Joost van den Vondel: Gebroeders. Eerste druk, Amsterdam 1640
Uitgegeven door drs. P. Koning
Red. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton091740 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

J. V. VONDELS

GEBROEDERS.

TREURSPEL.

Fuimus Troës.

[Vignet: Elck zyn beurt, putje met emmer rechts]

t’Amsterdam, by Dominicus vander Stichel.
___________________________________

Voor Abraham de Wees, Boeckverkooper op den Middel-
    Dam, in ’t Nieuwe Testament. ANNO 1640.


Continue

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Den welwijze en hooghgeleerde Heere,

GEERAERD VOSSIUS,

    Professor der Historien, in de doorluchtige Schole der wijd
vermaerde Koopstede AMSTERDAM.

            Doorluchtige Man,

DIt jammerlijcke treurspel van Sauls nakomelingen blixemt en dondert noch in de oogen en ooren der Grooten, als met eene gedurige stemme van den verwaten en ter helle gedoemden Phlegias, brandstichter in Apolloos kerck, te Delphis,

            Discite justitiam moniti, & non temnere Divos.

            Leert rechtvaerdigheit betrachten,
            En geen Godheid te verachten.

Hoe veel waerheids aen deze Heidensche fabel zy, of niet, ymmers in de heilige bladen des profeeten Samuëls blijckt het zoo helder, als waer het met zonnestraelen beschreven, hoe Koning Saul en de zynen, door ongehoorzaemheid, hooghmoed, wrevelmoedigheid, kerckschennis, meineedigheid en wreedheid van de koningklijcke heirbaene der godvruchtigheid en rechtvaerdigheid afdwaelende, eeuwigh van kroon en scepter berooft, rampzalighlijck omgekomen, en van den hemel gestraft zijn, zonder dat het verloop der jaeren de misdaed verschoonde, of uitwischte. Het tegendeel openbaert zich in den godvruchtigen nazaet en dapperen krijghsheld David, die, gelijck een zon, onder de verlichte koningen, gebloncken heeft, wiens gedachtenis noch heden, over den ganschen aerdbodem, ja in den hemel blinckt, en altijdt blincken zal, en wiens zonderlinge deughden en daeden niemant zonder den geest, waer mede zijn hoofd van boven gebalsemt en overgoten was, niemant zonder zijne goddelijcke harp en snaren kan volprijzen. Zeker al waer ons van dien Held niet meer als deze treurstof overgebleven, men hadde stofs genoegh, om uit dit stael alleen zijne overige groothartigheid en volmaecktheid te oordeelen: want word d’aertsvader Abraham, om het offeren zijns eenigen zoons, zoo hoogh gezet; wat plaets van eere verdient hier de Propheet, en koning David? Abrahams strijd viel eerst zonder twijfel schrickelijck, overmits de natuurlijcke band van vader en zoon, zoo veel stercker bind, als die van [fol. A2v] David, en zijn aengehuwt maeghschap: en in dat deel laet het den eersten vry winnen, indien men hier alleen op blijft staroogen: maer let men, hoe verdacht dit stuck David en zijn kroon kon maecken, by zijne doodvyanden, en lasteraers; recht of hy zelf in dit werck zocht, ’t geen God, by die gelegentheid van Gabaon, zocht, en oock belooft hadde, naemelijck; te verdelgen Sauls geslacht, dat Davids Rijck kon beroeren, en Iuda door Davids stoel te bevestigen; zoo dunckt my, dat deze d’andere zwaerigheid, in de weeghschael van een doorzichtigh oordeel, ophaelt, of ten minste betaelt zet: en ick word geperst uit te roepen:

            Utcunque ferent ea fata minores,
            Vincet amor Patriae.

            ’t Zy dat nakomeling dit laecken zal of loven,
            De liefde tot het volck en vaderland sta boven.

    Hoe kort en beknopt d’onfeilbaere pen, in ’t beschryven van dit treurstuck zy, noch drucktze klaerlijck genoegh uit, ’t geen Iesses zoon ontschuldight, te weten: de uiterste nood der driejaerige drooghte, en dierte, hem perssende God raed te vraegen: Gods naeckte antwoord zelf, tot last van Saul, en zijnen huize: Sauls meineedigheid, en schijnheiligheid, in ’t ombrengen der bondgenooten en vreemdelingen: en de bloedorstigheid zijner zoonen in dit stuck, of in andere stucken betoont: Davids bekommeringe en arbeid, om dit t’ontgaen, aengeteeckent in twee vraegen, om de Gabaoners op andre wyze te paeien: het begenadigen van Mephiboseth, en zijn zoontje Micha, om Ionathan den eed ongequetst te houden; en ten leste ’s Konings goede genegenheid, in de uitvaert van Saul, en zijn zonen en neven. Behalven dit alles zeit de moederlijcke en ongelooflijcke zucht van Rispe, in ’t bewaecken der dooden, al stilzwygende, hoedanigh eenen storm zy den Koning gelevert hebbe, om haere lieve vruchten te verbidden: want men rekent, datze van den aenvang der Lente tot Herbstmaend, ymmers ongetwyfelt eenen langen tijd, dieren en vogels van de lichaemen afkeerde. Overlegh met eenen, hoe Michol, over haere zuster Merobs kinders als moeder staende, zich quyten most: ja overlegh liever eens alle omstandigheden t’effens: Gods antwoord; d’eisch der Gabaonneren; de dierte, en nood der gemeente; het maeghschap van schoonvader en voorzaets beddegenoot, dochter, kinderen, kinds kinderen, en noch een lid verder; de verlegenheid der Gebroederen, elck met zich zelven en om anderen, broeder om broeder; ooms om neven, en neven om oomen; vader om kind, het kind om den vader; moeders en moeien om kinders, en neven, en kinders om moe- [fol. A3r] ders en moeien; de genote weldaeden, en gezworen eeden; Davids goedaerdige gemaelin, de getrouwe Michol; de gedachtenis des allergetrouwsten Ionathans, en d’onnoozelheid van den ongevalligen Mephiboseth, en zijn noch onnoozeler zoontje Micha; de vervloeckte wijze van sterven; het langhwyligh vertrecken der uitvaert; Rispes ellendigh zitten nacht en dagh by ’t gerecht; de plaets des gerechts, op den bergh, langs de heirbaen, op de grens van Benjamin en Ephraim, in Sauls vaderland, in ’t gezicht van zijn hof en geboortestad, een priesterlijcke en koningklijcke stadt, in ’t aenschijn der bondkiste, en Cherubinnen;

    Sunt lacrymae rerum, & mentem mortalia tangunt.

        Hier beschreit men ’swerelds zaecken,
        Die den mensch aen ’t harte raecken.

    Hier word ick belust, om door Rubens, de glori der penseelen onzer eeuwe, een heerlijck en koningklijck tafereel, als een treurtooneel te stoffeeren. hy valt aen het teeckenen, ordineeren, en schilderen, nocht zijn wackere geest rust eer het werckstuck voltoit zy. David zit ’er zwaermoedigh op den hoogen troon. Men ziet ’er, door een poort in ’t verschiet, de drooge dorre en dorstige landouw quijnen. Boven in ’t gewelf van ’t prachtige marmeren en cederen hof zwieren zommige Engelkens, die, naer de gewoone zinrijckheid des allervernuftighsten Schilders, elck om strijd bezigh zijn, om net uit te beelden, ’t geen ter zaecke dient. ’T een schijnt het vonnis der Gebroederen uit een halfingerolt blad te vellen. Een ander geeft met een geslote waterspuit te kennen dat de hemel gesloten zy. Een ander beduid met een dompige fackel, een ander, met eenen waeier in ’t aenzicht waeiende, hitte en benaeuwtheid. Twee andere schijnen twee stammen uit te beelden, te weten; het een, dat vrolijck van opzicht met kroon en scepter in top vlieght, Iuda; het ander, dat, verbaest en treurigh van gelaet, en met den hoofde neerwaert vallende, naer de vallende kroone grijpt, Benjamin. Andere maecken een yzere keten klaer, om der misdadigen halzen te sluiten. Een ander druckt met weeghschael en zwaerd de rechtvaerdigheid der straffe uit. Sauls verweze nakomelingen staen voor den rechterstoel, en zien zeer deerlijck, overmits Benajas den lammen Mephiboseth en het kleentje Micha, op het wencken van ’s Konings oogen, en wijzen des uitgestreckten scepters, uit den hoop treckt; terwijl de Gabaoners met wraeckgierige en gloeiende aengezichten, aen d’eene zijde, op hun recht dringen, en aen d’andre zijde hem benaeuwen het misbaer en de traenen der allerbedruckste Michol; waernevens de stockoude weduwe, al bevende met de rechte hand op haer stoxken, en met de slincke op de [fol. A3v] rechte schouder van hare kamenier leunende, met een lachende aenschijn meld, datze, van rouwe aen’t mijmeren geslaegen, niet weet watze zeit.

                Sed nullis ille movetur
        Fletibus, aut voces ullas tractabilis audit.
        Fata obstant, placidasque viri Deus obstruit aureis.
        Ac veluti annosam valido cum robore quercum
        Alpini Boreae nunc hinc, nunc flatibus illinc
        Eruere inter se certant: it stridor, & alte
        Consternunt terram concusso stipite frondes.
        Ipsa heret scopulis, & quantum vertice ad auras
        Aetherias, tantum radice in Tartara tendit.
        Haud secus, assiduis hinc atque hinc vocibus, heros
        Tunditur, & magno persentit pectore curas.
        Mens immota manet: lacrymae volvuntur inanes.

        Maer hy al even stijf weet nu van geen erbarmen,
        Noch keert zich ’t allerminste aen traenen, noch aen karmen.
        ’t Orakel schiet’er voor. God zelf verstopt althans
        Het oor des andersins gezeggelijcken mans:
        En eveneens gelijck op Liban ’t winterweder
        Bestormt den dicken stam van een’ bejaerden ceder
        Van overal, zoo dat ’er bergh en bosch af kraeckt,
        En ’t gieren van den boom een bed van bladen maeckt:
        Die al te hecht gegroeit in d’aerde, schiet te wonder
        Zijn tacken juist zoo hoogh als taeie wortels onder;
        Zoo word de held al staegh door ’t roepen hier en daer
        Gesolt, en hoe behart een felle strijd gewaer;
        Maer ’t opzet even vast niet eens verzet door schreien.

    Een zeker Godgeleerde laet zich duncken, dat wy David te lang doende deizen, en hier medoogend uitbeeldende, tegens de voegelijckheid misdoen. David, zeit hy, was al te bereid Gods bevelen te gehoorzaemen, noch maeckte zoo veel wercks van den verworpen Saul en zijne kinderen niet, om die straf zoo lang te vertrecken. Maer voor ons spreecken verscheide dichters, die Abraham, voor het opofferen van Isaak, aldus afmaelen. Voor ons spreecken Davids eige lijckklaghten en traenen, over Saul en zijn zoonen; de wraeck over hun vervolgers; [fol. A4r] oock zijn eigen mond: Is’er noch yemant van Sauls huis overgebleven, aen wien ick barmhartigheid doe, om Ionathans wil: voor ons spreeckt het begiftigen en begenadigen van Mephiboseth met al zijn vaders have, en ’t onthael aen ’s Konings tafel: oock die klare woorden; Doch de Koning spaerde Mephiboseth &c. om des eeds wil: ja dat meer en onwederspreeckelijck is, voor ons spreeckt het gebed zelf des allervolmaecktsten en gehoorzaemsten Davids, Iesus Christus, op den Olijfbergh gestort: Vader, is het niet mogelijck, dat dees kelck van my ga, ’t en zy ick dien drincke, zoo geschiede uw wil. Het stemt eer met de voegelijckheyd David met barmhartigheid te bekleeden, als van alle menschelijcke genegenheid te ontblooten; behoudens dat de gehoorzaemheid, ten leste d’overhand behoudende, het Orakel getrouwelijck uitvoere.
    Ick moet by deze gelegenheid ter loop aenroeren, dat luiden, van geen geringe geleertheid, en wetenschap, zich luttel met poëzije bemoeiende, by wylen al te naeuwe en strenge keurmeesters zijn, over deze kunst, en niet wel begrijpen, hoe die te teer en te edel zy, om zulck een harde proef uit te staen, zonder een groot deel van haere aertigheid en luister te verliezen. Men moet haer inwilligen een voegelijck misbruick, of liever een noodige vryheid; gelijck die in meer kunsten, zonderling in Schilderije en Muzijcke, vereischt word. De Schilder, hoewel hy niet anders als een nabootser van de Natuur zy, verziert nochtans dickwils eenige byvallende schaduwe, daerze natuur weigert, om ’t ander werck bet te doen voortkomen: of maelt naeckten en andere cieraeden, die de historie eenen welstand byzetten. Zoo leit het penseel oock zijn oordeel te werck in ’t leggen en wel schicken der verwen, die zich best onderling verdraegen. Muzikanten huwen heele aen halve toonen, en zoete aen wrange geluiden, om het gehoor met meer zoetigheids en bevalligheids te kittelen. Het gelijcken der dinghen tegens malkanderen is van groot vermogen, en gheeft de zaeck, die in zich zelve de zelve blijft, terstond een ander aenzicht. Evenwel is ons niet onbewust, dat in ’t herhaelen en vertoonen van geschiedenissen, beschreven met die zuivere en sneeuwitte duiveveder [getrocken als uit den vleugel der hemelsche Duive, die, aen den oever der Iordane, op dat van heiligheid straelende en gedoopte hoofd des onbesmetten nederdaelde] een zonderlinge maetigheid en saechachtige eerbiedigheid dient onderhouden; terwijl men in weereldlijcke historien, noch meer in heidensche verzieringen ruim schoots magh zeilen. Wy achten hier mede op gelet te hebben: gelijck ons zulx oock eertijds van eenen grooten Apollo, als van een Delphisch Orakel, werd in de ooren gebeten.
[fol. A4v]
    Toen wy, belust op bybelstof te wercken, de gewijde bladen doorsnuffelden, behaeghde ons, boven alle andere, deze Historie, stof leverende (gelijck wy alree ten deele hebben aengeroert) tot een allervolmaecktste slagh van Treurspelen, en waer in wy dorven roemen betoont te hebben, hoe het ons niet aen goeden wille, maer aen maght ontbrack, om alles naer den eisch toe te stellen, en te voltoien. Wy volghden de goude regels, die de Heer Professor in onze gedachten druckte, te weten: ’t Geen Gods boeck zeit noodzaeckelijck, ’t geen het niet zeit spaerzaem, ’t geen hier tegens stryd geensins te zeggen. Evenwel nadien dolen menschelijck, leeren oneindelijck zy, verstoutten wy ons dit te onderwerpen, het doorluchtige oordeel des geenen, die, op den top der geleertheit gesteigert, van boven met arends oogen al wat van redelijck brein begrepen kan worden naeuw doorkeken heeft, en wiens Herkulische en onnavolgelijcke arbeid het verlangen aller leergierige geesten pijnight, en treckt en tokkelt met de vierige hope naer die diamante keten aller Historien, wiens begin aen den eersten, en wiens einde aen onzen tijd vast is, en waer aen elcke eeuw een kunstige schakel verstreckt. Uwe rijcke schatkamer van boecken en papieren heeft, neffens andere gunstige vernuften, dezen wercke geen voedsel geweigert, maer heusselijck bygezet het eerste gezicht uwer kostelijcke aeloudheden en bedenckingen op tooneelspelen en andere poëzy; gelijck wy dan in meer dingen, voorhenen by ons uitgegeven, het gemoed niet luttel verbonden houden aen uwe beleefde geleertheid, en geleerde zonen; en schatten deze schatrijcke en vermaerde Koopstad geluckigh, overmits zy hare doorluchtige Schole op uwe en Baerles wijsheid en geleertheid als op twee pijlaren stichtende, een gewenscht huwelijck van Letter- en Koophandel of Pallas en Merkuur maeckte, tot eere nut en vermaeck dezer loflijcke burgerije, en hare jeughd. Maer, Doorluchtige Man, ick hebbe, om zelf yet te scheppen en te leeren, water in zee gedragen, en geschenen den Professor te willen leeren. Vergeef toch deze vermetelheid, en dat uwe opgetogenheid zoo lang beneden verlet word, van my, die het zich tot geen geringe eere rekenen zal, altijd te mogen bereid staen voor

                        uwen E. alderverplichtste leerling
                            en dienaer,

                                JOOST van den VONDEL.

t’Amsterdam, den 29 van
    Slaghtmaend, 1639.


[Het volgende gedicht is als plano verschenen
(toegevoegd aan KBH 392 H 28):]

DANCKOFFER
AEN
Den Magistraet van Amsterdam,
Na het spelen van de Gebroeders,
In den
SCHOUBURGH.

            REgeerders van de goude toomen
            Der stadt, gebout op bey de stroomen,
            Gescheiden door den Dam en sluis;
            O glori van ons out stadthuis,
            (5) Wat voelden hier de treurtoonelen
            Al gunst van Goden, onder ’t spelen,
            Op ’t luistren van den Magistraet;
            Op d’aendacht van den wijzen Raet.
            De Schouwburgh, galmende op zijn vaerzen,
            (10) En trotzer tredende in de laerzen,
            Heeft nu al ’t Koningklijck geslacht
            Met betren zwier ten val gebraght.
            Volhardt ghy zoo in kunst te queecken;
            Zoo hopen wy allengs te steecken
            (15) Het grijze Athenen naer de kroon:
            En sneuvlen wy, noch staet het schoon
            Te sneuvelen voor uwe voeten,
            Waer voor vier winden zwichten moeten.

                                                YVER.


[fol. B1r]

INHOUD.

KOning David, na een driejaerige dierte, geboren uit gebreck van regen, God raed vraegende, door d’aertspriesterlijcke geheimenis, Urim, en Thumim; en verstaende, dat de moord van Saul, en zijne afkomst eertijds begaen, onder schijn van yver, en godsdienstigheid, aen de Gabaonners, oirzaeck der landplaege zy; zoeckt hunne nakomelingen (een overschot der Amoreen, ten tijde van Josua met eede in zijne beschuttinge aengenomen) te verzoenen, op dat het land wederom gezegent werde van hunlieden, die, om Sauls gedachtenis, tot weerwraeck van ’t ongelijck, geheel te verdelgen, noch goud noch zilver, noch yemant anders eischen, maer zeven mannen van zijnen bloede, om hen voor Gabaä, Sauls geboortestadt, voor de Bondkist, op te hangen. De Koning, Mephiboseth, Jonathans zoon, en Micha, Mephiboseths zoontje, verschoonende, om den eed, dien hy den Vader gezworen hadde, levert den Amoreen Armoni, en Mephiboseth, by Rispe, Sauls beddegenoot, geteelt, oock Michols vijf zoonen, of dien zy, zoo men gelooft, voor zoonen aennam, en Adriël, Barsillais zoon, by Merob, haere oudere zuster, won. De Gabaonners dan hingen deze zeven, of twee en vijf gebroeders, op den bergh, in ’t begin des garsten oegsts. Rispe, Ajas dochter, spreide op de steenrots, by het gerecht, eenen zack, om, hier zelve ’s daeghs de vogels, ’s nachts de dieren van de doode lichaemen te keeren, tot dat de regen zoude vallen. De Koning dit hoorende, besloot, dat hy, zoo dra het, tot een teecken dat God verzoent was, regende, het gebeente, van Saul en zijne zoonen, te Jabes in Galaad rustende, en van Bethsan eertijds ter sluick daer gebroght, te laeten haelen, en te gelijck met den lichaemen der gehangenen te Zela, onder Benjamins stamme, in ’t graf des oudgrootvaders Kis, te begraeven. Dit is getrocken uit Samuels tweede, en Josephus zevenste boeck der Joodsche aeloudheden.

    Het tooneel is te Gabaä. De Rey bestaet uit Priesteren. Het Treurspel begint effen voor en endight met den dagh.


[fol. B1v]

Personagien.

ABJATHAR, Aertspriester.
REY van PRIESTEREN.
DAVID, de Koning.
LEVYTEN.
GABAONNERS.
BENAJAS, Overste der hofbenden.
RISPE, Sauls en Abners weduwe.
MICHOL, de Koningin.
DE GEBROEDERS.
MEPHIBOSETH, Ionathans zoon.

Continue
[fol. B2r]

I. V. VONDELS

GEBROEDERS.

HET EERSTE BEDRYF.

Abjathar. Rey van Priesteren.

    DE wackre haen heeft lang den huisman opgekraeit.
    De starren aen de lucht zijn bleeck, en dun gezaeit,
    En voor de morgenstarre en haere komst geweecken.
    Het licht genaeckt allengs, en arbeid door te breecken.
    (5) Een ongezonde damp benevelt, als het plagh,
    Het Oosten, ’twelck ons dreight met eenen bangen dagh,
    Die ’t landschap roosten koomt met gloeiende gareelen.
    Ick heb gerucht gehoort van muilen, en kameelen,
    En mannen, onder aen den bergh, in ’t naeste dal.
    (10) Dat ’s my een wisse bo, de Koning is ’er al,
    Die gistren schreef, dat hy, voor zon en haer geboorte,
    Hier zelf te Gabaä zou wezen aen de poorte.
    ’T is tijd en meer dan tijd, dat wy hem tegens gaen,
    Om in den dieren tijd yet noodighs voor te slaen.
    De heirbaen valt te lang. dit voetpad loopt veel nader.
R. v. Pri. (15) d’ Aertspriester stygh beneên. wy volgen allegader.

David, Levyten.
    DAer rijst de zon, gevlackt met bloed in ’t aengezicht,
    En komt met haetelijck en ongezegent licht
    Den jammerlijcken staet der omgelege plecken
    (20) En haer gelegenheid al wederom ontdecken.
    Wy zullen voort te voet gaen klimmen met de zon.
    Leviten, die my volght van Sion, Gabaon,
    En Nobe, en andre steên; koomt, geeft u aen mijn zyen.
    Zoo moet ons deze reis, een godsreis, wel gedyen.
[fol. B2v]
    (25) Zoo geef d’almaghtige ons eene uitkomst in der nood.
    Zoo open God alweêr zijn’ vaderlijcken schoot,
    Gelijck hy is gewoon, voor zijn verlege knechten;
    Op datze hem een kroon van danckbre galmen vlechten.
    My leit een zwarigheid, my leit wat op de leên.
    (30) Mijn hoop ziet licht te moet, maer door een’ nevel heen.
    Hy, die den hemel veeght, en ’t onweêr doet bedaeren,
    Wil in mijn mistigh brein het weder op doen klaeren.
Lev. Wie daelt ’er van den bergh, gelijck een nieuwe star,
    Die ondergaet? dit schijnt d’Aertspriester Abjathar,
    (35) En Arons dubble ry met witte linne rocken.
    Hy koomt, gelijck een God, alleen vooraen getrocken,
    Op ’t allerstaetelijckste, en schittert met den gloed
    Van borstgesteente en riem en tulband ons te moet.
    My dunckt ick hoor alree, terwijl hy aenkoomt praelen,
    (40) Den galm van zijn gewaed, gezoomt als met cymbaelen,
    En zie, hoe ’t voorhoofd straelt van schrift, waer uit ick raem
    En spel Gods majesteit, en aengebeden naem.
Dav. Hy koom met zegen aen, in dees vervloeckte tyden,
    En jaegh roo wangen aen die Sions heil benyden.
    (45) Getrouwe God, ghy weet, ick koom in dit gewest
    Alleen ten dienst uws volx, en om ’t gemeene best;
    Verleenme, dat dit strecke uw majesteit ter eere,
    En ick niet ongetroost van dezen heuvel keere.
    De blinden zoecken heul aen ydle wichlery,
    (50) Uit starren, vogelvlught, of andre raezerny
    Van spoock, of ingewand, en vezelen van dieren,
    En al wat ongeloof met logens kan vercieren.
    Wy zoecken troost aen u, die ’t al zijn voedsel geeft,
    En op de vleugelen der Cherubinnen zweeft;
    (55) Dies laet dit opzet u gevallen, en behaegen,
    En begenadigh ons, nu wy u komen vraegen.

[fol. B3r]
Abjathar. Rey van Priesteren. David.
    DE stam van Juda bloeie in David zonder end.
Rey. De stam van Jesse groeie in David ongeschent.
Ab. Dat hem noch donderslagh noch hagelbuie treffe.
Rey. (60) Dat hy zijn kruin en kroon tot aen den hemel heffe.
Dav. Ghy priesterlijcke schaer, die van Gods yver blaeckt,
    En hier voor ’t heilighdom, de goude bondkist, waeckt,
    De hemel zegene u, voor dezen morgenzegen.
    God zegen dees landouw met eenen verschen regen,
    (65) En spreie een’ vruchtbren dauw op dorpen, en op steên.
    Hoe komtghe zoo bedruckt gestegen naer beneên?
    En waerom biggelen de traenen langs uw wangen?
    Wel Arons zonen, hoe? hoe laetghe ’t hoofd dus hangen,
    Verzwaerende den last, dien ghy alleen niet draeght?
    (70) Of druckt u weêr wat nieuws? laet horen wat ghy klaeght.
Ab. De nood, gezalfde Vorst, beschermer der gemeente,
    De dierte, en hongers nood in ’t rammelend gebeente
    Van ’t magere uitgeteerde en quynende Israël,
    Een schim, een’ geest gelijck, en enckel been, en vel.
    (75) Dit jammer heeft geduurt drie jaeren na malkanderen.
    De drooghte duurt, de lucht weet noch van geen veranderen.
    De huisman ploeght vergeefs, al d’ackers leggen woest.
    De zaeitijd, onbeloont van een’ ondanckbren oegst,
    Schreit deerlijck, jaer op jaer, den hemel aen; dien ’t maenen
    (80) Van menschen en van vee, en ’t zuchten, en de traenen
    Van den gespleten grond, en dorstigh loof en gras
    Geleckt, niet meer vermurwt, als of hy koper was.
    De rups en springkhaen eet het bloeisel met de knoppen,
    En plondert al ’t gewas. van d’allersteilste toppen
    (85) Der bergen, tot het diepst der dellingen, al ’t land
    Leit van den Zuiden wind of gloende zon verbrand.
    De korenmaeiers zien verroesten hunne zeissen.
    De burger, als hy koomt den landman garven eisschen,
    Of oly, of olyf, of vijgh, of druif, of wijn,
    (90) Of dadel, of granaet; verneemt in welck een’ schijn
[fol. B3v]
    D’ onvruchtbre wijnbergh staet: hoe d’acker hem bejegent,
    En aenziet zoo bedruckt. dan keert hy ongezegent
    Met lege handen t’huis, en kropt, verkropt van rouw,
    Zijn hartewee, uit zorgh voor zijn bekrete vrouw,
    (95) En arme kinderen; d’ een ouder, d’ ander jonger,
    Hem schreeuwende te moet, geperst van bittren honger,
    Als jonge zwaluwen, die schier verstickt, helaes!
    Aenhygen ’t moede paer, dat t’ huis koomt zonder aes.
    De nood staet op den top en ’t uiterste gesteigert.
    (100) Wy storten te gelijck zoo ghy handreicking weigert,
    En niet in Kanaän een tweede Ioseph streckt.
    Ghy hebt met uwen schild zoo menighmael bedeckt
    De Vaders, die om troost voor ’t heilighdom verschijnen.
    Ghy hebt het Rijck beschut voor wreede Philistijnen,
    (105) En Gods geslacht verlost; ’t welck God hier over roemt,
    En David, onder hem, der stammen heiland noemt:
    Maer al uw dapperheid en eere gaet verloren,
    ’t En zy ghy ’t leven stut met water, en met koren;
    Want ’t is vergeefs beschermt zijn volck, en onderdaen,
    (110) Indien men hen van dorst en honger laet vergaen,
    En ruimt Gods vyanden, rechtvaerdigh uitgedreven,
    Dees Rijcken in, die God zijn erven had gegeven.
Dav. Aertspriester, yveraer voor d’eer van Abrams God,
    Die u verheerlijckt heeft met zoo een heerlijck lot;
    (115) Wat klaeghtghe my in ’t lang der stammen nood en smarte?
    Ick weet dit al te wel. ick trek dit meest ter harte.
    Dees zwaerigheid raeckt my en mynen scepter meest.
    ’K heb Moab, Amaleck noch Ammons zwaerd gevreest,
    Maer wel dit scherpe zwaerd des hongers. wie kan ’t vlughten?
    (120) Wie God ontvliên? ick breng de dagen door met zuchten,
    De nachten zonder slaep, uit zorgh voor ’t algemeen,
    En zocht met offerhande en vasten en gebeên
    En traenen menighmael het heil der dorre landen:
    Maer d’allerhooghste slaet beloften offerhanden
[fol. B4r]
    (125) En gaven in den wind. ghy zelfs kunt tuigen, hoe
    Ick yverde voor ’t volck, en wenschte, dat Gods roe
    Den herder strafte, in ste van deze onnoosle schapen.
    Nu ’t anders niet magh zijn, is ’t best, dat elck zich waepen
    Met nederigh geduld, gelijck d’Aertsvaders deên,
    (130) Die elck, geperst als wy, met dezen vyand streên.
    Ick ben een sterflijck mensch, geen God, die ’t gras laet groeien,
    En ’t aerdrijk op zijn tijd met regen kan besproeien.
    Die ’t stomme vee voeragie en raven aes bestelt,
    In ’t weezenest, heeft weêr en wind in zijn geweld.
    (135) Die Vader magh zomwijl zijn kinderen beproeven,
    En weigeren een poos, ’t geen zy tot nooddruft hoeven,
    Hem is ’t bewust waerom: doch eer het word te spa,
    Daelt hy van boven neêr met hemelsche gena,
    Op dat die met meer smaecks in ’t uiterst werd genoten.
    (140) Zoo snoeit de hovenier zijne al te dartle loten,
    Op dat de wijngaerd zelf met eene milder ranck
    Hem in de druivesne voor zijnen arbeid danck’.
    ’T geen nadeel schijnt, in ’t oogh van een benevelt oordeel,
    Gedijt tot vruchtbaerheid, en wenschelijcker voordeel;
    (145) Dies laet ons, onder ’t juck van luttel tegenspoed,
    Niet morren, om de hoop op een veel grooter goed.
Abj. D’ervaeren arts beklaeght alleen niet ’t krancke bedde,
    Maer zoeckt de bron van ’t quaed, op dat hy ’t heele, en redde.
    Wat hindert ons, dat wy met God te raede gaen?
Dav. (150) Dit ’s d’oirzaeck van mijn komst. men ving noit beter aen.
    Ick volgh u, zy aen zy, daer ghy my heen zult leien.
Abj. Ghy priesters, volght ons spoor met stichtelijcke reien.

Rey van Priesteren.

Zang.
        TOen ’t ongehoorzaem zaed van Kis,
        Begaen om d’uitkomst van den slagh
[fol. B4v]
        (155) Nu voor de hand te weten,
        Door droom noch borstgeheimenis
        In Gods geheimenissen zagh,
        Noch licht kreegh by Propheten,
        Zocht hy zijn’ troost aen toverspel,
        (160) En vraeghde t’ Endor aen den geest
        Wat hem zijn hoop beroofde.
        In ’t end verrees ’er Samuël,
        Die hem, nu deizende, en bedeest,
        Een’ dageraed beloofde.
        (165) ’t Was Samuël, of ’t werd gelooft,
        Om ’t zyden kleed, en ’t grijze hoofd.
Tegenzang.
            Wat steurtghe mijn’ gerusten slaep,
        En roept my uit het naere graf,
        O Vorst van God geslagen?
        (170) Ghy spaerde koe, en ram, en schaep,
        En Agags hoofd, gedoemt ter straf,
        En zult ’er straf om draegen.
        Ick zie den purpren rock gescheurt,
        En David op den troon gestelt.
        (175) Ghy zelf met uwe zoonen
        Gevelt, gestroopt, beschimpt, gesleurt,
        Daer ’t heir bedeckt het roockend veld,
        Zult morgen by ons woonen.
        Zoo sprack de geest, en nam de wijck.
        (180) De vorst was ’s andren daeghs een lijck.
Toezang.
            Doch Jesses uitgeleze spruit,
        Begaen om d’uitkomst van zijn lot,
        Na drie verlege jaeren,
        Ziet naer gespoock noch wichlaer uit,
[fol. C1r]
        (185) Maer zoeckt godvruchtigh raed by God,
        Die d’ oirzaeck kan verklaeren,
        Waerom dees dierte Jakob praemt.
        Wie God betrouwt zit niet beschaemt.

Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

Rey van Priesteren. Gabaonners.

    GHy Gabaonners quaemt noit zoo van pas als nu,
    (190) Op ’t Koningklijck ontbod. de Koning wacht naer u.
Gab. Wat antwoord heeft de Vorst op zijn verzoeck gekregen?
Rey. ’T waer kunst dit juist te raen, deze antwoord word verzwegen.
Gab. Is ’t een geheimenis, die niemant riecken magh?
Rey. Het zy dan wat het wil, ’t is anders als het plagh.
Gab. (195) D’ omstandigheid heeft dick ’t verborgen aengewezen.
Rey. Der heeren boecken zijn te doncker om te lezen.
Gab. Zoo vraeghen wy vergeefs naer uitkomste, en bescheed?
Rey. Met recht vergeefs. waerom? ghy vraeght meer als men weet.
Gab. Zoo kan men uit uw’ mont geen wisse tijding krijgen?
Rey. (200) Al wat verborgen is, dat moet men wel verzwijgen.
Gab. Zoo meld ons nu alleen het geen u zy bekent.
Rey. Zoo ’t spreecken veiligh zy?    Gab. Hier is geen mensch ontrent.
Rey. d’ Aertspriester met den Vorst trad met versaeghde sinnen,
    Daer in ’t Levijtsch gewelf ons goude Cherubinnen
    (205) Met heldre vleugelen de Bondkist met haer’ schat,
    Als steene tafelen, het manne in ’t gulden vat
    Aärons Mandelstaf en Moses wetboeck deckten,
    Of den genadetroon, waer over zy zich streckten.
    d’Aertspriester stond en bad. de Koning volghde hem.
    (210) De wedergalm verried des bidders schelle stem.
    Onzichtbre zon, die straelt van aller heemlen hemelen
    In d’aerdsche duisternis, waer in d’aerdwormen wemelen,
    En kruipen in het stof, waer van zy zijn gemaeckt
    Zoo bros, dat alles smelt wat al te stout genaeckt
[fol. C1v]
    (215) Uw onbegrypelijck onendigh eeuwigh wezen,
    En Godheid, waer voor zelfs de zeven Englen vreezen,
    En tsidderen, daer zy, gebogen en bereit,
    Gehoorzaemen den last der oppermajesteit:
    Uw huisvriend Moses dorst zich nauwelix vertrouwen
    (220) Uw Godheid met een’ blick van achter eens t’aenschouwen;
    En wy vermetelen, zoo menighmael besmet,
    Door ’t overtreên van ’t perk der donderende wet,
    Bestaen uw voetschabel en zetel noch te naderen,
    Daer ghy u zetten woud, tot troost en heil der Vaderen,
    (225) En strecken hun in nood een vaste toeverlaet:
    Wy raedeloozen gaen, o God, by u om raed,
    En smeecken, nu bykans uit onzen aêm gekreeten,
    Door ’t smarten uwer roede, op Isrels rugh gesleeten:
    Erbarm u over ’t volck. gedenck aen ’t oud verbond,
    (230) Be-eedight, hoogh en dier, met onvervalschten mond,
    En ley ons tot die Wel, waer uit dees drooghten vloeien;
    Op dat men d’aders stoppe, en d’ackers weer aen ’t bloeien,
    Wy u, al zingende, gaen offren d’eerste vrucht,
    En met een’ danckbren reuck beroocken al de lucht.
Gab. (235) Soo worstelt men met God. dat bidden doet my hopen.
    De kopren hemel dreunt. zijn sloten springen open.
Rey. ’K verzeker ’t u. my docht ick hoorde een groot gedruis,
    Gelijck een storremwind, waer van het gansche huis
    En d’aerde en wat ’er was beweeghde, en loeide, en brulde.
    (240) Na ’et onweer daelde een wolck, die al het huiskoor vulde,
    En zwanger van een’ gloed in ’t ende aen ’t baeren quam.
    Dat zette zich, gelijck drie kringen, eene vlam,
    Op bei de vleugelen der Cherubinnen neder,
    Die kaetsten vast dien glans en weerglans heen en weder.
    (245) d’ Aertspriester tsidderende, ontfing in ’t aengezicht
    En schittrend borstjuweel het weerlicht van Gods licht.
    Hy zagh ’er ’t schoon gesteente en zijne letters zwellen
    Van helderheid, en kon hier uit ’t Orakel spellen.
[fol. C2r]
    Dit’s al wat hy ons melde, in ’t uitgaen van het koor,
    (250) Maer hiel Gods raed by zich. de Koning ging vast voor.
    Wy letten op ’t gebaer, om yet hier uit te raemen.
Gab. Hoe droegen zich die beide, als zy te voorschijn quamen?
Rey. De Vorst der Priestren scheen nu ruim zoo wel gemoed,
    De Koning heel verbaest. het zy dan dat het doet
    (255) Gods antwoord, of’t ontzagh der Godheid, daer verscheenen;
    Hoe ’t zy of niet, men heeft hem deerlijck hooren steenen.
    Zy gingen beide, schuw van ons, aen d’eene zy,
    Bewandlen, heen en weer, de lange galery,
    En hielden zomtijds stand, in ’t midden van hun rede,
    (260) Een yeder om het drockst. my docht d’ Aertspriester dede
    Zijn uiterste, om den Vorst t’ ontvouwen ’s hemels zin.
    En stampt’et hem al vast met duim en vingren in.
    De Koning schudde ’t hoofd, als oneens met malkanderen.
    Hoe dickwils wenschte ick wel in marmor te veranderen,
    (265) Of stom, als een pylaer, by dit gespreck te staen:
    Want hoe het zy, daer is wat wightighs omgegaen.
    d’Aertspriester wenckte in ’t end. De Koning scheen te schroomen.
    Gaet, sprak hy, ziet eens of ons Gabaonners komen.
    Daer is de Koning zelf. daer koomt hy. ick ga heen.
    (270) Hy ziet naer u. ick ga. nu spreeckt hem zelf alleen.

David, Gabaonners.
GOds gramschap houd tot noch den hemel dicht gesloten,
    Om Sauls moordgeslacht, en ’t bloed van hem vergoten,
    Te Gabaon. zoo luid ’t Orakel in Gods spraeck.
    Dat lang vergoten bloed klaeght noch, en schreit om wraeck.
    (275) Nu wenschte ik, datwe die, waer ’t mogelijck, verzoetten,
    En vraegh u, wat ghy eischt, om ’t gruwelstuck te boeten,
    ’T welck Saul heeft begaen aen ’t Gabaonsch geslacht.
    Wat eischtge tot een’ zoen? op dat, uw hart verzacht,
    Ghy ’s hemels erfdeel gunt een ongeveinsden zegen,
    (280) En God al ’t land verquick met een’ gewenschten regen.
[fol. C2v]
Gab. O rechter van de Goôn, die niemants Recht verkort,
    Maer Recht spreekt daer om hoogh, als ’t hier geweigert word;
    Die niet verblind door haet, noch omgekocht door giften,
    Als aerdsche rechters hier, eenzydigh gaet in ’t schiften;
    (285) Noch, na vier eeuwen tijds, het schenden van den eed
    En ’t schendigh ongelijck des vreemdelings vergeet;
    Wy dancken u, ô God: ghy geeft ons stof te zingen,
    Dat ghy de vierschaer spant, tot troost der vreemdelingen.
Dav. Laet hooren wat ghy eischt, tot boete van die schuld.
Gab. (290) De Koning hoore ons klaght, en neem zoo lang geduld.
Dav. Ick zal u, klaeght vry uit, niet weigeren te hooren.
Gab. Zoo ras te Gabaon onze oudren quam ter ooren,
    Hoe Josua Gods heir voerde over ons Jordaen,
    Die als een glazen muur bleef voor de Bondkist staen;
    (295) Hoe ’t fiere Jericho, met zijne onwinbre wallen,
    Verschrickt van ’t veldgeschrey, zoo plotseling gevallen,
    De stad van Ai in d’asch, de Koning met de koord
    Geworght, in ’t gloeiend puin der omgeplofte poort
    Gestopt lagh, en al ’t land en d’ aengegrensde heeren
    (300) Zich wapenden om strijd, om dit geweld te keeren;
    Toen vonden in der yl onze ouders dezen vond,
    Tot noodweer voor den slagh, die hun te vreezen stond:
    Zij laedden ezelen met halfgescheurde packen,
    Verschimmelt meel, en wijn, in oude leere zacken;
    (305) De boden achter hen, met teenen door den schoen,
    En kleedren dicht gelapt, om arghwaen te verhoên,
    Ontmoetten zoo Gods held, en zochten hem te zoenen,
    Daer hy te Gilgal lagh, met al zijn paveljoenen.
    Doorluchtste, spraecken zy, die Moses ampt bewaert,
    (310) Wy vallen u te voet, wy kussen ’t grimmigh zwaerd,
    Van d’allersterckste hand u in de vuist gegeven,
    Tot schrick der koningen, die voor uw’ aentoght beven.
    Wy weten van den Nyl, en van het roode meer,
    En Sihon, lang gestort in ’t zegenrijck geweer,
[fol. C3r]
    (315) En komen u van verre ontmoeten, als uw slaeven.
    Wy bidden u, versma toch niet dees slechte gaeven,
    Verzuurden dranck, en kost, beschimmelt, en gesleurt.
    De langkheid van de reis heeft zack en pack gescheurt.
    Aenvaerd ons in ’t verbond, en wil ons niet verstooten.
    (320) Men zwoer hier op. men nam hen aen voor bondgenooten.
    En of dit stuck terstond wel klaer quam aen den dagh,
    Noch dorst Gods Held dien eed niet breecken, uit ontzagh
    En vreeze, dat dit leed en ongeval moght baeren;
    Maer doemde hen alleen ten dienst van Gods autaeren.
    (325) ’T gerucht noch nauwelix geloopen, en verspreit,
    Ons koningsstad, van vijf gekroonden hard beleit,
    Zocht hulp by Josua, die hun op ’t lijf gekomen
    Verjoegh, en ving dees vijf, en hingze aen zoo veel boomen,
    Na eenen zwaeren slagh, toen God dien hagel zond,
    (330) En ’t licht van zon en maen een daghreis stille stond.
    Zy pooghden zedert zich gewillighlijck te quyten,
    Gehoorzaem volck, en vorst, gedienstigh den Levyten,
    En droegen water aen, en kloofden offerhout;
    Tot dat de scepter werd, ter quader uur, vertrouwt
    (335) Den dollen zoon van Kis, die godloos en verwaten
    Hen overgaf ten buit zijn’ woedende soldaeten,
    En Doëg, wiens geweer noch roockte van dien moord
    Der priestren, en van Nobe, erbarmelijck verstoort,
    Alleen om luttel spijze, en ’t Reuzezwaerd, gegeven
    (340) Zijn eige dochters troost, tot redding van zijn leven.
    Dit had noch schijn, maer laes! wat ley men ons te last?
    De Gabaonners zijn aen Levys kindren vast.
    Zoo heer, zoo knecht. een aerd. alle eenerley gezellen,
    Die ’s Konings vyand spyze en wapenen bestellen.
    (345) Wie draeght het overschot der Heidenen ontzagh?
    O dagh, dien Gabaon met Recht vervloecken magh!
    Als ’t moordgety verjaert, zoo menigh jaer verstreecken,
    Dan zoudghe, o Vorst, ons hart van hartewee zien breecken:
[fol. C3v]
    Hoe elck zijn kleeders scheurt, en God ter vierschaer daeght,
    (350) Op der vooroudren graf; zoo dat al ’t landschap waeght,
    En alle vier ons steên, en heuvels klippen kuilen
    Met naeren wedergalm nabaeuwen op dit huilen,
    En kermen, en misbaer, dat ziel en lichaem krenckt.
    Gelooft zy ’t hemelsch Recht, ’t welck ’t onrecht dus gedenckt.
    (355) Och och! dit hartewee zal ’t hart noch overstulpen.
Dav. Mijn kinders, zijtghe dan met ’s lands bederf behulpen,
    Dat ghy den hemel dus met bittre traenen terght,
    En haelt dit slechte volck, dat noodigh dient geberght,
    Meer plaegen op den hals, en spant Gods boogh noch stijver.
Gab. (360) Dat schelmstuck dorst hy noch verbloemen met Gods yver,
    Voor Juda, Israël, en wat men wyders zoeckt.
    Het waren Amoreen, in Moses wet vervloeckt.
    Zy hadden Josua met schalckheid onderkropen.
    Men moght niet slechs, men most dien band des eeds ontknoopen,
    (365) Of houwen door en door met Gods gerechte kling.
    Het was een zaeck, daer Gods en ’s vorsten kroon aen hing.
    Zoo storte men ons bloed. zoo viel men in ons have.
    Zoo trappeldenze op ’t hart den onderdruckten slave.
    Kariathiarim, Kaphira, Beëroth,
    (370) En Gabaon, schept moed, uw moordklaght klimt voor God.
Dav. Waerdeert het ongelijck, en uw gelede schade,
    Doch zulx, dat ghy die straf noch mengelt met genade.
    Bespreeckt u onderling. gaet ginder aen een zy.
    Och Saul Saul, hoe veel quaeds berockent ghy!
    (375) Hoe heeft dit bloed zoo lang op uwen kop gedropen!
    Al komt de wraeck ter sluick en sluipende aengekropen,
    Zy koomt in ’t end gewis, om hoofdsom, en verloop
    Al t’effens. wat tyran had oit aen moordkost koop?
    Hoe wrockt dit op uw graf, na ’et rotten van ’t gebeente!
    (380) Al wat de vorst verbeurt, betaelt de goe gemeente.
Gab. Wy hebben ons beraên.    Dav. Wat eischtge tot een’ zoen?
Gab. ’T en is, o Vorst, om goud noch zilver niet te doen.
[fol. C4r]
    Dits bloed- en halskrackeel. sta vast, het kost hier koppen.
    Dees bloedwel is met goud noch zilver niet te stoppen.
Dav. (385) Ick zal van mijnen troon afstijgen tot gebeên,
    Voor ’t uitgemergelt volck. wat heeft dit niet geleên,
    Drie jaeren achter een? wat hebt ghy ’t niet zien knagen?
    Wat onspijs heeft het niet al raeuw in ’t lijf geslaegen?
    De kaecken vallen in. ’t geraemte steeckt door ’t vel.
    (390) Erbarmt u over ’t flaeuwe en quynende Israël,
    Noch tapt, ay tapt niet af van hun, die naulix leven,
    Dit luttel bloed, dat noch in d’adren is gebleven.
Gab. Het volck beklaegh zich niet, ’t was met dien moord verkuist,
    En loegh, om ons bederf en schennis, in zijn vuist:
    (395) Noch willen wy dees straf besnoeien, en besnyden.
    Geen mensch in Israël zal om dees bloedschuld lyden,
    Maer Sauls godloos huis, en zijn vervloeckt geslacht.
Dav. Ick hoopte of u zijn val een weinigh had verzacht,
    Die zulx is, datze wel dees strafheid hoort te minderen.
    (400) Verhaeltghe ’s vaders schuld aen kindren, en kinds kinderen?
Gab. Aen kinderen en kroost den vader heel gelijck,
    Handhavers van dit stuck, aen pesten in uw Rijck.
Dav. Hoe wasch ick dan best af dees schandelijcke*smette?
Gab. Wy willen ’t hoofd, ’t welck ons vermorselde, en verplette,
    (405) Al t’onrechtvaerdighlijck, zoo kneuzen, dat ’er niet
    Van dezen boom, ja tack noch wortel, overschiet,
    En ’t Rijck van Saul vraegh (indienze noch gelooven,
    Dat hy ’er eertijds was) waer Saul zy gestoven.
    Wy willen Sauls asch gaen ziften ’t fijn, en ’t grof,
    (410) En lachen, als de wind noch guichelt met zijn stof.
    De Koning levere ons nu daetlijck zeven gasten,
    Zijn zoonen, datwe hen, geworght aen zoo veel basten,
    In Sauls vaderland, voor Gabaä, eer ’t licht
    Noch dael, voor ’t heilighdom, en in Gods aengezicht,
    (415) De Bondkist, in de lucht, ten toon voor yeder hangen.
    Zoo paeit men God en ons. zoo gaet het Recht zijn gangen.
[fol. C4v]
Dav. Vertreckt een poos, en denckt uw’ eisch een luttel na,
    Terwijl ick my hier op met Abjathar bera.
    Hy koomt van pas. ziet toe. weest niet te straf in ’t wreecken,
[Edities 1641 en 1650:
Dav. Vertreckt een poos, en denckt uw’ eisch zo lang eens na,
    Als ick met Abjathar en Joab my berâ.
    Zy komen hier van pas. weest niet te straf in ’t wreecken,]
    (420) Noch wet geen mes, waer meê ghy namaels word doorsteken.
    De lust van wraeck is kort, al is die zooze zou,
    En heete wraeck gaet staegh verzelt met naberouw.

Abjathar. David. Benajas.
    MYn Vorst, hoe luid den eisch?    Da. Aleens gelijck ghy ’t spelde.
Ab. Ick wist wel, dat dit bloed hun by den krop opwelde,
    (425) En zy een ope wonde in hunnen boezem voên.
    Ghy moet al ’t overschot van Sauls huis verdoen.
Da. Die stam is lang verdort, nu quynen luttel telgen.
Ab. Die moetghe met een’ slagh voort knotten, en verdelgen.
Da. Verdelgen met een’ slagh? dat vonnis luid te straf.
(430) O edel bloed, hoe wasch ick hier mijn handen af?
Ab. d’Uitvoerder van het Recht magh ’t Recht niet wederspreecken,
    Maer voer het vonnis uit, zoo vlack als ’t leid gestreecken.
Da. Zoo blindeling, of hy dit vatten kan of niet?
Ab. Ja blindeling, daer God zelf oordeelt, en gebied.
Da. (435) God heeft dit niet geboôn, noch zulck een’ eisch geprezen.
Ab. God zelf heeft u de bron der landplaege aengewezen,
    Om ’t eeuwigh klaegend bloed te paeien met dit bloed.
    Zy eischen redelijck. ’t is Saul die ’t ons doet.
Da. Toen ick eens Saul zelf, mijn’ vyand, die, in klippen
    (440) Woestyne, en wildernis, my najoegh, by de slippen
    Hadde in een hol gevat, en werd geperst zoo stijf;
    Begon my ’t hart van schrick te kloppen in mijn lijf.
    Ick deisde een poos, en sprack in ’t end, tot ’s mans verschooning:
    ’t Zy verre, dat ick my aen Gods gezalfden Koning
    (445) Vergrype, uit bittre wraecke, en zoo mijn handen schen.
    Ick stiet mijn volck te rugh, en broght hem tot beken.
    Oock in den wagenburgh, van ’s vijands leven zeker,
    Verschoonde ick hem, vernoeght met ’s Konings spiets, en beker.
[fol. D1r]
    ’K beweende zelf zijn dood, gelijck mijn eige ziel,
    (450) Toen hy op Gilboa, op zijn drie zonen, viel.
    Ick yverde van wraeck, na Sauls nederlagen,
    Versloegh hem, die de hand hadde aen den vorst geslaegen,
    En strafte twee verraêrs, tot wraeck van Isboseth.
    Zoo luttel heeft mijn hand zich door dit bloed besmet.
    (455) Zal ick nu ’t overschot met koelen bloede smooren?
Be. ’T is beter zes of acht dan duizenden verloren.
Da. Rampzaligh huis, wat leed ghy niet al ongevals?
Be. Zie toe, zie toe, eer ghy al ’t volck krijght aen den hals.
Da. Het volck is niet zoo dom, of ’t zal naer reden hooren.
Be. (460) Wanneer ’t van honger raest? de buick en heeft geen ooren.
Da. Dit stuck luid haetelijck, en maeckt mijn kroon verdacht.
Be. Om een verworpen huis?    Da. Een koningklijck geslacht.
Ab. Weerspannigh tegens God?    Da. Die maght heeft zelf te straffen.
Ab. God vordert dit van u. God heeft met u te schaffen.
Da. (465) Zal ick bestaen een stuck, daer Benjamin om treur?
Ab. Heel Israël om juiche, en Juda ’t hoofd opbeur.
Da. O Benjamin, hoe noo zou ick uw’ stam verneeren.
Ab. De staf koomt Juda toe, die zal en moet regeeren.
Da. Regeeren op een’ troon, gesticht op ’s anders graf?
Ab. (470) God zet den eenen op, en ruckt den andren af.
Da. Die opkoomt denck, hoe licht hy met het rad kan daelen.
Ab. Geen tijd kan Judaes Rijck en heerschappy bepaelen.
Da. Genade en zedigheid bevestigh ’t nieuwe Rijck.
Be. Een onderdruckte stam vergeet geen ongelijck.
Da. (475) Wie zich vergrijpt zal dan met recht zijn misdaed boeten.
Be. Dat altijd wrockend huis zal heimlijck leggen wroeten.
Da. Zoo heimlijck niet, het berst of hier of ginder uit.
Be. Een ingeborste zee, word nimmermeer gestuit.
Da. Men heeft dat bloed gestuit, toen ’t maghtigh aenquam bruizen.
Ab. (480) Na zoo veel jaeren krijghs, gevoert van bey dees huizen.
Da. Dat huis leit nu te vlack om weder op te staen.
    Zy zien, hoe Absolon het muiten is vergaen,
[fol. D1v]
    Met al die van mijn heir ter zijden uit durf spatten.
Be. Noch vreesde Seba niet het oproer te hervatten,
    (485) Niet steelwijs, noch met list, maer steeckende trompet.
    Had ghy op Simei, als ’t billijck was, gelet,
    ’t En waer met Seba noit op oproer uitgekomen.
    Die Benjaminner voelde uw slapheid, in ’t betoomen
    Van wederspannigheid. Hy daelde van dien stam,
    (490) Waer uit dit koningklijck geslacht zijn’ oirsprong nam.
    Hy zagh hoe veel gemoên vast bitterheden broedden,
    Om tegens Davids hof en Judaes stam te woeden;
    Wat voncken onder d’asch noch smeulden meer en meer,
    Uit zucht, die ’t volleck droegh tot zijnen eersten heer.
    (495) ’s Mans stoutheid quam’ er by, die zoo met stijve kaecken
    In doove koolen blies, dat strax, uit alle daecken,
    De lichte vlamme sloegh van d’eene in d’andre stad;
    Een brand, waer aen uw kroon genoegh te lesschen had.
Da. Ick hoorde ’t wrevligh hoofd van Abels muuren ploffen.
Be. (500) Zoo wacht uw hoofd, en kroon. ghy mooght ’er niet op sloffen.
    De hemel kaetst u toe: dies neem dien slagh nu waer.
    God geeft gelegenheid, men grijp haer voort by ’t hair.
    God, om een’ vasten stoel te stichten voor uwe erven,
    Zwoer zelf den val van ’t hof, het welck hen moght bederven.
    (505) Hy voert zijn opzet nu door Gabaonners uit,
    En wreeckt zich door hun wraeck: en schut ghy Gods besluit?
    God kent den aerd des volx, dees wispeltuure zielen,
    Die, als een eb, en vloed, van ’t een op ’t ander vielen.
    God roept: men dreight u op te komen onverhoeds.
    (510) Men bluscht een’ grooten brand met eenen emmer bloeds.
Da. Ick treck met wil geen eere uit schoonvaers smaed, en schande.
Be. Der Goddeloozen straf verstreckt een offerhande
    Voor God. of deze u schoon door huwelijck bestaen,
    Maeck van de nood een deughd. men ziet geen maeghschap aen,
    (515) Daer ’t koningkrijcken kost. God zelf heeft u verheven
    Tot een verdaediger van veeler menschen leven.
[fol. D2r]
Da. De band van maeghschap breeckt met schrickelijcke pijn.
Ab. Zult ghy medoogender dan d’ eigen vader zijn,
    Die Jonathan, de braefste uit zijnen struick geboren,
    (520) Om ’s vaders zotten eed, lichtvaerdighlijck gezworen,
    Hem onbewust, en om wat honighs opgeslickt,
    Toen hy met schildknaeps hulpe een heir hadde opgeschickt,
    En na dien dappren slagh, zoo triomfant geslagen,
    Veroordeelde ter dood? wat recht heeft hy te klaegen,
    (525) Die zelf zijn’ lieven zoon, dien held, om ’t leven braght,
    ’t En waer hem ’t krijghsvolck dien ontweldigde met kracht?
Da. O God, ’t en werde ons niet tot bloedschuld aengeschreven,
    Zoo wy, op uw gebod, hen mosten overgeven.
    Ga heenen, Benajas, nu langer niet gewacht,
    (530) Verzeker my terstond al ’t koningklijck geslacht.

Rey van Priesteren.

Zang.
        JOrdaen, die door een dubbele ader
        Vloeit uit den voet van Liban, vader
        Van bronnen, beecken, vyvers, zeen,
        En stroomen; wat maeckt u zoo kleen?
        (535) Die d’oevers lieflijck plaght te lecken,
        Voor Palestyne een graft te strecken,
        Te weigeren den overtoght
        Gods heir, dat nergens over moght,
        Als door de Bondkist der verkoornen;
        (540) Hoe duicktghe met gekrompen hoornen
        In uw verzande en dunne kil?
        Hoe vloeit uw vloed zoo traegh, en stil?
        Hoe hoort ghy onmedoogend ’t morren
        Van kruid en bloemen, aen ’t verdorren,
        (545) Op bey de zoomen, eertijds jong
        En blozende, van uwe tong
[fol. D1r]
        En altijd evenversche lippen
        Gekust, gekoesterd, om de*tippen
        Van wortelen, en struick, en steel?
        (550) Hoe hyghtghe met een schorre keel?
        Hoe is uw koelte, om ’t land te plaegen,
        Tot zulck een’ brand en koorts geslagen?
Tegenzang.
            Helaes! mijn kristalijnen vat
        Telt zelf by druppelen het nat,
        (555) ’T welck luy van Liban komt gekropen.
        Mijn emmer, eerst aen ’t overloopen,
        Verschonck met blanck en bruizend schuim
        Het klaere water weêr zoo ruim,
        Als ’t van den bergh hem werd geschoncken,
        (560) Ja maeckte d’ackerlanden droncken.
        En smeeck ick Liban met geklagh;
        Hy antwoord: ’k geef wat ick vermagh.
        De hemel weigert my zijn’ zegen,
        Drie winters sneeuw, drie zomers regen.
        (565) Ick kan mijn burgers naulix voên.
        De wildzang, die, in ’t weeligh groen
        Der rechte en hemelhooge cederen
        Quam quinckeleeren, op zijn vederen,
        Verlaet, als ’t wild, het dorre woud.
        (570) Het vee zich in geen’ beemd vertrouwt.
        Al vlught het, by gebreck van weide
        En water. ick verzucht, en beide,
        En zie met smart om regen uit,
        En schreeuw, dat God den hemel sluit.
Toezang.
            (575) O levende oirsprong aller gaeven,
        Die ’t al kunt koesteren, en laeven,
[fol. D3r]
        En in woestynen droogh en naer
        Ons noodruft schafte veertigh jaer;
        Hier water uit de hardste steenen;
        (580) Daer Manne, om hut en tenten henen,
        In ’t kriecken van den dageraed,
        Gespreit, als korianderzaed;
        Als dauw, en rijp, verzaemt in kruicken,
        Tot troost der hongerige buicken:
        (585) O grondelooze waterwel,
        Ontsluit uw wateraders snel.
        Verquick ons met een zee van boven,
        Op dat u vee en menschen loven.
Continue

HET DERDE BEDRYF.

Rispe. Michol. Benajas.

        NU Dochters, koomt, leit Rispe voort.
        (590) Koomt leit haer buiten deze poort.
        Verstreckt een stut voor ’t zwacke lijf,
        En stuurt dit traegh dit lastigh wijf
        (Weleertijds Sauls bedgenoot,
        Nu yeders spot) noch voor haer dood.
        (595) Hoe buight mijn stock? hoe beeft mijn hand?
        Ick trede, als tot den hals, in ’t zand.
        Hoe lastigh valt my tred voor tred.
        Wat droom heeft my in ’t koude bed
        Zoo hard, zoo onzacht opgeweckt?
        (600) O droom, die my een voorspoock streckt
        Van ’t leed, dat ick voorhanden zie;
        Wie zal ick ’t klaegen? ay, zeght, wie?
        Een valck vervolghde een doffersvlught,
        Een zevental, dat uit de lucht
        (605) Quam plotsling storten, om, uit nood,
        Het lijf te bergen in mijn’ schoot.
[fol. D3v]
        Ick deê mijn best, toen ick ’t vernam.
        Maer al vergeefs. d’ erfvyand quam
        En pickte my mijn handen door,
        (610) En roofde vast, den eenen voor,
        Den andren na, met beck en klaeuw,
        Verbeetze, en zoogh hun bloed al laeuw.
        De veeren vlogen om mijn hoofd.
        Daer koomt de valck, die ons berooft
        (615) Van onze doffers: dat is hy,
        Die zoet is op dees leckernij,
        En toeleit op een’ verschen moord.
        Nu Michol, ’t past u; doe het woord,
        O koningklijcke vrouw en spruit.
        (620) Ick zal u volgen. stap vooruit.
Mic. De hemel schijnt belust sich tegens ons te kanten.
    Och Benajas, ghy hoofd van ’s Konings lijftrawanten,
    Wat wanckt ’er wederom? wie geeft u dit verlof,
    Dat ghy ons erfpaleis, en Vaders oude hof
    (625) Met wacht bezetten durft, en dus in alle hoecken
    De Prinssen vangt en spant, en overal loopt zoecken?
    Ghy jaeght ons kinders na, zoo bitter, zoo verwoed,
    Gelijck de jaeger ’t wild en schuwe harten doet,
    Die haegh, noch hol, noch struick,*noch bos t’ afgrijslijck vinden,
    (630) Om ’t snufflen, en gebit van brack en haezewinden
    t’ Ontglippen, en ’t gevaer des jaghtspriets, dick bemorst
    Van ’t al t’ onnozel bloed der ademlooze borst.
    Magh dan een vreedzaem hart, ’t welck niemant zoeckt te steuren,
    Noch quetsen, nimmermeer een weinigh rust gebeuren?
    (635) En dompelt men al weêr, tot d’ ooren toe, in rouw
    Mijn vaders grijze weeuw, en my, verschove vrouw?
    Dat werde God geklaeght. maer och! hy heeft geene ooren,
    Noch hart tot Michol. och! ick ben tot ramp geboren.
Ben. Mevrouwen, ghy hebt reên te klaegen van verdriet,
    (640) En ick te volgen ’t geen de Koning my gebied;
[fol. D4r]
    Hoewel dit lastigh valt. ’k had liever ’t hoofd te kneuzen
    Van Moabs felste leeuw, of ’t brein van Memphis reuzen,
    Dan uit te voeren yet, ’t geen tegens d’ eere strijd
    Van wylen onzen Vorst, van wien ghy weeskind zijt,
    (645) En zy verlaete weeuw, en dees gevangens zoonen,
    En neven; alle waerd te draegen koningskroonen,
    En scepters van een Rijck, niet min vermaert als dit:
    Maer God, een eigenaer van ’t weereldlijck bezit,
    Begeeft de staeten slechs te leen, en zet elck paelen.
    (650) De zon weet op haer tyd te ryzen en te daelen,
    En koomt en gaet by beurt; zoo doet oock d’aerdsche maght,
    Die ’t altemet eens lust te wisslen van geslacht,
    Om reden, voor den mensch en zijn vernuft verholen;
    Dies buight u onder hem, dien ’t heerschen is bevolen.
Ris. (655) Wat ’s d’oirzaeck, dat men dus ons zoonen vangt, en spant?
    Is ’t oproer? of verraed? of hebben zy de hand
    Geslaegen aen den Vorst, of yemant van den zijnen,
    Of willen slaen? of is ’t om d’ackers, die nu quynen
    Aen zulck een heete koorts, te koelen met hun bloed?
    (660) Dit mompelt men in stad. en zoeckt ghy zoo den voet
    Te zetten op den neck van Sauls overbleven,
    By dees gelegenheid, om ’t stuck een’ glimp te geven?
Ben. Het nypen van de smart, het tegenwoordigh leed
    Veroirzaeckt, datghe my dus scheld met onbescheed,
    (665) Uit moederlijcke zucht tot henlien, dienghe baerde;
    Maer ’k wenschte, dat ghy niet zoo reuckeloos bezwaerde
    De banden van uw zoons, en hun gevangenis,
    Door ongeduld, en ’t geen ter zaecke ondienstigh is.
    Vertrouwt mijn’ heer dit stuck. hy zal met vonnisstrijcken
    (670) Geen schoonvaers weeuw, veel min zijn bed, verongelijcken.
    Vertrouwt vry, dat hy ’t minst hier in niet handlen dar,
    ’t En zy met rijpen raed van God, en Abjathar.
Mic. Ja Abjathar. helaes! hoe smoor ick mijn gedachten?
    Wat goed stond Sauls huis van Abjathar te wachten,
[fol. D4v]
    (675) Van dat Ahimelech, zijn vader, hem den troon
    Van Arons priesterdom had ingeruimt? de zoon
    Kreegh toen het zwaerd, om zich en zijn geslacht te wreecken
    Aen Saul, die hen had met Edoms zwaerd doorsteecken.
    Och Vader, toen ghy u aen Priestren had misgaen,
    (680) Aen dien gewyden rok, kon ’t Rijck niet langer staen.
    Een dolle vaders bui kan, op een’ sprong, verbeuren,
    Het geen, daer, jaeren lang, zijn kinders omme treuren.
Ben. Wie Gods gezalfden raeckt, raeckt Gods ooghappel aen.
Mic. Zoo Abjathar dit stemt, zoo is ’t met ons gedaen.
Ris. (685) ’t En past niet yemants wraeck in Godes zaeck te mengen.
Ben. Als David dit gehengt zal God dit eerst gehengen.
Mic. Ja wat gehengt Godt niet? wat was hem vader waerd,
    Na dat hy ’t vee voor God, en Agag had gespaert,
    Uit mededoogentheid? kan deughd de kroon berooven?
Ben. (690) Een deughd, gehoorzaemheid, gaet offer veer te boven.
    ’T vernuft buigh zijnen hals gewilligh voor Gods last.
Ris. Zoo hebtghe op Gods bevel dees Broeders aengetast?
Ben. Die*zijn uit ’s Konings last verzekert.    Mic. Zegh gevangen.
Ben. De Koning heeft dien last van Abjathar ontfangen,
    (695) En Abjathar van God, of ’t goddelijck besluit.
Mic. Of ’t goddelijck besluit, of zoo ’t de gunst beduid.
Ben. Dit staet ons hier niet vry te straffen, of bedillen.
    Dit duid men naer Gods wil.    Ris. Zoo ’t onze haeters willen.
Mic. En zoo ’t de wraeckzucht lust.    Ben. Ick bidde u, ô Vorstin,
    (700) Ick bidde u, toom uw’ moed en gramschap toch wat in.
    Men oordeelt allerbest na uitspraeck van de zaecken.
    Die hen verzekert houd vermagh hen weêr te slaecken.
Ris. Men vangt geen Prinssen om weêr los te laeten gaen.
    Aen ’t vangen van dit bloed is ree te veel misdaen.
Ben. (705) Indien men reuckeloos hen aentast zonder reden.
Mic. Men kan een quade zaeck met schijn van recht bekleeden.
Ben. Men maeckte een quade zaeck met schijn van Recht noit goed.
Ris. Dat acht men niet, wanneer ’t ons haeters voordeel doet.
[fol. E1r]
Ben. Rechtvaerdigheid trock noit uit anders schade voordeel.
Mic. (710) Noit daer Rechtvaerdigheid ten troon ging, en ten oordeel.
Ben. Zy gaet ’er nu, indien oit Recht op aerde was.
Ris. Op dat zy ons verdruck?    Ben. Wie maeckt het elck te pas?
Mic. Die, yeder even na, niet krom gaet, noch eenzydigh.
Ben. Princes, ick zey noch strax, ghy oordeelt veel t’ ontydigh.
Ris. De zon ziet niemant aen: zy schijnt voor yegelijck.
Ben. (715) Een zon versmelt het was, verhard de klay, en ’t slijck.
Mic. Een zon verblijd elx hard, alle oogen gaen haer tegen.
Ben. Behalven nu ter tijd, nu yeder roept om regen.
Ris. Behalven wy alleen. het regent ons genoegh.
Ben. (720) Ghy Koninginnen schreit, maer zeker wat te vroegh.
Mic. Ghy noemt ons met dien naem. wy zijn geen Koninginnen.
Ben. Hoe zijtghe Sauls noch oock Davids gemaelinnen?
Ris. Geweest, maer nu een weeuw, en een verlaete vrouw.
Ben. Zegh niet verlaeten, maer verknocht aen Davids trouw.
Mic. (725) O averechtse trouw, waer is die trouw gebleven?
Ben. De naem van Michol staet in ’s Konings hart geschreven.
Mic. Dat Merob, in haer kroost, een vangenis bereit?
Ris. Dees Merob Jesses kroost belooft, en weêr ontzeit.
Ben. Ghy werd hem noit ontzeid, zult ghy ’t dan meê betaelen?
Ris. (730) Zoo ghy op Sauls weeuw wilt Sauls schuld verhaelen.
Ben. Wat Saul heeft misdaen, dat heeft hy zelf geboet.
Mic. Waeromme schend ghy dan uw handen aen zijn bloed?
Ben. Versteur u niet te vroegh. de zaeck leit noch te duister.
Ris. Benijdghe noch mijn zoons den overigen luister?
Ben. (735) Die luister doet het niet. wat kan een ydle naem?
Mic. De naem maeckt zonder daed den lompste wel bequaem.
Ben. De heerschappy vereischt geen kinderen, maer mannen.
Ris. Zy draeght de wyze, en zotte, en vromen, en tyrannen.
Ben. Maer d’eerste wel het langst, de leste een korte tijd.
Mic. (740) Zy schold het zaed van Kis met luttel jaeren quijt.
Ben. Zoo gaet het, die ’t gebod des oppersten verachten.
Ris. Och kan men ’t steenen hart met traenen niet verzachten.
[fol. E1v]
Ben. Daer koomt de Koning zelf. treed toe, en spreeckt hem aen.
Mic. Koom Rispe, ick hoop hy zal ons klaghten niet versmaên.

David. Rispe. Michol.
(745) DAer koomt*mijn gemaelin, en Rispe, met de traenen
    In d’oogen, om my ’t hoofd te breecken met vermaenen.
    Een uitgelaeten rouw van moedren houd geen spoor.
    Wat doe ick best? wat raed? best geef ick haer gehoor.
    Best niet: maer neen, dat zou al t’ onbarmhartigh luien.
    (750) Best sta ick haer te woorde, en laet deze eerste buien
    Des drucks wat overgaen, en zet haer* dan wat neêr.
    Het vrouwelijck geslacht is byster weeck, en teer,
    En d’allerstoutste man moet zwichten, als zy schreien.
    ’t Zal kunst zijn, kan ick haer met goede woorden paeien.
Ris. (755) Lang leef zijn Majesteit.    Mic. Lang leef zijn Majesteit.
Dav. En die hem ’t leven gunt.    Ris. Dat in der eeuwigheid
    Zijn heerschappye duure, en elck zijn kroon bedancke.
Mic. Dat in der eeuwigheid zijn zetel zijgh, noch wancke,
    En niemant onder hem met reden klagen magh.
Dav. (760) God weet, dat waer my lief, ja liever dan de dagh.
Ris. Zou ’t oock geoorlooft zijn ons klaghten uit te storten?
Dav. Wie meer, als u? zou ’t niet? ick zou mijn kroon verkorten,
    Indien ick ’t u ontzey. stort vry uw klaghten uit.
Ris. Genadighste, men denck, of ons het harte sluit,
    (765) Om ’t vangen van ons bloed, en overbleve zoonen,
    Altzaemen hoogh en dier verbonden aen uw kroonen,
    Op hoop, dat zy voortaen, in onderdaenigheid
    Volhardende, onder uw voorzichtighste beleit,
    Deelachtigh moghten zijn aen d’eer, voortaen bevochten
    (770) Tot Gods en ’s Konings eere, op zegenrijcke toghten,
    In aenslagh, of belegh, en allerley gevaer.
    Maer dat heeft ons gemist. helaes, wat valt dit zwaer!
    Die hoop bezwijckt, nu wy, van ’s Konings gunst verlaeten,
    Zien hof en kinderen bezetten met soldaeten;
[fol. E2r]
    (775) Als of ’er oproer school, of yet wat diergelijx,
    Gebrouwen tot bederf en ondergang des Rijcks.
    Wy vraegen vast vergeefs. men zeit ons slechs in ’t honderd,
    Dat Gods Orakel zelf op Sauls afkomst dondert,
    En zulck een offer eischt. wat hier nu schuile, of niet,
    (780) Dat weet de Vorst, en hy, wien dit ten dienst geschied:
    Derhalven bidden wy, gebogen voor uw voeten,
    Ontdeck ons wat ’er schuile, of wat ’er sta te boeten.
    Verhoor, gelijckghe plaght, ons vriendelijcke be.
    ’t Geen Rispe hier verzoeckt, verzoeckt uw Michol meê.
Dav. (785) De schennis en ’t geweld, begaen, in Ammons kamer,
    Aen d’allerkuischte ziel, mijn eige dochter, Thamer,
    En Ammons bloedigh einde, en dat van Absolon,
    Een jongeling, zoo schoon gelijck de morgezon,
    Bedroefden my noit meer, dan dat ick last moet geven
    (790) Tot het verzekeren van zwageren, en neven,
    En al wat manlijck zy van ’t koningklijck geslacht.
    Wy zijn niet reuckeloos tot zulck een stuck gebraght.
    De hemel wijt de plaegh van deze diere tijden,
    (Waer by al ’t land en vee en menschen kommer lijden)
    (795) Het leed, dat Gabaon weleer geleden heeft.
    De wraeck, die eeuwigh klaeght, en nergens omme geeft,
    Eischt uit verbittering tot boete ’t puick der mannen,
    Om Sauls zaed, als kaf, uit Israël te wannen.
    ’K heb vast beleefdelijck gearbeid om den zoen;
    (800) En zoo het hun om goud of zilver waer te doen,
    Ick zou ’er al mijn’ schat ja schier mijn kroon aen hangen,
    Veel liever dan mijn’ staf bezoedelen met vangen
    Van schoonvaers overschot, tot onrust van zijn graf:
    Dan ’t Gabaonsch geslacht, niet zonder reden straf,
    (805) Om dat meineedigh stuck, laet met geen’ schat zich sussen,
    Maer dringt op ’s hemels eisch; en ick sta ondertusschen
    Vast tusschen twee, geperst van hunliên, en de zucht,
    Die ick uw’ kindren draegh, doch meest voor God beducht.
[fol. E2v]
    Weet ghy by God en hen verzoening te verwerven;
    (810) Gaet heen. ’k verzeker u ghy zult mijn gunst niet derven.
Mic. Mijn uitverkoren heer, of schoon Bathseba nu
    Onze echte plaets verwarmt, en meer vermagh by u
    Dan Michol; laet nochtans u niet zoo veer verrucken,
    Dat heilooze Amoreen, door uw gezagh, verdrucken
    (815) Dit bloed, waer over ick zelf moey ja moeder sta,
    In Zuster Merobs plaets; dit gaetme veel te na.
    ’K heb Zuster, toen de dood haer bed begon te dreigen,
    Gezworen, deze vijf te koestren, als mijn eigen,
    En houze oock voor de mijne, indien dit baeten kan;
    (820) En zoo ick moeder ben, weest ghy ’er vader van.
    Gedenck wat Michol heeft om uwent wil geleden;
    Gedraegen vaders toorne: u menighmael verbeden:
    Geborgen in haer’ schoot, met eigen lijfs gevaer:
    Haer lief, in ballingschap, gemist, zoo menigh jaer,
    (825) In ’t bloeienst van haer jeughd. Wat smaed most zy niet draegen,
    Zy die noit kinders droegh? geperst werd te behaegen
    Een’ andren man, dien zy op uw bevel verstiet,
    En smelten zagh van rouw, om datze hem verliet?
    ’K heb Vaders val beleeft, en ’t sneuvlen van mijn broeders;
    (830) Oock tusschen man en broêrs (wie hoorde oit yet verwoeders?)
    Dien kryglen krijgh bezuurt: en had nu al mijn’ troost
    Gestelt in dees vijf zoons, mijn ouder zusters kroost,
    Twee broêrs, en eenen neef; en hier gerust gezeten,
    Docht al ’t verleden leed en hartzeer te vergeten;
    (835) Tot dat mijn tijd vol ramp verdweenen, als een roock,
    Noch een van al, voor ’t lest, mijn duistere oogen loock.
    Nu krabt men vinnigh dus al d’oude wonden open,
    En neemtme al ’t overschot van ’t geen my stond te hopen.
    Magh David dit van ’t hart? vergeld hy zoo myn trouw?
    (840) Doch of zijn treck, als blijckt, tot d’eene of d’andre vrouw,
    Veel meer by hem vermoght, dan al het goed, genoten
    Door Michols ommegang, en ’t hart waer toegesloten
[fol. E3r]
    Voor bed- en halsvriendin; noch zou ten minste dan
    De liefde van mijn’ Broêr, zijn’ halsvriend, Jonathan,
    (845) Wiens liefde (magh men zelf zijn eigen woord gelooven)
    Alle andre vrouweliefde en vriendschap ging te boven,
    Hem roeren, en die eed, en ’t heilige verbond,
    Tot driemael toe, zoo dier bezegelt met zijn’ mond.
    Ick rep niet van my zelve, een ander leit u nader.
    (850) Heeft Jonathan u niet, veel meer als zijnen Vader,
    Ja als zich zelf bemint, en met zijn hart omarmt?
    Hoe dickwils u in nood gewaerschuwt, en bescharmt,
    En vaders haet geschut, oock met gevaer van ’t leven,
    Ontwijckende dien schicht, hem fel naer ’t lijf gedreven?
    (855) Is zijn gedachtenis met zijn gebeent verrot?
    Zoo klaegen wy vergeefs ons lyden u, en God:
    En past men op verbond, noch diergezworene eeden;
    Zoo klaegenwe met recht, en met die zelve reden
    Daer dit gebroed om klaeght; en ghy, die slaeven paeit,
    (860) Word in meineedigheid gewickelt, en bedraeit;
    Ja zult gehouden zijn, tot weerwraeck dezer zielen,
    ’t Moordaedigh zaed van Cham te trapplen met ons hielen.
    ’t En is geen heelzaem arts, noch die zijn kunst verstaet,
    Die eene wonde heelt, en zeven andre slaet.
Dav. (865) Die u dees wonden slaet moet bloed en wonden stelpen.
    Klaeght God, klaeght Gabaon. men kan u hier niet helpen.
Ris. De Gabaonners staen alleen tot uw gebod.
Dav. Zy staen wel onder ons, maer wy staen onder God.
Mic. Men stel dit vonnis uit. de tijd zal d’onrust smooren.
Dav. (870) Terwyle gaet het Rijck met mijn gemeent verloren.
Ris. Het weêr kan lichtelijck verandren, zoo God wil.
Dav. God stemt hun toe, en eischt een slot van ’t moordgeschil.
Mic. Verdruckt God Isax zaed, om schuim van vreemdelingen?
Dav. Die ons voorvaders zelfs in hun verbond ontfingen.
Ris. (875) Als slaeven, om het juck te dragen by gebreck.
Dav. God wil niet, dat men vreemde een’ voet zet op den neck.
[fol. E3v]
Mic. Is Cham dan waerdiger als ’s hemels bondgenooten.
Dav. Van ’t zelve klay gemaeckt, van eenen struick gesproten.
Ris. Wat voordeel hebben dan de stammen in het recht?
Dav. (880) Geen voordeel boven hen. Gods Recht kent heer noch knecht.
Mic. Spreeck zoo, en leer hen zoo de stammen zelfs verbassen.
Dav. Zy moeten op hun’ dienst en Levys diensten passen.
Ris. Wat marrenze dan hier? men laet hen liever gaen.
Dav. Zy staen gereed, zoo ras hun zaeck zy afgedaen.
Mic. (885) Het is des Konings zaeck, hy kan dit voort beschicken.
Dav. Hy kan met zijn gebeên onze ackers niet verquicken.
Ris. Zoo wachten d’ackers dan alleen naer hun gebeên?
Dav. Was God en zy gepaeit de regen viel beneên.
Mic. Zoo is aen hun gebed al Isrels heil gelegen?
Dav. (890) De hemel wacht alleen op der versteurden zegen.
Ris. Zoo hangt ’s lands zegen nu aen Sauls vloeck en smaed?
Dav. Aen ’t stoppen van die bron, en oirsprong van dit quaed.
Mic. Heeft dit rampzaligh huis niet straf genoegh gedragen?
Dav. Genoegh voor u en my, die ’t liever anders zagen.
Ris. (895) Die ’t liever anders zagh gaet andre wegen in.
Dav. Indien hy volgen magh zijn’ eigen wil, en zin.
Mic. Die ’t wil en wenscht kan ’t werck naer zijnen wil beleien.
Dav. Hoe paey ick God? hoe ’t volck, dat ree begint te schreien?
Ris. Beloften maecken ’t volck tot alle dingen graegh.
Dav. (900) Aen graegheid schort het minst hun hongerige maegh.
Mic. Men breng het voorbeeld by van andre dorre tijden.
Dav. Dit deckt geen’ disch. men kan van dit gerecht niet snijden.
Ris. Zoo berght men ’t leven dan in der Gebroedren dood?
Dav. Uit goddelijck bevel, uit dierte, uit hongers nood.
Mic. (905) Het wilde woud verslond noch at noit zijns gelijcken.
Dav. Wanneer de hemel spreeckt moet alle reden wijcken.
Ris. Men zende om graen by d’een of d’andren nagebuur.
Dav. Die heeft geen overschot, noch opent nu geen schuur.
Mic. d’Aertsvader heeft zijn zoons wel naer den Nijl gezonden.
Dav. (910) Voor een geslacht alleen, en daerze Joseph vonden.
[fol. E4r]
Ris. Ontzeit ons yemant graen, men vergh het hem met kracht.
Dav. Wat raed, zoo op dien toght het volck van dorst versmacht?
Ris. O mijn gevange zoons, o neven, o Gebroeders.
Dav. ’K beken wel, dit valt hard voor moeien, en voor moeders.
Mic. (915) Omhelstghe Jonathan met dees barmhartigheid?
Dav. Mijn hart is noch als ’t plagh. ick draegh geen onderscheid.
Mic. Ick vind hier heul noch troost, en klaegh mijn’ rouw mijne oogen.
Dav. Ghy waert gered, stond dit alleen in mijn vermogen.
Ris. Een ander hebtghe wel op haer verzoeck gered.
Dav. (920) Ick zie geen middelen, zoo God dit niet belet.
Mic. God geve, dat ick u vermurwe met een’ spiegel
    Van lijfsgenade en gunst bewezen uw Abigel.
    Die rijcke Karmelijt, haer man, hadde uwen knecht,
    Op zijn beleeft verzoeck, ondanckbaer afgerecht;
    (925) Ghy Nabal en zijn huis hierop den dood gezworen;
    En trockt gewapent heen, en brullende van toren.
    Die schrandre vrouw, die ree dat onweêr zagh te moet,
    Bejegende u by tijds voorzichtigh, aen den voet
    Van Karmel, daer de bergh, het naeuwste om op te rijden,
    (930) Beschaduwt word met ruighte, en bosch van wederzyden.
    Zy stuurt haer ezelen met vygekorven voor,
    Rozynen, meel, en wijn; en krygende gehoor,
    Verzacht zoo ’t grimmigh hart, door bidden, en door smeecken,
    Dat ghy alleen niet strax uw’ eed bestaet te breecken,
    (935) Maer legert haer in ’t hart, en kustze in Michols ste.
    Ick eisch het tegendeel, en poogh door mijne be,
    Niet dat ghy schend, maer houd geheel en ongeschonden
    Dien halsvriend Jonathan uwe eeden, en verbonden;
    Gelijck een’ Vorst betaemt, dat meer is Gods Propheet:
    (940) Dat ghy, met boeten van dien overtreden eed,
    Vier honderd jaeren oud, niet schend uw hooge woorden,
    Een stercker band, om ’t hart, dan diamante koorden.
    Zijn anderen door ’t bloed der slaeven meê besmet;
    Wat raeckt dit Jonathans geslacht, Mephiboseth?
[fol. E4v]
    (945) Een wees, een teeder kind, in ’s voesters arm gedraegen,
    En door de vlught verleemt, toen Grootvaêr lagh verslagen,
    En d’eigen Vader meê. van zijn onmondigh kind,
    Van Micha rep ick niet. Hoe oordeelt men zoo blind
    Van Gods orakel? neen, dit eischt meer licht en klaerheid,
    (950) Of laet de logentael meer gelden dan de waerheid.
Ris. Ghy zwoert dien hoogen eed alleen niet Sauls zoon,
    Maer oock den vader zelf, voor ’t vallen van zijn kroon,
    Ja zwoert voor God zijn zaed, na hem, niet uit te roien.
    Verdelgh nu dit, en breng die eeden in haer ploien.
    (955) Heeft Davids eed min kracht als d’eed van Josua?
    Neen zeker, dat gerucht waer Davids kroon te na.
Dav. Van Saul, zal mijn kroon wel blyven onbesproken.
    Hy zelf heeft dit verbond lichtvaerdigh eerst gebroken,
    En, staende naer mijn’ hals, my als voorheen beloont;
    (960) En noch heeft deze hand zijn leven staegh verschoont.
Mic. De Grootvaêr van mijn zoons, Barsillai, die stockoude,
    Bezorghde u op de vlught, toen ghy den dolck mistrouwde
    Des stouten Absolons, die naer uw’ scepter stond.
    Barsillai broght van zelf u voorraed in den mond,
    (965) En spijsde vorst, en volck, gemat van moeilijck trecken,
    Door woeste wildernis, en onbewoonde plecken.
    Hy schonck, na d’overhand, den Koning zelf ’t geley,
    Aen dees zy der Jordaen. Zal dees nu ’t moordgeschrey
    Der vijf Gebroederen, uit Adriël geboren,
    (970) Verneemen, daer hy zit, en nauwelix kan hooren,
    Noch zien van ouderdom? zal dees, met stom misbaer,
    Dien grijzen kaelen kop van ’t overige hair
    Berooven, zonder traen te laeten, of te weenen?
    Zoo dit uw hart niet raeckt, het raeckt de hardste steenen.
Ris. (975) Ghy stopte uwe ooren noit voor vreemde wees, of weeuw,
    Veel min voor uw geslacht. Kunt ghy nu dit geschreeuw
    Van uwe gemaelinne, een weeuw, doch onbestorven;
    Van Rispe, die tweemael ellendigh zat bedorven,
[fol. F1r]
    En twemael stack in rouw, versmaden zonder pijn?
    (980) En deze kinderen, die alle weezen zijn,
    Of moer- of vaderloos? waer word ick heen gedreven?
    Mijn Abner werd vermoort. mijn Saul is gebleven,
    Ontharnast, en onthoofd, mijn schoone strijdbre man.
    De romp, tot een triomf, gehangen te Bethsan,
    (985) ’t Geweer voor Astaroth: om welck een’ buit te deelen,
    De Philistijn eerst most in alle steên krackeelen:
    En of ’t rampzaligh graf ’t beschimpte lijck bedeckt,
    Noch schijnt het, dat deze asch ons ramp op ramp verweckt,
    En, na zijn droeve dood, ons lot volhard in ’t wrocken,
    (990) En niet verzaed kan zijn, dan met de leste brocken,
    Ja d’allerjongste kruim. o endeloos verdriet!
    Maer denck om Abner toch, verdient het Saul niet.
    Mijn Abner viel u toe, en maeckte een end van stryen;
    Toen Sauls heir met hem in Davids schoot quam glyen,
    (995) En ley de wapens vlack voor deze voeten neêr.
    Zoo veel vermoght mijn gunst, by mijnen tweeden heer;
    Van wien uw Joab my zoo goddeloos beroofde,
    Toen onze oprechtigheid dien schelm te licht geloofde.
    Berooftghe my nu bey mijn zoonen, al mijn steun,
    (1000) Twee krucken, daer ick, oud, en koud, en loom, op leun,
    Zoo stort ick voort ter neêr. ja stort, stockoude vrouwe,
    Op uwe mans, en zoons. ’t is uit met liefde, en trouwe.
Dav. Hoe zal ick my ’t gekarm der vrouwen best ontslaen?
    Zy zullen zonder hoop noch troost niet willen gaen.
    (1005) Belooft men haer, het geen onmooghlijck zy te houden;
    Dat ’s noch een erger schuld, die minst word quijtgeschouden.
    Hier waer verstand van doen. wie geeftme wyzen raed?
    Hoe kies ick best van twee het allerminste quaed?
    Zal ick my onbeschaemt, met zuchten en met traenen,
    (1010) Om veel genote deughd, om eeden laeten maenen?
    Of stellen met gevaer van ’t Rijck dees halsstraf uit,
    Tot wederwil van Gods orakel, en besluit?
[fol. F1v]
    Hoe redde ick my hier door? ghy Moeders, staeckt dit smeecken,
    Tot dat wy op dit stuck malkandren nader spreecken.
    (1015) Dit hof staet altijd op voor uw verzoeck, en klaght.
    De tijd verloopt. wy gaen, daer Abjathar ons wacht.
Mic. ’k Ontsla u niet, ’t en zy ghy Michol stelt te vrede.
Ris. Noch ick benaeuwde weeuw, ’t en zy ghy hoort mijn bede.
Mic. Verhoor de Zuster toch van uwen Jonathan.
Ris. (1020) Verhoor dees dubble weeuw, nu tweemael zonder man.
Dav. Laet los, laet los. hoe dus? ghy houd ons by de kleeren.
Mic. Om Jonathan, uw’ vriend, uw’ eed, om zijn begeeren.
Ris. Om Abner, die om u onschuldigh ’t leven liet.
Dav. Mijn geest is nu ter dood bedroeft, om uw verdriet.
    (1025) Ghy ziet de tranen vast langs bey mijn wangen leken.
    ’k Beloof u, dat ’s mijn hand, ick zal mijn’ eed niet breecken.

Abjathar. David. Benajas.
    HOe maeckte zich de Vorst ’t gehuil der vrouwen quyt?
Dav. Met haspelings genoegh, met geenen kleinen strijd.
Ben. ’t Zal noodigh zijn, eer zy u t’elckens ’t hart bezwaeren,
    (1030) Met dees gevangenen zoo daetlijck voort te vaeren.
    De Gabaonners staen en vlammen op dien buit.
    Men lever hun ’t getal. men zie niet langer uit.
Dav. ’k Beloofde haer mijn’ eed te houden ongeschonden.
    Ick sta aen Jonathan, mijn halsvriend, noch verbonden.
    (1035) Mijn halsvriend Jonathan bedroeft my boven al.
Abj. Met recht: maer ’t overschot begrijpt een negental,
    En d’eisch een zevental: zoo kuntghe, met te spaeren
    Mephiboseth, den lamme, en ’t zoontje, uw’ eed bewaeren.
    Dat ’s God en Gabaon en Jonathan voldaen.
Dav. (1040) Och stond het vry, om my wat ryper te beraên.
Ben. Zie toe, zie toe, het volck begint alree te kryten.
    De Gabaonners staen in ’t hart van ons Levyten,
    Dat priesterlijck geslacht. ghy weet wat dit vermagh.
    Dees hebben over volck en Vaders groot gezagh,
[fol. F2r]
    (1045) En meer dan sestigh steên, verspreit door alle uw landen.
    Dees diere tijd besnoeit hun tienden, offerhanden,
    En eerstelingen meest; en scha baert ongedult.
    Koom Levi niet te na, ten minste by uw schuld;
    Dat bloed houd maet noch streeck, en kent noch vriend, noch mage,
    (1050) Als ’t op een woeden gaet. waer trof oit feller plaege.
    De hemel vecht met hem. zijn yver brand, gelijck
    Een loopend vier, en vlieght terstond door ’t gansche Rijck,
    Van Dan tot Berseba. ghy hoeft geen wyder kennis
    Van Levijs aerd, indienghe ’t oogh slaet op de schennis
    (1055) En wraeck der lichte vrouwe, om wie men, slagh op slagh,
    Zoo menigh duizend man in ’t harnas sterven zagh,
    En Benjamin zijn’ stam beschreide op al de dooden;
    Toen deze stad in d’asch, zoo luttel ’t zwaerd ontvloden.
    Dit zy den Vorst een les. hy treck niet aen die koord.
    (1060) De Gabaonner roept, God roept: vaer voort, vaer voort.
Dav. O God, ’t en werde ons niet tot bloedschuld aengeschreven,
    Nu wy op uw bevel hen moeten overgeven.
    Ga heenen, Benajas, als ’t ymmers wezen zal,
    Ga lever Gabaon terstond dit zevental.

Rey van Priesteren.

Zang.
        (1065) HIer staen wy op die zelve gronden,
        Daer d’uitgedreve Vorsten stonden,
        Eer ’t zwaerd Gods Veldheer werd vertrouwt:
        En och! wat maeckt ons trots, en stout,
        Om, tegens ’s hemels zuivre wetten,
        (1070) Zoo eigenzinnigh te besmetten
        Door tegenstreven ons gemoed,
        Eer ’t nieuwe Rijck een’ vasten voet
        Genomen, en wel dicht gesloten,
        Zijn wortels heb zoo diep geschoten,
[fol. F2v]
        (1075) Gelijck een cederboom, die, vast
        Aen Liban, op geen winters past:
        Noch komen cedren te bezwijcken;
        Noch eer, dan cedren, groote Rijcken:
        En spieglen zich de Grooten niet
        (1080) Aen ’t geen men meer dan daeghlix ziet?
        O blinde en dolle reuckeloosheid!
        O al t’ ondanckbre en trotse boosheid!
        Wat is ’t, dat u den breidel slaeckt,
        Zoo ras als niet tot yet geraeckt?
Tegenzang.
            (1085) Verwaentheid weelde en ledige uuren
        Verweldigen de steilste muuren.
        De hooghmoed en de leckre tand
        In ’t lachende beloofde land
        Terstond het eerste hof bedorven.
        (1090) De roozegeur der honighkorven,
        De versche room der dertele geit,
        Die in de beste kruiden weit,
        De muscadel, die d’ ouders zaegen
        Twee mans op eenen handboom draegen,
        (1095) De hartverquickende granaet,
        De boom, die puick van dadels laed,
        De vygh, als vuisten uitgedegen,
        De vette olyf, al ’t veld vol zegen,
        Verzelt met dat gezegent zwaerd,
        (1100) Zijn oirzaeck, dat de spruit veraerd
        Van God, haer’ stam, te mild in ’t geven.
        Men valt aen ’t woên, van ’t wederstreven.
        Men houd met alle maght den staf,
        Dien d’ eigenaer met recht vergaf.
[fol. F3r]
Toezang.
            (1105) Een schip op zand verstreckt een baecken.
        De Voorzaet leert den Nazaet waecken,
        Die let op roer, en star, en peil,
        En houd gestadigh oogh in ’t zeil,
        Om recht de haven in te vaeren:
        (1110) Terwijl d’alziende ooghappels staeren
        Op ’t hoofd, gekroont met diamant,
        ’t Welck in Gods hart de kroone spant,
        En, in ’t paleis van louter marmer
        En cedren, klaeght dat zijn beschermer,
        (1115) De bondkist, met onzekren voet
        Zich aen een hut vernoegen moet:
        Doch God belooft zijn oir te wecken;
        Dat zal de Cherubinnen decken
        Met bogen hemelhoogh gebouwt,
        (1120) En overkleed met klinckklaer goud.
        Daer zal hem Aron wieroock branden,
        En zien de heilige offerhanden,
        (Zijn aenzicht naer de zon gekeert)
        Van hemelsch vier tot asch verteert.
Continue

HET VIERDE BEDRYF.

Rey van Priesteren. Rispe. Michol.

    (1125) MEvrouwen, die, voor ’t hof, met jammerlijck misbaer,
    Gescheurde kleederen, en uitgetrocken hair
    Gezeten, kermt, om ’t lot uw zoons te beurt gevallen;
    Ick wenschte, kon ’t geschiên, dat yemant van ons allen,
    Naer tijds gelegenheid, dees bittre ontsteltenis,
    (1130) En rouw, die zekerlijck niet onnatuurlijck is,
    Zoo maetighde, dat hier d’ ellende stand moght houden,
    En wyder ongeval het Rijck werd quytgeschouden.
[fol. F3v]
    Doch troosten valt hem licht, die liever raed dan geld,
    Noch levend voelt, hoe ’t hart der moedren zy gestelt;
    (1135) Het welck geen scherper vlim van weedom kan doorsnijden,
    Dan ’t geen zy in haer vrucht, en bloed, en afkomst lijden.
    Dit lijden word geterght, indien men ’t plotsling stuit,
    En schreien stilt de pijn; dies schrey uw’ krop vry uit,
    Indien ghy schreien kunt. laet vry de traenen zypen,
    (1140) Eer ’t hart verdrenck. maeckt los dees banden, die u nypen,
    En geeft den lijckrouw nu den vryen toom. ach ach!
    Wy klaegen neffens u, zoo klaegen helpen magh.
Ris. Is dit dan al de troost, dien wy van u verwerven?
Rey. Wy wenschten, moght het zijn, voor uwe zoons te sterven.
Ris. (1145) Zo spreect ghy, en drijft zelfs met maght het wraeckrecht voort.
Rey. Wat eischtge?    Ris. Straft den Vorst, en maent hem om zijn woord.
Rey. De Vorst heeft noit zijn woord veel min zijn’ eed gebroken.
Mic. Wat heeft noch strax zijn mond dan tegen ons gesproken,
    En op een nieuw belooft van zijn’ gezwooren eed?
    (1150) O Vader, o mijn Broêrs. ick klaegh uw graf mijn leed.
    Och was ’ er rust voor ons, gelijck voor u, geschapen.
Rey. Weck Vaders geest niet op. laet vry uw Broeders slaepen.
    Uw goedertieren heer heeft zijn gena betoont,
    Van twee Mephiboseths den jongste ’t lijf verschoont,
    (1155) Oock Micha zijnen zoon; en in hun beider leven
    Dien hoogen eed geberght. getroost u d’ andre zeven.
Mic. Wee my verstoote vrouw, is dat zijn rechte hand,
    Die hy my noch terstond gaf tot een zeker pand
    Van ’t koningklijcke woord? o reuckeloos betrouwen!
Ris. (1160) Och deist de zon noch niet? hoe kanze dit aenschouwen?
Mic. Och heb ick my gehoed voor dezen harden slagh?
Rey. Die koomt van God. de Vorst houd al wat hy vermagh,
    En ziet geen’ andren raed om Gabaon te stillen.
Ris. Och zal men zoo verwoed die bloem der mannen spillen?
Rey. (1165) Niet spillen, maer besteên ten oorbaer van het Rijck,
    Tot slechting van ’t geschil, en ’t wrockende ongelijck.
[fol. F4r]
Mic. De neefs om grootvaers schuld mishandlen ongenadigh?
Rey. De neefs aen ’t zelve stuck me schuldigh, en handdaedigh.
    De vader gaf den last. de zoonen voerden’t uit.
    (1170) Getroost u toch in Gods rechtvaerdighste besluit.
    Gedenckt, hoe heerlijck ’t zy, dat zy den ganschen lande
    Verstrecken tot een’ zoen, en heilige offerhande,
    En zoo veel duizenden, op d’oevers van de dood,
    Beschutten met hun’ hals voor ’t zwaerd van hongers nood.
    (1175) Zij mosten toch vergaen in ’t algemeen bederven.
    Nu zullenze, tot heil des volx, als helden sterven,
    En ’t hongrigh Kanaän gedyen tot een spijs.
    Wy sterven altemael; het scheelt slechs in de wijs.
    Wie heen sterft, naer ’t beloop, word zonder naem begraeven.
    (1180) Men drijft, behouden of met schipbreuck, in dees haven,
    Daer ’t al te zaemen vloeit. de tijd loopt snel en kort.
    De bloem moet af, ’t zy die gemaeit werde, of verdort
    Na eene poos van zelf: ’t gaet al der oudren gangen.
    Indien ’t niet schorte aen brein, men zou naer ’t end verlangen,
    (1185) Om liefst by tijds t’ontgaen al ’s weerelds moeilijckheên.
    Geen steenrots word in zee van baeren meer bestreên,
    Als lijf, en ziel, aen een, voor luttel tijds, verbonden.
    Wie hier op staeten bouwt, die bouwt op weecke gronden,
    En zackende, eer ’t gevaert ten halve raeckt om hoogh.
    (1190) Hoe hooger opgehaelt, hoe meer in ’t nydigh oogh,
    Hoe min van windvang vry. wie ’t jaerboeck van het leven
    Des Konings op wil slaen, dat zal hem reden geven,
    En ’t zekerste bescheid. De Vorst quam tot zijn wit
    (Gods werck) met moeite, en houd zich naulix in ’t bezit.
    (1195) Wat in en uitheemsch ley niet toe, om hem te hinderen?
    Wat rampen most hy niet beleven aen zijn kinderen,
    Stofferende een tooneel? en wat beleeft hy nu?
    Of waentghe wel, dat hem dit lichter valt dan u?
    Neen zekerlijck, dat blijckt noch niet aen ’t minste teecken.
    (1200) Noch meer, het tegendeel is klaer genoegh gebleecken.
[fol. F4v]
    ’k Heb zijn verbaestheid en verlegenheid gespoort,
    De traenen zelfs gezien, de droeve stem gehoort.
    Dees storrem waeit te sterck. hem helpt geen tegenstreven.
    Zijns ondanx word hy dus aen laeger wal gedreven:
    (1205) Dies bidden wy, omhelst dit lijden met geduld,
    En geeft dien vromen heer, ’t godvruchtigh hoofd, geen schuld,
    Wiens deughd veel zwaerder weeght dan ’t goud van ’swerelds kroonen.
Ris. Een deughd, barmhartigheid verciert der vorsten troonen,
    En scepters meer dan goud, ja maeckt het hoofd van ’t Rijck,
    (1210) Terwyl het sterflijck is, een Godheid zelf gelijck.
    Een Vorst magh met zijn kroon vol diamanten praelen,
    En glinstren in de zon; maer alle zichtbre straelen
    Verdooven, by den glans der koningklijcke deughd,
    Barmhartigheid, die ’t al gelijck de zon verheughd.
    (1215) Indien ghy moed had dit den Koning in te scherpen,
    Hy zou zoo veel gebeên noch klachten niet verwerpen,
    Maer wercken op de stof, die nu voorhanden is,
    En reed, en rijp, slechs wacht, om een gelijckenis,
    Die naer yet hemelsch zweemt, van hooger hand t’ ontfangen.
    (1220) Hy zalft dees slaeven wel met dooden, en met vangen,
    Maer quetst zijn bedgenoot, en edelste vriendin,
    Al ’t aengehuwde bloed, ja ’t gansche Benjamin,
    Terwijl hy Juda streelt. Het volck, dat hy verdaedight
    Voor dierte, zoo men’t noemt, zal nauwelix verzadight
    (1225) Met andere oogen ’t stuck van achter eens bezien;
    En zoo ’t op hollen raeckt, al lagh hy op de knien,
    En bad al scepterloos, en met gevouwe handen,
    Dat zou zijn nieuw gebied niet bergen voor het stranden,
    In ’t onweêr der gemeente, ontstelt om ’t gruwlijck stuck,
    (1230) Dat dus een Heidensch schuim het wettigh zaed verdruck,
    Ja aller stammen Recht, in ’t sterven onzer zoonen.
    Wat reden kan dit stuck verbloemen, of verschoonen,
    Zoo ’t volck dit koomt te zien door eenen andren bril?
    Gaet paeit het dan hier meê: ’t was Amors wraeck, Gods wil:
[fol. G1r]
    (1235) Dies let, eer ghy verzeilt in zorgelijcker baeren,
    Waer meê men minst misdoet, met dooden, of met spaeren.
Rey. Een matelooze druck zeer avrechts redeneert;
    En met haer onklaer oogh geen zaecken recht waerdeert.
    De spinnekop zuight gift, de bie heur honighraten
    (1240) Uit eene zelve bloem. Betoon u toch gelaeten,
    Nu menschelijck vernuft Gods vonnis, ree gevelt,
    Niet krachtloos maecken kan. al deê men hun geweld,
    Dat verre zy, noch waer ’t voorzichtigheid te wijcken,
    En leeren ’t zeil by tijds, voor zulck een onweêr, strijcken.
Ris. (1245) Helaes! zy pleit vergeefs, die voor een doove pleit.
    Zoo bidde ick noch, om uwe en ’s Helds godvruchtigheid,
    En mijnen ouderdom, gaet heen uit mededoogen,
    Nadien de priesters veel by koningen vermogen,
    Gaet perst hem, zoo ghy kunt, noch t’ onzen voordeele af,
    (1250) Genade, of uitstel, of vermindering van straf.
    Zoo moet uw wieroockvat veel aengenaemer branden.
    Zoo zegen God het land door uw geheve handen.
    Zoo strecke uw over ons medoogende gemoed
    Een betere offerhande, als koe, of kalverbloed.
Rey. (1255) Wy gaen zoo daedelijck verwerven watwe kunnen.
Mic. Hy zal, zy gaen vergeefs, hun geen gehoor vergunnen.
    Helaes, wat gaet ons aen? wat hoor ick voor dees poort?
    Och stortenwe een gebed. zy vaeren ’er meê voort.
                O bron der hemelsche genade,
                (1260) Sla uw genadige oogen neêr
                Op weeuwen, zonder hoofd, en heer,
                Bedompelt in den rouwgewade;
                Om zeven kinderen begaen,
                Die al om ’s vaders misdaed lyden,
                (1265) In deze onvruchtbre en dorre tyden.
                Och help, verwoede wolven slaen
                De klaeuwen aen d’onnoosle schapen,
                En dreigen hen met muil, en tand.
[fol. G1v]
                De herder bied geen wederstand.
                (1270) Dees grimmige Heviten gaepen,
                En snicken naer onschuldigh bloed:
                En wy ter dood bedruckte moeders,
                Ontbloot van helpers, en behoeders,
                U vallen met gebeên te voet.
                (1275) Verlos het land van hongers plaegen.
                Verlos hen, die, in droeven schijn,
                Alree ter dood verwezen zijn;
                Of sterck ons, om dit kruis te draegen.
                Verlicht dit al te lastigh pack.
                (1280) Dit valt te zwaer, of wy te zwack.
Ris. Zy komen, dochters, koomt, en vat my onder d’armen.
    Koomt recht dit oude wijf, gemat van vruchtloos karmen,
    Een luttel overend. ick hoor van veer ’t gerucht.
    Ick hygh naer mijnen aêm, en schep een bange lucht,
    (1285) Het veurspoock van hun dood. och dochters, och zy komen.
Mic. Waer laet ick mijn verdriet? hoe kan ick my betoomen?
    Hen ziende tam en mack in zulcker voglen klem.
    Ick hoor het rammelen der keten, en hun stem.

Gabaonners. Gebroeders. Michol. Rispe.
    VOort, voort. dit vonnis lijd geen sammelen, noch marren.
    (1290) De dood byt fel genoegh, men hoeftze niet te sarren
    Met uitstel, uur op uur. voort, voort. wy gaen u voor.
    Wel wat gebalck koomt hier? men geef haer geen gehoor.
Geb. Ghy Amoreen, daer is noch tijd om u te wreecken.
    Wy willen, voor het lest, noch eens ons moeders spreecken.
Gab. (1295) Voort, voort. de tijd verloopt. dit willen koomt te spa.
    Al quam de Koning zelf, hier is geen lijfsgena.
Geb. Wy achten ons te vroom van slaeven ’t lijf t’ontfangen.
    Wy zijn’er t’ eerlijck toe.    Gab. Zoo zult ghy eerlijck hangen.
Geb. Ja eerelijck voor ons, maer schandelijck voor u.
Gab. (1300) Wat zeit dit basterdbloed? hoe zal ’t hier lucken? nu
[fol. G2r]
    Gaet voort. wy keeren ons aen geen gejanck van wyven.
    Wy weten raed, om u die traegheit uit te dryven.
    Zoo mannen, touwt’er op, die moedwil moet’er uit.
    De bolpees maeck hen vlugh. men touw hun vry de huid.
Mic. (1305) Is ’t moederlijck, dat wy hen noch niet aen en randen?
Gab. Ghy moeders van dit aes, ziet toe, dat ghy geen handen
    Aen ’t heilige gerecht en Gods bedienaers schend,
    Noch ’t vonnis meer verzwaert door eenigh dreigement.
    Wat dreightghe met de vuist? wat ziet ghy om naer steenen?
    (1310) Dit dreigen schut geen straf.    Ris. Och laet ons slechs beweenen
    Der kindren ongeval. hoe steecktghe zoo vol nijds?
    Och gunt, och gunt den rouw der moedren zoo veel tijds.
    Verzacht met zoo veel troosts heur smart geleên in ’t baeren.
    Om deze rimpelen, om deze grijze hairen,
    (1315) Dit mergeloos gebeente, en al wat helpen kan.
    Hoe brultghe zoo verwoed?    Gab. Hoe brulde die tyran,
    Dien, laeuw en vuil van ’t bloed der omgebroghte slaeven,
    Ghy in uw’ schoot ontfingt? hy heeft dien kuil gegraeven,
    Waer in zijn eige zoons nu storten over ’t hoofd.
Mic. (1320) Och heeft de tijd noch niet dat smeulend vier gedooft.
    Gedooght, dat wy dien brand met onze hartaêr blussen.
    De moeder ly voor’t kind: wy zullen ’t wraeckrecht kussen.
Gab. Geen moeder lijd voor ’t kind. waer is men zulx gewoon?
Ris. En lijd om Grootvaers wil nakomeling, en zoon?
Gab. (1325) Zy lyden min om hem als hunne schelmeryen.
Mic. Een ander wette ’t mes.    Gab. Zij proefden hoe ’t kon snyen.
Ris. ’t Was reuckeloosheid eer dan boosheid in hun jeughd.
Gab. Verbloem het, zoo ghy wilt, het was een booze deughd.
Mic. ’t Was vaders dolligheid, waer van hy was bezeten.
Gab. (1330) Zoo temt men best zijn zoons by tijds met deze keten.
Ris. Hy viel door dolligheid in zijn bebloede zwaerd.
Gab. Waerom heeft ’t naeste bloed den dolle niet bewaert?
Mic. Indien een stier u stiet, wie zou die smart betaelen?
Gab. Men zou het op den stier en eigenaer verhaelen.
[fol. G2v]
Ris. (1335) Wat eischtghe, op dat die scha geboet werd zeven voud?
Gab. Men weegt, neen neen, men weeght geen bloed op tegens goud.
Mic. De wraeck blies ’t leven noit in dooden lang begraeven.
Gab. De wraeck betoomt den stoute, en 1eert hem zachter draeven.
Ris. ’t Gebeent der ouderen is menigh jaer vergaen.
Gab. (1340) Vergaen? my dunckt ick zie hun geesten om ons staen.
Mic. Wie noch voor dooden schrickt moet levendigen spaeren.
Gab. Geen levenden, om wien de geesten blyven waeren.
Ris. ’t Is ydle en enkle wraeck die zulcke droomen dicht.
Gab. ’t Magh wezen wat het wil, wanneer ’t ons hart verlicht.
Mic. (1345) Verlicht men het gemoed met helden te vernielen.
Gab. Zegh schelmen, dick verdaeght van onzer oudren zielen.
Ris. De rekening van wraeck staet nimmermeer gelijck.
Gab. Z’is effen, als dees pest*gevaeght zy uit het Rijck.
Mic. Bereitghe slechs geen plaets voor tienmael slimmer plaegen.
Gab. (1350) Het ga, zoo ’t kan, zoo ’t moet. wy zullen’t u niet klaegen.
Ris. Men schelde om Benjamin hun deze halsstraf quijt.
Gab. Om alle stammen niet. dees straf koomt op haer tijd.
Mic. Wat bitterheden heeft die stam niet moeten smaecken?
Gab. Kon dan die bitterheid hen niet wat zoeter maecken?
Ris. (1355) ’t Is menschelijck, indien men sneuvelt dus of zoo.
Gab. ’t Is Godlijck, zoo men ’t boet, al boet men ’t byster noo.
Mic. Wat kan uw’ kindren zelfs misschien noch overkomen?
Gab. Zoo moet men hen by tijds met zulck een voorbeeld toomen.
Ris. Dat werckt wel averechts. het straffen terght het quaed.
Gab. (1360) ’t Leert omzien, niets bestaen, ’t en zy met rypen raed.
Mic. Neemt d’ overtreders wegh, het zal aen menschen schorten.
Gab. Neemt wegh de straf, het land zal met zijn muuren storten.
Ris. Hebt mededoogen met een troostelooze weeuw.
Gab. Van dien tyran, die loegh om ’t Gabaonsch geschreeuw?
Mic. (1365) Erbarm u over dees van elck versmaede vrouwe.
Gab. Een dochter des tyrans, vermaeckt met onzen rouwe?
Ris. Verschoont de kinders toch hun moedren te geval.
Gab. Onze eige moeders eerst, dit raeckt ons boven al.
[fol. G3r]
Geb. Nu Moeders, luistert toch naer onze leste rede.
Ris. (1370) O bey mijn zoons!    Mic. Mijn vijf.    Geb. Wy bidden eene bede.
    Is ’t mogelijck, ontzeght dees jongste bede niet,*
    En gunt ons noch dien troost.    Ris. Ja bid niet maer gebied,
    Indien uw eisch bestaet in ’t moederlijck vermogen.
Geb. Bedaert dan eene poos. bedaert, en wischt uw oogen.
    (1375) De Moeders zien, waer toe het nu gekomen is
    Met d’ afkomst van ’t weleer verheven huis van Kis,
    Het welck des morgens rees met zulcke schoone straelen,
    Als ’t voor zijn’ middagh weêr quam schandelijck te daelen.
    ’t Ging Grootvaêr eerst voorwind. hy meesterde ’t geluck.
    (1380) ’t Ontzet van Jabes was zijn eerste heldenstuck,
    En intre van het Rijck, zijn vroomheid opgedraegen,
    Te Gilgal van al ’t volck, na Nahas nederlaegen.
    Hy trad de koningen van Zobal op den neck,
    Oock Edom, Ammons maght, het heir van Amaleck,
    (1385) En Moab, en ’t geweld der trotse Philistijnen.
    De zon quam, dagh op dagh, in Vaders zege schijnen;
    Tot datze, voor zijn’ troon, ter aerde leggen zagh
    Al wat op Isrel roem en roof te haelen plagh.
    Zoo ras als Samuël den Herder had gegoten
    (1390) Den balssem over ’t hoofd, dat voor zich vond ontsloten
    De poorten van ons hof; vervloeide Sauls eer,
    En vorige geluck allengskens, min noch meer
    Gelijck een beeck, die van een’ laegen heuvel steigert,
    Verdrooght, zoo ras de lucht het aerdrijck regen weigert.
    (1395) Een damp holp ’s Konings brein aen ’t woên, en uit zijn stel,
    Zoo dat men ’t smeecken most met ’s herders snaerespel.
    Indien de wapens yet, dat loflijck klonck, bedreven,
    ’t Werd al de dapperheid des herders toegeschreven.
    Al ’t volck begon terstond naer David om te zien.
    (1400) ’t Was: Saul sloegh’er een, maer David sloegh’er tien.
    Ghy zelf ontzaeght u niet dien ouden heer te tergen
    Met ’s ballings leven, tot ons harteleed, te bergen.
[fol. G3v]
    De stapel van zijn ramp werd met zijn hand voltoit,
    Toen hy ’t geberght met doôn en wapens zagh bestroit.
    (1405) De schoonzoon werd daerop voor koning uitgeroepen
    Van Juda; Isboseth van Abner, en zijn troepen:
    Dees zwaeide te vergeefs den zegenloozen staf,
    Want Davids maght nam toe, en Sauls afkomst af.
    Wy vonden ons alom geslagen, of verraeden.
    (1410) Wat wil men, uwen druck opwroetende, u beladen.
    Wy raeckten van den stoel. de herder steegh’er op.
    Een ieder bad hem aen, en gaf ons huis de schop.
    Wy, yegelijck ten spot, dus uit den troon gebeten,
    Die schier een halleve eeuw van d’ onzen werd bezeten,
    (1415) Verlaeten vrolijck ’t licht, om langer niet versmaed
    Te duicken, onder hem, wiens starre boven staet;
    En die ons nimmer deel aen Vaders erf zou gunnen,
    Om niet door ’s anders eer zijn eere te verdunnen.
    Oock staet een edel hart, gedreven uit het spoor
    (1420) Van ’s werelds heerschappy, de dood veel schooner voor
    Dan ’t leven, zonder hoop van ymmer te regeeren,
    En eenen schildknaep dus zijn huis te zien braveeren.
    Dies bidden wy, magh ’t zijn, en is uw gunst zoo groot,
    Verbid uw zoonen niet, noch quelt u in hun dood.
Mic. (1425) Och waertghe in ’t harrenas als helden omgekomen,
    Daer grootvaer ’t leven liet, en sneuvelde op uwe oomen,
    ’t Waer eerelijck en met een lijckklaght doorgegaen.
    Mijn druck, aen ’t sluimeren geraeckt, vangt weder aen,
    En schiet als uit den droom, ontstelder dan te voren,
    (1420) Om dees vervloeckte dood en straf, uw hoofd beschoren.
Ris. Mijn kinders, heb ick u tot zulck een’ smaed gebaert,
    En zoo zorghvuldighlijck gekoestert, en bewaert
    Tot d’ allerhardste straf, die yemants hoofd kan treffen?
    Ick stort, ick stort. oud wijf, wie zal u weder heffen?
    (1435) Wie stutten met zijn hand? ick zwijm. ick sterf van rouw.
    Ick ben een levend lijck. waer leeft bedruckter vrouw?
[fol. G4r]
Gab. Zy tergen ons geduld met al dit ydel treuren.
Mic. Ghy zult een moeder eer van haere kindren scheuren,
    Dan scheiden. ’t veil omhelst den ollem niet zoo hecht,
    (1440) Als zy zich om hun’ hals en armen wind, en vlecht.
Ris. Mijn zoonen, ’k laet my niet van uwen boezem rucken.
    Zoo zal ick mond aen mond, en borst aen boezem drucken.
Gab. Ghy worstelt te vergeefs, o weereloos geslacht!
    Wijckt af, uw hof heeft uit. hier koomt een stercker maght:
    (1445) Dies duickt voor haer van zelf, eer zy u strax leer duicken.
Geb. Ghy mooght d’ ontfange maght gebruicken, niet misbruicken,
    En tegens vrouwen minst, noch minder tegens haer,
    Die u weleer geboôn.    Gab. Wat vordert dit misbaer?
Mic. Och zuster Merob, zie, hoe handelt men uw kinderen.
Ris. (1450) Och koning Saul, help my dit geweld verhinderen.
Geb. Nu moeders, weest getroost, en zet uw hart wat neêr.
    Nu kust ons noch voor ’t lest, noch eens, en dan niet meer.
    Verreuckeloost u niet vergeefs. Laet Cham betyen,
    En gunt de wraeck haer wil. hier baet geen tegenstryen.
    (1455) Dit onweer sleept ons wegh, dies staeckt uw droef geklagh.
    Geen anker hecht zoo vast dat tegenhouden magh.
                    Mic. O mijn verweze zoonen,
                        Zijn dit de goude kroonen
                        En scepters, aen uw hoofd
                        (1460) En rechte hand belooft?
                        Zijn dit d’yvoire trappen,
                        Om op den troon te stappen,
                        En wyd en zyd ontzien
                        De stammen te gebiên?
                        (1465) Heeft my mijn hoop bedrogen?
                        En zijt ghy opgetogen
                        In mijnen zachten schoot
                        Tot zulck een harde dood?
                        En moet och moet ick lyden,
                        (1470) Dat slaeven zich verblyden
[fol. G4v]
                        In hunner heeren leed?
                        Hoe valt u ’t lot zoo wreed?
            Ris. Och och! dit ’s balsem in mijn wonden.
                Ick heb mijn’ Saul weergevonden,
                (1475) En Abner. ’k zie met vreughd althans
                Hier voor my staen mijn beide mans.
                Daer staen die helden voor mijn oogen.
                Ick heb, ick hou hen, ’k hou hen vast.
                Nu vrees ick langer leed, noch last,
                (1480) Noch zwaerden, noch gespanne bogen.
                Mijn eerste en leste bruidegom,
                Ick kus, ick heet u wellekom.
                Waer waertghe toch zoo lang gebleven?
                Hoe lietghe my zoo lang alleen?
                (1485) Ick zat en treurde op dezen steen,
                En schiep niet langer lust in ’t leven.
                Och blijft my nu getrouwer by,
                In deze dicke duisternissen.
                Ick magh de zon maer u niet missen.
                (1490) Of is dit spoock, of raezerny?
Gab. Ja wel is ’t raezernij. men ley haer strax naer binnen.
    Zij raest van rouw. ghy ziet het gaet haer aen de zinnen.
    Voort voort, de dagh verloopt. al lang genoegh geschreit.
Geb. Nu moeders, weest getroost tot in der eeuwigheid.

Rey van Priesteren.

Zang.
    (1495) WAt was dat een vervloeckte dagh,
    Toen, midden onder vier en tachtigh,
    Ahimelech doorsteecken lagh.
    Die dagh is Levi noch indachtigh,
    Toen dit aertspriesterlijcke licht,
    (1500) Met zesmael veertien bleecke straelen
[fol. H1r]
    Gedoodverft om zijn aengezicht,
    In eene zee van bloed ging daelen,
    Van bloed, ’t welck uit hun boezems liep,
    En, verwende het sneeuwit linnen,
    (1505) Vast wraeck, als ’t bloed van Abel, riep
    Tot God, en alle Seraphinnen.
    O bloed, wat hebtghe God geklaeght?
    ’k Heb wetende niet quaeds bedreven,
    Alleen ’t orakel raed gevraeght,
    (1510) Den held geweer en spijs gegeven.
    ’k Heb Sauls scepter noit misdaen;
    En ziet God koel dien gruwel aen?
Tegenzang.
        ’t En bleef niet by dit bloedigh bad,
    Die dolle kon zich niet verzaeden,
    (1515) Hy most in Nobe, Aärons stad,
    Tot d’ enklen toe in bloed gaen waeden.
    Daer werd noch arm noch rijck gespaert,
    Noch man noch vrouw, noch zuigelingen,
    Noch maeghden; toen dat droncken zwaerd
    (1520) Gevolght van zoo veel bloote klingen
    Het al vernielde, oock ’t stomme vee;
    Ja zelf de stad, die d’ eere stutte
    Des hemels, als een kind van vreê,
    Haer school, oock d’ Ephod, en Gods hutte,
    (1525) Wat heiligh en onheiligh was,
    Most voort, in ’t algemeen verdelgen.
    De moord sloegh voort, deur dezen plas,
    En trof (zy mosten ’t meê verzwelgen)
    Ons Gabaonners op den kop:
    (1530) Dees droncken meê van ’t zelve sop.

[fol. H1v]
Toezang.
        Eerwaerdste Vader, Abjathar,
    Ter goeder uur zijt ghy ’t ontdoken,
    Gelijck een ondergaende star,
    Om ryzende, eens te zien gewroken
    (1535) Rechtvaerdigh, buiten uwe schuld,
    Uw Vaders onrecht, en uw magen.
    Toen waren ’t tyden van geduld:
    Maer sedert druppelden Gods plaegen
    Op ’t moordhof van dien schelmschen Vorst,
    (1540) En alle zijn nakomelingen,*
    Van ’t priesterlijcke bloed bemorst.
    Aldus verkeert de beurt der dingen.
    Gods tulband lyd noch schimp, noch hoon.
    Wie God ontwyd, ontwyd zijn kroon.
Continue

HET VYFDE BEDRYF.

Levyten. David.

(1545) ZOo moet het allen gaen, die Davids scepter haeten.
Dav. In welck een’ schijn hebt ghy d’ellendigen gelaeten?
    Hoe koelde Gabaon zijn wreecklust met dit bloed?
Lev. Zij stapten onversaeght de wisse dood te moet,
    Ter poorte uit, door een straet van menschen dichtgedrongen,
    (1550) Een mengsel van Hebreen, en allerhande tongen,
    En, al den wegh in ’t lang, bewonden met een’ ring
    En drommel volx, ’t welck voor, ter zyde, en achter ging.
    De Gabaonners, die, van heilge wraeck bezeten,
    De zeven halzen, hecht gesloten aen een keten,
    (1555) Vast sleepten, toonden hun het wraeckautaer van veer,
    Uit woeste dartelheid, en woedden min noch meer
    Als ’t boschzwijn, tegens moede en afgejaeghde honden,
    Wanneer ’t schuimbeckende, om het smarten van zijn wonden,
[fol. H2r]
    Ten einde van geduld, kranckzinnigh gild, en balckt,
    (1560) Een’ muil vol kiezen en twee blicken openspalckt,
    En zijn vervolgers vat; die, uit den aêm geloopen,
    Hun heete zwynejaght nu met den hals bekoopen.
    Wy hebben nu, riep d’ een, gelicht het wolvenest,
    Het leger rood van moord, en deze lamrepest,
    (1565) Die toeley met den tand op byten, ryten, stroopen;
    ’t Gebroed van ’t welck niet goeds voor herders stond te hopen,
    Zoo vet een’ buit, als oit een jaeger opdoen kon.
    Hoe willenze te pronck, gebraeden in de zon,
    De luiperds noôn te gast, en arenden, en kraeien,
    (1570) En hen met spieren, mergh, en brein, en oogen paeien?
    En ander riep: hoe past die keten, om den hals
    Van ’t koningklijck geslacht? maer dit metael is valsch,
    Of slechter als het goud, dat Saul plagh te kroonen.
    Hoe word de vader nu verheerlijckt in zijn zoonen?
    (1575) Een ander: vaert niet voort. ziet toe, en wacht u, dat
    Ghy met doorluchtigh bloed uw handen niet beklad,
    En u Mephiboseth flus opkoom al verbolgen,
    Die naer zijn’ ezel toeft, om ’t onrecht te vervolgen.
    Een ander: neen, ’t is best dit kostlijck bloed gespaert.
    (1580) Men maecke een’ zack van ’t lijf, en knoop het toe, zoo vaert
    De damp der staetzucht niet in ’t brein, gelijck voorhenen.
    Hoe weeligh treênze nu op huppelende beenen?
    Dus endlijck af en opgestegen met veel spots,
    Geschopt, gesleurt, vervloeckt, genaeckenze de rots,
    (1585) Waer op de ziel, door storm vervallen, dreight te stranden.
    Het hangen van ’t geberght met allerleie standen
    Van menschen, zoo wel oud als jong, en arm en rijck,
    Behangen, en gepropt, een’ schouwburgh was gelijck,
    Recht over Gabaä, daer d’eerste der drie bergen
    (1590) (Wier platte kruinen elck de lucht en hooghte tergen)
    Allengskens afloopt aen de grens van Ephraim,
    Die van den stroom naer zee zoo slangwijs kruipt, en slim,
[fol. H2v]
    En hier dees heirbaen kruist, die, als een lijn geschoren,
    Schiet van Jerusalem recht toe op Sichems toren.
    (1595) Hier valt de reis en toght van overal voorby.
    De staecken stonden reed, en zeven op een ry.
    Gods wraeck glom Gabaon en Levi uit zijne oogen.
    De Benjaminner hiel zich stil, en ingetogen,
    Ontveinzende met kracht den rouw, die ’t hart beving,
    (1600) Vermits zijn Zevenstar zoo druckigh onderging,
    Voor d’aengebede zon van Juda, hoogh aen ’t ryzen.
    Het was ’er drock te doen met roepen, wencken, wyzen.
    De Broeders stelden zich met ’t aenzicht herwaert aen.
    Armoni zagh men daer getroost in ’t midden staen,
    (1605) En wencken met der hand, om tegens ’t volck te spreecken.
    De hoofden werden strax met stilte als overstreecken,
    De monden zwegen kort. ’t gerucht had uitgeraest:
    Gelijck, wanneer de wind met stijve kaecken blaest
    By buien in ’t gewas, de wufte korenairen
    (1610) Na ’et ruisschen eene poos geraecken te bedaeren.
Dav. Wat sprack die braeve borst? wat lagh hem toch op ’t hart?
    Mijn geest bezwijckt. ick ben beladen met zijn smart.
Lev. Aenschouwers, sprack hy, nu dit lot ons schijnt beschoren,
    Wy neemen ’t willigh aen, als sterfelijck geboren.
    (1615) Zoo dit u uit den muil van dieren hongers nood
    Kan rucken; offert ons, en leeft door Sauls dood:
    Maer leert u midlerwyl aen niemants lot vergaepen.
    Ghy ziet wien vader eer verloste van de schapen,
    En ophief uit het stof en voetzand, als een’ zoon,
    (1620) Zoo hoogh, en die nu trots gezegent met zijn kroon,
    En ’t maghtige bezit van dertigh koningkrijcken,
    Schoon ’t wettige geslacht de vlagh voor hem gingh strijcken,
    Dien helschen wrock van Cham in slaep wil wiegen, met
    Den voet op ’t overschot van vaders kist gezet;
    (1625) Al is ’t geen nood, dat wy, och wemelende wormen
    Van ’t lang verrotte lijck, hem uit den zetel stormen.
[fol. H3r]
    Maer d’ opperste, wien alle ons rampen zijn bewust,
    Zy wreecker, en vergun zijne afkomst vre, noch rust.
    Dat zich de broeder met des broeders bloed verzade,
    (1630) En Abjathar vervalle in ’s nazaets ongenade.
    Dat Levi en de kracht der stammen het gebit
    Verwerpe, eer ’s Herders staf bereick het derde lidt,
    En, onder eenen vorst, den vorst van Juda dage
    Te velde, daer het roockt van moord, en nederlage;
    (1635) In ’t bloedigh worstelen van Rijcken tegens een,
    Van heirkracht tegens heir, van steden tegens steên,
    Autaeren tegens koor, en tempel, en autaeren,
    En Aron met den staf in Arons schild gevaeren.
    Dat ’s Herders eigen kroost, of ’t grootste deel hier na,
    (1640) Geweldigh aengerand, om hals raecke, of verga
    En quyne in vangenis, en vreemde slavernye;
    En Isai afsterf van den staf en heerschappye.
    Dat zich d’Aertspriester zette in ’s rechters hoogen troon,
    Oock zelf met Iesses kroon Aärons tulband kroon’,
    (1645) Ja blindling wroet naer roest van rijckdommen en gaven,
    Uit holle gierigheid, in ’s Herders assche, en graeven.
    Zoo dit ons waerende asch en geest noch niet vernoegh;
    Dat Juda scepterloos en Levi, wien dit wroegh,
    Voortvlughtigh, zonder kerck, en outer ommezwerve,
    (1650) En, onder’t Heidendom, verstroit en heiloos sterve;
    Op dat, al d’aerdboôm deur, geen zoo verschoven hoeck
    Te vinden zy, die niet getuigh van Sauls vloeck.
Dav. ’k Verdroegh dien last des vloex van Simei geduldigh,
    ’k Verdraegh dit oock van hun. God oordeelt my onschuldigh,
    (1655) Die zijn gerecht voldoe. Des volx behoudenis
    Waermeê, ’t en zy men ’t bergh, het omgekomen is,
    Beweeghtme meer dan ’t leed van zulcke lieve magen;
    God geef wat opspraeck oock mijn faem hierom zal dragen
    Bij den nakomeling. mijn glori valle in ’t slijck.
    (1660) Ick schel hun ’t schelden quyt, ten dienst van God, en ’t Rijck.
[fol. H3v]
    Wat zegen heeftme ’t volck voor zulck een’ vloeck gegeven?
Lev. Het volck stack driemael op: God spaer den Koning ’t leven.
    God demp d’erfvyanden, die naer zijn’ scepter staen.
    Toen greepen hen terstond onze outerknechten aen,
    (1665) En wringende om den hals de taeie en gladde koorden,
    Verboôn de keel de lucht, den mond die lasterwoorden.
    Zij stortten op het gras, als zeven pylers, neêr,
    Als hun de grond ontzackt. men trok de lijcken weêr
    Met touwen op, en hingze aen staecken, elck byzonder,
    (1670) De handen boven vast, en bey de voeten onder.
    Niet een van al, dien ’t hoofd niet slap voorover hing
    Op’t hart, gelijck of hun de zachte slaep beving.
    Dat raeckte menigh hart met avrechts medelyden:
    Terwijl een rouwkarros door al den drang quam ryden
    (1675) Den berregh op. elck weeck met groote eerbiedigheid.
    Men twyfelde eerst wie ’t was, en twiste om klaer bescheid,
    Tot dat, voor’t nieuw gerecht, de paerden staende bleven,
    En Rispe hallef dood, en van dit lot gedreven,
    Met handen in het hair uit heuren wagen zeegh,
    (1680) En, onder d’oksels voortgeleit, de staecken kreegh,
    En vatte ’t heiloos hout, waer aen de zoons gebonden,
    Hun stomme moeder vast met spraeckelooze monden
    Noch antwoordden, zy zelve een marmerbeeld geleeck,
    Behalven alsze zweem, zoo dikwils ’t hart bezweeck;
    (1685) En, zonder datwe een traen langs’t aenschijn rollen zagen,
    Van ’t zuchten aen ’t gesteen, van stenen quam aen ’t klaegen.
Dav. De jammerklaght verlicht den moederlijcken druck,
    Gevat door ’t naer gezicht van ’t deerlijck ongeluck
    Der zonen, op wier hoofd zy al haer hope bouwde.
    (1690) Hoe klaeghde d’arme weeuw, toen zy ’t gerecht aen schouwde?
Lev. Helaes! wat zie ick hier met drooge wangen aen?
    Kan dit een moeder zien, en op haer beenen staen?
    Och kinders, kustghe my met neergeslage troni?
    Zijt ghy’t, Mephiboseth? zijt ghy’t, mijn troost, Armoni?
[fol. H4r]
    (1695) Wien van dit lieve paer omhelze ick allereerst?
    Zijt ghy dat edel kroost, waer door uw vader heerscht,
    Gelijck zijn mond beloofde? als hy my kuste, en streelde;
    En, smeltende in mijn’ schoot, genoot volop van weelde,
    Daer ick dit eertijds schoone en welgeschapen lijf
    (1700) (Doch nu een grijns, een best, een oud verschoven wijf)
    Hem opdroegh met de roos, die opgingh voor zijn straelen,
    Gewoon den morgendauw uit haere jeughd te haelen.
    Heb ick u, waerde zoons, tot zulck een end gebaert,
    Op dat ghy een grijphoen, een’ tiger, wreed van aerd,
    (1705) Zoud vallen in den beck, en gruwelijcke kaecken?
    Maer neen, ick wil om u mijn leger slaen, en waecken,
    En, nacht en dagh, geen weer ontziende, op schildwacht staen,
    Noch rusten, eer men u ter aerde heb gedaen.
    Zoo klagend, raecktze in ’t end van klaegen aen het schreien,
    (1710) En doet haer jofferen een zack op d’ aerde spreien.
    Daer zetze zich, en huilt, en balckt, en houd geen maet.
    Het licht valt haer te sterck, hoewel het onder gaet.
    Nu zal u Sauls asch noch wroetende afkomst hinderen.
    Hy heeft geprofeteert, maer niet van zijne kinderen.
Dav. (1715) Och Ajas dochter, hoe betoontghe met der daed,
    Dat geene moeder ’t kind in ’t uiterste verlaet,
    Oock niet wanneer de ziel van ’t lichaem zy gescheien.
    Daer koomt Mephiboseth: my dunckt ick zie hem schreien
    Van blyschap; overmits de geesten (door de smart
    (1720) Van dees gedreighde straf, getrocken eerst in ’t hart,
    En daer besloten, en beklemd van alle zyden)
    Uit hun gevangkenis geslaeckt van ’t naeckend lyden,
    Opvliegen naer het brein, en dryven naer beneên
    Door d’oogen de verdunde en zilte vochtigheên.
    (1725) O heftige ommezwaey van heftige gedachten,
    In wederlevenden, die strax de dood verwachtten!

[fol. H4v]
Mephiboseth. David.
GEzalfde Koning, ick val met mijn zoontje neêr,
    Voor uwe knien, en kan uw weldaên nimmermeer
    Verdienen, nademael ghy my, nu nieuws herboren,
    (1730) Verloste van het lot, dit kind en my beschoren,
    Gelijck mijn ooms, en neefs, en al mijn grootvaers huis,
    Vermorselt voor uw’ troon tot pulver, en tot gruis.
    Ick zit aen ’s Konings disch, als andre dischgenooten.
    Ghy hebtme met genade en zegen overgoten,
    (1735) Uit liefde, die ghy draeght mijn’ vader Jonathan.
    Een weldaed schort’er noch, indien ’t geschieden kan,
    En wy, vergeef het ons, u wijder vergen dorven.
    Dit schuldigh zevental, vervloeckter dood gestorven,
    Blijft hangen, schoon de zon alree in ’t water duickt.
    (1740) Het klaeght, dat Moses wet uit afgunst word misbruickt,
    ’t Gezegent land besmet, en bid om eene gave,
    Magh ’t wezen, dat men hen, eer d’avond val, begraeve,
    Naer ’t oud gebruick. Ghy preest weleer de burgery,
    En Jeughd van Jabes door gezanten; om dat zy
    (1745) Mijn grootvaers dooden romp, waermee de poorten praelden
    En vesten van Bethsan, by nacht, gewapent haelden,
    Met staci brandden, en met vasten en gesteen
    Den vader en drie zoons in ’t woud ter aerde deên.
    Ghy staet, vertrouwen wy, niet min als toen, in reden.
    (1750) Dees hebben strafs genoegh, hoewel met Recht, geleden.
    Zy hangen op de grens, heel Benjamin te spijt,
    In ’t oogh van al, wat langs ’t geberghte reist, en ryd;
    In ’t oogh van Sauls hof, en stad, op zijn geboorte
    Eer trots, en riecken al ten neus in van dees poorte,
    (1755) Waer door de bestevaêr al triomfeerend toogh,
    Tot roem zijns vaderlands. zij hangen in het oogh
    Der Cherubinnen zelfs, die hier de Bondkist decken,
    En draeien ’t aenschijn, schuw van zulcke doodse vlecken.
[fol. I1r]
    Ghy hoort wel aen ’t misbaer, hoe Rispe smeeckt, en bid,
    (1760) Gelijck een stockbeeld zit, en mymert, daerze zit,
    En zomtijds opschiet, op geruisch van klaeuw, en vlogel;
    Op datze ’t wild by daegh, te nacht den naeren vogel
    Van ’t stinckende aes verjaegh. Dat zitten valt te bang,
    In zulck een eenzaemheid; d’aenstaende nacht te lang,
    (1765) Een oud en koud geraemt, alreede heesch van kryten.
    Dat vasten, dat gekerm, dat waecken moet haer slyten,
    ’t En zy men ’t hart verquick. Beweeght u ’s moeders trouw
    Tot haere vruchten niet; zoo laet u ’s Konings vrouw,
    Een uitgeleefde weeuw, het hair om ’t hoofd beweegen,
    (1770) En ’t lichaem, in wiens arm uw voorzaet heeft gelegen.
    Bezwalck toch niet in haer den glans der majesteit,
    Die noch in d’oogen speelt, waer in d’ aenminnigheid
    Des Konings, eer haer vel noch was geploeght vol voren
    Zich spiegelde, noit zat van kussen, en bekoren.
    (1775) Zoo zegen d’oppervorst van boven uwen staf.
    Zoo ruste uw afgeheerscht gebeente in ’t eerlijck graf.
    Zoo roeme uw nazaet staegh op uw gedachtenisse,
    Als ’t nimmer Davids kroon aen wettige afkomst misse.
Dav. Sta op, mijn Neef, sta op: al haest genoegh gezeit.
    (1780) ’t Is meer dan billijck, dat na ’s Rechts gestrengigheid
    Gena heur beurt bewaer. nu droogh en wisch uwe oogen.
    Wy gunnen u al ’t geen God stelde in ons vermogen.
    Het waer nu tijd de zein te slaen in ’t garstenveld,
    Maer ’t ziet’er veel te dor en mager toe gestelt.
    (1785) Zoo ras de wolcken ’t land bevochtighen met regen,
    Tot teecken van Gods zoen, door ’t zevental verkregen,
    Zal ick dees lijcken strax doen slaecken van het hout,
    En hen in ’t graf van Kis, te Sela trots herbouwt,
    Met uw grootvaderlijck en vaderlijck gebeente,
    (1790) Van Jabes hier gevoert, met staci van gemeente
    En Grooten, koningklijck begraeven, naer hun’ staet.
    Nu volgh my na in ’t hof. ick blijf uw toeverlaet.

                                        UIT.
[fol. I1v]
Continue

DAVIDS
LYCKKLAGHT
Over
Saul en zijn zoonen.

                    DE braefsten, dien ghy hebt gedraegen,
                O Isrel, leggen nu verslaegen
                Op uwe bergen. Wat geweld
                Of ’t puick der mannen heeft gevelt?
                    (5) Verhaelt dit niet aen ons misgonners
                Te Gath, noch meld toch d’Askalonners
                Op hunne straeten ’t ongeval,
                Door uw luidruchtigh lijckgeschal:
                    Om niet de maeghdelijcke reien
                (10) Des Philistijns ten dans te leien:
                Dat ’s onbesnedens dochters niet
                Gaen lachen over ons verdriet.
                    O Gilboa, dat dauw noch regen
                Voortaen uw hooge toppen zegen
                (15) Met loof en gras, noch d’acker draegh
                Zijn tiende, die Gods hut behaegh:
                    Want op uw hooghte en ope velden
                Ontzeegh de schild, en ’t hart der helden;
                De schild van Saul in den strijd;
                (20) Als had hem God noit ingewijd.
                    De boogh van Jonathan en ’t snedigh
                Geweer van Saul quam noit ledigh
                In ’t hof, maer vuil van vyands bloed,
                En ’t vet der dappren, trots van moed.
[fol. I2r]
                    (25) Die Jonathan, die Saul minnelijck,
                En beide schoon, en onverwinnelijck,
                Terwylze leefden, kon de dood
                Niet scheiden, in den jongsten nood.
                    Geen arends vleugels waren sneller,
                (30) Geen kies noch klaeuw van leeuwen feller.
                Och Abrams dochters, schreit op ’t lijck
                Van Saul, flus noch Vorst van ’t Rijck:
                    Die u met purperen gewaeden
                Bekleede, en ’t kleed met puickcieraeden
                (35) Gesteente en goud te cieren plagh.
                O onvergetelijcken slagh!
                    Hoe stortten daer de vroomste koppen!
                O Gilboa, op uwe toppen
                Viel d’onversaeghste en stoutste man,
                (40) Die groote krijghsheld Jonathan.
                    Och Jonathan, mijn zoet vertrouwen,
                My zoeter dan de min der vrouwen,
                Mijn broeder dus verongeluckt;
                Nu voel ick, hoe uw dood my druckt.
                    (45) Geen moeders hart had zoo verkoren
                Het eenigh pand, uit haer geboren,
                Als ick uw ziel. o heldenheir!
                Hoe quaemt ghy om met uw geweir!

[fol. I2v: blanco]
Continue

Brief van Hugo de Groot aan Vondel.

Bij G. Brandt, Het leven van Joost van den Vondel, 1682, p. 47.

    Myn Heer,
    Ik heb met verwonderinge gelezen uwer E. Treurspel van Sauls kinderen, waar in ik niet wel en kan zeggen wat my meer heeft behaagt, de Koninklyke invallen en leeringen, of de levendige uitdrukking van de beweging, of de rechtmaatigheit in yder persoon het zyne te geven, of de Hebreeuwsche manier tot een stip nagevolgt, of yder welgeordende vervolg van het werk. My dunkt ook niet, dat het beginsel van dit Treurspel behoeft te wijken aan een gelyk beginsel van Oedipus den Konink by Sophocles, of den vloek van Armoni aan die van Dido hy Virgilius, van Hypsipile by Ovidius, of van Oedipus by Papinius. Ick bidde U E. dikmaal sulke stukken by de handt te neemen, zonder dat groote stuk van den grooten Konstantyn te vergeten. Ick blyve borge, dat het zelve hoog aangenaam zal zyn aan alle die dat verstaen: en bidde U E. de afwezende vrunden te willen gedenken.

    Tot Parys, den 10en November 1640.

            U E. gantsch dienstbereide

                    H. de GROOT.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 403: schandelijcke er staat: schandelijck
vs. 548: de tippen er staat: de de tippen
vs. 629: struick er staat: striuck
vs. 693: Die er staat: die
vs. 745: koomt er staat: kooomt
vs. 751: haer er staat: haer daer
vs. 1348: pest er staat: peest
vs. 1371: niet, er staat: niet.
vs. 1540: nakomelingen er staat: nakomeligen

Ceneton
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands