor istis,
    (120) Quoque minus venias, invida pugnat hiems.
Me miseram! quanto planguntur litora fluctu,
    Et latet obscura condita nube dies!
Forsitan ad pontum mater pia venerit Helles
    mersaque roratis nata fleatur aquis;
(125) An mare ab inviso privignae nomine dictum
    Vexat in aequoream versa noverca deam?
Non favet, ut nunc est, teneris locus iste puellis;
    hac Helle periit, hac ego laedor aqua.
At tibi flammarum memori, Neptune, tuarum
    (130) Nullus erat ventis impediendus amor:
Si neque Amymone nec, laudatissima forma,
    Criminis est Tyro fabula vana tui,
Lucidaque Alcyone Calyceque Hecataeone nata,
    Et nondum nexis angue Medusa comis
(135) Flavaque Laudice caeloque recepta Celaeno
    Et quarum memini nomina lecta mihi.
Has certe pluresque canunt, Neptune, poetae
    molle latus lateri conposuisse tuo.
Cur igitur, totiens vires expertus amoris,
    (140) Adsuetum nobis turbine claudis iter?
Parce, ferox, latoque mari tua proelia misce;
    Seducit terras haec brevis unda duas.
Te decet aut magnas magnum iactare carinas
    Aut etiam totis classibus esse trucem;
(145) Turpe deo pelagi iuvenem terrere natantem
    gloriaque est stagno quolibet ista minor.
Nobilis ille quidem est & clarus origine, sed non
    A tibi suspecto ducit Ulixe genus.
Da veniam servaque duos. natat ille; sed isdem
    (150) Corpus Leandri, spes mea pendet aquis.
Sternuit etn lumen, posito nam scribimus illo,
    Sternuit & nobis prospera signa dedit.
Ecce, merum nutrix faustos instillat in ignes
    Cras que erimus plures inquit & ipsa bibit.
(155) Effice nos plures evicta per aequora lapsus,
    O penitus toto corde recepte mihi!
In tua castra redi, socii desertor amoris;
    Ponuntur medio cur mea membra toro?
Quod timeas, non est! auso Venus ipsa favebit
    (160) Sternet & aequoreas aequore nata vias.
Ire libet medias ipsi mihi saepe per undas,
    Sed solet hoc maribus tutius esse fretum.
Nam cur hac vectis Phrixo Phrixique sorore
    Sola dedit vastis femina nomen aquis?
(165) Forsitan ad reditum metuas ne tempora desint,
    Aut gemini nequeas ferre laboris onus.
At nos diversi medium coeamus in aequor
    Obviaque in summis oscula demus aquis
Atque ita quisque suas iterum redeamus ad urbes;
    (170) Exiguum sed plus quam nihil illud erit.
Vel pudor hic utinam, qui nos clam cogit amare,
    Vel timidus famae cedere vellet amor!
Nunc male res iunctae, calor & reverentia pugnant.
    Quid sequar, in dubio est; haec decet, ille iuvat.
(175) Ut semel intravit Colchos Pagasaeus Iason,
    Impositam celeri Phasida puppe tulit;
Ut semel Idaeus Lacedaemona venit adulter,
    Cum praeda rediit protinus ille sua.
Tu quam saepe petis quod amas, tam saepe relinquis,
    (180) Et quotiens grave sit puppibus ire, natas.
Sic tamen, o iuvenis, tumidarum victor aquarum,
    Sic facito spernas, ut vereare, fretum.
Arte laboratae merguntur ab aequore naves;
    Tu tua plus remis bracchia posse putas?
(185) Quod cupis, hoc nautae metuunt, Leandre, natare;
    Exitus hic fractis puppibus esse solet.
Me miseram! cupio non persuadere quod hortor
    Sisque, precor, monitis fortior ipse meis;
Dummodo pervenias excussaque saepe per undas
    (190) Inicias umeris bracchia lassa meis.
Sed mihi, caeruleas quotiens obvertor ad undas,
    Nescio quid pavidum frigore pectus habet.
Nec minus hesternae confundor imagine noctis,
    Quamvis est sacris illa piata meis.
(195) Namque sub aurora iam dormitante lucerna
    Somnia quo cerni tempore vera solent,
Stamina de digitis cecidere sopore remissis
    Collaque pulvino nostra ferenda dedi.
Hic ego ventosas nantem delphina per undas
    (200) Cernere non dubia sum mihi visa fide:
Quem postquam bibulis illisit fluctus harenis,
    Unda simul miserum vitaque deseruit.
Quidquid id est, timeo; nec tu mea somnia ride
    Nec nisi tranquillo bracchia crede mari.
(205) Si tibi non parcis, dilectae parce puellae,
    Quae numquam nisi te sospite sospes ero.
Spes tamen est fractis vicinae pacis in undis;
    Tu placidas toto pectore finde vias.
Interea, quoniam nanti freta pervia non sunt,
    (210) Leniat invisas littera missa moras.

Continue

IN DECIMAM NONAM
Epistolam Argu-
mentum.

    Profectus ad sacra Dianae Acontius, quae in Delo insula maris Aegaei omnium Cycladum clarissima ex frequenti virginum conventu celebrabantur, in amoren visae Cydippes puellae obilis excaluit. Sed cùm illam ob generis imparitatem non auderet in suum amorem sollicitare, novam commentus fraudem in pulcherrimo pomo scripsit duos hosce versus:
        Iuro tibi sanè per mystica sacra Dianae,
        Me tibi venturam comitem, sponsamque futuram.
    Atque illud ad pedes puellae proiecit, quae fraudis inscia cùm imprudens legeret, visa est se uxorem Acontio pacisci. Nam quae ante deos in templo Deliae Dianae dicerentur, rata esse debere lex erat. Cum autem paulò post pater, huiusce rei inscius, illam alii desponderet subita febre correpta* est. Quare hac epistola Acontius conatur persuadere hunc morbum à Diana immissum esse, eo quòd non impleverit, quae dea praesente promiserit. Ne verò dubitet iterum decipi, ab ea exorditur parte, qua maximè haesitare poterat. Adducit deinde eum in odium cui desponsata fuerat, cùm dicat omnem aegritudinem accidere illius causa.

[p. 180]


ACONTIUS CYDIPPE

ACcipe, Cydippe, despecti nomen Aconti,
    Illius, in pomo qui tibi verba dedit.
Pone metum, nihil hic iterum iurabis amanti,
    Promissam satis est te semel esse mihi.
(5) Perlege: discedat sic corpore languor ab isto,
    Qui meus est, ulla parte dolere, dolor.
Quid pudor ora subit? nam, sicut in aede Dianae,
    Suspicor ingenuas erubuisse genas.
Coniugium pactamque fidem, non crimina posco;
    (10) Debitus ut coniunx, non ut adulter amo.
Verba licet repetas, quae demptus ab arbore foetus
    Pertulit ad castas me iaciente manus;
Invenies illic id te spondere, quod opto
    Te potius, virgo, quam meminisse deam.
(15) Nunc quoque idem (timeo), sed idem tamen acrius illud;
    Adsumpsit vires auctaque flamma mora est,
Quique fuit numquam parvus, nunc tempore longo
    Et spe, quam dederas tu mihi, crevit amor.
Spem mihi tu dederas; meus hic tibi credidit ardor.
    (20) Non potes hoc factum teste negare dea.
Adfuit & praesens, ut erat, tua verba notavit
    Et visa est mota dicta tulisse coma.
Deceptam dicas nostra te fraude licebit,
    Dum fraudis nostrae causa feratur amor.
(25) Fraus mea quid petiit, nisi uti tibi iungerer uni?
    Id me, quod quereris, conciliare potest.
Non ego natura nec sum tam callidus usu;
    Sollertem tu me, crede, puella, facis.
Te mihi compositis, siquid tamen egimus, a me
    (30) Adstrinxit verbis ingeniosus Amor.
Dictatis ab eo feci sponsalia verbis
    Consultoque fui iuris Amore vafer.
Sit fraus huic facto nomen, dicarque dolosus,
    Si tamen est, quod ames, velle tenere dolus.
(35) En, iterum scribo mittoque rogantia verba!
    Altera fraus haec est, quodque queraris habes.
Si noceo, quod amo, fateor, sine fine nocebo,
    Teque, peti caveas tu licet, usque petam.
Per gladios alii placitas rapuere puellas;
    (40) Scripta mihi caute littera crimen erit?
Di faciant, possim plures imponere nodos,
    Ut tua sit nulla libera parte fides.
Mille doli restant, clivo sudamus in imo;
    Ardor inexpertum nil sinet esse meus.
(45) Sit dubium, possisne capi; captabere certe.
    Exitus in dis est, sed capiere tamen.
Ut partem effugias, non omnia retia falles,
    Quae tibi, quam credis, plura tetendit Amor.
Si non proficient artes, veniemus ad arma,
    (50) Inque tui cupido rapta ferere sinu.
Non sum qui soleam Paridis reprehendere factum
    Nec quemquam, qui vir, posset ut esse, fuit.
Nos quoque, sed taceo. mors huius poena rapinae
    Ut sit, erit quam te non habuisse minor.
(55) Aut esses formosa minus, peterere modeste;
    Audaces facie cogimur esse tua.
Tu facis hoc oculique tui, quibus ignea cedunt
    Sidera, qui flammae causa fuere meae;
Hoc faciunt flavi crines & eburnea cervix
    (60) Quaeque, precor, veniant in mea colla manus
Et decor & vultus sine rusticitate pudentes
    Et, Thetidis qualis vix rear esse, pedes.
Cetera si possem laudare, beatior essem,
    Nec dubito, totum quin sibi par sit opus.
(65) Hac ego compulsus, non est mirabile, forma,
    Si pignus volui vocis habere tuae.
Denique, dum captam tu te cogare fateri,
    Insidiis esto capta puella meis.
Invidiam patiar; passo sua praemia dentur.
    (70) Cur suus a tanto crimine fructus abest?
Hesionen Telamon, Briseida cepit Achilles;
    Utraque victorem nempe secuta virum.
Quamlibet accuses & sis irata licebit,
    Irata liceat dum mihi posse frui.
(75) Idem qui facimus, factam tenuabimus iram,
    Copia placandi sit modo parva tui.
Ante tuos liceat flentem consistere vultus
    Et liceat lacrimis addere verba suis
Utque solent famuli, cum verbera saeva verentur,
    (80) Tendere submissas ad tua crura manus!
Ignoras tua iura; voca! cur arguor absens?
    Iamdudum dominae more venire iube.
Ipsa meos scindas licet imperiosa capillos
    Oraque sint digitis livida nostra tuis.
(85) Omnia perpetiar; tantum fortasse timebo,
    Corpore laedatur ne manus ista meo.
Sed neque conpedibus nec me conpesce catenis;
    Servabor firmo vinctus amore tui.
Cum bene se quantumque volet satiaverit ira,
    (90) Ipsa tibi dices: quam patienter amat!
Ipsa tibi dices, ubi videris omnia ferre:
    Tam bene qui servit, serviat iste mihi!
Nunc reus infelix absens agor, & mea, cum sit
    Optima, non ullo causa tuente perit.
(95) Hoc quoque quod tum vis, sit scriptum iniuria nostrum,
    Quod de me solo nempe queraris, habes.
Non meruit falli mecum quoque Delia; si non
    Vis mihi promissum reddere, redde deae.
Adfuit & vidit, cum tu decepta rubebas,
    (100) Et vocem memori condidit aure tuam.
Omina re careant! nihil est violentius illa,
    Cum sua, quod nolim, numina laesa videt.
Testis erit Calydonis aper sic saevus, ut illo
    Sit magis in natum saeva reperta parens.
(105) Testis & Actaeon, quondam fera creditus illis,
    Ipse dedit leto cum quibus ante feras;
Quaeque superba parens saxo per corpus oborto
    Nunc quoque Mygdonia flebilis adstat humo.
Ei mihi! Cydippe, timeo tibi dicere verum,
    (110) Ne videar causa falsa monere mea;
Dicendum tamen est. hoc est, mihi crede, quod aegra
    Ipso nubendi tempore saepe iaces.
Consulit ipsa tibi, neu sis periura, laborat,
    Et salvam salva te cupit esse fide.
(115) Inde fit, ut, quotiens existere perfida temptas,
    Peccatum totiens corrigat illa tuum.
Parce movere feros animosae virginis arcus;
    mitis adhuc fieri, si patiare, potest.
Parce, precor, teneros corrumpere febribus artus;
    (120) Servetur facies ista fruenda mihi.
Serventur vultus ad nostra incendia nati,
    Quique subest niveo lenis in ore rubor.
Hostibus & siquis, ne fias nostra, repugnat,
    Sic sit ut invalida te solet esse mihi.
(125) Torqueor ex aequo vel te nubente vel aegra
    Dicere nec possum, quid minus ipse velim;
Maceror interdum, quod sim tibi causa dolendi
    Teque mea laedi calliditate puto.
In caput ut nostrum dominae periuria, quaeso,
    (130) Eveniant; poena tuta sit illa mea!
Ne tamen ignorem, quid agas, ad limina crebro
    Anxius huc illuc dissimulanter eo;
Subsequor ancillam furtim famulumque requirens,
    Profuerint somni quid tibi quidve cibi.
(135) Me miserum, quod non medicorum iussa ministro
    Effingoque manus insideoque toro!
Et rursus miserum, quod me procul inde remoto,
    Quem minime vellem, forsitan alter adest.
Ille manus istas effingit & adsidet aegrae
    (140) Invisus superis cum superisque mihi,
Dumque suo temptat salientem pollice venam,
    Candida per causam bracchia saepe tenet
Contrectatque sinus & forsitan oscula iungit;
    Officio merces plenior ista suo est.
(145) Quis tibi permisit nostras praecerpere messes?
    Ad saepem alterius quis tibi fecit iter?
Iste sinus meus est! mea turpiter oscula sumis!
    A mihi promisso corpore tolle manus!
Improbe, tolle manus! quam tangis, nostra futura est;
    (150) Postmodo si facies istud, adulter eris.
Elige de vacuis quam non sibi vindicet alter;
    Si nescis: dominum res habet ista suum.
Nec mihi credideris: recitetur formula pacti;
    Neu falsam dicas esse, fac ipsa legat.
(155) Alterius thalamo tibi nos, tibi dicimus exi!
    Quid facis hic? exi! non vacat iste torus.
Nam quod habes & tu gemini verba altera pacti,
    Non erit idcirco par tua causa meae.
Haec mihi se pepigit, pater hanc tibi, primus ab illa;
    (160) Sed propior certe quam pater ipsa sibi est.
Promisit pater hanc, haec se iuravit amanti;
    Ille homines, haec est testificata deam.
Hic metuit mendax, haec & periura vocari;
    An dubitas, hic sit maior an ille metus?
(165) Denique ut amborum conferre pericula possis,
    respice ad eventus: haec cubat, ille valet.
Nos quoque dissimili certamina mente subimus;
    Nec spes par nobis nec timor aequus adest.
Tu petis ex tuto; gravior mihi morte repulsa est,
    (170) Idque ego iam, quod tu forsan amabis, amo.
Si tibi iustitiae, si recti cura fuisset,
    Cedere debueras ignibus ipse meis.
Nunc, quoniam ferus hic pro causa pugnat iniqua,
    Ad quid, Cydippe, littera nostra redit.
(175) Hic facit ut iaceas & sis suspecta Dianae;
    hunc tu, si sapias, limen adire vetes.
Hoc faciente subis tam saeva pericula vitae,
    Atque utinam pro te, qui movet illa, cadat!
Quem si reppuleris nec, quem dea damnat, amaris,
    (180) Tu tunc continuo, certe ego salvus ero.
Siste metum, virgo! stabili potiere salute,
    Fac modo polliciti conscia templa colas;
Non bove mactato caelestia numina gaudent,
    Sed, quae praestanda est & sine teste, fide.
(185) Ut valeant aliae, ferrum patiuntur & ignes,
    Fert aliis tristem sucus amarus opem.
Nil opus est istis; tantum periuria vita
    Teque simul serva meque datamque fidem!
Praeteritae veniam dabit ignorantia culpae:
    (190) Exciderant animo foedera lecta tuo.
Admonita es modo voce mea, modo casibus istis,
    Quos, quotiens temptas fallere, ferre soles.
His quoque vitatis in partu nempe rogabis,
    Ut tibi luciferas adferat illa manus?
(195) Audiet & repetens quae sunt audita requiret,
    Iste tibi de quo coniuge partus eat.
Promittes votum; scit te promittere falso.
    Iurabis; scit te fallere posse deos.
Non agitur de me; cura maiore laboro.
    (200) Anxia sunt causa pectora nostra tua.
Cur modo te dubiam pavidi flevere parentes,
    Ignaros culpae quos facis esse tuae?
Et cur ignorent? matri licet omnia narres.
    Nil tua, Cydippe, facta ruboris habent.
(205) Ordine fac referas ut sis mihi cognita primum
    Sacra pharetratae dum facit ipsa deae;
Ut te conspecta subito, si forte notasti,
    restiterim fixis in tua membra genis;
Et te dum nimium miror, nota certa furoris,
    (210) Deciderint umero pallia lapsa meo;
Postmodo nescio qua venisse volubile malum
    Verba ferens doctis insidiosa notis;
Quod quia sit lectum sancta praesente Diana
    Esse tuam vinctam numine teste fidem.
(215) Ne tamen ignoret, scripti sententia quae sit,
    Lecta tibi quondam nunc quoque verba refer.
Nube, precor dicet cui te bona numina iungunt;
    Quem fore iurasti, sit gener ille mihi.
Quisquis is est, placeat, quoniam placet ante Dianae.
    (220) Talis erit mater, si modo mater erit.
Sed tamen ut quaerat quis sim qualisque; videto:
    Inveniet vobis consuluisse deam.
Insula Coryciis quondam celeberrima nymphis
    Cingitur Aegaeo, nomine Cea, mari.
(225) Illa mihi patria est; nec, si generosa probatis
    Nomina, despectis arguor ortus avis.
Sunt & opes nobis, sunt & sine crimine mores;
    Amplius utque nihil, me tibi iungit Amor.
Appeteres talem vel non iurata maritum;
    (230) Iuratae vel non talis habendus erat.
Haec tibi me in somnis iaculatrix scribere Phoebe;
    haec tibi me vigilem scribere iussit Amor;
E quibus alterius mihi iam nocuere sagittae,
    Alterius noceant ne tibi tela, cave!
(235) Iuncta salus nostra est, miserere meique tuique:
    Quid dubitas unam ferre duobus opem?
Quod si contigerit, cum iam data signa sonabunt,
    Tinctaque votivo sanguine Delos erit,
Aurea ponetur mali felicis imago,
    (240) Causaque versiculis scripta duobus erit:
"effigie pomi testatur acontius huius
    Quae fuerint in eo scripta fuisse rata."
Longior infirmum ne lasset epistula corpus
    Clausaque consueto sit sibi fine: vale!

Continue

IN XXI. EPISTOLAM ARGUMENTUM.


    Cum [...] versiculum,
    Quos vereor paucos ne velit esse mihi.
    Quanquam non id solum, sed & tota Epistola adulterina videatur, cum constet, nec Ovidium nec sabinum, ut diximus, Leandri, Heronis, Acontij, Cydippes epistolae scripsisse. Quas Ovidius scripsisset, eramu certe meminisset, sicut de reliquis. Si de Sabino contendas, videas utrumne cum Sabini stylo conveniant.


CYDIPPE ACONTIO

[p. 190]
[Littera pervenit tua quo consuevit, Aconti
    Et paene est oculis insidiata meis.]
PErtimui, scriptumque tuum sine murmure legi.
    Iuraret ne quos inscia lingua Deos.
(5) Et puto captasses iterum, nisi, ut ipse fateris,
    Promissam scires me satis esse semel.
Nec lectura fui: sed si tibi dura fuissem,
    Aucta foret saevae forsitan ira Deae.
Omnia cùm faciam, cum dem pia thura Dianae,
    (10) Illa tamen justa plus tibi parte favet
Utque cupis credi, memori te vindicat ira.
    Talis in Hippolyto vix fuit illa suo.
At melius virgo favisset virginis annis,
    Quos vereor paucos ne velit esse mihi.
(15) Languor enim causis non apparentibus haeret,
    Adjuvor & nulla fessa medentis ope.
Quam tibi nunc gracilem vix haec rescribere quamque
[p. 191]
    Pallida vix cubito membra levare putas?
Nunc timor accedit, ne quis nisi conscia nutrix
    (20) Colloquii nobis sentiat esse vices.
Ante fores sedet haec: quid agamque rogantibus inter,
    Ut possim tuto scribere, dormit ait.
Mox ubi secreti longi causa optima, somnus
    Credibilis tarda desinit esse mora,
(25) Iamque venire videt quos non admittere durum est,
    Excreat & dicta dat mihi signa nota.
Sicut erant, properans verba inperfecta relinquo,
    Et tegitur trepido littera coepta sinu.
Inde meos digitos iterum repetita fatigat;
    (30) Quantus sit nobis adspicis ipse labor.
Quo peream si dignus eras, ut vera loquamur;
    Sed melior iusto quamque mereris ego.
Ergo te propter totiens incerta salutis
    Commentis poenas doque dedique tuis?
(35) Haec nobis formae te laudatore superbae
    Contingit merces & placuisse nocet?
Si tibi deformis, quod mallem, visa fuissem,
    Culpatum nulla corpus egeret ope;
Nunc laudata gemo, nunc me certamine vestro
    (40) Perditis & proprio vulneror ipsa bono.
Dum neque tu cedis, nec se putat ille secundum,
    Tu votis obstas illius, ille tuis,
Ipsa velut navis iactor, quam certus in altum
    Propellit Boreas, aestus & unda refert.
(45) Cumque dies caris optata parentibus instat,
    Immodicus pariter corporis ardor inest.
Nunc mihi coniugii tempus crudelis ad ipsum
    Persephone nostras pulsat acerba fores.
Iam pudet & timeo, quamvis mihi conscia non sim,
    (50) Offensos videar ne meruisse deos.
Accidere haec aliquis casu contendit, & alter
    Acceptum superis hunc negat esse virum;
Neve nihil credas in te quoque dicere famam,
    Facta veneficiis pars putat ista tuis.
(55) Causa latet, mala nostra patent; vos pace movetis
    Aspera submota proelia, plector ego.
Dic mihi nunc, solitoque tibi ne decipe more;
    Quid facies odio, sic ubi amore noces?
Si laedis quod amas, hostem sapienter amabis;
    (60) me, precor, ut serves, perdere velle velis!
Aut tibi iam nulla est speratae cura puellae,
    Quam ferus indigna tabe perire sinis,
Aut dea si frustra pro me tibi saeva rogatur,
    Quid mihi te iactas? gratia nulla tua est.
(65) Elige, quid fingas: non vis placare Dianam.
    Immemor es nostri; non potes, illa tui est.
Vel numquam mallem vel non mihi tempore in illo
    Esset in Aegaeis cognita Delos aquis.
Tunc mea difficili deducta est aequore navis
    (70) Et fuit ad coeptas hora sinistra vias.
Quo pede processi? quo me pede limine movi?
    Picta citae tetigi quo pede texta ratis?
Bis tamen adverso redierunt carbasa vento:
    mentior, a demens! ille secundus erat.
(75) Ille secundus erat qui me referebat euntem
    Quique parum felix impediebat iter.
Atque utinam constans contra mea vela fuisset!
    Sed stultum est venti de levitate queri.
Mota loci fama properabam visere Delon
    (80) Et facere ignava puppe videbar iter.
Quam saepe ut tardis feci convicia remis
    Questaque sum vento lintea parca dari.
Et iam transieram Myconon, iam Tenon & Andron,
    Inque meis oculis candida Delos erat;
(85) Quam procul ut vidi, quid me fugis, insula dixi
    Laberis in magno numquid ut ante mari?
Institeram terrae, cum iam prope luce peracta
    Demere purpureis sol iuga vellet equis.
Quos idem solitos postquam revocavit ad ortus,
    (90) Comuntur nostrae matre iubente comae.
Ipsa dedit gemmas digitis & crinibus aurum
    Et vestes umeris induit ipsa meis.
Protinus egressae superis, quibus insula sacra est,
    Flava salutatis tura merumque damus;
(95) Dumque parens aras votivo sanguine tingit
    Sectaque fumosis ingerit exta focis,
Sedula me nutrix altas quoque ducit in aedes
    Erramusque vago per loca sacra pede;
Et modo porticibus spatior modo munera regum
    (100) miror & in cunctis stantia signa locis.
Miror & innumeris structam de cornibus aram
    Et de qua pariens arbore nixa dea est
Et quae praeterea (neque enim meminive libetve
    Quidquid ibi vidi dicere) Delos habet.
(105) Forsitan haec spectans a te spectabar, Aconti,
    Visaque simplicitas est mea posse capi.
In templum redeo gradibus sublime Dianae.
    Tutior hoc ecquis debuit esse locus?
Mittitur ante pedes malum cum carmine tali:
    (110) Ei mihi! iuravi nunc quoque paene tibi!
Sustulit hoc nutrix mirataque perlege dixit.
    Insidias legi, magne poeta, tuas.
Nomine coniugii dicto confusa pudore,
    Sensi me totis erubuisse genis,
(115) Luminaque in gremio veluti defixa tenebam,
    Lumina propositi facta ministra tui.
Improbe, quid gaudes aut quae tibi gloria parta est?
    Quidve vir elusa virgine laudis habes?
Non ego constiteram sumpta peltata securi,
    (120) Qualis in Iliaco Penthesilea solo;
Nullus Amazonio caelatus balteus auro,
    Sicut ab Hippolyta, praeda relata tibi est.
Verba quid exultas tua si mihi verba dederunt
    Sumque parum prudens capta puella dolis?
(125) Cydippen pomum, pomum Schoeneida cepit;
    Tu nunc Hippomenes scilicet alter eris?
At fuerat melius, si te puer iste tenebat,
    Quem tu nescio quas dicis habere faces,
More bonis solito spem non corrumpere fraude;
    (130) Exoranda tibi, non capienda fui.
Cur, me cum peteres, ea non profitenda putabas,
    Propter quae nobis ipse petendus eras?
Cogere cur potius quam persuadere volebas,
    Si poteram audita condicione capi?
(135) Quid tibi nunc prodest iurandi formula iuris
    Linguaque praesentem testificata deam?
Quae iurat mens est. nil coniuravimus illa;
    Illa fidem dictis addere sola potest.
Consilium prudensque animi sententia iurat
    (140) Et nisi iudicii vincula nulla valent.
Si tibi coniugium volui promittere nostrum,
    Exige polliciti debita iura tori.
Sed si nil dedimus praeter sine pectore vocem,
    Verba suis frustra viribus orba tenes.
(145) Non ego iuravi, legi iurantia verba;
    Vir mihi non isto more legendus eras.
Decipe sic alias, succedat epistula pomo;
    Si valet hoc magnas ditibus aufer opes;
Fac iurent reges sua se tibi regna daturos
    (150) Sitque tuum toto quidquid in orbe placet!
Maior es hoc ipsa multo, mihi crede, Diana,
    Si tua tam praesens littera numen habet.
Cum tamen haec dixi, cum me tibi firma negavi,
    Cum bene promissi causa peracta mei est,
(155) Confiteor, timeo saevae Latoidos iram
    Et corpus laedi suspicor inde meum.
Nam quare, quotiens socialia sacra parantur,
    Nupturae totiens languida membra cadunt?
Ter mihi iam veniens positas Hymenaeus ad aras
    (160) Fugit, & a thalami limine terga dedit
Vixque manu pigra totiens infusa resurgunt
    Lumina, vix moto corripit igne faces.
Saepe coronatis stillant unguenta capillis
    Et trahitur multo splendida palla croco.
(165) Cum tetigit limen, lacrimas mortisque timorem
    Cernit & a cultu multa remota suo,
Proicit ipse sua deductas fronte coronas
    Spissaque de nitidis tergit amoma comis;
Et pudet in tristi laetum consurgere turba,
    (170) Quique erat in palla, transit in ora rubor.
At mihi, vae miserae! torrentur febribus artus
    Et gravius iusto pallia pondus habent.
Nostraque plorantes video super ora parentes
    Et face pro thalami fax mihi mortis adest.
(175) Parce laboranti, picta dea laeta pharetra,
    Daque salutiferam iam mihi fratris opem.
Turpe tibi est, illum causas depellere leti,
    Te contra titulum mortis habere meae.
Numquid, in umbroso cum velles fonte lavari,
    (180) Imprudens vultus ad tua labra tuli?
Praeteriive tuas de tot caelestibus aras,
    Ave mea spreta est vestra parente parens?
Nil ego peccavi, nisi quod periuria legi
    Inque parum fausto carmine docta fui.
(185) Tu quoque pro nobis, si non mentiris amorem,
    Tura feras; prosint quae nocuere manus!
Cur, qui succenses quod adhuc tibi pacta puella
    Non tua sit, fieri ne tua possit, agis?
Omnia de viva tibi sunt speranda; quid aufert
    (190) Saeva mihi vitam, spem tibi diva mei?
Nec tu credideris illum, cui destinor uxor,
    Aegra superposita membra fovere manu.
Adsidet ille quidem, quantum permittitur ipsi;
    Sed meminit nostrum virginis esse torum.
(195) Iam quoque nescio quid de se sensisse videtur;
    Nam lacrimae causa saepe latente cadunt,
Et minus audacter blanditur & oscula rara
    Applicat & timido me vocat ore suam.
Nec miror sensisse, notis cum prodar apertis;
    (200) In dextrum vertor, cum venit ille, latus
Nec loquor, & tecto simulatur lumine somnus
    Captantem tactus reicioque manum.
Ingemit & tacito suspirat pectore, me quod
    Offensam, quamvis non mereatur, habet.
(205) Ei mihi, quod gaudes & te iuvat ista voluntas!
    Ei mihi, quod sensus sum tibi fassa meos!
Tu mihi siqua foret, tu nostra iustius ira,
    Qui mihi tendebas retia, dignus eras.
Scribis, ut invalidum liceat tibi visere corpus:
    (210) Es procul a nobis, & tamen inde noces.
Mirabar quare tibi nomen Acontius esset;
    Quod faciat longe vulnus, acumen habes.
Certe ego convalui nondum de vulnere tali,
    Ut iaculo scriptis eminus icta tuis.
(215) Quid tamen huc venias? sane miserabile corpus,
    Ingenii videas magna tropaea tui!
Concidimus macie; color est sine sanguine, qualem
    In pomo refero mente fuisse tuo.
Candida nec mixto sublucent ora rubore.
    (220) Forma novi talis marmoris esse solet;
Argenti color est inter convivia talis,
    Quod tactum gelidae frigore pallet aquae.
Si me nunc videas, visam prius esse negabis;
    Arte nec est dices ista petita mea.
(225) Promissique fidem, ne sim tibi iuncta, remittes
    Et cupies illud non meminisse deam.
Forsitan & facies iurem ut contraria rursus,
    Quaeque legam mittes altera verba mihi.
Sed tamen adspiceres vellem prout ipse rogabas,
    (230) Et discas sponsae languida membra tuae!
Durius ut ferro iam sit tibi pectus, Aconti,
    Tu veniam nostris vocibus ipse petas.
Ne tamen ignores: ope qua revalescere possim,
    Quaeritur à Delphis fata canente Deo.
(235) Et quoque nescio quam nunc, ut vaga fama susurrat,
    Neglectam queritur testis habere fidem.
Hoc deus, hoc vates, hoc edita carmina dicunt:
    A, desunt voto numina nulla tuo.
Unde tibi favor hic? nisi si nova forte reperta est,
    (240) Quae capiat magnos littera lecta deos.
Teque tenente deos, numen sequor ipsa deorum
    Doque libens victas in tua vota manus.
Fassaque sum matri deceptae foedera linguae.
    Lumina fixa tenens plena pudoris humo.
(245) Caetera cura tua est. plus hoc quoque virgine factum,
    Non timuit tecum quod mea charta loqui.
Iam satis invalidos calamo lassavimus artus,
    Et manus officium longius aegra negat.
Quid nisi, si cupio mihi iam contingere tecum,
[p. 199]
    (250) Restat ut ascribat littera nostra, Vale.

Continue

IN OVIDIANAM SAP-
pho argumentum.

    Tradunt Suidas & Aelianus, Graeci scriptores, duas hoc nomine Sappho extitisse: quarum altera Erexia, poëtria percelebris, que Alcaei & Pittaci atque Tarquinii Prisci tempore claruit, quae etiam plectrum prima adinvenit. Huic [...] Altera Mytilenea longè iunior, quae psaltria, & meretrix fuit, Scripsit [...] lib. 23. [...] scribit, pulcherrimum mortalium omnium Phaonem fuisse, in cujus amorem omnes mulieres Lesbia; exarserint: pre ceteris vero impatientissime atque ardentissime eum esse a Sappho adaniatum. Cùm vero Phaon in Siciliam fortè [p. 200] discessisset, Sappho amoris ignibus incensa, & planè ardens, se ab illo sperni timens, statuit etiam capitis periculo furorem lenire, demisso in mare corpore ex Leucate Epiri promontorio. Sed antè quàm iliac accederet, per inconstantiam muliebrem tentans quod desperaverat, hac epístola eum advocare studct: faciens absenti invidiam sua- conditionis et calamitatis, quam omnibus inroinmodis miserabilem ostendit. Denique omnes misericordia; ángulos percurrit: nee quicqnam, quod movere possit, praetermiltit. Multi tamen putant hanc esse Sappho, quam divinus Plato sapientem vocat. De ea autem [...] Sidonius:
Dulcia Mnemosyne
                                    Horatius,
Vivuntque commissi calores,
Aeoliae fidibus puellae.

[p. 201]


                XV. SAPPHO PHAONI.
ECQUID, ut adspecta est studiosae littera dextrae,
    Protinus est oculis cognita nostra tuis?
An, nisi legisses auctoris nomina Sapphus,
    hoc breve nescires unde veniret opus?
(5) Forsitan & quare mea sint alterna requiras
    Carmina, cum lyricis sim magis apta modis:
Flendus amor meus est; elegiae flebile carmen;
    Non facit ad lacrimas barbitos ulla meas.
Uror ut indomitis ignem exercentibus Euris
    (10) Fertilis accensis messibus ardet ager.
Arva Phaon celebrat diversa Typhoidos Aetnae;
    me calor Aetnaeo non minor igne tenet.
Nec mihi, dispositis quae iungam carmina nervis,
    Proveniunt; vacuae carmina mentis opus.
(15) Nec me Pyrrhiades Methymniadesve puellae,
    Nec me Lesbiadum cetera turba iuvant.
Vilis Anactorie, vilis mihi candida Cydro,
    Non oculis grata est Atthis ut ante meis
Atque aliae centum, quas non sine crimine amavi.
    (20) Improbe, multarum quod fuit, unus habes!
Est in te facies, sunt apti lusibus anni,
    O facies oculis insidiosa meis!
Sume fidem & pharetram, fies manifestus Apollo;
    Accedant capiti cornua, Bacchus eris.
(25) Et Phoebus Daphnen, & Cnosida Bacchus amavit
    Nec norat lyricos illa vel illa modos.
At mihi Pegasides blandissima carmina dictant;
    Iam canitur toto nomen in orbe meum;
Nec plus Alcaeus, consors patriaeque lyraeque
    (30) Laudis habet, quamvis grandius ille sonet.
Si mihi difficilis formam natura negavit,
    Ingenio formae damna repende meae.
Sum brevis. at nomen, quod terras impleat omnes,
    Est mihi: mensuram nominis ipsa fero.
(35) Candida si non sum, placuit Cepheia Perseo
    Andromede patriae fusca colore suae.
Et variis albae iunguntur saepe columbae
    Et niger a viridi turtur amatur ave.
Si nisi quae facie poterit te digna videri,
    (40) Nulla futura tua est, nulla futura tua est!
At mea cum legerem, sat iam formosa videbar:
    Unam iurabas usque decere loqui.
Cantabam, memini (meminerunt omnia amantes)
    Oscula cantanti tu mihi rapta dabas.
(45) Hoc quoque laudabas, omni tibi parte placebam
    Sed tunc praecipue, cum fit Amoris opus.
Tunc te plus solito lascivia nostra iuvabat
    Crebraque mobilitas aptaque verba ioco
Et quod, ubi amborum fuerat confusa voluptas,
    (50) Plurimus in lasso corpore languor erat.
Nunc tibi Sicelides veniunt nova praeda puellae.
    Quid mihi cum Lesbo? Sicelis esse volo.
O vos erronem tellure remittite vestra,
    Nisiades matres Nisiadesque nurus!
(55) Nec vos decipiant blandae mendacia linguae:
    Quod vobis dicit, dixerat ante mihi.
Tu quoque quae montes celebras, Erycina, Sicanos
    (nam tua sum) vati consule, diva, tuae!
An gravis inceptum peragit fortuna tenorem
    (60) Et manet in cursu semper acerba suo?
Sex mihi natales ierant, cum lecta parentis
    Ante diem lacrimas ossa bibere meas.
Arsit inops frater meretricis captus amore
    mixtaque cum turpi damna pudore tulit.
(65) Factus inops agili peragit freta caerula remo,
    Quasque male amisit, nunc male quaerit opes.
Me quoque, quod monui bene multa fideliter, odit;
    hoc mihi libertas, hoc pia lingua dedit.
Et tamquam desit, quae me sine fine fatiget,
    (70) Accumulat curas filia parva meas.
Ultima tu nostris accedis causa querelis;
    Non agitur vento nostra carina suo.
Ecce iacent collo sparsi sine lege capilli
    Nec premit articulos lucida gemma meos.
(75) Veste tegor vili, nullum est in crinibus aurum,
    Non Arabum noster dona capillus habet.
Cui colar infelix aut cui placuisse laborem?
    Ille mei cultus unicus auctor abes.
Molle meum levibusque cor est violabile telis
    (80) Et semper causa est, cur ego semper amem,
Sive ita nascenti legem dixere Sorores
    Nec data sunt vitae fila severa meae,
Sive abeunt studia in mores artisque magistra
    Ingenium nobis molle Thalia facit.
(85) Quid mirum, si me primae lanuginis aetas
    Abstulit atque anni quos vir amare potest?
Hunc ne pro Cephalo raperes, Aurora, timebam!
    (& faceres sed te prima rapina tenet!)
Hunc si conspiciat, quae conspicit omnia, Phoebe,
    (90) Iussus erit somnos continuare Phaon.
Hunc Venus in caelum curru vexisset eburneo,
    Sed videt & Marti posse placere suo.
O nec adhuc iuvenis, nec iam puer, utilis aetas,
    O decus atque aevi gloria magna tui,
(95) Huc ades inque sinus, formose, relabere nostros:
    Non ut ames oro, me sed amare sinas!
Scribimus & lacrimis oculi rorantur obortis;
    Adspice quam sit in hoc multa litura loco.
Si tam certus eras hinc ire, modestius isses,
    (100) Et modo dixisses "Lesbi puella, vale!"
Non tecum lacrimas, non oscula nostra tulisti;
    Denique non timui, quod dolitura fui.
Nil de te mecum est, nisi tantum iniuria. nec tu,
    Admoneat quod te, pignus amantis habes.
(105) Non mandata dedi. neque enim mandata dedissem
    Ulla, nisi ut nolles immemor esse mei.
Per tibi qui numquam longe discedit Amorem
    Perque novem iuro, numina nostra, deas,
Cum mihi nescio quis "fugiunt tua gaudia" dixit
    (110) Nec me flere diu, nec potuisse loqui;
Et lacrimae deerant oculis & verba palato,
    Adstrictum gelido frigore pectus erat.
Postquam se dolor invenit nec pectora plangi
    Nec puduit scissis exululare comis,
(115) Non aliter quam si nati pia mater adempti
    Portet ad exstructos corpus inane rogos.
Gaudet & e nostro crescit maerore Charaxus
    Frater & ante oculos itque reditque meos.
Utque pudenda mei videatur causa doloris,
    (120) "quid dolet haec? certe filia vivit!" ait.
Non veniunt in idem pudor atque amor; omne videbat
    Vulgus; eram lacero pectus aperta sinu.
Tu mihi cura, Phaon; te somnia nostra reducunt,
    Somnia formoso candidiora die.
(125) Illic te invenio, quamvis regionibus absis;
    Sed non longa satis gaudia somnus habet.
Saepe tuos nostra cervice onerare lacertos,
    Saepe tuae videor supposuisse meos.
Oscula cognosco, quae tu committere lingua
    (130) Aptaque consueras accipere, apta dare.
Blandior interdum verisque simillima verba
    Eloquor & vigilant sensibus ora meis;
Ulteriora pudet narrare, sed omnia fiunt,
    Et iuvat, & siccae non licet esse mihi.
(135) At cum se Titan ostendit & omnia secum,
    Tam cito me somnos destituisse queror;
Antra nemusque peto, tamquam nemus antraque prosint:
    Conscia deliciis illa fuere meis.
Illuc mentis inops, ut quam furialis Enyo
    (140) Attigit, in collo crine iacente feror.
Antra vident oculi scabro pendentia tofo,
    Quae mihi Mygdonii marmoris instar erant:
Invenio silvam, quae saepe cubilia nobis
    Praebuit & multa texit opaca coma.
(145) At non invenio dominum silvaeque meumque.
    Vile solum locus est, dos erat ille loci.
Cognovi pressas noti mihi caespitis herbas;
    De nostro curvum pondere gramen erat.
Incubui tetigique locum qua parte fuisti;
    (150) grata prius lacrimas combibit herba meas.
Quin etiam rami positis lugere videntur
    Frondibus & nullae dulce queruntur aves.
Sola virum non ulta pie maestissima mater
    Concinit Ismarium Daulias ales Ityn.
(155) Ales Ityn, Sappho desertos cantat amores;
    hactenus, ut media cetera nocte, silent.
Est nitidus vitroque magis perlucidus omni
    Fons sacer; hunc multi numen habere putant.
Quem supra ramos expandit aquatica lotos,
    (160) Una nemus, tenero caespite terra viret.
Hic ego cum lassos posuissem flebilis artus,
    Constitit ante oculos Naias una meos;
Constitit & dixit: "quoniam non ignibus aequis
    Ureris, Ambracia est terra petenda tibi.
(165) Phoebus ab excelso, quantum patet, adspicit aequor:
    Actiacum populi Leucadiumque vocant.
Hinc se Deucalion Pyrrhae succensus amore
    misit, & illaeso corpore pressit aquas.
Nec mora, versus amor fugit lentissima mersi
    (170) Pectora; Deucalion igne levatus erat.
Hanc legem locus ille tenet. pete protinus altam
    Leucada nec saxo desiluisse time!"
Ut monuit, cum voce abiit. ego frigida surgo
    Nec lacrimas oculi continuere mei.
(175) Ibimus, o nymphe, monstrataque saxa petemus;
    Sit procul insano victus amore timor.
Quidquid erit, melius quam nunc erit. aura, subito,
    Et mea non magnum corpora pondus habent.
Tu quoque, mollis Amor, pinnas suppone cadenti,
    (180) Ne sim Leucadiae mortua crimen aquae.
Inde chelyn Phoebo, communia munera, ponam,
    Et sub ea versus unus & alter erunt:
"grata lyram posui tibi, Phoebe, poetria Sappho:
    Convenit illa mihi, convenit illa tibi."
(185) Cur tamen Actiacas miseram me mittis ad oras,
    Cum profugum possis ipse referre pedem?
Tu mihi Leucadia potes esse salubrior unda;
    Et forma & meritis tu mihi Phoebus eris.
An potes, o scopulis undaque ferocior omni,
    (190) Si moriar, titulum mortis habere meae?
A quanto melius tecum mea pectora iungi,
    Quam saxis poterant praecipitanda dari!
Haec sunt illa, Phaon, quae tu laudare solebas
    Visaque sunt totiens ingeniosa tibi.
(195) Nunc vellem facunda forem! dolor artibus obstat
    Ingeniumque meis substitit omne malis.
Non mihi respondent veteres in carmina vires;
    Plectra dolore tacent muta, dolore lyra est.
Lesbides aequoreae, nupturaque nuptaque proles,
    (200) Lesbides, Aeolia nomina dicta lyra,
Lesbides, infamem quae me fecistis amatae,
    Desinite ad citharas turba venire meas!
Abstulit omne Phaon, quod vobis ante placebat,
    me miseram! dixi quam modo paene: "meus."
(205) Efficite ut redeat. vates quoque vestra redibit.
    Ingenio vires ille dat, ille rapit.
Ecquid ago precibus pectusve agreste movetur,
    An riget & Zephyri verba caduca ferunt?
Qui mea verba ferunt, vellem tua vela referrent;
    (210) hoc te, si saperes, lente, decebat opus.
Sive redis, puppique tuae votiva parantur
    munera, quid laceras pectora nostra mora?
Solve ratem! Venus orta mari mare praestat amanti.
    Aura dabit cursum, tu modo solve ratem!
(215) Ipse gubernator residens in puppe Cupido;
    Ipse dabit tenera vela legetque manu.
Sive iuvat longe fugisse Pelasgida Sappho
    (nec tamen invenies, cur ego digna fugi)
Hoc saltem miserae crudelis epistula dicat,
    (220) Ut mihi Leucadiae fata petantur aquae.

Continue

A. Sabinus: Epistolae tres, tribus Ovidii Epistolis respondentes.

    Aulus Sabinus imperante Octavio, atque Ovidii temporibus claruit, ad Trisenam amicam elegiarum librum dedit. Fastorum inchoatos reliquit. Scripsit etiam epistolas quibus Ulisses Penelope: Hippolytus Phaedrae: Aeneas Didoni: Demophoon Phyllidi: Iason Hipsipyle: Phaon Saphoni respondent. Quae omnes praeter has tres, quas nunc prae manibus habemus: saeculorum ignavia perierunt. Ulysses lecta Penelopes epistola respondet occurrens ad omnia quae illa oblectaverat. Narrat insuper varios labores quos omnes mira fortitudine toleraverat. Demum a Tiresia vate & Pallade de futuris certificatus: Ithacam patriam sub mendici habitu se brevi venturam praedicat. Quod cum fecisset, in propria domo incognitus a procis amatoribus Penelopes ignominiosa quaedam perpessus est. Verum a Telemacho filio & duobus subulcis adiutus gravi pugna eos omnes interemit. Tandem a Telegono filio: quem ex Circe genuerat: immisso in eum letifero telo occisus est.

[p. 210]


ULYSSIS AD PENELOPEN
RESCRIPTIO.

PErtulit ad miserum tandem tua casus Ulyssem,
    Penelope chartis verba notata piis.
Agnovi charamque manum, gemmasque fideles:
    Solamen longis illa fuere malis.
(5) Arguis ut lentum, mallem quoque forsitan esse,
    Quàm tibi quaeque tuli dicere, quaeque feram.
Non hic obiecit mihi Graecia, cùm mea fictus.
    Detinuit patrio littore vela furor:
Sed thalamis nec velle tuis, nec posse carere,
    (10) Causaque fingendae tu mihi mentis eras.
Nil tibi rescribam curas properemque venire:
    Dum propero adversi vela tulere Noti.
Non me Troia tenet, Graiis odiosa puellis,
    Iam cinis, et tantùm flebile Troia solum.
(15) Deiphobusque iacet, iacet Asius, et jacet Hector,
[p. 211]
    Et quicunque tui causa timoris erant,
Evasi et Thracum caeso duce praelia Rhoeso,
    In mea captivis castra revectus equis.
Tutuset& è media Phrygiae Tritonidos arce
    (20) Fatalis palmae pignora capta tuli.
Nec timui commissus equo, malè sedula quamvis
    Clamabat Vates: urite Troës equum:
Urite, mendaci celantur robore Achivi,
    Et Phrygas in miseros ultima bella ferunt.
(25) Perdideat tumuli supremum munus Achilles,
    Sed Thetidi est humeris redditus ille meis.
Nec laudem Danaï tanto tenuêre labori:
    Erepti precium corporis arma tuli.
Quid refert? pelago sunt obruta: non mihi classes,
    (30) Non socii superant, omnia pontus habet.
Solus adhuc mecum, qui me tot casibus unus
    Duravit, patiens ad mala perstat amor.
Illum non avidis canibus Nerceïa virgo
    Fregit, non tumidis torta Charybdis aquis.
(35) Non ferus Antiphates; nec in uno corpore discors
    Parthenope blandis insidiosa modis,
Non quòd Colchiacas artes tentaverit herbis.
    Non quòd solennes altera diva toros.
Utraque se nobis mortalia demere fila
    (40) Spondebat, Stygias utraque posse vias.
Te tamen hac etiam spreta mecede petivi,
    Passurus terra tot mala, totque mari.
Sed tu foemineo nunc forsan nomine tacta,
    Non secura leges caetera verba mea:
[p. 212]
(45) Quaeque mihi Circe, quae sit mihi causa Calypso,
    Iamdudum ignoto sillicitêre metu.
Certè ego cùm Antinoum, Polybumque, Medontaque legi,
    Heu toto sanguis corpore nullus erat.
Tot iuvenes inter tot vina liquentia semper,
    (50) Hei mihi quid credam? pignore casta manes.
Curve placent ulli, si sunt in fletibus ora?
    Deperit et lachrymis non decor iste tibi.
Pacta quoque es thalamo, nisi mendax tela moretur
    Et coeptum revocas pallida semper opus.
(55) Ars pia, sed quoties oculus frustabere lana,
    Successum toties ars dabit ista tibi.
Ah melius Polypheme tuo superatus in antro,
    Finissem ingratos ad mala tanta dies.
Threïcio melius cecidissem milite victus,
    (60) Ismaron errantes cùm tenuere rates:
Crudelemve ilo satiassem tempore Ditem,
    Quo redii Stygiis fata moratus aquis.
Vidi ubi nequicquam, quod me tua littera cessat,
    Sospes digresso quae mihi mater erat.
(65) Retulit illa domus eadem mala, meque quaerentem
    Fugit, ab amplexu ter resoluta meo.
Phylaciden vidi contemptis sortibus, ille
    Primus in Hectoreas intulit arma domos.
Felix laudata cum coniuge, laeta per umbras
    (70) Illa suum fortè sit comitata virum.
Necdum illi Lachesis dictos numeraverat annos,
    Sed iuvat ante suum sic cecidisse diem.
[p. 213]
Vidi, nec lachrymas oculi, tenuere cadentes,
    Deformem Atriden (hei mihi) caede nova.
(75) Illum Troia virum non laeserat, ille furentem
    Nauplion, Euboïcos transieratque sinus.
Quid refert? animam per vulnera mille profudit
    Iam reduci solvens debita vota Iovi.
Tyndaris has illi laetas pro foedere poenas
    (80) Struxerat, externos, ipsa secuta viros.
Ah mihi quid prodest, captivas Teucridas inter
    Cùm staret coniux Hectoris atque soror.
Defectis Hecubam potui legisse sub annis
#160;   Ne tibi suspectus pellicis esset amor.
(85) Prima meis omen metuendum puppibus illa
    Fecit, non membris ipsa reperta suis.
Latratu miseras finivit moesta querelas,
    Et stetit in rabidam protinus acta canem.
Prodigio tali placidum Thetis abstulit aequor,
    (90) Aeolus infusis incubuitque Notis,
Pervagus hunc toto non felix differor orbe,
    Et quacunque vocat fluctus et aura feror.
Sed si Tiresias tam laeti providus augur,
    Quàm verax vates in mala nostra fuit.
(95) Et terra et pelago quicquid mihi triste canebat,
    Emensus, fato iam meliore vagor.
Iam mihi nescio quo comitem se in littore iungit
    Pallas, et hospitibus per loca tuta trahit.
Nunc primum Pallas versae post funera Troiae,
    (100) Visa mihi, medium temporis ira tulit.
Quicquid Oilides commiserat omnibus unus
[p. 214]
    Peccavi, Danais omnibus ira nocens.
Nec te Tytide, cuius modo noverat arma,
    Eximit, errato tu quoque ab orbe venis.
(105) Non Telamone satum capta de coniuge Teucrum,
    Non ipsum pro quo mille fuere rates.
Felix Plistenides quacumque in sorte fuisti,
    Coniuge cum chara, non gravis illa fuit.
Seu venti fecere moras, sive aequora vobis,
    (110) Ad nulla est vester damna retentus amor.
Oscula nec venti certè tenuere, nec undae,
    Promptaque in amplexus brachia semper erant.
Sic utinam errarem, faceres tu mollia coniux
    Aequora, te socia nil mihi triste foret.
(115) Nunc quoque Telemacho tecum mihi sospite tecto.
    Omnia sunt animo iam leviora mala.
Quem tamen infestas rursus queror ire per undas
    Herculeam Sparten, Nestoreamque Pylon.
Ingrata est pietas, cui tanta pericula subsunt,
    (120) Nam malè commissus fluctibus ipse fuit.
Sed labor in fine est. Occursum in litore vates
    Dixit, in amplexus chare ferere tuos.
Noscendus soli veniam tibi, tu preme solers
    Laetitiam, et tacito gaudia conde sinu.
(125) Non vi certandum, nec aperta in bella ruendum,
    Sic cecinit laurus ille monere suas.
Forsitan ante dapes, interque vacantia vina
    Ultoris pharetris utile tempus erit,
Et modo despectum subitò mirentur Ulyssem,
    (130) Heu precor, ut properet velle venire dies:
[p. 215]
Antiqui renovet qui laetus foedera lecti,
    Et tandem incipias coniuge chara frui.
Continue

IN SECUNDAM SABINI
Epistulam Argumentum.

    Hac epistola Demophoon suam perfidiam purgare nititur, & reditum, quem longè ultra promissum retardaverat, excusare, varias causas afferendo. Interdum enim dicit se à suis arceri, & ob moram, quam in Thracia cum Phyllide fecerat, redargui. Nonnunquam à navigandi importunitate se defendit. Se autem brevi, etiam contra omnem maris tempestatem ad Phyllida navigaturum promittit. Quod quidem adimplevit, sed tamen Phyllis amoris impatientia laqueo vitam finierat, & deorum miseratione in amygdalum sine foliis conversa: quae Demophoontis amplexu, veluti sponsi sentire adventum, folia emisit. Quod ideò fingitur, quia amygdalus Graecè Phylla vocatur, in qua morientis Phyllidis nomen remisit. Quae flante Zephyro, qui occidentalis est ventus, & in Thracas vadens, per Atticam regionem transitum facit, floret: cum Zephyrus dicatur, quasi ζωηφόρος, id est, vitam ferens: quoniam habet plantis & graminibus favere, ut germinent, & pullulent: & hinc fabulae datus est locus, Phyllida scilicet laetari & florere redeunte ab Athenis amasio.

[p. 216]

DEMOPHOON PHYLLIDI
RESPONDET.



PHyllidi Demophoon patria dimittit ab urbe,
    Et patriam meminit muneris esse tui.
Nec face Demophoon alia, nec coniuge captus,
    Sed tam non felix, quàm tibi notus erat.
(5) Thesea, quo socero nequicquam Phylli timebas,
    Impuleritque ignes forsitan ille tuos.
Turpe pati nobis, regno ferus expulit hospes,
    Hunc illi finem longa senecta dedit.
Qui modò peltiferas fudit Maeotidas armis,
    (10) Alcidae magni non minor esse comes.
Qui socerum Minoa gravi sibi fecit ab hoste,
    Mirantem monstri cornua victa sui.
Arguor exsilii, quem credis, causa fuisse,
    Nec tacitum frater, nec sinit esse reum.
(15) Dum thalamos (inquit) dilectae Phyllidos urges,
[p. 217]
    Et tuus externo cessat in igne furor:
Fluxere interea pede tempora lapsa fugaci,
    Praevenitque tuas flebilis hora moras.
Forsitan et nondum factis occurrere rebus,
    (20) Aut poteras factis utilis esse tamen:
Cùm potiora tibi Rhodopeïa regna fuere,
    Quaeque magis regnis cara puella fuit.
Intonat his Athamas, eadem mox obiicit Aethra,
    Infelix functae iam propè sortis anus.
(25) Et quòd non condant nati sua lumina palmae,
    Fecisse hîc nostras arguit usque moras.
Non equidem infiteor, multum clamavit uterque,
    Staret Threïciis quum mihi puppis aquis.
Poscunt Demophoon, quid cessas? carbasa venti.
    (30) Demophoon patrios respice iure deos.
Respice: et exemplum, qua gaudes, Phyllida sume,
    Sic amat, ut terra nolit abire sua.
Utque redire velis, non ut comitetur euntem,
    Te rogat, & praefert barbara regna tuis.
(35) Me tamen haec inter tacitum convitia saepè
    Adversis memini vota tulisse notis.
Saepè abitura tuo ponentem brachia collo,
    Gavisum in fluctus aequora mota truces.
Nec metuam hoc ipso coram genitore fateri,
    (40) Libertas meritis est mihi facta tuis.
Dicas, non duro dilectam Phyllida liqui
    Pectore, nec praeceps vela ferenda dedi.
Et flevi, et flentem solando, saepè remansi,
    Cùm staret cursus iam mihi certa dies.
[p. 218]
(45) Denique Threïcia veni rate; non dare Phyllis
    Quam potuit, iussit tardius ire ratem.
Ignosce et fasso, memor es Minoïdos, ipse
    Antiquus necdum pectore cessit amor.
Et quoties oculis circumdat sydera, dixit:
    (50) Quae fulget coelo, nostra puella fuit.
Illum dilecta Bacchus sibi cedere iussit
    Coniuge, desertae crimen at ille subit.
Exemploque patris periurus dicor et ipse,
    Nec quaeris causas Sithoni dura morae.
(55) Nec satis ampla putas redituri pignora, si me
    Non amor alterius, non amor ullus habet.
Nulla ne fama tibi turbatos Phylli penates
    Theseos, et miserae rettulit acta domus?
Non laqueos audis chari me flere parentis?
    (60) Flebilior laqueis hei mihi causa subest.
Non fratrem Hippolytum? cecidit miserabilis ille
    Praeceps attonitis per freta raptus equis.
Non tamen excuso reditus: licet undique fata
    Accumulent causas, tempora parva peto.
(65) Thesea, quod superest, patrem tumulabimus antè,
    Succedat tumulo non sine honore decens.
Da spacium, veniamque peto: non perfidus absum,
    Nec mihi iam terra tutior ulla tua est.
Quicquid mite fuit post diruta Pergama, quicquid
    (70) Aut bella aut pelagi detinuere morae,
Sola fuit Thrace, patria quoque iactor in illa,
    Auxilium superest casibus una meis.
[p. 219]
Si modò mens eadem, nec quòd sit iam mihi dives
    Regia Cecropia non minor arce movet.
(75) Nec patris offendunt casus, nec crimina matris,
    Nec iam non felix omine Demophoon.
Quid si Phoebeam peterem, te coniuge Troiam?
    Perque annos sequerer bella gerenda decem?
Penelopen audis, toto laudatur in orbe,
    (80) Exemplum fidi non leve facta tori.
Illa piae (sic rumor ait) mendacia telae
    Struxit, et instantes distulit arte toros:
Cùm properata palàm revocaret flamina noctis,
    Atque iterum in lanas omne rediret opus.
(85) At tua ne fugiant spreti connubia Thraces,
    Phylli times: ulli nubere dura potes?
Estque tibi pectus cuiusque accedere tedas?
    Obstat perfidiae nec metus iste tuae.
O tibi quantus erit facti rubor? ah tibi quantus
    (90) Tum dolor, adspicies cùm mea vela procul?
Damnabisque tuos serò temeraria questus:
    Demophoon, dices, hei mihi fidus erat.
Demophoon rediit, et saevos forsitan Euros
    Passus , et hybernas dum quoque currit aquas.
(95) Ah cur nescio quam properavimus, hei mihi culpam,
    Rupi, quam ruptam sum mihi questa fidem.
Sic tamen, ac potiùs sic perstes, quàm mihi de te
    Ulterior tangat pectora Phylli dolor.
Quos tibi (me miserum) laqueos, quae fata minaris?
    (100) Et nimis audaces gens habet ista deos.
[p. 220]
Parce precor: flammasque domus mihi cirmen habentis
    Perfidiae, gemina ne preme dura nota.
Excuset patrem fatis in parte relicta
    Gnossis: non merui, cur ferar ipse nocens.
(105) Nunc venti mea verba ferant, qui vela tulerunt,
    Est animus reditus, sed pia causa tenet.

Continue

IN III. SABINI
Epistolam, Argu-
mentum.

    Epistola haec responsiva Paridis non multum in rebus difficultatis habet, eò quòd argumentum ex Oenones epistola dependet. Paris autem quia coniugii iura violaverat, dum uxore dimissa Helenam duxerat, in principio statim iniuriam Oenone se fecisse fatetur. Deinde cùm sui excusatione crimen rejicit in Cupidinem, cui non facilè restititur, sed qui sine ulla ratione in ea quae cupit amantes trahit: & in fatorum seriem, quae sibi Helenam, ut antè quàm illam novisset, destinaverant. Ferunt autem Oenonem tanto Paridis amore flagrasse, ut cùm Philoctete sagittis Herculeis confossus ad eam ferretur, ipsa cadaver complexa fovens vulnera expiaverit, & in Cebria Taoiadis urbe sepultos fuisse.

[p. 221]



PARIS OENONE RESCRIBIT.

Quae satis apta tibi tam iustè nympha querenti
    Rescribam, fateor quaerere verba manum.
Quaerit, nec subeunt, sentit sua crimina tantum:
    Solvere quae sentit, non sinit alter amor.
(5) Si levat hic iras, ipso me iudice damnor:
    Quid refert? causa tu meliore cares.
Damnatúmque tibi non sub sua iura Cupido
    Retrahit, alterius sic quoque praeda sumus.
Prima meis tu pacta toris, fassusque iuventam
    (10) Te primùm accepta est coniuge noster amor.
Nondum tantus eram, quo me genitore superbum
    Arguis, hoc dominus tunc retinendus eram.
Non ego Deiphobum sperabam, aut Hectora fratrem,
    Cùm pastos agerem te comitante greges.
[p. 222]
(15) Reginamque Hecuben nisi matris nomine noram,
    Et fueras illi digna manere nurus.
Sed non est rationonis amor, te consule Nympha,
    Laesa es, et laesam scribis amare tamen.
Cumque petant Satyri connubia, cùm tua Panes,
    (20) Deiectae memor es tu tamen usque facis.
Adde quod hic satis amor est adiutus, & illum
    Praescia venturi viderat antè soror,
Nondum Tyndaridos nomen mihi sederat aure,
    Nec cecinit Graïos illa vocare viros.
(25) Omnia vera vides: superanmea vulnera, tantum
    Utque tuam supplex poscere cogor opem.
Te penes arbitrium nostrae vitaeque necisque,
    Victuri iam nunc pectora sume tibi.
Flevisti, memini tamen hac in voce canentis,
    (30) Et mala, dixisti, sint precor ista procul.
Nec si fata ferant, tuleritn sic caetera quanvis,
    Ut possim Oenone perdere laesa Parum.
Tot superare metus qui me nec credere cogit,
    Ignoscas, idem te quoque fallit amor.
(35) Imperat ille Deus: cùm vult in cornua tauri,
    Cùm vult in pannas destruit ille Iovem.
Non foret in terris tanto miranda decore,
    Tyndaris (heu flammis nata puella meis)
Si qua non cygno mutasset Iuppiter ora:
    (40) Fluxerat in Danaës aureus antè sinus,
Piniferamque Iden falsus lustraverat ales:
    Inter Agenoreas constit eratque boves.
Victorem Alciden dominae quis pensa tenere
[p. 223]
    Crederet? at lanas nere coëgit amor.
(45) Dicitur et Coa sedisse in veste puellae,
    Illa Cleonaeo tecta leone fuit.
Te memini Phoebum, Oenone (mea crimina dico)
    Fugisse, et nostros praeposuisse toros.
Non ego praestabam Phoebo, sed tela Cupido
    (50) His in te voluit legibus ire sua.
Consoluere tamen digna tua pellice damna:
    Quam tibi praetulimus, rata puella Iove est.
Sed quòd nata Iove est minimum me tangit in illa
    Quòd non est facies pulchrior ulla, nocet.
(55) Atque utinam formae iudex incallidus essem,
    Creditus Idaeis Pegasi nympha iugis.
Non mihi Iunonis, nec obesset Pallados ira,
    Laudata est oculis quòd Cytherea meis.
Dividit haec aliis flammas celeresque paresque:
    (60) Ut libitum est, nati temperat ipsa faces.
Non tamen evaluit vitare domestica tela
    Quos aliis arcus, et sibi dura tulit.
Deprensam coniux illam in Mavorte dolebat.
    Testibus hic divis, cum Iove questus erat.
(65) Iam dolet et Mavors, terras ultroque reliquit:
    Praetulit Anchisen hinc abitura suum.
Anchisen propter voluit formosa videri,
    Visaque post latam iacuit ulta deam.
Quid mirum est potuisse pari succumbere amori,
    (70) Immunis sub quo non fuit ipse Paris?
Quam laesus Menelaus amat, non laesus amavi,
    Adjice non laeso quod comes ipsa fuit.
[p. 224]
Et magnos video cogi mihi rapta tumultus,
    Armataeque petunt Pergama mille rates.
(75) Non vereor, belli ne non sit causa probanda,
    Est illi facies digna movere duces.
Si mihi nulla fides, armatos respice Atridas,
    Quam sibi sic repetunt, sic metuenda mihi est.
Quòd si vertendae spem mentis concipis huius,
    (80) Cur cessant herbae? carmina cúrve tua?
Cùm te nec Phoebi solertior artibus ulla est,
    Phoebeaeque Hecates somnia vera vides.
Tecum syderibus, tecum deducere Lunam,
    Nubibus et memini surripuisse diem,
(85) Pascebam tauros, interque armenta leones
    Obstupui placidos vocibus ire tuis.
Quid retrò Xanthum? retro Simoënta vocatum
    Adjiciam cursus non tenuisse suos?
Ipse pater seu rem natae male tutus haberet,
    (90) Cantatas quoties restitit inter aquas?
Nunc locus Oenone est, nunc illas tende paravit
    Sive tuos ignes pellere, sive meos.

RESPONSIONUM

AULI SABINI

FINIS.

Continue

Tekstkritiek:

p. 44 arat. er staat: erat.
p. 44 votis er staat: vatis