Klucht van de Uyterse juffers, het tweede deel van den Pasquilmaker voor den Duyvel. ca. 1674.
Vervolg op de Klucht van de Pasquil-maecker.
Uitgegeven door Marti Roos.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton118730 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De tekst is grotendeels gezet in de fraktuurletter. Deze is in een aparte kleur weergegeven.


Continue
[fol. A1r, p. 1]

KLUCHT

Van de

UYTERSE

JUFFERS,

En haer wonderlijcke Avontuur
by de Fransen uytgestaen;

Het tweede Deel,

van den Pasquilmaker voor den Duyvel.

[Vignet: fleuron]

t’AMSTERDAM.

By Gerrit Swyger, achter de Beurs, naest de vergulde Pars.


[fol. A1v, p. 2]

PERSONAGIEN,

of Speelers van de Klucht.

Rynhart,
Anna,		 } Man en Vrouw, in ’t eerste Deel Vryster en Student.

Marie, de Suster van Anna,
Cornelia,
Theodora,		 }
} 		Ionge Vrysters.

 Coenraet, een Geest, in ’t eerste deel Student.

 Pluto.

 Pedel.

 Sleutel-drager, in ’t eerste deel Muyt-maker.

 Boer.

Continue
[fol. A2r, p. 3]

Aen

JAN ALLEMAN.

Ovidii : Inter utrumque vola, medio tutissimus ibis.

’k WEet de Stichtse Quak sijn talen
Wel in’t spreken na te malen:
    Maer in’t schryven is sijn spraek
    Kreupel, lam en sonder smaeck.
(5) Sou ick ook met hoofs-gesinden
Mijn juyst aen de woorden binden ,
    Even alsse wel van Hooft
    Op sijn Neerlants sijn gestooft?
’t Sou al mee geen smaek verwecken:
(10) Maer de neusen op doen trecken;
    Kluchten willen met het swijn
    In den dreck gewentelt zijn;
’k Kan haest niet te slordig wesen,
Als de regels maer in ’t lesen
    (15) Niet en stuyten, schoon se vry
    Sijn gemengt met basterdy
Van uytheemse sprockel-woorden,
En doorknoopt met minne-koorden,
    Waer aen Venus dart’le kint
    (20) d’Aldergijlste harten bint.
Laet ons tot het spreek-woort keren;
Siet eens, of het niet sal leren,
    Dat de wegh van middelmaet
    Wel het aldervyligst gaet.
(25) ’k Hou dit waerder als mijn Zegel;
’k Gae niet buyten desen regel;
    Wat ick doe, of spreek, of schrijf,
    ’k Maek, dat ik in ’t midden blijf.
Dat de Klucht niet valt te duyster
(30) Voor den Leser, dat haer luyster
    Ook niet al te klaer en blinkt,
    Niet te vlot en draeft, of hinkt.
’k Ben ook selver tusschen beyen,
Net in ’t midden van twee zeyen,
    (35) Tussent topje van mijn hoet
    En de zolen van mijn voet,
Tussen achter en van voren,
Tussen sterven en geboren,
    Noch in Hemel of in Hel,
    (40) Net in ’t midden van mijn vel,
Tussen ’t een en tussen ’t ander,
Tussen ’t alles by malkander, 		    Tussen droog en tussen nat,
    Tussen hongerig en sat,
(45) Tussen loon en tussen handig,
Tussen eerelijk en schandig,
    Tussen droevig en verblijt,
    Tussen ’t lacchen en ’t gekrijt,
Niet te stinkende noch geurig,
(50) Niet te ras gesint of keurig
    Tussen jong en tussen out,
    Tussen heet en tussen kout,
Tussen haestig en geduldig,
Tussen sloffig en sorgvuldig,
    (55) Tussen vrolijkheyt en druk,
    Tussen luk en ongeluk,
Tussen stront en tussen koning,
Tussen gal en tussen honing,
    Tussen geck en tussen wijs,
    (60) Tussen duvels-hayr en grijs,
Tussen schaemloosheyt en schaemte,
Tussen vel en een geraemte,
    Tussen siek sijn en gesont,
    Niet te vierkant of te ront,
(65) Tussen bot en tussen errig,
Niet te vreedsaem of te nerrig,
    Niet te lang of niet te kort,
    Tussen Harderwijck en Dort,
Tussen dromerig en lustig,
(70) Niet t’onvrede noch gerustig,
    Niet t’ontuchtig of te kuys,
    Tussen ’t weelde-pad en kruys,
Niet te langsaem of te vaerdig,
Tussen boos-sijn en goet-aerdig,
    (75) Tussen licht en tussen swaer,
    Tussen tien en vyftig jaer,
Tussen al des Werelts oorden,
Tussen ’t Zuyen en het Noorden,
    Tussen Oost en tussen West,
    (80) Tussen ’t facit en het rest,
Tussen schulden en weer-schulden,
Tussen yl sijn en gevulden,
    Tussen hol en tussen vol,
    Niet te stemmig of te dol,
[fol. A2v, p. 4]
(85) Tussen ’t maken en het breken,
Tussen ’t vloeken en het smeken,
    Tussen koel en tussen warm
    Tussen rijk en tussen arm,
Tussen liefdeloos en minnen,
(90) Tussen tien en sonder sinnen,
    Tussen suyver en bevlekt,
    Tussen sacht en hart gebekt,
Niet gedwee en ook niet vinnig,
Tussen koppig en sachtsinnig,
    (95) Niet te lelijk of te moy,
    Tussen’t gras en tussen’t hoy,
Niet beklaeg’lijk of belach’lijk,
Niet versmaed of niet gesach’lijk,
    Niet te rijn of niet besmet,
    (100) Tussen slodderig en net,
Niet heel onder of heel boven,
Tussen tay en licht-geloven,
    Tussen treffelijk en slecht,
    Tussen vals-sijn en oprecht,
(105) Tussen ’t nieuwe jaer en ’t ouwe,
Tussen ’t scheyen en hertrouwen,
    Tussen branden en gelest,
    Tussen willig en geprest,
Tussen eynden en beginnen,
(110) Tussen dof en lucht van sinnen,
    Tussen wit en tussen swart,
    Tussen ses voet en een quart,
Tussen Boer en tussen Jonker,
Tussen slordebel en pronker,
    (115) Tussen groeselig en klaer,
    Tussen heel gemeen en raer,
Tussen trouw-zijn en verrader,
Tussen Kint en Beste-vader,
    Niet te hups en ook geen fun,
    (120) Tussen dik en tussen dun,
Tussen d’eerste en de leste,
Niet van ’t quaetste niet van ’t beste,
    Niet te Prins of niet te Staets,
    Maer met yder goeje maets,
(125) Tussen deugeniet en deugdig,
Tussen ouwelijk en jeugdig,
    Tussen wroet en tussen mal,
    Tussen al en niemendal,
Niet te werelts of te geest’lijck,
(130) Niet te godd’lijk of te beest’lijk,
    Niet te karig of te mild,
    Tussen tam en tussen wild,		 Tussen vremd en ingeboren,
Niet verworpen of verkoren,
    (135) Niet te Paeps of niet te Geus,
    Tussen Dwerg en tussen Reus,
Tussen Luystervink en Schreuwert,
Tussen Fieremaet en Geuwert,
    Tussen tenger en robust,
    (140) Tussen noy en graeg gekust,
Tussen wel te vreê en moejelijk,
Tussen loff’lijk en verfoejelijk,
    Tussen nauw en tussen ruym,
    Tussen ’t gront-sop en het schuym,
(145) Niet te veel of niet te wynigh,
Niet te suyk’righ of asynigh,
    Tussen min en tussen meer,
    Tussen Knecht en tussen Heer,
Tussen Baes en tussen jongen,
(150) Tussen spichtig en gedrongen,
    Niet bedaert of niet te los,
    Tussen ’t Duyfjen en de Vos,
Noch geen Snapper of geen Swyger,
Noch geen Trap-gans of geen Ryger,
    (155) Noch geen Phoenix of geen Uyl,
    Tussen schoon en tussen vuyl,
Ncch geen Kruyper of geen Springer,
Noch geen Huylder of geen Singer,
    Tussen bleek en braef gekamt,
    (160) Tussen ’t hoogst en ’t minste ampt,
Tussen winst en tussen schaede,
Tussen ’t lossen en het laeden,
    Tussen groen en tussen dor,
    Tussen ’t gruns’len en geknor,
(165) Tussen kunstig en onkundig,
Tussen vrolijk-sien en sundig,
    Tussen blo en tussen stout,
    Tussen laf en tussen sout,
Tussen pochgen en verklynen,
(170) Tussen drek en gouwe mynen,
    Niet welsprekende noch stom,
    Niet te snedig of te dom,
Niet te rijn en niet te sondig,
Tussen veertig jaer en mondig,
    (175) Tussen ernst en tussen jok,
    Tussen kelder-knecht en kok,
Tussen goet-schik en verbolgen,
Tussen vluchten en vervolgen,
    Tussen gauw en tussen lam,
    (180) Tussen ’t brillen en de mam,
[fol. A3r, p. 5]
Tussen ’t suchten en het quelen,
Tussen quetsen en het helen,
    Tussen nederig en groots,
    Tussen hoog-gekleurt en doots,
(185) Tussen somber en luytruchtig,
Tussen al-te-recht en buchtig,
    Niet te neerstig of te luy,
    Tussen soete most en huy,
Tussen tegenspoet en zegen,
(190) Tussen qualijk en te degen,
    Tussen Leek en tussen Paep,
    Tussen Ioseph en Priaep,
Tussen gyl en sonder liefde,
Tussen noyt en staeg geriefde,
    (195) Tussen teer en tussen sterck,
    Tussen kroeg en tussen kerck,
Tussen walgen en belust-sijn,
Tussen onkund en bewust-sijn,
    Tussen Rauw-moes en precies,
    (200) Tussen slobberdoes en vies,
Tussen slof en elf-en dartig,
Niet geveynst of openhartig,
    Niet te stijf of niet tc swack,
    Tussen Hasewind en Slack,
(205) Tussen nijdig en genegen,
Niemant voor of niemant tegen,
    Tussen vroeg en tussen laet,
    Tussen overstuer en baet,
Tussen melden en versaken,
(210) Tussen schouwen en naer-haken,
    Tussen smuygen en recht uyt,
    Tussen d’aenvang en ’t besluyt,
Tussen neet’lig en sacht-sinnig,
Tussen suurmuyl en aenminnig,
    (215) Tussen hart en tussen sacht,
    Tussen Volewijck en ’t gracht,
Niet te gaef of niet te quastig,
Niet gedienstelijk of lastig,
    Tussen roem en tussen hoon,
    (220) Tussen kot en gouwe Throon,
Tussen helpen en verdrucken,
Tussen heus en guyte-stucken,
    Tussen loot en tussen hop,
    Tussen mes-qui-dit en top,
(225) Tussen simpel en geslepen,
Tussen slinx en rechse grepen,
    Tussen Monster en volmaekt,
    Tussen wel-gedost en naekt,		 Tussen smadig en me-waerdig,
(230) Tussen God’loos en rechtvaerdig,
    Niet vernedert of verhoogt,
    Niet te vocht of uyt-gedroogt,
Tussen heet en kouwe landen,
Tussen foei en water-tanden,
    (235) Tussen smal en tussen wijt,
    Tussen d’ouw en nieuwe tijt,
Tussen wulps en ingetogen,
Tussen weyg’ren en gedoogen,
    Tussen hooft en tussen start,
    (240) Tussen veylig en benart,
Niet te cordiael of vreckig,
Niet versetelen of hart-neckig,
    Tussen Lammetje en Stier,
    Tussen Meester en Scholier,
(245) Tussen bulderen en flemen,
Tussen wel en qualijck-nemen,
    Tussen twee en tussen geen,
    Tussen blijschap en geween,
Tussen wijn en water-suyper,
(250) Tussen trots en Neerse-kruyper,
    Tussen in en tussen uyt,
    Tussen slaeg en tussen buyt,
Tussen dwang en ongedwongen,
Tussen lof en laster-tongen,
    (255) Tussen Vechter en Mennist,
    Tussen slecht-hooft en vol list,
Tussen ’t vasten en het smullen,
Tussen ’t dorsten en het pullen,
    Tussen hoe en tussen soo,
    (260) Tussen wo-wo-voort en O,
Tussen ’t opstaen en het vallen,
Tussen ’t menen en het mallen,
    Tussen vry en in de knel,
    Tussen welkom en vaer-wel,
(265) Tussen sparen en verteeren,
Tussen hebben en ontberen,
    Tussen mis en tussen raeck,
    Tussen hartseer en vermaeck,
Tussen ’t brengen en het halen,
(270) Tussen borgen en betalen,
    Tussen gast en tussen waert,
    Tussen Vecht en Rhijnse-vaert,
Tussen naderen en dijnsen,
Tussen giggelen en grijnsen,
    (275) Tussen wat en tussen dat,
    Tussen nihil en fiat,
[fol. A3v, p. 6]
Tussen kopen en verkopen,
Tussen toe en tussen open,
    Tussen noy en tussen graeg,
    (280) Tussen ’t antwoord en de vraeg,
Tussen bol sijn en bedillen,
Tussen ront en plat van billen
    Tussen weet-niet en geleert,
    Tussen juyst so en verkeert,
(285) Tussen ’t biejen en het loven,
Tussen onder-sijn en boven,
    Niet te goet of quaet ter faem,
    Niet verschopt of aengenaem,
Tussen d’ouw’ en nieuwe Heren,
(290) Net in ’t midden van ’t verkeren,
    Tussen aen en tussen af,
    Tussen blom en tussen kaf,
Tussen schateren en schreyen,
Tussen dempen en verbreyen,
    (295) Tussen voor en tussen na,
    Tussen och en ha-ha-ha,
Tussen troosten en beswaren,
Tussen swellen en bedaren,
    Niet in lye of buyte noot,
    (300) Niet geheel bedeckt of bloot,
Tussen veel en weynig heugen,
Tussen waerheyt en de leugen ,
    Niet te dicht of niet te leck,
    Niet te rijn of vuyl van bek,
(305) Licht sal hier broer Stichter seggen,
’t Laetste kan ick u weerleggen;
    Waer is in u dart’le praet
    d’Alderminste middelmaet?
’t Is te grof gekout van leden
(310) Die de schaemte moet bekleden.		     Maer, seg eens gesiften Bloet,
    Waer men u hier in misdoet?*
’k Meen, dat’er de rechte namen
Van dat deel niet in en quamen;
    (315) Ey, waer word het toch genoemt,
    Daer het niet en wort verbloemt,
En niet onder masquerades
Maekt sijn vrolijke stroppades?
    Loop! kijck eensjes in Cal’pijn,
    (320) En meer boeken die ’er sijn
Tot verlichting van de kinder;
Krijgen die daer ook geen hinder?
    Of sien die soo snedich niet,
    Als een duvel-uyl wel siet?
(325) En schoon dat ick sulcke boeken
Volgde, sou ick dan al vloeken?
    Fijne man, je komt te laet;
    ’t Is de rechte middelmaet;
Sou wel imant aen de menschen
(330) Beter centrum kunnen wenschen?
    Niet te laeg of niet te hoog,
    Recht in ’t midden naer het oog?
Kan men ’t aerdiger versinnen?
’t Een wat uytwaerts, ’t aer wat binnen,
    (335) Niet na d’een of d’ander zey,
    Recht in ’t midden allebey;
Tussen staen en tussen hangen,
Tussen geven en ontfangen,
    Tussen ruyg en tussen kael,
    (340) Recht in ’t midden allemael.
Waer verhael ick je nu trunten,
Of verlaet de middel-punten?*
    Hoor! of ick het swijg of seg,
    ’k Hou het met de middel-weg.
Medium tenuére Beáti.

Continue
[fol. A4r, p. 7]

Rynhart.
Rynh. BA dat lout weer een beetjen, sey den Ryger, en hy school achter een bies;
    Wech zijn die duvelse Muggen; nou lach ick eens om al mijn verlies;
    ’k Wou met het Prinse volck liever droogh-broot eten, en schoon water toe drincken,
    Als de grootste delicatessen met die verbruyde lichte vincken:
    (5) En mijn Wijf wilse noch verschonen: maer se weet wel waerom:
    De spijt soume doen spreecken al wierdt ick van stonden aen stom.
    Dan quam den een, ha, votre treshumble Serviteur Mademmoselle:
    ’t Serviteure sal ’t hem niet doen, dacht ick dan, had den hont maer geen bellen:
    Een ander dee’er by, de tout mon coeur: ja, dacht ick dan, dat hart
    (10) Sal ’t hem al mee niet doen, heeft het maer slegs geen start.
    Dat serviteure duurde so van den morgen tot den avont,
    En naulijcks had ick mijn gat gewent, of de Rommelpot speelde Vastelavont:
    Wou ik dan mee een dagh in de week hebben, dan wast witten Donderdag voor mijn;
    Sopje niet, so heb je niet, dat moest al goet genoch voor Rijnhart zijn.
    (15) Ach, Coenraet! Coenraet! hoe dickwils heb ick wel gedacht op je seggen:
    Maer weynich wist ick, dat ick mijn ey so in de netelen sou leggen:
    Hoe levendigh was me de Hoer afgeschildert in u Pasquil:
    Maer wat baet keers of bril, als den Uyl niet sien en wil.
    Hoe wel hebjet me voorspelt: maer wie sou kunne dromen,
    (20) Dat die lichte Plevieren ons so schielijck op den hals souwe komen;
    ’k Had’er anders geen noot af gehad; en nou ’t so is geschiet,
    Is dit noch een grooten troost in dit mijn kruys en verdriet,
    Dat ick so een goet getal Confraters heb; daer hondert mans malkanderen ontmoeten,
    Zijnder ten minste vijftigh, die met geen ontdeckte hoofden kunne groeten,
    (25) Of tonen,     Uxoris crimen scriptum esse in fronte mariti,
                                Quamvis vir calamus, foemina charta Viri.
    Daer komt de schantvleck aen met noch twee van haer Hoeren,
    ’k Moet achter desen hoeck den handel eens beloeren.
Anna, Marie, Cornelia.    Rynhart, leggende om een hoek.
Corn. ’k Heb mijn selven wel dusentmael verfoeit, dack in ’t begin me was gevlucht
Anna. (30) Voornamentlijck doenje de soeticheyt wegh had (geloof ick) van de Franse lucht?
    Of men ’t oock seyt of swijgt, ons volck is maer een lompe natie:
    Als de Fransen iets doen, ’t heeft een heel andere swier en gratie;
    ’t Leeft al wat ’er an is tot het alderminste deel;
    Daer by hebbense een tongetje in haer mont als een Flueel.
    (35) Ach! hoe aerdig wetense een Dame te caresseren!
    In ’t kort, men souse niet Galanter kunne begeren.
Corn. Poe! wat riepmen in ’t eerst van haer Maegde schendery:
    Ick onnosele Doos teegh al mee op de fats: maer ick was bly
    Dat ick mijn gat weer uyt Amsterdam had, de lucht konme daer geensints vermaken;
    (40) Kip kap kousje, dacht ick op het lest, ’t zijn immers geen hals-saecken,
    ’k Heb so wel wat voor ’t vragen als een ander; laet ick me jonge jeugt
    Slegs al wat waer nemen, want jonge luy doet het de meeste deugt.
    Hier hebje voor een oortje (riep een jongen, en hy trockme by de kleeren)
    Hoe dat de Joffers ’t Utrecht met de Franse domineren:
[fol. A4v, p. 8]
    (45) Toen dacht ick, byget wort het spulletje so gemeen,
    So ist tijt, dat ick uyt mijn ogen kijck, of andere gaen met den aep heen;
    En ’t wasme dat playsiertje noch wel dubbelt waerdigh.
    Ach! die dien tijt eens weer beleve mocht!
Ann.                                                                Hoe aerdigh,
    Niet waer, sijnse in ’t kittel-werckje gedresseert?
    (50) In ’t stuck van Amours (recht uyt geseyt) warense uytgeleert.
Rynh. O jou duvelse hoer, dat recht-uyt hebje wel weten te krommen.
Ann. Maer mijnen Droogkloot sie ’k liever gaen als kommen;
    Dat entele ben ick so moe als gespoge speck.
Rynh. Die Schijtkous acht haer mans dingen niet meer als een dreck:
    (55) Maer ’k sweer, se sal ’t haer noch so beklaegen.
Ann. Maseurtje, wilje wel gerajen zijn, so wachje* voor sulcke verdoemde plagen;
    Wel tien en tien mael heb ickje jou geluck benijt.
    Ha, dacht ick dan, wat is onse Marie een gezegende Meyt,
    Wat heeftse nu wel vrolijcke nachjes, terwijl ick naest mijn dromer
    (60) Vast leg en snack na een slockje, maer ’t is met hem hoe langer hoe lomer.
Mar. Ja, Maseur Anna, als ick’er geen doeckjes om winden sal,
    Ick kreeg al mennich vremt hayrtje by mijnent op stal;
    ’k Heb in dien korten tijt meer vermaeck gehad, als ick lichtelijck oyt sal beleven.
Corn. Spreeck so niet, je weet niet wat Sinder Claes noch sou kunne geven:
    (65) Maer onse Joffr. Theodoor, om datse altijt gevlucht is geweest,
    Meent datse nu meer stanx mag maken als een degelijke veest;
    Wy sijn (gelijk s’er laet duncken) altemael hoeren, en sy sou wel pretenderen
    Van sesse klaer te zijn, maer sulcke olligjes en moet men ons niet leren.
Mar. Wy kennen ’t kruyt al te wel; en wil jer eens een proefjen van sien,
    (70) Ick salt je tonen?
Corn.                     Sout van desen avond noch kunnen geschien?
Mar. Ja gemackelijck; maer je most voor een uur of twee mijn knecht wesen,
    En ick, als een groot Cadet, sal’er dan wel so weten te belesen,
    Dat’er van ritsigheyt de pekel ontlopen sal.
Ann.                                                                 Met wat fatsoen komjer best by?
Altemael binnen.
Mar. Door een gefingeerden Brief, quansuys van haer vrienden....
Ann.                                                                                                 Ay my!
Se vluchten alle drie even verbaest, en vallen holder den bolder over
Rynhart, die me het hasepad kiest.
De Geest van Coenraet,  Pluto.
Coenr. (75) Die Teven hebben mijn wel eertijts eens doen rollen;
    Een and’ren tuymel staet tot ’t loon van ’t ritsig krollen
    Haer noch te doen: maer wat of onsen Oppervoogt
    Mijn hier verschijnen doet? wat of hy toch beoogt?
    Daer komt hy.
Plu.                     Coenraet, hoor, pas wel op mijn commande;
    (80) Tot meerdring van ons Rijck is’er yets groots op hande;
    Daer voordeel is te doen, en dient geen tijdt versuymt.
    De Fransen (so je weet) die hebben Sticht ontruymt;
    En ’t sou daer alles nu weer d’ouwe rust bekomen,
    So niet aenstonts mijn raet wierdt by de handt genomen.
[fol. B1r, p. 9]
    (85) Hou daer is een Papier van wonderlijcke kracht,
    Al schijnt het een geschrift, heel breyneloos bedacht:
    Spoeyd u daer me na kot en huysen van personen,
    Die anders zijn in ’t hart, alss’ uyterlijck vertonen;
    Den deck-mantel van al haer trotse schelmery
    (90) Is de Religie; noyt vint men haer boesem vry
    Van haet, afgunstigheyt, en vinnige krakeelen;
    De grootsheyt doet haer graeg de groote meester speelen;
    Sy lieven het gesach en d’ampten van de Kerck,
    Daer broutmen aerts-fenijn in plaets van geestlijck werck.
    (95) Set u gelaet na ’t haer: kleed in de donckre kleeren:
    Noemt haer meest met de naem van Broeders in de Heere:
    Versoeckt om Christi wil en sijn verdruckte schaer,
    Dat sy dit Godd’lijck schrift eens in den evenaer
    Van haer gewisse sien, en wijs’lijck overleggen:
    (100) Leest het haer voor, en segt, daer valt niet op te seggen:
    Geeft haer geen sprekens tijt: maer rabbelt vry u best,
    Tot dat gy siet haer naem geteyckent in ’t Request:
    Flux weer naer and’re toe: maer ’t sal u licht gebeuren,
    Dat sommigen ons doen voor godd’loos sullen keuren
    (105) Om hare Vrienden; dan seg haer, dat dit geschrift
    So generael niet leyt, maer ’t een van ’t ander schift;
    En wat of beter is, of selver te regeren,
    Of, als een Onderdaen, sich smad’lijck sien beheeren?
    En of men niet, wanneer fortuyn so vriend’lijck lacht,
    (110) Sijn selven niet alleen, maer oock het gansch geslacht
    Te kort doet? als men dan die hoog-beroemde trappen
    Van Eer, Gesagh, en Staet versmaed om op te stappen?
    Hier op verdeylt terstont al d’ampten van belang:
    Die suchten na wat groots, stelt in den hoogsten rang:
    (115) Die schravelachtigh zijn, wilt heyliglijck beloven
    Een ampt, dat door profijt alle ampten gaet te boven:
    Die sich verasen aen de geur en glans van wijn,
    En hare lusten graeg bewimp’len onder schijn.
    Van een nootsaeklijckheyt, wilt haren buyck vast vullen
    (120) Met hoop, dats’ onbeschroomt noch lustigh smeren sullen;
    Van staet-sucht, gelt-lust, en gestooke brassery
    Is selden onder haer ymant te degen vry.
    Maer so u ymant dunckt, dat niet sou willen luyst’ren
    Naer al u swetsery, sult gy de sin verduyst’ren
    (125) Van het versoeck, somtijts een regel overslaen
    En somtijts lesen ’t geen daer noyt heeft ingestaen:
    Neemt by de sulcken oock het nacht-kleet tot u voordeel:
    Stoort haer in d’eerste slaep; so wordt het keurig oordeel
    Bedwelmt; pas dan op, dat hy ten eersten schrijft,
    (130) Eer hy de vaeck noch eens te deeg uyt d’ogen vrijft.
    Dit stuck dient uytgevoert eer Phoebus is aen ’t klimmen,
    Wiens Suster gunstig is aen ’t sno bejag der Schimmen.
    So sien wy morgen al de gront-vest van een werck,
[fol. B1v, p. 10]
    Waer op men door dit volck aenstonts een nieuwe Kerck
    (135) Sal bouwen, ruym so groot als Sticht met al haer Steden
    Sich uytbreyd.
Coenr.                 En wie sal daer worden aengebeden?
    Plut. De Haet, de Nijd, de Twist, de Tweedracht, en ’t Gewelt.
    Maeckt, dat gy maer in tijts de Timmerlien bestelt.
Coenr. Ick gae.
    Plut.             Een wichtig stuck heeft sorg en vlijt van noden.
Coenr. (140) Daer ’t quaet-doen lof behaelt, vintmen geen trouwer boden.

Maria als een groot Heer, en al pratende uyt met Theodora, Cornelia als Knecht.
Mar. En toen ging men (so ’k hoor) ’s avonts so veyligh niet langs de straten.
Theod. Sommige Joffers mogen noch so veel van de Franse galanteryen praten,
    ’t Is maer een deel rappig Canaelje, vol bedrog, en pluymstrijkery:
    Onse natie is recht uyt.
Corn.                 Ja, als ’t niet krom en is.
Theod.                                 ’k Seg het noch, en ick blijf ’er by,
    (145) Dat ick dusentmael meer estime tot een Hollander heb als tot een Fransman.
Mar. O onverdiende eer! wat maeckje mijn een geluckig Lansman.
Corn. Een moye Lansman sonder Lans.
Mar.                         Dien roem dient door een soentjen erkent.
Theod. Ey sus! men is het kussen op straet hier niet gewent.
Mar. By nacht sijn alle katjes grau.
Theod.                     Ey foei! wegh met je handen.
Mar. (150) So ick het vyer niet blus, ick sal ick noch verbranden.
Theod. En so het langer duert, so raeck ick mee niet vry.
Mar. Wat isser soeter, als de soete sabbery?
Cor. Ey sie, hoe smakelijck dat die twee harde hoeren malkand’re kussen:
    Maer een ding schort’er aen, om bey haer ritsigheyt te blussen.
Theod. (155) Ey hout toch eensjes op.
Mar.                     So bid ick, gunme eerst dat faveur,
    Dat ick het eens sal mogen hervatten binnen u Kamer-deur.
Theod. Hoe sou ick aen mijn Heers beleeftheyt iets te kunnen weyg’ren?
Mar. Ach soete woorden, die mijn hart alreets van vreugt doen styg’ren.
Cor. Hoe liegt die Croonje daer.
Theod.                     En ’t mijn gaet op van vreugt.
Corn. (160) Dat loof ick beter; want onse harten sijn alle drie al van eene deugt.
Mar. Hou! Jong! gaet, seg mijn Camerling, dat ick niet thuys sal komen vernachten,
    En de Coetsier, dat hy mijn morgen ten thien uren hier met de koets sal wachten.
Corn. Wat hayr gelieft sijn Exellentie ingeslaegen?
Mar.                                                                           De Schimmels.
Cor.                                                                                                     Twee of vier.
Mar. Dat ’s evenveel.                                                                         Mar. en Theod. binnen.
Cor.                           Ik geloof ’t wel; we draegen ieder selver een portier.
    (165) Het bed, dat is de Coets, en willewe ons dan eens vermaken in ’t ryen,
    Moeten wy ons evestaeg met een geleenden disselboom geleyen;
    De lusjes sijn de paerden; de sweep is het gesoen;
[fol. B2r, p. 11]
    Maer onder het courieren isser de sweep selden van doen.
    Joffr. Theodoor sal morgen mee van sulck ryen weten te spreeken:
    (170) Och! se meent dat het alles klaer is, maer den disselboom salder aen ontbreken.
    ’k Verlang mijn hart aen stuck, hoe de poets noch af-lopen sal;
    ’k Mag wat sien te slapen, of tussen dit en morgen wiert ick wel half mal.


Pedel, gekleed als een Soldaet, met den degen in de hant, half droncken en al singende.
    Dat Was een Venus-diertje;
Maer ’t verdoemde hoere-kot
(175) Kost mijn so mennig biertje.
Ben ick niet een rechte Sot?
Ick vinck mijn selven uyt het nest,
En suyp so gern mee van het best:
Maer al even gaudiamus!
(180) Et bibamus! za, vivamus!
Wat bruydt ons de rest.
                                        Hy komt voor ’t Huys van Rynhart.
    Hier wonen mee van die smerige treck-plaesters, een souverain recept
    Voor de staende sieckte; al schijnen de leden noch so verlept,
    Se wetense met een nieuwe kracht en vigeur te stijven:
    (185) Maer fiat applicatio, ’k wed, de kracht sal ’er niet lang by blijven.
    Hoe mennigen Mug heeft ’er sijn angeltje wel op getoetst;
    ’t Is een gespan van Brackjes dat voor mijn of mijns gelijck niet* en koetst;
    ’t Moeten al Marquisen of tenminsten Capiteyns wesen,
    Willense by dees fijne Sustertjes Broer Cnelis rose-kransjes lesen.
    (190) Za! Har uyt! har uyt! jou Franse hoeren met al je gespuys?
    Hoort die Glaesen eens singen, wat maeckt dat een aerdig geruys.
    Ginder moet ik die banket-joffers mee wat van de selfde taert geven.
    ’k Heb wel eens mee Studentje gespeelt, laet ick nu eens op sijn Soldaets leven.
Hy komt voor ’t Huys van Theodoor.
    Laet sien, ben ick hier niet recht? ja: hoe mennigen Fransen kling
    (195) Isser in dit huys wel so getijstert dat ’er binnen een Maent de punt by ter neer hing:
    Maer se bruyen evenwel toe met haer stompje; ’t schijnt onder haer de moden;
    Der was’er weynig, of waren ten minste besneden gelijck de Joden,
    En schortender noch iets aen, se waren hier in de rechte Stadt;
    ’t Uterse Vrouvolk valt door de banck wel wat kort van hielen en wat swaer van gat;
    (200) Als een Muys op een haversack so saten s’er staeg op en keken.
    De Schuyf-trompet, ha! dat was haer hart en sin, haer dencken en haer spreken.
    Maer ’t Minne-boefje quam ten lesten al eens om sijn gelt,
    Want de Trompetten waren al veel met een vierig mont-stuck gequelt.
    Haruyt! haruyt! jou donderse fex, op! op! men vereer je hier een Aubade!
    (205) ’t Rapier is de Speelman, en de glasen dansen een Rodemontade!
    ’t Is best dat ick mijn hielen licht; ’t en is hier niet klaer,
    Sey Kibis, want sijn Wijf maeckten hem binnen drie weken Vaer.
    Ha! ha! ha! --
[fol. B2v, p. 12]

Marie uyt met den degen in de handt, Theodoor tot in haer stoep.
Mar. Gins loopt de Schelm heen: ick sweer, ik sal hem dat verleren
Theod. Mijn Heer, ick bid, wilt toch je selven aen geen Schavuyt hasarderen.
Mar. (210) Ey hartje, laetme los; ick ly niet, datme mijn twede ziel so affronteert.
Theod. Helaes! hy vliegt hem na: dat het den Hemel toch ten goede keert!
    Hoe gern had ick gesien, dat hy toch in de kamer had gebleven:
    Maer sijn liefde ’t mijnwaerts was te groot; hy most ’er ridderlijke proeven van geven:
    En ik had de proeven daer van liever op een ander manier gesmaekt:
    (215) Maer in de wereltse avontueren (schijnt ’et wel) isser niets volmaeckt.
    Och dat hy toch geen ongeluck en heeft! ’k hoor hem noch in wegen noch in straten,
    ‘k Meende men sou een ander rapier trecken, en dat in de schey hebbe gelaten:
    Maer Menen leyt in Vlaenderen seggense; wacht ik hem liever in huys,
    Eer de laetste dwaling erger wort als d’eerste, want de stad is vol ongeregelt gespuys.

Marie, en daer na Rynhart met een Schrobber.
Mar. (220) Dat was moyer als moy, en had het moyer geweest, ’t had bedurven;
    Se wiert so geyl, datse by na van ritsigheyt had gesturven;
    Van alle Franse greepjes en amourettes vergat ik ook niet een kruym:
    ’t En is sulcken wonder niet al heb ick het kunsje so fix op mijn duym,
    ’k Heb de ruymte van Leer-meesters wat gehad: maer, om de waerheyt te seggen,
    (225) Se wasme oock so Schaeps niet; se wist me wel, waer Ooft diende te leggen;
    Ick kon wel mercken, dat die Truy wel meer voor den hond had geweest.
    ’k Was al an een vingerwerckje geraeckt, en ’k sou’er niet hebben late wachten,
    Had ik so wel gehad, dat ik niet en heb, want haer inkomen was seker niet te verachten,
    Van tienen niet een die so wel met haer gelegentheyt staen;
    (230) Als men noch sulcken pekel-vleys voor een stoter koopt, heeftm’er geen duurt aen:
    Maer se had de rechte koopman aen mijn niet gevonden:
    Had ons Heyntje-pick dien Straet-schender niet toegesonden,
    ’k Had’er voor gescheten: maer ’t was of ’t spulletje sprack,
    En nou meen ick tans of mergen de Rol voort uyt te spelen op mijn gemack,
    (235) ’k Sal Cornelia waerschouwen, datse noch een wijl kip jer tong moet speelen.
    Hoe! roept de Klepper al twaelf? sou den Filebout den tijdt oock wel steelen?
    Of sou ’t noch vroeg genoch zijn, om een quaje nacht te hebben? ick mach gaen.
    Drie tikjes aen ’t venster weet onse Meyt op een prick te verstaen.
    Ach, arme Theodoor, hoe moetje die commen-porte-vous rechtevoort wel jeucken.
Rynh. (240) Datje de duvel hael! als stok-vis sal ickje Schelm beuken.
Mar. Och! Swager! swager! och! ick....
Rynh.                         Dat je de donder schen!
    Jou reekel, saljeme noch verwijten, dat ickje Swager ben!
Mar. Help! och Rynhart, ick ben Marie! och, wat heb ick misdreven?
Rynh. Hoe, wat segje? ben jy ’t Maseur? ick bid, so wilt het mijn vergeven.
Mar. (245) Och mijn arm! mijn arm!
Rynh.                     Wie heeft het sijn leven meer beleeft;
    Ik docht, dat het die guyt was, die flus by na al de glasen ingeslagen heeft.
Mar. Och, ick heb niet een lit aen mijn lijf, dat stil staet;
Rynh.                                 Maer hoe komje aen die kleren?
[fol. B3r, p. 13]
    By den elderemente, men sou so de Duvel selver abuseren.
Mar. ’k Saltje wel met drie woorden seggen: ’k heb (schijnt wel) te voorsichtig wille sijn;
    (250) ’k Was de visite geven, en bleef met eenen op de portie by Me-vrouw Sjakelijn,
    Haer Broer, die na den Haeg was, had juyst bey de knechts me genomen;
    So dat ick in de werelt geen raet wist om met fatsoen thuys te komen;
    Want twee vremde Snoeshaenen, die mijn der in hadden sien gaen,
    Bleven den helen avond ontrent de deur van het huys staen;
    (255) Hier was goejen raet duur, tot dat mevrou om haer broers pruyck en plunje begon te dencken,
    Als ick die aen had, meendense, sou mijn niemant een hayr durven krencken,
    So versonnen, so begonnen; ben ick de Franse listen en laegen, docht ick, ontsnapt,
    En sou ’k mijn nu van een Poep of een Knoet laten onteeren, ’k was liever in stucken gekapt:
    Maer wie sou hier op dencken?
Rynh.                                            Och Maseurtje, ’t is me so leet als mijn sonden
    (260) Ey, tree vast in, en siet of ’er oock iets aen de arm is geschonden.
    Ja ja, ’t is niet al mis; ick ken haer finten wel; se gaet daerse gaet,
    Ick geloof, dat haer Maegdom al lang binnen Parijs in de lommert staet.

Sleutel-drager en Boer al pratende uyt.
Sleuteld. Hoe sal het noch gaen, sey Jas, en ’t kint en had geen voeten:
Boer. ’t Schijnt, als de Sog den trog omwerpt, dat’er dan de biggen voor lyen moeten.
Sleuteld. (265) Ja maer dat lyen duert sulcken eeuwigen tijt,
    Over een vierendeel jaers was het schip sijn roer al quijt,
    En wie weet wanneer het noch weer een stuer sal krijgen;
    ’t Had sekers al onweers henoch uytgestaen, en nu drijgen
    d’Onstuymige golven het wrack noch erger als in volle Zee,
    (270) Daer het geanckert meende te sijn aen een geruste ree,
    Wy ondertussen vaeren mee, en moeten het slingeren gedulden.
Boer. ’k Verstae den handel niet; ’t is of s’ons de kovel wat vulden,
    En dat komt nievers anders als van die verduvelde tykenaers van daen;
    Had de Regering de Regering gebleven, ’t sou ’er wel anders hebben gegaen;
    (275) Uytrecht is nou wel degelijck uyt recht, dat bevin ick wel alle dagen,
    Kom ick hier of daer mijn Debiteuren om een beetje gelt vragen,
    Se lachen mijn eens uyt, en sommige drijgen mijn noch te slaen:
    Wat sal men doen? waer, en by wie salmen der over klage gaen?
    Komje by de Krijgs-raet, die en bemoeit sich niet met de borgerlijke saken;
    (280) Gaeje by de geachte mannen, die en moetmen het hooft niet werm maken,
    Met sulcke beuselingen; want den droevigen stant, daermen nu in leeft,
    Seggense, dat haer tot veel groter besoignes van noden heeft:
    Ondertussen sijnse oock so lang vry van de quaje geesten.
Sleuteld. Wat salmen seggen? het stinckter al so wat, schoon heeft ’er niemant geveesten;
    (285) ’t Had Sticht wel een tonnetje of drie weerd geweest, al sey ick meer;
    Want met het dimitteren van de Regenten verloor het vryheyt, crediet, en eer:
    Sapienti sat est, je weet wel, wat ick wil seggen.
Boer. ’k Wou wel dat ’k het so wel niet en wist, en dat ’k in acht daeg op mijn buyck niet sou leggen.
    Mocht onse Koek-eter nou eens op sien.
Sleuteld.                             Die goeje Knecht,
    (290) Die sou met Drillenburgh wel seggen, de wagen en gaet niet recht.
        Maer noch voor een oortje patientie; ’t sal al eens komen;
[fol. B3v, p. 14]
    De Request-makers sullen oock juyst niet al hebben, datse wel dromen.
Boer. Daer bewaer ons den Hemel voor; dan kraemden ick me van hier;
    Op een ander, sou ’k dencken, brout men oock goet bier;
    (295) Ick weet wel, hoese gebruyt zijn, die onder die Stijl-oren moete bucken;
    Wat sou men mennich eerlijck Patriot schandelijck sien verdrucken;
    Sta vast geestelijcke goederen (sou ’t zijn) nu moetens’er an!
    De Ketterse Papouwen en Witte Armianen raeckte gewis in den Ban;
    Maer de Prins salder wel een schutje voor schieten, wilje dat wel geloven?
    (300) En ’t Hof sal’er te vroeg op verklaren, want se beginnen alre al te hayr-kloven;
    Wijl hem nu het Stadhouderschap geoffereert is, seggense, successief,
    En heeft hy nu sijn Broeders in Christo, en de Gods-dienst lief,
    So behoort hy ons oock te beloven van noyt buyten de Religie te trouwen.
Sleut. Wat souwen die Brood-ratten langer niet wel soecken te brouwen?
    (305) Se souwen haer met den armen in Christo wat meer bemoeyen; wie heeft het gedaen,
    Anders als de Tykenaers, dat ’er so veel van gebreck moeten vergaen?
    Niet sonder reden begint het de Aelmoseniers oock te verdrieten:
    Den eenen en wil, en de anderen en kan langer niet meer verschieten;
    In Gasthuysen, Stadshuysen, Weeshuysen, over al ist hammetjen op,
    (310) En de meeste Inwoonders zijn overgoten met d’eyge sop,
    En die moet men noch met sulcke sware inquartieringe sien quellen,
    Daer men in al de Frontier-plaetsen wel servies-gelt weet op te stellen:
    ’t Is niet vremt, dat mennich Vluchteling ’t weerom-komen noch wat vergeet:
    Heeft ymant noch een stuyvertje, ’t wort meest tot een gard voor sijn eyge neers besteet,
    (315) Waer je gaet, waerje staet, overal ist och laci! och armen!
    Selver in dese goeje tyding van de vrede met Engelant, hoorje niet als klagen en karmen.
Boer. En buyten, daer en durft men oock noch niets vertrouwen van waerdy.
    Summa summarum, wy zijn aen alle kanten noch louter in de ly.
Samen wat aen een zy.

Anna, Marie, Theodora samen al pratende uyt. Daer na Rynhart mede uyt.
Theod. So wast by ons oock; dat hoeren en had geen eynd, toen mostent noch de glasen misgelden,
    (320) ’k Wou wel om een lief ding, dat ick sijn naem eens had hore melden.
Ann. Ick hoorde de Buuren ’s morgens neuren van Pedel, Pedel.
Theod. Ho, ho! sout die Scherminckel wesen? dien Lap-oor ken ick heel wel.
    Dat deuntje, sweer ick hem, sal hy niet voor niet hebbe gesongen;
    Den Bul was waert, dats’ hem by ’t geweer levendig op hongen;
    (325) ’k Meen dat ick een nachje om sijnent wil heb uytgestaen,
    En wast noch alst hoorde.
Mar. stil.                                            Ja datje wist, dat ick wist, en hoe’t noch met mijn was gegaen,
    Hoe wouje in de vuysten lachgen.
Ann.                                           ’t En is niet te verdragen;
    Ick ben los uyt mee van dat gevoelen, dat men hem hoort te beklagen.
Theod. Dat verstaet sich, al was hy van gout: maer hoe leggewe de saeck best aen?
Ann. (330) So ’k niet en mis, sie ’k ginder een van mijn ouwe kennisse staen,
    Die sal ons lichtelijck wel op de rechte wegh weten te wijsen.
Theod. Daer heb ick niet tegen, sey de Man, en hy hoorden sijn selven prijsen:
[fol. B4r, p. 15]
        Maer hy heeft noch imant by hem, wat ist? een Borger of een Boer?
Ann. So wat entre deus, als Zaer, die was Maegt Vrou noch Moer;
    (335) Maer daer ’s niet een sier aen-gelegen? latew’em evenwel eens spreken.
    U dienares mijn Heer, met permissie, dat we de Vrienden haer reden breken.
Sleut. O met autoriteyt; de Joffrouwen hebben by ons altijt een voor-uyt.
Ann. Om de Vrienden evenwel niet op te houwen (hoe vroeger begin, seydmen, hoe nader besluyt,)
    So sal ick.....
Rynh.               So ras en begint den avond niet te vallen, of die Teven moeten uyt krollen:
    (340) Allebey sijnse weer ’t gat uyt; hoe, souwense dat wel sijn met haer verdoemde pollen!
    Siet dat Stael eens, hoe gretig datse haer waer recommandeert:
    Maer d’andere heeft niet veel troef, so dicht heb ik’er te nacht afgesmeert.
    Akerellement! hoe sal ick met mijn Peusel oock noch eens huyshouwen
    Se verwijten me toch, dat ick mee seer wel verstae op het leer-touwen:
    (345) Maer se meenent als ick het sal menen; die doffers sijn d’eenigste schort
    Dat ’er geen gras wassen en wil, om dat het pad al te veel begaen wort.
    ’k Moetse eens te deeg neusen. ô, ’k heb abuys: maer ’t is menselijk te dwalen.
    ’k Voegme by den trop, ’t is een van mijn alderoudste specialen.
Sleut. Goeden avont Monsr. Rynhart, ’k heb met leetwesen je saeck al verstaen,
    (350) Maer ick weet niet waerje te recht raken sult; je weet wel, wy hebben gedaen.
    En niet so veel te seggen als een jongen, die een half vat thuys gebrocht heeft
    Maer der sijn wijse, discrete, en seer voorsienige Heeren, die m’er expres toe opgesocht heeft.
    Om den verdruckten Borger de hulpende handt te biejen in tijt van noot.
    Daer most je....
Rynh.                    Ja als ick doot ben, so kooktme een potje met bier-en-broot,
    (355) Sou ’k aen die laet-dunckende wijsneusen klaegen? dan laet ik den bruy liever lopen,
    Eer ick haer in ’t gat kruypen wou, sat ick liever voor een paertje versopen.
Boer. Daer hebje....
    Se soecken ider even verbaest een goet herkomen door de Geest
van Coenraet die in t midden van haer verschijnt.

De Geest van Coenraet.
Coenr. ’t Is nu geen tijt mijn leet aen dit gespuys te wreken;
    Mijn loper is al uyt; het uer is al verstreken,
    (360) Dat ick mijn na de Vorst van ’t helse Rijck moet spoen,
    Om op het aldernaust hem de rekening te doen;
    Met wat een iver dat dien Tempel wiert begonnen:
    Hoe datmen pylaers heeft in dit Gebou versonnen,
    Die men de groote stut van ’t groote Wonder acht:
    (365) Hoe dit driedubbelt Huys door sonderlinge kracht
    Van haer wort onderschraegt, en so volmaekt gehouwen,
    Dat onse Vorst met vreugt de Timmering sal aenschouwen
    Ten dienste van sijn volck; Gins bid ’er een, dat hy
    Toch wel volvoeren mach een nieuwe Schelmery;
    (370) Hier doetmen danckbaerheyt over het welgelucken
    Daer bicht ’er een, dat hy sijn kostelijcken tijt
    Onnut’lijck heeft verspilt, en buyten alle nijt,
[fol. B4v, p. 16]
    Afgunstigheyt, Bedrog, Wraeck, Achterklap en Liegen
    Sich selven van de deugt in slaep heeft laten wiegen;
    (375) Wat verder twist men, waer de meeste fieltery
    En ondeugt in bestaet; weer aen een ander zy
    Wort het eenvoudig hart geleert en voorgelesen,
    Hoe listig dat den Mensch in sijn bedrog moet wesen;
    En in een anderen hoeck daer sitmen in den rang,
    (380) En singt en schreut het leet van and’ren dagen lang;
    Men preeckt’er evenstaeg in veelderhande talen,
    ’t Is oock by veele kunst ver van den text te dwalen:
    Den Raet Rehabeams wort meermaels bygebracht:
    Maer Bileam te hoy en gras; hy had geen kracht,
    (385) Om met al sijn gewelt een Esel voort te krijgen;
    Daer d’Esels spreken, mag hy met fatsoen wel swijgen:
    So doetmen Moyses oock, een out Israëlliet,
    Om dat sijn leer niet deugt, deugt hem de tong-riem niet.
    Den Tempel is te groot: men wilder sulcke basen
    (390) Die kak’len als een hoen, die louter kunnen rasen,
    En tieren als een swijn, datmen de keel afsteeckt,
    Of die by tonnen vol kan liegen, als hy preeckt.
    Wat sal ick aen mijn Heer een groote tyding brengen!
    Wat sullender noch al met mijn haer vleugels sengen,
    (395) En tuymelen so plots na d’afgront van de Hel,
    Dat het onnodig is, dat ’k haer een leer bestel.
Hy verdwijnt.
EYNDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 56 so wachje er staat: sow achje
vs. 187 niet er staat: uiet
vs. 312 misdoet? er staat: misdaet?
vs. 342 middel-punten? er staat: miidel-punten?