Lucas Zasius: Borgerliicke huys-houdingh. Rotterdam, 1628.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton101100 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.
Continue
[fol. A1r]

L. ZASY

BORGERLIICKE

HUYS-HOUDINGH.

Bly-eyndigh-Spel.

[Vignet: Stadswapen van Rotterdam]

TOT ROTTERDAM,
____________________________
Voor Cornelis van Damme, Boeck-
verkooper aende groote Kerck. Anno 1628.


[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

C.V. Damme wenscht Sr. Iacob
Corssen sijnen weerdigen ende goetgunstigen vrient
Gheluck Heyl, ende Salicheyt, in Iesu Christo.

EErwaerdighe Vrient, seer langen tijt hebbe ick mijne genegentheyt bevonden aengeprickelt omme u E. te bewijsen eenighe weldaet (van weghen de soo menichfuldighe weldaden ende vrientschappen die ick so langhen tijt van u E. hebbe ghenooten ende noch ben genietende,) hebbe oversulcx geen bequamer begintsel connen ghevinden dan de teghenwordighe. Namentlijck: u E. toe te eygenen ende te dediceeren de Comedie vant Burgerlijck Huyshouden, (ghecomponeert ende in dichte ghestelt door den welgheleerden Lucam Zasium, my in handen gecomen van een goet vrient) verhoope tzelve u E. niet qualijck en sal behaghen, (als mede vanden hooghsten* ghezeghent zijnde met een tamelijck Huysghesin, ende den lust die soo als ick ghespeurt heb, u E.* zijt draghende tot de Const van Rijmingh, welcke is leydende totter Deught, bidde uwe E. wille dees gift accepteren, met soo goeden ghenegentheyt als de selve u wert toegeschickt van zijnen altijt ghewillich bereyden vrient.
C.V. Damme.


[fol. A2v]

Voorreden, Den Drucker tot den Onpartidigen Leser.

SEer Eerwaerdighe, Deughtbeminnende ende Constliefhebbende Leser. Alsoo onlanghs geleden (door een goede Vrient) my behandight is. Dit Boecxken g’intituleert tBorgherlijck Huyshoudingh, L. Zasij tselfde overlesende, bevond’ ickt’ seer stichtelijck ende profijtelijck te sijn, voor alle vrome ende Godtlief-hebbende Ouders t’zy van wat staet sy zijn, als mede voor alle deugtsame ende Godvreesende Kinderen. Waer over ickt aen eenige vrome ende deught-rijcke Huyshoudende Vaders vertoont hebbe, die seer gheraden vonden (en oock ernstelijck op my versochten) dat ick’t voorschreven Boecxken int licht soude doen komen, alsoot noyt te vooren in druck (en van weynighe bekent) is gheweest. Soo ist dat ick (aenmerckende den goeden en Christelijcken Stijl, als ooc tgroot verlangen d’uytnemende begeerte en lust die sommige na t’selvige hadden) dit voorschreven Boecxken hebb’ doen drucken, om van een yder (alsoo ’t onbekent is) bekent en aenghenomen te werden. U.E. seer instantelijck biddende, dat gy (na ’t exempel der Romeynen, die haer niet veronwaerdichde te aenhooren de redenen eenes armen Donauschen Lantmans, uyt wiens aensprake sy meerder Contentement ontfingen dan zy wel gemeent hadden) u E. oock niet en veronwaerdight, noch verdrieten en laet t’voor noemde boecxken met een onpartijdigh ghemoet te door lesen niet twijffelende, oft uE. sult vryelijc al veel meerder smaecs en lieffelijcheyts daer in vinden als ghy misschien verwacht. Ende vorders tselvige beschermen tegens alle Momus dienaren die’t souden moghen calumnieren en soecken te verduysteren. Alsoot niet gheschiet uyt eenighe laetdunckentheyt, ofte eyghen eergierigheydt, maer alleenelijck uyt oprechte hope, dat het (met de toelatinghe Godes) vruchten van een Christelijck-Huyshoudingh sal voortbrenghen. T’welck wenscht.
U.E. Dienst-bereyden       
Cornelis van Damme.


[fol. A3r]

LOF-DICHT,

Ter Eeren den Waert-geroemden,
ende Const-rijcken Lucas Zasij, Rectoor inde
vermaerde Schole tot Woerden.

O Zasij wel te recht zijt ghy waerdigh gepresen
Door dien ghy uyt het breyn uwes hoofts ons te lesen
    (Hier geeft in dit u werck) hoe dat een Vader sal
    Zijn kinderen gheschickt, opvoeden in dit dal
(5) Om haer na Gods bevel, te leyden en te stieren
Tot deught en eerbaerheyt, in alle goe manieren
    Tot Liefd’ van d’eere Gods, tot ontsagh vande Wet
    En de Iustitieel, daers’onder sijn ghezet
Insghelijcx wat beleyt, dat hebben sal de Moeder
(10) Om hare Knecht, of Meyt (op datse veel te vroeder
    Haer dingen souden doen) met reden wel lof-saem
    Haer onderwijsen sal, op dat daer door bequaem
Haer huysghesin ghesticht, wel gheregeert mach wesen
Op dat haer kinders tsaem, als planten uytghelesen
    (15) Daer door werden gheleert, daer door werden ghesticht
    Daer door werden ghebracht, tot haer schuldighe plicht,
Dat is tot danckbaerheyt, voor al de groote deughden
En waer ootmoedigheyt, op dat daer door vol vreughden
    Haer Ouders sien met lust, een merckelijcke vrucht
    (20) Voor al haer sware last, en Christelijcke tucht.

C.V.R. ’kVerlangh altijt.


[fol. A3v]

Opt Burgherlijck Huyshouden L. Zazius.

LUcas hier hebt ghy nu, speelwijs willen verthoonen
Thuys-houden Borgerlijck en hoemen best sal woonen,
    Onder het teere volck, ’twelck by ons opgevoet
    Ghetucht, ghestiert, ghelieft, (en alles) werden moet
(5) En oock hoe dat een kint, hem selven wel sal draghen
Wanneert ghecomen is, tot mannelijcke daghen
    Eerst’lijck in zijn beroup, van Gode opgheleyt
    Daer naer oock met sijn Vrouw’, van d’Hooghst hem toegheseyt
Dan weder hoe een kint, hemselven moet ghevoeghen
(10) In sijne kinder plicht om d’Ouders te vernoeghen
    Seer wel hebt ghy gedaen, den Hemel het u loont
    Die u voor dees weldaet, met dobbel zegen Croont.

I. Langh-sweert.           
t’Swaert moet strijden.



EER-DICHT.

Op de Burgherlijcke Huys-houdinghe van Lucas Zasius.

PLutarchus die wel eer: de Plichten heeft beschreven,
Van kinderlijcke tucht, en Ouderlijcke eer
D’opvoedingh tot de deught: en Vaderlijcke leer.
Heeft d’outheyt onses tijts, schier uyt ghesicht ghedreven,

    (5) ’Kwed hyt bekennen sou,, soo hy noch waer int leven:
Dees snoo verdurven euw’. dees yser stalen tijdt
Vereyscht wel sulcken Stijl, tot Burgherlijcke vlijdt
Met Christelijck opmerck, ons tot een leste gheven.

    Als Zasius hier doet, die met vermaeck doet hooren
(10) ’tOrdentelijck bestier, ick bid u neycht u ooren,
Want treft ons yeder een, diet Huyselijck beleyt:
Als kleyne staet des Landts, sal stieren met bescheyt.

    Het Vaderlijck ontsagh: het Moederlijck medooghen
Het kinderlijck beroep, stel het ons naeckt voor ooghen?
(15) Het Redelijck ghebruyck van die een Christen Romt:
Dies Zasius met recht der Eeren Krans toekomt.
P.T. Pycolet. T ghebedt is krachtigh.


[fol. A4r]

PROLOGUS,

WAnneer een trefflijck man,, een schoon Palleys wil bouwen,
Uyt Marmor of Arduyn,, cierlijck en fray ghehouwen
    Van binnen oock versien,, met allerley ghesny
    Soo datter van schoonheyt,, alles de volheyt zy
(5) Waer in hy dan daer naer,, in staet en oock met eeren
Een Princ’ ontfangen mach,, een Coninck wel tracteren
    Dat werck niet en volbrenght,, na ’t voornemen bedacht
    Alleen door Meesters hoogh,, by yder veel gheacht
Noch alleen door sulck stof,, dat costlijck is in d’ooghen
(10) Van groote cierlijckheyt,, vermaert en opghetoghen
    Maer oock doort tgheen is kleyn,, en is voor yemant slecht
    Hy dit begonnen werck,, volcomelijck oprecht
Soo oock ghy Gheesten al,, Poëten van naturen
Geboren, die daer tracht,, en arbeyt t’aller uren
    (15) In leven en in doot,, te stichten een Palleys
    Vry costelijck en schoon,, verciert fray na den eysch
Door u verstant vermaert,, en Geest hooch opgheresen
In constich Rijmghedicht,, by elck een seer ghepresen
    Wanneer ghy soo een werck,, nu daghelijcks betracht
    (20) Dit stof gheringh, noch oock,, den Arbeyder veracht
Misschien of by hem yets,, hoe rouw ’tzy is te vinden
Waer med’ ghy uws verstants,, ghesny cunt t’samen binden
    Al ist niet tot t’ ghebouw,, uyt Marmor of Arduyn
    Ghebruyckt het dan alleen,, tot paden vanden tuyn
(25) Hier toe sal dees Autheur,, uyt Nectars borst gesoogen
Dit Dicht gheringh en slecht,, hier stellen u voor ooghen
    T’is een Huyshoudingh siet,, in woorden cort vervaet
    Van een vroom treffelijck Man, in Borgherlijcken staet
Die hier in sijn persoon,, hoe een ghetrouw Huys-Vader
(30) En in sijn Kindren leert,, hoe de Kindren te gader
[fol. A4v]
    Elck een sich draghen moet,, en wat het werck is dan
    Van een deuchtsaem Huysvrouw,, en een ghetrouwe Man
Sijn Dienstboon alle bey,, sijn Meyt en Knecht te samen
Ten dienste sijnes huys,, als Roel en May met namen
    (35) Sullen u wijsen aen,, wat tot haer werck behoort
    En oock met eenen als,, aenwijsen met een woort.
De groot’ verscheydenheyt,, van Huys-heer en Huysvrouwen
Die al op haer mannier,, verscheydentlijck Huys-houwen
    Ghebruycken zy, soo nu,, soo dan een cromme sprongh*
    (40) In reden denckt het past,, de Knechts en Maeghden jongh.
FINIS.


Personagien.

Roel
        En
May.		 } dienst- { Maeght
        En
Knecht.
Vader
        En
Moeder.		 } des Huysgesins.
Outste.
Middelste.
Jonghste.		 } zonen, ver=
thoont door		 } I
II Sone.
III		 } Een Theologus.
Een Iurist.
Een Onervaren Ionghelingh.

Continue
[fol. B1r]

L. ZASY.

Borgherlycke Huys-houdingh.

Eerste Handelingh. Eerste uytkomste.

Roel.

Roel.       WAer mach doch onse May Almanacks zijn gheloopen?
                Ic waen sy hier of daer haer Claphout gaet vercoopen.
                    Nu verkalt sy den tijt; flus sal sy loopen, dat
                    Haer aengesichte sy als een geslaghen aers-gat.
                (5) En sal ons vry veel nieuws int cort cunnen verhalen,
                Maer tgheen haer teghen gaet verswijgen alte malen.
                    Zy weet, al wat gheschiet op Waghen, Schuyt of Straet,
                    En wie voorby passeert by haer een Vere laet.
                Zy hoort, sy siet, sy vraeght, verneemt na alle saken,
                (10) Maer dit’s het best ’sen sal niemant lichtlick swart maken.
                    Zy versuymt wel haer tijdt somtijts, soo hier als daer.
                    Maer rept haer handen weer lustich, soo voor als naer.
                Goet ront, goet zeeuws is sy: vrypostigh hupsch int praten,
                Maer sal haer kleeren kout niet eens aenroeren laten.
                    (15) Al watmen haer voorwerpt, sy met een praetjen boet,
                    Maer meenghe Meyt, die selfs het werck veel liever doet.


Eerste Handelingh. Tweede uytkomst.

Roel.     May.

Roel.       Maer siet, hier komtse aen. Wel May. wat mach u letten,
                Dat ghy ’t aensicht inde Paes-daeghsche ploy gaet setten.
                    Laet sien: Mijn dunckt ghy zijt hier of daer in ontstelt:
                    (20) Seght Maey, wat is de kneeck? wat schorter dat u quelt?
[fol. B1v]
                Of zijt ghy van de knecht, ghy weet wel wien, bedroghen?
                En wert ghy van yemant met waerheyt overloghen?
May.            Och lieve knecht. Ten is dat eyer eten niet,
                    Men kan soo segghen niet, al watter wel gheschiet.
                (25) Ghy weet wel beter Roel: maer wacht u voor de Katten,
                Die niet en meeuwen, en still’ swijghende toevatten
Roel.            Ghy hebt seker ghelijck. Maer seght my, wat u let:
                    Want door uw’ ontsteltheyt ick oock mijn selfs ontset.
May.        Roel, luystert, ick sal u de fijne waerheyt segghen:
                (30) ’K weet langher met mijn Broer te eren noch te egghen.
Roel.            Wel lieve Meyt, hoe dit, hy leeft nochtans wel kuys,
May.            Ja, alst al is gheseyt, tusschen galgh en ’t Gasthuys.
Roel.       Ey, swijght van hem doch still’: want ick sie hem verkeeren
                Met goede vrome lien, diemen met recht moet eeren.
                    (35) Daer toe verschijnt hy oock niet selden inde Kerck,
                    En wie soud’ dit, of dat schelden voor een quaet werck.
May.       ’Tis maer schijn-heylicheyt, waer door hy goede luyden
                Misleyt, die all’ sijn quaet noch steets, ten goeden duyden.
Roel.           Ghy zijt de Drommel, May, en achter toeghenaeyt.
May.           (40) Wat meynt ghy datmen my met schijn van deughde payt,
                Hy comt somtijts ter Kerck, is voor int oogh gheseten:
                Maer twelck hy daer dan hoort, heeft hy wel haest vergheten,
                    Wanneer hy ’s daeghs daer naer het Weeuken ofte Meyt
                    Achter de Kerck, ghy weet wel selfs waer toe dagh leyt.
Roel.       (45) Ick segh u May, ghy zijt voor geen een gat te vangen:
                En zijt soo loos alst hout daer den Dief aen moet hanghen.
May.            Noch weet ick vry wel meer: maer ’tdient niet al gheseyt,
                    Op dat hy my niet flus lustich ter Koor en leyt.
                Want tis een mensch, wanneer hy heeft sijn gelt versoopen:
                (50) Of by de Hoeren snoot, al wat hy heeft, verloopen:
                    Hy kijft, hy bijt, hy smijt, al wat in huys is beeft:
                    Ja selfs sijn Vrouw’ by hem niet een bly uer en heeft.
                Ick soud’ noch wel veel meer van desen deugh niet segghen,
                Maer t’onsent, vrees ick, sal d’Roed in de pisse legghen,
Roel.           (55) Tis langh genoech gepraet. Mijn Heer is oock wel goet,
                    Maer toorent alsmen op sijn goetheyt steets quaet doet
May.     En mijn Vrouw’ die kan haest op haer peertjen raken.
Roel.     Dats maer een Noorde buy, die kan gheen quaet weer maken.


[fol. B2r]

Eerste Handelingh. Derde Uytkomst.

May.     Roel.     Vader des Huysghesins.

May.           Swijgt Roel: hier komt u Heer.  Roel. Ic hebt voorwaer verknolt
May.           (60) Ja, mijn dunct seecker, dat hy by hem selven prolt
Roel.      ’Ken hope ymmers niet, dat het op’t lant sal waijen*
May.       Neen, knecht: ghy hebt wel meer tspit ind’ Asch kunnen draijen,
                    Hy is Longolius, ’k meyn die niet kijven soud’
                    Schoon datmen hem sijn Vaer of Moer vermoorden woud
Vader.      (65) Maer Roel, vind’ ick u hier? Ick meyn, ghy waert gheloopen,
                Daer ik u flus sond’ om, ghy weet wel wat, te koopen.
                    En, May, gaet ghy naer huys, u Vrouwe is seer verstoort,
                    Om dat ghy na haer woort, seyt sy, soo weynich hoort
May.       Heer ick ben onderweech een tijdt langh opghehouwen.
Vader.     (70) De knechts sijn voor haer Heer: de Maegden voor haer Vrouwen.


Eerste Handelingh. Vierde Uytkomste.

Vader des Huysghesins.     Roel.

Vader.          Vertoeft een weynich, Roel, Seght hebt ghy niet verstaen,
                    Wanneer het Schip van hier naer Londen sal ’t seyl gaen?
                Ick wild’ dat ick het wist, ick soude derwaerts schrijven
                Aen mijnen Soon. ten eynd’ hy langer niet mocht blijven
                    (75) Van hier: maer komen thuys: want my verlanght te sien
                    Wat vrucht door hem in Gods gemeynte mocht gheschien.
Roel.       Maer Heer, des Boods huys is niet wijt van hier gelegen,
                Die sal al wat ghy wilt beschicken wel te deghen.
                    Tis een fijn, deegh’lijck man: voorsichtigh wel bedacht,
                    (80) Die niet en doet, dan sijn Bood-ampt te recht betracht.
Vader.      Ick seggh’ dat ghy wat weet, Roel: of zijt ghy gekommen
                Wt de Bay en hebt de Vest daer eerst beklommen?
Roel.           Maer Heer, ghy scheert my, en gy hout met my den tuyl
                    Als een Quack op een wal stae ick, bot als een uyl
Vader.      (85) Neen Roel ick scheer u niet, ick most u hooren praten:
                Nu dan ghenoegh hier van, laet ons dit varen laten.
                    Ghy hebt het beste voor: gaet langht hem desen brief:
                    Dat hy dien gheeft mijn Zoon, twelck my sal wesen lief.
[fol. B2v]
Roel.       Hebt ghy hem met den mont niet wijders te bevelen:
                (90) Het is een trouwe bood’, hy sal u saeck wel helen.
                    Ten is gheen man, die licht alle secreten vaet,
                    Ende daer naer weer als een Vat verstaelt deurslaet.
Vader.      Kent ghy den man al recht?  Roel. Ja Heer, hy is bevonden
                In ghelt en brieven trouw. Oock tot menigen stonden
                    (95) Sijn hem secreten veel, ja sacken vol betrouwt,
                    Waer van hyt minste niet den eygenaer onthouwt
Vader.      Wel dat’s een Bode recht. Gaet wilt hem openbaren,
                Het inhouden mijns Briefs: op dat hy mach bewaren
                    Den selven dies te meer, en watter in ontbreeckt,
                    (100) Dat hy mijn Zone dat met eyghen monde spreeckt.
                En op dat hy te bet mijn wil hier in betrachte:
                Seght, dat hy selfs mijn Zoon med’brengh, dien ick verwachte.
                    En, dat het hem van my rijck’lick sal zijn gheloont
                    Want ’s Dienaers trouw’ de Heer met g’lijcke trouw becroont.


Eerste Handelingh. Vijfde Uytkomst.

Vader des Huys-ghesins.

                (105) Wat heeft een hert oprecht, een vroom en Trouw-Huys-Vader
                Te sorghen al, eer hy te recht brenght alle gader
                    Twelck te besorghen is, van dat zijn Vrouw eerst baert,
                    Tot dat sijn laetste Zoon Mannelick is bejaert?
                ’Tis al maer kinder werck soo langh men slechts moet spreijen
                (110) Tot rust en vrolickheyt een bedde voor hun beyen.
                    Te koopen twee paer Schoen en Hoosen is al niet:
                    Een kint, of twee, oock wel een weynigh verder siet
                Maer tis dan noch maer eerst ghedobbelt om de steenen.
                Doch soo wanneermen ’teen om ’tanders wil moet speenen
                    (115) En dat wat menichmael, dan siet het vry wat suer,
                    Wantmen dan rusten mach dagh noch nacht eenigh uer.
                Ich hebb’ nu menigh Jaer dien seghen wel ghenoten,
                Maer s heeft my als een vloeck wel menichmael verdroten.
                    Ende ten waer ick was ghesterckt door Godes gheest
                    (120) Langh was ick in cleynmoed, of desperaet gheweest.
                Wanneer, ghelijckmen seyt, mijn kindren sijn ghekomen
[fol. B3r]
                Door de cluten, heeft Godt haer weer van my ghenomen,
                    Men weet wel hoe’t daer gaet. Al droefheyt en verdriet,
                    Sonder droefheyt en kost sulcks al doch niet gheschiet.
                (125) Watmen t’saem schrabben kan, by een grijpen en vanghen,
                Moetmen al, ja noch meer dick, aen den kind’ren hanghen.
                    Van enckel sorghe draegh ick, siet, so grijsen kop
                    Dewijl de sorgh dick heeft ghesteghen inden top.
                Om niet te segghen al: stel ick noch al ter zijden,
                (130) Twelckmen van sijn huys-boon menichmael heeft te lijden
                    Waer van, verweckt wanneer tot toorne was yemant,
                    Wenst, dat Huysboden veel mocht houden sijn vyant.
                In dit deel hebb’ ick noch niet al te seer te claghen,
                Want onse Roel en May, haer redelicken draghen.
                    (135) Roel drinckt somtijts een Kruyck: de Weerdinn’ luyst sijn tas,
                    En wenst dickwils, datter wat meerder ghelt in was:
                Maer hy dient trouw, en is vlytigh in gaen en komen
                Hoe kanmen alle deughd’ in eenen dienaer nomen?
                    May is so wat goet praets, en heeft veel wints int hooft
                    (140) Maer ’tis een trouwe meyt, die als een Muyle slooft.*
                Van all’s en kan’t niet zijn, Reyn, suyvel, schoone Vrouwe:
                En g’lijckse piepen nu soo songhen oock de ouwe.
                    Maer ’tis dus verr’ God-danck, dat ick den meesten noot
                    Nu overkomen schijn: dewijl mijn Sonen groot
                (145) Tot mannelick verstant en kennis zijn ghesteghen:
                God gheef haer wijders nu sijn’ Heyl’gen Geest en zeghen.
                    Drie Sonen hebb’ ick noch in’t leven, van wien d’een
                    Van Jonghs geheylicht is ten dienste Gods alleen.
                Om sijn kerck en ghemeynt door’t heyl’ge woort te stichten,
                (150) En met Godsaligheyt deselve voor te lichten.
                    De tweede, hoop ick, sal wesen voor’t Vaderlant,
                    Waer toe van Jeuget aen in hem sijn ingeplant.
                De Previlegien out, en politijcke Wetten
                Daer s’Lants Inwoonders haer schreden moeten na setten.
                    (155) De derde die is jongh, en onervaren doch
                    Ick hoop hy sal mijn woort en Wet bewaren noch.
                De Jonghste, meyn ick, sal by my in huyse blijven,
                Om als hy jarigh is den Coophandel te drijven.
                    Den Tweeden wacht ick thuys sijnde ghepromoveert
[fol. B3v]
                    (160) En in de Rechten gantsch volcomen ghestileert.
                Den Outsten heb ick nu door brieven thuys ontboden:
                Dewijl ick hebb’ verstaen, dat hy in allen noden
                    Machtigh te stoppen is, aller Godloosen mont
                    Die niet en snijden recht Gods woort alleen ghesont.
                (165) Soo ga ick dan naer huys, en wil haer daer verbeyden,
                God bidden, dat hy haer ghesont wil thuys gheleyden.

Continue

Tweede Handelingh. Eerste wtkomst.

May.     Roel.

May.            Ist niet een wonder werck, dat, die het meeste doet
                    Het minste loon gheniet? En dan noch hooren moet
                Datmen niet neerstigh is: datmen gheen sorgh wil draghen
                (170) Voor ’toorbaer van het huys! ick segh het zijn wel plaghen.
                    Nu is men vroegh te bedd’: dan men te laet opstijght:
                    Van soo een huer men licht de kouwe pisse krijght.
                Een weynigh hadd’ ick maer mijn tijdt flus staen verpraten
                Mijn Joffrouw kijft en knort, kan haren teem niet laten.
                    (175) Liever dan soo een Vrouw had ick een goeden man.
Roel.           Ghy zijt niet al mal. May: maer hoe komjer noch an
May.        Wel Roel, ghy hebt alhier of daer weer vast gheseten
Roel.        Dat’s waer May, seght my eens waer aen ghy dat cont weten
May.            Aen uwen lossen tongh, en uw’ ghebloosde mont
Roel.           (180) ’K koom van mijn Swagher af, daer ick de tafel vont
                Ghedeckt, en wel voorsien van alles om te eten
May.        Hy salt wel crijghen op, en al met cleyne beten,
                    Al laet hy sijnen sleep soo breet doch hanghen,, niet,
                    Want by hem is doch een platluys te vanghen,, niet
Roel.       (185) Wat meynt ghy, dat met hem ’t Hammeken op soud wesen,
                Neen, May: en denckt dat niet: men b’hoeft dat niet te vresen
May.            Ja vaste borgh waer goet: Gheen meerder dief ghewis
                    Dan is eens Borghers huys een leck’re Tafel is.
                Ick sie wel hoeter gaet, men braster alle daghen,
                (190) Men isser Gast of weert: hoe kan u dat behaghen?
Roel.           Hy heeft te schoonen Lant, wat May. Ist al vant mal
[fol. B4r]
May.            Hy heeft weer crachtigh veel nacht-eters op zijn stal.
Roel.       Daer toe veel huysen schoon met kostelicke Zalen
May.       En die deurnagelt wel met vast en stijve palen
                    (195) Van sijne Schuldenaers. Ick weet het altemael.
                    Ey swijght, ick weet hy is, ja als een Luys soo kael
Roel.       Ten kan niet wesen May: want die met hem verkeeren
                Zijn deghelicke lien, die hem oock stedes eeren.
                    Daer toe van allen oock noch even seer bemint:
                    (200) ’K meyn dat ghy qualick van hem onderrichtet bint.
                En waer hy op het Schip om achter uyt te varen,
                Seght, wie soud’ doch met hem langher willen vergaren?
May.            Ick wil niet twisten Roel: Ick segghe dat ick weet.
                    Indien een ander wist, als ick doe, sijn secreet
                (205) Men soud’ een ander klock van hem haest hooren luyen:
                Maer nu weet hy zijn gat noch all’sins in te kruyen.
                    ’K seggh’ hy is achter hol, en hout het soo bedeckt
                    Dat hy met rijcke luyd’ noch menichmael wel gheckt.
Roel.       Ick sal van dees uyr aen mijn oogh int seyl eens houwen,
                (210) En hoe daer haeck in steel staet, u daer naer ontfouwen.
May.            Ja wel: doet ghy soo Roel. Het is nu tijt dat ick
                    Wat wacker henen ga, en mijn bootschap beschick.


Tweede Handelingh. Tweede wtkomst.

Roel.

                Wat argher feecks is dat, ja wat een vuyle slingher?
                Of sout wel leughen zijn? Sy kant doch uyt haer vingher
                    (215) Niet suyghen altemael: Men scheldet noyt Koeblaer
                    Ten waerder een’ghe smet, of swarte vleck aen waer
                Het is dan soo het is: het eynd’ sal de last draghen
                Die moetwilligh misdoet met recht wert die gheslaghen
                    Indien hyt nu verslemt, vereet, verdrinckt, verklinckt
                    (220) Sijn vrouw van tentery en hoovaerdigheyt stinckt:
                Wanneer sy saem daer naer hongher en kommer lyden
                Moghen sy dencken eens om de voorgaende tijden.
                    En soo sy met de krieck des Somers songhen,, wel
                    Tis recht, dats in ghebreck des Winters spronghen,, wel.


[fol. B4v]

Tweede Handelingh. Derde Uytkomste.

Vader des Huysghesins.    Roel.

                (225) Wel Roel, mijn dunckt ghy zijt al vrij al wat bestoven
                En van het sap des Druyfs, of Hoppen kracht bedoven
Roel.           Neen Heer: Ick quaem aen straet, mijn swagher vondt my daer
                    Die wilde, dat ick eens tot hem soud’ komen naer
                Ick gingh, en dronck eenmael, dochwant daer and’re luyden
                (230) Quamen, en ick niet wist wat het al mocht beduyden,
                    Zeyd’ ick, dat ick niet meer of drincken kont of wouw
Vader.          Wy weten, Roel, ghy zijt engh als een Monicks mouw.
                Maer vry, gaet flucks naer huys, mijn Soon is aenghecomen
                Met ’t Schip van Calis af: Ick hebbe voorghenomen
                    (235) Met hem te spreken wat, op dat ick mach verstaen
                    Hoet met zijn Studio in Vranckrijck is vergaen.
                Seght dat hy by my koom’ want ick hem hier verwachte,
                Op dat ick, ‘tghene rest, ten uyteynde betrachte
Roel.            Maer is u Soon thuys, Heer ’kverwacht dan boden-broot
Vader.          (240) Tis veer van lacchen, Roel: hier van hebt ghy gheen noot
                Tis al te laet: ghy slacht doch Kopjen met de Schollen
                Die op Paes-dagh na Noen de Vis-merckt quam vervollen
Roel.            Maer Heer, ’kheb uyt gheweest, en uwe saeck beschickt.
Vader.          Ja, soo dat ghy, my dunckt noch aen de brocken stickt
                (245) Gaet Roel, gaet.  Roel. Heer ic ga: ’k meyn hy sal hier haest wesen:
                ’K wed ick so schoon wel dien, dat ick niet b’houf* te vreesen,
                    Of ick sal noch wel een veegh krijghen uyt de Pan
                    Stil swijghent: En wat leyt dan daer oock yemant an.


Tweede Handelingh. Vierde wtkomst.

Vader des Huysghesins.

                O Godt der Goden all’ eeuwigh Licht, Heer Almachtigh,
                (250) Ghy die ja met een wenck beweeght de Berghen crachtich:
                    De Zee oppruysschen doet: die oock na dijnen wil
                    Haer pruysschen laet terstont, vlack sijnde ende stil.
[fol. C1r]
                Hoe dickwils hebt ghy my, doch vaderlijck, gheslaghen,
                Eer ick ghekomen ben tot dese oude daghen!
                    (255) Doch weder opghericht mijn hert, siel, en ghemoet
                    T’welck door de cracht dijns toorns lagh als onder de voet.
                Wilt my doch wijders, door dijn Barmherticheyt jonnen,
                Dat werck ’twelck ghy in my soo trouw’lijck hebt begonnen,
                    Ende tot noch toe op ghehouden en betracht,
                    (260) Tot uwer eer ten eynd’ volcoom’lick werdt volbracht.
                ’Tis waer, ick hebb’ verdient dickwils van u verstooten
                Te sijn: wilt my daerom doch nimmermeer ontblooten
                    Van dijn ghenaed’ en gheest, die my mach zijn een licht
                    Daer naer ick mijnen voet recht set, en kind’ren sticht.
                (265) Wanneer ick was in noot, verdriet, ancxt en beswaren,
                En ick met een gemoet verslaghen, gingh verklaren
                    U al mijn swaricheyt, en mijns herten secreet
                    (Niet dat ghy die O Heer niet van te vooren weet
                Maer als een Dienaer slecht, ende der sonden slave
                (270) My voor uw’ Majesteyt totter aerden begave)
                    Vergaeft ghy niet aleen mijn sonden int gemeen,
                    Maer recht weder om op selfs mijne trage leen.
                Wanneer ick ben gehoort, en verhoort in mijn klaghen
                En niet was danckbaer recht, hebt ghy my niet gheslaghen
                    (275) Naer mijn verdiensten, Heer: maer hebt voorby ghesien
                    De swackheyt mijnes vleeschs. O Heer laet het gheschien
                Alles tot dyner eer, tot Salicheyt en vrede
                Van my, die ben u Knecht: en van mijn Kind’ren mede:
                    Op dat mijns levens eynt ’tbegin der eeuw’gher vreught
                    (280) Sy: en mijn kind’ren oock voortgaen van deught tot deught.


Tweede Handelingh. Vijfde wtkomst.

Vader des Huysghesins.    II. Zone.

Zone.       Wat ist Heer Vader, dat ghy my tot u liet komen?
                Of hebt ghy, my yet wes te vraghen, voorghenomen?
                    Hier ben ick, dy bereyt: met soo secreet int hert
                    Twelck u na waerheyt niet gheopenbaert en wert
[fol. C1v]
Vader.      (285) Ja Soon, ick heb soo veel te vraghen en te segghen:
                Maer ick en salt niet all’ naer noot, kunnen uytlegghen.
                    Doch dit ten princepael. Hebt ghy oock, dat ghy weet
                    U tijt ten meesten nut en oorbar wel besteedt?
                Dewijl ghy hebt van hier verkeert in vreemde landen,
                (290) Sijnde gelijck als los uyt mijn uws Vaders banden.
Zone.           Hier op en heb ick doch een woort t’antwoorden niet
                    Voor dat ghy de waerheyt selfs inder daet en siet
                Want eyghen lof die stinckt, heb ick hooren verhalen
                Dick in mijns Moeders, en inde Latijnsche talen.
                    (295) En ’tis de beste waer, die daer haer selven prijst:
                    Ja, daer het werck oock selfs zijns Meesters kunst aenwijst
                Maer, dat mocht langhe sijn. Ick sal u hier verthoonen
                Der Professoren hant, dien zy tot mijn verschoonen
                    Rechtveerdelijck hebben, niet door gheschenck, vereert,
                    (300) Zijnde volcomen een Jurist ghepromoveert.
                Wat mijn Comportement aengaet, sult ghy in desen
                Naer waerheyt, so ick meijn, mede wel kunnen lesen.
Vader.          Ick heb veel sorgen, Soon, en kosten uytghestaen,
                    Selfs van die uyr dat ghy ter school eerst zijt ghegaen.
                (305) Ghedronghen door veel spijts van Clappers en clappeijen
                Die door onwetenheyts teughel meynden te leyen
                    My buyten dit mijn spoor, op dat ick minder kreegh
                    De Victory vant wit, daer ick krachtigh naer steegh.
                D’een seyd’, Ick soud’ u dit: d’ander, dat hantwerck leeren
                (310) Op dat ghy winnen mocht in plaets van ghelt verteeren:
                    En dat ghy na mijn doot veel goederen met rust,
                    Besitten mocht na wensch’ en uwes herten lust.
Sone.       Tis al van outs geweest: dat, die gheen konsten wisten,
                Den wijsen achten als of mens’ aen de want pisten.
                    (315) Wat isser beter goet, en sekerder dan dit
                    Twelckmen gantsch buyten sorgh in sekerheyt besit?
                Dits Vader soo een goet, dat ghy my niet kont geven
                Twelck costelicker is, of grooter in dit leven
                    Want de geleertheyt doet, als Cicero verclaert,
                    (320) Dat wy over al zijn teghenwoordigh, al waert
                Dat wy oock mijlen veel absent waren woonachtigh.
                Doot zijnde, is men ons’ als levendigh ghedachtich.
[fol. C2r]
                    Dees’ kan ons werden noyt door ghewelt ofte list
                    Ontrocken, schoon yemant duysent pracktijcken wist.
                (325) Gheen des Zees golven stuer, hoe hoogh en diep sy jaghen
                Yemant dit vaste goet wy oyt ontnemen saghen.
                    Hoe fel den Brant schiet op het al verterent vuyr
                    Theeft noyt yemant dit goet ontnomen t’ een’gher uyr.
                Schoon hoe veranderlick dat selfs zijn alle tijden,
                (330) Dit goet alleen blijft vast, kan geen verand’ringh lijden.
                    Dit goet den mensch soo vast in sijnen boesem leyt
                    Dat het wel door de doot, maer niet eer van hem scheyt.
                Dit is een Teer-ghelt vast, twelck u niet kan beswaren,
                Schoon dat ghyt mijlen veel met u droeght duysent Jaren:
                    (335) Tis als Erasmus seyt, den Rijcken een cieraet:
                    Een peerle in een Ringh die schoon en heerlick staet.
                Het is soodanigh goet, ’twelck waerlick goet mach heten:
                Want het in teghenspoet de droefheyt doet vergheten.
                    Bias sagh, dat sijn stadt deur ’tvyer werde verteert,
                    (340) Vluchtende, riep hy, dat hyt ontquam onverseert:
                En schoon dat hy was naeckt als van Moeder ghebooren,
                Seyt hy: ’k en hebbe niet, ja niet heb ick verlooren:
                    Want hy dit vaste goet onverseert by hem droegh:
                    Soo dat hy op gheen goet anders een mijt acht sloegh.
                (345) Als Stilpo was vervolght, verjaeght van sijn vyanden
                Wt al sijn goet en haef veer was in vreemde landen:
                    Van zijn kindren ontbloot, oock selfs van zijn huysvrouw
                    Over al dit verlies draeght hy soo weynich rouw,
                Dat hy Demetrio blyhertigh gingh verhalen,
                (350) Dat hy doch niets was quijt, maer dat hyt al te malen
                    Behouden hadt: en sagh alleen maer op dit goet,
                    Waer voor ick God en u mijn Vader dancken moet.
Vader.      Ick ben ghekomen zoon, nu tot dees oude daghen
                En noyt mijn Ooghen ick dus verr’ hebbe gheslaghen.
                    (355) Maer ghy hebt wijsheyt voor. Wel dien die God gheleyt
                    In een voornemen goet tot zijns naems eerlicheyt
Zone.       Wat is dan Vader, ’twit waer op ghy eerstmael ooghden
                Met my: en soo met lust stedes met vreughden pooghden?
                    Hadt ghy yet anders voor? was het wat anders dat
                    (360) De hoop in mijn persoon u herte steedts besat
[fol. C2v]
Vader.       Niet anders, dan dat ghy tot eeren mocht gheraken
                ’sLants voordeel vord’ren, en der Borg’ren goede saecken.
                    En soo ick van dees’ hoop in u versteken bleef
                    Voor al u wijsheyt ick niet eene mijt en gheef.
Sone.       (365) Neen Vader: weest gherust. Schoon dat ick moste derven
                Oock aller menschen gunst: Ja duysent dooden sterven
                    Sal ick bevordren dat ’s Lants voordeel wert betracht,
                    Ende der Armen recht, hoe kleyn men die oock acht.
Vader.      Soo laet u dan mijn Soon, door gaven niet bekooren,
                (370) Daer in veel menschen doch trouw’loos’lick in versmooren.
                    Niemants Tafel geniet, waer door ghy dan verkoopt
                    U vryheyt: en tot quaet te doen dickwils verknoopt.
                Neemt gheen gheschencken aen, waer door ghy de quaed’ saken
                Der quaden recht, soeckt, en der goen recht quaet te maken.
                    (375) Dat des Pluymstrijckers stem u niet int herte sinckt,
                    Die u verstrickt, wanneer hy op sijn oorbaer dinckt.
                En wat dies meerder is, wilt van den ouden leren:
                Wat dier de mensche is leertmen uyt converseren.
Sone.           Soo ick voor dees’ altijt, Vader dijn stem ghehoort,
                    (380) En noyt heb in cleynacht ghenomen eenigh woort,
                Soo sal ick oock dees’ leer ghetrouwelicken vaten:
                En wat meer wert vereyscht, my onderwijsen laten.
Vader.          Wel gaen wy dan: misschien u broer is g’comen nu
                    Dien ick verwachten oock immer soo haest als u.
Continue

Derde Handelingh. Eerste wtkomst.

Roel.     May.

Roel.       (385) Wat docht u flus al. May? hoe dansten doen de Poppen,
                Doen Joffrouw met een voet u wou ter deur uyt schoppen?
                    Tgingh der van kanten fray: tgat wou op schijven,, gaen.
                    Mijn docht ghy wijcken most: kont ghy niet blijven,, staen?
May.       Twasser niet eens soo druck: ’thad een vijgh te beduyden.
Roel.       (390) Mijn docht, sy u nochtans wel crachtelijck uyt luyden.
May.            Twas maer een misverstant. Hoe wel ick had ghelijck
                    Om datse me Vrouw is daerom alleen ick wijck
[fol. C3r]
Roel.       Tlieper hol af. Ghy most deur kneuckelen bosch springhen,
                En etende vuyst-loock. noch al placebo singhen.
May.            (395) ’K segh ’tis onwaerheyt Roel: s’ heeft my niet aengheraeckt.
Roel.            Ghy weet nochtans wel May, hoe dat haer stock-visch smaeckt.
                Ghy most uw’ Vrouw, als ick mijn Heer doe, sachtkens streelen:
                Segghende Aep, wat sijn uw’ Jongen schoon: en spelen
                    Ondertusschen moy weer: en leeren soo hupsch gaen
                    (400) Met thoutjen om het Kalf: dan sult ghy altijdt staen
                Int witte bladt, en sijn tbeste kindt uytghelesen,
                Want sotten, weet ghy sijn altijt gheerne ghepresen.
May.         Twil soo niet woutren Roel. Ick heb het wel besocht,
                    Want ick hebt wel soo veer met schoon praten ghebrocht.
                (405) Dat wy als Ey en Koeck d’een d’ander soet aensaghen:
                Maer als de buy quam an, warent weer nieuwe vlaghen
Roel.            Ick keuijert anders. May: want ick ende mijn Heer
                    Zijn altijt wel te vreen, en twisten nimmermeer.
May.        Hoe na sout ghy wel Roel: jou wijsheyt dat toe schrijven?
                (410) Maer loopt soo doch niet wegh, wilt noch een weynigh blijven.
                    Hoe ist u Swagher al? Vet tot den bodem toe?
Roel.           Tis maer slecht vleeschken, en noch van een ouwe Koe.
May.        Ja soo! wist ick het niet! Ick seyt wel van te vooren;
                Altijdt smeertmer, en de Verckens loopen int kooren.

Derde Handelingh. Tweede wtkomst.
Roel.
                    (415) Wat docht u van ons May? Soo haest en sey ’k haer niet
                    Haer leet, sy daedlick my dit in mijn boesem stiet.
                Maer tis gheen swaricheydt: die hem uyt helpen soppen,
                Die moghen nu den sack samen weer helpen stoppen.
                    Mijn Swagher was (tis wat) wat meer dan ick ghesien,
                    (420) Hy deed’ wat Cramerij, ick diend’ de goede lien.
                Mijn Suster meynde, tkond’ sijn leven niet opkomen:
                Maer ’kmeyn sy heeft nu al een ander weer vernomen.
                    Men heefter nu dus langh de eene sack ghelapt
                    Met d’ander. Teene vat op t ander uytghetapt:
[fol. C3v]
                (425) Om datmen den bierwisch soo seer heeft uyt gesteecken,
                Hebben de schuldenaers niet een woort derven spreken.
                    Maer wat salt wesen haest? Opt ’tvaetjen niet dan gest,
                    En ’tknorren van het Swijn twelck sijnen buerman mest.


Derde Handelingh. Derde wtkomst.

Moeder des Huysghesins.     Roel.

Moeder    Roel, hebt ghy onse Meyt hier ontrent niet vernomen?
                (430) Ick hebb’ haer soo van doen: ’k weet haer niet te bekomen.
                    Mijn Outste zoon die komt daer thuys uyt Enghelant:
                    Ick wenschste, dat sy twerck wat dede aen deen kant.
Roel.        Begheert gy Vrouw dat ick na haer eens om ga vraghen?
                Misschien sy hier of daer wat heen mach sijn gaen draghen.
Moeder       (435) Ja, loopt vry Roel, en looft u voeten een paer schoen:
                    En als ghy haer dan hebt, seght dat sy haer wilt spoen:
                Want ick heb niet ghekoockt: tis alles van sijn stede:
                Indien ’t mijn man oock wist hy waer niet wel te vrede.
                    En soo ghy haer niet en kunt vinden hier of daer
                    (440) Soo haest u dan vry wat, comt ghy in plaets van haer.


Derde Handelingh. Vierde wtkomst.

Moeder des Huysghesins.

                Ist niet een byster werck, dat mijne Meyt haer praten
                Om niemants will’, oock watmen seyt, niet en kan laten.
                    Wanneermen slapen sal, of aen de Tafel gaen
                    Soo is sy d’eerste, en blijft nieuwers praten staen.
                (445) Maer alst van nood’ is datmen d’hant steeckt uyt de mouwe,
                Waert wel van nood’ dat ick het werck alleen doen souwe.
                    ’K en dorst niet segghen, als Roel teghenwoordigh was:
                    Sy houden ’tbeyd’ met een, en treden eenen pas.
                Wat den eenen gheschiet, moet d’ander terstont weten:*
                (450) Wat d’ander niet en knauwt, den eenen niet sal eten.
[fol. C4r]
                    Als ick het segghen sal. Wat isser toe te doen
                    Zy steken tsamen haer hoofden in een Caproen.
                Soo dat ick om en om, waer ick my wend of keere,
                Niet anders vinden kan dan verdriet en hert zeere.
                    (455) Mijn Man heeft noch vermaeck, en schept noch vreuchde soet
                    Int wel-leven en deught tot sijn Sonens voorspoet
                En ’tzijn doch Sonen al: wat kunnen my die wesen
                Tot mijnes herten lust, ofte behulp in desen?
                    Zoo God my had verleent* een Dochter, mijns ghelijck,
                    (460) Ick meyn niemant en soud’ met my sijn even rijck.
                Ick soud’ mijn huys alleen met haer kunnen ophouwen,
                ’Kwedd’ gheen Meysens mijn Karr’ langer beschijten souwen.
                    Indien men is te vreen, men wert door haer ontstelt:
                    En daer voor gheeftmen haer tgansche Jaer kost en ghelt.
                (465) En soomen wat secreets heeft in zijn huys verborghen
                Dat het niet door de Meyt ontdeckt werdt moetmen sorghen.


Derde Handelingh. Vijfde wtkomst.

Vader ende Moeder des Huysghesins.    I Zone.

Vader.          Vrouwe, de Meyt heeft my terstont naer u ghevraeght
Moeder        Ick werd’ van eene Meyt mijn deel toch wel geplaeght.
                Ick heb haer hier en daer, thuys en langhs all’ de straten
                (470) Ghesocht en vind’ haer niet. Vader. Ick sagh haer schueren vaten.
                    Veer achter in een hoeck: Daerom weest doch te vreen:
                    Men kijft somtijts doch wel, en men heeft weynigh reen
                Ey, wilt naer huys toe gaen, en haer naer u vermoghen
                Beschicken noch een hulp, die haer mach helpen drooghen
                    (475) De vaten: op dat sy wat anders neem ter hant,
                    En twerck soo metter haest eens raecke aen d’een kant.
Moeder    Neen lieve Man: men most hier so niet menagieren,
                Kap en Covel soudmen soo in sijn huys verteeren.
                    Gheen schadelicker tuygh, ick bid ghelooves mijn,
                    (480) Dan de voetsolen van de Dorpel-maeghden zijn.
Vader.      Wel gaet ghy dan naer huys, en maeckt het selfs te deghen,
                Want yemant moet de vloer, ghy, of een ander veghen.


[fol. C4v]

Derde Handelingh. Zesde* wtkomst.

Vader des Huysghesins.    Outste Zone.

Vader.         ’Khebb’ menichmael ghehoort, datter geen meerder smert
                    Of droefheyt rijsen kan in een Vaderlick hert.
                (485) Dan dat sijn Sonen of Dochters van hem gebooren
                Niet luyst’ren na sijn stem: zijn raet niet willen hooren
                    Waer door het dan gheschiet, dat sy als scheps’len loos,
                    Gantsch overgeven sijn haer eyghen sinnen boos.
                Datmen in’t teghendeel gheen meer vreught kan bedincken,
                (490) Of in eens Vaders hert nimmermeer sach insincken,
                    Dan dat hy selver vroom en Godtvruchtigh zijn zaet
                    Wt hem ghebooren, siet navolghen inder daet
                Zijne gantsch heyligh en Godvruchtighe voetpaden:
                Waer door sy dan Gods Gheest en zeghen op haer laden
                    (495) Ick hebb’ so nu so dan wel swaricheyt gehadt
                    Soo dat ick als mijn Siel in droefheyt groot besat,
                Maer ’tswaerste heb ick dan, twelck alles gaet te boven,
                Noch niet ghesmaeckt: waer voor ick Godt dancklick moet loven:
                    En bidden, dat ick mach vreught in mijn kind’ren sien,
                    (500) Op dat al wat sy doen, mach ’tsijner eer gheschien.
I. Zone.    Och Vader: Godt de Heer, wil u en ons dat gheven,
                In wien wy alle ooc tsaem leven ende sweven.
Vader.          Ghy weet hoe meen’gen sucht ick haeld’ uyt thert wel diep:
                    Ick weet, hoe meen’ghen nacht van sorgh ick noyt en sliep.
                (505) Ghy weet wat kosten groot ick aen u heb ghehanghen:
                ’Tis my doch alles niet, wanneer ick mach erlanghen
                    In mijnen ouden dagh die vreught aen u te sien,
                    Dat Gods ghemeynt en kerck veel vruchts noch mach geschien
                Doort hooren van Gods woort, vloeyend’ uyt uwen monde:
                (510) En door u leven reyn, voor d’menschen tallen stonde.
Zone.          ’Khoop Vader ghy sult noyt berooft zijn van uw’ hoop:
                    Want ick met u naer een Godsaligh eynde loop
Vader.      Meerder en wensch ick niet. U een voorschrift te gheven
                Int snijden van Gods woort, ben ick niet in bedreven.
                    (515) Dat hoop ick, hebt ghy in Gods woort bevonden,, wel
[fol. D1r]
                    Door hem, die u leerden dat tallen stonden,, wel.
                Alleen is dit mijn wil, mijn wenschen en begheeren,
                Dat hoe ghy hooger zijt, u meerder sult verneeren:
                    Want wie Gods waerheyt leert, soeckende werelts eer,
                    (520) Die bouwt met d’eene hant met d’ander smijt ter neer
                Schoon dat ghy leeraers veel saeght in gaen quade weghen,
                Volcht ghy alleen het padt Christi uws hoofts te degen
                    Die niet gesocht en heeft hoocheyt of werelts staet:
                    Maer die veel eer van hem weghen ter neder slaet.
                (525) Leert van hem, dat hy is sachtmoedigh en ootmoedich:
                Onnoosel als een Lam in all’ zijn doen rechtgoedich.
                    Weest geen uytnemer dan van yemans hooch persoon:
                    Stelt u voor die arm is, soo wel als rijck ten toon.
                Weest gheen liefhebber van des werelts potentaten,
                (530) Soo dat ghy tslechte volck g’lijck als sout varen laten.
                    En toont, dat ghy perfeckt in leven zijt en leer,
                    Op dat ghy Sielen soo meught winnen dies te meer.
I. Zone.    Tot t’een en t’ander, hoop ick sal my Godt verleenen
                Sijn genade en gheest. Vader. Soo wilt u dan vercleenen
                    (535) Onder de macht’ge handt van Godt, ons Heer ghevreest
                    Die u in al u doen wil leyden met sijn Gheest.
Continue

Vierde Handelingh. Eerste wtkomst.

May.    Roel.

May.        Maer Roel, wat docht u flus, mocht Juffrouw niet wel beeren,
                Doen sy my soecken liep, en meynden af te smeeren?
                    Maer ick meyn, dat sy stont, en keeck siet op haer neus
                    (540) Suyverlick als een groen en wel bekroosde geus.
Roel.       Nu hebt ghy vijf voor, May wanneer sy wat wil segghen
                Kunt ghy haer kijven daer fray mede wederlegghen.
May.            Dat heb ick oock ghedacht. Wat is mijn Heer verheucht
                    En of doch wel een eynd’ sal hebben sijne vreucht?
Roel.       (545) Seght, waerom: Om dat sijn Sonen sijn thuys ghekomen?
                Ey lieff toch: grooter vreucht heeft wel een eynd ghenomen?
                    Ick heb doch wel ghehoort, waer vreught is binnen deur
[fol. D1v]
May.            Dat daer wel droefheyt is naby, ja dicht daer veur.
                Dats waer. De Jonghste mocht noch wel het haentjen wesen
                (550) Een Conincxken onder veel Byekens soet ghepresen
Roel.           Ja soo; hy gaet vast leegh, en speelt al vry moy weer
                    En drinct oock wel, al weet het juyst oock niet mijn Heer.
May.        Hy is soo wipsch, soo tipsch; soo los, so flos van sinnen
                K’ en weet int eynd’ niet wat men met hem sal beginnen.
                    (555) Maer ’kbid u Roel, laet ons doch hier voor sorghen niet;
                    Hebben s’alleen de vreught, laets’ hebben oock ’tverdriet.

Vierde Handelingh. Tweede wtkomst.

Roel.    May.    Vader des Huysghesins.
Outste Sone.    Middelste Sone.

Vader.      Gaet May besorght de Pot, en wilt de Tafel decken:
                Gaet voort, mijn dunckt ghy oock met my noch wel sout gecken.
                    Gaet ghy oock henen Roel, en seght mijn Jonghsten Soon,
                    (560) Dat hy soo haest hy kan hem by ons hier verthoon.
                Tis wonder wat de Knechts en Meysens al te praten
                Hebben; oock waer sy sijn in huys ofte op de straten.
                    Ziet Kinderen dewijl wy tsaem hier sijn by een,
                    Zoo verclaer ick, dat ick over u, so ick meen
                (565) Wel mach afleggen al mijn Vaderlicke sorghen
                Die ick over u droegh stedes, heden en morghen.
                    Naer dien ghy beyde hebt waer van ghy leven meucht;
                    Wanneer ghy rechts u schickt soo het betaemt tot deught.
I. Sone.    Ick hoop Godt sal ons voorts wijders nu wel beraden
                (570) En leyden na zijn woort op zijn heylighe paden.
II. Sone.      Die ons in al het gheen wy nemen by der hant
                    Zijn zeghen geven wil, zijn raet, hulp en Bystant.
Vader.      Maer dit dient noch gheseyt. Dewijl u last om draghen
                Sal wesen wonder swaer, dien ghy sult t’allen dagen
                    (575) Van ’smorghens dat de Son uyt den Oceaen stijght
                    Tot datse savonts in den natten Boesem sijght,
                Te voeren hebben uyt. D’een om Gods Kerck te bouwen:
                Gebouwt, met aller vlijt oock wel by een te houwen.
[fol. D2r]
                    D’ander, om wijselick te dienen ’tVaderlant
                    (580) Met goe voorsichticheyt, rijpen raet, en verstant.
                Weduwen en Weesen te vorderen: de saecken
                Der Armen recht en* goet tot een goet eynt te maecken.
                    Den quaden straffen, en den goeden spreecken vry.
                    Dat yder een van u doch stedes blijve by
                (585) ’Tberoep het welck u is van Gode hier gegheven,
                Op dat ghy’t in een goet conscienty meught beleven.
I. Sone.        Hier segh ick Amen toe, en sal u woort en Leer,
                    Tot mijnes levens eynt vergheten nimmermeer.
II Sone.    Soo langh mijn Siel oock sal in’t Lichaem spelen crachtigh
                (590) Sal ick mijns Vaders woort hier in oock zijn ghedachtigh.
Vader.          Nu dan tot een besluyt: Wanneer ghy dan door minn’
                    Te trouwen een huysvrouw* mocht nemen in den sinn’
                Siet wien ghy neemt ter hant; op dat gh’in gheen onlusten
                Valt, als ghy meynt te gaen door ’thouwelick tot rusten.
                    (595) Want soot’ een Vader is moeyt, ja p’rijckel gewis
                    Zijn Soon te brengen op tot dat hy mann’lick is;
                Zoo ist een Manbaer Soon perijckel ja noch meere
                Eer dat hy krijght een Vrouw waer over hy is Heere
                    Wanneer ghy dan nu sijt door’t houwelick ghepaert
                    (600) En uwen echt na recht kuysch en eerlick bewaert
                Zoo laet uw’ Vrouwe ’thaer; wilt ghy het u betrachten
                En voorts in al u doen den Zeghen Godts verwachten.
                    Weest Heer, en heerscht doch niet over uw Vrouwen vleesch,
                    Op dats’ uyt minne u diene, en niet door vrees.
                (605) Ghy die daer zijt gestelt Gods kerck doort woort te stichten
                Ende met heylicheyt des levens voor te lichten,
                    Laet niet u Vrouw dijn Raet sijn in des Kercks secreet
                    Want een Vrouwe licht heelt tgheen dat sy niet en weet
                En ghy die daer ’tsecreet vant Lant sult moeten draghen
                (610) Wilt oock over dat stuck dijn Huysvrouw gheen raet vraghen
                    Want het voeght de Weerdin, te gaen over den heert
                    Maer wat daer buyten is, dat past alleen den Weert.
                En wat mach doch mijn Soon u Broeder soo langh dralen
                Dien ick al over langh door den knecht dede halen.
I. Sone.        (615) Misschien hy hier of daer erghens is uytghegaen
                    Soo dat hy uyt den knecht u wil noyt heeft verstaen.


[fol. D2v]

Vierde Handelingh. Derde wtkomst.

Roel.    Vader des huysghesins.    Outste Sone.
Middelste Sone.

Roel.        Maer Heer, ick heb gesocht thuys ende aller weghen
                Maer heb hem nerghens doch, noch hier noch daer gekregen.
Vader.          En hebt ghy wijders niet yemant naer hem ghevraeght
Roel.            (620) Neen: Maer ons’ meyt die seyd’ hy was ’smorghens verdaeght
                Van sijn ghesellen, om met hen ter jacht te rijden.
Vader.      Maer dit past ymmers niet: dit kan ick doch niet lijden.
                    En wat bescheyt is dat! Soo sonder eenigh woort
                    Of weten? ’k waen het is sijn daghen noyt ghehoort.
II Sone.   (625) Maer Vader weest te vreen: de meyt misschien kan falen.
                Door ’tgheen men van ter zijd’ hoort. men* wel licht kan dwalen.
                    Wanneer ick niet en ben ghewisch in eenigh saeck
                    Ick vreuchde of droefheyt nimmermeer in en maeck.
Vader.      Maer theeft nochtans al yet, yet, seggh’ ick te beduyden,
                (630) Dat hy noch niet en komt.  II. Zone. Hy mach by een’ge luyden
                    Hier of daer praten wat: Tis daerom niet gheseyt,
                    Dat den dagh om ter jacht te rijden sy gheleyt
                Op heden: maer wel eer, noch langhen tijdt na desen
                En dat ghy eert gheschiet dies wel sult seker wesen.
Vader.         (635) Maer ondertusschen soo verloopt ons nu de tijt
                    Die langer wachtens oock int minsten niet en lijt.


Vierde Handelingh. Vierde wtkomst.

Outste Zone.    Middelste Zone.    Vader des Huysghesins.
Ionghste Zone.    Roel.

I. Sone.    Ja siet, hier komt hy noch.  Vader. Maer laet ons van hem swijgen
                Op dat hy niet misschien mach achterdencken krijghen
                    Van eenigh quaet besluyt, tot sijn nadeel gheschiet:
                    (640) Want onder vrienden meest men jalousie siet.
II Sone.     Indien ghy dan nu yets hebt om hem te verclaren,
[fol. D3r]
                Wilt het by u tot op een ander tijt bewaren
Vader.          En swijght ghy Roel, van dat ghy hem nu hebt ghesocht
                    Op dat daer door in hem geen quaet en wert gewrocht.
III. Sone  (645) Maer Vader zijt ghy hier. ’Kheb gantsch de stadt deurlopen
                U soeckende met vlijt: en dat alleen op hopen
                    Om uyt mijn Broeders eens recht te moghen verstaen,
                    Hoet haer doch buytens lants al mocht wesen vergaen.
II. Sone.   En wy verlanghden oock met u nu wat te spreecken,
                (650) Maer ick vreese de tijt sal ons hier toe ontbreecken.
Vader.          Ja laet ons binnen gaen, sien wat de Kock al koockt
                    Ick meyn de schoorsteen nu al wat langh heeft gheroockt.
Continue

Vijfde Handelingh. Eerste wtkomst.

May.     Roel.

May.        Waer komt ghy Roel vandaen?  Roel. ’Kheb gasten wesen nooden
                Gaet vry wat haest naer huys: want ghy sult moeten dooden
                    (655) Al watter is gemest.  May. Ick meyn Roel dat ghy spot
                    Men brast by ons soo niet: Of hout ghy my voor sot.
Roel.        Ten sal gheen brassen zijn. Men sal een blymael gheven
                Dat Godt ons Meester heeft soo langhe laten leven
                    Dat hy sijn Zonen mach gesont in vreughden sien
                    (660) Van wien hy meynt dat hem sal eer en deucht gheschien.
May.        Dats noch het minste Roel, maer dats in allen talen
                Sijn onderwesen nu, dat is het alte malen.
Roel.            Daer hebben sy wat aen. Den tienden niet verstaet
                    Of schoon een man al veel in vreemde talen praet.
                (665) Ick hou van mijns ghelijck. mijn Moeders tael ick prijse,
                Al wat ick seggh’, ick oock lichtlick daer met bewijse.
May.            Men seyt ooc gemeenlijck: tpast oock op u wel eel
                    Een stront of Pannekoeck is een Boer effen veel.
Roel.      Maer May. Ick noyt van u sulck een antwoort verwachte.
May.       (670) Ja Roel. Ick hebse nu al onder mijn gheslachte,
                    Die daer wel voelen, en hebben oock inder daet
                    Bevonden, datter niets eygentlick vast en staet.
                Sonder ’tbestieren van wel g’oeffende verstanden:
[fol. D3v]
                Want die zijn’t die alleen wel regieren de Landen;
                    (675) En sonder wien oock al de Steden t’ondergaen,
                    Ja hoe heerlick en schoon sy oock verheven staen.
                Tvervalt al watter is, goe zeden ende wetten
                Waer naer d’inwoonder heeft zijn schreden recht te setten
                    En sonder wien oock al ’twelck tot de kerck behoort.
                    (680) Door ghewelt of pracktijck onder onwaerheyt smoort.
Roel.       ’Tmach wesen dat het wil ick salt u laten winnen;
                Want ick ben, ja blijf bot, end’ kant soo niet versinnen.
May.            Ja Roel, die niet en weet, hoe soet den honigh smaeckt
                    Ten is niet vreemt dat die t’geswarm der Byen laeckt.
Roel.        (685) Maer May gaet doch naer huys, ’ksegg’ datmen u sal wachten
                Ghy zijt soo traegh, als of ghy op uw’ Vrouw’ niets achten.
May.            Ja nu mijn soete knecht, het sal wel wesen vaer
                    Ghy zijt onder u muts voorseker niet heel claer.


Vijfde Handelingh. Tweede wtkomst.

Vader des Huysghesins.    Roel.    Outste Sone.

Vader.      En seght my; hebt ghyt nu alles kunnen beloopen?
                (690) Ja stont al waer ghy quaemt de deur oock voor u open.
Roel.            Sy seyden al het is een moghelicke beed
                    ’Kmeyn datse tavont oock sien naer een goede steed.
Vader.      Ja Roel, daer sijnder al, soo ick steets wilde soppen
                En ’tgoetjen twelck ick heb haer inden kele kroppen;
                    (695) En dat ghy Roel mijn knecht stedes voor ’tvaetjen zadt
                    En May mijn meyt daer toe wel op ghedisschet hadt,
                Die mijn wel dienden dan oock selfs tot den voetsolen;
                En alst dan waer verteert, soudt zijn den Heer bevolen.
                    Gaet ghy nu voorts naer huys, en siet watter ontbreeckt,
                    (700) U Vrouw heeft veel te doen, siet dat ghy soetlick spreeckt.


Vijfde Handelingh. Derde wtkomst.

Outste Sone.    Vader des Huysghesins.

[fol. D4r]
I. Sone.    Maer Vader, hoe mocht ghy den Knecht doch sulckes seggen
                Hy salt misschien noch by hemselven overlegghen
                    En b’dincken, wie die sijn die maer haer oogen slaen
                    Naer uwe tafel, en naer geene vrientschap staen.
Vader.      (705) De waerheyt schaemt sich niet. Hy mach het oock wel weten;
                Ick wenschte, dat icks’ oock met eeren mocht vergeten.
                    Want wat is soo een vrient? Niet anders dan het Fret
                    Twelck op ’t Conijns bederf alleen sijn tanden wet.
                Maer zoon, ick wenschte nu u broeder waer ghekomen,
                (710) Op dat ick hem doch seyd twelck ick hebb’ voorgenomen;
                    Want mijn Siel en ghemoet verlanght van herten seer
                    Oock hem te brenghen op tot alle deucht en eer
                Mijn ouderdom is hoogh, daer toe ick ben ghetreden,
                Mijn herte dat verlanght na rust; en hoopt den vreden
                    (715) Der uytvercoornen Gods wel haest volmaeckt te sien
                    Door’t heyl twelck ons Gods zoon in zijn doot liet gheschien.
                Ghy weet ick heb u twee nu soo veer opghetoghen,
                Dat ick op u niet meer, hoop ick behoef te ooghen.
                    Ick heb u opghevoet, geleert en voorghestelt
                    (720) Hoe ghy voorts leven sult, als ghy uyt mijn ghewelt
                Nu zijt; En sal tot God voor u noch altijt treden
                Tot ’teynt mijns levens met mijn vyerighe ghebeden
                    Ten eynd’ sijn woort u sy een leyster aen u voet
                    Sijn Geest u wijst den wegh dien ghy in treden moet
                (725) Dit een is dan noch noot dat ick hem oock soo stichte.
                Tmiddel tot zijn nootdruft aen wijs’, en onderrichte
                    Wat wegh hy vorders noch daer toe heeft in te gaen;
                    En dan soo meyn ick hebb’ ick ’t mijne gantsch voldaen,
                Godt hoop ick sal dan voorts sijn werck in u betrachten,
                (730) En u Ooghen alleen steets op hem sullen wachten.
I. Sone.        Maer Vader ist u wil dat ick my derwaerts keer
                    Op dat hy hier by u mach wesen dies te eer?


Vijfde Handelingh. Vierde uytkomst.

Vader des Huysghesins.    Outste Sone.
Middelste Sone.    Ionghste Sone.

[fol. D4v]
Vader.      Maer siet: gins’ komt hy met zijn Broeder aengetreden:
                Sy zijn soo t schijnt al wel met malcandren te vreden.
I. Sone.        (735) Maer hoe? soud dat niet sijn? Twist tusschen vrient en vrient
                    En past int minste niet, hoe veel te minder dient
                Het dan dat Broeders self oneenich zijn bevonden,
                Die als een lijf en Siel sijn moeten tallen stonden.
Vader.          En tis nochtans een saeck, die niet selden ghebeurt:
                    (740) Soo ver oock dat d’een Broer naer danders doot wel speurt.
III. Sone   Maer Vader, zijt ghy hier?  Vader. Ja Soon, Ick heb nu langhen
                Als tusschen hoop en vrees in twijfelmoed gehangen:
                    Meynende dat ghy sout komen, en quamt doch niet.
                    Waerom het dan tot noch toe minder is geschiet,
                (745) Dat ick u naer mijn wensch mijns herten sin verclaerde:
                En ghy twelck ick u seydt, in een goet hert bewaerde.
                    Dat ick u wijsen mocht waer van ghy leven meucht:
                    ’Tlichaem voorsiet van spijs: de Siel voor al met deucht.
III. Sone   Maer hebt ghy, Vader, noch wel yet om my te geven?
                (750) ’Kmeyn datter wyders niet by u is overbleven.
Vader.          Maer Soon hoe praet ghy dus?  III. Sone. Als onervaren die
                    Daer noch maer met een oogh de werelt inne sie.
                Ghy hebt u Outsten Zoon, gheschickt ten dienst der kercken.
                Den tweeden het Stadthuys. Wat sal den derden wercken?
                    (755) Voor hun beyden? en sijn daer toe als haren slaef?
                    ’Kmeyn dat ick soo voor haer niet stedes loop en draef.
Vader.      Maer Zoon, ghy schijnt my hier swaricheyt voor te wenden.
                Ick wenschte dat ghy mijn uws Vaders hert recht kenden.
                    Maer op dat ick u nu soo veel my moogh’lick is
                    (760) Wel onderrichte, en mijns ooghen-mercks ghewis
                Maecke. Sult ghy verstaen: dat d’Eerst een groot begeren*
                Steedts heeft ghehadt, om inde Godtheyt te studeren.
                    De tweede heeft niet min van Joncks aen grooten lust
                    Gehadt tot Studium? en nimmermeer gherust
                (765) Voor dat hy inder daet, met hert, siel, alle crachten
                ’Tstudium, twelck hy nu voleyndicht heeft betrachten.
III. Sone      Maer want sy nu dus verr’ door dijn hulp sijn gheraeckt
                    Is beyd de Werelt en Hemel voor haer gemaeckt
                Alleen: en niet voor my oock, die ben min in weerden
                (770) Ja als vergheten van hun beyden op der eerden
[fol. E1r]
Vader.          Ghy weet, hoe dat ick u dickmael hebb’ aengheseyt
                    Dat het my seer lief waer, dat ghy u sinnen leyt
                Aen ’tstudium, om tot t’een of t’ander te komen
                Maer ghy en hebt dies noyt in’t herte aenghenomen.
III. Sone     (775) Tis waer mijn zinnen zijn daer noch niet toeghestelt:
                    Maer ben veel liever met de honden in het velt.
I. Sone.     Soo hebt ghy dan hier in u Vader niet te schenden,
                En sijn deughdelijck bedrijf tot gheen ondeucht te wenden.
                    In alles twelck daer van uwen Vader gheschiet
                    (780) Hy op een heylsaem en Godtvruchtich eynde siet.
                En meynt ghy dat ghy als een slaef voor ons arbeyden
                Sult moeten: en wyt groen sullen van uwe weyden
                    Voor af eten: het is soo verr’ van daen goet knecht
                    Dat contrary is waer: want wie sijn dienst te recht
                (785) In Kerckelicke als in polytijcke saecken
                Bedienen sal, en al wat ist te deghen maecken
                    Bedienende sijn Dienst in alle trouwicheyt:
                    Voltreckende sijn ampt in goed’ rechtveerdicheyt,
                Die is, soot schijnt een hooft der Kercken, en een Heere
                (790) Der Inwoondren des Lants: Maer in der daet veel meere
                    Der dienaren Dienaer der Slaven Slaef altijt,
                    En nimmermeer vant Jock der dienstbaerheyt bevrijt
                En wat dies meerder is. Hoe kant een Heer verdrieten
                Sijn dienaers haer nootdruft doch te laten ghenieten?
                    (795) Die daer ten Altaer dient van den Altare leeft:
                    Den Os, die ploeght, oock van de ploegh sijn voetsel heeft.
III. Sone   Maer wat salt zijn daer ick my mede sal erneren
                ’Ken sal ymmers niet van den hooghen boom afteren.
                    Tot dat mijn goedren gantsch ten eynde zijn gheraeckt
                    (800) En van daer naer voortsloop met beyd’ mijn billen naeckt.
Vader.      Ey Soon, dat was het niet. Ghy sult u flucks begheven
                Tot den coophandel, en daer van sult ghy wel leven.
                    Wanneer u God maer slechts zijn zeghen daer toe sendt
                    Sonder wien, watmen doet, niets komt tot een goet ent.
III. Sone  (805) Dien handel sal my doch voor allen dinghen passchen?
                Want als ick ’tspit ghewent mocht hebben inder asschen
                    Soo sal ick dan van een verdorven Coopman fijn
                    Daer naer wel fraykens een voortreff’lick Maeck’laer zijn.
[fol. E1v]
Vader.      Maer daer en most ghyt Soon niet laten op aen komen.
III Sone.  (810) Och neen mijn Vader, maer wie kant somwijlen dromen
                    Hoet eynde doch van den Coophandel vallen sal;
                    Die niets heeft, heeft wel veel; die veel heeft, niets met al.
Vader.      Zoo moet ghy, oft soo viel, oock met die riemen royen;
                Maer men moet steedts met vlijt naer hoogher walle boyen:
                    (815) En met voorsichticheyt altijt wel sijn voorsien
                    Op datter gheen dwase Coopmanschap mocht gheschien;
                Want reden moet stedes uwen Coophandel drijven,
                Indien ghy anders wilt met eeren daer by blijven.
III Sone.       Ey, swijght doch daer van stil; want tusschen mal en vroet
                    (820) (Weet alle man seer wel) wintmen het meeste goet.
Vader.      Maer veler slechticheyt sijn maer subtijle treecken,
                Waer door sy dencken teen, en t’ander nochtans spreecken
                    Daerom oock dickwils staet gheschreven op de vloer
                    Dat ’tgoet, ghelijck het quam, oock soo weer henen voer
                (825) Maer wilt gy u, mijn Zoon, wel en wijs zijn beraden,
                Zoo sult ghy desen raet uws Vaders niet versmaden:
                    Namentlick, ghy sult voor dijn naesten zijn, als ghy
                    Begheert en wenst dat oock u Naesten voor u sy:
                Want met de maet daer med’ ghy sult hebben gemeten,
                (830) Sal u Godt voor of naer te meten niet vergheten.


Vijfde Handelingh. Vijfde wtkomst.

Roel.     Vader des Huysghesins.     Outste Sone.
Middelste Sone.     Ionghste Sone.

Roel.            Maer Heer, ons’ Joffrouw seyt, dat sy doch niet en weet
                    Waer ghy vertoeven meught, dewijl de spijs ghereet
                De Tafel is ghedeckt, en wyders niet van noden
                Dan dat de Gasten nu van u werden ontboden.
Vader.          (835) Tis waer; want nu de dagh ter neder schijnt gedaelt,
                    En ons de Nacht daer toe diep uyt den afgront haelt,
                Sijn langh swert-verwich kleet, om over ons te trecken,*
                En den aertbodem wijt daer mede te bedecken.
I. Sone.       Alst u mijn Vader behaecht kunnen wy thuyswaert gaen.
[fol. E2r]
Vader.          (840) Ja comt, en laet ons oock niet langher blijven staen.
                Nu gaen wy. En ghy Roel, wilt tsaem de vrienden halen,
                Op dats’ op staende voet met u gaen altemalen.


Vijfde Handelingh. Seste wtkomst.

May.     Roel.

May.            Maer Roel, vind ick u hier? Ick meynde ghy al langh
                    Waert om de vrienden wt: Ons’ Joffrouw siet soo bangh
                (845) Dat haren man alsnoch niet weer is thuys ghekomen
                En datse niemant van haer Sonen heeft vernomen.
Roel.            Mijn Heer die gaet daer heen oock met zijn zoonen al,
                    En seyt dat ick nu tot den vriender loopen sal
                Om haer soo haest ick kan, al t’saem by een te krijghen.
May.        (850) En ick loop om ’t Bancket: Zuycker, Koeck ende Vijghen.
Roel.           ’Tschaepscheren sal aengaen. Nu Meysjen rept u voet
                    Want ghy doch nu ter tijt fray deur den Beughel moet.
May.        ’Tis gheen swaricheyt Roel? ten beurt niet alle daghen.
Roel.        Ja lieve May, daer soud’ de gantsche stadt van waghen.
May.            (855) Soud’ dat so wonder zijn ghedaen van onsen Heer!
                    Daer sijnder wel diet doen, en kunnen niet een veer
                Afblasen van den mont.  Roel. Maer soudment daerom prijsen.
May.        Ey, dat en segh ick niet; ’kwil daer slechts med’ bewijsen
                    Dat het veel beter hem, dan velen passen soud’
                    (860) Wy kennen hem doch wel, wanneer hyt slechts doen woud.
Roel.        Mijn Heer die hout hem leegh, so wert hy niet gheschooten.
May.        Ja daer naer oock niet van sijn schuldenaers verstooten,
                    Tis een welghestelt man. Hy is niet groot van hert,
                    Als vele doen, en sijn nochtans seer kleyn van stert.
Roel.        (865) Ja tis te byster May. Laet hem nu al vry sparen,
                Hy heeft een Soontjen die sal het daer naer wel klaren.
May.            Dats Godt alleen bekent; schoon het is onghesien
                    Indien het Godt belieft, ’tsal wel anders gheschien.
                En soo het doch ghebeurt; wat kanmen daer van segghen?
                (870) Of salmen’t zijn Vader daer naer te laste legghen?
                    Ey dat moet verre sijn: dewijl zijn Vader heeft
[fol. E2v]
                    Godtvruchtigh voor zijn Soon en huysghesin gheleeft.
                En heeft soo veel hy kont altijt sorghe ghedraghen,
                Op dat zijn Sone mocht leven naet welbehaghen
                    (875) Van hem en sijnen God: op dat hy doch hier naer
                    De Saligheyt volmaeckt eeuwich deelachtigh waer
Roel.        Nu May, laet ons te saem bevorderen ons’ saken
                Op dat de Gasten haer t’avont doch vrolick maken.
                    Ghy toehoorders en wilt wijders verwachten niet:
                    (880) Want wat voorts wert, vereyscht terstont binnen gheschiet.

FINIS.

Kennis baerd Liefde.

Lucas Zasius.
Continue
[fol. E3r]

Loff-zangh des Houwelicks
Baer-moeder vande Burgherlijcke Huyshoudingh.
Stem:
Daer de Prinsen buyten Reden, &c.

            O Hoe saligh zijn de lieden,
            Daer het houw’lijck magh gheschieden
            Om Gods eer te sijn verbreyt:
            Ende Kercke Godts tot stichtingh,
            (5) Tot gheselschap en verlichtingh,
            Vande dorre Eensaemheydt.
                O Geluck, die Godes zeghen
            Soo ten Rechten heeft verkreghen:
            Met een tijtelijcken schat.
            (10) Huys en goet comt van den Heere,
            Maer een fijne Vrouw met Eere,
            Gaet noch veer te boven dat.
                Maer ’tgheluck komt dan noch nader,
            Soo wanneer ons Godt den Vader,
            (15) Vruchten gheeft van onsen stam
            Als de oorsaeck is Godts werckingh,
            Want dat dient dan tot versterckingh,
            Daer s’haer oorspronck eerst van nam.
[fol. E3v]
                Seghenrijck wort thuys bevonden,
            (20) Daer d’eendracht vast hout ghebonden:
            Vrede deur der Liefden bant:
            Om de spruyten soo te hand’len,
            Met goet leven voor te wand’len,
            Dats den alderbesten stant.
                (25) Latet Godt dan soo gheschieden,
            Dat ghy dienstboon te ghebieden
            Hebt, hout altijt sulcken maet:
            Dats u lieven en oock vreesen,
            Doet soo ghy gheboon wilt weesen,
            (30) Soo bevestight ghy u staet.
                Als de spruyten dan soo groeyen
            Dats in Godes wetten bloeyen:
            Als ghy siet uyt uwen zaedt
            U Kints kinderen mennighvuldigh
            (35) Die daer achten te zijn schuldigh
            Steets te volghen Godes Raedt.
                O gheluckighe Huys-houdingh
            Daer de Jaren met veroudingh
            Zijn met Lieffd’ gesleten af
            (40) Om dan met sijn grijse haren
            Met gherustheyt heen te varen
            In sijn ouders duyster graf

P.T. Pykolet               
Tghebedt is krachtigh.


[fol. E4r]

Sluyt-reden Opte Borgerliicke
Huys-houdingh.

TVeelhoofdighe ghediert,, deur tweespalt opgheblasen
Loop door een quaet beleyt,, Alst Meer onstuymigh rasen.
    Maer als sy zijn ghetemt,. deur Anthions gheluyt
    Orphei soet ghespel,, soo is haer woelen uyt.
(5) Die d’Harten soo bestiert,, tot Burgherlijcke zeden.
Dat vee en stom ghediert,, bout Burgherlijcke steden
    Gelijck hier Zasius,, ons heeft ten thoon gheset
    Voor die een huys bestiert,, een Burgherlijcke wet.
Een huys een kleyne Kerck,, een groote lant bestieringh:
(10) Een Coninghlijcke macht,, een Keyserlijcke vieringh.
    En kan niet wel bestaen,, oft Vaderlijck opsicht
    Met kinderlijcke vrees., moet blyven in sijn plicht.
Gelijck als onsen Godt,, al wat hy heeft gheschapen
In zijnder handen werck,, is soeticheyt te rapen.
    (15) Hoe heeft hyt al ghestelt,, de groote gulde zon
    Alst ’tIaer geeyndicht is,, komt daerse eerst begon.
De Silverigghe Maen,, met haer veel duysent starren
Die altijt seecker gaen,, en nimmermeer en warren
    Als Burghers vande Lucht,, die onsen grooten Al
    (20) Behout in hare plicht,, en altijt dueren sal
Tot dat des swerelts gloob,, den heerscher aller dinghen
Den alleen wijsen Godt,, ordentelijck sal bringhen
    Dat desen woesten hoop,, versmelten sal in vyer
    En ons int s’Hemels Choor,, sal voeren eens van hier.
(25) Byt s’Hemels Burgherij, daert al is sonder morren
Daer man. noch Vrou: noch Kint,, noch Meyt of Knecht sal knorren
    Maer vrede sonder ent,, twelck hier niet sijn en kan
    Want tgaet soo effen niet,, of een verduldigh Man
Siet wel wat over thooft,, om geen twist te verwecken
(30) Dus wilt den besten zin uyt d’onderrechtingh trecken.
    Van dit bly-endigh Spel,, want ’tu voor ooghen stelt
[fol. E4v]
    Alleenigh niet de plicht,, die knecht en Maegden geldt
Maer vaderlijcke sorgh,, en moederlijck bewegen
En kinderlijcke tucht,, om die met Godes zeghen
    (35) Te queecken tot Godts eer,, en stichtingh van Gods Kerck
    Om die na tijdes tijt,, met naerstigh handen werck
Tot voorstant van haer huys,, daer sy toe zijn gheneghen
Best na des ouders staet., of middel is gheleghen
    Te leeren eenigh Ampt,, maer deughden boven aen
    (40) Want Ieught int groene hout, groeyt soot gebuycht sal staen.
Den Wijngaert onbesnoyt, en sal gheen vruchten draghen
Als diemen tsijnder tijt,, snoeyt inde Maertse daghen
    Tvoornaemste grontlegh is,, van al dit grooten ront
    Ist datment Ieudigh Sap,, den toom leyt inden mont
(45) Om namaels dan de vrucht,, met vreughden te ghenieten
Siet eens hoet Heydens volck,, haer Ieught betoomen lieten
    Want in Socrates school,, de Ieucht gheboden wart
    Te swijghen vyf Iaer langh,, Ia niemant had het hart
Te spreecken eenigh woort,, om dat sy souden leeren
(50) Te vlieden alt ghesnap,, op datse dan met eeren
    Het redelijck ghebruyck,, van hare gladde tongh
    Niet eer gebruyckten dan,, daer haer de noot toe drongh
Om datse met verstant., in hare rijpe daghen
Antwoorden datmen haer,, ordentelijck mocht vraghen
    (55) Maer t’Christelijcke volck,, dat heeft een soeter straff
    Die Godt al overlangh,, Aen zijnen Moysem gaff
Want dese harde wet,, en is ons niet bevolen
Maer stieren wijf en kint,, dat sy en wy niet dolen
    En volghen sulcken stijl,, als Zasius ons leert
    (60) Want hy al niet en doolt,, die noch ten halven keert
Geluckigh is het huys,, gheluckigh zijn de steden
Geluckigh is het Landt,, daer sulcke voeten treden
    Die vanden eersten af,, de Ieucht set sulcken peyl
    En houden int ghesicht,, een waeckend’ oogh int seyl
(65) Om t’alghemeene Schip,, niet roerloos te doen drijven
Ick kort mijn reeden af,, en latet hier by blijven.

P.T. Pykolet.       
’Tghebedt is krachtigh.
Continue

Tekstkritiek:

fol. A2r hooghsten er staat: hoooghsten
ibid. u E. er staat: (u E.
fol. A4v vs. 39 Ghebruycken er staat: Ghebruyckeu
vs. 61 waijen er staat: waijeu
vs. 140 slooft er staat: flooft
vs. 246 niet b’houf er staat: nietb houf
vs. 449 ander er staat: auder
vs. 459 verleent er staat: vetleent
vóór vs. 483 Zesde er staat: Eerste
ibid. Huysghesins er staat: Huysghensins
vs. 582 recht er staat: en rechten
vs. 592 huysvrouw er staat: huysvrouw.
vs. 626 hoort, men er staat:hoortmen,
vs. 761 d’Eerst er staat: d, Eerst
vs. 837 langh swert-verwich er staat: langhswert verwich