[CH1652:001]
GRAFSCHRIFT VAN MR. PIETER DE VOIX
De wereld was soo blind in blinde Pieters waerde,
Dats’ hem nam voor gemeen gewasch van Hollandsch’ aerde.
Dat speet hem, en hij stierf in ’tspijt, of oock daer af:
Soo raeckt d’een blinde door den anderen in ’tgraf.
[CH1652:002]
CONSULTATIE
Teun bad een’ Advocaet om goe’n raed op syn’ vraghe,
En ’tkosten hem terstond een’ gulden drij of vier:
Doe krauden hij syn hoofd, en seij, wel, inden Haghe
Is geen’ klein’ swaerigheid, want goe’ raed iss’er dier.
4. Ian.
[CH1652:003]
NOCH OVER DES HEEREN AVONDMAEL
Verschijn ick op dijn Feest met all’ mijn’ twistigheden,
Ick op dijn vrede-feest, ick twistigh met mijn’ leden,
Ick met mijn even-mensch, mijn’ Reden en mijn’ God,
En lijdt ghij dat ick dij vier mael in ’tjaer bespott’,
(5) En brengh’ een’ Bruijloft-rock tot overkleed van sonden,
Als of ’t dij blinden kost, en swachtelen mijn’ wonden
Voor dijn geweldigh oogh dat door de nieren boort?
Ia, Heer, ick spreeck het luyd, en lijde dat ghij ’t hoort,
De boose zyn soo veel’, soo weelderigh, soo machtigh,
(10) Sij maken ’tgoed soo quaed, de logen soo waer-achtigh,
D’onnoosele soo vuijl, d’onschuldighe soo swert;
Daer is geen schuylen meer voor ’tvredelievend hert;
’Tmoet stryden, of ’t hem lust, of niet en lust te stryden:
Maer dijn’ genade maeckt mijn stryden niet dan lyden:
(15) Ick wreeck mij met geduld. Noch roem ick van meer machts;
Bespouwen sy mijn’ eer met achterklap, ick wacht’s,
En draegh ’t stil-swijgende, tot dat de tyd verschijne
Dat ick mogh’ seghenen voor aengedane pijne,
En makense versuft en overtuijght van sinn,
(20) Van onverdienden vloeck voor broederlycke min,
En loonen leed met lief, en laden die mij haten
Met weldaed over hoop, om of sij ’tmochten laten,
En schamen sich ’tgevloeck, en werden moe gequelt
Die geen verset en soeckt als wel doen voor geweld.
(25) Dien twist en stoockt ghij niet: ghij dooght hem t’mijnen voordeel;
En ’tis een’ oeffening die’ck van dyn heiligh oordeel
Gewilligh ondergae en pleghe schier met lust.
Want ghij zijt met de ziel die oock dyn’ roede kust.
Veel scherper is de twist die’ck niet en kan verbloemen,
(30) Die’ck binnens monds belij, die’ck niet en derve noemen,
De twist met Dij en my, de twist van Geest en bloed,
Die daer mijn’ reden doet niet willen wat sij moet,
En niet doen wat sy wil, ’tquaed keuren en niet laeten,
’Tgoed kennen en niet doen, de misdaed doen en haeten,
(35) Niet volgen daer ghy roept, niet keeren daer ghij keert,
Niet soecken dat mij dient, niet schouwen dat mij deert.
Maer d’allerheiligste, ’tvolck van dijn welgevallen,
Zyn zeven mael des daeghs en seven mael gevallen,
En drij mael eer den haen den dagh op kraeijen moght,
(40) En ’t heeft den sommighen soo hopeloos gedocht,
Van vallen op te staen soo lang sy vallen konden,
Dats’ uijt des levens tyd en uyt het lijf der sonden
Ontslagen wilden zyn, en wenschten om de pijn
Van sterven, om de pijn van Sonden door te zijn.
(45) Wat ben ick voor een worm by die verkosen vaten?
Wie doe ick dat sy de’en, wie sit ick daer sy saten?
Een hond, Almachtighe, die om de kruijmen baf
Van dijner kind’ren brood: jae dier van d’eerste straf,
Een kruijpsel byder aerd, in ’tvuijle slijck van sonden
(50) Geen beter voedsel waerd dan ’toverschot der honden.
Dijn maecksel evenwel en daer een’ ziel in leeft
Die op dijn’ segen hoopt en voor dyn’ seggen beeft.
Een lemet die noch vonckt, of emmers schijnt te roocken
Als of sij voncken moght; een ried voll kromme kroocken,
(55) Een mensch, en daer is ’tal; een Engel, soo ghy wilt
Dat dijn’ verbolgentheid voldaen zy en gestilt
Door Syn’ voldoeningen, die, voor mij af gekomen,
Voor mij vermenschelickt, het Cruijs heeft opgenomen
Dat mij te wichtigh was, mijn’ t’achterheid betaelt,
(60) Syn selven in de schuld en mij daer uijt gehaelt.
Oh wilt het vaderlijck en schepperlijck en Heerlijck;
En, zyn dijn’ Heiligen van uijt het selve deerlick
Gesteghen daer sij zijn, en waeren sy voor dij
Dat ick was eer ick was, en wierden sij met mij
(65) Dat ick wierd doe ick wierd, en most ghij beid’ herbaeren,
Doew’, eens geboren, niet als wangeboorten waeren,
En struijckelden sy noch herboren, als ick doe,
En waren sy, als ick, dan wacker en dan moe,
Dan neerstigh en dan traegh, dan zedigh en dan dertel,
(70) En is ’tal menschen-werck en meer en min gespertel,
En meer en min versuijms van aengeboden heil,
En meer en min berouws van meer en minder feil,
En hebt ghy oock de schuld van een door-schuldigh leven
Om eenen oogenblick berouwlickheits vergeven,
(75) En lange moorderij genagelt aen dijn Cruijs,
En dien de Rechter straft’ ontfangen in dijn huijs,
’Thuijs der gerechtigheit; hebt noch eens medelyden
Met een welmeenend hert, dat staet maeckt op dijn lyden,
Met een verloren kind, dat vanden dool-wegh keert,
(80) Met een vermiste schaep, dat ghy van niews beheert
En bij de negentich en neghen thuijs gebracht hebt,
Met een’ misdadighen dien ghij aen ’tCruijs bedacht hebt,
En van dol wijs gemaeckt, en levend van een lijck,
En leeren seggen, Heer, gedenckt mij in dijn Ryck.
7. Ian. die eucharisticâ.
[CH1652:004]
AD GELLIAM
Imposuisse tibi infidos caussaris amantes
Illecebris pacti, Gellia, conjugij.
Ambigo de pactis: haec saltem justa querela est,
Gellia, se totos imposuisse tibi.
13. Ian.
[CH1652:005]
VERSA EX FR. QUARLES ENCHIRIDIO INSTITUTIONUM.
(2. CENTUR.) 10.
Amisisse doles nummos? amisit eosdem
Ille prior, post quem nempe fuere tui.
Desine torqueri: tanti sit, perdere posse,
Quae poterant dominum perdere, diuitias.
(5) Ista quidem tanto minor est jactura periclo:
Haec tua, at his poteras tu minus esse tuus.
13. Ian.
[CH1652:006]
2. CENTUR. 59.
Si serio vis fortis esse, injuriam
Caue cuiquam feceris: timet malum,
Qui facere non timet malum. Nunquam timens
Temerarius dici meret: semper timens,
(5) Effaeminatus. Ille vere fortis est
Qui nil patrare quam quod aequum est audeat,
Nec quid timet nisi quod timere debeat.
14. Ian.
[CH1652:007]
IB. 70.
Non dare pauperibus, rapere est: nisi pascis egenum,
Occidis quantum potis es. Homicida vocari
Sacrilegusque fugis? miseris succurre libenter.
eod.
[CH1652:008]
IB. 77.
Thesaurus, Aurum, est Caesaris, Dei est homo.
Imaginem Aurum Caesaris fert, tu Dei.
Da Caesari quod Caesari dari decet,
Et quae deo dari decet, deo dato.
eod.
[CH1652:009]
IB. 78.
Si peccas, plus te metuas, quam terreat alter.
Unicus est contra te testis quilibet. ipse
Tu testes tibi mille vales. licet effugis illum,
Te non effugies: mala sunt sibi poena, suique.
15. Ian.
[CH1652:010]
IB. 80.
Mascula sit, tempestiua et moderata voluptas.
Si contemplator, corpus quae recreet; aut, si
Non contemplator, mentem. firmare laborem
Quae valeat fessi, vel quae lenire quietem.
eod.
[CH1652:011]
IB. 81.
Corrector esse ne velis. nescis enim
Quem judices. Magis ille dexter error est,
Bene de malo, quam de bono loqui male.
Amore peccans tutior quam quaelibet
(5) A non amore prodiens sententia est.
Culpare solus, qui vacat culpâ, potest.
Eod.
[CH1652:012]
IB. 82.
Caue dignitatem cuius autor nummus est:
Nec enim perennis illa, nec plene tua est.
Quodcumque opes peperere idem seruant opes.
Mox atque opes periere, dignitas perit.
(5) Et illa semper lubrica est felicitas
Quam laeta sors dat, dura, cum volet, rapit;
Nec possideri digna, quam nox unica
Abolere flammis possit, aut undis mare.
Eod.
[CH1652:013]
IB. 84.
Toto beatus saeculo adde et alterum,
Et his beatus adde mille saecula,
Millena decies porro. de tot milibus
Iam finietur ultimum cum caeteris,
(5) Et cuncta deuorabit una aeternitas
Qui natus hoc ipso die est, unum diem
Victurus an sit certus esse non potest.
Senex et infans sunt pares: felicitas
Senis est, fuisse. infantis est felicitas,
(10) Quod esse possit. uterque certus est, mori.
Non est beatus ille qui vixit diu,
Nec non beatus ille qui vixit parum.
Beatus est vitâ bonâ functus bene.
Eod.
[CH1652:014]
CENT. 3. 1.
Si quem laborem sumpseris in re bona;
Vanescit ipse labor, manetque ipsum bonum.
Si forte te oblectaueris in re mala;
Vanescit oblectatio, manet malum.
(5) Nocere praeteritus labor nulli potest,
Podesse nulli perdita oblectatio.
16. Ian.
[CH1652:015]
IB. 3.
Rugare vultum plusculo risu fuge;
Ne forte ridiculum bonis te praebeas.
Ne solue mentem gaudio frequentior,
Ne vanus aestimere. vana gaudia
(5) Ridicula sunt dementiae suburbia
Nimiusque risus ciuitas dementium.
eod.
[CH1652:016]
IB. 7.
E patria si expulsus es, tibi imputa.
Si patriam elegisse curasses bonam,
Nec exul esses. tute si regno tuo
Bene imperasses, omne regnum esset tuum.
(5) In patria exul stultus est; in patria est
Sapiens, et exul. errat ille, hic iter facit.
eod.
[CH1652:017]
IB. 12.
Agnosce noxam noxius; noxâ cares.
Qui confitetur, ad salutem iter facit.
Cui displicent peccata, duplicat gradum.
Si deserit peccata, confectum est iter.
Eod.
[CH1652:018]
IB. 13.
Quam reprehendis ipse fac careas culpâ.
Quod sordidâ attrectas manu, magis sordet.
Eod.
[CH1652:019]
IB. 14.
Fuge ebriosus esse, ne te omnes boni.
Ubi vina regnant, exul est mentis vigor,
Peregrina virtus, hostis exardens Deus,
Facundia est jurare, rumor abdita.
(5) Noachus horâ publicauit ebrius,
Quod sobrius sex saeculis velauerat.
eod.
[CH1652:020]
IB. 15.
Quae pauperi donaueris, furi eripis:
Quae pauperi negaueris, fur possidet.
Thesaurus, arca pauperum, ipsius Dei est.
Si pauperi das, debitorem habes Deum.
eod.
[CH1652:021]
IB. 18.
Ut filium videas probum, videat patrem.
Male filium carpit pater, mali reus.
Exempla quam praecepta plus pueros docent.
Praesentibus quae filijs audent patres,
(5) Patrare et his absentibus filj solent.
eod.
[CH1652:022]
IB. 20.
Mijsteria indagare ne nimium velis;
Ne quod necesse est negligas, dum quaeritas
Quod nec necesse est. tutius de rebus est
Dubitare, quarum incerta sit scientia,
(5) Quam disputare velle de mijsterijs.
17. Ian.
[CH1652:023]
IB. 22.
Fac disputando veritas appareat
Incerta potius, quam potens argutia.
Substantiam illud, hoc inanias dabit.
Frustra ferit non igneam silicem chalijbs.
(5) Athleta veritatis esto, et huic faue.
Qui veritati obnititur, vinci studet:
Sin victor est, in gloria est inglorius.
eod.
[CH1652:024]
IB. 26.
Animi salutem, sanitatem corporis,
Rem prosperam, et famae decus si diligis,
Amare scortum spernito: nomen bonum
Aere grauat alieno, ut hoc luas, labris
(5) Iubet, sinu retentat, ulnis carcerat.
Existimatione saluâ hinc non abis,
Nec nisi quadrante liberaris ultimo.
eod.
[CH1652:025]
EOD. 29.
Si collocâris in solo partas opes,
Coelo repostas repperire nescias.
Auferre speres, qua nihil confers tui?
Animae saluti et gloriae datum dei,
(5) Coelo repostum et unice et vere tuum est.
Quodcumque terrâ condis, amissum puta.
18. Ian.
[CH1652:026]
IB. 30.
Ne quaere quam molesta sit vitae via.
Nec ambulanti quaere quam jucunda sit:
Quo tendat, hoc attende: et hoc, ubi desinet.
Si commoda est, suspecta sit: si durior,
(5) Fer, ut ferenda est: propriam socordiam
Accusat ultro, qui viae molestiam.
Quicumque praua detinetur, ilicet,
Sperare vitae nescit exitum bonum.
eod.
[CH1652:027]
IB. 31.
Opes honoris semen, et corruptio est.
Et natus est et seruus est honos opum.
Ereptum honori redditur nummis decus.
Ubi facta nummis fama mercenaria est,
(5) Quaesitus est nummis honos. contemnere
Si noueris utrumque, vere es nobilis.
eod.
[CH1652:028]
EOD. 33.
Si vanitati subjaces, hanc ne foue.
Si vult foueri, animos ei non addito.
Robusta si fit, esto tu robustior.
Si facta robustissima est, precibus doma.
(5) Si non domatur, adde et his jejunium.
Si perstat usque et usque, tu persta magis.
Patientiam mox addito, jam victor es.
eod.
[CH1652:029]
EOD. 34.
Injuriâ si laesus es, fer et sile.
Illata verbis plaga lenitur bonis,
Crudescit aegris. si queas ignoscere,
Obliuione porro tota obducitur.
(5) Injuriam victure fortiter minus
Opponis argumenta quam silentium.
eod.
[CH1652:030]
EOD. 37.
Aequaliter natos ama. Si non facis,
Fac nesciatur. ne inuidiosus ille sit,
Hic inuidendus, neue uterque insaniant.
Natura differentiam si fecerit,
(5) Boni parentis est fauere debili.
Ad hoc tribunal iniquus est judex amor.
19. Ian.
[CH1652:031]
IB. 38.
Si pauperi donaueris, considera,
Non quam merenti dona, sed quam pauperi.
Meritum petentis nempe non pendet Deus;
Modum erogandi pendet. indigno datum est?
(5) Humanitati, quidquid est, datum puta.
eod.
[CH1652:032]
IB. 43.
Si corrigenti irasceris, confessus es
Bene censuisse. Si placet correctio,
Fateris iracundiae culpam tuae.
Bene corrigenti quisquis est qui vult male,
(5) Accendit iram iniquus ultoris Dei.
eod.
[CH1652:033]
IB. 44.
Noli jocator esse, ne fias jocus.
Habitus jocandi proximus dementiae est.
eod.
[CH1652:034]
IB. 57.
Silere, stulti maxima est prudentia.
Sermone contra agnoscitur sapiens suo:
Sapiens haberi si cupis, verbis proba.
Diffise verbis finge te silentio.
(5) Aeque sapis, si inscitiam contexeris
Simulando, quam si detegas scientiam.
20. Ian.
[CH1652:035]
IB. 60.
Priuata famulum puniat correptio.
Si publica, callescit offensus pudor.
Si desyt puer esse, plagis abstine.
Ineptus est qui seruiat, qui verbera
(5) Post verba commeretur, aut haec digerit.
eod.
[CH1652:036]
IB. 62.
Rei caducae dulcis expectatio est.
In sempiterna dulcior possessio.
Haec spem coronat; illa fit spei pudor.
Iter pudendum est, cuius omnis in via
(5) Inanis est dulcedo, nulla in exitu.
eod.
[CH1652:037]
IB. 64.
Si praeuidere noueris periculum,
Minus metu praeuerte, quam prudentiâ.
Timor futuri causa praesentis mali est.
Si praeuenire gestias, cura feras.
(5) Sapientis est vitare praeuisum malum;
Patientis est perferre, fortis vincere.
eod.
[CH1652:038]
IB. 63.
Fac ipse te cognôris, ut timeas Deum.
Cura Deum nouisse, quem sic diligas.
Illâ arte candidatus, hac sapientiae es
Mijstes. dei timor caput sapientiae,
(5) Amare eundem legis est impletio.
eod.
[CH1652:039]
IB. 65.
Si admotus ad Rempublicam es, prouinciam
Tuere Iustitiâ, et simul clementiâ.
Donis abhorre. dona quae accipit manus
Obcaecat oculos. hunc ubique adhibe modum;
(5) Iniquitatem plecte, virtuti faue.
Odium a seueritate quae nimia est caue,
Contemptum ab indulgentia praeter modum.
Sic justus esto, ut jure possis diligi.
Sic esto clemens, ne timeri desinas.
21. Ian.
[CH1652:040]
IB. 70.
Exsolue seruo pauperi stipendium;
Vt ne tuo te fraudet exactor Deus.
Si conqueratur forte, blandis auribus
Audi querentem, ne querelam deferat
(5) Coelo audienti. si tuâ causâ indiget,
Tu propter illum improspere victurus es.
Quadrans egeni diuiti instar pestis est.
21. Ian.
[CH1652:041]
IB. 74.
Vitae quietem si cupis, fac justa sit.
Injuriam qui non facit, nullam timet.
Injusta mens laborat, ut faciat malum
Male destinatum, aut vitet id quod intulit.
eod.
[CH1652:042]
CENTUR. 4. CAP. 6.
Si publicum munus cupis, tibi excide.
Si publicum munus capis, tibi dic vale.
Quicumque priuum lumen ad rem publicam
Affert, inepto subleuat lumen vitro:
(5) Domesticum et morale publico nocet:
Qui publicam sumit togam, suam exuat.
22. Ian.
[CH1652:043]
CENT. 2. 6.
Placere si vis omnibus, vanae spei es.
Si displicere ulli times, vani metus.
Si vis tibi placere, fac placeas bonis.
Si displicere vis bonis, vulgo place.
(5) Placere si potes omnibus, sequitur deo
Te non placere, qui omnia est in omnibus.
eod.
[CH1652:044]
IB. 7.
Si negligas amare proximum, Deum
Amare frustra jactitas. Amor Dei
Producit illum, et hoc fouetur inuicem.
eod.
[CH1652:045]
Si quid inauditum doctis nec inutile dixi:
Ilicet, inuenti gloria tota mea est.
Sin aliena meis casu vestigia pressi,
Plus est, visa bonis optima, visa mihi.
27. Ian.
[CH1652:046]
AEN DEN LESER; VOOR DE BY-SCHRIFTEN
Wie is’er met sich selfs of met sijn’ tijd verlegen,
Sijn’ kostelicken tijd? wie soeckt naer niewe weghen
Om lustigh leegh te zijn? Wien stinckt de Steen en ’t Berd,
En ander argher vuyl, dat spel gerekent werdt?
(5) Hy kome daer ick gae, wanneer ick Haegh en Hof wyck,
Hy blyve daer hy is, en volghe my op Hofwyck;
Hy wandele met my, en spaere voet en schoen;
Hy kan sijn’ wellust met een’ oogen-blick voldoen.
Of, is sijn’ Oogh te luy, met een geduldigh Oor-deel;
(10) Daer, hooren, streckt voor, sien, en geeft het oogh geen voordeel;
De doove by sijn oogh, de blinde by sijn’ oor
Kan voelen waer ick tree, en treden in mijn spoor.
Men hoor’ of sie my dan, ick stae in voor ’t berouwen
By alle keurighe van planten en van bouwen:
(15) En, ben ick niet verleidt van eighen toover-minn,
Sy sullen Hofwyck bey soo vinden als ick ’t vin.
Noch liegh ick voor de helft: de blinden sullen voor gaen,
En dobbele genucht sal in des hoorers oor gaen,
By d’enckele van ’t oogh: Soo gaet het met de penn,
(20) De Rym-penn: want sy lieght ten deele van gewenn,
Ten deelen om de kunst: en die de waerheid soecken
In ’t loss aensienelick van wel-gerymde Boecken,
Zijn even verr van ’t pad als die den wilden aerd
Van ’t weelderigh pinceel aenvaerden voor een’ Caert.
(25) Leest met voorsichtigheid wat Dichters van haer geven;
’T is rouw’ Land-metery, daer staet geen passer neven.
En die een dobbeltje will hangen aende vracht,
Om Hofwyck te gaen sien in d’ongemeene pracht
Dien ick het hebb geleent, sal weinigh min als vloecken,
(30) En seggen, Wel ick segg, is dat het voer van Boecken,
Is dat een’ Schildery die op het leven treckt?
’T schynt dat men kinderen d’oud’ avontuer vertreckt
Van ’t Koninghs dochtertjen, om inden slaep te raken:
Is dit het hoogh Casteel, zijn dese dorre staken
(35) Die Eicken Hemel-hoogh, is dit het Masten-woud,
Zijn dese Lindekens het andere Voorhout,
Is dese bult een Bergh, is dese plass een Vijver?
Wat quelt my d’ydelheid van dien verweenden Schrijver!
Laegh noch mijn dobbeltjen in ’t sackjen vande Kerck,
(40) Soo hadd ick God behaeght en sat noch op mijn werck.
Iae, vrinden, blyft by huys, en spaert uw’ sestien duyten:
’K heb rijp en groen geseght om dat het Dicht souw sluyten.
Soo gaet het (noch eens) met de Rym-penn; om een woord
Dat sonder weergae is, moet arme Waerheid voort,
(45) En om een braever woord dan woorden die wat seggen,
Moet onred’ inden topp, en Reden onder leggen;
Mits dat het Klinck-dicht zy, is ’t snoodste ’t beste Dicht,
En beste Dichter is die konstelixt verdicht.
Beschaemt den Meester vry, die vande kunst wilt heeten;
(50) En laet ons een voor een ontlasten ons geweten;
Wy lyden vanden Rym al dat het Schip in Zee
Van vloed en ebbe lydt: wy leggen ’t op de ree,
De ree van Reden, aen; en ’t schynt, de volle zeilen,
En ’t schynt, de ruyme schoot en weten van geen feilen;
(55) Het Roer light midden-boorts, de Vlagge wijst voor uyt,
De Naelde wijckt noch wraeckt, en alle gissing sluyt,
En all ’t besteck gaet vast; voor-wind maeckt rechte streken.
Maer, Stierman, waer is ’t Schip ten einde van sess weken?
Voor St. Helena? jae, soo ’t God en water will,
(60) Soo niet, aen St. Thomé, of mog’lick in Brasil.
Dat doet de blinde kracht van ongemerckte Stroomen.
Soo gaet het in ’t beleid van Rymers en haer’ droomen;
Sy munten ’t op de kust daer ’t Schip op is bevracht,
Sy hebben Roer en Schoot (soo meenens’) in haer’ macht:
(65) Maer daer ’s wat onverhoeds in ’t Zee-sop en sijn’ baren
Haer slechte Zeemanschapp in ’t zeilen wedervaren;
Een’ ongevoelde drift, een Tij heeft haer verleidt;
Sy hebben eens een woord voordachteloos mis-seidt,
Go’en avond Redens-ree: dat woord moet weer berymt zijn,
(70) Of ’t streeck houdt of geen streeck, of ’t Dicht soud ongelymt zijn.
Soo lymtmen dan voort aen, en raeckt van Oost in West,
Van ’t Zuyden in het Noord: tot datm’ in ’t lieve lest
Verzeilt en byster ’s weegs met loeven en laveren,
God weet hoe gracelick, naer ’t oogemerck moet keeren:
(75) Terwijl de Leser staet en gaept met open mond,
En wenschte dat hy eens den Dichter wel verstond,
Die wel verstaenlick waer, kond hy sich selfs begrijpen.
Gaet, lieve Leser, gaet uw’ herssenen nu slypen,
Om door ’t geheim te sien van ’t mijmerigh gesegh,
(80) Daer, die u leiden sou, verruckt is van den wegh.
Nu hebb ick my ontkleedt: waer hael ick Vygen-bladen
Tot masker vande schaemt daer med’ ick stae beladen?
Wie will nu Hofwijck sien of hooren met geduld,
Met loghens opgepronckt, met klater-goud vergult?
(85) Ghy, Leser; hoort ghy noch drij woorden van verschoonen;
Noch ben ick lesens waerd, en kan het sus bethoonen.
All dat ick Hofwijck noem is Of-wijck vanden wegh
Die waerdigh zy betre’en, indien ick Hoef-wijck segg,
Soo spreeck ick uyt mijn’ Bors en uyt mijn hert te samen;
(90) Maer die het Stof-wijck heet, heeft goed verstand van namen,
En vande slechte stoff daer Hof-wijck af bestaet,
En van der Dichteren ruym spreken sonder maet.
En is ’t gesticht soo slecht, wat sal ’t Gedicht verbloemen,
Dat, die wat Hof-wijs is, sal Hollwijck derven noemen?
(95) Holl, lieve Leser, holl, en holler dan een’ blaes;
Een’ blaes met boonen, is dit voddighe geraes.
Verhaest uw vonniss niet; jae spreeckt het sonder schroomen,
Ick help ’t u spreken; ’t zijn derddaegsche-kortse droomen,
Daer op ick u onthael; ’t is ongerymde Rijm,
(100) Een buyten cierlijck graf, van binnen asch en slijm.
Maer houdt het vonnis in, en hoort my noch eens spreken:
Die oyt gewandelt heeft langs modderighe beken,
En heeftse niet altoos bewandelt sonder lust:
De Zee is allom sout; maer hier en daer de Kust
(105) Besett met soet gewasch van Bloemekens en Cruyden,
Daer ’t keurighe begryp van recht neus-wijse Luyden
Syn’ sinnen in voldoet, en vindt de weghen kort
Daer hier wat nuts en daer wat schoons gevonden wordt.
Het kreupele geschrift van teere Leerelingen
(110) Wordt by des Meesters hand met konstelicke ringen,
Met strick en Spinnewebb omvlochten en geciert,
En hoe ’t min deughdigh is, hoe meer betiereliert:
Soo kan een’ Ebben lijst een’ slechten doeck verrijcken,
En doen hem voor wat goeds verkoopen of bekijcken.
(115) Die lagen legg ick u. mijn Beeck, mijn Schrift, mijn Doeck,
Mijn’ tamme Schildery, recht uyt geseght, mijn Boeck,
Mijn Hofwyck in papier is wandelen, noch lesen,
Noch koop, noch kijcken waerd; dat vonnis is gewesen:
Maer kust, en strick en lijst, die ’t cieren op den kant,
(120) Zijn op de proeven van het keurlixte verstand.
Veracht ghy dan mijn’ stoff, mijn’ selfkant moet ghy prijsen.
Danck hebbe ’t soet behulp van afgestorven Wijsen,
Die hebb’ ick uyt haer graf doen spreken t’mijner baet,
En van haer’ lappen my een feestelick gewaed
(125) Geflickt en omgedaen: met Peerlen van Athenen
Is dit gewaed versien; De kostelixte steenen
Van Roomens burgery, does’ op haer rijckste was,
Hebb ick gelesen uyt haer Puyn en uyt haer’ ass,
En my mé geborduert: der Christelicke Vad’ren
(130) Hebb ick het beste bloed van haer’ ontsteken ad’ren
Gesmolten in mijn vleesch, en uyt haer oud gebeent
Het onverrotste mergh gesogen en geleent.
Nu pronck ick met den buyt, nu tert ick uw gedulden:
Verkoop ick niet als lood, ’k hebb ’t weten te vergulden.
(135) Nu moet ghy Hofwyck sien, het zy u lief of leed:
’T kind is wanschapen; maer ’t is rijckelick gekleedt.
[CH1652:047]
AENDEN DRUCKER VAN HOFWYCK
’Khebb Hofwyck uijtgedruckt: is ’t t’ uwent niet te druck;
Verdruckt mij in uw’ perss, en helpt ons inden druck;
Mij inden druck van eer, of oneer, van berispen,
Of prijsen; naer het volck of spreken will, of lispen:
(5) U inden meerder’ druck van kostelick papier,
Als ketter-vleesch, te sien verdoemen tot het vier.
Van dusend tegen een, die na-druck sal ons’ beurt zijn.
Ick heb ’t u ingedruckt: denckt, als het sal gebeurt zijn,
Die Dichter heeft syn’ plicht uytdruckelick vervult:
(10) Mijn onderdrucken is de dochter van mijn schuld.
28. Ian.
[CH1652:048]
CENT. 3. 97.
Si prosperos vivis dies, improsperis
Paratus esto. Singulae Aestates suas
Brumae sequuntur. qui secundis non serit,
Non invenit quod rebus adversis metat.
28. Ian.
[CH1652:049]
IB. 99.
Nec inviis, nec aviis verum latet.
Profitere verum candide, sequitor palam.
Si cum timore faxis, indigne facis.
Indignus est qui veritate gaudeat,
(5) Qui fraudulenter veritatem quaeritat.
eod.
[CH1652:050]
CENT. 2. 47.
Si dignitatem consequi nummis paras,
Perpende nummos quo modo congesseris.
Labore si acquisiueris sapientiâ
Seruato; sin vi, redde poenitentiâ.
(5) Si res relicta est, digna sit virtus tua
Cui sit relicta: ita dignitatem tutius,
Meliusque habebis, et minore impendio.
29. Ian.
[CH1652:051]
IB. 24.
Si magna tractas, impera curis modos
Modicas et horas. tensa chorda perpetim
Eneruat arcum: adductio velocior
Disrumpit arcum. Solue curas cum toga.
(5) Quies labori robur addet improbo,
Labor quietis reddet acceptas vices.
eod.
[CH1652:052]
IB. 19.
Ut tute rebus, imperet Ratio tibi:
Ubi Ratio tibi, tute imperabis pluribus.
Ut microcosmi sis monarcha, tibi impera.
eod.
[CH1652:053]
IB. 20.
Si charitate largus esse cogeris,
Taciteque velles quae dedisti non data,
Non munus hoc donare, .sed relinquere est.
Nisi te exuis, cuncta exue, exuis nihil.
(5) Qui non amat quae possidet; is omnia
Reliquit, et non possidet quae possidet.
eod.
[CH1652:054]
IB. 17.
Si pauper esse non velis, parum cupe.
Non diues est qui possidet quam plurima,
Sed possidere plura qui non expetit.
Et pauper est, non ille quisquis plurima
(5) Non possidet, sed plurimis qui non eget.
[Grieks-]Atrkhs[-Grieks] animus non eget quibus caret:
Auara mens non haec modo quibus caret
Sed haec item quae possidet, non possidet.
30. Ian.
[CH1652:055]
IB. 11.
Noli placere de Fide tibi tua,
Si charitatem proximi neglexeris.
Nec charitatem attende si careas fide.
Cares utrâque, utramque ni conjunxeris.
(5) Si dividantur, utramque mortuam puta.
eod.
[CH1652:056]
IB. 22.
Quicumque Rex regni est sui, si affectus est
Obtemperans, ratio regens, Regnum bonum est.
Si regnat ille, rebellis est: quem ni necas,
Tete exuet regno tuo. Nil inter est
(5) Necem rebellis atque vitam Principis.
eod.
[CH1652:057]
IB. 8.
Mijsteriorum inscitia ipsa mater est
Fidei beantis. veritatis cognitae
Notitia sacrae mater est scientiae.
Ne intellige ut firmes fidem, crede ut magis
(5) Intelligas. stipendium intellectus est
Fidei, haec modestae praemium ignorantiae.
eod.
[CH1652:058]
IB. 63.
Qui cuncta dat, quamuis parum, dat plurimum,
Quia cuncta dat. nec dona respicit Deus,
Sed dona dantem. plura qui velit dare
Quam sit facultas, par sibi donum dedit:
(5) Et sic dedisse plus potest quam possidet.
30. Ian.
[CH1652:059]
CENT. 3. 93.
Sapientiam affectando dum parcis loqui,
Nimium silendo ne arguas dementiam.
Si stultus es, silentium sapientia est.
Nimium silere, si sapis, dementia est.
(5) Stultus sapientem ut saepe non sinit loqui,
Sapiens loquacem, non loquens, stultum facit,
Et huius ille fit reus dementiae.
eod.
[CH1652:060]
CENT. 3. 90.
Calumniâ impetitus es? tecum puta,
Vacesne culpâ: ni vacas, factum bene,
Vel, si vaces, nec inutilis correptio est:
Hanc applicato et hanc tibi. fel melleum,
(5) Et hostem apertum, arcanum amicum feceris.
eod.
[CH1652:061]
ONTWAECK
Hoe goed is God! hier ben ick noch,
Vrij van gekreun en van gekroch,
Als uyt een’ korte dood verrcsen.
Moght ick het uyt mijn’ sonden wesen
(5) Die staeghe dood mijns levens! Heer,
Kroont dese weldaed met wat meer:
Laet my mijn selven niet verslapen.
Dry daghen was dijn vriend ontslapen,
En stonck den vierden, als hy rees.
(10) Hoe is ’t met mijn bedorven vlees,
En met mijn’ vuijle ziel daer binnen?
Sy stincken beij voor alle Sinnen,
Iae voor dijn neus-gat, jae voor ’tmijn;
En, Heere, soo en kant niet zijn,
(15) Of dese niewe vonck van leven
Hebt ghij mij voorde hand gegeven.
Soo zijn myn’ ooghen beij niet toe;
Ghij doet dat ick’er een op doe:
Ick droom niet, want ick sie mijn’ droomen
(20) Mijn open oogh te voren komen,
En ick vertelse dij, o Heer,
En werpse voor dijn’ voeten neer
Als vuijle vodden van de leden
Die tegens dij ten stryde treden,
(25) Iae tegens mij, die beter weet
En steeds van Evas Appel eet.
Maer emmers, nu ghy mij siet geewen,
En hebt ghij niet soo luyd te schreewen,
Als, Lazare, komt uyt de Kist;
(30) Ick weet wat dat hij niet en wist,
Ick weet ghij zijt mij by gekomen,
En grijpe selfs niet naer de zoomen
Van dijn door-en-door-heiligh kleed:
Mij heelt, dat ick geloov en weet,
(35) Hoe Ghij, gezeghen door de wolcken
Ter saligheid van alle volcken,
Voor alle volcken van dijn’ Kerck
Getreden zijt in ’tbloedigh werck,
En hebt de wyn-pers self getreden;
(40) Met wonderwercken en met reden
De Kieckens van dijn’ eighen’ renn
Vergadert, daer ick een af ben:
Ghij hebt van dijn’ verdoolde schaepen
De Cudde t’samen komen raepen,
(45) En van die Schaepen ben ick een;
Dat weet ick uyt dijn’ eighen’ re’en.
Dat weten kond ick niet bereicken,
Hadt ghij de hand niet willen reicken,
Om mij te slepen uyt den nacht
(50) Van myn’ onkunde sonder macht.
Hebt medelyden met den Weter,
En, dien ghij wel deedt, doet hem beter:
Gedooght niet dat in wetenschap
Mijn wanckelend Geloove slapp’.
(55) ’Twas een mirakel my te scheppen,
En, dat sich dese leden reppen,
En dese ziel met haer bedrijf,
Is meer mirakels dan mijn lijf:
Maer ’tschepsel over eind te houwen,
(60) Is minder niet als ’teerste bouwen,
En, schiept ghij mij niet alle daegh,
’Tgebouw laegh duysend mael om laegh.
Schept en herschept verstand en reden,
Soo dat sij, meesters deser leden,
(65) Haer weten buygen naerde wet
Die ghij den weter hebt gesett:
Soo sal dat wettelicke weten
Gehoorsaemheid en Liefde heeten,
En strecken tot des weters nut;
(70) Soo sal de roede zyn geschutt,
De dobb’le roede dijner slagen
Die ghij den knecht dreight te doen draegen
Die ’s Meesters wil weet en verstaet
En willens wetens tegen staet.
[CH1652:062]
GOUDEN MAEL-STOCK DOOR HARE HOOCHT.
AEN D. SEGHERS GEGEVEN
Waer is beleeftheid toe gekomen!
Voor moeijte meesterlick genomen,
Voor konst die geen’ gelijck en kent,
Verschijnt een stock tot een present.
(5) ’Tis waer, de deughd verdient geen’ slagen:
Maer sttlcke slagen zijn te dragen.
’Ten is geen slagh van allen dagh;
Hoe swaerder stock, hoe lichter slagh.
15. Feb.
[CH1652:063]
NOCH
Siet toe, de dood sitt op den stock:
En, pronckt sij met een’ gouden rock,
Het zijn onsterflicke laurieren
Die haer gedaente meest vercieren.
(5) ’Tis Seghers doods hoofd inder daed.
Soo sal ’t sijn wesen, vroegh of laet.
In onverwelckelicke Croonen
Sal syn’ gedachte by ons woonen.
De Blommen die hij tleven gaf
(10) En lang geplantt heeft om syn graf,
Die sullen hem het leven geven
En doen syn sterfdagh overleven,
En syner wercken Sonneschijn
Sal middagh op den avond zijn.
eod.
[CH1652:064]
OP EEN SOTT GEBOUW
Veel marmers en veel gouds verciert uw mall getimmer,
Dat buijten wildsangh is, en binnen wercks noch slimmer.
Ghij mooght wel seggen in een’ Aessem en een’ toon,
Uw Huijs is kostelick en uijt der maten schoon.
24. Feb.
[CH1652:065]
SUR MON ESPINETTE
Le monde est plein d’espines, et de roses si peu,
Que de necessité j’aij faict tout ce que j ’aij peu,
Pour adoucir le fiel de tant de fascherie
Sur ce bel Instrument que le Ciel nous enuie.
(5) Ne me reprochez pas de l’auoir trop cheri:
Si l’espine a blessé, l’Espinette a gueri.
24. Feb.
[CH1652:066]
Schoon dat ghij voor een Bloem in ’swerelds doolhof staet,
Bloem vande Vlaming-straet,
Met Bloemen dorst ick uw’ geboorte niet besteken.
Ghij haddt u moghen wreken,
(5) En seggen dan met recht,
T besteken is wat slecht.
Een bloem en houdt geen’ stand: men maghse smerghens plucken,
Des avonds valts’ aen stucken.
Dat voorspoock diend’ u niet.
(10) Het taxken dat ghij siet
Is van een eenigh soort, daer will ick met bedieden,
All ist uw’ jaren vlieden,
Dat staegh uw’ groene jeughd
Moet’ bloeijen als uw’ deughd,
(15) Soo dat noyt winter-haer ten einde deser eewe
Uw’ locken en besneewe.
Spreeckt nu het spytigh woord, en, soo ’tu goed dunckt, seght,
T besteken is wat slecht.
15. Mart.
[CH1652:067]
AD PATREM QUENDAM FILIO TURPITER OBSEQUENTEM
Vilius est, quod Filius est, cui tradis habenas,
Et quod huic parens desinis esse parens.
Quod si filius est, multo civilius esset
* * *
[CH1652:068]
AD INAUGURATIONEM VITAULIJ QUAE EXTAT TOM. I. MOMENT. P. 58.
Aut Lector, aut Spectator, en Vitaulij
Casus per omnes ducta inauguratio.
Ut prosit omen, augurem, ecce, nunc ago;
Voueoque et opto et auguror, per Patriae
(5) Casus, per omnes Belgij casus mei
Perstare Dij meum velint Vitaulium.
28. Octob.
[CH1652:069]
IN OBELISCUM VITAULIJ FULMINE PROSTRATUM
Saxea Pyramidum sileat miracula Memphis,
Inuidiâ coeli lignea digna fuit.
eod.
[CH1652:070]
IN SUBSTITUTAM ILLI SPECULAM
Tanti flamma nocens, tanti est Jouis ira; quod olim
Coeca Pharos, noua nunc et Pharos et specula est.
eod.
[CH1652:071]
IN EANDEM
Accipe quod seros nolis nescire nepotes,
Quattuor unum Obelon casu peperisse Obeliscos.
1. Nov.
[CH1652:072]
IN EFFIGIEM IOANNIS BURCKARDI WETZELIJ
Wetzelij, cuius cum tot virtutibus aeui
Quod superest fecit patria jure suum,
Cuius perpetuo mea se profitetur in aere
Belgica, perpetuo servat in aere caput.
(5) Quam, censes, pretiosa fuit praesentia, cuius,
Quando frui vivâ non datur, umbra placet?
13. Dec.
[CH1652:073]
IN VINDICIAS MARIS LIBERI THEOD.
GRASWINCKELIJ, VIRI MAXIMI
Quod Africano Poenus inuicto fuit,
Quod Grotio Seldenus inuictissimo,
Burgus fatetur esse Graswinckelio.
Si vapulare tertio cui vacat,
(5) Armatus adsta: pruriunt pugni truces
Pugili Batauo. Nemon’ est? nemo, hercule:
Latent Britannus et Ligur; nec lampada est
Qui traditam, triarijs fractis, petat:
Silentium Terrâ, silentium Mari
(10) Et Halcijonia fecimus. Tanti est duos
Bis impetitae veritatis vindices,
Fisci patronos patrij fortissimos,
Duos Batauos ore libero, duos
Mare liberum adstruxisse liberos mares.
23. Dec.
[CH1652:074]
FRONTISPICIUM LIBRI, IN QUEM MODULAMINA
OMNIUM MODORUM CONGESSI CLAVICIJMBALO
A ME ELABORATA
Haec Zulichemij, nec pudet, deliria,
Haec otiosi interpolata negotijs,
Vel vana, vel non vana, cogitatio est.
Vanam fatemur atque nullius rei,
(5) Si temporis momenta, si fluxas vices
Vitae intuemur; quasque non perdi minus
Nocuisset horas. Si tamen mortalium
Ubique rerum vanitatum vanitas
Blande increpatur, si fritillus et nuces
(10) Veniam merentur, est quod ignoscas Lyrae
Vane sonorae, et musicis delirijs,
Nisi exulare virgines Pindi Deas
Cum patre Phoebo jusseris, et carminum
Decus perenne, et quae Poesi proxima
(15) Muta est poesis, penicilli gloriam.
Oculis Apelles cantat, auribus Maro
Miscet colorum ficta lenocinia,
Et ipse Rhetor Tullius quod pictor est,
Blandisque sedat plebem aut ciet dolis,
(20) Idem suâ molitur et Flaccus Lijrâ.
Si post Marones, Tullios, Flaccos licet,
Si post Apellis penicillos barbiton
Raucasque fas est Zulichemij fides
Censoriae seueritati opponier,
(25) In gloria perquam impari par est labor,
Nugamur in delirijs et singuli
Et uniuersi quisquam certatim suis.
Veniamque fas est omnibus parem dari.
Meam mihimet posco, seu rhetor velis,
(30) Siue Citharoedus, siue pictor audiam,
Unâ poesin musicamque fidelia
Vel denigrari vel dealbari peto.
Nugae simillimae, pares inaniae,
Eadem farina est, furfures ipsissimi,
(35) Et (quid moramur?) ubique vana vanitas.
Iam parce denti, quisquis e Coelis Cato
Morum redisti censor implacabilis.
Aut fallor, aut hoc strenue peruicimus
Flacci, Marones, Tullij, Zulichemij
(40) Nec unicum nec maximum dici probe
Deliriorum de Lyra delirium.
26. Dec.
[CH1652:075]
Parum Latinus, nec parum delirus est,
Reique arator rusticae ignarus nimis,
Qui credit ortum de Lyra delirium.
27. Dec.
[CH1652:076]
CATELLA VENENO CASU SUMPTO INTEREMPTA
Delicium Dominae parvo non magna trimestri
Pasta siligineo pane Catello fui.
Ossiculis, ne sulphureae de fauce Mephites
Halarent, vetuit cura severa frui.
(5) Taeduit ingenuam duro bona fercula victu
Perdere, cui, micas esse, nec esse foret.
Iamque adeo vitae finem vix nata molestae
Et properae statui mortis obire diem.
Displicuit laqueus; nec, si placuisset, habebam
(10) Quadrupes officio quae foret apta, manum.
De gladio desperavi, nec, ut Arria Paetum,
Alloquio dominam sollicitare fuit.
Restabant scopuli caligantesque fenestrae;
Has quoque custodes inter adire vetor.
(15) Suspirata diu tandem Fortuna miserta est,
Et facilem casu fecit ad astra viam.
Astra loquor. quidni astra loquar? quo Sirius ardens
Ivit et informes, magna minorque, ferae,
Huc me proripui sumpto generosa veneno;
(20) Hic mico, et hoc merui sic pereundo decus.
Vos terrae quas deserui superate timorem
Prodigii incussit quem modo phasma novi:
Nempe quod insolito nuper fulgore comatum
Sidus ab ignaris visitur, hoc ego sum.
29. Dec.
[CH1652:077]
FUGA CLASSIS ANGLICANAE
Hactenus Harpyis inhonorâ classe Britannis,
Infesto monstris aequore praeda sumus:
Hactenus in socios foede saevitur inermes,
Instructasque suâ non nisi merce rates.
(5) Alternat fortuna vices: patientia laesa
Fit furor; exerto prosilit ungue Leo;
Prosilit insultans insultatoribus, armis
Arma, viris placuit opposuisse viros.
Copia pugnandi est. quid ais, pirata? fugari
(10) Trompius aut vinci num velit, arma probent.
En Rhodon, en saltus. age turba ferocula, sic vos
Prima viros faciunt classica semiviros?
Aurea praecepta est, argentea saepe secuta,
Tertia, quam rapias ferrea praeda venit.
(15) Provocat armatos armata Batavia fratres,
Nemo tui aut vestri Blakius ultor adest?
Conticuere omnes: cessatur strenue et illa,
Illa minax toto classis abacta freto est.
Ilicet, Andromedam saxo dissolvimus, ipsum
(20) Carcere Neptunum, compedibusque Thetin.
Claude librum, Seldene; usus communis aquarum est,
Factaque non vestro libera jura mari.
Quae vero, quae causa feros inopina latrones
Impulit infami pandere vela fugae?
(25) Fallimur, an sociis communia sacra professis
Committi serâ relligione pudet?
Fallimur, an mala prudentes vestigia terrent,
Et breve de longo crimine supplicium?
Quidquid id est, sapiunt, quos impia signa secutos
(30) Sive timor Batavum sive repressit amor.
30. Dec.