Ceneton088630 — Ursicula
Gepubliceerd op 29 juli 1997 door H. Mahfouz.
Redactie dr. A.J.E. Harmsen.
Opleiding Nederlandse taal- en letterkunde, Universiteit Leiden.
Voor deze editie is gebruik gemaakt van het exemplaar KBH 448 G 136. Na het voorwerk is een lofdicht van J.v.H. (mogelijk Jan van Hoogstraten, 1662-1756) opgenomen, dat voorkomt in het exemplaar UBL 1095 D 2 : 3.
De tekst wordt gevolgd door een catalogus van de boekverkoper Hendrik Bosch
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
BASSIANUS VARIUS HELIOGABALUS,
OF DE
UITTERSTE PROEF
DER
STANDVASTIGE LIEFDE.
TREURSPEL.
Door G. TYSENS.
[Vignet: DOOR TYD EN VLYD.]
TE AMSTELDAM, By HENDRIK BOSCH, Boekverkooper, tegen over het Meysjes Weeshuis. 1720.
OPDRAGT
AAN
DEN HEER DE HEER
PAULUS VERRYN
HENDRICKSZ.
Mecenas der Nederduitsse Digtkunst.
Gelyk een téd’re Maagd bekommerd, en verlégen
Voor ’t oorlogs woede, vlugt langs ongebaande wegen,
Beängstigd om háre eer en léven in dien nood
Te redden, daar zy schynt van alle hulp ontbloot,
Haar Minnaar, onverwagt, háre oogen ziet genáken,
Waar door het róze-rood op háre lely káken
Zig wederom verheft, daar Hy vol moed bereid,
Haar rukt uit ’t woest gevaar, en brengt in veiligheid.
Zo wierd myn Zangnimf ook met zorg op zorg bestréden,
Daar zy besloot om in het dagligt weêr te tréden,
En Romens Ryks-tiran in naargebootsten schyn
Te voeren op ’t Tóneel, daar zelfs zyn gruuw’len zyn
Afgrysz’lyk in haar oog. Zy scheen van angst te béven,
Als zy zig zonder hulp weêr moest op weg begéven,
Daar haar de Nyd alom, met onvermoeiden tret,
Gelyk haar schaduuw volgt. Zy vont zig zelf bezet,
Verlégen, en beangst, wyl haar de zorg verdrukte;
Tot dat het Haar in ’t end, naar háren wens gelukte,
Om u, VERRYN, daar zy haar eigen kragt mistrouwd,
Gelyk haar Toeverlaat te aanschouwen. Zy verstout
Zig aanstonds, wyl uw Naam haar zal een schild verstrekken,
Grootmoedig haar besluit en Digtwerk te voltrekken;
Dies komt zy thans, myn Heer! met innerlyke vreugd
Het voorbeeld van ’t *Geweld, en ’t hoofdsieraad der °Deugd,
* Heliogabalus. ° Alexander.
Met uwen Naam versierd, in uw bescherming géven;
Gy ziet een Ryks-tiran hier door geweld verhéven
Op Vorst Augustus troon, zyn Neef, en Amptgenoot,
Door staatzugt opgerooid, maar meest door ’t vuil en snood
Geweld der minnenyd, verwoed naar ’t léven dingen,
Terwyl hy Marcia wil tot zyn liefde dwingen;
Die háre Min en Haat tot dus lang hield bedekt
Door ed’le veinzery, tot dat zy opgewekt
Door háre aanstaande Trouw, den Dwingeland doet hóren,
Hoe ze Alexanders min geeft voor zyn min verkóren,
En dus haar Haat in Liefde, en Liefde in Haat verkeerd;
Wyl Heliogabaal door gramschap overheerd
Haar, en haar Vader dreigt van ’t lévens ligt te ontróven,
En zyne wraak in ’t bloed van zynen Neef te dóven,
Ten zy die Marcia gewillig overlaat;
Maar ’t dreigen, nog ’t gevaar, nog de bedroefde staat
Van zyne Moeder, kan op Alexanders zinnen,
De minste glinst’ring van zyn liefde niet verwinnen;
Hy troost zig voor zyn Min en Minnáres, de dood
Te lyden, daar hy zelfs van alle hulp ontbloot,
Gelyk een Offerlam ter slagtbank word gedrágen.
Maar Heliogabaal stort eind’lyk in de lágen,
Die hy (vereenigd met Soëmis snóden raad)
Gespannen had, tot heil en welvaard van den staat;
Wyl zy, die Hem gestaâg tot gruuw’len had gedréven,
Met haar ontmensten Zoon verliest het heilloos léven,
Daar Alexander met zyn schóne Marcia
Den roomsen Troon betreet, en zwaaid den septer na
Het uitgestaan verdriet, tot heil der onderdánen.
Dog schoon hy pronkt, omstuuwd met Caesars Arendvánen,
Op ’t pragtig Kapitool, en ziet zyn wens voldaan,
Nog durft myn Zangnimf op uw heusheid onderstaan,
VERRYN, haar Wéreld-Vorst met uwen Naam te dekken;
Bescherm dien Minnaar! die u kan een baak verstrekken,
Hoe dat standvaste Min, gedwarsboomd door ’t geweld,
In ’t end haar wit verkrygt, daar de ondeugd word geveld.
Hy zal, indien hy aan uwe oogen kan behágen,
U léren, eêr de dood grootmoedig te verdrágen,
Dan zig besmet te zien met snóde trouw’loosheid.
Dies schynt het dat de hoop myn zwakke Zangnimf vleid,
Dat Gy haar uwe gunst niet zult onwaardig agten,
Wyl zy gerust op uw bescherming durft verwagten
De drieste Onwétenheid, die vaak haar scharp gebit
Stompt op de eidele Schors, onkundig om het Pit
En merg der Poëzy, naauwkeurig te overwégen.
Maar Gy, die door de gunst en Vader Febus zegen,
Opsteigerd naar den top van Pindus Heilligdom,
Doorgrond het Merg der zaak: ziet naar de Schors niet om.
Dies hoop ik zal ’t uw gunst en goedheid niet mishágen,
Dat myne Zangeres dit Spel u op komt drágen;
Want zo zy u voldoet, heeft zy haar wit verrigt,
En stapt grootmoedig op uw gróten Naam in ’t ligt.
G. TYSENS.
VERTÓNERS.
MAESA, Moeder van Soëmis en Mammea, en Groot-
moeder van Heliogabalus en Alexander.
SOëMIS, Moeder van Heliogabalus.
MAMMEA, Moeder van Alexander.
}
Dogters van Maesa.
BASSIANUS VARIUS HELIOGABALUS, Kei- zer van Romen en Zoon van Soëmis.
ALEXANDER, Zoon van Mammea, Neef en Mede-Keizer van Heliogabalus.
MARCIANUS, Rooms Edelman, Vader van Marcia.
MARCIA, Dogter van Marcianus.
DOMITIA, Vertrouwde van Marcia.
LUCIUS, Vertrouwde Vrind van Alexander.
KLODIUS, Hoofdman van de Lyfwagt van Heliogabalus.
ZWYGENDE. Lyfwagt van Heliogabalus.
Roomse Burgers en Zoldaten.
’t Tóneel verbeeld de Hofzaal van Heliogabalus,
binnen Romen.
OP
BASSIANUS VARIUS
HELIOGABALUS,
Of de uitterste proef der
STANDVASTIGE LIEFDE.
WIe stuyt den blixem, of gevreesden donderkloot,
Wanneer de gramschap van Jupyn geraakt aan ’t hollen?
Geen magt, geen mogentheit, Hy moet ten einde rollen,
Als ’t buldrend onweêr woed, en vuurd met schoot op schoot.
Gelyke kragt vertoont in ’t nypen van den noot,
Getergde liefde, door geen vrees te suisebollen:
Zy breekt, wat dootangst haar weêrhouden wil of sóllen,
Door boeje en keten heen, en overwint de doot.
Regtschapen liefde is in haar gloed niet weêrstreven,
Die mist veel liever, dan haar wit, het dierbaar leven.
Gy tragt vergeefs haar ligt te dooven Bassiaan.
Zy zal uw dwingelandy veel eer de wieken fnuiken.
Heliogabalus! dan voor uw septer duiken.
Een Alexander is bezwaarlyk te weêrstaan.
DOMITIA.
HOe? nu bedrukt Mevrouw? daar alles word bereid
Met Keizerlyke pragt tot de offerplegtigheid
Van uwe aanstaande Trouw: Wat onrust stoord uw zinnen?
Gy ziet u van den Vorst, den Raad en ’t Volk beminnen,
(5) En zult nog dézen dag, daar ’t al de wéreld ziet,
Den Septer swaeijen van het magtig Rooms gebied.
Wat droefheid komt u op uw huuw’lyks dag ontroeren?
MARCIA.
Zeg op myn sterfdag! die my zal naar ’t graf toe voeren;
Ach! myn Domitia! u is nog onbewust
(10) Wat dódelyk verdriet deez’ téd’re borst ontrust;
Ik heb myn hartsgeheim tot nog vol angst en zorgen,
Voor u, en voor elk een door veinzery verborgen.
Maar nu, helaas! maar nu zie ik met zielsverdriet
Die hoop, die my tot nog geliefkoost heeft, tot niet.
(15) En met die hoop, ô Goôn, verlieze ik ook myn léven!
DOMITIA.
Kon immermeer uw hoop een gróter staat u géven,
Als gy op dézen dag ontfangt door ’s Keizers trouw?
MARCIA.
Die Staat, déze Egt, deez’ Dag zyn oorzaak van myn rouw,
Ja oorzaak van myn dood.
DOMITIA.
Mevrouw, ik vinde uw reden
(20) Heel ondoorgrondelyk en vol verborgentheden:
Gy hebt in weêrwil van uw Vader zelfs, deez’ egt
Blyhartig toegestaan; met wat voor schyn van regt
Kunt gy uw Bruilofts-dag dan nu uw Sterfdag noemen?
MARCIA.
Hoe dikmaals zegt de mond iets dat het hart zal doemen,
(25) En ver verwerpen als nadélig aan zyn rust.
Vooral, als een Tiran op euveldaân belust,
Al wat zyn min weêrstaat, ontziende regt nog wetten,
Dreigd met zyn stále vuist te morss’len en te pletten.
DOMITIA.
Wat hoor ik? is de Vorst dan ’t voorwerp van uw haat?
(30) Die gy op dézen dag in ’t aanzien van den raad,
Van ’t volk en ’t Godendom, gestreeld met bruiloftszangen
Zult als uw Egemaal voor ’t egt-altaar ontfangen.
MARCIA.
Ja: ja Domitia! laat hy vry dézen dag
Gelyk ons huuw’lyks feest aanschouwen: Zyn gezag,
(35) Of dwing’landy, zal nooit myne onverzetb’re zinnen
Bewégen, om geen Vorst, maar een Tiran te minnen.
Ja ik zal eêr vol moed, met deez’ myne eigen hand
Het lemmer stóten in zyn heilloos ingewand,
Of als een Romeinin, met glorie, ’t léven láten.
DOMITIA.
(40) Wat dreef u aan, Mevrouw, om Hem, dien gy wilt háten,
In schyn te minnen, en zyn huuw’lyk toe te staan?
Mevrouw, verschoon my, zo ik hier te ver mogt gaan,
Met u de reden van dit groot geheim te vrágen.
MARCIA.
Ik heb in al myn ramp, myn tegenspoed en plágen,
(45) Domitia, uw trouw zo ménigmaal bespeurd:
Dies word uw vraag by my geenzints voor kwaad gekeurd;
Maar eerder als een blyk van téd’re zorg genómen,
Die yv’rig tragt myn leed en droefheid voor te komen.
Hoor dan wat my bewoog, om onder schyn van min,
(50) En ’s Keizers Bruid te zyn, zyn grootste Vyandin
Te wézen, die hem vloekt en eeuwiglyk zal háten,
Als een Barbaar, en Beul, en Pest der Roomse státen,
Die regt en wet en deugd baldádiglyk verstoot:
Gy weet, hoe Heliogabalus, na de dood
(55) Van Vorst Makrinus, hier op Romens hógen Zetel
Den Septer heeft gezwaaid: gy weet hoe hy vermétel
Zelfs de Opper Majesteit der Goden heeft gehoond,
En ’t ongewyde, nog ’t gewyde niet verschoond.
Hoe hy door dwing’landy en duizende euveldáden,
(60) De gramschap van het heir had op zyn hals geláden,
’t Geen reeds aan ’t muiten sloeg: waar op hy door den raad
Van zyn Groot-Moeder, tot behouwding van zyn staat,
Zyn Neef, tot Amptgenoot en Mede-Keizer stelde,
Uit wiens beproefde deugd al ’t volk veel zegen spelde.
(65) Ik, die gelyk gy weet, hier ben aan ’t Hof gebragt
Door myn Heer Vader, uit een Adelyk Geslagt
Gespróten, kon zo dra als zy my beiden zágen;
Helaas! tot myn verdriet en blydschap, hen behágen.
Wyl ook myn téd’re ziel voelde op dien zelven stond
(70) Voor Alexanders min, myn hart met min gewond,
En voor den Dwing’land niets dan afkeer, haat en tóren:
Zy déden my zomtyds hun minneklagten hóren,
Dog ongelyk van aard; want Heliogabaal
Verbeelde meêr Tiran, dan Minnaar, in zyn taal;
(75) Daar Alexander met dat wonder groot vermógen
Der Roomse zedigheid, kwam deftig voor myne oogen;
De Purp’re Diadeem, nog ’t Keizerlyk gewaad
Verstrikte nooit zyn hart in hovaardy: Zyn staat
Kon nooit zyn’ eed’le ziel tot dwing’landy bewégen.
(80) Ik voelde my terstond tot zyne min genégen.
Maar ach! ik moest ondanks myne eigen drift, de smart
Van myne afkérigheid Hem drukken in het hart.
Want Heliogabaal door minne-nyd aan ’t bláken,
Zou hem, tot myn verdriet, wel haast het offer máken
(85) Van zyne rázerny; indien hy immer dagt,
Dat hy wierd om de min van zynen Neef verägt.
Ik moest dan, om met een myn Vader te behoeden,
En Alexander ook te onttrekken aan het woeden
Des Dwing’lands, zynen egt toestemmen: Maar ik schrik
(90) Veel minder voor de dood, dan voor dat oogenblik,
Waar in ik hem myn hand als Gemálin zou géven:
Zie nu Domitia, wat ik om ’t duurbaar léven
Van mynen Minnaar, en myn Vader heb bestaan,
Wiens haat, ik, om zyn heil, heb op myn hals gelaân.
(95) Wyl hy al te onbedagt in grimmigheid ontstéken,
Zig wil op ’t allerfelste aan my zyn Dogter wréken,
Indien ik immermeer, Vorst Heliogabaal
Voor ’t heillig Egt-altaar ontfang tot myn Gemaal.
Maar Vader, ach! hoe min kent gy uw Dogters lyden!
(100) Die u alleen wil voor een wréde dood bevryden,
Waar toe gy wierd gedoemd, indien ik naar uw zin
Des Keizers trouw verbrak, en Alexanders min
Begunstigde; dien ik, schoon hy my kan behágen,
Nu uitterlyk alleen maar afkeer toe mag drágen.
(105) Gy waand ik heb uwe Eer en uwe deugd verraân;
Maar eêr zal my Jupyn met zynen blixem slaan,
Eer die ontaarde Vorst ooit myn Gemaal zal wézen;
En schoon ik van zyn haat het alles heb te vrézen;
Het sterven staat my vry als alles is mislukt.
(110) ’k Zal een Romeinse ziel, schoon door ’t geval verdrukt,
Tot aan myn laasten stond in déze boezem drágen,
En nimmer om myn dood, maar wel om de uwe klágen,
Ja ’k zal nog dézen Dag, dien elk myn trouwdag noemd,
Zien dien Tiran gestraft, of my ter dood gedoemd.
DOMITIA.
(115) Maar om wat reên, Mevrouw, tot nog toe voor uw Vader
Dit groot geheim bedekt? gy hebt hier niemant nader,
Om in deez’ zaak te zyn uw hulp en toeverlaat.
Hy zal, zo dra hy weet uw dódelyken haat
En gramschap op den Vorst, het alles voor u wágen.
(120) Doe ook uw Minnaar zien, dat hy u kan behágen.
’t Is tyd, Mevrouw, ’t is tyd, dat gy aan hen ontdekt,
Wat afkeer déze trouw in uwe ziel verwekt.
Zy zullen ’t zaam vereend dit haat’lyk huuw’lyk bréken,
En zig als Vader, en als Minnaar voor u wréken:
(125) Ontdek hem dan in ’t end ’t geheim van uwe ziel,
’t Geen gy tot nog voor hen en my verduisterd hiel.
MARCIA.
Neen: dat waar zelfs getragt den doodsteek hen te géven,
Want Heliogabaal, door razerny gedréven,
Zou, zo hy ’t alderminst van déze zaak verstond,
(130) Hen zelfs voor myn gezigt, doorboord met wond op wond,
Doen sterven, om my dan, vernoegd door dit te aanschouwen,
In ’t aanzien van de Goôn voor ’t Egt-altaar te trouwen.
DOMITIA.
Wat uitkomst wagt gy dan in ’t nypen van uw nood?
MARCIA.
Niets, als des Keizers val, of myn gewisse dood.
(135) Ik zal aan ’t Roomse volk een heer’lyk blyk verschaffen,
Hoe dat een téd’re Maagt een dwing’land weet te straffen,
Die lust in tiranny en alle gruuw’len vind.
DOMITIA.
Ach! overweeg Mevrouw, wat gy u onderwind
In déze zaak.... Maar ’k zie uw Vader herwaarts komen.
MARCIANUS, alleen.
WAt zeid zy? wat ik hoor? ô opperste Jupyn!
Zou zy in ’t end geraakt van myne reden zyn?
Zy zal haar Pligt, háre Eer en háre Deugd betragten,
(180) Ik ben onkundig, wat ik moet van haar verwagten.
Zy weigerd dézen dag den dwing’land zyne trouw,
En poogd ons uit ’t gevaar te redden, ’t geen ons zou
Door Alexanders Egt gewiss’lyk overkomen.
Zy heeft de zorg voor ons, alleen op haar genómen.
(185) Goôn! wat moet ik hier uit besluiten? heeft zy my,
Of Heliogabaal, door schrand’re veinzery
Bedrógen? en wil zy voor zyn onmenss’lyk woeden,
Ons, onder schyn van min, voor onze dood behoeden?
Zou zy op ’t loff’lyk spoor der roomse deftigheid
(190) Vervloeken dien Tiran, die háre Majesteit
Bezoedeld en beklad met alle afschuuw’lykheden,
En door een zé van bloed ten Ryks-troon op kwam tréden!
Neen: want zy had haar haat aan my bekent gemaakt,
Zo van die éd’le deugd haar boezem waar geraakt:
(195) Maar zy tragt my alleen door zorg en misvertrouwen,
Tot zy haar Egt voltrekt, arg’listig op te houwen.
Dog waar toe dan deez’ dag haar huuw’lyk opgeschort,
Daar alles vaardig is, of reeds vervaardigd word
Tot déze aanstaande trouw? ’t Gaat myn begryp te boven,
(200) Wat ik van déze zaak moet denken of gelóven.
Maar zagt, wie naderd my?
ALEXANDER, MARCIANUS, LUCIUS.
ALEXANDER.
HEbt gy nog eens getragt
Uw Dogter, die myn liefde en zuiv’re min verägt,
Door vaderlyk ontzag dat huuw’lyk af te ráden?
’t Geen wis der Goden toorn op háren hals zou láden;
(205) En heeft zy eindelyk naar uwen raad gehoord,
En die geháte vlam in háre borst gesmoord?
Of mind zy nog dien geen, die tegen regt en reden
Zyn huuw’lyks banden breekt, en spot met al zyne eeden?
MARCIANUS.
’k Heb alles onderstaan, myn Vorst, om déze trouw
(210) Te stremmen, die myn ziel voor eeuwiglyk met rouw
Bedroeven moet, en haar uw huuw’lyk aangeráden:
Ik vond haar op myn komst met droefheid overláden.
’k Zag haar benauwd, betraand, vol twyffelmoedigheid,
Als één die voor ’t behouwd van lyf en léven pleit,
(215) En vol van hoop en vrees verwagt zyn regters oordeel.
’k Nam die onzekerheid toen aanstonds tot myn voordeel,
Vervloekende de trouw van Heliogabaal;
Waar op zy my vol moed, met meêr dan maagden-taal
Dit antwoord gaf. Ik zal, hoe gy het ook meugt agten,
(220) In alles mynen Pligt, en Eer, en Deugd betragten.
U is nog onbewust ’t geheim van myn besluit.
En denk, schoon gy my ziet gelyk des keizers bruid,
Dat ik zal voor ons beide en Alexander wáken.
Men doet voor my vergeefs deez’ dag de altáren bláken.
ALEXANDER.
(225) ô Dubbelzinnigheid! ô Gordiaanse knoop!
Hoe pynigd gy deez’ ziel door dubb’le vrees en hoop!
Tragt zy het huuw’lyk met den Vorst dan uit te stellen?
MARCIANUS.
Ik durf in déze zaak geen zeker oordeel vellen,
Wyl ik onkundig ben, of zy door schranderheid,
(230) Ons, of wel Heliogabalus heeft misleid,
Om onder schyn van min alleen maar tyd te winnen:
Dog laat ons alles voort van onzen kant beginnen.
’t Geen deez’ geháte trouw kan stremmen en weêrstaan,
Ik als haar Vader, gy, als Minnaar te ondergaan.
(235) Laat ons de Burgery en ’t Oorlogs-volk beroeren,
En t’zaam vereenigd naar den huuw’lyks tempel voeren.
Gy weet hoe elk om stryd den Keizer vloekt en haat,
En hoe al ’t Roomse volk u agt zyn toeverlaat.
Laat ons vol moed, myn Heer, eêr men ons komt verdrukken,
(240) d’Ontaarden Vorst zyn Bruid, en Kroon, en Staat ontrukken.
ALEXANDER.
Neen; déze daad was veel te dood’lyk aan myne eer,
Te dood’lyk aan myn min: neen, ik zal nimmermeêr
Door liefde of staatsbelang myn Marcia mishágen.
En, of ik my met regt mag van haar haat beklágen,
(245) Ik min haar, en zal nooit haar oogwit wederstaan.
Ook wierd door déze zaak myn pligt en deugd verraân.
MARCIANUS.
Zie toe myn Vorst! uw deugd kan u voor ’t schrikk’lyk woeden
Van hem, die niemant spaard, onmógelyk behoeden.
Hy zal, indien ’t geschied, dat Marcia deez’ dag
(250) Haar huuw’lyk niet voltrekt, ons beiden, met één slag,
Als Offerhanden van zyn wreev’len haat en tóren.
Doen in het laauwe bloed tot Romens val versmóren.
Want Gy verstrekt een stut, die ’t wank’lend Staatsgebouw
Herstellen moet; breek dan die hátelyke trouw,
(255) En tragt terstond, myn Vorst, uw vyand, voor te komen.
ALEXANDER.
Zwyg Marcianus, zwyg: nooit zal ik ’t magtig Romen
Door burgertwist, om my, zien tegen een gekant.
Het draagt de tekens nog tot in zyn ingewand
Van toen, dat Marius, met Sylla’s oorlogsknegten,
(260) De staatzugt van hun Heer met dolk en kling beslegten,
En ’t Roomse burgerbloed vloeide als een waterbad
Langs Tempel, markt en straat, van déze Wéreld-stad;
Neen, my lust tot dien prys niet op den Troon te tréden
Dog, om my zelf niet bloot stellen, voor een wréden
(265) En norszen Dwingeland: Ga Lucius, doorzoek
Het oorlogsvolk, en zie of ’t nog dien zelfden vloek
En haat, op Heliogabalus heeft geláden,
Waar meê ’t zo ménigmaal gelasterd heeft zyn dáden.
Op dat ik, zo hy tot myn nadeel iets begint,
(270) Mag wéten tot hoe ver ik word van ’t Heir bemind.
En of ik op zyn hulp en bystand staat mag máken;
Want zo hy tragtte, om my aan lyf of eer te ráken,
Is ’t my geöorlooft dat ik alles mag bestaan;
Al zoude ik dien Tiran daar door ten grond’ doen gaan.
(275) Maar buiten dit, zal ik zyn min, nog staat nooit déren.
LUCIUS.
Myn Vorst, ik volg terstond uw wil en uw begéren,
En zal met alle vlyt bevord’ren déze zaak,
En, zo ’t de nood vereist of sterven, of uw wraak
Op hem, die u belaagd, als een Romein voltrekken.
(280) ’k Zal ligt het oorlogsvolk tot muitery verwekken,
Zo Heliogabaal, van alle deugd ontaard,
Het allerminste tot uw nadeel maar verklaard.
’k Ga dan myn Vorst, en hoop u hier in ’t kort te ontfouwen,
Hoe gy u meugt op ’t Heir, en ’t Heir op u vertrouwen.
ALEXANDER, MARCIANUS.
ALEXANDER.
(285) GA Marcianus, wyl ik hier den Vorst verwagt,
Vervolg uw Dogter, neem naauwkeurig op haar agt.
Verzoek of ik ’t geluk, nog éénnmaal mag verwerven,
Van haar te aanschouwen voor haar trouw, en voor myn sterven.
Wyl ik, indien zy my nog even dood’lyk haat,
(290) Op dézen dag, deez’ Stad en ’t Roomse Hof verlaat.
’k Moet die geháte trouw ontvlieden; wyl myne oogen,
Die (schoon de Goden zyn mineedigheid gedógen)
Onmoog’lyk kunnen zien.
MARCIANUS.
Myn Vorst, ik zal terstond
Opvolgen uw bevel, om ’t haat’lyk trouwverbond,
(295) Indien ’t my moog’lyk is, voor eeuwig om te stóten.
Maar overweeg myn Heer! het geen gy hebt beslóten,
Van Romen en dit Hof te ontwyken, om deez’ Egt.
Helaas! vertrekt gy Vorst, ik zie het wettig regt
Wel haast geheel vertrapt; de duur gestaafde wetten
(300) Van Vader Numa, door de dwing’landy verpletten.
De Vryheid uitgeroeid, den Staat ten val gebragt,
En d’eêrgedugten naam van Romen, niets geägt.
Want hy, die een Vestaal dwingt tegen eer en reden,
In weêrwil van al ’t volk met hem in d’Egt te tréden,
(305) En dus de Majesteit der Goden zelfs verstoot,
Vind in het end geen kwaad, of gruuw’len hem te groot.
ALEXANDER.
’k Zal tot myn eigen heil en Romens welstand wáken.
Maar tragt gy van uw kant het zelve wit te ráken.
Ga, maak dat ik van haar, die déze ziel gebied,
(310) Eén oogenblik alleen het byzyn nog geniet.
’k Zal haar voor ’t laast myn staat en zuiv’re liefde ontdekken,
En haar bewégen, of terstont van ’t Hof vertrekken.
Vertoon haar, hoe alleen aan háre gunst, of haat,
Hangt het verderf, of heil van Romens gantssen staat.
(315) Zeg dat ik zelfs myn bloed tot háren dienst wil plengen.
Maar ’k zie den Vorst: Ga heen.
ALEXANDER, alleen.
GOôn! zyt gy magteloos? of staat de boosheid vry,
En pleegt men onbeschroomd dan alle schelmery?
Hebt gy geen Donder om een dwingeland te treffen!
HELIOGABALUS, ALEXANDER, MAESA,
SOëMIS, LyfwachtHELIOGABALUS.
(320) LAat vry al ’t Roomse volk zig tegens my verheffen,
Door éénen enk’len slag van deez’ gevreesde vuist,
Word al dat muitend Graauw gelyk tot stof vergruist:
Hoe? zoude ik Keizer zyn, en zelf naar wetten léven?
Neen, ’t voegd my die alleen aan anderen te géven.
(325) Dies zal ik dézen dag, in weêrwil van al ’t geen
Myn liefde wederstreefd, met haar in ’ huuw’lyk treên.
’k Zal Marcia, deez’ dag, als Keizerin doen prálen.
MAESA.
Myn Neef, gy zult hier door nog meerder op u hálen.
Den haat van ’t roomse volk, het geen uw huuw’lyk wraakt;
(330) En reeds tot muitery inwendig is geraakt.
Vermy deez’ Egt, die ligt uw héle Ryk doet béven,
En u beróven zal van Troon, van staat en léven.
SOëMIS.
Moet dan een Keizer van dit wéreld dwingend Ryk
Afhangen van het Graauw? neen, neen myn Zoon, geef blyk,
(335) Dat gy zyt Opper-Vorst en Heer van déze státen,
En teffens Meester van de oproerige Onderzáten.
Toon aan het wufte Graauw, zo ’t uw gezag verbreekt,
Hoe streng dat zig uw arm op muitelingen wreekt.
ALEXANDER.
Mevrouw, indien de Vorst wil door geweld regéren,
(340) En regt en wetten, naar zyn zinn’lykheid verkéren,
Baldádig heerssen, en door zyne dwing’landy
Vertrappen ’t wettig regt van zyne burgery,
Kan ’t muitvuur ligt het hart van zyn gemeente ontroeren,
En blind’lings op den Vorst in ’t volle harnas voeren.
(345) Dies zo uw Zoon, Mevrouw, dit huuwelyk voltrekt,
’t Geen aan heel Romen een afgryss’lyk schouwspel strekt;
Zie ik wel haast den Vorst van ieder een verláten,
Ontbloot van Kroon, en Staf, en Troon, en Onderzáten.
HELIOGABALUS.
Gy ziet voor my veel ramp en ongeluk te moet,
(350) Om dat gy door die hoop, nog uwe liefde voed.
Gy poogd vergeefs deez’ egt by my verdagt te máken,
Om daar door aan ’t bezit van Marcia te ráken.
En ’t waardig Staatsbelang, daar gy zo hoog voor pleit,
Spruit enkel en alleen uit háre aanminnigheid;
(355) Wyl liefde uw hart zo wel, kon als het myne wonden,
Maar ik heb troost, Gy haat voor uwe min gevonden.
Dit prikkeld u, om my, indien ’t u moog’lyk waar,
In schyn van Romens haat te trekken van ’t altaar,
Daar ik myn Marcia als Keizerin zal krónen. Tegen Maesa:
(360) En gy, Mevrouw, die my reeds kwaamt voorlang vertónen,
Hoe gy myn Amptgenoot veel meér dan my bemind.
’t Is alles vrugteloos wat gy u onderwind.
Terwyl ik wil, en zal, en moet deez’ trouw volbrengen,
Al zoude ik met myn bloed het Egt-altaar besprengen.
MAESA.
(365) Ondankb’re! weet gy wel, wie gy, Vermeet’le, hoond?
Gy zyt om mynent wil van ’t Roomse volk gekroond;
Ik gaf u dézen staat, ik moest het alles wágen,
Toen Vorst Makrinus Heir door ’t onze wierd geslágen.
En zult gy my dus trots bravéren in ’t gezigt?
(370) Is dit uw dankbaarheid, en volgt dus uw pligt?
Ga heen, der Goden toorn, wier tempels gy durft schenden,
Vervolgt u reeds, om u te storten in elenden.
HELIOGABALUS.
Die vrees verschrikt my niet; ’k lag met der Goden haat,
En stel myn heil alleen op myn verhéven staat.
(375) Ik zal voor hun gezigt myn huuwelyk voltrekken.
SOëMIS.
Vaar voort myn Zoon, uw wil moet elk een wet verstrekken.
ALEXANDER, alleen.
ô Goôn! is dan uw magt geboeid?
En laat gy u dus trots bravéren
Van hem, die in het kwaaddoen groeid,
(380) En u durft op het hoogste onteeren?
Die Nero en Domitiaan
In geilheid, moord en tempel-schennis,
Vloekwaardig tragt voorby te gaan.
Gy hebt van al die gruuw’len kennis.
(385) Waarom dien Dwing’land niet gestraft,
En Romen van een Pest ontslágen,
Die het oneindig stof verschaft,
Om al zyn rampen te beklágen?
Doe dézen Tyfon, ô Jupyn!
(390) Door uwen donder neder vallen;
Eén slag alleen, kan ’t werktuig zyn,
Om Romulus verhéve wallen
Van hun verderf en val te ontslaan.
Om ’t wank’lend Kapitool te stutten.
(395) En d’onderdrukten Onderdaan
Voor ’t woên van deez’ Tiran beschutten;
Die Tempel nog Altaar ontziet,
En by zyn hátelyke offerhande
Het reut’lend* menssen bloed vergiet,
(400) Tot uwer, en tot onzer schande.
Die my, myn Marcia ontrukt,
En door haar trouw, die my doet béven,
Ten eenemaal myn hoop verdrukt,
En my beroofd van ’t lieve léven.
(405) Dog ik durf in myn hógen nood
Nog hulp van uwe hand verwagten.
Straf dan deez’ Dwing’land met de dood,
En wil het harde hart verzagten
Van haar, die déze ziel gebied,
(410) En staâg doet om haar wreedheid zugten!
Of laat my vry van zielsverdriet
Dit haatt’lyk Hof, deez’ Stad ontvlugten.
ALEXANDER, MAMMEA.
MAMMEA.
Myn Zoon, gy tragt vergeefs, door liefde en ted’re min
Te buigen ’t wreev’lig hart van uwe Vyandin,
(415) En ik zie u, Helaas! om haar in doods geváren.
Wilt gy uw léven om u zelven niet bewáren?
Bewaar ’t om mynent wil; om My, van wie gy ’t ligt
Ontfangen hebt: Gy weet wat reden my verpligt,
ô Goden! om myn Zoon aan myn gezigt te ontrukken,
(420) Gy weet hoe déze slag myn téd’re ziel zal drukken,
En ’t moederlyke hart versmóren in verdriet!
Maar blyft gy hier, myn Zoon, wat ramp verwagt ik niet?
Want uwe ontmenste Neef in dollen haat ontstéken,
Ontziet zig woord, nog eed, hoe duur gestaafd, te bréken.
(425) Hy haat u, om dat gy de zuiv’re deugd bemind,
Daar hy alleen vermaak in alle gruuw’len vint:
En weigerd Marcia deez’ dag met hem te trouwen.
Gelyk gy zegt, zal hy daar van u de oorzaak houwen.
Zyn haat stak u alreê zo ménigmaal naar ’t hart,
(430) Wyl ’t zyn tirann’ge ziel doorwroet met spyt en smart,
Dat gy tot Amptgenoot, van hem, zyt aangenómen.
Dies tracht hier buiten ’t Hof zyn wreedheid voor te komen:
Vertrek myn Zoon, want Wet, nog pligt, nog maagschaps band,
Weêrhoud het woên van een verliefden dwingeland.
ALEXANDER.
(435) Mevrouw, laat my voor ’t laast myn Marcia aanschouwen,
Ik durf my zelf genoeg op háre deugd vertrouwen;
En wat den Vorst betreft: hy haat my, het is waar.
Maar zoude ik door de vrees van een Geweldenaar,
Myn Marcia, voor wie ik sterven wil of léven,
(440) Indien zy my in ’t end haar wedermin wou géven,
Verláten? neen; Mevrouw, dan zal ik elk doen zien
Hoe de ondeugd, in het end voor de ed’le deugd moet vlien:
Dan zal ik op myn beurt, den Dwing’land doen bespeuren,
Hoe ligt me een Ryk door dwang beheerst, van een kan scheuren.
(445) Maar zo die Schóne nog myn téd’re min verägt,
Vertrouw u op myn woord; ik zal, eêr nog de nagt
Het aardryk met zyn floers komt kléden en bedekken,
Om deez’ geháte trouw uit Romens wal vertrekken:
’k Wil buiten uw verzoek, en buiten myne min,
(450) Geenzints dat huuw’lyks-vuur aanschouwen: Neen Vorstin!
Maar eêr ik kan dit hof en déze plaats ontvlugten,
Moet ik die Wréde, die my om haar min doet zugten,
Nog éénmaal zien.
MAMMEA.
Myn Zoon, wat wilt gy onderstaan?
Helaas! wat wilt gy doen? het is met u gedaan
(455) Zo u de Vorst ontdekt; en kunt gy ooit gelóven
Dat zy, om uwe min, haar zelve zal beróven
Van Septer, Troon en Staat; en kost gy nooit voorheen,
Hoe néd’rig gy haar ook gevleid hebt en gebeên,
Bewégen, om uw min met wedermin te lónen,
(460) Zy zal u nu haar haat nog héviger vertónen.
ALEXANDER.
Ik zal het onderstaan, Mevrouw. Zy zal terstond
Hier wézen: Ach! mogt ik eens uit haar lieven mond,
Na zo veel tegenstand en bitt’re zielsverdrieten,
Zelfs de alderminste blyk van weêrmin maar genieten;
(465) Hoe zoude ik wel getroost, ten kosten van myn bloed,
Haar rukken van ’t altaar, na zo veel tegenspoed!
MAMMEA.
Wilt gy dan om uw min, uw staat en léven wágen?
ALEXANDER.
’k Waag niets: want buiten haar moet alles my mishágen,
Myn staat is my een last, het léven is my pyn,
(470) Zo ’k eeuwiglyk beroofd van haar gezigt moet zyn:
Dies bidde ik u Vorstin, laat my haar hier verwagten.
’k Verzeker u nog eens, zo zy myn minneklagten
Gelyk voorheen verwerpt, niets zal my tegenstaan,
Om my nog dézen dag van ’t Roomse hof te ontslaan.
(475) Ga heen Mevrouw, laat my die Schóne alleen vertoeven.
MAMMEA.
Wilt gy dan ook myn ziel met nog meêr ramp bedroeven?
En steld gy met uw lyf, myn léven in ’t gevaar?
Want, ’t zy gy Marcia verwint, of ’t zy gy haar
Voor eeuwiglyk ontvlugt: de Dwing’land zal vol toren,
(480) Zo dra hy zal ’t geheim van uwen toeleg hóren,
Vervoerd door minnenyd, door haat en razerny,
U naar het léven staan.
ALEXANDER.
Mevrouw, ’k verzeker my,
Dat, hoe myn laaste beê by haar word opgenómen,
Ik nimmermeer door haar heb voor zyn magt te schróen.
(485) Ei! laat my dan alleen, Vorstin, om in myn druk,
Te vinden dat gehoopt en lang gewenst geluk
Van Marcia te zien. Myn ziel door schrik gedréven,
Verwagt hier ’t vonnis van myn sterve, of myn léven.
MAMMEA.
’k Zal u, hoewel myn hart voor uw geváren beeft,
(490) Veláten, wyl gy my dus ernstig bid; maar geeft,
ô Goôn! dat uit deez’ zaak geen verd’re ramp mag kómen,
Em dat myn Zoon, zyn lyf verzekerd buiten Romen.
ALEXANDER, alleen.
ô Hemel! tot wat staat ben ik geraakt!
Waar zal ik heen! waar zal ik my tog wenden!
(495) Gedompeld in een zé van droeve elenden!
Wyl vrees en min myn bangen boezem blaakt.
Hier wil de zorg myns Moeders my doen vlugten.
Daar houd de min my by myn Meesteres,
En zegt, ik moet om myne Zielsvoogdes
(500) Nog dood, nog ramp, nog geen geváren dugten.
Ik volg, ô Min! ik volg alleen uw raad.
Op hoop van ééns na zo véle onweersvlágen,
Den Lauwer-krans der liefde weg te drágen;
Schoon ik tot nog waar ’t voorwerp van haar haat.
ALEXANDER, MARCIA, DOMITIA.
ALEXANDER.
(505) Is ’t my vergund, Mevrouw, nog éénmaal u te aanschouwen,
Eêr gy voor ’t Egt-altaar myn Amptgenoot zult trouwen?
En mag ik u nog eens, eêr u het huuw’lyk bint,
Myn téd’re min doen zien, die géne weêrgaâ vint.
Gebiedster van myn ziel! zie wie hier neêr gebógen,
(510) Verwerpende zyn staat en keizerlyk vermógen,
U bid om wedermin.
MARCIA.
Rys op myn Heer. ’k Beken
Dat ik in ’t minste deel die eer niet waardig ben:
Hoe? zal een Keizer van het wéreld dwingend Romen
Zig buigen voor een Maagd? daar’t groot Heel-Al moet schrómen
(515) En béven voor zyn magt: Hy, die den dwang verstrekt
Voor hem, die zig den last van ’t rooomse juk onttrekt,
En op zyne eigen kragt is moedig en vermétel,
Door ’t overwinnend Heir ruk uit zyn hógen zetel,
Word die door zyne min tot zulk een daad gebragt,
(520) Die ik onwaardig aan zyn staat en grootheid agt?
ALEXANDER.
Onwaardig! Ach Mevrouw! niets kan onwaardig wézen
Voor hem, die u bemind; niets moet hy anders vrézen,
Dan uwen haat alleen; want zo hy u behaagd,
Aan wie dat hy zyn ryk en staf, ja Hart opdraagt,
(525) Kan nooit geen wéreld-staat, dat groot geluk waardéren.
En schoon de wil der Goôn, my doet den staf regéren
Van Romens ryksgebied: ’k verzeker u Mevrouw,
Indien gy dézen dag, bevorderd uwe trouw
Met Heliogabaal; niets zal my wederhouwen,
(530) Om u, na dézen dag in Romen nooit te aanschouwen.
’k Laat op dien zelfden stond myn staat en ryksgebied,
En zal, alom vervolgd van bitter zielsverdriet,
De straff’loosheid der Goôn en uwen haat beklagen;
Wyl u de wreedheid van een dwing’land kan behágen:
(535) ’t Is nódig voor uw rust, Mevrouw, en ook voor my,
Dat ik dit Hof verlaat, daar niet dan tiranny
En boosheid word gepleegt; want zo ik voor myne oogen
Dien hátelyken Egt moest aanzien en gedógen,
Wat liep myn deugd gevaar! ja wie weet, of ik niet,
(540) Dien booswigt, met deez’hand voor ’t Egt-altaar doorstiet.
MARCIA.
Myn Vorst! gy laat te ver u door uw drift verrukken,
En stápelde op uw hals een reeks van ongelukken,
Zo iemant meêr, dan ik, uw reden had gehoord.
En wat myn haat belangt, die u het hart doorboord.
(545) Ik haat u, wyl myn haat u kan ’t gevaar onttrekken,
Daar myne min alleen het werktuig toe zou strekken.
ALEXANDER.
Uw haat beschermd my dan, ô wreê Barmhartigheid!
Die my beschermende, het lévensligt ontzeid.
Mevrouw, ik wens my eêr door droefheid overrompeld,
(550) En van het een gevaar in ’t and’re gedompeld,
Dan dus beschermd te zien. Verwiszel uwen haat
In min, en laat dan vry myn léven, ryk en staat
Zyn bloot gesteld voor ’t woên van duizende geváren;
Ik zal my om uw min, uw min zal my bewáren;
(555) En of het noodlot wou, dat ik daarom myn bloed
Moest storten; ’k zou vernoegd met een Romeins gemoed,
Gelyk een Keizer past de wreedste dood trotszéren:
En zult gy op den Troon met een Tiran regéren,
En zyn meê Deelgenoot van zyne gruweldaân,
(560) Waar door dit wéreld-ryk eerlang ten grond moet gaan,
En storten in een poel van eindelóze plágen.
Neen, neen, Mevrouw, uw deugd kan nooit dien hoon verdrágen.
MARCIA.
De Hemel weet hoe ver ik deel neem in uw leed!
En met wat zielsverdriet myn voet den troon betreet
(565) Met dézen Rykstieran, die nu reeds de Egt-altáren
Doet vlammen, om met my nog dézen dag te páren.
En schoon my hart zyn Egt op dézen tyd verägt,
Ligt worde ik door geweld ten Tempel heen gebragt.
Laat af dan Vorst, en leef, als ik, van hoop verláten.
(570) Het is de liefde alleen, die my u heeft doen háten.
ALEXANDER.
Gy haat my, Goden! en uw haat spruit uit uw min,
Hoe zal ik dit verstaan? hoe deez’verborgen zin
Ontdekken? Ach! gy poogd my rádeloos te máken,
En doet myn hart van vrees, van schrik en liefde bláken.
(575) Gy haat my om uw min, en ’t is uw liefde alleen,
Die myne hoop verdelgd, en my vermoord met een.
MARCIA.
Ja Vorst, myn haat doet u voor geen geváren vrézen,
Daar myne min aan u te dódelyk zou wézen.
Uw léven liep gevaar, ’t geen nu myn haat bewaard.
(580) Maar ach! ik heb my zelf aan u te veel verklaard.
ALEXANDER.
Durf ik dan nog Mevrouw, na ’t geen ik kwam te hóren.
Maar wie komt onverwagt ons in onz’reden stóren?
Het is de Moeder van den dwing’land.
ALEXANDER, SOëMIS, MARCIA, DOMITIA.
SOëMIS.
Hoe Mevrouw,
Vertoefd gy hier nog? daar reeds alles tot uw trouw
(585) Vervaardigd is, om nu den huuw’lyks knoop te binden. Tegen Alexander.
En gy, myn Heer, ik dagt u geenzints hier te vinden;
Maar dat gy reeds, als ’t hoofd der roomse ridderschap,
Ten tempel waart gegaan, daar ’t vrolyk handgeklap,
By ’t Priesterlyk gezang zig wyd en zyd laat hóren.
ALEXANDER.
(590) Agt gy my dan zo laf, Mevrouw, zo laag gebóren,
Dat ik dat huuw’lyk voor myn oog zou kunnen zien?
Neen, ik wil Romen en dien haat’lyke Egt ontvliên.
Zoude ik myn Minnáres zien aan uw Zoon verbinden,
En láten my nog zelf zelf by de Egt-altáren vinden?
(595) Neen, dat zy ver van my: Vaar wel myn Marcia!
De gunst der Goden volg in eeuwigheid u na:
’k Zal nu voortaan alleen myns droevig lot bewénen,
Tot de ondergaande zon myns lévens is verdwénen.
Vaar wel Princes! leef zo gelukkig in uw trouw,
(600) Gelyk myn ziel u wenst! Vaar eeuwig wel, Mevrouw!
SOëMIS, MARCIA, DOMITIA.
MARCIA.
Uw Zoon verwagt my dan, om my deez’ dag te trouwen?
SOëMIS.
ô Ja! hy zal u hier zo dádelyk aanschouwen,
En u doen hóren, hoe reeds alles vaardig is;
Wyl gy deez’ dag verkoord tot uw verbintenis,
(605) En ook met een, om dien Vermételen te tónen,
Dat zyne Majesteit zig laat van niemant hónen,
En Neef, nog Amptgenoot, die hem trotszeerd, ontziet.
MARCIA.
Zulks bleek reeds lang te klaar tot myn en zyn verdriet.
En om u eens opregt myn zielsgeheim te ontdekken,
(610) Uw Zoon wil vrugtteloos deez’ dag myn Egt voltrekken,
Dog ’k zie hem zelf.
HELIOGABALUS, SOëMIS, MARCIA, DOMITIA, LYFWAGT.
HELIOGABALUStegen Marcia.
’k Wil u, hoewel gy my ontelb’rereden geeft
Tot wraak, wyl gy uw woord en myne min weêrstreefd,
Gelyk een Minnaar past tot myne liefde nóden:
Gy weet, hoe ’t groot Heel-Al buigt onder myn geboden,
(635) En hoe gy, als ik wou, ook moest gehoorzaam zyn.
Maar neen, Mevrouw, ik hoop wyl gy den minsten schyn
Van regt, tot weigering nooit van myn trouw kunt vinden,
U ongedwongen aan myn zuiv’re min te binden.
MARCIA.
Ik heb uw huuwelyk geenzints verägt, myn Heer;
(640) Maar dézen dag alleen geweigerd: nimmermeer
Zal ik myn woord, ’t geen ik u eerstmaal gaf, versáken.
HELIOGABALUS.
Waarom dan nu gepoogd ons trouwverbond te stáken?
SOëMIS.
Vraagt gy zulks nog myn Zoon? omheel onverwagt
Te stéken naar het hart; ’t is tyd, gebruik uw magt,
(645) Straf hem, die nu uw Ryk met onrust wil ontroeren,
Doe haar gewapend naar den huuw’lyks tempel voeren.
Doe ieder béven voor uw wetten en geboôn,
En trouw haar dézen dag, al waar ’t in spyt der Goôn.
MARCIA.
Een schóne raad Mevrouw, om haast het wit te ráken
(650) Van Romen tot een poel van ongeval te máken.
Want daar een Vorst alleen regeerd door dwing’landy,
’s Ryks wetten niet ontziet, nog zyne burgery
Tragt door goedaardigheid aan zynen troon te binden,
Zal haast de muitery een vollen doortogt vinden,
(655) En rukken blindelings, ontziende kroon, nog staf,
Den Keizer van zyn Troon in ’t eeuwig duister graf.
Laat Alexander vry het Roomse Hof ontwyken,
Zyn vlugt kan u in ’t minst’, nog ’t meest’ verongelyken,
Hy laat het Ryksgebied hier door aan u alleen,
(660) En zoekt in eenzaamheid, door tránen en geween;
Zyn min, zo ’t moog’lyk is, uit zyne ziel te bannen;
Wel ver van tegens u, met my, te zaam te spannen.
Laat hem dan gaan, myn Vorst, gy zult hier door meêr rust
Genieten in uw Ryk, wyl hy zyn liefde blust,
(665) Daar ik de uwe, eerlang zal met myn trouw betálen.
HELIOGABALUS.
’t Is vrugtteloos, Mevrouw, dat gy my wilt verhálen,
Het geen my staat te doen; gy zult met my deez’ dag
Ten tempel gaan, of denk wat myne haat vermag,
Zo gy my zelfs één woord van weigering doet hóren;
(670) En Alexander zal eerlang myn straffen tóren
Beproeven, wyl zyn dood by my is vast gesteld.
SOëMIS.
Zo, vaar zo voort myn Zoon; leer hen door uw geweld
Als Sláven, die uw magt en heer’lykheid geruigen,
Voor uwe onkreukb’re wet en hógen troon zig buigen.
(675) Toon dat gy Keizer zyt, voor wien al de aarde beefd,
En dat wie u weêrstaat, zyn tyd heeft uitgeleefd.
MARCIA.
Tiran, en Tygerin! tot Romens val gebóren,
Denk dat gy nu ’t geheim van myne ziel zult hóren.
Ik haat uw Egt. Barbaar, en ik vervolek uw trouw;
(680) Ja de alderwreedste dood kan my veel minder rouw.
Dan uw geháte min en huuw’lyks liefde géven.
Ik heb tot nog geveinsd door zeek’re reên gedréven,
Maar ik zal nimmermeêr, wat gy u onderstaat,
Verbannen uit myn hart den dódelyksten haat
(685) Tot u, dien ooit een Mens op aarde heeft gedrágen;
Waand gy my door uw dwang en wreedheid te behágen,
Of te verschrikken door uw dreigen? neen Tiran.
Dit hart braveerd uw woên, wyl ’t moedig sterven kan,
En zal, Wanneer gy my tot uwe trouw wilt dwingen.
(690) Maar denk, hoe ook de wraak naar uwen hals zal dingen.
HELIOGABALUS.
Ik dugt de wraak van u, van ’t volk, nog van de Goôn;
Ik wil alleen, dat elk myn wetten en geboôn,
Zy zyn ook hoe zy zyn, gehoorzaam naar zal komen.
En door dien zelfden wil, zal u nog ’t pragtig Romen
(695) Deez’ dag als Keizerin begroeten. En schoon gy
Myn huuw’lyk vloekt, en my belast met tiranny,
Gy zult my dézen dag, ondanks uw tegenstréven,
Als Gemálinne, uw hand in Juno’s tempel géven:
Dog eêr gy met geweld word der waarts heen gevoerd,
(700) ’k Geeg u twé uuren tyds, om uw gemoed, ontroerd
Door déze bitsse reên, inmiddels te bedáren.
En kies terwyl om vry, of met geweld te páren.
Neem dan met een uw keur van mynen haat, of min,
En of gy hier wilt zyn als Romens Keizerin
(705) Geëerd, of als slavin uw léven te verflyten.
’k Vergeef u op deez’ tyd die schampere verwyten.
Waar door gy myn gezag onteerd hebt en gehoond.
Kies dan voorzigtig, eêr myn wraak haar magt betoond.
SOëMIS.
Doe haar terstond myn Zoon, en zonder tyd verliezen,
(710) Het één, of ’t anderen, uw haar, of min verkiezen.
Zy treed aanstonds met u gewillig naar ’t Altaar,
Of sleep haar met geweld dan derwaarts; geen gevaar
Hoe groot, het geen uw magt niet haast zal overhéren,
Al moest gy Romen zelfs het onderste op waards kéren.
HELIOGABALUS.
(715) Neen, zy beraad zig eerst, eêr ik haar door myn magt
Wil brengen naar ’t Altaar. tegen Marcia
En gy Mevrouw, betragt
Wat dat u staat te doen, en overweeg ter dégen
Deez’ zaak, waar in uw vreugde of droefheid is gelégen.
Kies dan vrywillig met myn trouw, myn staat en troon.
(720) Want weigerd gy myn min, al zou my ’t hoofd der Goôn
Verpletten door de kragt van zyne blixem strálen,
Gy zult dan op één tyd myn min en haat betálen,
Ik laat u hier alleen, beráde u, ’t is nog tyd.
SOëMIS.
Myn Zoon, denk wat gevaar hier door uw Septer lyd.
MARCIA.
(725) Helaas! Domitia, wat zal ik onderwinden
Om deez’ Barbaar zyn haat en wreedheid in te binden,
En Alexander, om wiens min dat ik nog leef,
Te rukken uit zyn hand en rázerny? Ei! geef
My raad, waar door ik hem en my ook kan behoeden,
(730) Wanneer de Dwingeland bloedgierig raakt aan ’t woeden,
Verhit door Minnenyd en Staatzugt, die ontzind
Zig zelf aan Regt, nog Wet, nog Pligt, nog Bloed verbint.
Ach! kon ik met myn dood zyn léven tog bewáren!
’k Zou geen één oogenblik ’t rampzalig lighaam spáren,
(735) Maar sterven wel getroost als een Romeinse Maagd.
ô Waarde Held! die my zo dikwils hebt geklaagd
Uw droefheid, angst en min, die ’t moedig hart beknelden.
Ach! mogt ik u nog ééns myn wederliefde melden,
En tónen hoe myn haat was enk’le veinzery,
(740) Om u te hoeden, voor de wréde dwing’landy
Van Heliogabaal; die my nooit zal behágen,
Al kon hy my ’t gebied der héle aarde opdrágen.
Dan sturf ik wel getroost: dan sturf ik wel gemoed.
U látende de wraak van myn gestorte bloed.
DOMITIA.
(745) De Vorst zal nimmermeer, Mevrouw, zig zo vergrypen,
Dat hy het moordgeweer op zynen Neef zal slypen,
Of u doen met geweld aanvaarden zynen trouw.
MARCIA.
Een zwakke troost, Helaas! voor ’t snerpen van myn rouw!
Dog zo het Noodlot wil dat wy het léven derven,
(750) Ten minsten, laat ons dan te zaam vereenigd sterven:
Ga heen Domitia, zoek Alexander, en
Zeg dat ik Hem hier wagt; zo ’k hem nog waardig ben,
Gelyk als ik voorheen hem waardig plag te wézen,
Zal hy, om my te zien, geen doodsgeváren vrézen,
(755) Vlieg eêr het is te laat: ik zal in al myn druk,
Zo ik hem weêr mag zien, nog vinden dat geluk,
Dat ik hem stervende myn liefde zal verkláren,
En hoe ik door myn dood, zyn léven wil bewáren
Voor ’t woên des dwingelnds, die naar zyn léven staat,
(760) ’t Geen ik tot nog toe heb beschermd door mynen haat.
Ei! ge Domitia.
DOMITIA.
Mevrouw, vrees voor het woeden....
MARCIA.
Neen, ik vrees nergens voor, na zo veel tegenspoeden.
Ga heen, volbreng myn wil, en wederspreek my niet,
Of gy verzwaard hier door myn lydeloos verdriet.
DOMITIA.
(765) Mevrouw, gy laat te veel u door uw vrees ontroeren;
Ik zal terstond op uw bevel, uw wil volvoeren.
MARCIA,alleen.
Vervolgd van een Tiran, vervuld van liefde en haat,
Die my helaas! nooit rusten laat,
Moet ik myn leed aan u, ô Hemel-Gôden! klágen!
(770) Bescherm een zwakke Maagd, die géne wapens voerd,
Dan háre tránen; die ontroerd,
Bezet is om en om, met dódelyke plágen.
De min wil dat ik leef; de haat wil dat ik sterf,
En dit rampzálig lighaam derf,
(775) Om my dus voor de trouw van een Barbaar te hoeden,
Die een Vestaalse Maagd aan ’t eeuwig vuur ontrukt,
En Numa’s strenge wet verdrukt
En schent, wy ieder beeft voor zyn onmenss’lyk woeden.
Heeft u het Heilligdom Severa niet bewaard,
(780) Om tegens dank met hem gepaard
Te worden: Wat zal ik dan tot myn troost verwerven?
Wat Gôon! wat Heilligdom! wat Eeuwig Vuur! zal my
Behoeden voor zyn dwing’landy?
Niets is my ov’rig, als alleen vol moed te sterven.
(785) Maar Gôon! is ’t dat myn dood by u is vast gesteld,
Spaar Alexander voor ’t geweld
Van dien Barbaar, die hem om my dingt naar het léven,
En laat myn bloed alleen verstrekken en tot een zoen,
En uwe héte wraak voldoen.
(790) Ik zal ’t gewillig als eene offerhande géven.
Zo hy den Troon betreed, en zwaaid Augustus staf,
Wagt ik eerlan een heer’lyk graf,
’t Geen mynen Naam en Eer onsterffelyk zal máken.
Of zo gy dien Tiran, na zo veel smaad en hoon,
(795) Neêr blixemd van zyn hógen troon,
Laat dan een zuiv’re lifde ons harten eeuwig bláken.
MARCIANUS, MARCIA.
MARCIANUS.
Myn Dogter, ’t is vergeefs en vrugtt’loos onderstaan;
De dood kan u alleen van déze trouw ontstaan,
En u beschermen om een huuw’lyk te voltrekken,
(800) ’t Geen uwe deugd en eer met schande zou bevlekken.
MARCIA.
Ik wagt die onverschrikt, gelyk eene ed’le ziel
Betaamd, die nooit van ’t spoor der wáre deugd verviel:
’k Zal onverzaagd, myn Heer, zo dra ik Alexander
Myn liefde heb ontdekt, alleen, of met elkander
(805) Kloekmoedig sterven als een Roomse Maagd, die de eer
Meêr waardig is, als staat of heerschappy. Myn Heer,
Ik heb tot nog myn liefde en téd’re min weêrhouwen,
Den Dwingeland gevleid met hem te zullen trouwen.
Naar uitstel steeds getragt, allénig op die hoop,
(810) Dat nog het vreemd geval door tuszen tyds verloop
Verand’ren mogt, en ’t vuur der muitende Onderdánen,
Door zyn gewenste dood, ons eens de vryheid bánen:
Maar ach! myn hoop is uit. ’k Heb hem myn haat ontdekt,
En de afkeer die zyn trouw in myne ziel verwekt:
(815) Niets is my dan alleen nog overig gebléven,
Als Alexander blyk van myne min te géven,
En dan te sterven om dit huuw’lyk, wyl ik niet
Op aarde meêr verwagt dan dódelyk verdriet.
MARCIANUS.
Maar zo de Vorst het minst’komt van deez’ zaak te hóren,
(820) Myn Dogter, ’t is gewis, wy zyn al t’zaam verlóren.
De Dwingeland zal Hem, nog u, nog My ontzien.
MARCIA.
Zo zulks het Noodlot wil, myn Heer, wie kan ’t ontvliên?
MARCIANUS.
Maar aan zyn léven hangt het heil der roomse wallen:
My dunkt, ik zie deez’ staat ten afgrond neêr gevallen,
(825) Zo dra hy is ontzield, en al de burgery
Betreuren zyne dood en háre slaverny.
ô Goôn! wilt zulk een slag tog van hun hals af wéren!
ALEXANDER.
Moet ik op uw verzoek, Mevrouw, weêr herwaarts kéren?
(830) En heeft myn droeve ziel nog niet genoeg geleên?
Verláten van uw gunst; verláten van elk een;
Volvaardig tot de vlugt, en in gevaar van ’t léven;
Of wil uw haat my nog een wréder vonnis géven,
En dat ik u vereend zie met een Aards-tieran,
Waar door ik u voortaan beminnen mag, nog kan?
MARCIA.
(835) Myn Vorst, denk niet dat ik u weêr te rug doe komen,
Om uw benauwde ziel, met droefheid ingenómen,
Nog meerder door myn haat te brengen in ’t verdriet.
Maar op dat gy alleen myn droevige uitvaard ziet,
En om u voor het laast’ mynzielsgeheim te omtfouwen,
(840) Waarom ik heb gevleid den Dwingeland te trouwen.
Denk vry myn Vorst, dat ik dit heb alleen bestaan,
Op hoop, om u van ’t woên van dien Barbaar te ontslaan.
Ik heb myn haat tot hem; myn min tot u verborgen;
Myn hart zo ménigmaal doorpynd met droeve zorgen.
(845) Als ik u zag betraand, vol rouw en harten-leed
Beklágen ’t Noodlot, ’t geen uw liefde viel zo wreed.
Wat stond ik ménigmaal, geprangt door uw gebeden,
Op ’t uitterste, om aan u myn wedermin te ontléden?
Wat voelde ik niet al leed, en smart, en rouw en pyn,
(850) Als ik u deed myn haat aanschouwen, en in schyn
Uw Amptgenoot, myn liefde en wedermin moest tónen?
Die my met zyne trouw als Keizerin wil krónen.
’k Zogt stádig uitstel voor ons huuwelyks verbond;
Verkroppende myn leed en droeve harte wond,
(855) Op hoop, dat eens ’t geval vermoeid van ons te drukken,
Den Keizer van zyn troon in ’t duister graf zou rukken,
En ’t my gelukken mogt, om aan uw Majesteit
Op te offeren myn min en toegenegenheid:
Maar al die hoop, myn Heer, heeft my deez’ dag begéven,
(860) Wyl ik word door geweld naar ’t Egt-altaar gedréven,
Om een geháten trouw te sluiten; die myn hart
Veel meerder dan de dood bedroeven moet met smart,
En waar door ik my zelf allénig kan bevryden,
Om als een Romeinin geen snóden dwang te lyden:
(865) Zie daar myn Heer, ’t geen ik heb tot uw dienst verrigt,
Opvolgende het spoor van Deugd, van eer en pligt.
Ik heb uw Amptgenoot myn afkeer doen aanschouwen.
Dog myne min, tot u, voor hem, bedekt gehouwen.
Alleen om u, myn Vorst, te hoeden voor ’t geweld
(870) Van dien Barbaar, die reeds uw vonnis heeft geveld.
Laat dan dit Hof myn Heer; verlaat het haat’lyk Romen,
Dat nu haast zal myn bloed voor ’t Egt-altaar zien strómen:
Vertrek myn Vorst, eêr u de Dwingeland ontdekt,
Wiens razerny op nieuws door my is opgewekt.
(875) Vlugt, zo gy vlugten kunt, en laat my dit verwerven,
Dat ik u vry mag zien voor myn rampzálig sterven.
ALEXANDER.
Goôn! zyt gy eind’lyk eens bewógen met myn druk?
Of wel, ontbrak dit nog aan al myn ongeluk?
Gy doet haar fieren haat in téd’re min verand’ren,
(880) Maar rukt ons ook met een voor eeuwig van elkand’ren:
ô Dodelyk verdriet! en gy Mevrouw, en gy
Kunt my nog ráden, om de wréde dwing’landy
Van Heliogabaal door myne vlugt te ontwyken:
Maar Goôn! hoe zoude ik u hier door verongelyken!
(885) U látende ten roof van een Geweldenaar,
Vervuld van zielsverdriet, ja zelfs in doodsgevaar.
Neen, Alexander zal dus nooit zyn lévens voor u versáken,
Maar tot den laasten stond zyns lévens voor u wáken.
En zo het wreed geval onz’dood bestemd heeft: Gy
(890) Steft nimmermeer Mevrouw, of ik sterf aan uw zy.
MARCIANUS.
Myn Vorst gy waagd te veel; denk om uwe onderdánen,
Die, zo gy sterft, haast in een zé van bloed en tránen
Verdrinken zullen; heb medógen met den staat
Van ’t vallend Ryk, dat met uw léven ondergaat.
(895) Ach! overweeg myn Heer...
ALEXANDER.
’k Heb niet meêr te overwégen,
Nu ik in ’t end van haar, haat weêrgunst heb gekrégen.
’k Agt Staat, nog Burgery, nog Ryksgebied, nog Troon,
En sterf ik om de min, zulk sterven staat my schoon.
MARCIA.
Neen, leef myn Heer, om eens myn droeve dood te wréken!
(900) Leef om u zelf, om my, leef om de magt te bréken
Van Romens Aards-tieran, die zynen troon beklad
Met duur baar menssen bloed: leef om deez’ wéreld stad,
Die reeds ten val zig buigt, kloekmoedig te onderstutten;
Leef om de onnozelen voor ’t woeden te beschutten;
(905) En laat my met die hoop verzeld zyn in myn dood,
Dat gy aan Romen blyft een toevlugt in zyn nood.
ALEXANDER.
Zoude ik u dan, Mevrouw, voor myn gezigt zien snéven!
En na dien droeven slag u kunnen overléven?
Neen, denk zulks nooit van my: Ik leef, of sterf met u,
(910) Naar zulks het noodlot voegd en toestemd. Ik zal nu
Met u het lévens ligt zien in een nagt verkéren.
Of op Augustus Troon als wettig Vorst regéren.
MARCIA.
Myn Held, gy geeft u zelf te ruukeloos in ’t gevaar,
En nevens u deez’staat en ’t ryk.
ALEXANDER.
Wie naderd daar?
MARCIANUS.
(915) Myn Vorst, ’t is Lucius, die gy hebt uitgezonden,
Om u den stand van ’t volk naauwkeurig te verkonden,
ALEXANDER.
Getrouwe! zyt gy daar? Hoe is ’t by ’t volk gesteld?
Heel vreemt myn Heer. Elk vloekt, en lafterd, raasd en schelt
Op Heliogabaal; elk word door haat gedréven,
(920) Maar niemant durft tot nog den Keizer wederstréven,
Bedugt voor zyn geweld en wréde dwing’landy,
Die vrind nog vyand spaard: Elk tragt door veinzery,
Bedekkende zyn haat, zig voor de dood te hoeden.
Maar uit hun aanzigt blinkt zelfs de innerlyke woeden
(925) Van een getergd gemoed, ’t geen maar alleen verwagt
Een gunstig oogenblik, om met gelyke magt,
Op ’t aller onverzienst’ den Dwing’land op te komen:
Dus mord de burgery van ’t zegeprálend Romen
Nog by zig zelf, myn Heer: Maar by het krygsvolk bruld
(930) De haat en wraak, verzeld van yss’lyk ongeduld
Met ruimer toom: Men hoord hen door elkand’ren schreeuwen,
Gelyk in ’t náre woud, de Lybiaanse Leeuwen
Afgryss’lyk brullen door den honger, die hun knaagd;
Als zy een prooi van verre aanschouwen, onverzaagd,
(935) Toeschieten, om met vlees en bloed zig te verzáden:
Een ieder lasterd zyn vloek waardige euveldáden,
En deez geméneKreet vliegt stádig om en om,
Weêrgalmend’ tot de lugt. Hoe nu, Spitsbroed’ren! kom,
Beschermt de Vryheid en verschopt des Keizers Wetten.
(940) Laat ons zyn staatsgezag en dwing’landy verpletten;
Onttrekken wy ons zelf aan zyn gehoorzaamheid;
Die ’t duurbaar Heilligdom, en Romens Majesteit
Bezoedeld en beklad met alle afschuuw’lykheden,
Die onze Goôn verägt: Ja op den nek durft tréden,
(945) Alleen om zynen God, die hy voor zyn altaar,
Min Priester zynde, als wel een wréde Moordenaar,
Opofferd ’t duurbaar bloed der schoonste roomse kind’ren.
En wie die wreedheid maar mishaagd, of wil verhind’ren,
Word meê ter dood gedoemd en deer’lyk omgebragt;
(950) Die met verwyfd Gewaad en Asiaanse pragt
Van Purper, goud en zyde, en verd’re praalsieráden,
De roomse dapperheid lafhartig heeft verráden,
Die ’t Heillig Heilligdom van Pallas heeft vervoerd,
Nooit door geen menssen hand voorhénen aangeroerd,
(955) Ja zelver nooit gezien, na IIium verbrandde,
En ’t hier in Latium met Vorst Eneas landde:
Dien wreedaard; die zo vaak zyn waarden Amptgenoot,
Alleen om zyne deugd, gedreigt heeft met de dood.
En nu, na hy gestaâg zyn Trouw-eed heeft geschonden,
(960) Word met eene Ed’le Maagd in ’t huuwelyk verbonden,
Ligt tegens háren wil: Komt Spitsbroêrs,toond uw moed,
En dat in u herleefd het oud Romeinse bloed,
’t Geen ’t hêle Wéreld-Rond deed voor zyn wapens zwigten,
En duizend wond’ren kon in ’t oorlogs-veld verrigten.
(965) Ontrukt dien laffen Vorst den purp’ren Diadeem,
Met Septer, Staf en Kroon en Ryksgebied: Ja neem
Zyn léven ook, hy is de heerschappy onwaardig.
Zet Alexander, zo vol deugden, zo regtvaardig,
Op Romens hógen Troon. De Goden staan ons by,
(970) Wyl elk mishágen vint in zyne dwing’landy:
Dus mord al ’t Heir, myn Vorst, en wagt maar ’t ninste teken,
Om uwe, en hunne, en ook der Goden smaad te wréken.
Zie daar den staat van ’t volk u afgebeeld naar eis;
Maar zo als ik terug weêr keerde naar ’t Paleis,
(975) Hoorde ik in ’t heimelyk, dog kon zulks niet vertrouwen,
Als so gy hier in ’t Hof gevangen wierd gehouwen,
En dat de wagt voor u den uitgang hiel bezet;
Ook nog, dat Marcia deez’dag haar huuw’lyk met
Vorst Heliogabaal had in ’t geheel verbróken.
(980) En dat de Dwing’land in een dollen haat ontstóken,
Haar door zyn krygsvolk naar den tempel voeren wou,
En u doen sterven, om deez’hátelyke trouw
Dan vry, en onbepaald nog dézen dag te sluiten.
En ’t muitend volk door kragt van zyn geweld te stuiten.
ALEXANDER.
(985) Hoe? heeft zyn Lyfwagt dan dit Hof-paleis bezet,
Op dat men my ’t vertrek uit Romen zelfs belet?
MARCIA.
Ja, hy heeft dat bevel aan Klodius gegéven;
Dog, op Soëmis raad; die woedende aangedréven,
U dorst betigten, of gy naar zyn léven stond,
(990) En met my waard vereend in eenig vloek verbond;
Ga dan myn Vorst, ’t is tyd; de list moet u verzellen,
Om u uit ’t dood’lyk Hof in vryheid te herstellen.
Vermom u in ’t gewaad van Lucius, ga heen
In aller Goden Naam, en laat my hier alleen!
ALEXANDER.
(995) Moet ik dan, Zielsvoogdes, na ik uw weder liefde
Gehoord heb, daar de zorg zo lang myn borst doorgriefde,
U voort verláten, om u nooit weêrom te zien.
ô Al te wréde last! Hoe kunt gy dit gebiên?
MARCIANUS.
’t Is nódig Vorst, zo gy nog zorg voor ons wilt drágen;
(1000) ’t Is nódig, zo gy vint in Marcia behágen;
’t Is nódig voor den staat, voor ’t heir en burgery,
Dat gy u zelf ontrekt de dood, of dwing’landy.
ALEXANDER.
Ik zal dan, schoon myn ziel zal eeuwig om u wáren,
My zelf tot uw behoud zien door de vlugt te spáren.
(1005) Maar denk, zo ik uw dood of droevig sterven hoor,
Dat niets my wederhoud, om u op ’t zelve spoor
Te volgen: Dog ik zweer by ’t hoofd der Hemellingen,
Dat eerst dit staal, het hart des Dwing’lands zal doordringen:
’k Zal hem dan door deez’ hand u off’ren tot een zoen,
(1010) En uw onschuldig bloed en myne wraak voldoen.
MARCIANUS.
Ik hoor gerugt, myn Vorst, wil tog u drift betómen.
DOMITIA.
De Dwing’land komt.
MARCIA.
ô Goôn! nu is het omgekomen!
ALEXANDER.
Vlieg Lucius naar ’t Heir, ontdek daar het gevaar,
Waar in ik ben gebragt door dien Geweldenaar.
(1015) Gy zult my op het hoogte en allerduurst’ verpligten
Door dézen dienst.
SOëMIS.
Zie hier het vloekgespan, myn Zoon, by een vergaard,
Om u, op ’t onverzienst’, van zynen pligt ontaard
Ti schoppen van den troon: Zie hier die muitelingen,
(1020) Die naar uw ryk en staat; ja naar uw léven ding.
ALEXANDER.
Met wat verradery word myne deugd beklad?
Heb ik u ooit, Mevrouw, zints ik den troon betrat
Als Mede-Keizer, blyk van zulk een kwaad gegéven?
Wy staan geenzints den Vorst naar ryk, nog staat, nog léven;
(1025) Maar ’t geen ons herwaarts bragt, is, om ons voor het woên
Van Een, die Regt, nog Wet, nog Pligt ontziet, te hoên.
HELIOGABALUS.
Wie is die geen, dien gy dus lasterlyk durft noemen?
ALEXANDER.
Wie is die geen, die op zyn gruuwelen durft roemen?
Wie is die geen, die lust in alle boosheid vint?
(1030) Wie is die geen, die zig aan woord nog eed verbint?
Wie is ’t, die een Vestaal heeft door de trouw verbonden?
Wie is ’t, die ’t Heilligdom der Goden heeft geschonden?
Wie is ’t, die ’t volk verdrukt door wréde Tiranny?
Wie is ’t, die ’t heillig regt verbreekt en schent? Als gy.
HELIOGABALUS.
(1035) ’k Heb reeds genoeg gehoord, en zal u loon verschaffen,
Al zoude ik om myn wraak de héle Wéreld straffen!
MARCIA.
Gy hebt Barbaar, maar half de waarheid nog verstaan,
En dwingt my, om u voorts uw wréde gruwel-daân,
En snóde boosheid van uw Godvergéte Moeder
(1040) Te melden: Wat Tiran, wat Beul was ooit verwoeder,
Dan gy te zamen zyt, die vrind, nog vyand spaard;
Maar groot en kleen verdelgd door ’t onregtvaardig zwaard?
SOëMIS tegen Heliogabalus.
Is ’t mogelyk, kunt gy dit lasteren verdrágen?
En kan die bitsse taal u niet zo ver mishágen,
(1045) Dat gy hen al te zaam’ opofferd aan uw wraak?
HELIOGABALUS.
Men gun hen voor het laast, Mevrouw, nog dit vermaak.
Laat hen vry lasteren en vloeken, schelden, smálen,
Zy zullen door hun straf dit uim genoeg betálen. Tegen Marcia
’k Wil dat gy voort, Mevrouw, my volgt naar ’t Egt-altaar. Tegen Alexander
(1050)En gy, dat gy terstond, u nevens my, en haar
Ook derwaarts voegd, om tot getuigen te verstrekken,
Hoe heer’lyk ik myn trouw en wraak daar zal voltrekken.
ALEXANDER.
Bloeddorstige Barbaar! verwagt zulks nooit van my,
Neen, Wettenschender: neen, uw wréde tiranny
(1055) Kan nooit myn moedig hart verschrikken, nog bewégen.
Zoude ik myn zielsvoogdes, wiers gunst ik heb verkrégen,
Die my weêrom bemind; voor wie ik sterven zou,
Aan u, voor myn gezigt zien binden door de trouw?
Neen, eerst moet my door u zyn ’t lévens ligt ontnómen,
(1060) Of ik zal zelf, u bloed doen in den tempel strómen.
En zo ik minder deugd, dan dapperheid bezat,
Deez’ hand had u voor lang het loon gegéven, dat
U toekwam voor uw kwaad en snóde onmenss’lykheden.
SOëMIS.
Zie daar myn Zoon, ’t geheim ontdekt in déze réden,
(1065) Hy mind haar, en hy word...
MARCIA.
Van my weêrom bemind,
Wyl ons de opregte deugd en liefde zámen bind.
En wat gy tot onz’ straf, uw wraak, ook meugt besluiten,
De dood kan maar alleen ons beider liefde stuiten:
Dog om voor uw geweld niet lang ten doel te staan,
(1070) Ik zelf heb moeds genoeg om my daar af te ontslaan,
En met myne eigen hand my ’t lévens ligt te ontróven.
HELIOGABALUS.
Myn goedheid is ten eind: Myn gramschap klimt reeds boven
Myn oordeel, en verwekt myn ziel tot zulk een wraak,
Die al de wéreld zal verstrekken tot een baak,
(1075) Om myne ontzagb’re magt en Majesteit te vrézen,
Die aan haar moet alleen enn Wet, en Regel wézen.
Ja als myn gramschap bruld, geprikkeld door den hoon,
Bons ik zelf, als ik wil, de Goden uit hun troon!
En ik zal de eerste Proef u doen hier van gevoelen,
(1080) Wyl gy zult met uw bloed, myn héte wraak verkoelen.
Myn Lyfwagt!
KUCIUS.
Gróte Vorst....
HELIOGABALUS.
Verzeker u terstond
Van deez’ Verrader, die myne eer en golrie schond.
KUCIUS.
Myn Vorst, uw Amptgenoot! Waar zal dit toe verstrekken?
HELIOGABALUS.
Wil zonder tegenspraak voort myn bevel voltrekken,
(1085) Zo niet, verwagt uw straf!
KUCIUS.
’k Zal u gehoorzaam zyn.
ALEXANDER.
Kom Klodius, volvoer vry zyn bevel, in schyn
Regtvaardig, wyl hy my durft met verraad betigten.
KUCIUS.
Myn Heer, ’t is met uw wil, dat wy dit dan verrigten.
HELIOGABALUS.
Breng hem geboeid, terstond in ’t binnenste vertre KUCIUS.
(1090) Van dit Paleis, tot ik zyn aanslag voort ontdek.
Voer ook myn Vyandin, wel eêr myn zielsverlangen,
Hier in de naaste zaal zo dádelyk gevangen;
’k Beveel hen aan uw zorg.
MARCIA.
Ja ruk ons vry van een
Barbaar! maar gy schent nooit ons zielsgenegenheên: (Tegen Alexander)
(1095) En wyl ik u, myn Vorst, ligt nooit weêr zal aanschouwen,
Verschoon my, heb ik u myn min bedekt gehouwen,
En trof ik uwe ziel zo ménigmaal met smart,
Denk, dat ’k niet minder heb geléden in myn hart
Als gy, wyl ieder een uw droefheid vry mogt hóren,
(1100) Daar ik myn minnesmart moest in myn boezem smóren,
En met geveinsde vreugd bedekken; daar ik niet
Gevoelde in myne ziel als dódelyk verdriet.
ALEXANDER.
Moet ik u dan, Mevrouw, ô wreed geval! verláten,
Om dat ik u bemin, en gy my niet kunt háten?
(1105) Is dit dat ’t droevig eind van ons getrouwe Min!
Herroep u weêr Mevrouw, word weêr myn Vyandin,
En leef, wyk ik benauwd in ballingschap zal zwerven,
Of door des dwing’lands last het duurbaar léven derven.
Maar Goôn! kan ik u raân dat gy dien geen bemind,
(1110) Die u met tegenzin aan zyne trouw verbind? Tegen Heliogabalus.
En gy, Bargaar; die elk doet voor uw gruuw’len zidd’ren,
En u beklad met ’t bloed van ’t puik der roomse Ridd’ren,
Wat magt hebt gy om haar te dwingen tot uw Egt?
Gy vint tot myne dood nog een’gen schyn van regt,
(1115) Als of ik toelei om u van den Troon te stóten,
En u van Ryksgebied, en Kroon, en Staf te ontblóten.
Maar met wat glimp van regt verfd gy deez’ snóden dwang?
SOëMIS.
Myn Zoon, is dan uw groot en taai geduld zo lang,
Dat gy u nog van hen in ’t aanzigt laat bravéren,
(1120) En niets bestaat, om die verwaandheid af te wéren?
HELIOGABALUStegen Klodius.
Ruk hen uit myn gezigt, naar hun gevangenis.
MARCIA.
Vaar wel myn Held!
ALEXANDER.
Vaar wel myn Marcia! ik mis
In u, al wat myn ziel op aarde kan behágen,
En wenste door de dood my reeds te zien ontslágen
(1125) Van ’t haat’lyk léven, dat my niet dan droefheid baard!
Dog, of ik leef, of sterf, gy blyft my even waard!
HELIOGABALUS.
Neen, ik heb eerst aan u nog iets geheims te ontdekken.
Schoon Alexanders dood by my is vast gesteld,
(1130) En ’t vonnis van myn wraak reeds by my is geveld;
Ik tragt uw Dogter voor het sterven te bewáren:
Dies, zo zy zig wil voor myn huuwelyk verkláren,
’k Vergeef haar alles ’t geen zy my reeds geeft misdaan.
Laat haar myn laasten eis uit uwen mond verstaan.
(1135) Leer haar voorzigtiglyk myn haat of gunst verkiezen;
En, zo gy niet uw lyf en léven wilt verliezen,
Maak, dat zy myne min met wedermin beloond,
En dézen dag, nog word als Keizerin gekroond.
MARCIANUS.
Hoe kan ik, gróte Vorst! die neiging ooit verand’ren,
(1140) Die hen zo trouw en teêr geboeid heeft aan elkand’ren?
Ei! dwing geen drift, myn Heer! die génen dwang verdraagt!
Toon eêr als een Romein dat u de deugd behaagd,
En dat gy met het ryk u zelven kunt regéren,
Om uwe ontstóke vlam grootmoedig te overhéren;
(1145) Begunstig hunne min tot heil van Romens staat,
En laat het trouwverbond....
HELIOGABALUS.
Hoe? vraag ik u om raad?
En moet ik luist’ren naar uw vonnis en uw oordeel?
Ga heen, gebruik den tyd, dien ik u geef, tot voordeel;
Buig haar tot myne min: buig haar,tot haar geluk,
(1150) En redder u dus zaam uit uw aanstaanden druk.
Want durft zy my op nieuws weêr stof tot hoon verschaffen,
De blixem van myn wraak zal haar dan ein’lyk straffen;
En, als ik ben op ’t laast’t van alle hoop beroofd,
Zult gy die weig’ring ook betálen met uw hoofd.
(1155) Vertrek.
HELIOGABALUS, SOëMIS.
SOëMIS.
Waand gy dan nog door sméken en gebeden,
Die wrévelige ziel tot liefde te overreden?
Dat’s vrugteloos bestaan: Bestem, bestem haar dood
En doe haar sterven met uw snóden Amptgenoot:
Dog eêr gy dit bestaat, is’t nódig te betragten,
(1160) Hoe dat al ’t volk en ’t heir zyn droevig lot zou agtten,
Want ’t ongebonde graauw is meêr ontzaggelyk,
Dan d’aldergrootsten Vorst van eenig koningryk:
Versprei thans een gerugt, of Alexander ’t léven
Ontroofd waar, en door u naar ’t ák’lig graf gedréven.
(1165) En ziet gy dat het Volk als onbewógen blyft,
Dan is het tyd, myn Zoon, dat gy hem voort ontlyft.
Maar zo het volk, gesterkt met woedende zoldáten,
Om wraak roept van zyn dood, moedwillig, uitgeláten
Uw groot gezag onteerd, en aan het muiten slaat.
(1170) Kunt gy ’t gevaar van u, van ’t ryk, en van den staat,
Afwéren van uw hals, met hem aan ’t volk te tónen.
HELIOGABALUS.
Maar dus zou ik my zelf, Mevrouw, op ’t meesten hónen.
SOëMIS.
Gants niet myn Zoon, want schoon men dit gerugt verspreid,
’t Geschied als buiten u, by uwe afwézendheid.
(1175) Gy zult hier door den staat van ’t volk naauwkeurig wéten,
En of het heeft zyn pligt, uwe agtbaarheid vergéten.
HELIOGABALUS.
Maar wien keurd gy, Mevrouw, tot dézen aanslag nut?
SOëMIS.
Wien? Klodius, myn Zoon; die u tot nog een stut
Waar in uw heerschappy; die alle u staatsbelangen
(1180) Tot nog heeft onderschraagd en moedig aangehangen.
’k Zie dat hy herwaarts komt.
HELIOGABALUS, SOëMIS, KLODIUS.
KUCIUS.
’k Heb uw bevel verrigt,
Myn Vorst, en my geheel gekwéten van myn pligt.
Uw Lyfwagt zal hen beide in hun vertrek bewáren.
HELIOGABALUS.
Ik ben van u voldaan, uw dáden evenaaren
(1185) De grootheid van uw staat, die gy door my bezit:
Dog wyl myne éd’le ziel nu eind’lyk doeld op ’t wit,
Om voor myn bitssen hoon, geregten wraak te erlangen,
Vol voer’t bevel, ’t geen gy zult uit myn mond ontfangen.
Ga heen, versprei alom, Vorst Alexanders dood;
(1190) Zie hoe het volk zig draagt, of’t wrevelig en snood
Wil met oproerigheid myn Majesteit beleed’gen,
En Alexander door zyn muiter verdeed’gen.
Doorzoek een ieders hart, of ’t ook van wraakzugt brand.
Voor al, doorzoek het Heir, dat my steeds tegen kant,
(1195) Om mynen Amptgenoot ten top van eer te heffen,
En my dreigt met een dolk nog eens in ’t hart te treffen.
Ga Klodius: maar keer zo dra’t u moog’lyk is.
KUCIUS.
Myn Vorst, ik hoop in ’t kort hun zielsgestaltenis,
Naar waarheid en naar pligt naauwkeurig u to tónen,
(1200) Met uw verlof.
SOëMIS.
Zo moet gy alle die u hónen,
De straf doen voelen van uwe opper Majesteit.
MAESA.
Myn Neef, gy word in ’t end dan nog zo ver verleid,
Dat gy uw Amptgenoot, die u nooit heeft misdréven,
Gevangen neemt: Ja zelfs beróven wilt van ’t léven.
(1205) ô Boosheid nooit gehoord! ô wreedheid nooit gekent!
Zie toe wat gy begint: Verbeelde u na het end
Zyns lévens, ’t gantsse Ryk door twéspalt aangestóken,
En alle gruuw’len van hun kétens los gebróken.
Of meend gy dat al ’t Volk, de Legers, en de Raad,
(1210) In wiens onkreukb’re ziel zyn deugd geschréven staat,
Ooit zullen zonder wraak dat heilloos stuk verdrágen?
Ik zie alreê het volk zyn droevig lot beklágen,
Wyl ’t weêr op nieuws gevoeld dat zelve zielsverdriet,
Als toen Pompejus streed met Caesar, om ’t gebied
(1215) Van ’t heer’lyk Roomse Ryk: ’k Zie reeds van alle kanten,
Die zelfde volkeren den oorlogs standerd planten.
De héle wéreld door oproerigheid gesplitst,
Het ééne deel tot wraak en gramschap opgehitst,
Om Alexanders dood op uwen hals te wréken,
(1220) En ’t and’re, voor uw heil zig in de wapens steken:
Inmiddels zal elk Deel, schoon ’t u regtvaardig noemd,
Of uwe daad vervloekt, en als barbaars verdoemd,
Allénig tragten om zyn vryheid te bekómen,
En die te stigten, op het neêrgestorte Romen.
(1225) In zulk een oorlogs storm, zult gy vol angst en schrik
Verwagten ieder uur, ja ieder oogenblik
De schandelykste dood: De wraak zal u vervolgen,
En met haar gezelzweep afgrysselyk, verbolgen,
En onophouwdelyk u geesz’len in ’t gemoed.
(1230) Indien gy immer plengt zyn overduurbaar bloed.
Dies zo gy ’t Roomse Ryk wilt voor zyn val bewáren,
U zelf beschutten voor ontelb’re lyfsgeváren;
Het nut der burgery bevord’ren, en uw staat
Onwrikbaar zien gevest, doof uw verbolgeen haat;
(1235) En wil uw Amptgenoot weêr in zyne eer herstellen;
Laat tot Regtvaardigheid uw neigingoverhellen,
Eêr eens Jupyn getergd door zulk een euveldaad,
U, en uw héle Ryk met zyne gramschap slaat.
HELIOGABALUS.
Zie daar den laasten dwang, waar door men my wil dwingen.
(1240) Hoe! spreekt gy nog Mevrouw, voor ’t hoofd der Muitelingen?
Voor Hem, die naar myn Bruid en naar myn léven tragt.
’k Had wárelyk die taal geenzints van u verwagt:
Dog ’t zy daar meê zo ’t wil: Ik zal myn wraak voltrekken,
Al zou die tot myn Dood en Romens val verstrekken.
(1245) Niets wederhoud my, om, het zy ook wie het zy,
Die my trotszéren durft in myne heerschappy,
Te straffen, en zyn bloed gelyk eene offerhande
Te storten voor myn wraak: Zoude ik dien hoon, die schande
Verdrágen, daar men my in ’t aangezigt trotszeerd?
(1250) Neen, ik heb nooit als Vorst, die sláverny geleerd.
En wil myn noodlot, dat ik om zyn dood zal sterven:
Wel aan, ik zal dan eerst op ’t strengst’ myn wraak verwerven.
MAESA.
Gy zult u wréken, daar gy niet beledigd zyt,
Dan dat uw laffe ziel door staatzugt, en door nyd
(1255) Geprikkeld, zyne deugd onmoog’lyk kan gedógen. Tegen Soëmis.
En gy myn Dogter, word uw boezem niet bewógen
Tot medelyden? of is ook uw hart verhard,
En vint gy ook vermaak in Alexander smart
En dood! Toon u nu tot de zuiv’re deugd genégen,
(1260) En tragt den Vorst meê tot genade te bewégen:
Een Moeders bede word nooit by een Zoon versmaad,
Indien hy reed’lyk is: Wees nu een toeverlaat
Van d’onderdrukten Vorst, een toevlugt in zyn lyden,
En wil hem voor de dood, door uw gebeên, bevryden!
SOëMIS.
(1265) Zoude ik dan ny Mevrouw, myn Zoon weêrstréven? Neen,
Hy is tot wraak getergd door die uitsporigheên:
Zal dan eene Onderdaan, schoon door zyn gunst verhéven,
De liefde van zyn Vorst in ’t openbaar weêrstréven,
Zyn Bruid onttrekken, en hem schelden in ’t gezigt,
(1270) Verbréken zyn Ontzag, en Eer, en Trouw, en Pligt?
Neen, neen, myn Zoon, gy moet dien snóden hoogmoed straffen,
En uw belédigde eer geregte wraak verschaffen.
MAESA.
Wyl gy dan ’t zaam’ versteend uw lust in gruuw’len vint,
En tegen Deugd, en Eer, en Pligt, u onderwint,
(1275) Om zelfs uw eigen Neef zyn lévensligt te dóven,
Zal ’k alles onderstaan om hem aan u te ontróven;
En zo ik op het Heir nog ’t allerminst vermag,
Van ’t geen dat ik vermogt, toen gy dit staatsgezag
Verkreegt op myne beê; zal ’k moedig alles wágen,
(1280) Tot ik hem zie uit zyn gevangen is ontslágen,
En als voorheen in staat en heerschappy hersteld.
HELIOGABALUS.
Hy zal, wyl gy my dreigt te dwingen door geweld,
Schoon zulks my ’t alderminst’ geen stof tot vrees kan géven,
Nog zelfs op dézen dag, verliezen ’t duurbaar léven.
SOëMIS.
(1285) De wéreld wapend zig, en trekt vry ’t harnas aan,
Geen magt kan hem, myn Zoon, uit uw geweld ontslaan.
Voer hem dan voort ter dood tot welstand van uw státen.
MAESA.
En ik wil, zo hy sterft, met hem het léven láten.
HELIOGABALUS.
’k Zal hem doen straffen voor den hoon my aangedaan.
MAESA.
(1290) En ik tot zyn behouwd het alles onderstaan.
Zal ik myn wraak dan door zyn bloed volvoeren?
Hem storten in het graf?
Zelf bloot staan voor de straf
Van hen, die dreigen om myn Ryk te ontroeren?
(1295) Zal ik myne eer en staat
Allénig om myn héte Wraakzugt wágen?
Of zynen trots en hovaardy verdrágen?
En bluszen mynen haat?
Maar zo ik moet myn strenge wraak begéven;
(1300) ’k Begeef myn min met een.
Zal hy haar trouwen? Neen.
Wyl ik Helaas! niet zonder haar wil léven:
ô Wréde Hemel! kan
Ik die my hoond, en haat, en smaad, beminnen?
(1305) En zal ik nooit die laffe drift verwinnen?
Is dit myn Noodlot dan?
Ik wil die min uit mynen boezem rukken;
Myn Amptgenoot ontslaan,
En láten hen voortaan
(1310) De vrugten van hun zuiv’re liefde plukken.
’k Zal van dit oogenblik
Hun beider deugd, met myne gunst belónen.
Geen wraak, nog min, zal weêr myn ziel bewónen,
Zy zyn my tot een schrik.
(1315) Vlugt Hoogmoed! vlugt doldriftige gedagten!
Die myne ziel zo lang
Deed luist’ren naar uw dwang,
Ik wil voortaan alleen de deugd betragten:
Ik zal dit magtig Ryk
(1320) Door goedheid en regtvaardigheid regéren,
En my alom doen door myn deugden eeren,
Wyk snóde boosheid, wyk!
HELIOGABALUS, SOëMIS.
SOëMIS.
Myn Zoon, gy zult terstont hier Klodius aanschouwen,
Om u den regten stand van ’t Heir en ’t Volk te ontfouwen;
(1325) Waar na dat gy uw wraak voltrekken kunt met vreugd.
HELIOGABALUS.
Zulks is onnódig, wyl myn ziel door ed’ler deugd
Gedréven, geenzints denkt om myne smaad te wréken;
Of om een hand vol bloeds myne agtbaarheid te bréken:
Ik sta myn gramschap af: ’k herstel hem in zyn staat:
(1330) Ik stem zyn huuw’lyk toe met Marcia: Myn haat
Zal ik voor eeuwiglyk vergéten, en versmóren;
Zie op dit uur, Mevrouw, my als op nieuw herbóren.
’k Zal op eene and’re wys regéren als voorheen,
En my zien om myn deugd en goedheid aangebeên.
(1335) ’k Zal ieder door genade en zedigheid verwinnen,
En de eerste proef nu met myn Amptgenoot beginnen.
SOËMIS.
ô Goôn! wat rázerny bezwaard u het gemoed?
Wilt gy uwe agtbaarheid dan ruuk’loos met den voet
Zien tréden door het Graauw? zult gy dien hoon gedógen?
(1340) En Alexander nog aanschouwen voor uwe oogen.
Zult gy hem zien vereend met Marcia? zult gy
Die schandvlek dulden in uwe opperheerschappy?
Toon dat gy Keizer zyt, die ’t wéreld dwingend Romen
Kan breidelen, en door zyn gézelzweep betómen;
(1345) Doe ieder sidd’ren voor uw onbepaald gezag,
Beproef wat uwe staat en ryksgebied vermag:
Zoud gy u zelf zo laf aan slaafse wetten binden?
Neen; die zyn goed om ’t volk hunne oogen te verblinden,
’t Geen dom blyft hangen aan den uitterlyken schyn
(1350) Van deugd, maar voor een Vorst moet ’t al geöorlofd zyn:
Hy doe al wat hy wil; geen mens moet hem weêrstréven:
Hy ’s Opperheer van ’t volk zyn goed, en bloed, en léven:
Dies zie wat gy begint. Want word uw Amptgenoot
Eens weêr in staat hersteld, ik zie uw wisse dood
(1355) Geschápen, wyl zyn hoon hem eeuwig op zal wekken,
Om met uw bloed, zyn wraak en staatzugt te voltrekken.
Zyn ziel zal nimmermeer, schoon gy hem weêr hersteld,
Die smaad vergéten; maar door list, of door geweld,
U staan naar ’t léven: En gy wilt uw min weêrhouwen,
(1360) Op dat uw Vyandin zal met uw Vyand trouwen:
Hoe komt die laffe vrees, myn Zoon, in uw gemoed?
Doe hem nog dézen dag vermóren in zyn bloed,
En ruk haar naar ’t Altaar door uwe Lyftrawanten;
Spaar Vrind, nog Vyand, zo zy zig hier tegen kanten.
(1365) Keer niet te rug, myn Zoon, in deez’ begonne zaak.
Gy zult op éénen tyd uw grootheid, en uw wraak
Bevord’ren, en ’t geweld der muitelingen tómen.
Tragt dan uw sterven, door zyn sterven voor te komen;
Ja zo u Ryk, of Troon, of Septer waardig is,
(1370) Is ’t over tyd, om nu deez’ vloekverbintenis,
Die toelegt op uw lyf, door zyne dood te scheuren,
Of ons zal ’t zelve lot haast van zyn hand gebeuren.
HELIOGABALUS.
Hoe word myn ziel gesold, geslingerd heen en weêr!
Hier prikkeld my myn wraak, daar prikkeld my myne eer!
(1375) En wie zal ik van twé het allermeeste vrézen?
Maar, ik zie Klodius; hy schynt ontsteld te wézen.
HELIOGABALUS, SOëMIS, KUCIUS.
HELIOGABALUS.
Hoe is ’t in ’t Heir? Hebt gy aan myn bevel voldaan?
Is ’t volk vernoegd, of durft het myn gezag weêrstaan?
Spreek op, ik wil van u de regte waarheid hóren,
(1380) Verban de vleijery, of anders, vrees myn toren.
KUCIUS.
Gy kent myn trouw, myn Vorst, die voor uw staat en eer
Zo dikwils heeft gewaakt met lyfsgevaar. Myn Heer,
Na ik dan op uw wil had dit Paleis verláten,
Verspreide ik een gerugt langs Tempels, markt en stráten,
(1385) Van Alexander dood: Dog na ik uit uw wagt
Die geen verkóren had, die ’k u ’t getrouwsten agt,
Om névens my alom deez’ tyding te verspreijen:
’k Zag Romens burgery zyn droeve dood beschreijen,
Ja zelfs verdrinkende in haar tránen, heel ontsteld
(1390) Vervloeken uw Gezag, uw staatzugt en geweld.
’k Zag elk tot wraak gereed; maar dugtende uw vermógen,
Verbeelde zig hun haat allénig in hunne oogen,
De vrees voor straf weêrstond hun dolle muitery;
Zo ver ging de agtbaarheid van uwe heerschappy:
(1395) Maar naauw’lyks waar in ’t Heir zyn droevig lot vernómen,
En ik aan d’ingang van den legerwal gekomen,
Als elk ontzind, tot wraak zig wapende, en ’t geweer
Aanvaarde, en wierp verwoed uw praalsieráden neêr.
Men weigerde u voortaan als Caesar te begroeten.
(1400) Men trapte uw beelden, en uw vaandelen met voeten.
Zelfs de Arendstandaard wierd uit de aard gerukt, om nu
Zyn blixemenden klaauw te kéren tegen u.
’k Zag Lucius, den vrind uws Amptgenoots, in ’t midden
Van ’t muitend volk, om wraak voor Alexander bidden.
(1405) Hy noopt het Heir hier toe, en hitst het krygsvolk aan,
Om zig van een Barbaar, zo hy u noemd, te ontslaan.
HELIOGABALUS.
’k Zal dien Verráder haast geregtig loon verschaffen,
En hem op ’t alderwreedst’ten schrik van and’ren straffen.
Vaar voort met uw verhaal.
KUCIUS.
Hy styft de muitery,
(1410) En pord al ’t Heir tot wraak, en vloekt uw heerschappy.
Komt, roept hy: Spitsbroêrs! komt wreekt u aan een Verráder,
Die zelfs zyn eigen Neef, en Roomens trouwsten Vader
Verdelgt heeft en ontzield, door zyn bloetdorstig zwaard.
Komt wreekt u aan een Vorst, die Nero evenaard
(1415) In alle gruuw’len, en vervloekte onmensz’lykheden.
Gy hebt te lang voor een verwyfden Beul gestréden.
Het strekt uwe eer tot schand, dat hy den Troon bekleed.
De gróte Goden zelfs ontslaan u van uw eed,
En némen deel met u, om ’t duurbaar bloed te wréken
(1420) Van Alexander, en uw slaverny te bréken.
Toond nu Zoldáten, toond dat gy Romeinen zyt!
Ontbreekt u nu een hoofd en Leidsman tot deez’ stryd,
Ik bied my zelven aan; ik zal uw hoofd verstrekken,
En Alexanders wraak op ’t hérelykst voltrekken,
(1425) Of sterven, met die eer, die myn geboorte past.
Schud eind’lyk van uw hals dien al te zwáren last,
Dien gy tot nog toe zo geduldig hebt gedrágen.
Zyn ziel word niet verzoend door zugten, of door klágen,
Maar door de dood alleen van die hem heeft gedood,
(1430) En by zyn léven zelfs van eer en staat ontbloot.
Gy zyt deez’ laasten dienst aan zyne deugden schuldig.
Myn hart vlamd reeds naar wraak; myn ziel onverduldig,
Tot dat ik met deez’ hand den Dwingeland doorboor.
Wel aan Romeinen, volgt, ik ga u moedig voor.
(1435) Hier zweeg hy, en drong door de muitende Zoldáten,
Die hem, in rázerny en gramschap uitgeláten,
Gewillig volgen, om hier zelfs uw bloed, myn Heer,
Aan Alexanders schim op te off’ren door ’t geweer.
Zy zullen in het kort, myn Vorst, uw Hof omringen;
(1440) Terwyl reeds eenigen van uwe Gunstelingen
Zyn door hun hand ontzield, en ik my in dien nood,
Hier naauw’lyks kon in ’t Hof bevryden voor myn dood.
Zyn Majesteit zal ligt myn vryheid nu verschónen.
Gy woud dat ik u klaar den stand van ’t volk zou tónen:
(1445) Ik heb hier in myn pligt en myne trouw voldaan.
HELIOGABALUS.
Vervloekt muitzugtig Graauw, hoe duur zal dit u staan?
Ga heen, laat door myn wagt alom dit Hof bezetten.
Ruk al myn magt by een om ’t woeden te beletten,
En zo het volk volhard in zyne oplópentheid,
(1450) Doe my zulks wéten: Ga, ik steun op uw beleid.
HELIOGABALUS.
Met wat rampen
Moet ik steeds worst’len, en wat dood’lyk oproer dampen
Van dolle muitery, moet ik niet tégen gaan?
Wat zal ik nu, Mevrouw, wat zal ik onderstaan?
(1455) Want alles loopt myn wraak en myne liefde tegen.
SOëMIS.
Zyt gy zo ligt, myn Zoon, door dit geval verlégen?
’t Oproerig volk word haast weêr tot zyn pligt gebragt,
Zo ge Alexander, die nu word voor dood geägt,
Nog lévendig vertoond: Gy zult die staats orkánen
(1460) Verbréken, en daar na een weg tot wraak u bánen:
’t Is nódig, dat gy hem dan névens u, myn Zoon!
Aan ’t volk vertoond, tot heil en welstand van uw troon.
Dog houw voor Marcia, haar Vader, en zyn Moeder
Deez’ zaak bedekt, en toon u feller en verwoeder
(1465) Als immermeêr voorheen: Zeg dat hy buiten ’t Hof
Word naar zyn dood gevoerd; dat hy moet sterven, of
Dat zy u dézen dag voor ’t Egt-altaar moet trouwen:
De vrees voor zyne dood zal ligt het veld behouwen,
En haar doen stemmen in uw Egtsverbintenis;
(1470) Dog zo zy gants verhard en onbeweeg’lyk is,
Voer hem dan buiten ’t Hof, om ’t volk te vreên te stellen,
En dan moet gy daar na al t’zaam’ hun vonnis vellen,
En straffen op het wreedst’ de schenders van uwe eer.
Sla al wat u weêrstaat, met éénen slag ter neêr.
(1475) Maar poog nu eerst doo list deez’ oproer om te zetten,
Gy zult, zo dit gelukt, de wéreld voor uw wetten
Doen béven, en geheel de Goden zyn gelyk.
HELIOGABALUS.
Ik zal uw raad, Mevrouw, tot welstand van myn Ryk
Bevord’ren, em myn wraak voor dézen tyd betómen.
HELIOGABALUS, SOëMIS, KUCIUS.
KUCIUS.
(1480) ’k Heb uw bevel, myn Vorst, in alles waargenómen.
Uw Lyfwagt heeft zig reeds rontom dit Hof geschaard,
En op het allerduurste en plegtigste verklaard,
Om voor uw léven, staat en eer, het lyf te wágen.
HELIOGABALUS.
Het onbezonne Graauw zal haast deez’ daad beklágen,
(1485) En... Maar wie naderd daar?
SOëMIS, stil tegen Heliogabalus.
Het is de Moeder van
Uw Amptgenoot, verzeld met myne Moeder: ban
Den schrik tog uit uw ziel, laat géne ontroering blyken;
Maar draag u als een Vorst en hoofd der Roomse ryken.
HELIOGABALUS.
Wat jaagt u herwaarts heen, Mevrouwen?
MAMMEA.
Ach! myn Heer,
(1490) Zie wie zig hier betraand werpt voor uw voeten neêr,
Om u voor ’t léven van haar lieven Zoon te sméken,
En ’t vuur van uwe wraak op ’t allerfelste ontstéken,
Te bluszen door het nat van myne tránen: Ach!
Laat u barmhartigheid in ’t heer’lyk staatsgezag
(1495) Verzellen, en genade uw regter zy bekléden!
Erbarm u, gróte Vorst, om zyne onnozelheden!
En sla uwe oogen op zyn deugd, die onbevlekt
Een held’re Perel aan uw Diädeem verstrekt!
Spaar in zyn léven, ook het léven van zyn Moeder,
(1500) Die met hem leefd of sterft: Ei! wees tog ons behoeder,
Voor al die zyne deugd bekladden met verraad,
En hem reeds zien beroofd van eer, van naam en staat;
Geboeid, gevangen; ja op ’t uitterst’ van zyn léven:
ô Goôn! hoe doet dit woord myn bangen boezem béven!
(1505) Myn hart verzinkt in rouw! myn ziel versmelt in druk!
En ik vind nergens troost in al myn ongeluk!
Kunt gy, ô Roomse Vorst! dit zilte nat zien vlieten!
Kunt gy my zien verkropt van bitt’re zielsverdrieten,
En blyven als een steen gants roer’loos voor myn smart?
(1510) Gaat u een Moeders druk zo weinig aan het hart!
Of is ’t onmoog’lyk om uw bitt’ren haat te bréken,
En wilt gy u, op hem, die niets misdaan heeft, wréken?
Augustus stond wel eêr van zyne wraakzugt af,
Toen Cinna’s Vloekgespan hem léven, troon en staf
(1515) Ontróven wouw: Hy heeft hem niet alleen doen léven,
Maar zelfs den hoogsten staat in ’t Keizerryk gegéven.
Verwinnende hem dus door zyn barmhartigheid,
Veel meêr, dan door ’t ontzag van zyne Majesteit:
Laat dit, doorlugte Vorst, aan u een voorbeeld strekken,
(1520) Om myn verdrukten Zoon de droeve dood te onttrekken,
En spaar de Onnozelheid voor ’t woeden van den haat!
Het is uw Neef, myn Vorst, dien gy naar ’t léven staat!
Zult gy dan in zyn bloed uw eigen bloed verdelgen,
En de onbevlekte aard dat zuiver nat verzwelgen!
(1525) Geen Leeuw, nog Tyger, hoe schuurziek en dol van aard,
Die niet zyn weêrgaâ in zyn rázerny bewaard.
Ja hoe verwoed hem ’t zwaard des hongers komt bestryden,
Hy zal eêr afgemat, den bitt’ren doodangst lyden,
Als zig verzáden met het vlees van zyn geslagt;
(1530) Of is Natuur, by u, helaas! zo ver verkragt!
Dat gy uw eigen Neef ter doodstraf wilt verdoemen!
ô Vorst! geef hem genaâ! laat elk uw goedheid roemen,
En uw barmhartigheid op vleug’len van de Faam
Zyn overal gevoerd, zo zal uw gróte Naam
(1535) Den voor’gen luister van de Caeser ver verdóven,
Zelfs hun gedagtenis der volk’ren hart ontróven;
En Romens Zetel weêr onwrikbaar zyn geplant.
HELIOGABALUS.
Het léven van uw Zoon staat geen meêr in myn hand;
Het hangt alleen aan hem te sterven, of te léven;
(1540) Want wil hy Marcia my willig overgéven,
Gy zult hem zien in staat en heerschappy hersteld;
Of, Hem zien bukken voor myn wraakzugt en geweld.
Tragt dan, is ’t mógelyk, hem hier toe te overreden,
Hy kies het besten nog uit deez’ twé zwarigheden.
(1545) Gy zult hem aanstonds zien: Ga Klodius, ga heen,
En breng hen beiden hier.
HELIOGABALUS, MAESA, SOëMIS, MAMMEA.
HELIOGABALUS.
Mevrouw, nu hangt alleen
Zyn léven, aan zyn wys of ruukeloos verkiezen.
Of hy zyn Minnáresse, of ’t léven wil verliezen.
Het word tot dézen prys van my hem aangeboôn.
SOëMIS.
(1550) Gy hebt voor hem te veel toegéventheid, myn Zoon.
MAESA.
Wilt gy dan dat de Vorst de deugd zal onderdrukken,
Vertréden ’t heillig Regt; de onnozelheid doen bukken
Voor de onbepaalde magt van zyne staatzugt? Ja,
Gy wilt dat alles zwigt voor zyn geweld, zo dra
(1555) Zyn moordlust vind vermaak in ’t heilloos bloed vergieten;
Maar overdenk met een, wat bitt’re zielsverdrieten
Die snóde dwing’landy haast volgen zullen: Ach!
Myn Neef, uw Ryk, uw Troon en Keizerlyk gezag,
Zult gy door zyne dood zelfs met uw léven wágen.
(1560) Laat dan barmhartigheid u meêr als straf behágen,
En spaar d’onnooz’len Vorst tot welstand van uw staat:
Maar ach! ik zie hem; Goôn! weest onze toeverlaat.
HELIOGABALUS, ALEXANDER, MAESA, SOëMIS,
MAMMEA, MARCIANUS, MARCIA, DOMI-
TIA, KUCIUS, Lyfwagt.HELIOGABALUS,tegen Mammea.
Zie nu Mevrouw, of gy uw Zoon nog kunt bewégen
Tot afstand van zyn min: Gy Marciaan, daar tegen
(1565) Beweeg uw Dogter, dat zy myne trouw aanvaard.
Zo word Zy voor geweld; Hy voor zyn dood bewaard;
Want buiten dit, al moest ik Ryk en léven derven,
’k Zal hem, zo elk volhard in ’t weigeren, doen sterven.
MARCIA.
Goôn! op wat harde toets word hier myn min gesteld?
(1570) Maar Dwing’land, ik trotszeer uw woeden en geweld.
Kom sleep my meê ter dood; ’k wil eerder moedig snéven,
Dan als een Keizerin met u, Tiran, te léven.
MAMMEA.
En gy, myn Zoon...
ALEXANDER.
Helaas! verzwaar myn ramp geen meêr
Met uwe tránen en gebeden, die zo teêr
(1575) En diep gevoelig, door myn bangen boezem snyden,
Ei! staak uw zugten, en heb deer’nis met myn lyden.
MAMMEA.
Uw lyden is ten eind, uw léven staat aan u.
ALEXANDER.
Maar tot een prys, Mevrouw, waar voor ik schrik en gruuw.
MAMMEA.
Ia dan de liefde u meêr als ’t duurbaar léven waardig.
ALEXANDER.
(1580) Ja: ’k ben de dood getroost en reeds tot sterven vaardig.
Te meêr, dewyl ik sterf om myne min, Mevrouw,
Prangt my geen droefheid, dan het snerpen van uw rouw Tegen Marcia.
Maar gy, myn Zielsvoogdes. Ach! kon ik u bewáren
Voor ’t dringende geweld van ’t hoofd der wreê Barbáren;
(1585) Dan sturf ik wel vernoegd, wanneer myn kouwd gebeent’
In ’t duister graf gelegt, nog wierd van u beweend.
MARCIA.
Ach! kon ik met myn dood, u voor de dood behoeden!
ALEXANDER.
Zulks is vergeefs gewenst, het overwreev’lig woeden
Des dwing’lands, eist uw bloed geenzints, maar wel het myn.
(1590) Ik moet nu de Offerhand’ van zyne wraakzugt zyn.
MAESA.
In aller Goden Naam! Myn Neef, laat u bewégen,
En zy uw léven, nog uw eigen heil niet tegen.
Voldoe den Vorst zyn wil: Sta van uw min tog af,
Regeer gelyk voorheen, en zwaai Augustus staf,
(1595) Als mede Deelgenoot van Caesars ryk en státen.
Vertroost uw Moeder nu van alle hulp verláten,
Vertroost My, névens Haar, en maak u zelven vry
Van een geháte dood, die u, en Haar, en My,
Met één en zelven slag zal doen te grave dálen:
(1600) De tyd kan al uw leed en minnesmart bepálen,
Maar u nooit wederom doen léven, als gy sterft,
En ’t duur gevloekte staal uw hals en borst doorkerft.
ALEXANDER.
Gy tragt vergeefs, Mevrouw, myn téd’re min te bréken.
MAMMEA.
Myn Zoon, moet ik dan zelfs u, voor uw léven sméken!
(1605) En gy blyft onbeweegt; vermag een Moeders beê
Zo weinig op uw hart? ô Ramp! ô Smart! ô Wé!
ô Eindeloos Verdriet! Wel aan, zo gy wilt sterven,
Laat my dan ’t zelfde lot benévens u verwerven,
Wyl aan uw léven ook myn léven is vereend.
(1610) Denk niet dat ooit myn hand uw Lyk-as, en gebeent’,
Zal in een vorst’lyk graf met zilte tránen mengen.
Neen, ik zal ’t met myn Bloed, met zuiver bloed besprengen.
Uwe uitvaard wagt van my geen moederlyk geween.
Uw Tombe geen sieraad van glinst’rend marmer steen.
(1615) Ik zal geenzints de vlam, ’t eerste in uw Houtmyt stéken,
Met omgedraaid gezigt en zwarte toorts; dat téken
Des laasten pligts, word u door myne dood ontzeid.
Keer dan terug myn Zoon; zie wie hier smeekt en vleid,
Om in uw léven, ook haar léven te bewáren,
(1620) En u....
ALEXANDER.
Ik bid, Mevrouw, wil my geen meêr bezwáren!
Verdubbel mynen ramp geenzints met uw geween!
Ik min myn Marcia, en leef, of sterf, alleen
Naar zulks het Noodlot voegd, om myne onwrikb’re liefde.
Die nimmer iemants borst zo teêr, als myne griefde.
MARCIA.
(1625) ô Held! die in myn ziel, schoon u ’t geweld verdrukt,
En u een wreê Barbaar aan myn gezigt ontrukt,
Oneindig heerssen zult: Denk, zo men u doet snéven,
Dat ik geen oogenblik uw dood zal overléven.
’k Wil met u zyn vereend; of sterven met het hart
(1630) Van een Romeinse Maagd, die ’t wreev’lig Noodlot tart.
HELIOGABALUS.
Wel, wyl dus elk volhard in myn gezag te onteeren;
Gy Marciaan, voldoe voor ’t laast nog myn begéren.
Gebiede uw Dogter van zyn huuw’lyk af te staan,
En willig met my voort naar ’t Egt-altaar te gaan.
(1635) Tragt dus hier door uw dood en beider val te ontkómen,
Weêrhouwdende myn wraak, die ik heb voorgenómen.
MARCIANUS.
Zoude ik myn Marcia gebieden om uw Egt
Te aanvaarden, zo gevloekt, zo tegen eer en regt
En alle reed’lykheid: Neen, wil zulks nimmer denken,
(1640) Dat ik uit vrees van u onz’ beider deugd zou krenken.
Zoude ik u vrézen? daar geeen schrikk’lyk doodsgevaar
Myn hart ooit heeft beklemt: Neen, ik wil liever haar
Met deez’ myne eigen hand de Kling door ’t harte stóten,
Dan u, met haar vereend te zien, als Egtgenóten.
(1645) ’k heb haar altoos uw min en huuw’lyk afgeraân,
En Alexander, waar ik kon, staâg voorgestaan.
En zyt gy nu gezint door uw vervloekten degen,
Myn misdaân, met myn bloed gelykk’lyk op te wégen.
Wel aan, waar wagt gy naar? ik reikhals naar myn dood.
ALEXANDER.
(1650) Indien gy sterven wilt, ben ik uw Lotgenoot.
Want ik wil liever Kroon: Ja ’t léven zelfs ontbéren,
Dan met deez’ Dwingeland op Romens troon regéren.
Die de aldersnoodsten nog in boosheid overwint.
Die niet dan Overdaad en Dartelheid bemind.
(1655) Die al zyn wellust schept in Maagd en Tempel-schennis.
En ’t geen een Vorst betaamd, heeft ’t alderminst’ geen kennis.
Die ’t Heilligdom der Goôn durft tréden met den voet,
Hun tempelen beroofd, en wreev’lig, en verwoed
De Waarheid, Trouw en Deugd, heeft van zyn Hof verbannen.
(1660) ’t Geen nu een schuilplaats strekt voor schelmen en tirannen.
Die met verwyfd gewaad den roomsen Naam besmet,
En in ’t Assiries kleed schent Vader Numa’s wet:
’k Zwyg van meêr euvelen; dewyl ik op myn káken,
Door die te erinn’ren, voel eene ed’le schaamte bláken.
(1665) En zou zig zulk een vloek van alle gruuw’len, Goôn!
Verbinden met die Zon, zo onbevlekt, zo schoon,
ô Neen! gy zyt daar toe, ik weet het, te regtvaardig,
Dat zulk een Hemelsbeeld de onsterff’lykheid zelfs waardig,
Met Romens-Gézelzweep haar trouw zou zien volvoerd.
HELIOGABALUS,tegen Klodius.
(1670) Sleep hem naar buiten toe, myn ziel door wraak beroerd...
MAMMEA.
Genade! gróte Vorst!
HELIOGABALUS.
Hy ’s myn genade onwaardig,
En reeds ter dood gedoemd.
ALEXANDER.
’k Ben ook tot sterven vaardig,
En wagt myn laasten stond alreê met ongeduld.
HELIOGABALUS.
Ik zweer dat gy uw wens wel haast verkrygen zult. Tegen Marcianus.
(1675) En gy Verráder, denk dat ik my streng zal wréken
Aan u, en al die geen, die myne min weêrspréken. Tegen Klodius.
Breng hem naar buiten,
ALEXANDER.
Ach! vaar wel myn Marcia
Denk dat ik op deez’ tyd voor eeuwig van u ga!
MARCIA.
En gy, dat ik vol moed in ’t sterven u zal volgen.
MAMMEA.
(1680) ô Vorst van ’t Roomse Ryk! zult gy dan dus verbolgen...
HELIOGABALUS.
Laat af, geen woorden meêr: ’k zal hem voor elks gezigt
Doen straffen buiten ’t hof, voor zyn geschonden pligt;
Ga voort, men wint dog niets met kermen nog met klágen.
SOëMIS.
Dit marren duurd te lang, hy moest de straf reeds drágen,
(1685) Die aan zyn snoodheid en zyn ruukeloosheid voegd,
Dat uw onteerd gezag wierd met zyn bloed vernoegd.
MARCIA.
Ach! ik wil nevens u, myn Alexander, sterven!
MAMMEA.
En ik benevens u, myn Zoon, ook ’t léven derven!
HELIOGABALUS.
Myn ziel verhard hoe langs hoe meêr door dit gezugt,
(1690) Myn Lyfwagt, volg my.
MAESA.
Goôn! ’t is tyd, laat ons ter vlugt
Het Heir, om zyn behouwd, tot wraakzugt aan gaan zetten.
HELIOGABALUS.
Myn wagt zal u in ’t Hof den uitgang wel beletten.
MARCIANUS.
Jupyn, bescherm den Vorst, en zyn onschuldig hoofd!
MAMMEA.
Ach! al myn Hoop, myn Troost, word my in hem ontroofd!
MAESA, MAMMEA, MARCIANUS,
MARCIA, DOMITA.
MARCIA.
ô Dódelyke woorden!
Helaas! gy kunt myn ziel meêr dan door ’t staal vermoorden!
De druk bestelpt myn hart, myn ziel verstikt in rouw! Tegen Mammea.
Ons léven is ten eind; ’t is meêr dan tyd, Mevrouw,
Om ons door gift of staal van ’t haatt’lyk juk te vryden,
(1700) Dat anderzints onz’ hals voor eeuwiglyk zal lyden.
En hebt gy hart, wel aan, ik ga u moedig voor.
MAMMEA.
’k Zal als een Romeinin u volgen op dat spoor.
’k Ben eindelyk alleen, en ’t Hof-gewoel ontwéken,
Maar geenzints myn verdriet en innig harten leed,
(1705) ô Wreev’lig Noodlot my zo wreed!
Mogt ik nog ééns voor ’t laast’ myn Alexander spréken!
Mogt ik myn bloed nog zien vermengeld met zyn bloed,
Maar neen, gy hebt, ô wréde Goden!
My dit ter zwaarste straf geboden,
(1710) Dat ik allénig, en rampzálig sterven moet!
Myn Held, voor wien dat ik alleen zou willen léven,
Is ligt alreê door ’t staal van dien Tiran ontzield,
En al myn Hoop in hem vernield,
Dies is het meêr als tyd, bedrukte Maagd! te snéven.
(1715) ô Zaal’ge Schim! die nu in ’t Elizeesse veld,
Van zorg, nog smart, nog rouw beláden,
Reeds wandeld langs Kamille paden,
Zie hoe uw Marcia in zilte tránen smelt!
Zie hoe zy wel getroost; deed u haar liefde sterven,
(1720) En was uw téd’re min het werktuig van uw dood,
In ’t nypen van deez’ hógen nood,
Wil een en ’t zelfde lot, dat gy geniet, verwerven.
Zie hoe zy ’t schitt’rend staal zal wringen in haar borst,
Om van een slaafse trouw ontslágen,
(1725) Aan u, op nieuws weêr op te drágen
Een zuiv’re ziel, die nooit door valsheid waar bemorst.
De Hemel kan en zal tot myn getuigen strekken,
Hoe waardig en hoe duur my uwe liefde waar!
Schoon ik door ’t dringende gevaar,
(1730) Myn rein geweten moest met veinzery bevlekken:
Ik zal die vlek weêrom in ’t zuiver harte bloed
Uit ’t onbevlekt geweten wassen!
Myn zelf versmóren in die plaszen!
Besluit dan stále pook, myn laaste tegenspoed.
(1735) ’t Is tyd, bedrukte Maagd! des dwing’lands juk te ontvlugten!
Uw Minnaar is alreê vermoord door dien Barbaar,
Uw Vader heeft in dit gevaar
Het één, en ’t zelfde lot van zyne hand te dugten.
Sterf! sterf dan Marcia! hy is om u vermoord,
(1740) Wil dan om hem uw bloed ook plengen,
Uw ziel weêr met zyn ziel vermengen;
Maar ach! door wie worde ik in ’t uitterste gestoord?
MAMMEA, MARCIA, elk met een pook.MAMMEA.
Kom edel werktuig! Goôn! myn drift heeft my verráden!
MARCIA.
Mevrouw, ’k zie u, als my met wanhoop overláden,
(1745) Waar door ’t vertrouwen op des hemels bystand zwigt;
’k Zie u, als my gezint te ontvlugten ’t lieve ligt;
’k Zie dat gy om uw Zoon wilt ’t waardig léven derven;
Gy wilt als Moeder, ik als Minnáresze sterven.
Wel hebt gy nog dien moed, zo volg my moedig naar.
(1750) Ontvlugten wy den drang van ’t schrikkelyk gevaar,
’t Geen ons gelyk een zé wel haast zal overstrómen.
Kom scherpe Pook!
MAMMEA, Marcia weêrhouwdende.
Mevrouw, ei wil die drift betómen!
Wat reden vint gy om te háken naar uw graf,
Daar u de Vorst zyn Troon, zyn Keizerryk, zyn Staf
(1755) En Huuw’lyk aanbied? Gy, die hem door uwe zeden,
Geboeid hebt aan den glans van uwe aanbidd’lykheden;
Gy, die van ’t roomse volk bemind word en ontzien,
Wilt door de dood, uw Staat en ’t Ryksgebied ontvliên.
Leef, leef Mevrouw: Ja leef tot troost der onderdánen,
(1760) Laat my, Rampzálige! versmóren in myn tránen,
En sterven, wyl ik heb tot sterven dubb’le reên.
Ik mis myn lieven Zoon, en mis in hem alleen
Het alles, dat my kon het léven waardig máken.
Wat kan my nu dan ramp en tegenspoed genáken?
(1765) Wat wagt ik van een Neef en Zuster, die verwoed
En rázende, zig zelf verzáden met het bloed
Van myn beminden Zoon, niet anders als elenden!
Zal ik my zien verägt? zal ik myn deugd zien schenden?
Zal ik my zien verdrukt in wréde sláverny?
(1770) Myn Zuster heerssen, en deez’ Wéreld-Heerschappy
Doen door den mond haars Zoons naar haar bevelen luist’ren?
Zal ik haar zien den glans van Romens naam verduist’ren,
En vuil bezoed’len, met ontelbáre euveldaân?
Zal ik dit Keizerryk door haar ten grond zien gaan?
(1775) Zal zy, die nevens my is uit één bloed gespróten,
My in myn aangezigt trotszéren en verstóten!
Neen; door eene ed’le daad ontga ik al dien hoon,
Dit bloed zy dan de gift der uitvaard van myn Zoon.
MARCIA, Mammaea weêrhouwdende.
Laat af Mevrouw: geen dwang verbied aan u te léven,
(1780) Gy hoeft uw hart nog hand aan geen Tiran te géven,
Men dreigd u niet, als my, met de alderwreedste dood.
Uw Zoon is reeds ontzield; myn Vader nog in nood.
Gy kunt zyn léven, met uw léven niet herhálen.
Maar ik hoop ’s Vaders dood door myne te bepálen:
(1785) Ontvlugtende eene Trouw, zo fel van my gehaat,
Hoop ik de zaal’ge Schim uws Zoons, in beter staat
Als hier te ontmoeten; daar geen dwing’land zal regéren,
Om de onbesmette min der zielen te overhéren:
Ik zal in ’t Zalig veld, by ’t schaduwen der blaân
(1790) Van rózetelgen, vry en onbekommerd gaan
Langs fiolieren, en vervrolykt spélemeijen;
Daar zal zyn zaal’ge ziel my by de hand geleijen,
En well’kom kuszen in het Elizeesse dal!
Beveiligd voor het woên van ’t wankkele geval.
MAMMEA.
(1795) Is dan ’t verlies eens Zoons zo weinig by u te agten,
Dat gy als Minnáres meêr naar de dood meugt tragten,
Dan ik, als Moeder? Ach! niets evenaard de smart
En téd’re droefheid van het moederlyke hart,
Als zy haar waarden Zoon, haar Toeverlaat, moet derven.
(1800) Wilt gy als Minnáresze, ik wil als Moeder sterven!
Gy vint weêr in den Vorst een Minnaar. Maar ik vind
Nooit wederom een Zoon, zo teêr van my bemind,
Op wien dat ik alleen myn hoop en toevlugt stelde,
Eêr hem die snóde Beul moorddádig nedervelde:
(1805) ’t Verwisz’len van uw trouw maakt u, tot Keizerin,
Maar ’t sterven van myn Zoon, maakt my, tot een slávin.
Die keur is te ong’lyk om in twyffeling te trekken.
Het Keizerlyk sieraad zal haast uw kruin bedekken;
Ik haast verstóten zyn van allen staat en eer,
(1810) Want ééne slag slaat al myn voor’ge hoop ter neêr:
Ik kan dit ongeval nog met myn dood verhoeden,
Laat my dan sterven, om bevryd te zyn voor ’t woeden
Van dien Barbaar.
MARCIA.
Mevrouw, ’k neem deel in uw verdriet;
Maar alle uw droefheid heeft by myne droefheid niet:
(1815) Gy word verdrukt, ’t is waar: Gy hebt uw Zoon verlóren;
Maar ik verlies in Hem, al wat my kon bekóren.
Niets evenaard de smart van een verliefd gemoed,
’t Geen onverwrikbaar blyft in voor of tegenspoed;
De Min kan zelfs in vreugd, door de agterdogt gedréven,
(1820) Om ’t voorwerp van haar gunst, het hart van angst doen béven.
Een regt verliefde ziel is eeuwig ongerust,
En vint alleen vermaak, en vrolykheid, en lust,
Wanneer een Minnaar mag zyn Minnáres begroeten,
En zy hem néd’rig ziet gebógen voor haar voeten.
(1825) Zo lang voed hen de min met duizend vrolykheên;
Maar als het wreed geval hen weder rukt van een,
Zal de eene weêr op nieuws des and’rens reên herdenken,
En wéten uit één woord, zomtyds haar rust te krenken.
Eene eeuwige agterdogt, en rusttelóze stryd,
(1830) Doet hen reikhalzen naar dien aangenámen tyd,
Om, als de morgenstond het aardryk komt aanschouwen,
Elkander weêr te zien, met onderling vertrouwen,
Van in hun beider min en onbevlekte deugd,
Te vinden ’t heilzaam zoet van een volmaakte vreugd:
(1835) Eén dag, één uur, dat zy zyn van elkaâr gescheijen,
Doet wederzyds hun hart in bitt’re droefheid schreijen:
Helaas! wat ramp stort dan de Hemel op my neêr,
Gescheijen voor altoos van ’t voorwerp, dat zo teêr
Van my gelieft wierd! Goôn! zou ’k hem dan overléven?
(1840) Neen, neen, myne eigen hand kan Hem, my wedergéven,
Als ik deez’ stále Pook bepurper met myn bloed:
Leef dan Mevrouw, en laat my sterven, wel gemoed,
Gelyk eene offerhand’ van onbevlekte liefde.
MAMMEA.
Ik heb die zelfde reên als gy, Mevrouw, doorgriefde
(1845) De min als Minnáres uw hart? denk, dat ik ook
Als Moeder hem bemin; laat ons dan door deez’ Pook,
Om ééne en zelfde zaak den glans van ’t léven dóven,
Om dus den Dwing’land al zyn hoop en wraak, te ontróven.
MARCIA.
Mevrouw, dewyl ik u geenzints kan overeên
(1850) Te léven, en gy my nooit zult door uw gebeên
Van ’t edel opzet, ’t geen myn ziel besloot, verwinnen;
Is ’t meêr als tyd, Prinses, de uitvoering te beginnen.
Kom heerlyk werktuig, wil my van een Egt ontslaan!....
MAESA, MAMMEA, MARCIA
MAESA,Mammea en Marcia, die zig doorstéken wil-
len, weêrhouwdende.
ô Goôn! wat zie ik! ach! wat dolheid gaat uw aan!
(1855) Myn Dogter, wilt gy dan uw Moeder dus verláten?
En gy Mevrouw, kunt gy het lieve léven háten?
MAMMEA.
Ik volg myn Zoon!
MARCIA.
En ik, myn Minnaar, door de dood!
MAESA.
Ik vinde uw beider deugd en ed’len moed zo groot,
Dat ik met redenen uw opzet niet kan wráken;
(1860) Maar ik bid u zo lang de uitvoering nog te stáken,
Tot dat gy zeker weet dat hy gesneuveld is.
Ligt laat de Hemel nog uit déze duisternis,
En dik bedompten nagt, vol droevige onweêrs vlágen,
Een heuggelyken dag van blydschap voor u dágen:
(1865) De Zéman afgesold op ’t glinst’rend zwalpend zout,
Door woeste Orkánen heen en weêr geslingerd; bouwd
In ’t vrees’lykst onweêr nog zyn bystand op de Goden;
Als zelfs de hoop, bynaar door wanhoop is verboden,
Ziet hy zyn zwakke kiel naar een bedroefden nagt,
(1870) Met ’t ryzen van de zon ter haven ingebragt,
En offerd op het strand zyn wierook en gebeden,
Ten dank aan ’t Godendom, naar zyn vooroud’ren zeden:
Zo zal, indien gy u ook op de Goôn verlaat,
Dees barre Staats-Orkaan, eens in een dagenraad
(1875) Van weeld’rig zielsvermaak en vrolykheid verand’ren,
En gy oneindig zyn vereenigd met elkand’ren.
MAMMEA.
Myn Zoon is reeds ontzield: Hy is ter dood gesleept
Door dien Barbaar, die ’t volk rampzálig gispt en zweept
Met ys’re roeden: Ach! wat bystand is my over!
(1880) De Goden láten zelfs dien snóden Tempelróver,
In zyn minédigheid en valsse gruweldaân
Volharden: Ik, ik agt de Goden nu voortaan
Geen meêr regtvaardig; want zo zy het kwaad doen straffen,
De Blixem moest dan voort dien Dwing’land loon verschaffen,
(1885) En hem doen sterven in zyn wrevelmoedigheid,
Die hun gezag onteerd, en schent hun Majesteit.
De Donder zou dan ook hem dádelyk verpletten,
Die ’t eerst zyn heilloos zwaard op mynen Zoon dorst wetten;
Dies is ’t een zwakke steun, die hulp van hen verwagt;
(1890) Ik haat het léven, nu myn Zoon is omgebragt.
MARCIA.
Ja: ’t is vergeefs, Mevrouw, op ’s hemels hulp te hópen.
De wéreld staat alleen voor alle boosheid open;
Dit dringt my aan, om als eene ed’le Romeinen,
Verbonden aan zyn deugd en onverwrikb’re min,
(1895) Grootmoedig met myn hand het staal door ’t hart te bóren.
MAESA.
Schent geenzints dog ’t ontzag der Goôn! of vreesd hun toren;
Hunne Opper-Majesteit verdraagt in ’t minst’ geen hoon.
MAMMEA.
Zo zy regtvaardig zyn: Waarom, waarom myn Zoon,
Die zo onschuldig lyd, niet van de dood ontslágen?
MAESA.
(1900) Ons voegd gehoorzaam zyn; zy doen hun welbehágen,
En moog’lyk word uw Zoon nog door hun magt behoed.
MAMMEA.
Hoe? daar hy nu alreê gedompeld leit in ’t bloed;
Of voor het alderminst gedoemd is om te sterven.
MARCIA,tegen Maesa.
Denkt gy dan nog de hulp der Goden te verwerven?
MAESA.
(1905) Ja: want hun magt word nooit aan tyd nog uur bepaald,
Zulks bleek aan Krezus, die voorhénen overstraald
Met Koningklyke pragt, heel Lydiën regeerde,
Tot hem der Perzen Vorst in ’t oorlogs veld verheerde,
En hem geketend, op een Houtmyt heeft gezet,
(1910) Om als een voorbeeld van rampzaligheden, met
Zyn eigen volk vereend, al lévend te verbranden;
Als deez’ bedrukte Vorst, nog bévende, zyn handen,
In ’t uitterst’ van dien nood, ten hógen Hemel sloeg,
En Solon! Solon! riep: waar op hem Cyrus vroeg,
(1915) Wie van hem nu op ’t laast nog wierd om hulp gebeden?
Waar op hem Krezus zei: ’k Erinner my de reden
Van Solon, die my al myn rampen heeft voorspeld,
Wanneer ik hem myn Staat, myn Rykdom, Schat en Geld
Vertoonde, en ik my zelf toen dorst gelukkig noemen.
(1920) Maar déze Athener dorst myn grootsheid toen verdoemen,
Wyl niemant waar op aard gelukkig voor zyn dood,
En dat een heer’lyk eind, zyn heer’lyk léven sloot:
Vorst Cyrus wierd hier door tot in zyn ziel bewógen,
Erinnerend’ zig zelf het vreeszelyk vermógen
(1925) Van ’t Noodlot, deed den Vorst van ’t straf-altaar ontslaan,
En ’t reeds ontfonkte vuur met alle kragt weêrstaan.
Als zelfs de Hemel, die zig altoos laat bewégen,
De Houtmyt bluste door een onverwagten regen.
Dus blykt het dat die geen die op de Goón vertrouwd,
(1930) Zyn toevlugt, en zyn hoop op eene Rotssteen bouwd:
Hoopt dus ook dan op Hen, en wil zo lang tog léven,
Tot dat uw zekerheid word van zyn dood gegéven.
MAMMEA.
’t Is vrugtteloos gehoopt: Hy is alreeds vermoord,
En al myn hoop met Hem. Hier word gerugt van Trommels
en Trompetten gehoord.
MARCIA.
Wat naar geluid doorboord
(1935) Deez’ Hofzaal? ’k hoor gerugt van tromm’len en trompetten:
’t Is tyd, Mevrouw, onz’ dood grootmoedig voort te zetten:
Maar hoe Domitia, wat jaagt u herwaarts heen?
Gy schynt verbaast!
MAESA, MAMMEA, MARCIA, DOMITIA.
DOMITIA.
Mevrouw, ’k heb daar toe dubb’le reên:
Na dat gy schielyk waar uit myn gezigt gewéken,
(1940) Zogt ik u overal door ’t Hof, langs al de stréken
Der wandel Gallery in ’t bloemhof: Maar ik vond
U nergens, waar door ik geheel verlégen stond,
Reeds denkende dat gy u ’t léven had benómen:
’k Ben zelfs tot boven op dit Hof-paleis gekomen,
(1945) U zoekende overal: Als een verward gerugt
En yszelyk geschreeuw vervulden aarde en lugt;
Ik zag ten hoftrans af de scharpe sabels blinken,
Het Arendvaandel zwaaid, de veldklaroenen klinken,
De schorre krygstrompet mengt zig in dit geluid,
(1950) En blaast de náre vrees en doodschrik teffens uit.
In déze ontsteltenis, zag ik ontelb’re troepen
Van verre naar dit Hof toe rukken, onder ’t roepen,
Lang leef de Vorst! lang leef de Roomse Majesteit!
Een kille schrik had zig door al myn leên verspreid;
(1955) Maar uw gedagtenis kon my zo ver verkloekken,
Dat ik besloot, om u, voort yv’rig op te zoeken,
Wyl ik my agtte aan u op ’t alderhoogst verpligt,
Om van deez’ vreemde zaak, térstont te doen berigt.
MARCIA.
Ach! het is al te waar! Hy is reeds omgekomen,
(1960) En gy schept nog vermaak, ô wéreld sierend Romen,
In Alexanders dood! en pryst dien wreê Barbaar,
Dien Rykspest, dien Tiran, en snoô Geweldenaar.
Romeinen! tot hoe ver, zyt gy, Helaas! verbasterd?
Denkt, dat gy zelfs de deugd, met hem te pryzen, lasterd.
(1965) Herdenkt hoe duur dat u deez’ valsse vreugd zal staan;
Ach Romen! Romen, ach! het is met u gedaan!
Uw hoogheid word, helaas! ten laagsten val gebógen!
MAESA, MAMMEA, MARCIANUS, MARCIA, DOMITIA.
MARCIANUS.
De Hemel schynt in ’t end nog met ons leed bewogen,
Hand hávende de zaak der onderdrukte deugd.
MAMMEA.
(1970) Wat stoffe vint gy in deez’ droefheid, tot ons vreugd?
MARCIANUS.
Al ’t volk is zaam gerot en fier tot wraak ontstéken,
Reeds bezig met geweld ter Hofpoort in te bréken,
En ’t weinig overschot der Keizerlyke magt,
Die vrugtt’loos weêrstand bied, word deer’lyk omgebragt.
(1975) Niets kan de rázerny van ’t driftig volk beteug’len;
Een ieder vliegt om stryd, gelyk met Arends vleug’len,
Ten Palatynssen berg op, naar dit heer’lyk Hof.
Men roept de Lyfwagt toe, bie génen weêrstand, of
Wy zullen u tot wraak in duizend stukken kappen;
(1980) Het vars gestortte bloed vloeid langs de marm’re trappen,
Dewyl zy weig’rig zyn aan ’t geen het volk gebied:
Dit steld u wat gerust, Mevrouwen, wyl gy ziet,
Hoe zelfs de Hemel deel neemt in uw tegenspoeden,
Om ons voor ’t snoodgeweld van een Barbaar te hoeden.
MAMMEA.
(1985) Ach! waar myn lieve Zoon ook voor zyn magt gespaard!
MARCIA.
De Goden hebben hem wel ligt het eerst bewaard.
MAESA.
Vertrouw u op hun gunst; de tyd zal de uitkomst léren.
MAESA, MAMMEA, MARCIANUS, MARCIA, LUCIUS,
DOMITIA, Gevolg van Burgers en Zoldaten.LUCIUS.
Heb dank, ô Jupiter! die ons doet triomféren.
MARCIA.
’t Is Lucius, Helaas! hoe word myn ziel ontsteld!
MAMMEA.
(1990) ’k Voel myn gemoed op nieuws door vrees en hoop bekneld! Tegen Lucius.
Waar is myn Zoon?
LUCIUS.
Vorstin, in ’t léven, vol verlangen,
Om u, en Marcia, weêr in zyn arm te ontfangen.
En hy, die al uw hoop en blydschap had vernield,
Is met zyn Moeder zelfs door onze hand ontzield:
(1995) De Dwing’land heeft de straf naar zyn verdienst’ gedrágen.
MARCIA.
Goôn! Heliogabaal is dan door ’t volk verslágen!
MAESA.
Myn Neef en Dogter, Ach! ik spelde u al voor lang,
Uit uw heerszugtigheid, uw dood en ondergang.
Ik kan, ondanks ge u zelf dus hátelyk wouwt máken,
(2000) De téd’re werking van Natuur geenzints versáken,
’k Betreur uw beider lot! dog voel aan d’and’ren kant
Een blydschap, die myn smart en droefheid overmand,
Wyl ik door eigen schuld u beiden neêr zie dálen,
En een Onschuldigen, doorlugtig zegeprálen.
MAMMEA.
(2005) Ondanks hun gruuw’len en boosheden, zo gewraakt,
’k Voel door die zelfde drift my heim’lyk aangeraakt.
En ’t Zusterlyk gemoed genoopt tot mededogen,
Parst my den rouw in ’t hart, en tránen in myne oogen!
MARCIA.
En ik vind my vernoegd in hun gewenste dood,
(2010) Die niet te wreed, te streng, te schand’lyk, nog te snood
Kan wézen, om hun kwaad en gruuw’len te evenaaren.
MARCIANUS.
Wil ons, ô Lucius! naauwkeurig openbáren
Hun beider eind.
LUCIUS.
Myn Heer, ’k ben tot uw dienst. Na dat
Ik my bedekt uit ’t Hof naar ’t Heir begéven had,
(2015) Daar ’k door myn reên het volk tot wraak en oproer hitste,
Zelfs de ouwde eendragtigheid der Legioenen splitste;
’t Geen my geheel naar wens gelukte; wyl elk een
Den Dwingeland tot wraak van zyne onmenss’lykheên,
En Alexanders dood; (die zo men ons deed hóren,
(2020) Had op des Keizers last het lévens ligt verlóren,
Waar door het muitend volk nog meêr tot wraak ontstak,
En al zyne agtbaarheid hier door geheel verbrak)
Wouw met gelyke magt aan Romens grootheid slagten.
De Burgery vereend haar zaamgespanne kragten
(2025) Met die van ’t Oorlogs volk, waar af ik Leidsman waar:
Als Heliogabaal, omzingeld met een schaar
Van Lyftrauwanten, op den Keizerlyken Wagen,
Verzelschapt van zyn Neef en Moeder; die behágen
In alle gruuw’len vont, voor ’t oog van ’t volk verscheen:
(2030) Elk stond verbaasd, ontsteld, onkundig van de reên,
Waarom dat hy zyn Neef naast Hem, aan ons vertoonde
Maar ’t bleek wel haast wat drift zyn valsse ziel bewoonde;
Zyn toeleg waar alleen, om ’s volks oplópentheid
Te teug’len door ’t gezigt, en de agtb’re Majesteit
(2035) Van Alexander, en hun razerny te stutten;
Waar voor dat Hem zyn Neef allénig kon beschutten;
Zyne aanslag waar gewis ook naar zyn wens gelukt,
Had zyn tirannigheid die niet omver gerukt,
En had zyn wreev’le ziel, haar wraakzugt kunnen tómen.
(2040) Want Alexander waar naâuw by het volk gekomen,
Als elk met diep ontzag, vergétende al het leed,
Dat hem een Rykstiran zo wreev’lig, nors en wreed
Deed lyden, het geweer opofferde aan zyn voeten.
Daar wy hem met den naam van Vorst en Caesar groetten;
(2045) Al ’t Roomse Volk scheen maar ééne enk’le stem te zyn,
Die zyne glorie droeg, zo ver de zonneschyn
Het koest’rend hemel-ligt doet op het aardryk schitt’ren;
Deez’ blydschap kon ’t gemoed des dwing’lands zo verbitt’ren,
Dat hy door zynen Wagt, deez’ Zegewenssers, voort
(2050) Wouw zien voor zyn gesigt in ’t laauwe bloed versmoort:
Al ’t volk wierd weêr op nieuws hier door tot wraak gedréven,
Niet willende, dat hun Spitsbroed’ren zouden snéven
Om deez’ geregtte zaak, greep elk met nieuwen moed
De wapens weêr ter hand, en verfden die met ’t bloed
(2055) Van Heliogabaal, en zyne ontmenste Moeder.
Ja de een wouw voor den aâr zyn felder, en verwoeder,
Om Romen van een Pest en Ryksverderf te ontslaan.
Zy sneuv’len, en met hen, al die ons wederstaan,
En zyn ontzield ten prooi van ’t woedend graauw geláten;
(2060) ’t Geen Heliogabaal sleept nakend langs de stráten,
En plukt, en rukt, en scheurd ’t bebloede lighaam, na
Den Tiber toe: Toen riep Vorst Alexander: Ga
Myn Lucius, naar ’t Hof, en die u durft weêrstréven,
Beroof dien door uw hand op myn bevel van ’t léven,
(2065) Bewaar myn Marcia, eêr zy haar zelf misdoet.
Bescherm myn Moeder, want, zo ’k één van beiden moet
Verliezen, zal de zon van myne hoogheid dálen,
En eeuwig in een nagt van dikke droefheid strálen:
Wy vliegen voort om ’t Hof te winnen met geweld,
(2070) De wagt weêrstreefde ons eerst, dog wierd haast neêr geveld,
Of op de vlugt gebragt, en geeft ons ’t al ten besten:
Dus ziet de Roomse staar één van zyn snoodste Pesten
Geblixemd van den troon, gedompeld in het graf,
En Alexanders hand gesierd, met Caesars staf.
MAMMEA.
(2075) ô Goôn! wat ben ik al aan uwe goedheid schuldig!
Verschoon my, heb ik eerst door droefheid onverduldig
Uw Majesteit gehoond! Ik bidde u ei vergeef....
ALEXANDER, MAESA, MAMMEA, MARCIANUS,
MARCIA, LUCIUS, DOMITIA, Gevolg van
Burgers en Zoldáten.MARCIANUS.
Daar is de Vorst.
MAMMEA.
Myn Zoon!
MARCIA.
Myn Minnaar!
MAESA.
Ach! myn Neef!
ALEXANDER.
Myn Moeder, mag ik u weêr in myn arm ontfangen!
(2080) En u, myn Marcia! myn Hoop, myn Zielsverlangen,
Gun dat ik in myn vreugde uw lieve lipjes druk,
En kuszende op uw mond verzegel myn geluk:
Maar welk een dank zal ik u, myn Groot-Moeder, géven;
Die my hebt tot deez’ staat en ’t Keizerryk verhéven.
(2085) Kan ik wel ooit myn schuld, aan u, Mevrouw, voldoen?
Die my zo dikmaals hebt beveiligd voor het woên
Van een ontmensten Neef, wat kan uw gunst waardéren?
MAESA.
Myn Vorst, ik ben voldaan, nu dat gy zult regéren
Op Romens hógen Troon: Dog laat de droeve dood
(2090) Van Heliogabaal, voorheen uw Amptgenoot,
Aan u, van nu voortaan een kláren spiegel strekken,
Om nooit uw heerschappy met wreedheid te bevlekken.
Bestier dit magtig Ryk naar ’t rigtsnoer van de deugd,
En blyf, gelyk als nu, der volk’ren heil en vreugd.
ALEXANDER.
(2095) Ik zal dien wyzen raad tot aan myn dood betragten:
U, Marcianus, zal ik als myn Vader agten.
Ik weet hoe diep ik ben aan uwe gunst verpligt:
En gy, myn Lucius, die alles hebt verrigt,
Waar toe dat gy waart aan uw Vorst en Vrind verbonden.
(2100) Waar word ooit loon voor uw getrouwe deugd gevonden?
Eis wat gy wilt, indien ’t in myn vermógen is.
LUCIUS.
Myn Vorst, ’k heb niets gedaan, dat uwe erkentenis
Verdiend: Dog zo gy wilt myn zielsbegéren wéten,
Sta toe, dat ik my mag uw Vrind, en Dienaar héten.
MARCIANUS.
(2105) En my, dat ik u geef den waarden Naam van Zoon!
ALEXANDER.
’k Sta u dit beiden toe: Dog hoop met beter loon,
Gelyk een Keizer past, uw diensten te betálen.
MAMMEA.
Men dankt het Godendom dat ons doet zegeprálen,
En offer ’t Wierookvuur op het gewyde altaar!
MARCIA.
(2110) Nu zie ik eens my zelf verlost van al ’t gevaar,
Nu ik u mag, myn Vorst, als Bruidegom begroeten.
ALEXANDER.
En ik u, als myn Zon, en Zielsvoogdesze ontmoeten.
Men dankt de Goden dan met diepe Eerbiedigheid,
En zwaaid het Wierookvat voor hunne Majesteit;
(2115) Dan zal ik na het eind dier plegtige Offerhanden,
Ons Huuw’lyks Altaar doen in Juno’s tempel branden.
EINDE.
CATALOGUS
Van verscheyde
COMEDIEN,
Die te bekomen zyn by
HENDRIK BOSCH.
BLY- EN TREURSPELEN.
088830 Onbekende Medeminnares. F0102 Don Jan de Galeasso. F1881 Manlius. F5686 Gestrafte Vrygeest. H4977 School der Minnaars. G Roselyns Oogjens. H Spaanse Heydin. H Salomona. H Bedrogen Geltzoeker. H Adelheyde. H Geschaakte Gezusters. H5563 Theagenes en Kariklea. H3630 Arria en Petus. H4700 Thebaïs of Vyandelyke Broeders. G Geloofs Hervorming. H3634 Don Jan of Gestrafte Vrygeest. G Ontset van Schevelingen. G Lettervitters. G Alsinea of Stantvastige Kuysheid. G Gedwonge Huwelyk. G Amadis in Maatzang. H5241 Deboschant. G Buytenspoorige Minnaar. G Valentiniaan. G Bajazet. G Hester van Fans Ryk. G Polejukte Aremenies Martelaar. G Metselaar door Liefde. G Adam Karels Tooneel Poëzy. H1673 Dood van Cyrus. G Attalia van Frans Ryk. G Voorzigtige Dolheid. G Verginia. G Demeterus Grootvorst van Muscovien. G Tymon of Schyn Mensen-Hater. H7239 Gewaande Arriana of Bedrieger door list bedrogen. G Sardanapalus. G Roeland. G Aspasia. G Gemeene Best of Gestrafte Ondankbaarheid. G Dood van Eygebaat. G Dubbelde Schaking. G Herstelde Vryheid. G Buytenspoorige Harder. H4430 Schilder door Liefde. G Aran en Titus, boertig berymt. G Verjaarfeest van Venus. H4660 Andromeda. G Visser door Liefde. H2126 Boëtius. H2901 Verwarde Minnaars. H0109 Zilo Hemelsse Minnaar. H0382 Paris en Helena. G Woedende Liefde of gestrafte Moodzugt. G6708 Hollandse Zindelykheid. G2612 Quelgeesten. G4620 Edelmoedige Laodiece. G5238 Steyloor van Tertuffen. G1064 Lombardeyn of Bedriegelyke Procureur. G3849 Bedrooge Meening. G3850 Doorlugtige Dienstbooden. G3449 Krelis Louen of Alexander de Groot. G3437 Don Quisot op de Bruyloft van Kamacho.
KLUGTSPELEN.
G2264 Wederspannige Zoon. G2261 Filander en Caliste. G Sotheid betrapt. G1802 Wagt me voor dat Laantjen. G5186 Listige Minnaar betrapt. G5175 Darde Meydag. G3607 Amerillis. G Voorspel op de Ingebeelde Zieken. G Schynheyligen. G Tafelspel. G7998 Tafelspel van Meester Kokedarus. G Hedendaagsche Bankroetier. G1351 Krispyn Mogol of Gewaande Turk. G3835 Studenten Leven. G7534 Gewaande Blinden. G2644 Uytvaart van Meester Andries. G1724 Meyd Kapiteyn Schutter en Tamboer. G1069 De Vryer Kamenier en de Knegt Minnemoer. G2984 De Verliefde Kok. G Boeren Bruyloft. G Karon of Besienders. G6452 Pekelharing in de Kist. G Gehoornde Schout. G Bedrogen Docter of Spekdieven. G Schildery van de Haagse Kermis. F1602 Krispyn Musikant. G Rombout of Getemde Snorker. G Bolletoeter of Leeven der Dienstmeyden. G De Omvergiffenisbiddende Hoorndrager. G Harlakeyn door Liefde. G Doctor en Koppelaar. G Zedig Onderzoek op Aran en Titus. G Zegenpraalend Oostenryk of de Verovering van Offen. G Het Oude Koffiehuys. G De Vryster Markt. G De Ontrouwe Kantoorknegt. G De Verloore Diamantring. G Schanse Panche Potsspel.
EYNDE
