Joan de Grieck: Den Wysen Gheck. Brussel, 1672.
Uitgegeven door Ilse Dewitte
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Facsimile google.books, UB Gent
[fol. A1r]

[Banier: Obedientigh in ’t werck]

IACOBI DE CLERCK Iprensis, EERLYCK TYDT-VERDRYF, Vertoont in LUCIFERS Val, BACCHUS Beeldt, MEGAERAS Heerschappije, ZOYLUS Winckel, Ende eenige vermakelijcke Kluchten. Tot Brussel, bij Ian Mommaert, 1652.

---

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

AEN MYN HEEREN MYN HEEREN BAILLIU, Edele Vassalen, ende Mannen van Leene van den Hove ende Casteel van CASSEL.

MYn Heeren, het verderf van dese staele tyden
Is in u heerschappy een oorsaeck van het Iyden,
Een oorsaeck dat seer veel den goeden Ackerman
Syn vruchten siet vergaen, en niet af-maeyen kan:
[p. 4]
(5) Een oorsaeck, datter zyn veel on-ghebonden schroeven,
Die uwen ondersaet met overlast bedroeven,
Met ’t rooven van hun goedt, met ander wreedt ghewelt,
Waer tegen dat ghy zyt als Rechteren gestelt:
Beschermers van het recht, en Straffers van de sonden,
(10) Die worden heden-daeghs in u gemeent bevonden,
Soo ieder is bekent, en menighmael geschiedt,
Hoe dat rechtveerdigheyt aen ’t quaet de straffe biedt.
Wy siende meest het landt met boosheydt overgoten,
Waer uyt dat veel verdriet, en suchten is gesproten,
[p. 5]
(15) Beschreven desen boeck, tot tooningh van ’t misdaet,
Van Eersucht, Dronckenschap, vanNydt, van’s Tonghen quaet.
Waer uyt ghy mereken komt dees goddeloose plaghen,
Die ghy moet naer u ampt uyt u gewest veriagen;
Ghewest in ’t landt vermaert, om ’t Cassels lofbaer Hof,
(20) Verciert met Edeldom, met recht-gheleerde stof.
Dees bloemkens des verstandts wy namen voort te planten
In’t hof van u ghebiet, waer van wy allen kanten
[p. 6]
Sien bloeyen ware deught, en de rechtveerdigheyt,
Die ’t onkruyt van het quaedt uyt-roeyt, en neder-leyt.
(25) De hope stemt ons toe, dat dese sullen vinden
Een schutsel, eenen schildt voor alle Nyders winden,
Voor Zoïlus gheklap, voor Momus boos ghebroet:
Dees u groot-achtbaerheydt kan smyten voor de voet.
Wilt, Edel-heeren, dan uyt goede jonst ontfangen
(30) Dees bloemkens van de ghen’ die met een groot verlanghen
[p. 7]
Uw slaven willen zyn, tot dat de bleecke doot
Hun levens draet af-snyd’, en sent naer Charons boot.

Uw. EE. dienst-plichtige ondersaten
Princen, Dekens, Sorghers, ende ghemeyne
Gulde-broeders van S. Anna, gheseyt:
Ghedienstigh in ’t werck.
Uyt Hazebroeck den 1,
Januarii 1652.

---

[p. 8]

BESCHUT-BRIEF DES AUTEURS, AEN Myne Heeren, myn Heeren Bailliu, Voght, ende Schepenen der Stede en de Prochie van HAZEBROECK.

Nu Martis wreedt gewelt, het rouwigh trommel rasen,
Het oorloghs dul gewoel, het hol trompette blasen
Beroert ons Neder-landt, en teenmael druckigh quelt,
Wordt d’Hypocrenen vloedt in roeren gantsch gestelt.
[p. 9]
Apollo Reden-Godt de hoogh-gheleerde Musen
Die schynen uyt den bergh Parnassus te verhusen:
De Rymer-konste quelt, een ieder schroomt en sucht,
En neemt van ’t oorloghs vier het meesten deel de vlucht.
Het Welck in Hazebroeck is over-langh ghebleken,
Hoe dat de Rymer-komst was teenemael versteken,
Heeft langhen tydt ghetreurt: maer nu tot Mavors spyt
Her-neemt een nieuwen glans, een weynigh wordt verblyt.
Sy neemt haer toevlucht recht tot myn voornoemde Heeren,
Die konnen door hun hulp haer droefheyt doen verkeeren:
[p. 10]
Hoe meerder is den glans van stadt oft Magistraet,
Hoe schoonder dat de komst in eer en bloeyen staet.
Dit hebbende bedacht, uyt iever-sucht ghedreven,
Wordt u met recht den naem van Vader toe-geschreven,
Die ons beschermen komt, bewaren van den nydt,
Van Zoïlus ghebroedt in desen stalen tydt.
Wy tot bekentenis des Weldaets ons bewesen
Verhopen dat ghy sult ons konst-beschermers wesen;
Op dat dit kleyne werck door uwe heerschappy
Van Momus scherpen tandt voort-aen magh wesen vry.
Altydts Klerck.
[p. 11]

TOT DEN LIEF-HEBBENDEN LESER.

Weerden Leser, lieven vriendt,
Siet een on-gheschapen kindt,
Een rouw, on-gheboren dracht
Wordt voor u in ’t licht ghebraght:
Kindt, al is het byster plomp,
Eenen ongheschaefden romp,
Uit een dom verstandt ghebaert
Teghen reden-konstes aert.
Denckt dat desen schralen tydt,
Menigh mensch vernuft verbyt,
[p. 12]
Ryme-teelen konst ghemoet
Teenemael verflauwen doet.
Kindt, al is het niet ghekleedt,
Naerden nieuw en snof ghereedt,
Denckt dat Mavors dul ghewelt
Dit heeft on-volmaeckt ghestelt.
Is het niet van schoonen schyn,
Ghelyck ander kinders zyn,
Wilt het decken met de min,
Over-dencken syn beghin,
Dat het is ghekomen voort
Vroegher als den tydt behoort.
Is het niet van sulck een praet,
Als in Hollandt omme-gaet,
Vol van redens wys beleydt,
Vol vermaeck, en deftigheydt,
[p. 13]
Denckt dat ’tkint in het verhael
Slecht naer-volght syn Vaders tael,
Dat de spraeck der Westen boer
Is syn redens eyghen mo’er.
En wilt niet de feylen sien,
Maer dit kindt een hulpe bien;
Zoïlus moet zyn verjaeght,
Eer dat dit aen u behaeght,
Soo wordt ’s Vaders hert verheught,
Gantsch ghekoestert door de vreught,
Door de liefde van de konst:
Dit wenscht hy uyt eer en jonst.

Altydts Clerck.

[p. 14]

TER EEREN

Den Hoogh-gheleerden ende Reden-rycken gheest

I. DE CLERCK, Dicht-meester der reden-rycke Gulde van Hazebroeck.

Hoe wel Megecas daet verschricken schynt de sinnen,
Van die uyt [??] grondt de Reden-konst beminnen,
En Mavors wreedt ghemoet verplet soo menigh hert,
Waer door den mensch in vrees lydt over-groote smert.
Dees droefheyt moet voor-by, het herte sal verstercken,
Die met een goeden gheeft rypsinnigh wilt aen-mercken
[p. 15]
’t Verstandt van desen boeck, door-lesen het ghedicht,
Dat van een nieuwen CLERCK, gebroght is in het licht,
Ben CLERC, wie ick den naem van Meester toe wil schryven
In onse neder-tael de Reden-konst te dryven,
Een Meester metter daet, een Clerck tot alder tydt,
Die door syn reden-konst, soo menigh gheest verblydt.
Den opper hemel Godt, die heeft hem laten dalen,
O nieuw-gheleerden CLERCK! in onse Vlaemsche palen:
Op dat syn komstigh werck, sou worden door ’t verstant
Alleen niet in syn boeck, maer over-al gheplant.
Verblijt u Vlaemsche kust, met dese nieuwe vruchten,
Die nakans waert veracht, betoont vry u genuchten,
Dat CLERCK, wijs, vol van eer, met dees geleerde konst.
Verrijckt u schoon landauw, en biedt u syne jonst.
Laet Fama overal haer spreucken veerdigh maken,
Op dat diên grooten CLERCK tot eere magh gheraken:
[p. 16]
Want sijn diep grondigh Dicht, en wel verdienden naem
Te prijsen, is (eylaes!) mijn pen gansch on-bequaem.
O reden-rycken CLERCK! die nimmer sal geraken
In Lhetis vuyle vloedt, en Charons dompen smaken;
Een CLERC, die heeft van niet tot iet gebroght dit werck,
Betoont te zijn gheweest van fijn verstant den CLERCK.
Wiens konst hier weerdigh is, laurieren groen te dragen,
Oock nimmermeer naer Mom’, oft Zoïlus iet vragen,
Vertreckt dan metter daet, vertreckt ghy vremt gespuys,
U laster is voor niet, dus houdt u tongh in huys.
Komt vlecht met ons een krans, van rosen en laurieren,
Om ’t hooft van desen CLERCK, te kroonen en te cieren,
Op dat hy naer sijn konst, ghenieten magh voor loon,
Van het Poëtsche heyr d’onsterfelijcke kroon.
Houdt u tongh’ in huys.

---

[p. 17]

Ter eeren van den selven J. de Clerck.

Wanneer een grooten Vorst gewonnen heeft met telen
Een kint: den Edeldom in ’t dansen, singhen, spelen,
Hem over al verheught, ’t Hof wordt met licht verciert
Tot voorspoet, en gheluck, men menigh scheut geviert.
Daer is ons uyt een CLERCK een nieuwe kint gheboren:
Mijn Musa, singht een lied, laet al de Goden hooren
Ter eeren van dit kindt, ’t heeft sulck een goeden aerdt,
Het schynt, als ’t ick bsie, uyt Iovis hooft ghebaert.
Ryp-sinnigh in syn dicht, ’t houdt goede maet, en zeden,
In suyver Vlaemsche tael beleyt het syne reden,
Syn Vader heeft ghevoet dat soo in Wysheyt groeyt,
Door wiens gewieckten gheest, ons rycke konste bloeyt.
Een kindt, dat onse schaer in ’t rymen doet verquicken,
Een kint, dat onsen gheest leert naer de reden schicken,
D’Eergierigheyt hy steeds met Dronckenschap verjaeght,
Oock Haet, en Nijt, die ons soo dick in ’t herte knaeght.
[p. 18]
De tonghen vol vergif gheneghen is te dwinghen,
Die menghmael tot schaed’ uyt onse lippen springhen,
Het voeght daer by een Klucht, die ieder mensche leert
Hoe in den echt den sin wel haestelyck verkeert.
’t Heeft een gheschiedenis vol grillen hier beschreven,
Hoe dat een sinnigh man met een quaet wyf moet leven,
Veracht wort met een Kluyt ’t veel klaghen over-al,
Dat ieder aen sal staen wanneer ’t hy lesen sal.
Jae worden al ghesint, om ’t kindeken te prysen
Meer als een jonghen Prins, aen wien men eer moet wysen:
Want somtydts buyten re’en laet dryven synen sin,
En dit in teghen-deel heeft niet dan wysheyt in.
Een kindt, dat ieder mensch sal gheven veel ghenoeghen,
Komt, Broeders allegaer, wilt by myn dichten voeghen
Van bloemen eenen krans, ghevlicht met lauwer groen
Tot ’s Vaders eer ront-om syn Rymers-hooft te doen.

Bedwinght u tonghe GAY.

---

[p. 19]

LOF-DICHT Toe-ghe-eyghent aen den Auteur van desen Boeck.

Den lest voor-leden nacht lagh ick seer vast in droomen,
Een wonder vremt getier mijn sinnen quam beschroomen:
Ick dacht hier komt noch eens Mars en Bellona mê,
Met al hun snoy ghespuys, verdrucken onse Stê.
Neen, neen, myn Musa sprack, het zijn al ander dinghen,
’t Is Zoïlus ghespuys, die dit gherucht by-bringhen,
Om dat door sijn vernuft de Clerck wat heeft berooft,
Sijn winckel heeft beschaadt, sijn kake-been verdooft,
Hy staende heel verstomt, ick (peysd’ ick) moet dit hooren,
Al sou den nijder noch van dulheyt hem verstooren.
[p. 20]
Doen ick voorby hem quam, soo stont hy woedigh gram,
Met ooghen in sijn hooft, ghelijck een fackel-vlam:
Wel Zoyle, sprack ick doen, waerom alsoo ontsteken?
Wat is ’t dat u belet? wat magh aen u ghebreken?
Hy seyd’ van dulheyt, nu sal ick my eten op,
Had’ ick een sulcken CLERCK, ick braeck hem sijnen kop:
Want hy een schender is, en roover van mijn winckel,
Hy snijdt my af de tongh’, hy breekt my been en schinckel.
Neen Zoyle, niet alsoo, we’er-houdt u van dit spijt,
En krijt doch niet soo seer, eer ghy gheslaghen zijt.
Dit is maer het beghin, dat hy nu brenght in ’t klaer:
Maer als hy brenghen sal, met recht in ’t openbaer,
Den Boeck die waerheyt schryft, vol wijsheyt en verstand,
U laster is al niet, u tongh blijft in den bandt
Door menigh schoon verhael: bevestight met de reden
Door sijn konst-rijcken aert seer suyverlijck besneden:
Want hy door-droncken is van ’t Aganippe nat,
In ’t Hincxt en water-vloedt ghestadigh maeckt sijn badt.
[p. 21]
Den hoogh-ghespleten kruyn siet m’hem altijdt bewoonen:
Daarom, ô Zoyle, swijght,’t en magh u niet verschoonen,
Snijdt hy nu maer, tongh’, dan sal hy neus, en mondt,
Iae ooren, tant, en oogh’, doen werpen in den grondt.
Komt Neghen Susters hier, helpt al de reden sinnen
Nu stellen op het hooft een krans voor sijn verwinnen,
Van hem den goeden man, die altijdt blijft de Clerck,
Nu onse Broeders al ghehoorsaem in het werck.
Niemandt on-beswaert.
[p. 22 figuur]
[p. 23]

LUCIFERS VAL, VERTOONT In den handel ende werken van d’ EER- GIERIGHEYDT.

NAer dat ’t eeuwigh eenigh-wesen
Niet uyt d’eeuwen voort gheresen,
    Den Beheerder van den Al
    Steunsel van den aerdschen bal
[p. 24]
(5) ’s Hemels gheesten heeft gheschapen
Voor syn dienaers, voor syn knapen,
    Door de boos Eergierigheydt
    Veel van dese zyn verleydt.
D’alder-schoonsten van syn wôningh
(10) Tracht te zyn den hooghsten Koningh,
    ’t Schepsel synen Heer versmaet,
    Godt boosdadigh teghen-staet.
Lucifer wilt boven klemmen,
’t Alder-hooghst vermoghen temmen;
    (15) Wilt om synen klaren schyn
    By Godt vergheleken zyn.
O verwaentheydt boven maten,
Dat ghy tracht den Heer te laten!
[p. 25]
    Hadt gh’u selven wel bekent,
    (20) Uwen glans waer niet gheschent,
Ghy en waert niet in’t verdoemen,
In het eeuwigh droef verschroomen
    Ne’er ghesmeten in den brandt,
    Waer-men eeuwigh krysel-tandt.
(25) U aen-hanghers op-gheblasen
Insghelycks ghedurigh rasen
    In den put van duysterheydt,
    Voor de quade ziel bereydt:
Uyt des hemels woonst ghedreven
(30) Sonder eynd’ in droefheydt leven,
    Gantsch berooft van Godts aenschyn
    Eeuwigh in de pyne zyn.
[p. 26]
O vermaledyde Gheesten,
Duyvels broedsel, helsche beesten!
    (35) Uwen op-gheblasen aerdt
    Woont noch heden op der aerdt:
U eergierigh sinne-woelen
Doet ghy menigh mensch ghevoelen:
    ’t Welck ons alder-eersten Va’er
    (40) Heeft ghebraght in doodts ghevaer.
Adam was oock in het Eden
Met den selfsten strydt bestreden,
    Door het raden van ’t Serpent
    Heeft daer Godts ghebodt gheschent.
(45) Seyd’ hun: Wilt den appel eten,
Goet en quaet dat sult ghy weten,
[p. 27]
    Ghy sult wesen als een Godt,
    En acht niet naer syn ghebodt.
’t Welck syn Rebbe gingh ghelooven,
(50) Laet haer vry ghemoet verdooven,
    Dat sy door den slimmen raet
    Haren man te boven gaet.
Doet haer wederpaer de vruchten
Eten, oorsaeck van syn suchten,
    (55) Oorsaeck van dat syn gheslacht
    Is in groot verdriet ghebracht,
Oorsaeck dat sy met beswaren
Hare kinders moeste baren;
    Oorsaeck dat haer lichaems stam
    (60) In des doodts ghebieden quam;
[p. 28]
Oorsaeck dat de helle-gronden
Menigh mensche-ziel verslonden;
    Oorsaeck dat des hemels baen
    Voor hun gantsch was toe-ghedaen,
(65) Oorsaeck datter menigh ’t leven
Wordt benomen, veel doet beven,
    Trachten wreedigh naer ’tghebiedt,
    Soo ’t noch heden-daeghs gheschiedt.
Lucifer, dit zyn u wercken,
(70) Die-men steedts in u kan mercken;
    Al beheert ghy d’ helschen poel
    Met hooveerdigheydts ghewoel.
Ghy soeckt noch den mensch te dwingen,
Onder u ghewelt te bringhen,
[p. 29]
    (75) Prins van aerd’ en locht te zyn
    Door begheert van eere-schyn.
Ghy hebt daerom naer-ghelaten
Uyt u vrouwe ’s menschens haten
    Dit eergierigh duyvels kindt,
    (80) Dat soo menigh landt verslindt:
D’alder-eerste grauwbaer sonde,
Mensche-schender, ziele-wonde,
    Borne van den haet en nydt,
    Een verghif vol bitter spyt:
Worm die knaeght steedts de ghepeysen,
Rechte voester van ’t geveysen,
    Schole-leerster van ’t bedrogh,
    Queeckster met het ydel sogh,
[p. 30]
De kockinne van het rouwen
Laet ons hare daet aenschouwen:
    Gantsch bloedt-gierigh is van aert,
    Die noch bloedt noch vrienden spaert.
Als Abimelech boos-dadigh,
Die syn broeders on-ghenadigh
    Heeft vermoordt op eenen steen,
    Rechter blyven wild’ alleen.
Daerom, als de Wysen spreken
Van d’Eergierigheyts ghebreken,
    Haer ghelycken by den windt,
    Die seer menigh huys verslindt.
Als de selve zyn gheswollen,
Breken uyt hun duyster hollen,
[p. 31]
    Uyt hun vanghenis ontknoght
    Aerd beroeren, zee, en locht:
Wonder on-ghestuymigh swieren,
Door de velden rouwigh tieren,
    Het on-weders fel gheblas
    Schendt der boomen hoogh ghewas.
D’aerde dickmaels doen sy beven,
Vellen menigh huys verheven,
    Jae den bergh ghebulten kop
    Menigh-mael verliest den top.
Soo gheschiedet met de menschen,
Die het aerdtsch ghebieden wenschen:
    Als den opgeblasen windt
    Hem uyt ’s menschen hert ontbindt.
[p. 32]
Als d’Eersucht komt uyt-ghespronghen,
Wordt naer staet den gheest ghedrongen,
    Dat men wenscht den rycken schyn
    Tracht een wereldts Vorst te zyn.
Wat al grouwelycke saken
Sal hy in veel landen maken,
    Suypen als een wolf verwoedt
    Menigh menschs onnoofel bloedt.
Een verwoestingh van de landen,
Rooven, stelen, moorden, branden:
    Niemandt die en wordt ghespaert
    Dat d’Eergierigheydt steeds baert.
Cosroës heeft synen Vader
Als der Persen-rycks verrader
[p. 33]
    Werpen doen in ’t honde-kot,
    Gantsch mis-acht als eenen sot:
Hem ghespyst met beeste-brocken,
Doen vermoorden wreedt met stokken,
    In syn teghenwoordigheydt
    Vader-liefde neer-gheleydt:
Moeder, broeder, doen verscheuren,
Op dat ‘t Ryck hem soud’ ghebeuren;
    Maer het Persiaensch ghemeent,
    Met den Edeldom vereent,
Heeft den Vader-beul verdreven,
Hem in ballinghschap doen leven;
    Is ghevlucht naer ‘t Roomsche landt,
    Om te bidden onderstandt
[p. 34]
Van Mauritius sachtmoedigh.
Is ’t gheval u teghenspoedigh,
    Cosroës het is te laet,
    Dat ghy naer het rycke staet!
Den moedt gaf hy niet verloren,
Machtigh weder als te voren;
    Met des Keysers groot ghewelt
    Wordt hy in syn ryck ghestelt.
Dit gheval doet hem verheffen,
Dat hy ’t al wilt over-treffen,
    En den Keyser teghen-staen,
    Die hem hadd’ al d’eer’ ghedaen.
On-danckbarigh gingh vernielen,
Soo veel duysent Christen zielen,
[p. 35]
    Over-rompelt heeft de stadt
    Salem ’t eerste Christen vat:
’t Kruyce Christi wegh-ghenomen
Voerde naer de Tigris stroomen;
    Veertigh jaer in ’t Persen-landt
    Was dit alder-weerdtste pandt.
Heraclius heyr verslaghen,
Om de vrede doet hem vraghen,
    Soeckt te sachten zyn ghemoedt,
    Om te sparen ’t Christen bloedt.
Cosroës gansch on-bewoghen
Klavert naer het Roomsch vermoghen,
    Op-gheblasen door syn macht
    De ghesanten heeft misacht.
[p. 36]
Wreeden Tygher, Vader-moorder,
Helschen fackel, rust-verstoorder,
    Meynt ghy dat Godts straffend handt
    Niet kan u doen teghen-standt?
Meynt ghy dat Godt syn dienaren
Niet kan voor u sweerdt bewaren?
    Meynt ghy dat het licht gheval
    Altydts op u lacchen sal?
Neen het seker: dit kan draeyen,
Op een ooghen-blyck af maeyen
    Sal dees op-gheswollen blom,
    Doen te niet u hooghsten rom,
’t Welck is korts daer naer ghebleken,
Als ghy uyt den strydt gheweken
[p. 37]
    Schandigh nemen moest de vlucht
    Heraclium heeft gheducht.
Siet dan hoe dat u betrouwen
Haest verandert was in rouwen,
    Hoe dat u verwaende pracht
    Haestigh was te niet ghebracht,
Eenen spot van donder-saten,
Van een ieder waert verlaten
    Dit wenscht ghy slecht voor den loon,
    Dat Madarses uwen soon
Soud het Persen-landt beheeren,
Ieder hem als Koningh eeren;
    Maer u alder-oudtste kindt
    Teghen dit een middel vindt,
[p. 38]
Selve tracht naer het ghebieden,
Door den raedt van d’edel-lieden
    Wordt van Siroë gheva’en,
    Die syn Broeder dé verslaen:
U met ketens vast ghebonden
Dede sleypen als de honden,
    U lyf aen een staeck gheplant
    Heeft door-schoten met syn hant.
Ghy waert eerst u bloedt wraeck-dadigh
Aen u ouders on-ghenadigh:
    Daerom Godts recht-veerdigheyt
    Heest de wraeck voor u bereyt.
Met de selfste maet ghemeten,
Van u kindt zyt neer-ghesmeten,
[p. 39]
    U eergierigh wreedigh hert
    Leedt dan de verdiende smert.
Wilt dan, Christenziel, aen-mercken,
Hoe dat de verdoemde wercken
    Van de boos Eer-suchtenis
    Eenen Vader-moorder is.
Dese daet sal ick verklaren
In den Prince van Ferraren
    Frisco die was aen syn Vaer
    Eenen wreeden Moordenaer.
Actium heeft hy ghevanghen,
Gingh met straffe boeyen pranghen,
    Door den hongher liet vergaen,
    Om syn heerschappy t’ontfaen.
[p. 40]
Wat wil ick meer ander soecken
In veel oude Schryvers boecken,
Aen-ghesien dat Gelder-landt
Een ghelycken Hertogh vant:
Jae in deses eeuwe tyden
Sou-men niet syn vader myden,
Noch aen-schouwen eenen vrient
Als het tot het heerschen dient.
Naer een Schryvers wys verhalen
Men magh d’Eersucht wel uyt-malen,
Als een bontigh Panter-dier,
’t Welck met wonder vremt gheswier
D’ander beesten weet te locken
Door syn schoon ghepleckte rocken:
[p. 41]
’t Vel gheschildert, wonder bondt
Van veel verwens schoonen grondt,
Doet de dieren hem naer-volghen,
Die van hem zyn in-gheswolghen,
Listigh worden dan verscheurt,
Dese buydt hem veel ghebeurt.
Eere-soeckers wilt u wachten,
Wilt niet naer dees beeste trachten,
Al schynt d’Eersucht wonder schoon,
Dickmaels ’t sterven is den loon:
Ghy wenscht hoogh te zyn verheven,
Dit wilt u wat blydschap gheven,
Ghy meynt dat in dese Iust
Alle vreught en voorspoedt rust;
[p. 42]
Dese beest schynt u te trecken,
Haer schoon vel wilt u verwecken:
Maer sy loont u met de doot,
Oft met schroomelycken noot.
Als ghy volght dit groot vermoghen,
Ghy sult vinden u bedroghen,
Dickmaels wesen op een blyck
Een verrottigh, nietigh lyck.
Dit den grooten Vorst van Sweden
Heeft ghevoelt, als hy bestreden
Heeft het huys van Oostenryck,
En vernielt soo menigh wyck.
Wilde ’s Keysers kroon be-erven:
Maer gansch on-verwacht het sterven
[p. 43]
Komt door eenen vromen helt,
Die syn legher heeft ghevelt.
Waer zyt ghy eergierigh suchten?
Doet ghy niet seer haestigh vluchten
Al syn hope, al ’t gheniet
Van des Keysers ryck ghebiet?
Ghy loont, Eersucht, u dienaren
Met een grouwelyck bezwaren,
Met de doodt, met ziele-schroom,
’t Welck ghevoelt heeft Absalom:
Die syn Vader gingh bevechten
Met soo menigh strydtbaer knechten,
Trachte naer syn kroon en staf
Maer met recht verkreegh de straf.
[p. 44]
Synen Muyl is wegh gheloopen,
Als het hayr begonst te stroopen,
Aen den eycken boom, dees beest
Voor d’opsitter was bevreest.
Desen boosen Prins ghebonden
Met fyn hayr, wreedt was verslonden,
Met dry sperren gantsch ont-zielt,
Door des Ioabs handt vernielt.
Desen Muyl die slacht de wereldt,
Die, al zyt ghy schoon beperelt,
U terstondt verlaten sal,
Als ghy lydt een teghen-val:
Aen den eycken-boom gantsch machtigh
Van d’Eergierigheydt seer prachtigh
[p. 45]
Hanghen laten salu lyf;
En verliesen ’t hoogh bedryf;
Met dry sperren zyt door-steken
Die ramp-salight hert u breken,
Senden naer den helschen gloedt,
Steedts berooft van ’s Hemels goedt,
O vermaledydt begheren
Van het wanckelbaer beheeren!
Ghy zyt oorsaeck menigh-mael
Dat meest is de Vorste-sael,
Eenen kuyl van vele sonden,
Waer den nydt is steeds ghevonden,
Die de ziele gantsch ont-stelt,
En met bitter pranghen quelt.
[p. 46]
Hier uyt is veel quaedt ghekomen,
Godt-verlaten, ziel-verdoemen:
Meynen om hun eere-schyn,
Dat sy aerdtsche Godenzyn.
Nabuchodonosors sotheydt
Schreef sy-selven toe de Godtheydt,
Hadd’ in ’t Babylonsche velt
Een verheven beeldt ghestelt:
’t Was van lauter gout ghesmeden,
Naer syn aenghesicht ghesneden,
Meer als hondert voeten hoogh,
Wonder schoon voor ieders oogh.
Princen, Heeren, Ondersaten,
Schamel, ryck, van alle staten
[p. 47]
Dede nooden van syn landt;
Overal syn Boden sandt.
Dat sy naer Trompette-blasen,
Naer het Trommel bommel-rasen,
Naer het singhen, naer het spel
(Want dit was den Vorsts bevel.)
Souden ne’er ter aerden buyghen,
Aen dit beeldt all’ eer ghetuyghen,
Vallen heuselyck te voet,
Soo-men voor de Goden doet.
Die dit niet soud’ eere-loven,
Soud’ in den ghevlamden oven.
Zyn ghesmeten metter daet,
Tot de straffe van het quaet.
[p. 48]
O Verwaentheydt op-gheswollen!
Hoe! waer meynt ghy dan te rollen?
Om dat ghy herscht menigh Ryck,
Meynt ghy zyn aen Godt ghelyck?
Neen ghy seker: dit vereeren,
Saeght ghy daer naer gantsch verkeeren;
Uwe groot hooghmoedigheydt
Wirdt seer haest ter neer-gheleydt,
Als ghy gh’lyck de hoorne-dieren,
Door de velden ginght al tieren,
Brullende met vremt ghevaer
In den tydt van seven jaer
Hoy, en stroy, en gars moest eten,
Uyt u groot ghebiedt ghesmeten,
[p. 49]
Slapen in het veldt en stal,
Tot ghy hebt bekent den Al.
Door d’Eergierigheydt ghedreven
Alexander hoogh verheven,
Aen wie waren onderdaen
Griecken, Persen, Indiaen,
Liet dus syn ghemoedt verdooven,
Te lichtveerdigh gingh ghelooven,
Dat hy was den rechten soon:
Van den Vader van de Goon.
Haer vermalendyde scholen
Hebben menigh mensch doen dolen,
Doen verlaten onsen Godt
En syn rechte Kercks-ghebodt.
[p. 50]
Dit sou d’Oosten kerck betuyghen,
Hoe sy by-naer moeste buyghen.
Door Arius valsche leer:
Desen gansch verwaenden Heer,
Om syn wysheyt gansch hooveerdigh
Wilt den Myter wesen weerdigh,
Den Bisschoppelycken staf
Aen hem dees begheerte gaf.
Trachte naer dit groot vermoghen:
Maer sich vindende bedroghen
Van ’t ghenieten gansch berooft,
Heeft dus syn vernuft verdooft.
Dat hy wist de zee door-gronden
Waer in nimmer is ghevonden
[p. 51]
Het beghinnen, noch ’t vergaen,
Eeuwigh on-beroert sal staen:
’t Woort des Vaders heeft bestreden,
En des Gheests verholentheden,
De’es vervloeckte Leer gheplant
Heeft in menigh Ryck en lant.
Door syn dwalingh is verdroncken
In der hellen put ghesoncken,
Brandt, en niet en wordt verbrandt,
Eeuwigh sonder onderstandt.
Eersucht menigh heeft doen dwalen,
’t Welck te langh is te verhalen,
Dese houd’ ick dat ghewis
’s Ketters rechte moeder is.
[p. 52]
Dese leert u wonder treken
Teghen hert’ en sinnen spreken,
Leert met honigh woorden soet
Strelen eenen Prins ghemoedt.
Die naer hooghe staten jaghen,
Sullen wonder veel verdraghen,
Toonen een gheveynsden schyn,
Tot dat sy vervoordert zyn.
In het hof meest d’eere-rasers,
Dobbel-herten, oore-blasers,
Slachten dese dieren wel,
Die eens sagh Ezechiel. Ezech. Cap I:
Eenen Os quam hem vertooghen
Schoon gheveert al voor syn ooghen;
[p. 53]
Daer naer als een bloedt trauwant,
Eenen Leeuw seer fel ghetant,
Eenen Arent licht in ’t swieren,
Een mensch ’t laetst van dees dieren:
’t Welck wel op dees gasten past
Die veel draghen eere-last.
In den eersten om te ploeghen
Sal-men sien een Osse voeghen,
Om te slaven voort-ghebracht,
Arbeydt soo by daegh als nacht.
Moeten niet meest de Hovelinghen
Naer hun Koninghs fluytjen singhen?
Moet daer niet den Edel-man
Lyden wat men lyden kan?
[p. 54]
Moet hy niet ghedurigh slaven;
Naer ’t bevelen altydts draven,
Menigh wesen onderdaen,
Onder veel on-rusten staen?
Hope van sich te verheffen,
’t Onghemack kan over-treffen,
Hope van het eer-gheniet
Kan verjaghen dit verdriet.
Daerom is ’t dat de soldaten
Dickmael’t vader-landt verlaten,
Waghen lyf, verstorten bloedt,
Lyden allen teghen-spoet.
Op de bloode velden rusten,
Omdat sy naer eere lusten:
[p. 55]
Hope van een meerder staet
Voester is van dese daet.
Sulllen vele vrienden maken,
Eer sy tot ’t bevel gheraken,
Vleyen, smeecken seer beleeft,
Dickmaels al syn schatten gheeft,
Goude berghen sy beloven:
Maer als sy ’t hooft hebben boven,
Van een Osse worden Leeuw,
Die elck schrickt door syn geschreeuw:
Door dees eer van hun verkreghen,
’t Schynt dat niemant kan hun teghen,
By-naer hun verwaenden kop
Heffen sy ten hemel op.
[p. 56]
Hun voor-gaend oodtmoedigh wesen,
Komt hooveerdigh voort-gheresen,
Dickmaels keert in slimmen haet,
Den wel-doender wordt versmaet.
Jae selfs hunnen Heer bedrieghen
Door het dobbel-hertigh lieghen,
On-danckbarigh sy versmaen
Die hun heeft al eer ghedaen:
Als een Leeuw bloedt-gierigh scheuren
’t Goedt van vrienden en ghebueren:
Hun ghescherpten klauw bedeckt
Tot veel menschens droefheydt streckt.
D’Ondersaten zyn gheswolghen,
Daer naer sy den Arent volghen.
[p. 57]
Die seer dickmaels tot de lucht
Met syn vleughels neemt de vlucht,
Altydts sal ten hooghsten vlieghen,
Door den windt syn veeren wieghen.
Dit met dees komt over-een,
Met den Arent zyn ghemeen;
Willen altydts hoogher klemmen,
Ieder heerschen, ieder temmen;
Trachten sal staegh hun verstandt,
Te zyn ’s wereldts dwinghe-landt.
Eenen Prins wilt Koningh wesen,
Eenen Graef die tracht naer desen
Tot den Princelycken glans:
Ieder soeckt een hoogher kans.
[p. 58]
Jae! hoe slecht hy is gheboren,
Meerder staet komt steeds hem voren,
Ryckdom, eer, en achtbaerheydt,
Veel in syn ghedachten leydt.
Is ’t hier voortydts niet ghebleken
(Soo veel oude schryvers spreken)
In den grooten Tamberlaen,
Die veel wonders heeft ghedaen?
Voort-ghetelt van herders knapen,
Heeft syn dick-ghewolde schapen
Menighmael in ’t velt ghewacht,
Naer het ampt van syn gheslacht.
Zynde noch een kleynen jonghen
Komt d’Eersucht in hem ghedronghen,
[p. 59]
Heeft bevochten synen gheest,
Waer door dat hy was ghevreest,
Van de kinders van ghebueren,
Die verkenden al syn kueren,
Synen on-verwonnen aert
Heeft een quaden hoop vergaert,
Van de fielen, boose gasten,
Die ghedurigh ledigh zyn,
’t Goedt verteiren in den wyn.
Die ghewoone zyn te stelen,
Over-dadigh ’t gelt verspelen,
Die wreedt-gierigh mensche bloedt,
Suypen als een Tyger doet.
[p. 60]
Dese gasten rooven, branden,
Doen verschricken vele landen,
Ieder stont naer syn ghebodt
Als een grooten aerdschen Godt.
Soo dat hy in luttel jaren
Gingh een machtigh heyr vergaren,
Dwongh Euphrates grooten strandt,
Beven ded’ het Oosten-landt.
Bajazet den Turckschen Koningh,
Met de Princen van syn wooningh,
In de boeyen heeft ghestelt,
Over-rompelt syn ghewelt.
In een kevie ghevanghen
Goude ketens desen pranghen,
[p. 61]
Wordt ghevoert aen allen kant,
Daer hem Tammerlanus vant,
Persen, Parthen, ende Meden
Heeft hy dapperlyck bestreden
Schytia met den Albaen,
Sagh syn wreede wapens aen;
Vele Rycken heeft verwonnen,
Uit wien dat is eerst begonnen
Dese wydt-beromde stam
Van den Tararischen Cham,
Siet dan hoe dat d’arme lieden,
Komen tot een groot ghebieden,
Hoe dat door d’Eergierigheydt
Menigh mensch syn macht verspreyt.
[p. 62]
Ick wil wederom uyt-malen
D’Arent-woonst, en vremde salen,
Die altydts op ’t hooghst ghewest
Maken sal syn trotsigh nest
Daer van sal syn roof bespieden,
Dees aen syne jonghen bieden,
Die naer ‘t bloedt zyn altydts graegh,
Wonder met een holle maegh:
Doode beesten is hun eten,
Zyn daer naer flucx op gheseten,
Ja van dood’ en rottigh vleesch
Kryghen sy hun voedsels heesch.
Siet-men dit niet dus vol-bringhen,
In die menigh steden dwinghen,
[p. 63]
Die te voor was sonder wonst,
Een seer prachtigh huys begonst?
Hoogh verheven op te rechten,
’t Welck den hemel sou bevechten,
Groote saelen, torens hoogh,
Met een wonderbaer vertoogh.
Dit moet grauw-rocks bors verdraghen,
Laet hy wercken, laet hy klaghen:
Dit is over-alghemeen,
Groot is heerscher van het Kleen.
Met het ghelt van d’arme boeren,
Sal-men veel-tydts lusten voeren,
En syn kinders maken groot
Met een anders teghen-stoot.
[p. 64]
Jae dit menigh sou ghetuyghen,
Dat de kinders leeren suyghen
Oock het bloedt van eenen kluts,
Die gantsch schamel wordt en bluts.
Daerom naer een anders sterven,
Men soeckt synen staet te erven;
Hemels aerde wordt gheroert,
Tot dat hy dees ampten voert:
Ampten die hem konnen voeden,
’t Huys-ghesin gantsch lecker hoeden,
Die veel worden uyt-ghereedt
Met een wonder prachtigh kleedt.
Hola! niet soo veel ghesproken,
En den leser ’t hooft ghebroken;
[p. 65]
Laet ons gaenden mensch besien,
Voor-beeldt van de groote li’en,
Wild en sydit over-weghen,
Dit in-prenten wel te deghen
Dat sy broosche menschen zyn
Onder-worpen veel ghepyn.
Soecken van dees hooghe staten
Souden sy terstondt verlaten,
En bedwinghen desen sin
Tot hun eeuwigh ziel-ghewin.
Als ick over-denck’ de vrouwe Apocal cap. 17
Met haer gouden kop vol rouwe,
Buyten van een gulden schyn,
Maer van binnen vol venyn:
[p. 66]
Dese hoer bedeckt met kleeren,
Purper-verwigh, soo de Heeren,
Vorsten van den aerdschen kloot,
Draghen tot vereeringh groot,
Die van hun was aen-ghebeden
Met gantsch ne’er-ghebooghde leden;
In myn sinnen houd’ ick vast,
Dat dit op den Eer-sucht past.
Sy schynt wonder schoon te wesen,
Als sy komt voor ons gheresen:
Eere, ryckdom, machtigh goedt,
Altydts met de lust ghevoedt,
Schynt van buyten seer te blincken,
Sal u wonder prachtigh dincken;
[p. 67]
Maer als ghy vanbinnen siet,
Is het maer een droevigh niet:
Eenen kop vol bitter lyden,
Wilt bemercken d’eerste tyden
Van het oude Babylon,
’t Welck d’Eergierigheydt begon.
Als de Reusen machtigh waren,
Met ghesaemden sin vergaren,
Hebben desen torr’ ghewrocht,
Die bestormen soud’ de locht.
Maer Godts gheest gingh die vernielen,
In een misverstandt dan vielen,
Niemandt syn ghebuer verstaet,
Het begonste werck verlaet.
[p. 68]
Alder-hande mensche talen
Uyt den Toren neder-dalen,
Een verstroeytheydt, een gheschil,
Een verkeerden herte-wil.
Dit moet wesen u indachtigh,
Eere-soeckers, Heeren machtigh,
Die den gantsch verwaenden kop
Bouwt tot d’alder-hooghsten top,
Die de schoone deught versaken,
Om tot groot bevel te raken,
Die stelt u betrouwen al
Op het wisselbaer gheval,
Die wilt zyn als aerdsche goden,
Dwinghen al naer u gheboden,
[p. 69]
Dat daer naer een teghen-windt,
Uwen schoonen glans verslindt:
U ghebouw wordt ne’er gheworpen,
Door den teghen-spoet verslorpen,
Ghy wort dickmaels gansch verstroeyt,
Gantsch verlaten, gantsch beroeyt:
U Eergierigheydts ghenieten
Oorsaeck is van veel verdrieten.
Wilt den Arent wel besien,
Die sal u dees leere biên:
Als dees scherp-gheklauwde beeste,
Van het Pluym-ghediert de meeste,
Een Schildt-padde wilt verslaen,
Sal dit met den klauw bestaen;
[p. 70]
Dees gheschelpte beest verheven
Wordt van hem op hoogh ghedreven,
Dese gantsch op-heffen sal,
Om te breken door den val,
Op een rots sal neder-smyten,
Doet het hardt ghebeente splyten,
Wordt ghemorselt op den steen. Tolluntur in altum,
Dit is veel aen u ghemeen: ut lapsu graviori ruant.
Dwase menschen, aerdsche Vorsten,
Die steeds naer ’t beheeren dorsten,
Hoe ghy hoogher zyt van schyn,
Den val sal te meerder zyn.
Croese dit is u ghevaren,
Ghy leedt ’tuyterste beswaren,
[p. 71]
Door het Persiaensch ghewelt,
Dat u heeft in dwangh ghestelt:
Hadt ghy Solon willen hooren,
Uwe kracht waer niet verloren;
Die voorsichtigh heeft gheseyt,
Dat gheen mensch gheen saligheydt
Op de werelt kan verwerven,
Voor het lichaems nietigh sterven,
Al hadt ghy den aerdschen kloot,
Het gheluck light in de doodt.
Hebt ghy dit niet waer ghevonden,
Als ghy aen een staeck ghebonden
Waert veroordeelt tot den brandt?
Dan gingh open u verstandt.
[p. 72]
Solon, Solon wordt gherôpen,
Met het brackigh nat bedropen:
Hebt ghy dan te laet beklaeght,
Dat ghy dese schande draeght?
Spieghelt Princen, spieghelt Heeren,
Hoe de kans kan omme-keeren,
Hoe de wispeltuyre vrouw
Selden sal u zyn ghetrouw.
Al draeght ghy de kroon beperelt,
En den staf der gantsche werelt,
Dickmaels op een ooghen-blick
Gaet te niet u machtigh Ryck.
Wat wilt ghy naer eere klav’ren,
Doen by naer de wereldt dav’ren?
[p. 73]
Ghy zyt slave van de kroon,
Wanckelbaerheydt is den loon.
Salomon die gheeft de reden,
Ydelheydt der ydelheden, Vanitas vanitatum,
Seyd’ hy, is des wereldts al & omnia vanitas.
Onder-worpen aen ’t gheval,
Eene bobbel op-gheblasen
Door het zeepigh water-asen,
Die een kleynen windt verslaet,
En seer haest ten onder gaet:
Eenen roock om hoogh ghevloghen,
Metter haest ter niet ghetoghen.
Waer is ’t wonderbaer ghebouw,
Dat de Mausoleusche vrouw
[p. 74]
Dede stichten, hoogh verheven,
Op dat sy soud’ eeuwigh leven
In het menschelyck ghedacht
Om syn over-groote pracht:
Den Colossus Rhodiane,
En den Tempel van Diane,
’s Wereldts wonder, landens bloem,
En der Constenaren roem:
Slechts den tydt, den al-verslinder,
Mensche-slocker, eynde-vinder,
Heeft seer haest door syn ghewelt
Dees ghebouwsels ne’er-ghevelt.
Het Ryck van d’Assirianen
Vergingh door de Persianen,
[p. 75]
En der Meden heerschappy
Van den val en was niet vry:
’t Griecks ghebiedt, de kloecke daden
Der Romeynen gingh beschaden:
Dese self die zyn vergaen,
Onder menigh Koningh staen.
Waer zyn doch de groote helden,
Die soo menigh landen velden,
Vreesden gheenen teghen-stoot?
Zyn verwonnen van de doodt:
Hunnen glans is ne’er-ghesmeten,
’t Lichaem van de wormen gh’eten,
Is ’t dat ghy in ’t graf besiet,
Vinden sult een ydel niet.
[p. 76]
Salomon in wysheydt prachtigh,
Alexander wonder machtigh,
Caesar den Romeynschen roem,
Attila der Christen schroom;
Al de dry-ghekroonde Vorsten,
Met hun roodt-ghekleedde borsten,
Maer slechts hun ghedachtenis
Noch op dese wereldt is.
Wilt, ô mensch! dit over-weghen,
Deftigh wort ghy niet ghedreghen
Tot den hoogh-beroemden staet,
Die seer haest ten onder gaet.
Maer wat wil ick daer van spreken?
Dit zyn menigh menschs ghebreken;
[p. 77]
Lucifer met syn ghebroedt
Over-rompelt het ghemoedt
Heden van af dese menschen,
Dat sy steeds naer eere wenschen
Dat den op-gheblasen lust
Menigh edel ziel ont-rust.
Iemandt soude my dan vraghen:
Magh-men niet naer eere jaghen?
’k Segge jae, als desen sin
Streckt tot iemandts ziel-ghewin,
Tot voor-deel van d’onder-saten,
En niet tot syn eyghen baten,
Maer op dat ’t Recht jeughdigh bloeyt,
En het Volck in deughden groeyt.
[p. 78]
Samuël van Godt ghesonden,
Om aen Saül te verkonden,
Dat hy naer het hooghst bevel
Koningh was in Israël,
Voor het salven was gheseten
Blydigh aen den disch om t’eten,
Eene schouder van een lam
Eerst voor spyse voren quam.
Hier uyt wilt den Koningh leeren,
Dat, die komen wilt tot eeren,
Draghen moet een grooten last,
Want dit aen de schouders past.
Eenen last van het beminnen,
Der ghemeente hert te winnen,
[p. 79]
Eenen last die eyghen baet,
Om een anders wil verlaet,
Christus Petro heeft bevolen,
Wacht myn Schapen. Wacht van dolen,
Dan ô waerde Overheydt!
Aen wie dat niet was gheseyt:
Ghy moet myn vee meleken, scheiren,
Maer hun onghevallen weiren,
Wachten met sorghvuldigheydt,
Soo de liefd’ u voren leydt.
Aerdsche Vorsten hoogh verheven,
Dit moet u een voor-beeldt gheven,
Dat ‘t beheeren van ’t ghebiedt
Steeds uyt liefd’ en deught gheschiedt.
[p. 80]
Dat u kleyn bevolen schapen
Moghen steeds hun voedsel rapen,
Dat ghy die self voren staet,
En bevrydt van alle quaedt:
Dat de vred’ in uwe Rycken
Nimmermeer en moet beswycken
Tot u onder-satens rust,
En des hemels groote lust.
Dese eer sal eer doen bloeyen,
Eer met eer sal eeuwigh groeyen,
Eer die d’eere over-treft,
Die de ziel om hoogh verheft.
Als is eer met deught ghebonden,
Dan wordt rechte eer ghevonden,
[p 81-82?]
[p. 83]

BACCHUS BEELDT, Oft den Smaedt, ende den Lof van den Wyn; AF-GHEMAELT

Door de Drincke-broers van dese eeuwe.
Bacche, grooten Soppe-dopper,
Gheest-verquicker, Maegh-op-kropper,
Wagghel-voet, ghebruyckten Smul,
Hoorne-dragher, Potte-bul,
[p. 84]
Sinne-roover, Minne-voeder,
Sotten-klapper, Lyf-behoeder,
Waerheydts-seggher, Suyse-bol,
Ghelt-verquister, Wiesen-grol:
Gramschap-stoker, Gaeyken schieter,
Quiste-keerse, Dranck-vergieter,
Tonghe-sluyter, Babbelaer,
Sorgh-verjagher, Leughenaer:
Slecke-maker, Glase-ruymer,
Grooten Poffer, Kamer-schuymer,
Licht van herssens, nimmer vol,
Vuylen Prater, veel-tydts dol.
Waerom wordt ghy veel ghepresen?
Soud ’t wel om u schoonheydt wesen?
[p. 85]
Neen het seker: want-men melt,
Dat ghy voortydts waert ghestelt
Uyt gheschildert naeckt van leden,
Vet van lichaem, plomp van leden,
Jongh van jaren, sonder baert,
Altydts met een sotten aert,
Met een krans van Eert-velt blaren, Eerdt-veeldt. Latinè Hedera.
Die rond’om u hooft vergaren,
Waert gheseten op een vat
Gantsch vervult met wyngaerts nat,
Voots ghevoert van Tygher-dieren,
’t Welck naer-volghen de Satieren,
Met hun rouw ghetuyghden top,
Gantsch ghelyck aen uwen kop.
[p. 86]
Is dat schoonheydt? ’k laet u segghen:
Maer ons ouders dit uyt-legghen,
Gheven dit een eyghen keer,
Jae toe-stieren t’uwer eer:
Want sy melden, en betoonen,
Dat de naecktheydt kan verschoonen,
Uwen lof, niet streckt tot smaet.
’k Houde vast dat desen staet
Is een teecken van de saken,
Die de waerheydt kenbaer maken,
Naeckt te zyn is d’eyghenheydt,
Die veel in de waerheydt leydt. In vino veritas.
In u sult ghy dit bevinden,
Dat ghy dickmaels kont verslinden
[p. 87]
De bedeckte leughen-tael,
En gheeft ’s waerheydts naeckt verhael.
Als u Perse-vrucht komt wercken
In den kop, dan sult ghy mercken
’s Menschens herte binne-grondt:
Dan sal komen uyt den mondt
Dat in ’t herte lagh verborghen,
Men beklapt sich sonder sorghen,
Oft het reden is, oft niet,
Oft het t’synder schand’ gheschiedt.
Dit bevinden waer op heden
Vele Rechters, die de reden
Onder-soecken van het quaedt,
Straffen steeds den over-daet:
[p. 88]
Als sy hebben een ghevanghen,
Die moet om syn stelen hanghen,
Die moet sterven om een moort,
Door den wyn wordt onder-hoort.
Het beleydt, en al de saken,
Sullen desen droncken maken,
Die daer naer ontsluyten sal
Het misdaet, en on-gheval.
’k Hebbe boven dien ghelesen,
Hoe een groot on-eer gheresen
Was in eenigh huys-ghesin,
Uyt een on-besuysde min.
Eenen ouden man gingh paren,
In het houwelyck vergaren,
[p. 89]
Met een kort-ghehielde vrouw,
Die hem was steeds on-ghetrouw:
Syn ghemael, ghewoon te slempen,
Liet haest al haer eer verdempen,
Heeft veel buyten echt ghemalt,
Daegh’lycks in de sonden valt,
Die het over-spel gantsch volghen,
Hy niet wesende verbolghen,
Laet gheschieden dit ont-hael,
En verdraghet al-te-mael.
Hy aen-siet veel haer ghebreken,
De ghebueren wonder spreken,
Ieder noemt hem goeden Ian,
Gantsch de stadt die weeter van.
[p. 90]
Wordt ontboden voor de Heeren,
Waerom dat hy liet ont-eeren
Dus syn bedt, wordt hem ghe-vraeght,
En niet van syn vrouwe klaeght?
Hy begonste seer te vloecken:
Hoe! myn Heeren, soudt ghy soecken,
D’on-eer van een suyver wyf,
Die niet weet van ’t vuyl bedryf?
Soudt ghy laten u verdooven
Dat ghy leughens wilt ghelooven,
Daer ick houde voor ghewis
Dat myn vrouw gantsch eerlyck is?
O ghy ouden grysen loeten,
Dese ginght ghy anders groeten,
[p. 91]
Als ghy met den rooden most
Hebt ghevult u schrale borst!
Want de Wet heeft hem beschoncken,
Van het Bacchus nat verdronck,
Anders syne tongh’ ont-sluyt,
Bringht syn eyghen feylen uyt.
Als hy vol was gingh verklaren
Wie syn vrouwes boelen waren
Hoe hy heeft de daedt ghesien,
Liet dit over-spel gheschien.
Siet den Wyn verholen dinghen
Voor den dagh kan dickmaels bringhen;
Als den kop is wat bestraelt
Menigh syn misdaet verhaelt.
[p. 92]
Soud dan door den wyn de waerheydt Nullum secretum ubi
Kryghen synen glans, en klaerheydt? regnat ebrietas Prov. 31.
Soud’ dan dese schoone Maeght,
Die den hemel heeft behaeght,
Uyt de wyngaerts rancke groeyen,
Door den dranck ghestadigh bloeyen?
Neen sy seker: wat een klap,
Dat dees deught spruyt uyt den tap.
S’is des dronckaerts vyandinne,
Soberheydt is al haer minne,
De wellusten teghen-stoot,
Al is sy gantsch naeckt en bloot.
Al zyt ghy dan naeckt van leden,
Bacche, het strydt teghen reden,
[p. 93]
Ghy meught wel zyn uyt ghereedt
Met een dobbel-hertigh kleedt,
Men magh u lyf wel bedecken,
Met gheveynstheydt over-trecken:
Veel beloven, en niet doen,
Zyn u koussen, en u schoen,
Uwen hoedt is het vergheten,
Uwen rock is het on-weten,
Uwen mantel het berouw,
Uwen gordel van on-trouw.
Dit ghewaet sou beter wesen
U bequaem, al is ’t voor desen
Dat men heeft u naeckt ghemaelt:
Want ghy menigh mensch benaelt
[p. 94]
Met beloften, met gheveysen, Pronum facit hominem
Buyten ’t innigh-herts ghepeysen, ad promittendum;
‘t Welck seer haest berouwen doet tristem postea ad solvendum.
Naer het drincken ’s menschs gemoet. Canon.
Is ’t hier voormaels niet ghebleken,
Hoe dat u te wanckel treken,
Hebben d’Isralytsche Heer
Licht ghebracht in groot verseer?
Als Herodes was gheseten
Aen den disch, ghenoodt om t’eten
Hadd’ den Jodschen Edeldom,
Met een over grooten rom
Syn gheboortes dagh gingh vieren:
Men sagh dan de koppen swieren,
[p. 95]
Iedereen die was verheught,
En betoonde groote vreught.
Herodiades quam dansen,
Als een van de lichte-lansen;
’t Welck den Koningh heeft behaeght,
Seyd haer: Lieve dochter vraeght
Wat ghy wilt ’t sal u gheschieden,
Al waert de helft van ’tghebieden.
Sy dan naer haer moeders raet
Uyt een schroomelycken haet
Vraeght het hooft van d’eersten Dooper,
Christ-verkonder, en Voor-looper,
Die wiert in syn bloedt versmacht
En ’t hooft op den dis ghebracht.
[p. 96]
Hoe! Herodes wat beloven
Quam in uwen kop ghestoven,
Als ghy vol waert van den wyn?
’t Welck u aen-dê groote pyn.
Als ghy nuchteren ginght dincken
Dat ghy schandigh hadt doen sincken
Naer het graf Ioannis lyf,
Om ’t belovens sot bedryf:
Die ghy hoorde gheerne preken,
En syn honigh-vloyend’ spreken,
Was aen u steeds aen-ghenaem,
Voor u Hof seer wel bequaem.
Menigh droncken mensch sal maken
Veel beloften, wonder saken,
[p. 97]
Wil hy gheven, maer daer naer
Hy her-roept dit alle-gaer.
In den doodt-boeck wordt gheschreven,
Hy en weet niet van te gheven,
’t Is uyt synen sin ghegaen,
Woordt noch eedt en siet-men aen.
Iemandt soude my dan vraghen:
Waerom dat men u doet draghen
Hoornen op u bolligh hooft?
Soud’ ghy wesen dan berooft
Van de reden als de beesten,
Dat de reden rycke gheesten,
U uyt-boetsen dus mismaeckt,
Hardt ghehorent, byster naeckt,
[p. 98]
Dit wordt u recht toe-gheschreven:
Want ghy doet den mensche leven
Buyten reden als een swyn,
Gantsch versopen in den wyn:
’t Welck men daegh’lycks siet ghebeuren,
Dat ghy doet de reden treuren,
Als u dranckjen buyten maet
In het menschen lichaem gaet.
Daerom is ’t dat de Satieren
Malligh om u koetse swieren,
Halve-menschen, bock-ghebaert,
Onder van der peerden aert:
Hoorne-draghers, Slimme-linckers,
Wrevel-gasten, Droncke-drinckers,
[p. 99]
Om dat ’s menschens reden gheest
Light versmacht als in een beest,
Als in vuyle Modder-dieren,
Soo de Fabels ons versieren,
Van een Circes toovery,
Van haer vremde spoockery,
Die met eenen dranck gingh vellen
Al Ulysses mê-ghesellen,
Vrome gasten in den strydt
In het slyck als beesten vroeten,
Als de beesten met vier voeten,
Loopen over al het veldt,
Soo Ovidius vertelt.
[p. 100]
‘k Wil der beesten aert door gronden:
Die wordt veel-derley ont-bonden.
In den eersten sy verslindt,
Wat sy voor haer tanden vindt.
Dit quan Daniël vertooghen, Daniel. cap. 7.
Openbarigh voor syn ooghen,
Als hy sagh een wreedigh dier,
Met een brisschende ghetier
Schenden menschen, beesten, landen,
Met syn grauwelycke tanden,
Klauwen harder als het stael,
Dit verplett’ren al-te-mael.
Dit kan, Bacche, u ghelycken:
Want ghy schendt soo menigh Rycken,
[p. 101]
Steden, landen, huysen, gheldt,
Door u worden neer-ghevelt:
Silver, goudt, en goede met hoopen
Sal haest door het keel-gat loopen,
Wordt in ’s menschens buyck versmacht,
En seer haest ten eynd’ ghebracht.
Beesten die zyn slechts ghedreven,
Om steeds maer de maet te leven?
Ieder naer syn eyghen aert,
Wildt een peerdt vleesch voren setten,
Met de voet sal dit verpletten,
Eenen Leeuw wilt gheven stroy,
Eenen Wolf het dorrigh hoy,
[p. 102]
Bloedt aen Hasen ende Schapen,
Sullen daer gheen voedsel rapen:
Gheeft aen dees te drincken wyn,
Het sal al verloren zyn;
Water sal hun beter wesen,
Water kan hun dorst ghenesen:
Jae! noyt sal een beest te veel
’t Drincken jaghen door syn keel.
Maer den mensche te baldadigh,
Dickmaels aen den gheest te schadigh,
Sal verkiesen spys en dranck,
Waer door dat hy wordt heel kranck.
Argher als een beest sal walghen,
Overgheven, katte-balghen,
[p. 103]
Met den neuse light in ’t sandt,
Gantsch berooft van het verstandt.
Noë van Godt uyt-verkoren,
Heeft de reden ganzsch verloren,
Als syn soon de leden sagh,
Die-men niet ont-decken magh,
Soud’ het wesen teghen reden,
Dat-men, Bacche, vet van leden,
U aldus gheschildert heeft?
Neen het seker: reden gheeft,
Dat u vrucht doet ’t voedsel gheven
Aen den mensch, het wulpfigh leven
Van die staegh op ’t drincken let,
Maeckt het lichaem wonder vet.
[p. 104]
Want-men siet dat Bacchus kruycken
Queecken vele vette buycken:
’t Welck in den voor-leden tydt,
Roomen sagh tot haerder spyt,
In Vitellio den slemper,
Die was menigh glas uyt-demper,
Waerom hy oock kreegh den naem,
Van een Kalf aen hem bequaem.
Saxen over luttel jaren,
Van een Hertogh soud’ verklaren,
Die door ’t drinckens over-vloedt,
Heeft een sulcken buyck ghevoedt,
Dat hy qualyck kost vertreden,
Voor wie dat was uyt-ghesneden,
[p. 105]
In den disch een grooten schaert,
Die noch heden wordt bewaert.
Ick in de West-vlaemsche palen,
Van een Jongh-vrouw sal verhalen,
Die in ’t bloeyen van haer jeught,
Nam in ’t drincken groote vreught:
Die in hare jonghe daghen,
Sagh ick magher wanghen draghen,
Was een smal, een teere maeght,
Die staegh steend’ en heeft gheklaeght,
Die daer naer in ’t echte paren,
Gingh een lichaems vet vergaren,
Dat sy qualyck kost hergaen;
Dit heeft Bacchus vrucht ghedaen.
[p. 106]
Heden menigh Prins, en Joncker,
Dat hy dickmaels maeckt den proncker,
Door syn op gheswollen lyf
Kryght dit door het wyns bedryf
Dit soud’ ick in my ghetuyghen,
Dat ick door den wyn te styghen
Ben gheworden van de liên,
Die men kan voor vet aen-sien.
Waarom zyt ghy uyt-ghesneden,
Bacche, plomp, en sonder seden,
Als een loeten, als een kluts,
Sonder heusheydt, wonder bluts?
’t Is de waerheydt, wilt aen-schouwen
Der Wyn-drinckers onder-houwen,
[p. 107]
Hun ghestel, hun seden aert,
Dickmaels plompe grillen baert,
Dronckaerts gaen al wagghel-voeten,
Niet aen-sien wie sy ghemoeten,
‘t Schynt vernaghelt wordt den hoedt,
Niemandt gheven sy den groet
Dronckaerts wonder dinghen klappen,
Dickmaels teghen reden snappen:
Wyn die maeckt den schalcken bot,
Den gheleerden als den sot.
Dit sult ghy by groote Heeren
Aen den disch veel konnen leeren:
’t Welck ick sagh eens by gheval,
Soo ick u verhalen sal.
[p. 108]
Eenen Joncker was gheseten,
Blydigh by een Graef om t’eten,
Daer-men buyten maten dronck,
En den wyn seer milde schonck,
k’Hoord hem wonder dinghen praten,
Van het landt, van vele staten,
Van de heusheydt; van den roem,
Die betaemt den Edeldoem.
Al de gasten dit aen-hoorden,
Met een stilte, al de woorden,
Al de redens, al ‘t beleydt,
Dat den Joncker heeft gheseydt,
Van een ieder was ghepresen,
Om syn heusheydt, om syn wesen,
[p. 109]
Om syn wysheydt, om ’t verstandt,
Dat men in syn praten vandt.
Naer dit wordt den wyn gheschoncken,
Een ghesontheydt rondt,
leder een die wordt verblydt,
Als-men ’t drincken niet en mydt.
Den wyn is in ’t hooft gherefen
Van den Joncker, en naer desen
Wordt verandert, wordt versmacht,
Als een lichten kop gheacht:
Al syn wysheydt liet versmooren,
Gantsch de reden heeft verloren,
Spreeckt als eenen plompen bloedt,
Wonder botte grillen doet.
[p. 110]
Ick daght, wat al wonder saken,
Kan den wyngaerts-rancke maken,
Dat hy eenen wysen man
On-belompen maken kan.
’k Meynde dat de Ganges stranden,
Oft de Indiaensche landen,
Hadden Bacchus eerst ghevoedt,
Scherp en gheestigh van ghemoedt.
Maer ick sie wel naer myn gissen,
Dat al d’oude Schryvers missen:
‘k Houde dat Bëoten-landt
Synen eersten oorsprongh vandt,
Dat hy daer is op ghevoestert,
Met het esels-melck ghekoestert;
[p. 111]
Hunnen aert ghesoghen heeft
Daerom is hy on-beleeft.
Waerom wordt ghy jongh beschreven,
U de jongheydt toe ghegheven,
Daer ons tweeden Vaders handt
Uwe vruchten heeft gheplant:
Naer des Sond-vloedts oude tyden,
Was u ranck in alle syden
Veel gheplant, en groot gheacht
Van het menschelyck gheslacht.
Maer dit moet-men anders keeren,
’Die ’t gheheym van u wilt leeren:
‘k Laete staen den ouderdoem,
Jongheydt is u besten roem.
[p. 112]
Doet u fopken niet verheughen,
’s Menschens herte? door de teughen,
Komt de jongheydt wede ruyt.
Van het Petjen wil ick schryven,
Die gingh wonder vreught bedryven:
In syn dochters bruyloft feest
Was dit grolken vol van gheest:
Dit vernuffelt Roechelaerken,
De ghesontheydt van syn kaerken
Dronck uyt eene groote fluyt,
Songh, en maeckte groot gheluyt.
Naer het eten, naer het schransen,
Wilt het met een dochter dansen,
[p. 113]
Een Courante, een Pavaen:
Want het scheen gantsch licht ghelaen.
’t Manneken dê niet als springhen,
Wonder kluchten, vremde dinghen,
’t Moeste dansen met de Bruydt,
Roepende gantsch over-luydt:
’t Schynt dat Godt my jonghe beenen
Komt aen my van daegh verleenen,
’t Schynt het herte my verquickt,
My de groene jeught beschickt!
Waer zyn doch myn jonghe jaren,
Die voor my soo vreughdigh waren!
’k Was het haentjen van de stad:
Siet dan hoe u perse schat,
[p. 114]
Bacche, doet de viese grollen,
Jongher maken, suyse-bollen:
Want ghy zyt de rechte keest,
Die verfraeyt den ouden gheest.
Niet alleen aen d’oude lieden
Sult ghy sien de daedt gheschieden,
Heden-daeghs het is ghemeyn
Soo by grooten, als by kleyn.
Ick wil Bacchus krans aen schouwen,
Van het eerdt-veldt groensel houwen,
Die ghestadigh jeughdigh bloeyt,
En rondom syn hayren groeyt.
Met recht magh men dit uyt-malen,
Alsoo ick u sal verhalen:
[p. 115]
Want het schynt dat door syn vrucht
Men soeckt ’t vryens soet ghenucht.
Al is ’t lichaem gantsch verstorven,
Door den ouderdom bedorven,
Door den wyn wordt dickwils groen,
Sal veel minne treken bro’en,
In een hooft vol muyse-nesten
Sal de liefde veel-tydts vesten:
Jae, dit half verstorven lyf
Soeckt het vryens sot bedryf.
Als sy door den wyngaert druypen,
Sal vrouw Venus daer in sluypen,
Dan volght Ceres over-vloedt,
Die verwecken ’s menschs ghemoedt.
[p. 116]
Naer het segghen der Poëten,
Als sy t’samen zyn gheseten,
Is een voedsel van de min,
Een bedwemsel van den sin.
Als de pers in ’t hooft komt rysen,
Men sal ’t dertel leven prysen:
’t Schynt dat d’onbesuysden brandt,
Uyt den wyn neemt synen standt,
Loth, door ’s wyngaerts nat versleghen,
Gingh hy niet on-wetigh pleghen
Met syn dochters vuylen lust,
In on-eerbaerheydt gheblust?
Wiên de dertel-wulpsche seden
Van de Sodomytsche steden.
[p. 117]
Niet en kosten neder-slaen,
Dat heeft slechts den wyn ghedaen.
Nero Roomschen borger-moorder, C.Tacit. lib. 4.
Stadt-verbrander, rust-verstoorder,
Wesend als een vercken sat,
Door Lyëus dertel nat,
Heeft syn moeder Agrippine,
Ghebruyckt voor syn Concubine,
Schandigh ’s Vaders bedt besmet,
Teghen de ghemeyne Wet.
Maeghden worden heden hoeren,
Jonghmans ’t on-kuysch leven voeren,
Vrouwen volghen Venus stap,
Door de wulpsche dronckenschap.
[p. 118]
S’ is de oly van de lusten,
Stoorder van het ziele-rusten,
Oorsprongh van d’onsuyverheydt,
Die de# deught gantsch neder-leydt:
Die de ziele steeds doet blaken,
Kan een banghe pyn-banck maken,
Brenght tot ’t eeuwigh helsche vier,
Met een huylende ghetier.
Wilt ghy daer van u bevryden,
Ghy moet staegh het slempen myden,
Giet ghy oly in den gloedt,
Hier door wordt den brandt ghevoedt.
Men uyt-maelt u als een dasen:
Licht van herssens, eenen dwasen,
[p. 119]
Soud dit wesen u ghelyck?
Soud ghy zyn gantsch wane-ryck?
Jae ghy seker: ’t molen-draeyen
Siet-men in u sinnen swaeyen;
En u breyn is veel te teer,
Deelt mê van den sotten keer.
Die onnoosel is gheboren,
Van jonghs heeft ’t verstandt verloren,
Wordt ghenoemt een grooten sot,
Ieder houdt met hem den spot.
Maer men moet hem dwaser achten,
Die de reden en ghedachten
Door den wyn verflauwen doet,
De verwaentheydt in sich broedt.
[p. 120]
Kander meerder sotheydt wesen,
Dan te willen zyn ghepresen,
Dan te schynen eenen Vorst,
Daer-men is een slechten borst?
Dan te houden sich als Heeren,
Met ghelapt, ghescheurde kleeren,
Eenen boer sich als een helt?
Soo ons Vredius vertelt.
Een schoen-lapper was beschoncken,
Binnen Brugghe sat ghedroncken,
Was ghevallen in het slyck,
Aen de verckens gantsch ghelyck:
Op de straet bleef ligghen slapen,
Die van Hertogh Phlippus knapen
[p. 121]
Was in ’t Princen Hof ghebracht,
Eeren hem met groote pracht,
Men doet af syn vuyle scheuren,
Smoute-kleeren, oude leuren,
Wordt ghekleedt met het ghewaet,
Naer den Hertoghs eyghen staet.
In een bedde-koets gheleghen,
Soo de groote Heeren pleghen,
Sliep door ’t drincken neer-ghevelt,
Tot Aurora Phoebus melt.
’s Morghens vroegh de Kamerlinghen
Voor den gast een becken bringhen,
Wordt als eenen Prins ghegroet,
Heusigh vallen hem te voet.
[p. 122]
Ieder wacht naer syn ghebieden,
Wordt ghedient van d’Edel-lieden,
’t Hof dat was hem onderdaen,
Liet sy-selven voren staen,
Dat hy was den Vlaemschen Grave,
Al was hy te voren slave:
Als nu ’t hittigh Sonne-radt af
Nam des hemels hooghsten padt:
Hy ghebiedt aen dese knechten,
Dat men spyse soud’ op-rechten;
Want het scheen dat syne maegh
Naer het eten lydigh graegh,
Socht de schotels uyt te lecken:
Men beghint den disch te decken,
[p. 123]
Die seer kost’lyck was verciert
Met ghebraedt van wildt ghediert.
Desen gast sat om te smullen,
En begonst den buyck te vullen,
Spandt hem als een trommel-vel:
Maeckt een wonder vremt gherel,
Met te klappen, met te tieren,
Al oft hy was in ’t half-bieren:
Want een Simme houdt den aert,
Al is sy met goudt beswaert.
Hy dê seer de Heeren drincken,
En den wyn seer vloedigh schincken:
De ghesontheydt van den Vorst
Wordt ghedroncken sonder dorst.
[p. 124]
Lustigh Prins wilt u vermaken,
Wilt den droeven gheest ont-waken,
Heeft een ieder hem gheseyt:
Tot den nacht de lichten scheydt,
Bleef den Lincker soppe-doppen,
Syne maegh soo op te kroppen,
Dat hy gantsch verloos ’t verstandt,
Waer hy ’t kort beheeren vandt.
Want syn kleeren uyt-ghetrocken,
Deden aen syn oude locken:
Bacchus heeft den gheest verdooft,
Wordt van synen staet berooft:
Op de plaetse weer-ghedreven,
Daer by voormaels hadt gheleghen,
[p. 125]
Vondt hem selven sonder staet,
Sonder hulpe, sonder raedt.
Naer syn huys heeft sich begheven,
Moest als een Schoen-lapper leven,
Had alleenlyck het ghedacht,
Dat hy was als Prins gheacht,
Is ’t gheen sotheydt soo te poffen,
Soo op ydelheydt te stoffen,
Te versmaden huys-ghesin,
Te verdrincken syn ghewin?
’t Noodigh wercken dus te temmen,
In de blydschap staegh te swemmen,
Vrouw te laten in ’t verdriet,
Kinders laten gaen te niet?
[p. 126]
’t Achter-dencken wordt ghebannen,
Light meest in de ruyme kannen;
Hunnen on-acht samen sin
Die en vraeght naer gheen ghewin.
Als is ’t dat het trommel-rasen,
Het trompetten schrickigh blasen,
Door des oorloghs-Godts ghewest,
Gantsch het landt in roeren stelt:
Laet hem vechten, laet hem tieren,
De soldaten bloedigh swieren,
Wreedigh spuyghen ’t doodigh vier,
Hy en achten’t niet een sier.
Als de sotten sonder sorghen,
Sy en peysen niet om morghen:
[p. 127]
Oorlogh’, ofte vredes tydt,
Maeckt hun evenwel verblydt:
Noch al ander dwase wercken
Sult ghy in de dronckaerts mercken:
D’eenen heeft de tonghe krom,
D’ander buyten maten stom,
D’eenen die sal blyven slapen,
Op de banck syn ruste rapen,
D’ander die vloekt seer, en sweirt,
Als de beurs is uyt-gheteirt,
D’eenen die sal essen maken,
D’ander sal den wyn uyt-braken,
D’eenen is vol drolligheydt,
D’ander sucht, en droevigh schreydt,
[p. 128]
D’eenen sal on-eerlyck spreken,
D’ander melt syn vriendts ghebreken,
D’eenen minne-liekens singht,
D’ander huppelt ende springht
D’eenen die sal wonder roemen,
D’ander wist tot hoogheydt koemen,
D’eenen on-belompen guyl,
Staet verbaest als eenen uyl:
D’eenen die sal vechten, kyven,
Wilt het al ten huys uyt-dryven,
D’ander die is als een Lam,
Wonder goedt, sachtmoedigh, tam.
Iemandt soude my dan vraghen,
Waerom dat op uwen waghen
[p. 129]
Is een wyn-vat voor een stoel,
Daer ghy sit met vremt ghewoel?
Al zyt ghy daer op gheseten,
Het gheheym magh ieder weten:
Hier uyt menigh leeren kan,
Datter dickmaels vrouw en man
Uwe tonne seer groot achten,
Dat hun hert, al hun ghedachten,
Zyn ghehecht aen u ghebodt,
Maken hunnen buyck den Godt.
In de herbergh veel-tydts vieren,
Die sy als de Kerck vercieren;
Daer de klocken potten zyn,
Keerssen fluyten vol van wyn,
[p. 130]
En den weer-haen is de vaene,
En d’ampullekens de kraene,
En de tonne den Autaer,
Toeback-pyp’ den kandelaer.
Schilderyen zyn de glasen,
En de kaerte met vier asen
Is den boeck, den Coster weerdt,
En den sangher, die best sweert;
Luftigh drincken, de ghebeden:
Aldus hunnen tydt besteden,
De keel als het helle-gat,
Neemt altydt, is nimmer sat
Als sy willen fraey doen drincken,
Men sal de ghesontheydt schincken,
[p. 131]
Van den Koningh, van den helt,
Die den vyandt heeft ghevelt.
Men moet dan een fluyt uyt-goyen,
En meer ander glasen poyen,
Op de welvaert van ons landt,
Op des vredes vasten standt:
Op den voort-gangh van het trouwen,
Op het vryen van jongh-vrouwen,
Op meer viese vasery,
Is men niet van ’t drincken vry.
Tot dat dees ghesontheydts suyghen
Doet self de ghesontheydt buyghen,
Doet u draeyen als een top,
Heel door-wyckt van ’t wyngaerts sop.
[p. 132]
Siet dan hoe u tonnes vloeyen
Kan seer menigh mensche boeyen,
Vanghen in u grilligh vat,
Om den lieffelycken schat.
De Poëten u vercieren,
Voort ghevoert van Tygher-dieren,
Wreede Muylen, wonder straf,
Mensche-slockers, beeste-graf.
Soudt ghy wesen dus moordadigh,
Soo bloedt-gierigh on-ghenadigh?
Jae ghy seker: want u vrucht
Brenghter menigh in’t ghesucht.
Holofernes schrick der doden,
Om syn oorloghs straf gheboden,
[p. 133]
Voor Bethuliën de stadt
Ligghend in syn tente sat,
Moest syn hooft, syn kracht verlaten,
Door het dobbel-hertigh praten
Van een wel-bespraeckte vrouw,
Die aen Godt was seer ghetrouw.
Den Assyriaenschen Koningh
Balthasar, met al syn woningh,
Om syn slempens over-daet,
Heeft verloren lyf en staet.
Wat al dooden, wat al moorden,
Wat veel snoo krakeele-woorden,
Wat een quetsen, wat een slaen,
Isser niet door u ghedaen!
[p. 134]
Jae hun selven niet en sparen,
’t Welck ick sal in ’t kort verklaren,
Van de njonghen Schythiaen,
Die sy-selven gingh verslaen.
Cyrus schrick van vele landen,
Was ghevaen met Cypris banden,
Gantsch ont-steken door de min
Tot der Schythen Koninghin.
Thomiris versmaet dit paren,
Wilt niet in den echt vergaren,
Waer door dat den Vorst vergramt,
Dese vrouw hadt wreedt bekampt.
Spargapisus jongh van jaren,
Quam daer in des doodts beswaren,
[p. 135]
Als hy naer den goeden strydt,
Niet het drincken heeft ghemydt,
Cyrus hadde van te voren,
Eer hy heeft den strydt verloren,
In syn legher goeden kost
Doen bereyden met den most,
‘t Veldt bespreydt met wyne-tonnen:
Desen jonghen hiel ghewonnen,
Desen slagh, te houden ’t veldt,
Als elck sich in ’t vluchten stelt.
Eenen vlucht vol valsche treken,
In de hollen zyn gheweken,
Houden hun in ’t bosch-besluyt,
Laten al het goedt voor buyt.
[p. 136]
Dese gulsighe soldaten
Siende dese wyne-vaten,
Drincken overvloedigh wyn,
Waer door sy bedroghen zyn:
Desen door het wyns beweghen,
Heeft by d’ander sat gheleghen,
Gantsch door desen dranck versmoort
Cyrus keert, komt weder voort,
Heeft dees Slempers sat ghevonden,
Teenemael door ’t sweerdt verslonden:
Spargapisus neemt de vlucht,
Gantsch ont-waeckt door dit gherucht,
Door den wyn berooft van sinnen,
Syn ghemoedt liet over-winnen,
[p. 137]
Dat hy met syn eyghen handt,
’t Sweerdt heeft in syn borst gheplant.
Wilt dan dese moordt aen-schouwen,
Wat een droefheydt, wat een rouwen,
Is ghesproten uyt den dranck,
Uyt den slimmen wyngaert-ranck.
Alexander hoogh verheven,
Die de wereldt heeft doen beven,
Heeft verwonnen menigh landt,
Liet verdooven syn verstandt
Door het over-matigh drincken:
Dat hy dede neder-sincken
Naer den droeven Charons boot
Synen vriendt, hem bracht ter doodt.
[p. 138]
Wat wil ick meer ander soecken,
In veel oude Schryvers boecken?
Wilt slechts desen tydt door-sien,
Ghy sult wonder sien gheschien,
’k Soud’ u noch meer ander dinghen,
Die gheschiedt zyn, voort gaen bringhen:
Maer te blyven in ’t verhael,
Van de feylen al te-mael,
Soud’ het mensch ghehoor verdooven,
Aen-ghesien men moet ghelooven,
Dat ’t wyn-drincken buyten maet,
Is een oorsaeck van veel quaedt.
Is een oorsaeck dat veel sonden
In de menschen zyn ghevonden,
[p. 139]
Is een oorsaeck dat ’t vernuft
Is verdompelt, en versuft.
Men vindt in d’Aegyptsche landen,
In de zuyder snelle stranden,
Van den seven-water Nyl,
Een gheveynsde Crocodyl.
Wiens ghesicht en schynbaer ooghen
Niet den water-vloedt ghedooghen,
In de stroomen duyster zyn,
Gantsch verliesen hunnen schyn,
Maer soo haest hy komt te raken
’t Groene-veldt, syn ooghens blaken,
Sullen kryghen meerder macht,
Hunnen glans, hun eerste kracht.
[p. 140]
Soo gheschied het met de menschen,
Die ghedurigh ’t slempen wenschen:
’t Schynt dat d’ooghen van ’t verstandt
Zyn verduystert, zyn verpandt
Aen het drincken t’overdadigh,
Dese sal-men al te schadigh,
Gantsch verduyst’ren door den wyn,
Een vervloeckte ziele-pyn.
Hei! waer loopen my de sinnen?
Magh-men niet den wyn beminnen,
Die voor menigh dienstigh is,
En verciert den rycken dis?
’k Segghe jae: met maet ghedroncken,
Van ons niet te veel gheschoncken,
[p. 141]
Is den wet-steen van ’t verstandt,
Is des levens onder-standt,
Is des menschens hert-vermaker,
Smert-verjagher, on-vreuchts-stakers
Is het steunsel van het lyf,
Dat van ouderdom wordt styf.
Is ’t Pegasiaensche-water,
Is den rechten reden-snater,
Is den Hypocrenen vloedt,
Die heeft menigh gheest ghevoedt.
Swyght dan met u viese-vasen,
Met u oude fabel-rasen,
Dat Apollo is den Vaer
Van de reden-rycke schaer:
[p. 142]
Swyght Parnassus water-suypen,
Siet-men uyt den wyngaert druypen,
Den Apollo heeft ghedaen,
Bacchus die moet voren gaen.
Bacchus kan ons breyn verquicken,
Doet het dichten beter schicken,
Is den rechten Musen vriendt,
Die meest aen Poëten dient:
’t Welck men daegh’lycks kan bewysen,
Maer men magh u oock wel prysen,
Als ghy matigh zyt gheviert,
Ghy des menschs vernuft verciert:
Matigheydt kan u doen bloeyen,
Matigheydt doet reden groeyen,
[p. 143]
Matigheydt, die is de bloem,
ls u alder-hooghsten roem.
’k Lese dat de Persianen,
Om hun kinders te vermanen,
Tot des drincken soberheydt,
Hebben hun steeds voort-gheleydt
’t Vuyl bejagh, de vremde kluyten,
Die uyt Bacchus tonne spruyten,
Hoe verdroncken wordt den gheest,
Dit verfoeyden sy het meest,
Door den dranck sich te vergheten
Want sy deden naer het eten,
Al hun slavens vuyl ghebras,
Lustigh vechten met het glas.
[p. 144]
Als de kinders dit aen-saghen,
Dat dees schroeven droncken laghen,
Als de beesten heel bedot,
Hielen sy met hun den spot.
Waer zyt ghy, ô Christen zielen,
Die te seer de deught vernielen!
Leert besnyden desen sin
Tot u zielen groot ghe win.
Wilt dan uyt de Heydens leeren,
Hoe ghy matigh moet verkeeren
By den wyn, soo sult ghy niet,
Lyden innigh hert-verdriet:
Als een peerdt van aert hooghmoedigh,
Hef het water over-vloedigh,
[p. 145]
Daer in maeckt een groot gherucht,
Met de beenen in de lucht;
Sal sich in het selfste baden,
Den op-sitter haeft verraden,
Neder-smyten in den vloedt,
Hem betrappen met de voet,
Maer den breydel kan hier teghen
Leyden het naer alle weghen,
Temmen synen vryen aert,
Menigh van den val bewaert.
Wilt ghy ’s lichaems esel dwinghen,
Die wilt buyten reden springhen,
Neemt den breydel van de maet,
En verwerpt de over-daet;
[p. 146]
Soo en sal de ziel niet treuren,
Maer haer naermaels bly ghebeuren,
In den hemel d’hooghste vreught,
Is’t dat sy volherdt in deught.
[p. 147 = blanco]
[p. 148 = figuur]
[p. 149]

MEGAERAS HEERSCHAPPYE, BETHOONENDE Den oorsprongh, ende den Voort-gangh van den HAET ende NYDT.

Komt ghy Greynsers, harde Bollen;
Herte-Knaghers, suere grollen,
Eyghen Beulen, eyghen druck,
Die benyden ’s menschs gheluck.
Spotters, on-gheruste sinnen,
Die u bueren niet beminnen,
[p. 150]
U beheeren, u ghewelt,
Wordt in ‘t kort hier vooren-ghestelt.
De Poëten voren houwen,
Hoe de voester van veel rouwen,
Was Megaera dol verwoedt,
Uyt het helle galghebroedt;
t Hayr was van bebloedde slanghen,
Die langhs hare wanghen hanghen,
Die haer eyghen hert verscheurt,
Die ghestadigh sucht, en treurt:
Met een fackel in haer handen.
Die wil gangsch den al verbranden,
Die rouw-verwigh was bekleedt,
Soght haer even-naestens leedt.
[p. 151]
Met recht was sy dus beschreven,
Om dat sy doet menigh beven,
Knaeght haer eyghen in-ghewant,
Als een dollen bloedt-trawant.
Wilt dan Tuyter-loop nu swyghen,
’t Recht bescheede sult ghy verkryghen:
Dit sal u de schrift bedi’en,
Waer ghy sult den oorsprongh sien.
Dit in Eden is ghebleken,
Door d’hoveerdigheydt versteken,
Uyt den hemel ‘t boos ghetal,
Socht ons eersten Vaders val.
Siende dat het moest verlaten,
Godes wonst beghint te haten,
[p. 152]
’t Nieuwe schepsels soete lust,
Syn verkoren hemel-rust:
Door het vleyens dobbel-kallen:
Doet hy hun in sonden vallen,
Heeft het menschelyck gheslacht
In doodts slaverny ghebracht.
Nydt, ghy zyt dan voort ghekomen,
Naer het duyvels staegh verdoemen,
Daer u af-komst is begonst,
Ghy spruyt eerst uyt d’helsche wonst.
Uwen ouden grooten vader
Was den boosen mensch-verrader,
Uwe oude groote Moer
Was de op-gheblasen Hoer;
[p. 153]
Uwen groot-vaer ’t Luck voorspoedigh,
Groot-moer de Begheert’ hooghmoedigh;
Vader, Blydschap in ’t verdriet,
Dat aen even-mensch gheschiedt:
Het Mis-achten uwe moeder,
’t Achter-klappen uwen broeder,
En u susters’t Hert-ghepyn:
Dees all’ uwe maghen zyn.
’k Wil hun leven gaen beschryven,
En hun daden voren dryven:
Lucifer was eerst ghepaert
Met den op-gheswollen aert,
Met des oodtmoedts vyandinne,
Eerste duyvels Koninginne,
[p. 154]
Die ghelucks benyden wan,
Was des quae begheertes man.
Dit zyn d’alder-eerste teelders
Van den Nydt, Treur Rolle-speelders:
Want meest door d’hooveerdigheydt,
Wordt dees boose stam verbreydt.
Alsser iemandt is verheven,
Heeft een groot voorspoedigh leven,
Dan is ’t dat syn hooghen staet
Is bevochten door den haet.
Saül uyt den Nydt verbolghen,
Gingh hy David niet vervolghen,
Die hem hadd’ al d’eer ghedaen,
In des Goliaths verslaen?
[p. 155]
Om dat slechts de dochters spronghen,
Blydigh voor den selfsten songhen,
Thien-duyst David heeft ghevelt,
Saül duysent met ghewelt.
Door dees blydschaps groot vereeren,
Gingh ’t weldaet in haet verkeeren:
Davids wydt-beroemden naem
Was den Vorst on-aenghenaem.
Vondt-men onder al de helden,
Die denvyandt neder-velden,
Iemandt vromer in het slaen,
Als den grooten Africaen?
Roomen by-naer neer-gheslaghen
Door de wapens van Carthagen,
[p. 156]
Van den grooten Hannibal,
Heeft bevrydt van haren val,
Heeft door syn man-hafte daden
’t Jock van haren hals ont-laden,
Hannibal uyt ’t Ryck ghejaeght,
En Carthagen self gheplaeght:
Desen door des Nyders tonghen
Wordt in ballinghschap ghedronghen,
Heeft verloren synen glans,
En des winners lauwer-krans:
Moest syn vader-landt dus derven,
In de vremde landen sterven.
Siet dan hoe den Nydt verwoedt
Haest syn eer verliesen doet.
[p. 157]
Men siet dat den uyl sal vluchten
’t Sonne-licht, de klaerheydt duchten;
Insghelycks den schoonen dagh,
Vleder-muys niet sien en magh.
Om dat haer nacht-schuylend ooghen
Phoebus glans niet en ghedooghen,
Ghy Benyder dit aen-siet.
Want het soo met u gheschiedt.
Ieders welvaert doet u rouwen,
Ghy en kont gheen deught aen-schouwen,
Kloecke daden, wys beleydt,
Schynen voor u duysterheydt.
Dit en kont ghy niet verdraghen;
Waer in dat de deught behaghen
[p. 158]
Neemt ghy: siet met stuer ghesicht,
En misacht dit helder licht,
Kleyne menschen, groote schroeven,
Sullen soecken te bedroeven,
D’edel eere van den mensch,
Die neemt in de deught den wensch.
‘t Welck den hemel ons laet weten,
Door haer vlammende Planeten,
Al is’t dat sy schynen klaer,
Duysterheydt die volght hun naer:
Want sy sullen ’t helder blincken
Van malkanderen vermincken,
’t Minste t’meeste licht bedeckt,
Met een rouw-kleedt over-treckt:
[p. 159]
Die moet haren schyn ontfanghen,
Van een ander sal hem pranghen,
Met verduyst’ren: soo de Maen
Heeft veel aen de Son ghedaen.
Sal sich onder Phoebus setten,
En syn schoonen glans beletten,
Soo dat desen aerdschen bal
Voor een tydt hem derven sal.
Ghy sult even staegh bevinden,
Dat noyt ’t meeste sal verslinden
’t Minste licht: soo van de Son,
’t Blincken van de Maen begon.
Noyt van dit haer sal beloven.
Al is ’t datter veel ghelooven,
[p. 160]
Dat de Maen voor Edens Ryck,
Aen hem was van licht ghelyck.
Dit schynt over een te koemen,
Aen die moghen sich beroemen,
Dat sy in dees aerdsche baen,
Helder als Planeten staen,
Die-men moet als Sonnen eeren,
Om het deughdigh-sedigh heeren
Van de Christi ware Kerck,
Om het aerdsch ghebieden sterck,
Haren glans wordt veel betreden,
Van den arghen list bestreden,
Wordt verduystert door den Nydt,
Slechts voor eenen korten tydt.
[p. 161]
Want de kleyne doen dit glimpen
Door hun teghen-stellen krimpen:
Jae, van wie den voorspoedt spruyt,
Die wordt hunne boosheydt buyt.
Iacobs twelf-voudigh gheslachten
In het veldt de schapen wachten,
Als hun Ioseph heeft vertaelt,
Wat den droom heeft voort-ghemaelt:
Dat hy sagh elf schooven buyghen,
Aen den twelfsten eer betuyghen,
’t Welck heeft eenen haet ghevoedt,
Dat sy sochten staegh syn bloedt,
Ginghen als een slaef verkoopen.
Ach! waer is ‘t verstandt gheloopen,
[p. 162]
Wreede broeders, dol van aert!
Dat ghy uwen Va’er beswaert
Met een last van bitterheden,
Met een droeve sucht gheleden,
Om dat hy syn liefste kindt
Niet met d’ander broeders vindt.
Ghy waert loseph on-ghenadigh,
En meynt synen glans boosdadigh
Te verduyst’ren, om den schyn
Dat ghy soudt syn slaven zyn.
Maer Godts handt heeft hem verheven,
Dat ghy self niet konde leven,
Sonder desen in den noot
Van ghebreck en hongher groot.
[p. 163]
Moest met kniën heusch gheboghen
Voor hem komen neer-ghetoghen,
Zyn eerbiedigh met oodtmoedt,
Soo-men voor een Prince doet,
Nydt, ‘k wil u groot-moeders daden,
Die soeckt menigh mensch te schaden,
Brenghen voor den klaren dagh,
Met al dat haer volghen magh:
De begheerte van te hind’ren,
Van den even-mensch te mind’ren,
Al is ’t dat het schade doet,
Is haer meeste koop-mans goedt.
Dit toont ons Lyranus schryven, In 3. c. Genes.
Hoe dat naer dit boos bedryven
[p. 164]
Iemandt sich gantsch schadigh was
Door des duyvels quaedt gheblas:
Een van d’onghenaemde steden,
Hier af gheeft de rechte reden,
Die heeft in haer plaets ghesien
Dese vremde daet gheschien,
Die sagh twee verscheyden mannen
Elck den and’ren teghen-spannen:
D’eenen was van vremden aert,
Die ghedurigh heeft ghespaert;
D’ander eenen Herte-knagher,
Nydt-betooner, Haete-dragher,
Die den naem van syn ghebuer
Menighmael gaf eene scheur.
[p. 165]
D’oversten van dese palen
Doet dees gasten by hem halen,
Heeft bemerckt hun vremden sin,
Biedt hun beyden dit ghewin.
Ieder magh naer syn behaghen
Van my eene gifte vraghen,
Mannen, wat ghy wenschen kont,
Wordt van my aen u ghejont:
D’eersten sal syn vraegh ghenieten,
Soo van blydschap als verdrieten,
En den tweeden van dit al
Noch soo veel verkryghen sal.
Desen Vreckaert in het kiesen:
Dacht, ick soud’ de kans verliesen,
[p. 166]
Waert dat ick den eersten waer,
D’ander dobbel kreegh daer naer.
Den Benyder soeckt te winnen,
Daerom wilt niet eerst beghinnen,
Vreest dat synen mede maet
Soud’ verkryghen meerder baet.
Desen Rechter siend’ haer deysen
Met verscheyden vremt ghepeysen
Heeft aen dese twee belast,
Dat elck op syn vraghe past.
Den Benyder eerst gingh spreken:
Wilt, myn Heer, dees oogh uyt-steken,
Op dat mynen mê-ghesel
Krygh twee-voudigh oogh ghequel:
[p. 167]
Liet syn eyghen oogh uyt-rucken,
Om den and’ren te verdrucken.
Siet wat groote dulligheydt
Dat in dees begheerte leydt!
Soud’-men niet een dwasen achten,
Die een vlieghsken wilt versmachten;
Om dat slechts dit kleyn ghediert
Boven syne herssens swiert:
Die om dit ter doodt te bringhen,
Aen den wandt syn hooft soud’ dringhen,
Dat uyt synen eyghen kop,
Soude loopen ’t roode sop
Insghelycks die soude schincken
Het vergif, op dat soud’ drincken,
[p. 168]
Synen vriendt het doodigh nat,
’t Selfste voor sy-selven vat?
Jae voor seker dese menschen
Veel een anders leven wenschen,
Die niet anders doet als baet,
En tot hun behouden staet,
Die aen hun kan dienstigh wesen,
Al hun pyn en smert ghenesen.
D’eersten vorst van Israël,
Saül voelde dit ghequel,
Als hy was met dulligh rasen
Wreedt bevochten, door het blasen
Van den schroomelyckegheest,
Ziele-schender, helsche beest.
[p. 169]
David wilt den selfsten dwinghen
Door syn konstigh Herpe-singhen:
Jae heeft menighmael versoet
Deses Koninghs hardt ghemoet.
’t Quaedt voor nemen dede scheuren,
Maer syn gantsch verwoedde keuren
Heeft op eenen tydt betoont,
Als hy ’t goedt met ’t quaedt beloont.
In de plaets van vreughts ghenieten,
Met een lance wilt door-schieten,
On-versiens hem voor den wandt.
Ach! waer loopt u los verstandt?
Wilt ghy uwen vriendt vernielen,
Uwe blydschap gaen ont-zielen,
[p. 170]
Die hiel dickmaels in den dwangh
Desen gheest door bly ghesangh?
Wreeden Nydt, wat wilt ghy maken,
Dat ghy wist de deught versaken?
Dat ghy David zyt soo wreedt,
Die u nimmer dede leedt?
Die u ziel socht te bevryden
Van dit on-gherustigh lyden:
Soeckt ghy dit onnoosel bloedt,
Ghy u ziele schade doet:
’t Welck daer naer wel is ghebleken,
Als ghy hem waert af-gheweken
Dat gh’u-selven met het stael
Sondt naer de verdoemde sael:
[p. 171]
Soud’ ick uwen va’er vergheten,
Helschen Nydt? neen, men moet weten,
Dat hy nam altydt ghenucht
In het ghen’ dat ander ducht;
In syn even-naestens lyden
Gingh hy teenemael verblyden,
Menigh suchten en ghetraen
Sagh hy met blyd’ ooghen aen.
Ghelyck doen veel Advocaten,
En het volck van sulcke staten.
Hun verblyden in ’t gheschil,
In een gantsch verkeerden wil,
In het vechten, in het kyven,
Om daer uyt ’t ghedingh te dryven:
[p. 172]
En den quaden Medecyn,
Alsser vele siecken zyn.
Dit kan hun de borsen vollen,
Laet aen menigh teghen-rollen,
Als het is om hun profyt,
Zyn in anders druck verblydt.
Men schryft dat de Meire-minnen
Sullen hunnen sangh beghinnen,
Als der winden fel gheblas
Gantsch beroert den grooten plas,
Als de baren op-gheswollen
Zyn door ’t grauwbaer donder-bollen,
Als de locht maeckt groot ghetier
Door het schichtigh blixem-vier:
[p. 173]
Als den Schipper droef moet treuren,
Seylen siet in stucken scheuren,
Kavels breken, spriet, en mast,
En wat tot het varen past:
Als de grondeloose kolcken
Slocken in d’onnoosel volcken;
Menigh schepen rycke ghela’en
Door ’t on-weder doen vergaen.
Den Benyder sal naer-volghen
Dees Meir-minnen; is verbolghen,
Als hy ’s menschens schip bevindt
Loopen voor den goeden windt:
Maer soo haest hem d’onghelucken
Sy men voorspoedt gaen verdrucken,
[p. 174]
Soo wordt in syn boos ghemoedt
Een seer groote vreught ghevoedt.
Soo meest pleghen d’hovelinghen,
’t Schynt dat ’t hert hun sal ont-springhen,
Als een dienaer van het Hof,
Die was van een groote stof,
Van den Koningh wordt verlaten,
Uyt-ghebannen door het halen,
Menigh naer syn plaetse jaeght,
Blydschap in het herte draeght.
‘k Wil tot uwe moeder komen,
Die soo menigh doet verschrômen,
Sy was van dat boos gheslacht,
Die soo menigh mensch misacht.
[p. 175]
Soo ’t in Christo is ghebleken,
Hoe de Phariseesche treken
Hielen hem een droncken gast,
Dienaer ’t slempen heeft ghepast,
Dat hy steeds met de sondaren
Aen den disch socht te vergaren,
Achten een Samaritaen,
Die veel sonden heeft ghedaen;
Eenen boosen Duyvel-jagher,
Dobbel-hert, en Tonghe-dragher,
Sone van den Timmerman,
Immers wat-men peysen kan:
Daer nochtans hy was recht-veerdigh,
Alle eer en jonste weerdigh,
[p. 176]
Als het hemels vader-woordt
Van een Koninghs stam quam voort.
Dit sal heden noch gheschieden,
Hoe dat vele kloecke lieden
Zyn gheacht als vol van waen,
Die naer Godes wetten staen,
Dobbel-herten, Hypocryten,
Die in ’t huys den tydt verslyten,
Vuyle Verckens, stille liên,
Sullen sy voor bot aen-sien,
Die in ’t gheven is te milde,
Des Verloren Sones ghilde,
Een voorsichtighen en wys,
Al te boos, en al te vys.
[p. 177]
Siet wat wonder onderscheyden
Dat u moeder kan verleyden,
Ghy volght hare stappen naer,
En misacht het allegaer:
Sy soud’ duysent ooghen wenschen,
Om te sien het werck der menschen,
En noch houden voor ghewis,
Dat dit oock gantsch anders is
Fredericus grooten Koningh,
Stelt een raedtsel voor syn woningh,
Voor de wysen van syn lande,
Om te mercken syn verstandt.
Hy vraeght: Wat voor alle saken
Kan ons ooghen klaerder maken,
[p. 178]
Wat voor raedt, en medecyn
Gheeft ‘t ghesicht een helder schyn?
D’eenen seydt: De Venckel-blaren
Doen ons ooghen gantsch verklaren,
D’ander seght: Der brillen strael
Onder-houdt dit al te-mael;
Calamyn-steen, ander dinghen,
Naer ‘t ghevoelen voren bringhen:
Het uyt-legghen is begonst
Naer de Medecyne konst:
Maer een van des Koninghs Heeren
Gingh de gasten anders leeren;
Seyd’: Het is den slimmen Haet,
Die dit al te boven gaet.
[p. 179]
Iedereen begonst te spotten
Met hem als verwaende sotten.
Dan heeft hy tot hun gheseydt:
Hoort, myn Heeren, het beleydt,
Wat wilt ghy verwondert wesen?
Wilt Ovidium door-lesen:
Schryft hy niet dat ’t vremde landt
Beter schynt te zyn beplant?
Dat de buermans vruchten tooghen
Schoonder voor ons eyghen ooghen?
Dat de koeyen, dat het vee
Vetter schynt op ander ree?
Wat kan meer ’t ghesicht verstercken,
Dan een ieders daedt t’aen-mercken?
[p. 180]
Want den Nydt als eenen bril,
Maeckt een wonder onder-schil,
Sal een ieders goedt misachten,
Waer door eeuwigh syn ghedachten
Syn gantsch treurigh, zyn beroert,
By naer door den spyt vervoert,
Seker dan is uwen broeder
Eenen valschen Tonghe-voeder,
Achter-klapper, vol bedrogh,
Die heeft dit venynigh sogh
Uyt u moeders borst ghetrocken,
Borst vol bitter galle-brocken,
Als ’t Serpents boos in-ghewandt,
Daer ’t vergif neemt synen standt.
[p. 181]
Met recht is syn nydigh spreken
By de spinne-kop gheleken:
Want dit kleyn venynigh dier
Maeckt een net met vremt gheswier,
Om een vliegh daer in te vanghen,
’t Welck den reghen oft den windt
Op een ooghen-blick verslindt,
Is het in het veldt gheklommen
Op verscheyden schoone blommen,
Sal daer nemen uyt fenyn,
Die voor biekens honigh zyn.
Soo is ‘t met de Nyders tonghen,
Door hun boos fenyn ghedronghen,
[p. 182]
Sullen menigh menschens eer
Brenghen tot een groot verseer:
Al hun wenschen, hun verlanghen
Tracht om iedereen te vanghen,
Dat de liefde siet voor goedt,
Daer uyt wordt hun argh ghevoedt.
’k Wil al ’t ander laten varen,
Maer u susters staet verklaren,
Die ghestadigh is bedroeft,
Met haer eyghen leedt gheroeft.
Sy slacht wel de vuyle maghen,
Die ghedurigh steunen, klaghen,
Goede spyse, soeten dranck,
Wordt verandert in den stanck.
[p. 183]
Zyt ghy met dees sieckt’ ghequollen,
Het sal u al teghen rollen:
Ieders welvaert doet u pyn,
Schynt voor u vergif te zyn:
Is ’t dat iemandt is voor-spoedigh,
Dit is voor u herte bloedigh,
Dat ghy self van spyt op-knaeght,
En naer syn verderven jaeght.
Beter souden ader-slanghen
Binnen ’t in-ghewandt u pranghen,
Ghy zyt van de pyn verlost,
Als ghy haer wel gheeft den kost:
Ghy kont dese wel doen sterven,
Kont ghy medecyn verwerven,
[p. 184]
Oft uyt-worpen door den mondt,
Dat ghy weder zyt ghesondt,
Als is dit vergif ghekropen,
In de sinnen door gheslopen,
Gheen ghenuchte, gheen vermaeck,
Kryghen sal in ander saeck.
Wilt haer duysent drancken geven,
Sy sal in de blydschap beven,
Sit sy blydigh aen den dis,
Gantsch beroert, gantsch treurigh is
Want dees snoo vergiste vormen,
Altydts het ghemoedt bestormen,
Nerghens kan sy vinden baet,
’t Schynt dat ’t al haer teghen gaet.
[p. 185]
’t Eyghen hert moet dit betreuren,
Dat het schynt in twee te scheuren,
Gantsch bevochten door ’t verdriet,
Dickmaels selfs sal gaen te niet.
Hoort Gregorium dan spreken Orat. de seipso.
Van dit on-gherust ghebreken:
Noemt haer eene koude Gight
Die steeds in ’t verderven ligt
’t Yser wordt van ’t roest door-gheten,
En allenghskens heel versleten;
Soo wordt dickmaels ’t nydigh hert
Gantsch door-boort door dese smert.
Ionas sagh een worm der aerden, Cap. 4
Een Eert-velden boom door-schaerden;
[p. 186]
Die seer jeughdigh was ghebloeyt.
Desen worm uyt hem ghegroeyt,
Heeft den selfsten doen verdrooghen,
Al syn groensel ne’er-ghetooghen,
Teenemael gantsch naeckt ghestelt,
Synen groenen kop ghevelt
Dit schynt dus met u te wesen,
Daer dien worm is uyt-gheresen,
Sal self u vernieler zyn,
Oorsaeck van u hert ghepyn.
Wat ick schreef, Nydt, van u vrinden,
Dit is self in u te vinden.
Ghy behoudt den selfsten aert,
Van wie dat ghy zyt ghebaert:
[p. 186]
Van u groot-vaer, van u moeder,
Van u vader, van u broeder
Van u suster, want men seght,
Dat een kindt den aert oprecht
Van syn ouders veel sal houwen,
Soo-men daegh’lycks kan aen-schouwen:
Want een katte soeckt de muys,
En den Aep de kleyne luys,
lck moet dan het huys uyt-malen,
Waer uyt dat ghy komt te dalen.
In den eersten dit ghesticht Ovid.I.2 Metam.
Is ghedurigh sonder licht,
Onder in dees aerdsche kuylen,
Waer den spyt en droefheydt schuylen,
[p. 188]
Met venyn vervult u herte,
Gantsch ghemartelt door de smerte,
Uwe tongh als eene Slangh’,
Uwe sinnen byster bangh:
Die altydts neemt het behaghen
In u even-naestens klaghen,
Die de voor-spoedt gantsch mishaeght,
En u eyghen pyn-banck draeght,
Uyt u is den mensch Ont-zieler,
Lichaem-schender, Ziel-vernieler,
Eerst-gheboren: dit ’s u kindt,
Die syn moeder self verslindt.
Uyt het zaet van ’t helsch ghebroedsel,
Nam dit eerst syns levens voedsel
[p. 190]
Dit ghelyckt wel het Serpent,
Dat syn eyghen ouders schendt.
Nydt, ghy doet dan menigh sterven,
En dit soete leven derven,
Van ’t beghin van d’aerdschen kloot
Waert ghy moeder van de doodt.
D’eerste sonen van de menschen,
Eenen offer aen Godt wenschen:
Abel gaf het beste lam
Datter van syn kudde quam;
Caïn meynde Godt te vieren
Met het slechtste van dees dieren:
Maer den offer was versmaet
Oorsaeck van den wreeden haet.
[p. 191]
Eenen Nydt hier door verkreghen,
Synen broeder heeft versleghen,
In syn lauwe bloedt versmoort,
iMet een kaecke-been vermoort,
Broeder-liefde ne’er-ghesmeten.
Liefde! ghy wordt veel verbeten,
Ghy zit veel op desen tydt
Vyandinne van den Nydt.
Waer zyt ghy, ô schoon beminnen,
Hemels kindt, des Hels verwinnen?
Hoe wordt ghy nu ne’er-ghevelt,
In een armen staet ghestelt!
Liefde! moeder van de deughden,
Oorsprong van des hemels vreughden,
[p. 192]
Woon-plaets van de stille rust,
Ziele-voedsel, mensche-rust,
Wordt ghy van soo veel verlaten,
Door den Nydt, en ’s menschens haten.
Uyt-ghebannen veel uyt ’t landt,
’t Welck verweekt Godts straffend hant,
Wilt, ô mensch, u hert door-gronden,
En laet dees vergifte sonden;
Vrede sal u bystandt zyn,
En verjaghen haest u pyn.
[p. 193 = blanco]
[p. 194 = figuur]
[p. 195]

ZOYLUS WINCKEL, VOORT-GHESTELT Door de Koop-lieden van ACHTER-KLAP.

Vrienden, een seer lecker brock
Gheef ick u van eenen Kock,
Die hier voor-tydts gaf te koop
Eenen rechten Tuyter-loop.
Dit heeft Xanthus wel gheproeft
Als hy heeft een vriendt ghetoeft;
[p. 196]
Als hy den Aesopus sandt
Om de beste spys van ’t landt,
Die naer rypelyck beleyt,
Tonghen gheestigh heeft bereydt,
Tonghen heeft hy voort-ghebracht,
Voor de beste spys gheacht.
Hoe Aesope! wat ghy raest;
Sal-men wesen op-ghevaest
Met de tonghen? wat een kluyt!
Ghy verjaeght het smaken uyt:
Eenen Koninghs disch aen-siet,
Oft-men daer vindt anders niet?
’k Segghe jae: met wildt ghediert
Wordt hy kostelyck verciert,
[p. 197]
Met veel beter vleesch ghebraedt,
Die de Tongh’ te boven gaet:
Wordt dit voor het best gheacht,
Dat het erghst zy voort-ghebraght.
Brenght ghy tonghen wederom?
Ghy en zyt niet al te dom,
Al schynt ghy een plompen gast:
Want dit aen de tonghe past
Vindt men doch een meerder quaedt,
Daer de tongh is mede-maet?
Neen het seker: gheen venyn
Als de tongh kan ergher zyn.
Lichten snapper, Duyvels saedt,
Achter-klapper, Eer-verraedt,
[p. 198]
Wilt dees maeltydt wel besien
Waer het voor-stel sal gheschien
Van de tonghe, dese spys
Sal u wonder maken wys:
Wilt in desen winckel gaen,
In den welcken sult verstaen
Het bereyden, en den heesch
Van dit quade tonghen vleesch,
Een bereyden u bequaem,
Aen den hemel aen-ghenaem.
Dese tonghe wordt ghebaert
Uyt den slimmen Nyders aert:
Nydt, een dochter van de hel,
Voester van het ziel-ghequel;
[p. 199]
Hare suster, ’t Hoogh ghemoedt,
’t Oordeel al te Licht ghevoedt,
Broeder, de Gheneghentheydt,
Die een anders daet verbreydt:
Siet uyt wat vervloeckten stam
Dat den Achter-klap voort-quam.
’k Wil beschryven het ghestel,
Het voor-nemen wonder fel,
’t Ampt in Plutos swerte sael,
Wreede wercken al-te-mael,
Het misdaet, verdiende straf,
En des menschens eere-graf.
Is ’t dat iemandt aen my vraeght,
Wat een voor-naem dat hy draeght?
[p. 200]
’k Segh u,’t is den Eere-dief,
Naem-beroover, Sonde-lief,
Die besmodderen soeckt gans,
Synen even-naestens glans,
Die met syne tonghes strael
Maeckt bekent een anders quael.
Dit al veelderley gheschiedt,
In den eersten, als-men siet
Iemandts feylen, die voort-bringht,
En daer valscheydt mê toe dringht,
Met de leughen-tael ghelapt,
Achter synen rugghe snapt:
Jae, waer in gheen quaedt en was,
Door het vinnigh tongh-ghebas
[p. 201]
Sal verkryghen boosheydts schyn,
En voor quaedt gherekent zyn.
Doet het gheestigh Bacchus nat
In een gantsch bedorven vat,
Waer het selve noch soo goedt,
Noch soo geurigh, noch soo soet,
Het sal op een ooghenblyck
Wesen aenden stanck ghelyck,
Riecken als een modder gracht,
En wordt synen smaeck versmacht.
Soo gheschiedt het met den mensch,
Die steeds soeckt der deughden wensch;
Is ’t dat hy door ’t quastigh rot
Van de tonghe wordt bedodt,
[p. 202]
Al syn levens soete guer,
Stinckt, en smaeckt haest wonder suer.
Tongh’, ghy moeght gheleken zyn
By een vuyligh modder-swyn,
Het welck in de vuyligheydt
Met den Muyl ghestadigh leydt,
En den dreck veel beter acht
Als een spys van groote pracht;
Als een peirel, als een roos,
Als een bloem van schoonen bloos.
Achter-klapper, dit aen-siet:
Want ’t aldus met u gheschiedt,
Ghy als eene modder-beest,
Vroetelt met den vryen gheest
[p. 203]
In der quade tonghen slyck,
Aen het vercken gantsch ghelyck,
Ghy versmaet de schoone deught,
Spys van blydschap, dranck vol vreught,
Peirel van de soete rust,
Roose van des hemels lust,
Blom die noyt en sal vergaen,
Eeuwigh on-beroert sal staen.
Over-denckt wat sottigheydt
Dat in u verkiesen leydt,
Als ghy ’t eeuwigh goedt versmaet,
En de boosheydt voren-staet:
Boosheydt, die sal uwe ziel
Lyden doen het wreedt ghekriel
[p. 204]
In de hel met pyn vervult,
Dese ampten kryghen sult.
In de smisse van den gloedt.
Ghy des blasers wercken doet. Blasers van de helle.
De twee blase-balghen zyn
Uwe tonghe vol venyn,
Waer mê dat den boosen brandt
Wordt on-stekent allen kant:
Menigh stadt, en heerschappy,
Zyn van desen roock niet vry.
Vorsten, Princen, ondersaet,
Die valt in een vellen haet,
Die te voren vredigh was,
Door u tonghes fel gheblas.
[p. 205]
Noch bedient ghy boven diên Vate-lappers van de helle.
In de hel ’t ampt van de liên,
Die ghebroken schotels oudt,
Vaten lappen menigh fout:
Waer dat is een scheurken in,
Dat is voor hem het ghewin,
Blyven schotels veel gheheel,
’t Is voor hun het slechtste deel.
Dit is veel aen u ghemeen
Met dit volck komt over een:
Ghy en soeckt gheen weerde daet,
Die gheheel in deughden staet,
On-gheschonden, sonder smet,
Want ghy daer u teghen-set.
[p. 206]
Isser iemandts naem ghescheurt,
Dan het werck voor u ghebeurt,
Lappen sult dit naer u hooft,
Dat ghy synen glans berooft.
Desen dienst voor u te slecht!
Ghy beheert het duyvels recht, Rechters van de helle.
Teghen iemandt on-ghehoort
Het ghedingh sult dryven voort,
Nimmermeer en wordt ghedaeght:
Daer-men naer gheen wetten vraeght,
Zyt ghy rechter, Advocaet,
Procureur al metter daet,
Naer u breyn het vonnis stryckt,
Al is ’t dat van waerheydt wyckt,
[p. 207]
Teghen d’af-gheseten man,
Die hem niet verweiren kan.
Ghy volght wel de vorschen naer,
Die noyt maken vremt ghebaer,
Die noyt quaeken in den poel,
Als sy sien des menschs ghewoel,
Die sal neffens ’t water staen,
Dan is hunnen klap ghedaen.
Insghelycks u tonghe dom
Sal voor menigh wesen stom,
In syn teghenwoordigheydt
Wordt gheen Achter-klap gheseyt:
Soo hy maer van u kan gaen,
Roert syn tonghes kleppel-spaen.
[p. 208]
Cerberus het helsche dier, Helschen hondt.
Die spouwt solfer ende vier,
Aen u syn ampt over-stelt,
Want ghy hebt veel meer ghewest:
Jae, het eyghen van den hondt
Light in uwen wreeden mondt.
Dit ghedierte houdt de wacht,
Soo by daghe als by nacht:
Bassen sal op eenen schroef,
Op den goeden, op den boef,
Dickmaels wel op synen Heer,
Sal hem byten nimmermeer,
Noch het volck van ’t huys ghesin,
Maer betoonen beeste-min.
[p. 209]
Achter-klapper, uwen aert
Is veel wreeder, die niet spaert:
Selfs u alder-besten vrient,
Van wie dat ghy zyt ghedient,
Die u heeft besorght, ghevoedt,
Synen name sterven doet,
Wreeder als Actaeons jaght,
Die selfs heeft ter doodt ghebraght
Hunnen Heere, die belaên
Riep syn eyghen honden aen:
Ach! kent ghy Actaeon niets na
Ick bent, uwen vrient aen-siet,
Te vergheefs roept, sucht, en treurt,
Van de selve was verscheurt.
[p. 210]
’k Wil gaen brenghen voor den dagh,
Wat u wreedtheydt wercken magh:
Wreedtheydt, die te boven gaet
D’alder-snoodste menschen quaedt,
Al de wapens van den Al,
Dieren van den aerdschen bal,
Dieven, Moordenaren fel,
En de Duyvels van de hel.
Laet ons eerst der wapens kracht
Onder-soecken, en de macht
Van een lans, van ’t doodigh stael,
Van een schichts gheveerden strael,
Die te ga’er maer eenen-man
Op een keer vernielen kan,
[p. 211]
Neder-velt slechts ’s menschen lyf.
Wreeder is des tonghs bedryf,
Die ghelyck een lans, oft sweerdt,
Lichaem, ende ziel verteert,
Neder-veldt op eenen wyl,
Met haer goddeloosen pyl,
Dry verscheyde Mensche-ziel:
D’eerst, op wie den laster viel,
Tweede, van die hoort daer naer,
Derde, van den Lasteraer.
Daerom houd’ ick voor ghewis
Dat dees tongh’ gheleken is Parad. in Simbol.
By den schicht van eenen heldt, heroum pag. 39.
Die dry voghels heeft ghevelt
[p. 212]
Met een scheute door de locht,
Dees heeft aen den pyl gheknocht,
Als den Godefroy Boillon
Den Lorreynschen roem beghon,
Heeft hy aen het selfst’ gheslacht
In hun eyghen wapen-dracht
Naer-ghelaten voor een schildt,
Dus noch heden uyt-ghebildt.
’k Kome tot het pluym-ghediert,
Dat met vleughels vlytigh swiert,
Onder wie den Koeckoeck wreedt!
Is het meeste voghel leedt:
Want-men seght dat hy het bloedt
Soeckt van die hem heeft ghebroedt;
[p. 213]
En syn Voester scheuren sal.
Al noch meerder on-gheval
Doet ghy, Tongh vermaledyt,
Mits ghy een verscheurder zyt
Van u Ziele-voeders eer,
Die ghy dickmaels gaet te keer,
Die u spyst met Christus woordt,
Wordt naer eer en naem vermoordt,
Die berispt veel u misdaet,
Wordt bevochten door den haet.
Ghy zyt wreeder als den tandt
Van den Leeuw, den dwinghelandt,
Van ’t vier-voetigh beeste-schaer,
Koningh van dees alle-gaer:
[p. 214]
Al is ’t dat hy soeckt den buyt
Op het vleesch, en ’s menschenhuyt,
Op de dieren van het veldt,
Die steeds vreesen syn ghewelt;
Heeft seer dickwils dees ghespaert,
Iemandt van de doodt bewaert.
Dit bleeck in den Daniël,
Die door s Koninghs licht bevel
Was ghesmeten in den kuyl,
Eenen roof voor ’s leeuwens muyl.
Die hem spaerden, soo-men sagh
Blycken op den derden dagh,
Daer de boose edel-liên
Konden niet de doodt ont-vliên.
[p. 215]
Anders zyt ghy van ghemoedt,
Ghy aensiet noch quaedt noch goedt,
Met meer wreedtheydt zyt vervult,
Ieder ghy verscheuren sult.
Argher als een Beir verwoedt,
Die noyt soeckt het doode bloedt,
Noch gheen nietigh lyf bevecht.
Daer ghy teghen reden recht
Menighmael de dooden schent,
Met u mondts vervloeckt Serpent,
’t Welck al meerder boosheydt heeft
Als die by het rooven leeft.
Als een dullen Moordenaer,
Die de weghen maeckt on-klaer,
[p. 216]
Als een schelm, een slimmen gast,
Die staegh op het stelen past;
Dese nemen’s menschens pandt,
Dat heeft een on-vasten standt:
Maer ghy Achter-klapper rooft
’t Alder-kostelyckste ooft,
’t Welck is d’eere-glans en naem;
Aen den mensch meer aen-ghenaem,
Als het silver, als het goudt,
Als de schatten menigh fout.
Laet ons gaen naer ’t duyster huys,
Waer in woont ’t verdoemt ghespuys,
Den vermaledydden gheest,
Ziele-pyner, wreede beest.
[p. 217]
Soud’ hy niet te boven gaen
D’Achter-klappers? meer verslaen
D’edel zielen? ’k Segghe neen:
Want die stort berouws gheween,
Sich begheeft tot ware boet,
D’Opper-heere valt te voet,
Syne sonden seer ont-bindt,
Dit den Priester onder-windt,
Wordt van dese niet ghestraft,
Maer steeds naer de boose schaft:
Jae den goeden, wie het zy,
Is van ’s duyvels wrake vry.
Ghy zyt van een ander sin,
Daer gheen feylen ligghen in;
[p. 218]
Die te voor verbetert zyn,
Komen voor den sonne-schyn,
Worden over al verhaelt;
Ghy der goeden vleck uyt-maelt,
Met u boose tonghe plaeght,
En der deughden pyn-banck draeght.
Over-denckt eens wat een quaedt,
Wat een sonde, wat misdaet,
Dat staegh uyt de tonghe koemt,
Door wie menigh wordt verdoemt.
Maer dit dickmaels wordt bedeckt,
Als ghy ’t aensicht over-treckt
Met een masker, met een kleedt,
Van een hert-beweghens leedt,
[p. 219]
Van te wesen synen vriendt:
Soo-men heden veel bevindt,
In die met een dobbelheydt,
Iemandts feylen voren leydt:
’t Schynt dat hy is seer bedruckt.
Ach! hoe qualyck is ’t gheluckt,
(Seyt hy) met dien goeden man!
Ach! ick ben beschaemt daer van:
Ick ben selfs om hem benouwt;
Die en hadd’ ick niet betrouwt,
Dat een mensch van wysen raedt
Vallen soud’ in boose daet:
Ick was steeds hem toe-ghesint,
En ick we’er van hem bemint;
[p. 220]
Hy was altydt onderdaen
Aen myn redelyck vermaen:
Maer eylaes! dit is te niet,
Nu men dese boosheydt siet,
Die is over al bekent,
Valschaert, ghy de waerheydt schent,
Ghy dit eerst veropenbaert,
Dickmaels uwen vrient beswaert
Met het lastigh schande-pack,
Selve zyt syn eere-klack:
Al u suchten, en ghetraen,
Doet self synen naem vergaen.
Een Vloo maeckt een Oliphant,
Eene Vonck een grooten Brandt,
[p. 221]
Een Rivier den bracken Strandt,
Een kleyn Kot een machtigh Landt.
In u even menschs ghesicht
’t Schynt dat eene splinter light,
Daer de balck is in u oogh:
Siet wat een verkeert vertoogh:
Maeckt der tonghen arghen list,
Soo-men alle daghen ghist,
Ghy stelt voren dees on-schult,
Eenen mensch beklappen sult,
En seght: ’t Is een quaden man,
Van wie niet goedts blycken kan:
Hoe soud’ desen zyn gheacht,
Die is van een boos gheslacht?
[p. 222]
Hy een dief, een moorder is,
Men magh ’t segghen voor ghewis;
Dit en is voor my gheen quaedt,
Als het met de waerheydt gaet.
’t Segh u Laster, dat ghy dolt,
Dat dit teghen liefde rolt;
Ghy zyt dickwils selve vuyl,
En schuylt in der sonden kuyl:
Daerom soeckt ghy anders eer
Oock te brenghen gantsch te ne’er:
Want-men seght: Een swerten pot
Menigh suyver lyf bedodt.
’t Welck een Rechter heeft betoont,
Iemandts kleyn misdaet verschoont:
[p. 223]
Is van synen stoel ghegaen
Met een sack vol sant ghela’en,
Droegh den selven door de sael,
Achter hem ’t sant al-te-mael
Liet hy hanghen, voor de voet
Hy een weynigh asschen doet.
Iemandt van ’t gheselschap vraeght,
Waerom hy ’t meest achter-draeght?
Badt hem dat hy soud’ ’t bescheydt
Gheven, die hun heeft gheseyt:
Heeren, die verwondert zyt,
Dat ick draegh op desen tydt
Eenen sack vol sandt en aerd’,
Het gheheym wordt u verklaert.
[p. 224]
Ick hebb’ eenen swaren sack,
En myn eyghen sonde-pack,
Dat ick draegh gantsch on-bedacht,
My beswaert staegh on-verwacht:
Ick sie dan een kleyn misdaet,
Dat hier voor myn ooghen staet;
Soud’ ick daer van Rechter zyn,
’t Welck is minder als het myn?
Hier door hy te kennen gaf,
Dat-men dickmaels soeckt de straf’
Over een kleyn ongheval,
Dese feyl bereyden sal;
Daer hy self de deught verslindt,
In syn eyghen saeck is blindt.
[p. 225]
Jae, noch vindt men boven diên,
Die de on-schuldt willen biên
Dese reden, houden vast,
Dat hun ziel niet is belast.
Als ’t gheselschap dit vol-bringht,
Hun tot mede-praet bedwinght:
Oft dit houden voor een klucht,
Een verhael vol bly ghenucht,
Eenen praet van enckel spel;
Spel, een boosen mê-ghesel,
Soo den Vos was aen den Haes,
Die met ’t listigh tongh-gheraes
Desen in-gheswolghen heeft,
Spel, daer dickmaels d’eer aen-kleeft;
[p. 226]
Spel, ’t welck menigh eer verscheurt,
Waer door dat de ziele treurt.
Iemandt die sal brenghen voort:
’k Hebbe dit verhael ghehoort
Van een ander, soud’ ick dan
Hebben eenigh schuldt daer van,
Dat ick ’t selfste segghe naer,
Oft het leughen is, oft waer?
Jae ghy: dees ghelyckenis
Sal betoonen het ghewis.
Eenen on-beleefden quant
Steeckt een anders huys in brandts:
Eenen ander blaest den gloedt,
Desen meer ont-steken doet;
[p. 227]
En den derden met ghenucht
Naer den brandt seer vlytigh vlucht,
Om te wermen by het vier.
Soude wesen iemandt hier,
Die soud’ segghen dat dees dry
Zyn van alle sonde vry?
Neen voorwaer: naer het ghebodt
Van den alder-hooghsten Godt,
Naer de reden ’s wereldts recht
Dit seer klarelyck uyt-leght,
En betoont dat sy de pyn C. de famos. libel.
Van de sonde schuldigh zyn, lib. unica I.9
Soo wel uyt wie dat de vlam
Van de quade tonghe quam,
[p. 228]
Die den brandt oock meer verbreedt,
Voor die ’t selfste niet en weet;
Als die steeds neemt groot vermaeck
In het hooren van dees saeck,
Uyt een in-gheswolghen Nydt
Sich om iemandts leedt verblydt.
’k Late dese sonde staen,
En wil naer de straffe gaen,
Wraeck, die Godts rechtveerdigheydt
Voor de selfste heeft bereydt,
Als hun lichaem lyden moet
Dickmaels droeven teghenspoedt:
Moyses suster, moest ghy niet
Lyden een seer groot verdriet,
[p. 229]
Om dat uwe quade tongh’
Teghen broeders eere sprongh?
Daerom Godt op u verstoort,
Voor u brenght de straffe voort,
Dat u lichaem gantsch mismaeckt,
Met melaetsheydt is gheraeckt,
Stinckt door ’t vuyligh etter seer.
Dit moet zyn een rechte leer,
Voor die niet syn tonghe dwinght,
Iemandts feylen voren bringht;
De ghebreken openbaert,
Syne ziele staegh beswaert
Met melaetsheydt van de sond’,
Dese dryft naer d’helschen grondt,
[p. 230]
Stinckende voor Godts aenschyn
Eeuwigh lyden sal de pyn.
Insghelycks de laezery;
Gheene leden maeckt sy vry,
Door haer vuyligheydts vertoogh
Stinckt sy voor eenieders oogh:
Soo dat dese quade smert
Doet verschroomen ’s menschens hert,
Iemandt haest besmetten kan,
Wilt-men niet daer wachten van.
O ghy tongh vermaledydt!
Ghy van quaedt een oorsaeck zyt,
Door u boosheydts rottigheydt
Ghy u fel venyn verspreyt,
[p. 231]
Dat ghy menigh menschs ghemoedt
Door de straffe treuren doet.
Dathan door syn tonghe boos,
En Abiron goddeloos,
Hebben dese straf ghevoelt,
Om dat hare tonghe woelt
Achter-klappigh teghen d’eer
Van den Aaron hunnen Heer.
Daerd on-sloot haer swerten mondt,
En dees gasten beyd’ verslondt,
Eeuwigh lydt hun syf en ziel
’t On-verganghelyck ghekriel.
Dees ’t en ander saken meer
Was d’oorsaeck van hun verseer.
[p. 232]
Heeft het oude Jodsch gheslacht
Teghen Christum niet ghebracht
Allen laster, allen smaet?
Die uyt een gheveynsden haet
Noemden hem een Tooveraer,
Eenen valschen Leughenaer,
Sone van den Timmerman,
Jae, al wat-men peysen kan?
Maer in veertigh jaer daer naer
Moesten lyden wreedt ghevaer,
Door Vespasiaens ghewelt,
Die veel Joden heeft ghevelt,
Met Jerusalem de stadt,
’t Alder-weerdste Christen vat.
[p. 233]
Arnulph Licht van ’t Neder-landt,
Bisschop op den Moesel-strandt,
Eenen man van heyligheydt,
Die te Mets begraven leydt,
Ded’ een weerden omme-gangh
Om de stadt dry daghen langh;
Op dat Godt d’on-vruchtbaer straf
Van het landt soud’ weiren af.
Gaende dan de plaets rondom,
Eene vrouw met grooten schrom,
Van een ieder roept, en schreyt,
‘t Welck den Bisschop wirdt gheseyt,
Die met vlyt haer onder-vraeght,
Waerom dat sy treurt, en klaeght?
[p. 234]
Te vergheefs heeft haer bemaent:
Want den helschen Hondt verwaent,
Waer mê sy beseten was,
Met een huylende ghebas
Lastert schrickelyck den Godt,
En met syne Moeder spot:
Hy vervloeckt der Enghels schaer,
En syn Heylighen te gaer:
Desen goedertieren man
Doet al wat-men wercken kan,
Om te temmen ’s Duyvels kracht,
’t Welck wirdt in der yl vol-bracht,
Heeft verdreven desen hondt
Naer den diepen helschen grondt.
[p. 235]
Veelderley is het gherucht:
Dit acht Niddo voor een klucht,
Sat verdroncken als een swyn;
Syne tonghe vol venyn
T’eenemael heeft uyt ghestort,
Teghen Arnulphs eer gheknort:
Seght dat in des Bisschops huys
Veel verkeert een boos ghespuys,
Onder schyn van heyligheydt
Hy een mensche leven leydt.
O door-boosen Lasteraers!
U de straf sal volghen naer:
Meynt ghy dat Godtswrekend’ handt
Niet sal straffen dese schandt?
[p. 236]
’t Welck daer naer bleeck in den nacht,
Als ghy schier nu wirdt versmacht
Door den brandt, met u ghesel,
Om u tonghes boos gherel:
U huys blaeckt door ’s hemels vier,
Ghy riept met een dol ghetier,
Water, water al te laet!
Daer en was voor u gheen baet,
Dese vlam u lyf omringht,
En in duysent pynen bringht.
Siet hoe Godt dees tonghe plaeght?
Dit heeft voormaels wel beklaeght
Naer de doodt een boosen gast,
Die heeft menigh eer belast,
[p. 237]
Met het helsche vier beloont,
Sich aen syn ghebuer vertoont,
Met een tongh’ als eene vlam,
Die tot op der aerden quam.
Desen als een bloedt-trauwant,
Moest verscheuren met den tant,
Knaeghde self syn eyghen leedt.
Den ghebuer vraeghd’ het bescheedt,
En d’oorsaeck van syn verdriet,
Waerom dit vertoogh gheschiedt?
Die aen hem dees andtwoordt gaf:
D’oorsaeck ghy siet uyt de straf,
Uyt de tonghe quam myn schult;
Dese met verghif vervult.
[p. 238]
’s Menschens naem op gh’eten heeft,
Daerom door de selfste sneeft:
Wrake, Voester myns ghetreur,
Wrake, die my valt te seur,
Wrake, dat ick ben verdoemt!
Eeuwigh my dees pyn aen-koemt.
Eeuwigheydt! ach eeuwigheydt!
Waer in dat gheen eynd’ en leydt,
Dese straf u voren-stelt.
Jae, al lydt ghy groot ghewelt
Door der tonghen Achter-klap,
Ghy en moet der deughden stap
Niet verlaten, noch de baen
Der rechtveerdigheydt: maer gaen
[p. 239]
Uwen wegh ghedurigh voort,
Eenen Arent noyt verlaet
’t Vlytigh vlieghen om den praet;
En het krassen van de Kraey,
Die hem terght met haer gheswaey.
Noch gheen op-gheblasen Leeuw,
Om het bassen en gheschreeuw
Al is ’t dat sy wordt verstoort.
Van een hondt ter zyden stryckt,
Ofte van syn weghen wyckt.
Noch het silver Mane-licht
Syn ghewoonen loopen swicht
Om het wreedigh wolfs ghetier,
Die loopt met een vremt gheswier.
[p. 240]
Noch gheen kloeck, oft vromen helt,
Van syn peerdt wordt neer-ghevelt
Door gheblas van synen windt,
Die hem uyt de locht ont-bindt.
Noch een toren sterck bewalt,
Nimmermeer ten onder valt,
Door een kleynen hamer-slagh
Door gheen steen in stucken lagh.
Al is ’t dat ’t ghebouwsel hoogh,
Eenen bergh van sterck vertoogh,
Menighmael hier lyden moet,
Door den windt veel teghenspoet.
Soo en moet den goeden niet
Achten ‘t achter-klaps verdriet;
[p. 241]
Maer sich houden on-beroert,
En de wercken, die hy voert,
Niet verlaten, vastigh staen,
Alles met ghedult ontfaen
Hier uyt hy verkryghen sal
Eenen schildt voor ’t on-gheval,
En een sterckte teghen ’t quaedt,
Daer de tongh u mede slaet.
Men siet dat het teere stroy,
’t Peerde mest, het dorrigh hoy,
Teghen eenen muer vergaert,
Desen voor het schieten spaert,
Voor het smyten van den steen.
Dit is dus met u ghemeen.
[p. 242]
Goeden mensch, wilt ghy u ziel
Berghen voor dit boos ghekriel,
Het ghedult gheeft u de macht
Teghen d’Achter-klappers kracht,
Het ghedult u binnen huys
Gantsch bevrydt van dit ghespuys,
Het ghedult de sterckte voedt,
En in deughden bloeyen doet:
Al schynt eenen swaren last
In d’oodtmoedigheydt, heel vast
Sult ghy on-bewoghen zyn,
Hier door kryghen ’s hemels schyn:
Uyt der ader-slanghen bloedt.
Maeckt-men den Triakel goedt,
[p. 243]
Die ’t venyn heel teghen-strydt,
U veel van ’t verghif bevrydt:
Want van ’t alder-meest venyn
Is ghemaeckt dees medecyn.
Soo moet uyt de tonghe quaedt
Die uyt-spoogh ’t vergiftigh saedt,
Dees ont-eeringh van den naem,
Den Triakel u bequaem,
Van ’t her-roepen zyn ghemaeckt,
En wat ’t weder-gheven raeckt,
’t Weder-gheven van syn eer:
’t Welck-men doen kan nimmermeer,
Oft ’t en zy in ’t openbaer.
Doet ghy ’t niet, ghy sult hier naer
[p. 244]
Voelen Godts recht-veerdigh handt
In den grouwelycken brandt.
[p. 245]

VERMAKELYCKE KLUCHTEN, door JACOBUM DE KLERCK.

[p. 246]
Et Nugae Seria dicunt.
Vele kluchten, Gheven lusten,
Vol ghenuchten, Uit de kluyten
Konnen leeren, Veeltydts spruyten,
En verkeeren, Nutte dinghen,
Droeve sinnen Die ons dwinghen
Gantsch ver winnen; Van de sonden
Het on-rusten On-ghebonden.
[p. 247]

HOUWELYCKS HAEST BEROUW.

Een seer wonderbarigh trouwen
Sal ick u gaen voren houwen:
Trouwen met een lichten sin,
Niet uyt een oprechte min.
Eenen Jongh-man, oudt van jaren,
Met een dochter gingh vergaren,
Die was van het licht gheslacht
En noch eer, noch naem en acht,
Een on-bonden lichte-schuyte
Venus Vercken, rommel-tuyte,
[p. 248]
Kort ghehielde hoere-maeght,
Die de wulpsheydt heeft behaeght.
Als hy was in echt ghetreden:
Naer des houlycks oude zeden,
Op den eersten bruylofts dagh
Hoort-men daer een droef gheklagh.
Dese Bruyt begonst te suchten,
Van de vrienden wegh te vluchten,
Te ghevoelen groote pyn,
Druckigh, en benouwt te zyn.
Al haer suchten, al haer kermen,
Ded’ een ieder gantsch ontfermen,
’t Vrouwe-volck was in der haest
Om dees droefheydt gantsch verdaest.
[p. 249]
Sy beghinnen t’onder-vraghen
D’oorsaeck van haer bitter klaghen,
Waerom dat sy treurt en schreyt.
Sy voor andtwoordt heeft gheseyt:
Ach! wilt my de Vroe-vrouw halen,
Want myn kindt beghint te dalen,
Ick ghevoele barensnoot,
’k Ben benouwt tot in der doodt:
Ieder was hier af versleghen,
Jae, de Bruyt, met een gheleghen,
Heeft een jonghen soon ghebaert.
Hey! den Bruygom was ghevaert,
Hy was Bruygom, ende Vader,
Man op een en dagh te gader:
[p. 250]
Denckt wat groote vruchtbaerheydt
In dees dochter heeft gheleydt.
Jan die moest een Peter soecken,
Hy begonste seer te vloecken,
Om dat hy soo haestigh vindt
Vrouw, en moeder, ende kindt.
Gantsch bedruckt aldus gingh spreken:
Ach! waer hebb’ ick my ghesteken!
Ben ick alle daghe va’er,
Wel dry-hondert in een jaer
Soud ick kleyne kinders kryghen:
Myn huys soud’ te kleyn bedyghen,
Waer soud’ ick voor sulck een hoop
Kryghen broodt en pap te koop?
[p. 251]
Wie soud’ al de wieghen maken,
En de noodelycke saken
Tot der kind’ren onder-houdt?
Al hadd’ ick een huys vol goudt,
Ick soud ’t haest ten eynde bringhen
Slechts alleen in kinder-dinghen.
Jae de mannen van ons landt,
Die en kreegh ick niet ter handt
Om de Peters al te wesen,
Moest ick twintigh jaer naer desen
Wesen met dees vrouw ghetrouwt:
Ach! dit leven my berouwt!
Moesten dit al wesen knechten,
’k Soud’ een Regiment bevechten:
[p. 252]
Jae in vier-en-twintigh jaer
Dickwiss ick groot-Vader waer.
Waer sal ick my dan begheven
Van dit on-gherustigh leven?
lck waer d’alder-meesten Jan,
Die-men iewers vinden kan
Hoe soud’ dan myn hooft verdraghen,
Soo veel hoornen bitter plaghen?
Al ’t ghetuygh van mynen kop,
Rees soo wel ten hemel op.
Heeft myn Bruydt haer dus vergheten,
Dat ick dit niet heb gheweten?
Waer het doch myn eyghen vrucht,
Ick en kreghe gheen versucht.
[p. 253]
Maer wat wil ick roepen, tieren,
’k Moet de bruyloft gaen vercieren.
Het ghedulden staet my toe,
Al ben ick dees droefheydt moe.
Wilt hier uyt ghy Jongh-mans leeren,
Niet licht-veerdigh te verkeeren
Met een dochter licht van aert,
Siet eerst met wie dat ghy paert:
Wilt haer leven, en haer wercken
Rypelyck wel over-mercken,
Eer dat ghy met haer versaemt,
Soo en blyft ghy niet beschaemt.

---

[p. 254]

KLACHT-DICHT, OP DE DOODT VAN EEN LUYS.

Ach! grouwbarigh on-gheluck,
Pyn-banck van myn herte,
Voeder van myn gheeste-druck,
Oorsaeck van myn smerte;
Een verstoorder van de lust,
Helle-gat vol plaghen,
Beul van de ghewenschte rust,
Boorne van myn klaghen:
Klaghen soudt ghy hemel niet,
Storten bracke tranen,
[p. 255]
Ieder die myn droefheydt siet
Tot den druck vermanen?
Hoe kont ghy ô Sonne-licht
Met u helder raeyen
Van u schynigh aen-ghesicht
Om de wereldt draeyen?
Hoe en blyft ghy Nacht-goddin
Niet by Thetis slapen,
Daer ghy placht u kriele min
In den schoot te rapen?
Soudt ghy konnen licht-ghetal
Uwen glans betôghen,
Dat ghy om myn on-gheval
Niet soudt zyn bewoghen?
[p. 256]
Soudt ghy niet bewoghen zyn,
Bergh-ghebulte steenen,
Om myn innigh droef ghepyn,
Met een deirnis weenen?
Aerde, soudt u vrucht-ghewaet
Noch ons oogh verblyden:
Soude niet u bloem-ghelaet
Kryghen medelyden?
’k Segghe noch, dat menigh mensch
Met my soude suchten,
Jae, dat gantsch syn blydschaps wensch.
Hierom soude vluchten.
Om een sulck verloren vrient,
Vriendt aen my ghetrouwe,
[p. 257]
Vriendt, die in my niet en vindt
Dan een druck en rouwe:
Vriendt, die was staegh op-ghevoedt
Met syn gantsche leden:
Vriendt, die was veel met myn bloedt
Voor een spys tevreden:
Vriendt, die met my heeft ghegaen,
Somtydts suere weghen:
Vriendt, die niet en was belaên
Voor den vorst en reghen:
Vriendt, die dickmaels in den nacht
Dede my ont-waken,
En een wonder vremt ghedacht
Van myn dichten maken:
[p. 258]
Maer myn klaghen is te laet,
Ghy zyt, Luys, versleghen:
Luys, uyt eenen vremden haet
In u bloedt gheleghen.
Luys, die my hebt soo bemint,
Ick moet u verlaten!
Ghy waert steeds my toe-ghesint
’k Eerd’ u boven maten:
Moest ick voor myn ooghen sien
U de lenden kraken?
Kost ick u gheen hulpe
Moest ick u versaken?
Ick vervloecke dese handt,
Die u gingh vermoorden,
[p. 259]
Heeft gheweirt u levens pandt,
Sonder twist oft woorden.
Ghy zyt hondert-mael ghebeent,
Kost ghy ’t niet ont-loopen?
’k Segghe jae, hadt ghy ghemeent
Dit soo dier te koopen,
Koopen u bedervenis.
Ach! onnoosel beestjen,
’k Dencke dat in rusten is
U kleyn luyse gheestjen,
Dat den wreeden moordenaer
Word’ ghestraft met reden,
Om dat hy myn Troetelaer
Soo fel heeft bestreden,
[p. 260]
Dus heeft lede-loos ghestelt,
Om dat ghy ginght wand’len,
Gheestigh op myn mantels veldt,
Om met my te hand’len.
Wat sal ick gaen maken dan
Tot u mins verschoonen?
Immers wat myn liefde kan,
Sal ick u betoonen:
’t Sal doen maken u een graf
En daer op doen schryven,
Dat een vremden handt te straf
Ded’ u wreedt ont-lyven.
Hier light d’alder-soetste Luys
Onder dit begraven,
[p. 261]
Die in ’t groote Luysen-huys
Bevindt al syn gaven.
Menigh die dit lesen sal,
Sal met my veel spotten:
Maer op desen aerdschen bal.
Vindt-men meerder sotten,
Die myn droefheydt volghen naer,
Hunnen gheest ont-stellen,
Ziel en sinnen alle-gaer
Door het klaghen quellen,
Dickmaels om een kleyn ghebras,
Ydel aerdsche dinghen,
Die zyn brooscher als een glas,
Suchten mede-bringhen.
[p. 262]
Maer als sy het weerdste pandt,
Naer Godts Beeldt gheschapen,
Jaghen naer den helschen brandt,
Sy gheen droefheydt rapen.
[p. 263]

QUADE VROUWEN DWANGH.

In het kriecken van het daghen
Hoord’ ick iemandt druckigh klaghen:
’k Sagh een man gantsch treurigh staen,
En sprack dus syn buerman aen:
’k Wercke dat myn leden scheuren,
Ach! wanneer sal my ghebeuren
Dat ick eens gherust sal zyn?
’t Schynt de droefheydt ende pyn
Is alleen voor my gheschapen,
Noyt en kan ick ruste rapen
[p. 264]
In myn huys: want waer ick gae
Altydts volght my treuren nae.
’t Schynt de quicken zyn woonachtigh
In myn kot, en zyn ’t almachtigh:
Den Schreminckel, quade beest,
Den Krackeelder, Oorloghs gheest,
Muytemaker, Slaghe-voeder,
Jae, den Duyvelen syn moeder,
Met noch ander vremt ghespuys
Zyn ghestadigh in myn huys:
Waer sal ick my dan begheven,
Moet ick met een vrouwe leven,
Die ghedurigh knort en kyft,
En my voor het back-huys dryft?
[p. 265]
Gheen Serpenten, wreede Draken,
Noch gheen Basilische snaken,
Zyn soo fel als dese pry.
Sal ick nimmer wesen vry
Van een sulcke Duyvelinne?
Wat ick doe, wat ick beghinne,
Noyt en krygh ick een schoon woordt:
Maer brenght wonder grillen voort.
Dus komt sy my daegh’lycks groeten:
Slappen Hannen, botten Kloeten,
Quiste-keerse, Fierelaey,
Droncke-beeste, slechten Gaey,
Jan Tert-sochte, Hinne-taster,
Trantelaerder, Maghe-laster,
[p. 266]
Lichte-schuyte, Suyse-bol,
Vrouwe-knyser, Viesen grol,
Rap van tanden, traegh in wercken,
Licht van sinnen, Herbergh-vercken,
Gast-huys-brocke, Lanterfant,
Tafel-schuymer, Sonne-quant,
Vuylen Tryper, Hoere-jagher,
Droncke-tote, Hoorne-dragher,
Sotten Esel, plompen bloedt,
Galghe-spyse, Duyvels broedt,
Swalle-broeck, en ander namen,
Die ick soude selve schamen
Hier te brenghen voor den dagh,
Soo een ieder dencken magh.
[p. 267]
’k Soud’ haer noch wel konnen dwinghen,
En tot sachter leven bringhen
En waer Metjen niet soo fel:
’t Is ghemaeckt van Duyvels vel,
’t Schudde-bolt, ’t doet niet als kyven.
Ach! die met sulck oude wyven
Is gheplaeght, lydt anders niet
Als on-rusten, en verdriet.
Kyft eens Neeze myn Marote,
Men hoort niet als Metjens tote:
Neeze kindt, gheeft op de huyt,
Jaeght den sot ten huysen uyt.
Wie is ’t die soud’ konnen draghen
Meer soo grouwelycke plaghen,
[p. 268]
Als ick lyde? by gans bloedt!
Die gaet trouwen om het goedt,
Kryght seer dickmaels sulck verwyten,
Ghy sult al myn ghelt verschyten,
Slechten Jobben, komt myn kas
Om te slempen u van pas!
Nochtans nimmer gae ick drincken,
Noyt sal ick haer goedt verschincken,
Noch verteiren in het bier:
Daer sy maeckt wel goede chier,
Als ick gae van huys om slaven,
Men siet ’t oude Metjen draven
Uyt het huys om goeden wyn,
En dan t’ samen vrolyck zyn.
[p. 269]
Bovendien een brande-wyntjen
Suypen sy van een half pintjen,
Onder-tusschen oock wel dry,
Dat den kop is lustigh bly:
Light besabbert als een Vercken,
Wat ick winnen kan met wercken
Moet haest door de kele gaen,
En ick moet ter zyden staen.
Dit soud’ ick al noch verdraghen,
Waer het saken dat de slaghen
’s Avondts waren niet ghereedt,
Tot myn innigh hertens leedt!
Metjen met haer gramme woorden
Dreyght my dickwils te vermoorden,
[p. 270]
’k Vreese steeds dit boos gherucht,
Als den Duyvel ’t kruyce ducht.
Den ghebuer hoort dese treken:
Hy begonst hem aen te spreken,
En te gheven desen raedt,
Om te weiren af syn quaedt.
Hoort ghebuer, ’k sal dit beletten,
Wilt ghy neffens my u setten,
Ick sal al dit sot bedryf
Haest verjaghen van u wyf.
’k Soude haer wel haest doen buyghen,
Oft ick soud’ haer slaen in duyghen,
Al waer sy gantsch Duyvels fel,
Jae veel argher als de hel.
[p. 271]
Moet ghy voor het oudt-wyf duchten,
En verlaten u ghenuchten?
Ghy soud’ wesen al te slecht:
Neen ‘t is teghen reden-recht.
Sy soud’ wesen man te gader,
Vrouw, en Moeder, ende Vader:
Het gaet in het kot verdraeyt,
Daer de Hin voor ’t Haentjen kraeyt.
’k Doe myn Lysken anders springhen
Sonder Speel-man, ende singhen
’t Lieken soo ick ick hooren wil,
En haer klappen houden stil:
Wilt ghy mynen raedt ghelooven,
Ick sal haest haer macht verdooven:
[p. 272]
Is ’t dat ghy wilt gaen met my,
’k Sal u hier van maken vry;
Laet ons dan te gader swaeyen,
Dat den Kronckel-bol sal draeyen,
Gaen in goeden Brande-wyn,
Dat wy t’ samen droncken zyn:
Naer u huys sal ick u volghen,
Soo u wyf noch blyft verbolghen,
Dat sy slae, tier, roep, en dult,
Brandt en moort ghy roepen sult.
Ick sal eerst ons buerman spreken,
Dan sal ick haest uyt-ghestreken
Komen met den Monte-flock
Elck met eenen grooten stock,
[p. 273]
Gheven stock-visch sonder boter:
Want al-sulck een Wyve-knoter,
Dient-men met een handt vol vleesch,
Dit is vry den rechten heesch.
Metjen moet-men d’handen binden,
Is ’t dat wy een wieghe vinden,
Neeze sal ick wieghen dan:
Singht dan lustigh als een man,
Laet haer vechten, laet haer tieren,
Wy dan lustigh sullen bieren,
Blydigh roeren doen den pot,
’t Oudt wyf moet in ’t Swyne-kot.
Door syn buermans listigh vleyen,
Liet hy syn ghemoet verleyen,
[p. 274]
Naer de Bier-banck nam den gangh,
Om te zyn syn vrouwen dwangh:
Blyven wonder soppe-doppen,
Tot dat sy als natte-soppen
Worden door het bier door-naeyt,
En den kop heel omme-draeyt.
’t Wyf al tieren, en al vloecken,
Over al gingh desen soecken;
Metjen loopt van d’ander kant
Tot dat sy dees dronckaerts vant:
Hebben hem tot huys ghekreghen,
Met een grooten stock ghesleghen:
Roept ghedurigh moort, ach moort!
’t Welck syn buerman heeft ghehoort,
[p. 275]
Die met Monteflock den jonghen
Komen in het huys ghespronghen,
Hebben haer ghebonden vast,
(Want sulck was ’t voorgaende last)
In de wieghe vast ghehouwen,
Om te slissen ’t houw’lycks rouwen,
’t Oudt ghespuys in stal ghevaên,
Roept en dult met droef ghetraen.
De ghebueren wonder gecken,
Den man soeckt den disch te decken,
Songhen met een bly gheschal,
Als het Vercken was in ’t stal:
Over-vloedigh wordt ghedroncken,
En het bier seer mildt gheschoncken,
[p. 276]
Heffen op een vreughdigh liedt,
En misachten ’t huys verdriet,
Dreyghen haer in slaep te wieghen.
O vermaledydde vlieghen!
(Roept de vrouwe) boos ghespuys
Moet ick dit sien in myn huys?
Kan ick uyt de wieghe raken,
Ick sal oock de dolle maken:
Droncke-beesten, voor u siet,
‘k Sal u t’eenmael doen te niet!
’k Sal u doen myn handen proeven,
Ghy vervloeckte galghe-schroeven:
Ach! dat ick niet uyt en kan,
’k Soud’ verscheuren mynen man!
[p. 277]
Neeze klopt voor doove deuren:
Haren man de ghebeuren
Spotten met haer groot ghevloeck
Van die draghen wilt de broeck.
’t Oudt gherompelt vel al kryten
Door de gramschap scheen te splyten,
Aen-roept steeds haer liefste kindt,
Gheenen troost in ’t kot bevindt:
Niemant die en wilt haer hooren;
Ghevende den moet verloren
Met een wonderbaer gheschrey,
Met ghebeden, met ghevley
Wilt hier schoon-soons hert beweghen,
Om te zyn van ’t kot ont-sleghen:
[p. 278]
Sy beloeft hem boven diên,
Dat sy sal het kyven vliên,
Sonder twist met hem te leven,
Nimmermeer een oorsaeck gheven,
Dat het tusschen wyf en man
Wesen sal een teghen-span.
Neeze siend’ haer dus verlaten,
Dat het vloecken niet kost baten,
Dat den man nu gantsch verstoort,
Naer haer reden niet en hoort,
Soeckt syn heel verharde sinnen
Met ghebeden te verwinnen:
Veel beloften heeft ghedaen
Dat sy noyt sal teghen-staen,
[p. 279]
Maer steeds onder-danigh blyven,
Nimmer vechten, nimmer kyven,
Noch te soecken huys-gheschil,
Altydts volghen synen wil,
Een eerbiedingh tot hem draghen.
Sy dan van de wiegh ont-slaghen,
Soo langh als sy heeft gheleeft
Hem schoon toe-ghesproken heeft:
Sonder twist was gantsch hun paren,
In den echt gherustigh waren.
Metjen teenemael versacht
Heeft de vred’ in’t huys ghebracht,
Siet dan hoe de sotte grillen
Konnen doen de quaetheydt stillen
[p. 280]
Van de on-beleefde vrouw,
Die den man was on-ghetrouw,
Die den man heeft willen leeren,
In den doeck de broeck verkeeren,
Voren sliep in ’t echte bed,
Teghen de ghemeyne wet.
Wist hier uyt dees leeringh trecken,
Dat-men meer windt met het gecken,
Als met smyten, als met slaen,
Als met ’t machtigh teghen-staen.
Want dat liefde heeft ghebonden,
Door den knippel wordt gheschonden:
’t Alder-meeste huys-ghepyn
Kan seer haest ghebannen zyn
[p. 281]
Door ’t sachtmoedigh feyl verdraghen:
Wilt ghy desen aep verjaghen,
Dempt wat dat hem teghen-strydt,
Die sal maken u verblydt.

KALFS-MOORDERYE.

Men seght onder alle saken,
Die verwecken ’s menschen geest,
Den noodt doet dit alder-meest,
Kan veel wonder dinghen maken:
’t Welck ick in een vremt gheval
U in ’t kort verhalen sal.
’t Is in Duydtsch-landt wel ghebleken
In een slimmen Guychelaer,
[p. 282]
Die in steden verr’ en naer
Menigh mensch heeft uyt-ghestreken.
Maer het on-rechtveerdigh goedt
Selden iemandt deught aen-doet.
Hy is altydts arm ghebleven,
Al hadd’ hy den grootsten schat
Van het gantsche landt ghehadt,
Als een bedelaer moest leven,
Om dat hy syn drooghe keel
Wyn en bier gaf al te veel:
Om dat hy niet wist te sparen,
Om dat hy syn goedt en ghelt
Aen de Weerden heeft ghetelt,
By dees gasten dê bewaren,
[p. 283]
Daerom was syn lichaems kleedt
Bluts te Calis uyt-ghereedt.
Licht van beurse, schrael van Pluymen,
Sonder hulpe, sonder raedt,
Uyt syn vaders wôningh gaet;
Uyt syn eyghen stadt moest ruymen,
Om dat syn ghekromde handt
Veeltydts koos een anders pandt:
Om dat hy hadt moeten dansen
Aen een staeck voor ieders oogh,
Die aen-saghen dit vertoogh,
Daer de dieven, lichte lansen,
Door der roeden snare-spel,
Maken een seer vremt gherel.
[p. 284]
Hy dan uyt de stadt ghedreven:
’t Synder schande, ’t synder spyt,
Zynde gantsch syn eere quyt,
Gaet sich naer het veldt begheven,
Om te kryghen onder standt
Daer hy ’t dieve Kerck-hof vant.
Daer was aen de galgh ghehanghen
Eenen wel ghekleedden dief,
Dit ghewaet was aen hem lief:
Naer de broeck kreegh een verlangh,
Heeft de selfste haest ont-knocht
Om dat sy hem beter docht.
Hy beghint de broeck t’af-trecken,
Maer de beenen waren styf,
[p. 285]
Hanghen bleef aen’t onder-lyf,
Om syn diefte te bedecken
Sneedt af met den haesten spoet.
Van den dief den eenen voet:
In de broeck was hy ghevonden,
Vreesende dat van de liên:
Iemant hadd’ het spel ghesien,
Heeft hem op den rugh ghebonden,
Draghende den grooten buyt
Met een weygherlyck besluyt.
Phoebus die beghint te sincken
In den bracken Westen Plas
Met syn waghens klaer harnas,
’t Licht-ghetals gantsch helder blincken
[p. 286]
Heeft ghegroet de silv’re Maen
In des hemels blauwe baen:
Men sagh sluyten ieders deuren,
’t Vee, en koeyen naer den stal,
Dryven haestigh over al;
Oorsaeck van syn bitter treuren,
Sonder eten, sonder ghelt,
Doolt, en loopt door menigh velt,
Heeft daer naer een huys ghevonden,
Waer dat hy om slapen vraeght,
Synen noot gantsch druckigh klaeght,
Syn armoede heeft ont-bonden
Aen het boerigh huys-ghesin:
Die uyt even-naestens min
[p. 287]
Aen hem t’eten stellen voren,
Laven synen schralen dorst
Uyt een goede boere-borst.
Om te slapen heeft verkoren
In den stalle by de koe,
Zynde gantsch van reysen moe.
’t Jonghe Kalf begonst te springhen,
Door syn loopen om-end’om
Hiet den lincker willekom:
’t Scheen dat al syn huppelinghen,
En noch ander blydschap meer,
Was ghedaen tot synder eer.
Desen gast bleef ligghen slapen,
Op den broeck was ne’er-ghevelt,
[p. 288]
Tot Aurora Phoebus melt,
Heel ont-waeckt beghint te rapen
Dese broeck het dieve-kleedt,
Eer den boer den handel weet.
Heeft den dooden voet ghelaten
In den stal voor eenen pandt:
Die de vrouwe ’s morghens vandt,
Die verschrickt was boven maten,
Liep terstondt ten huysen uyt,
Roepende met vremt gheluyt:
Moort, ach moort! moort, ô ghebueren:
Ach wat is ons doch gheschiedt?
Mannen moort: wy gaen te niet;
Ach! wie soud’ dit niet besueren,
[p. 289]
Alsser sulck een wreede daet
Hiervoor onse deure staet?
Komt, ach! komt als mieren krielen:
Want de wereldt gaet ten endt,
Ach! wy worden al gheschent.
’t Jonghe Kalf sal ons vernielen,
Dit ghedierte wordt ons doodt,
Helpt ons, Godt! uyt desen noot.
Laet de Prochianen troppen
Komen ’t jonghe Kalf verslaen.
Eer de Prochi soud’ vergaen:
Man, laet ons allarm gaen kloppen,
Eer dat syne tanden wreedt,
Ons aen-doen een meerder leedt.
[p. 290]
Heeft het Kalf diên man versleghen,
In-ghesopen al syn bloedt,
En op-gh’eten tot den voedt,
Soude wreeder moorden pleghen,
Sparen niet ons huys-ghesin,
Soo betuyght myn droeven sin.
Dit is een te groot verseeren,
’t Welck dees landen over-komt:
Prochianen zyt verschrômt,
Wilt u leven boos bekeeren,
Aen bidt Godt, dat hy dees straf
Van ons soude nemen af.
Desen man beghint te tieren,
Door syn roepen stelt in roer
[p. 291]
Gantsch het dorp en menigh boer,
Die met hunne wapens swieren,
Meynen dat het groot ghewelt
Van den vyandt is te veldt.
Severyn nam eenen vleghel,
Teunen vatte eenen spriet,
Coppen naer den springh-stock siet,
Hannen liep met eenen reghel,
Claey meynt met het pick-hauweel
Te verpletten ’t becke-neel,
Pier beghint heel gram te spreken,
Met een happe docht Maryn
Boere Capiteyn te zyn,
Haest den Coster uyt-ghestreken
[p. 292]
Nam Pastoirs verroeste spit,
Zynde teenemael verhit,
Men sagh de boerinnen beven,
Om het over-groot gherucht
Nam een ieder meest de vlucht.
Al de boeren hun begheven
Naer het huys van desen man,
Die was kloppend op de pan.
Sy beghinnent onder vraghen
Van het quaedt in ’t huys ghedaen,
En van syn allarme slaen:
Die syn noot begonst te klaghen,
Met een innigh droef beleydt
Heeft hy dus tot hun gheseyt;
[p. 293]
Ach ghebueren! ‘k sal verhalen
Een te schroomelycke moort,
Die noyt was van ons ghehoort:
‘k Ben verwondert dat de stralen
Van het helder Sonne-schyne
Nu niet gantsch verduystert zyn.
Ghistere avondt is ghekomen
Eenen vremden gast in ’thuys,
(’t Welck voor my een bitter kruys
Is gheweest en gheest verschrômen)
Heeft gheslapen in dien stal,
Oorsaeck van ons on-gheval.
’t Jonghe Kalf in ’t stal ghebonden
Mensche-moorder, Bloedt-trauwant,
[p. 294]
Al is ’t luttel nu ghetant,
Heeft den selfsten man verslonden
Als een dulle beest verwoedt,
(’t Welck betuyght den dooden voet)
Op-ghe-eten al syn beenen,
Synen gantsch vervloeckten aert,
Heeft maer slechts den voet ghespaert.
Is ’t gheen reden om te weenen:
’k Segghe jae, noch bovendien
Souder meerder quaedt gheschiên,
Waer het sake dat dees beeste
Moeste leven een half jaer,
Ons soud’ maken meer ghevaer;
’t Soud’ vernielen minsten meeste,
[p. 295]
Eenen legher doen te niet,
Is ’t dat sy gheen weir en biedt.
Als de boeren dit aen-hoorden,
Stonden teenemael verbaest;
D’eenen seyde: Hans ghy raest,
Hoe sal ’t Kalf een man vermoorden,
Daer het schaers gheen tanden heeft?
Daerom sonder reden beeft.
Koster, kont ghy dit ghelooven,
Leest ghy dit in uwen boeck?
Ghy zyt in het lesen kloeck,
Soudt gh’u selven wel verdooven
Met een sulcken viesen praet,
Die ’t gheloof te buyten gaet?
[p. 296]
D’ander seyde: ’t Kan wel wesen,
Dat een beest bloedt-gierigh is:
Daerom houd ick voor ghewis,
Dat dees moordt is voort-gheresen
Uyt dees beestes dulligheydt,
Soo de daedt ons voren leydt.
Ieder een gaf dese reden,
Hielen ’t Kalf een moordenaers
Die bestemden allegaer,
Dat naer d’oude Duydtsche zeden
’t Kalf syn leven laten moet,
Om te sparen ander bloedt.
Hebben eenen raedt ghesleghen,
Hoe dat met ghesaemde macht
[p. 297]
Dit moet zyn te niet ghebracht:
Doen besetten al de weghen,
En het Kalf beleghert vast:
Want dit was des Hooft-mans last.
Seyd’, komt hier: Ghy Vleghelare,
Sult aen-vallen dit quartier,
Ghy Splyt-hamer-dragher hier,
Is ’t dat ghy dit zyt gheware,
Siet toe dat ghy ’t wreedigh hooft
Haest met een en slagh door-klooft.
Lustigh Koster met den spete,
Wilt dan wachten als een man,
Dat het niet wegh-loopen kan:
Pyck-hauweeler slaet een smete,
[p. 298]
En ick sal hier wel ghetrouw
Dit ghedierte met een houw
Teenemael gaen slaen in duyghen,
Jae, al-waer het noch soo fel
Als den Duyvel van de hel.
Desen Bloedt-hondt doe ick buyghen:
Wacht dan mannen on-beschrômt,
Dat het uyt den stal niet komt.
’t Sal van hongher moeten sterven,
Dit en sal niet duren langh:
Soo moet zyn den rechten dwangh,
Om hem ’t leven te doen derven,
Jae in eenen korten tydt
Worden wy het vreesen quyt.
[p. 299]
Dese slechte boer-ghesellen
In slach-oorden dede staen,
Om ’t ghedierte te verslaen,
Meynden dit ter aerd’ te vellen:
Al de boeren waren gram,
Om dat ’t niet uyt stal en quam.
Dit belegh was van dry daghen,
’t Kalf bedreef daer groot gherucht,
Dese gasten zyn beducht,
Vreesden dat het soud’ door-knaghen,
’t Stal met synen graghen tandt,
Tot ’t verderf van gantsch het landt:
Willen dit belegh op-breken,
Maer een vrouwe gaf den raedt,
[p. 300]
Om te weiren af dit quaedt,
Seyd’: den stal in brandt wilt steken,
Op dat dit bloedt-gierigh dier.
Magh versmacht zyn door het vier.
Men sagh desen raedt vol-bringhen:
’t Vier ded’ blaken haest den stal,
Om het over groot gheschal
Duchten dat het soud’ ont-springhen:
Maer den brandt heeft ’t Kalf versmacht,
En ’t belegh ten eynd’ ghebracht.
Dit schynt wesen u een wonder,
Lieven Leser, dat een boer
Om een Kalf stelt ’t Dorp in roer,
Maeckt van eenen windt een donder:
[p. 301]
Maer wilt desen tydt door-sien,
Argher sult ghy sien gheschiên.
Jae, noch wreeder wonderheden,
Moorden, storten menschen bloedt,
Rooven ’t suer ghewonnen goedt,
En verwoesten onse steden,
Door een Prins verkeerden sin,
Die verjaeght des vredes min:
Oorsaeck van het landts verderven,
Oorsaeck van d’on-eenigheydt,
Die de liefde neder-leydt,
Oorsaeck datter menigh sterven,
Oorsaeck van den werre-gheest,
Die veel herten maeckt bevreest.
[p. 302]
Moght-men van een Koningh vraghen,
Waerom dat hy d’oorlogh voert,
En den Ondersaet beroert,
In ’t verdriet neemt het behaghen,
Doet on-rusten het ghemeyn?
D’oorsaeck soude wesen kleyn.
[p. 303]

SOTTE-LIEFDE.

Naer dat de gulde Son met syn ghevlamden waghen
Hadd’ in der Westen plas syn peerden ne’er-gheslaghen,
Het hemels hoogh-ghewelf trock swerte kleeren aen,
Haer wit ghehorent hooft uyt-stack de silv’re Maen;
En dat ’t ghediert, en mensch begaven hun tot rusten,
Een Iouffrouw gantsch bedruckt, vervult met hert on-lusten
Beweende met gheschrey haer bitter ongheval,
Het derven van een beest, soo ick verhalen sal,
[p. 304]
Sy riep met luyder stem: Ach innigh gheest verschromen!
Ach Hondeken, myn lief! Waer toe zyt ghy ghekomen!
Diana myn vrindin! Diana, zyt ghy doodt?
Diana, brenght ghy my in desen ancxst en moet
Diana, ’t schoonste dier, de soetste van de honden?
Diana, wiens ghelyck noyt is op aerd, ghevonden;
Diana, die ghetrotst hebt d’alder-schalckste beest,
Moet ick u dus aen-sien ont-zielt van uwen gheest?
Ghy hebt soo menighmael op mynen schoot ghespronghen,
U muylken naer den mondt soo minnelyck ghedronghen,
Uit liefde my ghekust, betoont met groote min,
En door u bly ghespringh vertroost den droeven sin.
Ghy waert myn bedt-ghenoodt, ghy moeste by my slapen,
En in myn maeghde-schoot des nachts het rusten rapen:
[p. 305]
In’t kriecken van den dagh hier ghy my willekom
Met uwe wispel-steert een reysken spronght rondom,
Diana, ’t is ghedaen, ick moet u beestjen derven,
Ick vrees dat ick sal rampsaligh moeten sterven.
Dit tuight my uwen gheest. Ach hemel! soudt ghy niet
Aentrecken ‘t rouwigh kleet om mijn te zwaer verdriet!
Soudt ghy niet zyn beroert, een tranen vloet uyt-gieten,
En uyt beweghenis het blixem-vier uyt-schieten,
Verslinden desen hondt, die ’t beestjen heeft vermoort?
En soudt ghy, Pluto, niet op desen zijn verstoort,
Met al u dul ghebroedt, de zwerte Colchis Draken?
Wilt desen Honde-beul syn boose leden kraken,
Geen wreken dese moordt van dit onnoosel dier!
Scheurt aerde, scheurt ghy locht met donderigh getier!
[p. 306]
Diana, soo ick sie, ghy zyt van al verlaten.
Verlaten? neen, ach neen! ick sal u beestjen vaten,
Doen delven in der aerd, tot een ghedachtenis,
Dat noch naer uwe doodt ’t beminnen in my is.
Ick loegh in mynen sin met al haer druckigh klaghen,
En dacht, is sy niet dwaes een sulcke min te draghen
Tot een on-red’lyck dier, tot den verworpen hondt,
Al oft men schoonder noyt hier op de wereldt vondt?
Dan hebb’ ick over-dacht der Maeghden malligh minnen,
Hoe om een beuselingh ont-stelt zyn meest de sinnen
Van eene wanckel Meyt, die Sotte liefde draeght:
Want soo-men seght, ’t is soet wat iemandt meest behaeght.
[p. 307]
Den plompen botten boer schynt eenen heer te wesen,
Die wordt van syn Vriendin ghemeynelyck ghepresen:
Den onvolmaecktsten mensch, den on-belompsten bloet
Schynt aan haer die bemint, als schoon, wys, ende soet.
Den ouden Nazo schryft in syn verzierde daden,
Hoe dat Pigmaleon uyt liefde was verraden,
Licht-veerdigh heeft bemint een schoon ghesneden Beeldt,
Waerom hy menighmael ghesucht heeft en ghequeelt.
Siet wat de liefde doet, wat wonder sotte dinghen
Kan Venus dertel-wicht hier op der aerd’ vol-bringhen:
Dit maeckt den wysen sot, den botten heusch en wys,
Den vuylen schoon en net, den blyden droef en vys.
[p. 308]
Laet een ieder sich beroemen,
Van syn kracht en stercken moet
Laet hier by de wysheydt koemen,
Die het hert in deughden voedt,
Die de steden door syn macht
Heeft ten onder veel ghebraght:
Dat hy Leeuwen, wreede Beiren,
Stieren, Tyghers, Oliphant,
Hun de krachten koste weiren,
Door de kloeckheydt van de handt,
Dat hy kost een molen-steen,
Draghen op syn lyf alleen;
Dat hy kost door wyse reden
Van den alder-wreedsten mensch
[p. 309]
Stellen het ghemoedt te vreden,
En verkryghen synen wensch;
Dat syn tongh’, syn heusche tael,
Effer sneedt als eenigh stael:
Noyt sult ghy ter wereldt vinden
Stercker, en van vromer aert,
Dat veel sinnen kan verslinden,
Als de liefde ons en baert.
Niet soo stuer, soo sterck, soo mal,
Oft de liefde dwinght het al.
Liefde leert veel sotte grillen
Aen een on-gheslepen Meyt,
Dat sy gaet al spertel-billen,
Trotsigh, mal, vol dertelheydt.
[p. 310]
Siet een ieder speelt den dief,
Om ’t ghenieten van syn lief.
Vrysters aerdigh sich op-proncken
Bontigh als een Kermis-pop,
Tille-voeten, ooghe-loncken,
Krollen haren blonden top.
Het ghetoy heel net sal staen,
Als sy zyn met min bevaên.
Jae een hooft vol muyse-nesten,
Eenen ouden Rocchelaer
Komt de liefde in hem vesten,
Hy verjonght van tydt, van jaer:
Synen dry-been van hem smyt,
Als hy een jongh meysken vrydt.
[p. 311]
Liefde leert wel titsigh spreken
Aen den klunten, die syn muts
Boerigh hadde neer-ghestreken,
Jae alwaer hy noch soo bluts,
Wenscht hy maer te zyn ghepaert,
Hy kryght vry een ander aert.
Liefde leert wel gheestigh singhen,
Aen een herden Babbelaer,
Liefde leert wel malligh springhen
Aen een slimmen Kreupelaer:
Siet soo gaet het al verkeert
Wat-men van de liefde leert.
Ieder schildert Venus wichtjen
Met een koker, met een vlam,
[p. 312]
Met twee vleughels, boogh, en schichtjen,
Ysigh naeckt, en wonder tam:
Al is desen byster blindt,
Hy is anders wel ghefint.
Die syn prickels eens ghevoelen,
Worden dapper wegh-ghevoert,
’t Schynt dat hun de leden woelen,
Al de sinnen zyn beroert:
Al is hy van leden naeckt,
Hy door-wondt die hy gheraeckt.
Koningh, Princen, groote Heeren,
Goden van den aerdschen kloot,
Moeten syn vermoghen leeren,
Lyden swaren teghen-stoot:
[p. 313]
Jae, al toont hy groot gherucht,
Op het laetste wordt ghesucht.
’t Is veel bitter herte-pranghen,
Watter van de liefde koemt,
Steenen suchten, en verlanghen,
Nu vertroost, daer naer verschroemt;
In het eerst is Liefde soet,
Maer daer naer veel droefheydt voedt.
[p. 314]

DEN GRAVE van HALF-VASTEN.

’t Is ’t ghebruyck in vele steden,
Als daer eenen nieuwen Heer
Komt, tot dees ghebiedens eer,
Dat ’t ghemeynt hem sal besteden
Tot d’eerbiedingh, tot de vreught,
Die maeckt menigh mensch verheught:
Wat een blydschap, wat een vieren,
Wordt niet in de stadt ghedaen?
[p. 315]
(Soo ick u sal doen verstaen)
In den nieuwen Graefs vercieren,
Die-men statigh ryden siet,
’t Welck tot Hazebroeck gheschiedt.
Op den Maendagh naer Half-vasten:
Grave van het Neuten-landt,
Die sy ghiften t’allen kant
Stort voor vele vremde gasten.
’t Schynt dat Neutens overvloedt
Is syn alder-meeste goedt.
Ick wil syn ghestel beschryven,
En den over-grooten staet,
Waer med’ hy rydt achter straet,
Kinders, boeren, oude wyven,
[p. 316]
Bedelaers, en ander liên,
Sult ghy veel hem volghen sien.
Desen Graef heeft trotsche kleeren,
Is seer bontigh op-ghestelt,
Als een wonder rycken heldt:
Maer men siet hem d’ooghen keeren
Naer de billen van het peert,
Wacht de vyghen van den steert.
’t Peerdt is trots, en gantsch hooveerdigh,
Om dat ’t sulck een Grave draeght,
Die soo menigh mensch behaeght:
’t Schynt te zyn al d’eere weerdigh,
’t Springht, en ’t hooft houdt in de lucht,
Om dit wonderbaer gherucht.
[p. 317]
Hy gaet door de straten smyten
Vele neuten, medecyn
Voor de bitter tande-pyn,
Voor die qualyck konnen byten,
Voor het babbel-boons gheslacht,
Hebben een by-sonder kracht,
Om het knabb’len te ghenesen:
Als ghy dese kraecken kont,
Van de tanden wordt ghesondt.
Desen kost wordt seer ghepresen,
Van een ieder seer ghesocht,
Soo-men als-dan mercken moght.
Dit ghelooven slechte boeren,
Dat dees neuten krachtigh zyn,
[p. 318]
Om te dempen tandts-ghepyn,
Gantsch de Merckt staet in het roeren,
Ieder een soeckt desen schat:
Meest de kinders van de stadt
Volghen desen Graef al schreeuwen.
Ick sagh eenen ouden man,
Die seer qualyck treden kan,
’t Petjen scheen gantsch te vereeuwen,
’t Grolken wild oock mede doen,
Als van jaren jongh en groen:
’t Hiel oock synen mantel open,
Om te vanghen desen buyt,
Het stack oock syn armen uyt:
Waer veel kinders zyn ghedropen
[p. 319]
Met een over-groot ghewelt,
’t Manneken was neer-ghevelt.
Om het rapen van dees neuten
D’een verliest, eylaes! den hoet,
D’ander soeckelt voor den voet.
Wonder kluchten, vremde leuten
Siet men in den water-plas,
Waer in dat ghesmeten was
Een boerinne, die moest swemmen,
Lagh in ’t waters modder-gat,
Tot de billen toe fraey nat:
’t Was om haren brandt te temmen
Van de liefde, waer-men sagh
Dat ick niet wel segghen magh.
[p. 320]
Haren man sagh dit gheschieden,
Loegh, en riep sy toont haer poort,
Die men niet te sien behoort:
Hier mê loeghen vele lieden,
Om dat hy syn vrouw niet spaert,
En haer eere niet bewaert.
Meer vermakelycke kluyten,
Desen vremden Grave doet
In seer menigh mensch ghemoet:
Dit myn Dichtjen wil ick sluyten:
Want een ieder meer bescheet,
Van al-syne boetsen weet.
FINIS.
[p. 321]

KLACHT-DICHT op de doodt van Mr. JACOBUS DE KLERCK.

Dicht-meester van de reden-rycke Gulde van
HAZEBROECK, ghelesen in syn Uyt-vaert den 27. Julii, 1650.
Dat Hecate nu treckt veel tranen uyt de kolcken,
Den gantschen aerden kloot bedeckt met duyster wolcken;
En dat Aurora neemt als heden’t Rouwe-kleedt,
En Phoebus laet syn licht door ’t droef geval, en leet,
[p. 322]
Den hemel, aerd, en zee, de velden, met de vruchten,
Het vee, en pluym-gediert’ niet singt, maer droevig suchten,
Het boom, en bosch-gewas, jae huysen deser sté,
Met alles watter leeft, dat is nu droevigh mé:
Iae, droevigh! wel met recht om dat den Zeysen-drager,
Vrucht-hater, Mensche-beul, Tydt-korter, hert-afknager,
Soo vroegh van my geweirt heeft onsen lieven vrient,
Die my en heel ‘t ghewest met reden heeft ghedient;
Die onse reden-schaer soo gheestigh dê verquicken,
En konstigh naer den aert syn sin, en woorden schicken;
Die aen ons heeft geleert, hoe dat het rym moet staen,
Oft wat moet zyn gemydt, om dat het soet soud’ gaen;
Die aan ons heeft geleert, hoe men ‘t gedicht moet spreken,
’t Zy in een aardigh spel, oft wel in boersche treken;
[p. 323]
Hoe datm’hem voegen moet, met wesen, hant, en mont,
Om setten een vertoogh, en eenigh ander vont.
Hoe menigh schoonen boeck en hadd’ hy niet geschreven,
Dat hem den Opper-heer ghehouden had’ in ’t leven?
Hoe menigh goede les, voor lasters, trots, en mal,
Soo synen boeck bewyst, die haest uyt-komen sal?
Syn boeck, die Waerheyt schryst, daer wonder is te lesen,
En wordt nu niet vol-maeckt, maer moet verholen wesen:
Verholen? waerom dat myn sin, en herte treurt,
Als ick syn doot bepeys, my dunckt myn lichaem scheurt,
De lucht, en al ’t ghesin, de bergh-ghebulte steenen
Met my, en Broeders al, dees droeven dagh beweenen:
Beweenen! eenen Klerc, geen Klerck, een Meester wys;
’t Verstant is doot, eylaes! en ’t lichaam wormen spys:
[p. 324]
Syn wetenschappe dreef tot veel-der-hande saken,
Die in de schilder-konst wist ieder naer te maken,
In ’t Snaren-spel, oft Fluyt, met Cyters van gelyck
Was hy bedreven oock, end’ aerdigh in ’t Musieck,
Hy wist den Edeldom in alles te gherieven,
Hun afkomst, hun gheslacht, hun ouders te beschryven,
Iae, hun gheboortes dagh, in wat steat, ofte waer
Sy hebben eens beheert van over duysent jaer.
Hy wist te maken moes van roos’ oft violetten,
En olie daer as, of waters klaer te setten,
De kruyden, en het fruyt, oft soet, oft suere zyn:
Hy maeckte voor den mensch bequame medecyn.
Een ieder gaf hy vreught, en blydschap in het leven,
Die waren on-ghesont, kost hulp, en bate gheven.
[p. 325]
Wie soud’ niet zijn bedroeft en schreyen even seer,
Als wy sien dat syn konst ons niet kan helpen meer?
(My dunckt) ick hoor’ Apoll’, de negen Susters klagen,
Dat Pegasus syn vloet beghint by-kans te traghen,
En dat het Hypocreen, en ’t Heinsborn soete nat
Niet meer in ons ghetal soo wyse stroomen vat.
Hoe sal dat Momus-ras hun schimper tongen wetten,
En ’t Zoylus ghebroet nu teghen reden setten,
Die hy in boeyen dê, en vastelyck besloot,
Nu gantsch ont-bonden zijn, met syne droeve doodt,
O doodt! waerom soo fel? kost ghy ons vrient niet sparen,
Die ghy het leven kort, in ’t midden van syn jaren,
En neemt soo onverwacht? had ghy ons doen ontbiên,
Wy souden van syn werck veel beter zyn versien.
[p. 326]
Eylaes! het is te laet, hy kan ons niet meer helpen,
Het klaghen is voor niet, nochtans en kan niet stelpen
Myn innigh droef gesucht, als ick peys op de deught,
Die by my heeft gedaen in’t bloeyen van myn jeught.
Komt Climine by my, ick sal Clio vermanen,
Dat sy dees droeve doot met bitter bracke tranen,
Beweenen in ons hof, beweenen dagh en nacht;
Want noyt dees droeve doot sal gaen uyt myn gedacht.
Wel hoe? waer loopt myn sin? waerom soo seer te treuren?
Hy heeft nu maar voldaen, ’t ghen’ dat ons magh gebeuren;
Het is den opper Godt, den Heer van alle goedt,
Die hem ghenomen heeft, als hy hem hebben moet;
Die hem ghenomen heeft, als hy hem heeft ghevonden,
Bequame voor de ziel, en suyver van de sonden;
[p. 327]
Bequamer tot Godts-dienst die in dit heyligh jaer
Den Aslaet heeft verdient, al viel hem ‘t reysen zwaer,
Hy heeft tot tweemael toe syn Heyligheydt ghesproken,
Syn Zeghen heeft ontfaen, de storen af-ghebroken
Van syn ghepraemde ziel, van syn ghedwongen hert’,
Den welck hier boven leeft bevryt van pyn en smert;
Waer dat nu syn vernuft den Opper-heer der Heeren,
Magh met ghesangh en vreught syn naam en lof vermeeren;
Maer oft misschien iet waer dat hy niet heeft voldaen,
Wilt bidden dat syn ziel Godts-rycke magh ontfaen.
DOBBEL IAERSCHRIFT.
De Doot op Den aL te sterCk
Meesters neDer stoot en kLerCk.
[p. 328]
APPROBATIO.
Haec Poëmata vernaculis versibus conscripta a D. JACOBO DE KLERCK Iprensi,
ob eorum elegantiam, & poëticorum conceptuum amoenitatem, citra offensam fidei Catholicae, & eorum, quibus non rigida nimiùm, aut Catoniana morum censura est, imprimi poterunt. Ita testor, Ipris prid. Id. Septembris, 1652.
ANTONIUS SANDERUS,
S. Th. Licent. Canonicus & Scholasticus Iprensis, librorum Censor