Boon Amintas 1722

Cornelis Boon: Amintas. 1722.

Uitgegeven door Alex van Egmond en Viola Goddijn
Redactie dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton01160
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[p. 1]

VERTOONERS.
SILVIA, eene jonge harderin.
AMINTAS, Minnaar DAFNE, Voetster NERINE, Vriendin		}	van Silvia.
TIRZIS DAMON	}	vrienden van Amintas.

Het tooneel is een bosch in Arkadië.

[p. 7]

AMINTAS.

HARDERSPEL.
________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

AMINTAS.
DE harde rots, en de ongevoelge stroom (ik zag ’t)
Antwoordde uit medely op myne droeve klacht.
De kruiden zuchtten. maer nooit zag ik mededoogen
(En kan ik dit geluk wel hopen voor myne oogen?)
(5) In die ontmenschte, in die bevalge, die ’k niet weet
Of ik met grooter recht of maegt, of ondier heet.
Doch immers heeft ze zich den naem van maegt ontnomen:
Ze erbarmt zich over my niet eens; daer ’k rotzen, stroomen,
En ’t kruit tot medely bewoog.

TIRZIS.
’t lam voed zich in
(10) Den beemt met blaên . de wolf met ’t lam weêr; doch de min,
Veel wreeder, voed zich met geen lam, met geene bladen,
[p. 8]
Maer tranen, schoon ze zich daer aen niet kan verzaden.

AMINTAS.
Ze is al tot walgens toe verzaedt van myn geween.
Nu dorst ze noch naer myn rampzalig bloet alleen.
(15) Zy, en de ontmenschte, die zo lang my heeft verworpen,
Zal eindelyk myn bloet ook met hare oogen slorpen.

TIRZIS.
Geef toch zo niet den moet verloren. houd u kloek.
Verlaet, verlaet slechs de ongevoelige, en doorzoek
Deez’ streek. wat zult ge alom niet vinden harderinnen,
(20) Die gy door uwe deugt zult dwingen u te minnen!

AMINTAS.
Kan ’k andren vinden, daer ik niet my zelven vind?
’k Heb door de min my zelf verloren, waerde vrint.

TIRZIS.
Gy wanhoopt al te vroeg van haer oit te bekomen.
De lange tyt leerde aen de menschen tygren toomen
(25) Te wringen in den muil, en woeste leewen aen
Den wagen goedes moets in den gareele slaen.

AMINTAS.
Kan ik wel, die alleen stel, levens wars, behagen
In sterven, uitstel van een langen tyt verdragen?

TIRZIS.
Niet lang zal ’t uitstel zyn. gy kent noch in den gront
(30) Geen’ vrou, noch haren aert. in eene korte stont
Vergramt ze zich; maer laet in korte stont zich weder
Te vreden stellen. noch veel meer, dan eene veder,
Of ’t niewgeschoten lot van eenen hoogen boom,
Of eene buigzame air, of een bedaerde stroom,
(35) Of ’t lichte kaf zich laet door eenen wint bewegen,
Is eene vrou tot de beweginge genegen.
Maer geef wat nader my toch kennis van uw’ min.
Gy spraekt daer nimmer met my anders van, als in
Het wilt. en duld het hart, dat wy elkandren dragen
(40) Zo teder, en de vlyt, dien we onvermoeit by dagen
En nachten hebben steeds beide even vuriglyk
Gelegt te kosten aen de zang- en speelmuzyk,
[p. 9]
Dat ik onkundig blyf zo lang in eenge zaken,
Die mynen boezemvrient, Amintas, kunnen raken?

AMINTAS.
(45) Geensins . hoor, Tirzis, hoor myn dootlyk harte wee,
Het geen geen’ harders; maer wel boschen, bergen, vee,
En beken weten. want, myn vrient, dewyl ik heden
Zo na aen ’t sterven ben, is het niet meer dan reden,
Dat ik late iemant na, die make al de aerd bekent
(50) De elendige oirzaek van myn doot, en die ontrent
De plaetze, waer myn kout gebeent zal rust bekomen
Snyde op de schors van een’ der gaefste beukenboomen,
Op dat die wreede in het voorbygaen, koel’ haer moet
Somtyts daer mede, en het met haren trotzen voet
(55) Verschoppe telkens, daer het haer legge in den wege,
En zegge by zich zelf: dit, dit is myne zege.
Wat vreugde zal haer niet zyn, wanneer ze zie,
Dat alle inheemsche en alle uitheemsche harders, die
Bezoeken nu en dan deze aengename streken,
(60) Van hare droevige verwinning zullen spreken!
En mogelyk (helaes! ik hoop te veel) zal zy
Ten eengen tyde uit een ontydig medely
My, doot, beschreien, daer ze, levend, my deed sterven,
En zeggen uit den gront der ziele meenigwerven:
(65) Waer’ hy nu hier! waer’ hy de myne! luister dan

TIRZIS.
Vervolg. ik hoor vast zo aendachtig, als ik kan.

AMINTAS.
Ik, noch zo jong, dat ik naew met myn hant kon komen
By vruchten, zwellende aen ’t nêerhangend lot der boomen
Kreeg daeglyx omgang by het zoetste nimfje, dat
(70) Den wint door ’t blonde hair oit laten spelen had,
De dochter van Cidippe en van Montaen, ik spreke
Van Silvia, de liefde en wellust dezer streke,
Den roem der boschen, en ’t vermaek van yders hart;
Zo ver ’t Arkadische geboomt de wolken tart.
[p. 10]
(75) Wy hielden eenen wyl elkandren alle dagen
Gezelschap zo getrou, dat noit op berg of hagen
Heeft vergezelschapt, of verzellen zal een paer
Getrouwe tortels zo getrouwelyk elkaêr.
Onz’ woonstêen waren dicht by een; maer dichter waren
(80) Onz’ beider harten. het getal van onze jaren
Quam wel; maer beter de gedachten, over een.
Ook was de wellust en de vangst der jacht gemeen.
’k Lei noit, als aen haer zy, den visch of vogel lagen
Met net of strik. geen hart of dasch zag me oit hen jagen,
(85) Als aen haer zyde. maer ik ben, en ’k weet niet hoe,
Wel haest my zelf ontrooft, terwyl ’k my daeglyx moê
Gemaekt hadde in den roof der harten en der daschen.
Nu was, en ’k weet niet uit wat wortel, stil gewaschen
In myne borst, gelyk een kruit, dat in de lent
(90) Allengs opkomt van zelf, een drift, my onbekent,
Die zonder ruste my naer Silvia deed haken.
En nimmer was het my gelukt haer te genaken,
Of ’k dronk uit haer gezicht een wedergâloos zoet,
Maer dat een nasmaek had, veel bitterer, dan roet.
(95) Ik zuchtte, en wist geen rêen. ’k was minnaer, en ik kende
De min niet eens, die ’k niet als al te wel in ’t ende
Heb leeren kennen. en hoor op was wys.

TIRZIS.
Wel aen.
’k Blaek van verlangen om uit u dat te verstaen.

AMINTAS.
In ’t breede lommer van een beukeboom ontweken
(100) Eens naewlyx Silvia, en ik, en Fillis ’t steken
Van ’t gloênde zonlicht, of een by, die daer vol vlyt
Quam honing zuigen uit de bloemen toen ter tyt,
Vloog strax op Fillis wang, zo schoon, dat geene rozen,
Schoon pas gedrongen door den knop, oit schoonder blozen:
(105) Stak daer haer angel in, door zyne verf mischien
[p. 11]
Misleidt, die haer dien voor een roos had aen doen zien:
En zoog dat bloet, in plaets van honing, uit die wonde.
Waer uit een blawe bult ter zyde aen haren monde
Zich ophief, en der maegt verwekte zulk een wee,
(110) Dat het haer opentlyk daer over klagen dêe.
Zwyg Fillis, sprak mijn schoone, en toon u kloek van harte.
Houd op van karmen . geen gevaer zit in deez’ smarte.
’k Zal in een oogenblik de pyn dier kleene wond
Door myn bezweringen ophouden doen terstont.
(115) Dit groot geheim heeft my, na ’k lang haer had gebeden,
De wyze Arezië geleert een wyl geleden,
En had myn horen van sneewit yvoir, zo schoon
Met gout beslagen, voor deez’ zoete kunst ten loon.
Dit zeggend’, voegde zy aen de gequetste wangen
(120) Haer’ lieve lippen, en ’k weet niet wat tooverzangen
Begon ze op ’t aengenaemst te momplen, en de pyn
Hield op van stonden aen (wat vremder medicyn!)
Of door de kracht der rêen, gebruikt in het belezen:
Of door de kracht haers monts, die alles kan genezen,
(125) Wat hy genaek, dat ik zou denken . ik, die geen
Begeerte had gevoelt tot noch toe, als alleen
Naer ’t hemelsch licht van haer’ schoone oogen, en haer woorden,
Wier zoete klanken my steeds vry noch meer bekoorden
Dan ’t ruischen van een beek, die, nêer geschoten uit
(130) ’t Gebergte, haren vaert breekt met een zoet geluit
In kleene keitjes; of ’t gezwoeg der westewinden,
Zich moede streelende in het jeugdig loof der linden,
Gevoelde een niewen lust in ’t hart ter dezer stont
Om te doen naderen aen haren mynen mont.
(135) My quam (zie hoe de min kan scherpen onze zinnen)
In ’t einde een zoete list, ik weet niet hoe, te binnen,
Die my verzekerde myn wensch . my veinzend mê
Gestoken aen den lip, begon ik zo van wee
Te karmen, dat ik ook scheen met myn pynlyk wezen
[p. 12]
(140) Af te eischen Silvia dit middel van genezen,
’t Geen ik niet eischte met de tong, maer met het hart.
De onnoosle maegt, geraekt van myn geveinsde smart,
Bood uit zich zelf zich aen, om deze valsche wonde
My te benemen. en, met haren schoonen monde
(145) Myn mont vol teedre gunst genakend’, maekte zy
Myn ware wond met dit eenvoudig medely
Vry doodelyker en vry dieper. nimmer halen
De noeste byen uit de bloemen onder ’t dwalen
By ’t schoonste lentewêer een zoeter honing, dan
(150) Ik toen kon halen uit de versche rozen van
Haer wang. Terwyl dit zoet, waer heimlyk gif zich mede
Gemengt had, trok naer ’t hart, en daer nam zyne stede,
Hadde ik zulk een vermaek daer in, dat ik, de pyn
Dier bete veinzende niet over noch te zyn,
(155) Wêer deerlyk karmde; des die schoone om myn genezing
Op niew ten tweedemael hervatte die belezing.
Van dien tyt af nam nu allengs dat dootlyk vuer
Zo hevig toe van dag tot dag van uer tot uer,
Dat ik ’t niet langer in myn boezem kon versteken,
(160) Maer werd gedwongen het daer uit te laten breken.
En hoor, op welk een’ wyze. een ruimen wyl gelêen,
Wanneer wy, harders en hardrinnen ondereen,
Eens nederzittende op het vlakke velt aen paren
In ’t rond, met eenigen der speeltjes bezig waren,
(165) Waer in elk zyn geheim den naesten buerman stil
In ’t oor byt, zeide ik haer: ik brande om uwent wil,
O Silvia, en, zo ik langer u moet derven,
Zal ik gewis in ’t korte uit teedre liefde sterven.
Op welke reden zy het kuisch gezicht eerlang
(170) Ter aerde nedersloeg, en op den schoonen wang
Eene onverwachte blos ontstond. geen duister teeken
Van toorne en schaemte. en ’k kreeg geen antwoort op myn spreken,
Als een stilzwygen, een ontroert stilzwygen, waer
Ik ’t scharpste dreigement uit zien kon zonneklaer.
[p. 13]
(175) Ze rees van myne zyde, en wilde voor hare oogen
My nergens oit of oit na dezen tyt gedoogen.
De naekte maier heeft driewerf de sikkel met
Het zweetend lyf al in de zwangere air gezet:
Driewerf de winter ’t bosch al afgeschudt zyn bladen,
(180) En dicht met gryze sneew bespuwt de kromme paden
Van Erimant, sins ik stelde alle midlen haer
Ten zoen, behalven slechs myn doot, te werke, maer
Vergeefs: alleen is my noch over dan gebleven
Om haer te paien, dat ik my brenge om het leven.
(185) Ik zal kloekmoediglyk ook met myne eige hant
Een jachtschicht dringen iu ’t elendig ingewant,
Indien ik weten moge, of zy om myn verscheien
Zal vreugd bedryven, of de minste tranen schreien.
Maer wete ik, welk van tween my best te wenschen zy?
(190) Haer vreugde, of haren rou. ’k beken, het medely,
En het gevoel van de ongevoelge harderinne
Waer’ wel een grooter loon van myn getrouwe minne,
En een veel waerdiger vergelding eindlyk voor
Myn doot . maer past het my, dat ik iet wensch, waer door
(195) Benevelt worden kan de glans dier hemelsche oogen,
Of zulk een hart gequelt?

TIRZIS.
Zou ’t dan in het vermogen
Van eene maegt zyn aen te hooren deze reen,
En niet in wedermin te blaken? immers neen.

AMINTAS.
In haer vermogen is ’t. ze tracht zo myne zuchten,
(200) Gelyk een slang het vaers, dat haer bezweert, te ontvluchten.

TIRZIS.
Geef noch de hoop niet op, want heimelyk zegt my
Myn hart, dat dezen dag noch door myn toedoen zy
U spreken zal.

[p. 14]
AMINTAS.
Gy zult op haer dat niet vermogen.
Of, zo ge al haer beweegt om eens my in hare oogen
(205) Te dulden, wat zal ik met deze gunst toch in
Myn liefde vorderen? zy haet, zy vloekt de min.
Zy heeft aen Cintia haer kuischheit opgedragen,
En schept alleen vermaek in ’t schichtig wilt te jagen.

TWEEDE TOONEEL.

DAFNE. AMINTAS. TIRZIS.

DAFNE.
’k BEn eindelyk geperst te komen voor den dag.
(210) ’k School in dien hollen boom, zo dra ’k u beiden zag
Hier in gesprek. ’k heb daer het oor aen uwe smarte
Geleent; maer ik beklage u warelyk van harte.
Gy zyt te blôo. gy zelf zyt oirzaek van uw pyn,
En zult, zo lang gehoudt dien voet, elendig zyn.

AMINTAS.
(215) Is ’t dan een misdaet, dat ik vrees haer te mishagen?
Ben ik niet schuldig zulk eene eerbiet haer te dragen?
Daer ’t bosch uit achting op haer komst juicht met zyn blaên:
De beer zich nederbuigt: de beek blyft roerloos staen:
De roos van wellust bloost: de vogels uit de boomen
(220) Haer lof uitschateren langs bergen, dalen, stroomen.

DAFNE.
Geloofme, Amint, gy zyt door die eerbiedigheit
Van ’t rechte spoor gedwaelt, en jammerlyk misleidt
Op ’t pat der liefde. kom, ik zal u noch eens leeren,
Hoe thans een minnaer met de nimfen moet verkeeren;
(225) Indien ge my belooft, dat gy ter geener stont
Zult anderen dees tael verhalen uit myn’mont.
Schoon ik tot jaren zy, en des moog’beter spreken,
[p. 15]
Dan jonge meisjes, ’k zou nochtans my zelve steken
In eenen grooten haet van ’t harderinnedom,
(230) Waer by ik wierd’ verdacht, en liepe in ’t oog hier om

AMINTAS.
Begin maer . gy behoeft in ’t minste niet te schromen.
Dat oit een woort daer van uit onzen mont zal komen.

DAFNE.
Thans leef men anders als eertyts op ’t lant. voortaen
Moet me in het minnen des een andren weg inslaen.
(235) Sins harders werden nu en dan van stedelingen
Bezocht, of uit zich zelfs gedurig stêwaert gingen,
Heeft men met dat, waer door me een schoone maegt voorheen
Behaegde, gansch mishaegt. dat is ’t ontzag alleen.
Een minnaer, die zyn wit zal treffen, moet vervelen,
(240) Moet durven, eischen, moet verzoeken, heimlyk stelen.
Ja zelf, dat meer is, zo dit alles noch niet geld,
Is heden niet verbôon te rooven met gewelt.
Gy kent geen vrou te recht. lyd , dat ik die afmale.
Zy vlied, en wil, dat men haer vliedende achterhale.
(245) Zy weigert, en dat niet eens te achten is haer zin.
Zy worstelt, en wil, dat men worstlend’ haer verwin’.
Zie Silvia zelf zo versteent niet aen van harte,
Gelyk haer wezen veinst, ze is trots op uwe smarte,
Als ik noch gisteren zo klaer, gelyk den dag,
(250) Tot myn verwondering daer eenen blyk van zag.

AMINTAS.
Wat zegt ge, Dafne? laes! indien ge noch myn leven
Bemint, wil voor het minst my kennis daer van geven.

DAFNE.
In ’t ruime velt ontrent de stat vond ik haer laet
’s Namiddags op dat kleen eilantje, waer op staet
(255) Dat helder water, glat en effen toen, want lover
Noch kruit bewoog zich. hier hong ze op haer’ knieen over,

[p. 16]
En scheen zich daer in aen te zien met ongemeen
Genoegen telkens, en den stommen stroom met een
In eene stomme tael beleefdt om raet te vragen,
(260) Op welke wys zy ’t hair moest op het voorhooft dragen:
Op ’t hair het hulsel: en daer op de bloemen wêer,
Die ze in haer schoot verborg. nu nam ze keer op keer
Dan de liguster, dan de roos, dan beiden tevens,
En hield die nevens haer besneewden hals, die nevens
(265) Haer gloênden wang; maer vond de schoonste verven by
Zich zelve, en over zulk eene overwinning bly,
Liet zy haer’ lippen van een zedig lachje rekken.
Het geen dit innerlyk verwyt klaer scheen te ontdekken:
Ziet ’k win het van u bei ’k drage ook tot myn sieraet
(270) U niet. geensins. maer tot uwe eige schande en smaet.
Op dat te beter zoude aen al de weerelt blyken,
Hoe ver gy beiden moet voor my in verve wyken.
Terwyl ze dus zich sierde en vleide, sloeg ze haer’
Schoone oogen by geval eens op, en werd gewaer,
(275) Dat op haer doen was acht geslagen. des ze ontstelde,
En, strax opspringende, al de bloemen op den velde
Liet schaemroot vallen uit haer’schoot. en hoe ze my
Om haer root worden vast meer lachen zag, hoe zy
Om ’t lachen rooder wierd. en wyl de blonde hairen
(280) Aen de een’ zy net gekemt en opgebonden waren,
Aen de andre langs den nek los hongen, sloeg ze naer
’t Raetgevend water noch wel twee of driemael haer
Gezicht steels wys uit vrees, dat ik dit merken zoude,
Op dat ze zich noch eens dus onvoltoidt beschoude.
(285) Wat vreugde was het haer, wanneer ze haer gelaet
Ruim zo bevallig, ruim zo schoon vond in deez’ staet!
Dit zag ik, en ik zweeg. kunt gy dit noemen teeknen
Van ongevoeligheit? zeg, hoe gy die zoudt reeknen.

AMINTAS.
’k Sta van verwondringe, als geslagen voor het hooft.
(290) Wie, wie hadde immer dit van Silvia gelooft?
Ik twyfel, of ik droome, of waek’. zyn dit die zinnen,
[p. 17]
Altyt zo koel, zo ongevoelig van het minnen?

TIRZIS.
Verwacht niet anders oit van eene maegt, zo têer
Bemindt, hoe trots ze schyne, en u den nek toekeer.
(295) Maer, Dafne, zoudt ge op haer nu niet zo veel vermogen,
Dat zy het byzyn van Amintas zou gedoogen?

DAFNE.
Dat wete ik niet . en noch wel dezen dag mischien.
Kom na een hallef uer hier weêr. ik ga eens zien,
Wat myne tuschenspraek by haer, die my zeer zelden.
(300) Noch iet geweigert heeft, in dit geval zal gelden
Wacht van my hier terstont bescheit . verlicht de smart
Uws vrients vast met uw troost, en spreek hem moet in ’t hart.

DERDE TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

TIRZIS.
WAt dunkt u? zyt ge niet wat beter nu te vreden?

AMINTAS.
Helaes!

TIRZIS.
Hoe! twyfelt gy dan noch aen Dafnes reden?

AMINTAS.
(305) Met recht. ik ken te wel al hare afkeerigheit.
Uit medelyden heeft my Dafne wat gevleit.
’k Zal eer gelooven, dat de snelle visch de boomen
Bewonen zal, en het langlevend hart de stroomen;
Eer ik gelooven zal of kan, dat immer in
(310) Dat ongevoelig hart gevoel zy van de min.

TIRZIS.
Zal u noch langer dan wanhoop ringelooren?
En gy niets achten, wat u gunstig kom’ te voren?

[p. 18]
Indien nu Dafne zeg, dat ze u te woord’ zal staen,
Zult ge ook ’t verdenken, en noch daer op af niet gaen?

AMINTAS.
(305) Hoe wete ik dat?

TIRZIS.
Gy zoudt my waerlyk moeilyk maken.
Laet ons des liever die vergeefsche reden staken.
Men helpt u en met raet en daet, zo veel men kan:
En echter heeft men daer byna noch ondank van.
Ik ga myns wegs. gy moogt den raet u zelven geven.

AMINTAS.
(310) En ik ga schreien tot het einde van myn leven.

EINDE. VAN. HET. EERSTE. BEDRYF.

[p. 19]

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

SILVIA. DAFNE.

EEne andre proeve de vermaken van de min,
Zo iemant eenige vermaken vind’daer in.
My lust dit leven. en ik scheppe alleen behagen
In ’t zorgen voor den boog met pylen, en in ’t jagen
(325) Van het angstvallig wilt langs bosch, langs berg, langs dal;
En ik heb nimmer vrees, dat vreugd me ontbreken zal.

DAFNE.
Dwaes leven! dwaze vreugde! indien gy oit vermaken
Der liefde hadt geproeft, zoud u dit zo niet smaken.
Zo hield de gouteew ook het water uit den stroom
(330) Voor zoeten drank, voor spys den ekel van den boom:
Maer, sins de druif en ’t koorne is in gebruik gekomen,
Heeft men voor spys en drank der beesten zulx genomen.
Zo ge eens het duizendste gedeelte hadt gesmaekt
Der weelde, die een hart, zo dra ’t in wêermin blaekt,
(335) Geniet, haest zou men uit uw’ mont deez’ zuchten hooren:
De tyt, dien me aen geen’ min te kost legt, is verloren.
Verloope iaren! ach! wat hebbe ik mengen nacht,
Wat mengen dag alleen niet vruchtloos doorgebracht!
Daer ’k hen kon hebben in dat zoetst vermaek, in ’t minnen,
(340) Gesleten. ’t is noch tyt. verander noch van zinnen,
Want niet helpt het berou hier na.
[p. 20]

SILVIA.
Wanneer ge my
Hoort zuchten van berou, en uitslaen tael, die gy
Verziert naer uwen zin, zult gy haest zien de vlieten
Wêerkeeren tot den bron, waer uit ze nêerwaert schieten:
(345) Den winthont vluchten met een ingetrokken staert
Voor den bevreesden haes: den havik zyn vervaert
Van ’t weerloos duifje: ’t lam zich wreken van de wolven:
Den dolfyn minnen het gebergt: den beer de golven.

DAFNE.
Ik ken de afkeerigheit der jeugt. in mynen tyt
(350) Was ik van leven en van wezen, als gy zyt.
Zo root van mont, zo blont van hair. op myne wangen
Zag me ook in ’t midden van het sneew de rozen hangen.
Ik had geen grooter lust (een lust van dwazen) dan
In op te zoeken spoor en legersteden van
(355) Het wilt: den lymstang te bestryken: listig netten
Te spannen: en den schicht op eenen steen te wetten.
Indien ik toen my zag van eenen harder têer
Belonken, sloeg ik boersch vol schaemt myne oogen nêer.
En de bevalligheit viel my een last te dragen.
(360) ’t Mishaegde my, dat ik een minnaer kon behagen.
Als of het my een schande en een verachting waer
Geweest gezien, bemint, begeert te worden. maer
Wat doet de tyt! wat kan een minnaer met verplichten,
Met dienen, smeeken, met aenhouden niet verrichten!
(365) Ik werd verwonnen (ik beken ’t) na langen tyt.
En de verwinnaer had geen’ wapens in dien stryt,
Als ootmoet, en gedult, een zuchtje, een lonkje, een klachtje,

[p. 34]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

TIRZIS. DAMON.

[p. 46]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

SILVIA. DAFNE. NERINE.

[p. 59]

VYFDE. BEDRYF.

EERSTE. TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

AMINTAS.
ACh! Tirzis, laet me los. ik kan niet meer. ’k moet weder
Wat rusten. leg me aen dit kleen heuveltje wat neder.

TIRZIS.
Wel aen.

AMINTAS.
Helaes!

TIRZIS.
Het gaet al wel. ’k had niet gedacht,
Dat gy zo ver dees reis het hebben zoudt gebracht.
Gy zult zo doende allengs noch wel te huize komen.
Hoe staet het met de pyne? is die wat afgenomen?

AMINTAS.
Zou die afnemen, daer ik leve, en haer dat wreet
Gedierte met hun tant zo van elkandren reet?

TIRZIS.
Wat moogt ge in dezen staet zo pynigen uw zinnen,
Met deze zwaren slag te brengen u te binnen.
Ik spreke van de pyn, die onderweeg het dal
Strax heeft veroirzaekt die afgryselyke val.

AMINTAS.
Laes! die is immers, schoon zy alle myne leden
Gerabraekt heb, veel te gering, om daer eens heden
Aen te gedenken. ach! myn vrient, die andre, vry
Gevoeliger, beneemt deez’ door haer groote my.

[p. 60]
TIRZIS.
’k Beken, deez’ slag is groot. maer door dit maetloos treuren
Verzwaert gy dien noch meer. ’k zou my veel eer opbeuren.

AMINTAS.
Zo ongevoelig spraekt ge niet van myne smart,
Zo hare liefde u oit gegaen hadde aen het hart.
Is ’t my niet pyns genoeg, dat andermael het leven
Door ’t wreede nootlot my van daeg is wêer gegeven?
Misgunt ge my dan noch, da ik door druk het laet,
Dewyl geen andren wel ter doot my open staet?
Eerst, toen ’k het stael al had ten boezem ingekregen,
Uit loutre wanhoop, hield my wreede Dafne tegen.
En nu, nu Silvia legt van het licht ontbloot:
Nu alles midlerlwyl my aenraed tot de doot:
Nu ’k op de rots me al had gestort van boven neder,
Laes! levert my ’t geval in uwe handen weder.
Ik leve noch in spyt van deze stoute daet.
Wanneer zal ik het einde eens zien van ’s hemels haet?

TIRZIS.
Wat weet ge, waerde Amint, uit welk een inzicht ’t leven
De wyze hemel u deez’ reis heb’ wêergegeven.
Gansch onbegrypelyk is zyn voorzienigheit.
Door duizent middelen bewerkt vaek zyn beleit
Ons heil. ja hoe hy vaek ons meer schyn’ te onderdrukken,
Hoe eer hy ons verhef ten toppunt der gelukken.

AMINTAS.
Op wat geluk of my voortaen te hopen sta,
Nu ik al myn geluk verlieze in Silvia.
’k Had noch, hoe hooploos ’t met myn min stond’ rêen tot hopen
Zo lang zy leefde; doch nu ’t zo is afgeloopen
Met haer...

[p. 61]
TIRZIS.
’k Zie Damon gins, op ons staroogend’, staen.
Wat* of dit zeggen wil? daer komt hy op ons aen.

TWEEDE. TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS. DAMON.

DAMON.
MAg ik myn oogen dan geloof in ’t einde geven?
Wat zie ik? kan het zyn! Amint, zyt gy in ’t leven?

AMINTAS.
Ik weet niet of ik dit we leven heten kan.
Verscheelt een leven, ons in rou begravend, van
De doot wel iet? geensins.

DAMON.
’k Durf noch my niet gelooven.
Hebbe ik u op de rots niet strax u zien van boven
Zo rukelooselyk nêersmyten in het dal,
Toen ’t einde uws gordels me in de hant bleef in den val?
O ja. laes! drome, of wake ik thans? en heeft beneden
U niet de ruwe steen gemorzelt al de leden?
Wat God heeft u behoedt in dezen hoogen noot?
Wat kruit, wat tooverkunst herstelde u van de doot?

TIRZIS.
Ik zal ’t u zeggen: hem verveelde dit lang spreken.
De doot van Silvia was nu Amint gebleken:
Des hy so snel, gelyk de schicht uit eenen boog,
Om dergelyk een doot te zoeken ’t bosch in vloog.
’k Liep hem wel na, om toch ten beste hem te raden?
Maer haest verloor het oog hem langs de kommepaden.
’k Sloeg al de weerelt naer hem vragende, overal
[p. 62]
Maer vrugteloos hem gâ langs bosch, langs berg, langs dal:
Tot ik naer ’t hol, dat aen den voet der rots beneven
Dat dal uitkomt, ’t hol van Elpyn my had begeven;
Waer ik staet maekte hem te vinden in het end.
Maer ’k vond wel dicht het toe, en daer geen mensch ontrent.
’k Hoorde evenwel, terwyl ’k niet wetend, wat ik langer;
Zou van hem denken, ging van duizent vreezen zwanger,
Ten laetste niet ver van my af een nare stem
Van iemant, naer het scheen te deerlyk in de klem.
Ik, volgende ’t geluit, sloeg om myn hulp te mogen
Dien hulpeloozan biên vast heen en wêer myne oogen.
Strax werd ik iemant, my noch onbekent, gewaer,
Die zich te redden zocht met jammerlyk misbaer
Uit eenen grooten bos met ruigte, doorn en ander
Wilt boomgewas, wel dicht geweven door elkander,
Uitstekend onder aen de rotze wyt en zyt.
Ik schoot wel daer op toe met ongemeenen vlyt;
Doch, eer ik by hem quam, zag ik al uit de takken
Het deerlyk lichaem door zyne eige zwaerte zakken,
En vallen, dat het plofte, in al den ruwen steen,
Die overhoop lag op den gront. waer door het scheen,
Voor doot te leggen, door dit plots ter nederstorten
Een weinig slechs bedwelmt, gelyk my bleek in ’t korten.
Wat nader komend’, kende ik maer te wel Amint.
Denk, met wat tranen ik omhelsde mynen vrint.
’k Verbeelde in ’t eerste my, dat hy had den geest gegeven;
Doch ’k hoorde allengs zyn aêm, en zag hem wêer herleven.

DAMON.
Ik sta hier van verzet. doch heeft hy zich niet zwaer
Bezeert? hoe is hem opgebroken dit gevaer?

[p. 63]
TIRZIS.
Zyn rechte zyde is wat beschadigt op de steenen:
En dit beneemt hem het gebruik van zyne beenen,
Gelyk ge ziet! hy is daer evenwel van daen
Te voet gekomen tot hier toe. ’t zal noch wel gaen.
Ik zoek allengsjes hem zyn hut te doen bekomen,
En zorg te dragen, dat de pyn hem werd’ benomen
Ik hebbe langs den weg gedurig omgezien
Naer deez’ of genen vrient, die des daer zoude ontbiên
Alfezibëus, door eene oefening van jaren
Diep in de kennis van der kruiden kracht ervaren,
Maer niemant zag ik noch. om onze vrientschap ga,
Ga gy, o Damon, naer dien gryzert toe, zo dra
Het mooglyk zy, en verg hem om toch zonder toeven
Te hulp te komen met zyn raet Amint, dien droeven.
Hy vind’ hem in zyn hut. die zal hy al betrêen,
Eer gy hem spreekt, indien ’t zo voortga. ga, ga heen.

DAMON.
Alfibëus hoeft gy om hem te genezen
Thans niet te zoeken. neen. gy kunt verzekert wezen,
Dat ik met myn rêen zal rechten vry meer uit,
Dan deze harder, hoe ervaren, met zyn kruit.

TIRZIS.
Wat zegt ge?

DAMON.
Silvia is geensins op het leven.

TIRZIS.
Kan ’t zyn! wil ons daer van wat neder kennis geven.

AMINTAS.
Vergeefs vleit Damon my met deze valsche maer.
Wel anders werd ik uyt Nerynes mont gewaer,
Toen die ons zo ontstelt verhaelde, met wat woede
Die wolf haer’ lêen verscheurde, en baedde in haren bloede.

DAMON.
By Pan, zy leeft. ja ’k zag en sprak haer zelf. maer dat
[p. 64]
Is het noch niet, het geen ik u te zeggen had.
Wie hadde ’t oit gedacht? myn waerde Amint, zo teeder
Als gy haer immer hebt bemint, bemint ze u weder.

AMINTAS.
Helaes! hoelicht gelooft een minnaer iet, het geen
Zyn hoop kan voeden! maer waer blyken me uwe rêen?

DAMON.
Na ik u zag zich zelf ten berge voor myne oogen
Afsmyten, gong ik, vol van teeder mededoogen,
Dien af naer ’t bosch, op dat ik mededeelde aen al
De goede vrienden en vriendinnen uwen val.
Terwyl ik vast het stuk des gordels, my gebleven
In handen, toen gy u ter rotze af had gegeven,
Bezag steeds langs den weg met dootlyk hartewee,
Ontmoette by geval my Amaril, waer mê
My yder daeglyx quelt. zy, ziende myne wangen
Zo nat beschreit, vroeg my, wat zo my ’t hart kon prangen.
Ik zei het haer terstont. zy, hoorend, dat uw doot
Alleen uit Silviaes gewaendt omkomen sproot,
Nam geen gering deel in myn wêergâlooze pyne;
Om dat ze Silvia met Dafne, en met Neryne,
Naer zy my zei, had zien, ene oogenblik gelêen,
’t Bosch ingaen, noch gezont en wel te pas, naer ’t scheen.
Ik, twyfelende, of haer gezicht hier niet in dwaelde
Uit alle omstandighêen, die my Amint verhaelde,
Vloog snel ’t bosch in, en vond haer allen hier omtent,
Naer ’k gis. strax maekte ik haer uw droeve doot bekent.
Waer op zo Silvia uit loutren schrik van verven
Verschoot, dat geen viool zo lieflyk kan besterven:
De tranen gudsden zo langs hare wangen neer,
Als ’t sneew langs Ermiant in ’t zoelste lentewêer.
[p. 65]
In* ’t eind begon zy uit het diepste van haer harte
U te beklagen, en, bot gevende aen haer smarte,
Riep zy met luider keel: dat ze u in dezen staat
Zo zeer beminde, als ze u voorhenen had gehaet.
Ze sloeg zich op de borst, en vloog, uit hare zinnen,
Naer het nootlottig dal, als een’ der wynpapinnen
Op het driejarig feest, om zyn verstroide lêen
Op eene houtmyt te vergaderen by een:
Zyne aschen in den gront een zoete rust te geven:
En juichend zich daer by te brengen om het leven.
’k Ga, haer verzeekrend van uw leven, rukken uit
Haer hant het stael, eer zy volvoere dit besluit,
En voorts in aller yl Alfezibëus smeeken,
Dat u die gryzert niet wil van zyn’ hulp versteken.

DERDE. TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

AMINTAS.
KAn ik met rede wel geloof, myn Tirzis, aen
Zo blyde een tyding, als ge daer gehoort hebt, slaen?
Laes! zouden ydel zyn zo vele wisse blyken
Haers lots? het hulsel, ’t geen Neryne my liet kyken?
Die droeve beenders, waer die wolven zo verwoet
Afrukten ’t vleesch met dien beslymden muil? dat bloet,
Dat heilig bloet, door hen zo rukeloos vergoten,
Waer in zy plasten in ’t oplekken met de pooten?

TIRZIS.
Waer moogt ge aen twyfelen? myn waerde Amintas, ziet
Gy in u zelf het vremt bestuer des hemels niet?
Kon die in ’t gapen van de schriklyxte gevaren
[p. 66]
Zo wel niet Silvia, sal myn Amintas sparen?
Hadt gy wel staet gemaekt van oit deez’ boschen wêer
Te zien, toen ge u ter rotze afsmeet van boven nêer?
En echter doet u wêer de hemel deze wouden
Genieten. en wie weet, hoe hy zal zyn behouden?
Het hulsel zal op deze of gene wyze haer
Van ’t hooft geraekt zyn. ’t bloet, en het gebeente, waer
De gront mê lag bedekt, was licht van ’t een of ’t ander
Vervloekt gedrocht, door hen gereten van elkander.

AMINTAS.
En zou dat hart, dat steen, dat ongevoelig hart
In liefde blaken, en geraekt zyn van myn smart;
Nu ’k onderweg was naer de plaets der bleeke schimmen?
Zou ’k door myn val den top van myn geluk beklimmen?
Wat kon zy hopen van een min, die door myn doot,
By haer reeds vastgestelt, van voorwerp was ontbloot?

TIRZIS.
Kan ’t anders wezen? wat gedrocht, hoe dul van woede,
Hoe tuk op wêerloos bloet, rukt eerst in arren moede
Oit eenen mensch langs den gebochten weg van een,
En ziet niet met berou strax die verscheurde lêen?
Hoe grooter boosheit dus het zynen moet deed koelen:
Hoe grooter medely daer na ’t wëer zal gevoelen.
Een leew, naer Alkon, die zich op der vooglen vlucht
Verstaet, en reisde door zo menge vremde lucht,
My heeft gezegt, toen ik, vermoeit van ’t jagen,
Hem vond in ’t midden van zyn vee voor eenge dagen
Aen eenen heuvel, en wat uitrustte aen zyn zy,
Brengt zonder hartzeer noit in eene woesteny
Van ’t smoorheet Libië, schoon tot dien moort gedreven
Door bittren hongersnoot, den reiziger om ’t leven.
[p. 67]
Maer alle twyfeling heeft uit. zie, droef te moê
Zich kloppende op de borst, haer komen naer ons toe.
Doch wat zal dit zyn? gy verbleekt, ik zie ’t, in ’t wezen.
Laes! die verandering doet voor niets goets my vreezen.

AMINTAS.
Ach! ik bezwyk van vreugd’, nu ik haer zie.

TIRZIS.
Hy zal
Den geest wis geven in myn arm. wat vremt geval!

VIERDE. en laetste TOONEEL.

SILVIA. DAFNE. NERINE. AMINTAS. TIRZIS.

TIRZIS.
NEen, Silvia, deins niet te rugge. aenschou het ende
Van uwe onmenschlykheit, en van Amints elende.

SILVIA.
Is dit, is dit de hoop, die ik uit Damons rêen,
Toen hy ons tegen quam terstont, te scheppen scheen?
Is dit, is dit Amint, wien ik, na ik zo even
Beschreide zyne doot, hier zoude zien herleven?
Waer van beklage ik my? wat wil ik meer? ’k geniet
Myn wensch. de hemel is vermurwt door myn verdriet.
Amints gepletterde gebeente vinde ik weder.
’k Werp des me aen ’t lyk, om me in dien plicht te quyten, neder.
O driemael lieve schim, die nu zyt lichtlyk, schoon
Te waren hier ontrent met teedre zorg gewoon,
Uit schrik, nu ik deez plaets durf naderen, geweken
Ter zyde, keer, ei keer, keer weder op myn smeeken.
Gy zult van myn heilooze onmenschlykheit niet meer
De dixte boomen zien staen siddren als weleer:
[p. 68]
De beken beven: ’t blaew gebergte in ’t ront verbleeken:
De nachtegalen om my ruimen deze streken.
Niet meer is Silvia nu Silvia. o neen.
Ken in deez’ staet haer, hebt gy haer gekent voorheen.
Hoor thans van myn berou wêergalmen bergen, dalen,
Een meer dan oit die kreet uit medely herhalen.
Zie al ’t gebloemt van verf verschieten hier ontrent:
Het kruit verdorren, waer men de oogen henen wend’:
De beek dik worden van de tranen, die vast hangen,
Gelyk een regen, u ten zoene op myne wangen.
Maer schoot ik, in hem te verzoenen, niet te kort
Met tranen, daer hy heeft om my zyn bloet gestort?
Met tranen? groote Gôon! hoe kan het in my komen?
Neen bloet eischt bloet. welaen. vlied, bloet, by gansche stroomen
Ten oogen uit. welaen. niet minder dan met bloet
Kan worden een verlies, zo algemeen, geboet.
Was een Arkadiër zo rad ter beene in ’t jagen?
Kon een het schichtig wilt zo stooten uit de hagen?
Een’ het zo prenten op de holle legerstêen?
Een met den schicht zo net* het treffen? immers geen.
Wie kon op eenen dag met netten, met lymstangen,
Met strikken zo veel buits, als deze harder, vangen?
Wie bloes de toonen van een ongedwongen liet
Zo zuiver immer op het zevenvoudig riet?
Wie dorst zich in den dans by hem oit vergelyken?
Op wat feest gong hy met den prys daer van niet stryken?
Wat harder was by al de nimfen zo bemint?
Alleen zag ik zyn deugt niet. hoe quam ik zo blint?
Nu zyn myne oogen wel geopent; maer te spade.
Nu mynen harder dat gezicht niet komt te stade.
Wee my! Nu ik (gedrocht, zo wreet als in dit wout
Zich, vlammend op een vetten roof, onthoud!)
Hem, en in hem al ’t lant het leven heeft benomen.
[p. 69]
Vlied, bloet, ten oogen uit. vlied, vlied by gansche stroomen,
De zon schynt radder schuil te gaen door dezen rou,
En laven ’t dorstig kruit, in plaets van koelen dau,
Met heete tranen: in het bosch de teedre loten
Te blyven stil staen met naew halfvolwasche schoten:
’t Jong loof, in plaets van met te groeien voort te gaen,
Droef te verwelken: en de boom te laten aen
Den stam de takken flaeu en machtloos nederhangen:
De nachtegael, eerst schuw van my, met jammerzangen
Te komen helpen hem beschreien, met me têer
Begaen: ’t dik lommer te verdikken meer en meer:
De westewint met my te zuchten in de boomen.
Vlied, bloet, ten oogen uit. vlied, vlied, by gansche stroomen.
Ten oogen uit! helaes! wat is het oog! wat kleen
Gedeelt myns lichaems! vlied, vlied, bloet, uit al myn lêen.
Maer ’k poog vergeefs met dit ontydig medelyden
My van den fellen wrok dier schimme te bevryden,
Eer ik de sterflykheit te boven ben. zy slaet,
’k Merk ’t heimlyk, in den wint myn klacht in dezen staet
Wel haest zal ’k hebben afgelegt dit sterflyk leven:
Wel haest myn schim naer ’t velt der schimmen zich begeven:
Daer vallen zyne schim te voet, en , nat beschreit,
Met haer verzoenen, geld by haer boetvaerdigheit.
Myn Dafne, die eertyts my met uw borsten voedde,
En in dit wout met zo veel zorgs gedurig hoedde,
Bestel met de uiterste eer ter aerde deze lêen;
Om al de liefde, die ge my steeds droegt voorheen.
Maer los uw vlecht. bou met nêerhangend hair den dooden
[p. 70]
Een grafstê plechtiglyk van eewiggroene zoden.
Verdagvaerd zyne schim luits keels driewerven daer,
Terwyl ge melk en bloet doet schuimen op ’t altaer.
Beroof van bloemen al deze omgelege streken,
Plukt langs de heuvels, de valeien, en de beken
Al hunne rozen, al hun’ hyacinten af,
Al hun’ violen, en bestroi daer mede ’t graf.
Zo drage van myn rou en hartewee al de aerde
Een teeken, en ik eer’ zyn kout gebeent naer waerde.
Ik vergde tot deez’ dienst, myn Dafne, niet uw hant,
En ik volbracht liefst zelf die duerbare offerand’,
Verweet myn wanhoop my niet heimlyk, dat ik laffe
Slechs opschort, rekkende myn leven, myne straffe.
Des, als ge strax my bleek en zielloos ziet, moet gy
Met mannekracht wêerstaen uw teedre min tot my,
En ongevloeliglyk my laten onbegraven
Daer leggen tot een aes van wolven, gier, en raven.
’k Wil dus my wreken van my zelve. en zo ge u aen
Myn koude beenderen verstout de hant te slaen,
Om hen te helpen uit een heiloos mededoogen
Ter aerd, vrees dan myn schim. die zal dan voor uwe oogen
Geduurig spoken dag en nacht: u allen lust
Benemen ’t leven lang: en gunnen nergens rust.
Waer wacht ik na? rukt uit den koker, trage handen,
Een scherpen schicht, en dryft dien door uwe ingewanden.

DAFNE.
Ach! Tirzis, help my haer wêerhouden, ze valt my
Te sterk.

TIRZIS.
Staek Silvia uw opzet. wat wilt gy
Beginnen? leef, rampzaelge, Amint is noch in ’t leven
Ik heb zyn adem zelf noch klaer gehoort zo even.
Ja ’k zag in ’t midden van uw klacht ’t verlieft gezicht
Vol tranen machtloos steeds hem opslaen in ’t licht.
[p. 71]
Op ’t zien van u, die nu gewis naer zyn gedachten
Al omgekomen waert, begaven hem de krachten.
’t Schynt, dat niet min eene al te groote vreugde, dan
Een al te groote rou, het hart vermeestren kan.

SILVIA.
Wat zegt ge?

TIRZIS.
Indien ge my mistrout, hoor zelf hem hygen
Naer zynen adem. zie een andre verf hem krygen.
Zie, zie hem meer en meer bekomen.

AMINTAS.
Laes!

SILVIA.
Ach! myn
Amint! myn ziel! myn zelf! gy leeft dan! kan het zyn?

DAFNE.
Laes! zy stort ademloos op haren minnaer neder.
Neryne, sproot uit haet oit eene min zo teeder?

EINDE. VAN. HET. VYFDE. en laetste BEDRYF.

[p. 72: blanco]

Cornelis Boon: Amintas. 1722.

AMINTAS.HARDERSPEL. Uit het Italiaensch van T. Tasso.

TE DELF, BY REINIER BOITET MDCCXXII.

AENT. TASSO.

VERTOONERS.

AMINTAS.HARDERSPEL.________________EERSTE BEDRYF.EERSTE TOONEEL.AMINTAS. TIRZIS.

TWEEDE TOONEEL. DAFNE. AMINTAS. TIRZIS.

DERDE TOONEEL. AMINTAS. TIRZIS.

TWEEDE BEDRYF.EERSTE TOONEEL.SILVIA. DAFNE.

DERDE BEDRYF.EERSTE TOONEEL.TIRZIS. DAMON.

VIERDE BEDRYF.EERSTE TOONEEL.SILVIA. DAFNE. NERINE.

VYFDE. BEDRYF.EERSTE. TOONEEL.AMINTAS. TIRZIS.

TWEEDE. TOONEEL. AMINTAS. TIRZIS. DAMON.

DERDE. TOONEEL. AMINTAS. TIRZIS.

VIERDE. en laetste TOONEEL. SILVIA. DAFNE. NERINE. AMINTAS. TIRZIS.

AMINTAS.

HARDERSPEL.

Uit het Italiaensch van T. Tasso.

TE DELF,

BY REINIER BOITET

MDCCXXII.

AEN

T. TASSO.

AMINTAS.

HARDERSPEL.
________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

TWEEDE TOONEEL.

DAFNE. AMINTAS. TIRZIS.

DERDE TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

SILVIA. DAFNE.

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

TIRZIS. DAMON.

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

SILVIA. DAFNE. NERINE.

VYFDE. BEDRYF.

EERSTE. TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

TWEEDE. TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS. DAMON.

DERDE. TOONEEL.

AMINTAS. TIRZIS.

VIERDE. en laetste TOONEEL.

SILVIA. DAFNE. NERINE. AMINTAS. TIRZIS.