David van Lennep, 1774-1850
Grootvader David van Lennep (1721-1771) kocht het buiten Het Manpad in Heemstede in 1767. Hij vond het niet goed dat zijn zoon Cornelis van Lennep (1751-1813) zoveel belangstelling voor de klassieke auteurs aan de dag legde en hij dwong hem dus zijn rechtenstudie met een promotie te bekronen. In 1787 werd de carrière van Cornelis als regent onderbroken door de inval van de Pruisen.
Cornelis hield toen lezingen voor het genootschap Concordia et Libertate over de bedaardheid van geest; de leus moest niet alleen Vrijheid luiden, maar ook Eendracht. In 1791 hield Van Ommeren voor dit genootschap een lezing over de verlossing van Athene door Thrasybulus. [J. van Lennep, Het leven van Mr C. van Lennep, 1751-1813, II, 1861, blz. 210 e.v.] Hij nam in 1796 deel aan de volksvertegenwoordiging en werd in 1803 lid van het stadsbestuur.
Zijn zoon David van Lennep (1774-1850), waar het hier om gaat werd in 1799 professor oude talen aan het Athenaeum in Amsterdam. Hij gaf Hesiodus uit, van wie hij de Werken en Dagen in hexameters vertaalde. Van Lenneps zwanezang uit 1849, een jaar voor zijn dood, ‘Aan de Bomen van Het Manpad’ is een statig, klassiek gedicht en burgerljk in Hollandse zin, uit de tijd dat in het verre Parijs Baudelaire dichtte dat zijn moeder hem bij de geboorte als monster had vervloekt.
In vs 49-50 komen we in het kort de kosmische reis tegen van de platoonse ziener, en het vers eindigt met een duidelijke ontlening aan een van de rustieke geloften van Flaminio (1498-1550), II, 20 [In mijn: Klassieke poëzie van Marcantonio Flaminio. Over de populariteit van Flaminio in de achttiende eeuw in verband met Starings ‘Herdenking’, mijn: Starings Herdenking, III, Rustieke Geloften sinds de zestiende eeuw.]:
Stromende bronnen, ’t bos en dal nabij de bronnen
met dennebomen langs de heuvelkam gerijd,
waar ik de eerste kus van Phyllis heb gewonnen
en ook de eerste krans won in de zangwedstrijd:
5 leeft blij en ongestoord, zodat geen hete zomer
noch strenge winter ooit uw schoonheid schaden kan,
en nooit het vee de plas, de harde bijl de bomen,
de boze wolf het lam zal hebben aangerand.
Dat nimfen ’t heilig oord met dansen celebreren,
10 en Pan er meer dan in Arcadië verkere.
Er bestaat een vrije vertaling in trochaeën van Davids zoon Jacob: Aan de bomen van het Manpad, brochure, 1850.
Ad Villae Manpadicae arbores
Manpadicae quercus aviumque habitacula fagi
Et domui tiliae tegmina grata meae,
Sub quibus, en! baculus mihi iam vestigia firmat,
Reptavi in vestro qui tener ante solo,
5 Tempore ut adspectus vester mihi dulcis in omni;
Innumera ut menti subiicit usque meae,
Quorum vos testes habuit mea vita bonorum;
Vos, quibus hoc stabiles contigit esse loco,
Hac velut in sacri nemoris statione locatis,
10 Hic mihi sit domino cum sacer usque locus.
Mater enim hic primos rexit mihi sedula gressus,
Me comite hic puero gestiit ire pater.
Hic mecum flores legit soror, ut tibi, mater!
Esset dispositis exhilarare domum.
15 Hic nobis parvae communis cura sororis
Materiam blandis praebuit officiis,
Cui tenerae geminas iungens, germane, capellas
Fidus eras placitae dux per amoena viae
Et pariter fratri mihi fidus adesse solebas
20 Prata per et silvas et fruticeta comes,
Seu mage venandi studium nos dulce tenebat,
Felicis studium seu magis aucupii.
Hic quoque saepe suo me cara beavit amore,
Quae iuveni consors est mihi facta tori.
25 Tot mihi dilectos pars acta prior mihi vitae
Manpadici mecum carpere dona soli
Vidit et hac vestra, tiliae fagique, sub umbra
Mecum iucunda saepe quiete frui,
De quibus en! solus vobis nunc denique resto,
30 Praeterita haec recolens gaudia mente pia.
Testibus at vobis etiam mihi serior aetas
Multa hic subiunxit gaudia praeteritis:
Iamque nova hic florens circum me turba meorum
Pars numerosa patrem, parsque salutat avum,
35 Coniugii alterius tot pignora, totque prioris,
Queis nullum hic matris deficit officium;
Fida quibus semper tu prospicis, optima coniux!
Propitius viduo quam mihi iunxit amor,
Cui nunc dulce meae recreare extrema senectae
40 Et fessum obsequio saepe levare tuo.
Sic patet hoc vobis, tiliae fagique, beata
Nunc quoque me vitae conditione frui;
Vosque ego suspiciens vel sole nitente, vel in vos
Luna ubi iam radios ingerit alma suos,
45 Sic magis atque magis prisca atque recentia sortis
Illa meae recolo gaudia mente pia,
Gratus et ab ramis altoque cacumine vestro
Mox oculos coelum versus et astra fero,
Atque ea dum specto, missis terrestribus, omnis
50 Erigor in superas mente animoque domos
Aethereaeque trahunt sensim hinc me gaudia vitae,
Queis paria hic nullo percipienda loco;
Nec queror inde, seni quod iam non longa supersit
His ducenda mihi vita sub arboribus,
55 Sitque brevi, ut dicam: quercus fagique valete,
Et domui tiliae tegmina grata meae,
Tuque mihi, in terra dum degere fata tulerunt,
Dulcis mille modis cognita villa, vale!
Scilicet ad caros mihi tempus abire propinquos,
60 Ante quibus sedes haec tua culta fuit.
Sed tamen hos iuxta meliori sede receptus
Cum fuero (recipi sit mihi, dante Deo),
Villa haec, qui prius id genus excepere, meorum
Pluribus o! sedes sit maneatque, precor:
65 Sic erit, ut vestra procul ab radice securis
Impia sit, fagi, sit, tiliaeque, diu.
Effusum in villa Manpadica exacto
quintodecimo vitae meae lustro,
d. 14 Iulii MDCCCXLIX.
Aan de bomen van het Manpad
Manpads geboomte vol met vogels: eiken, linden,
en beuken, welkome beschutting voor de zon,
ik mag U steunend op mijn stokje wedervinden,
ik die als kleuter kroop over dit groen gazon.
5 Hoe zoet Uw aanblik in welk jaargetij ook immer,
hoe komt ontelbaar goeds mij alsmaar voor de geest;
ge waart getuige van al wat ik mij herinner,
ge zijt de hele tijd standvastig hier geweest;
of wij de standplaats van een heilig woud betreden,
10 zo zij die buitenplaats steeds heilig, mij zijn heer.
Mijn moeder leidde hier vol zorg mijn eerste schreden,
hier dribbelde ik graag met vader heen en weer.
Hier plukten zus en ik de bloemen in de morgen,
het huis werd daarmee dan door moeder opgefleurd.
Hier moesten wij, jij broer en ik, geduldig zorgen
15 dat ’t kleinste zusje niets verdrietelijks gebeurt,
wanneer we bokjes voor de bokkewagen spanden,
en jij de leidsman was langs lanen door de tuin.
En net zo trouw heb jij met mij, je broer, weilanden
20 en bossen, ’t struikgewas en duinen doorgestruind,
of we nu allebei van jagers hartstocht blaakten
of dat ons meer beviel ’t fortuinlijk vinkentouw.
Mijn lieveling liet mij hier zaligheden smaken,
ze schonk me in mijn jeugd haar echtelijke trouw.
25 Mijn eerste levenshelft zag zoveel goede vrinden
behagen scheppen in het Manpad, net als ik,
en zag ons samen in Uw schaduw, beuken, linden,
genieten van de rust van ’t dierbaar ogenblik;
van hen ben ik alleen, helaas, overgebleven,
30 ik koester vroom die vreugd in mijn herinnering.
Gij zijt getuigen van de grijsheid van mijn leven,
die zoveel vreugde schonk bij zoveel dat verging.
Een kinderschaar omringt me waarvan een gedeelte
mij ’vader’ noemt, een deel met ’grootvader’ toespreekt;
35 ’t zijn blijken van mijn echt, mijn eerste en mijn tweede,
er is géén moederzorg die kindren hier ontbreekt:
jij wilt, mijn liefste vrouw, je liefde op ze richten;
jou bood mij, weduwnaar, een gulle Amor aan,
jij houdt ervan het slot mijns levens te verlichten
40 en met gedienstigheid de moede bij te staan.
Dit zijn toch, linde, beuk, wel duidelijke blijken
hoe zalig ’t leven is waar ik nu van geniet,
wanneer ik als de zon schijnt naar U op mag kijken,
of als de milde maan haar stralen spelend giet.
45 En meer en meer komen herinneringen boven;
ik denk daarover na in vroom gemediteer,
wanneer ik dankbaar van de stam en ’t hoge lover
mijn blik omhoog en naar ’t hemels gesternte keer.
En als ik daarnaar kijk voel ik mij opgeheven
50 - het aardse is niet meer - naar ’t goddelijke rijk,
’k ben in vervoering vol van vreugde over leven,
waar hier op aarde niets maar enigszins op lijkt.
Ik klaag dus niet, dat straks mij, oude man, zal blijken
dat ik niet lang meer mag genieten van mijn park;
55 de tijd komt dat ik zeg: vaarwel, beuken en eiken
en linden, welkome beschutting voor mijn dak.
En jij, zolang het lot mij leven laat beneden,
innig vertrouwde plaats: vaarwel dan, lievelingsoord;
het wordt dan immers tijd naar mijn familieleden
60 te reizen die voorheen dit huis hebben bewoond.
Wanneer in ’t hiernamaals ik naast hen ben gezeten
- als God het geeft dat ik door hen word opgewacht -
dat deze buitenplaats, door voorouders bezeten,
bid ik, bewoond zij door veelvuldig nageslacht.
65 Zo zij het, linde eik en beuk, dat onderwijl
Uw wortels sparen zal de goddeloze bijl.
Ontboezemd op het buiten Het Manpad,
op het vijftiende lustrum van mijn leven
15 juli 1849.
Typisch Nederlands: Inleiding, teksten en vertaling door J.P. Guépin.