Sweerts: Apollo en Dafne - 1697.
Uitgegeven door Manja Aalderink
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Ceneton08066 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r] Als god Apollo Python had geveld,
Dacht hy dat alles voor sijn macht moest zwichten,
Braveerende Kupidoos groot geweld,
Maar ’t boefje treft hem wisser met sijn schichten.
[Gravure: Cupido treft Apollo die de Python heeft gedood]
Daar staat die Schutter met de pijl in ’t hert,
En vind zig deerlijk in sijn waan bedrogen:
Zo baart de grootste Zeege en Eer veel smert,
Als Hoovaardy verblind ’s Verwinnaars oogen.
DE Draak die niet als vuur en vlam
Uit de oogen scheen, is nu verslonden:
De nieuwe waerelt heeft, wat ik vermag, bevonden,
Wyl ik dat Schrikdier al sijn kracht benam.
(5) Kupido leg uw koker neêr.
Zie my van al het aardryk eeren.
[p. 6]
Geen nyt noch laster kan myn deeren,
My voegt alleen ’t geweer.
KUPIDO.
Kupido heeft de macht
(10) Om ’t al te dwingen:
En goôn en stervelingen,
Gevoelen sijne kracht.
Hy die de Min veracht
Zal haast sijn macht betuigen,
(15) En voor hem nederbuigen.
APOLLO.
Kleine god, die zelf Jupyn
Derst verpocchen en belacchen,
Met dus kinderlyk te pracchen,
Moet uw roem niet ydel zyn?
(20) Wyl nu ieder, tot uw schanden,
My alleen doet offerhanden?
KUPIDO.
Hovaardige Eer!
Bederf der stervelingen
En goden, die gy weet te dwingen,
[p. 7]
(25) Ay poch noch roem niet meer:
De kleinste der goden
U met reden belacht,
Dies hebt gy van noden
Te proeven sijn kracht.
APOLLO.
(30) Wech dartle Min,
Meent gy myn zin
Een eer te ontrooven,
Die zelf de Onsterflykheid
Aan ’t menschdom heeft verbreid!
(35) En die my dankbaar loven?
Ga, schiet nu heden net en snel
Om d’ Ekelkrans in ’t Pythisch spel.
KUPIDO.
Kupido zal uw zinnen,
Bewegen tot minnen:
(40) Hoe fier gy moogt wezen:
Gy hebt hem te vreezen,
Geen Pythons noch Draaken,
Maar een god van vermaken.
Van pynen, en smerten
(45) Voor minnende herten.
Ik volg vol iver myn Diaan,
In ’t eenzaam woud, bevryd van zorgen,
In de aangenaame en koele morgen,
Verhit op monsters re verslaan.
(50) En haat de luye Ledigheid,
Daarze in de veeren nederleit.
APOLLO.
O Nimf! wat zyt gy eere waardig!
DAFNE.
Ik toon my tot de Jacht staag vaardig.
APOLLO, KUPIDO, DAFNE.
Alle gelyk.
Die verdient de, grootste lof,
(55) By de Faam, in ’t starrehof,
Die het beste weet te schieten:
[p. 9]
Laat ons ’t jagen noit verdrieten,
Dat de herten kan verov’ren
En de zinnen zoet betov’ren
KUPIDO.
Lossende twee pylen, een van haat, en een
van liefde, vliegt wech.
(60) Gevoel Apollo deze schicht
En gy ô Dafne haat* de liefde.
APOLLO.
O Goden! help! ik zwyg en zwicht.
DAFNE.
Myn kuische borst noit min doorgriefde.
APOLLO.
O Schoone! vol aantreklykheên!
(65) Ay blyf, ay blyf en vlucht niet heen,
Laat ons, laat ons te zamen leven,
Erken met my dat liefde en min,
Vereenigt iders ziel en zin
Laat ons elkander noit begeeven.
(70) Ik haat wie my bemint.
O Hemel! kan ’t geschieden.
Laat my syn byzyn altoos vlieden.
Geef dat hy nimmer my verwint.
APOLLO.
Sta ô Nimfje vlie niet heen.
(75) Hy die monsters wat te schieten
Voelt een schicht vol lieflykheên,
Mag hy slechs uw min genieten:
Anders wreeder deze schicht
Dan die ’k Python schoot
(80) In ’t vergiftig grof gewricht:
Dat u hielp uit angst en nood.
DAFNE.
Hy alleen is eere waard,
Die sijn roem vertoont op aard,
By de sterffelyke menschen,
(85) ’t Lof der deugd zal noit verslenssen.
Wie zyn ’t die daar voor ons heenen
Schichtig vliên?
2. NIMF.
Sy zyn verdweenen.
1. JAGER.
Nimfen volg nu vry Diaan,
God Apol, die Python doodde
(90) Gaat in ’t jagen zelf voor aan,
Weet dat ons sijn iver noode,
Om op ’t zelve spoor te gaan.
1. NIMF.
’k Zag hem een Jagers verzellen.
2. NIMF.
Licht om een Python noch te vellen.
Gelyk.
(95) De aarde is door Apol bevryd,
En met eene van de Nyt.
Want wie zou niet willen eeren,
[p. 12]
Die elks druk,
In geluk
(100) Weet zeeghaftig te verkeeren.
1. NIMF.
Men leef nu in rust en in vrede,
Nu wy in vryheid zyn gestelt,
Datmen syn tyd in ’t eenzaam veld
Lustig en rustig besteede
(105) Laten wy voor ’t genoegen voortaan,
Scepters en Konings kronen versmaên.
Gelyk.
Laten* wy voor ’t genoegen voortaan,
Scepters en Konings kroonen versmaân.
2. JAGERS.
Bosschen en dieren
(110) Wederom tieren,
Nu alles, gelyk op nieuws, verjeugd,
Herten en hinden, met schrik eer beladen,
Komen te voorschyn op velden en paden,
En springen met ons ook op van vreugd.
Groote Jagermeester.
Wy zagen strak een Nimfje vliên,
(120) Die gy verzelde,* ’k denk gy weest’er
Het spoor na eenig wild, wy zagen
Geen and’re.
APOLLO.
Nimfen deze was ’t.
2. NIMF.
Zo is sy met Diaan aan ’t jagen.
Wy volgen haar die ’t wild verrast,
[p. 14]
(125) En ons zo ras de weg gaat weizen
Als ’t licht komt op de kimmen reizen,
Door u ô Pëan, groote held,
Die ’t schrikdier neder hebt geveld.
Wy volgen mé Diaan in ’t veld.
De Nimfen na de Jacht.
APOLLO Alleen.
(130) Wat baat my al de roem en eer,
Die ik zeeg haftig heb verkreegen?
Kupido rooft my deze zeegen,
Wyl ik het minste triomfeer.
Wat kan my de overwinning baaten,
(135) Nu my myn Dafne schynt te haten?
Maar zacht, my dunkt ik zie haar komen
Sy ziet my niet, en vlied vol schromen.
APOLLO DAFNE.
APOLLO.
O Schoone! zult gy my dan eeuwig haten?
Ach! hoe zyt gy zo wreed, zo straf?
(140) Ik zal u nochtans noit verlaaten,
Myn hert wykt nimmer van u af,
[p. 15]
Al vlood, gy aan de barre noordse stranden
Daar zou het noch in ’t ys, als Etna, branden.
DAFNE.
Myn hert vlood snelder dan de wind,
(145) Wist ik hier door uw min te ontvlieden.
Wie zou het vluchten my verbieden,
Wierd ik niet van een god bemint?
Maar neen, ik haat en vloek de goden?
Die ons tot dart’le lusten nooden,
(150) Door dolle liefde gants verblind.
APOLLO.
’t Befaamde Tenedos hoort my,
Patare en Delos ook daar by,
Daar elk myn godspraak eert.
En in myn tempel zich verneert.
(155) Ik weet de sterflyken te vooren
Te spellen, wat haar is beschoren.
DAFNE.
Zo zyt gy nu van brein berooft,
Wanneer gy niet en kunt bezinnen,
[p. 16]
Dat ik u nimmer zal beminnen.
(160) Zo gy ’t niet weet dat gy ’t gelooft.
APOLLO.
Hoe is een maagdenhert
Meer dan verstaalt? en ziet gy dan myn traanen,
Daar goôn noit anders schreyen, kan myn smert
Geen weg tot mededoogen baanen?
(165) Ay zie het silte nat,
Dat uit myn oogen spat,
Het yzer, steen en staal,
Vermurwen t’ eenemaal.
DAFNE.
Hoe meer een minnaar klaagt,
(170) Hoe meer men zich moet wachten:
Als* ons een slang belaagt,
Ontwykt men die met krachten;
Wyl hy zich krult en springen wil,
Om iemant te verstrikken,
(175) En vaardig te doen stikken.
Men wacht men hoed zich dan
Zo veel men immers kan.
Het minnen kan niet schaden,
Maar haaten leert verraaden.
(180) De slang verschuilt zich in het slymig gras.
De hond mikt na de hiel met hees gebas.
Wat komt’er van het zoet beminnen?
Een mengeling van ziel en zinnen,
En niet als wellust daar de nyt
(185) De slangen aan hitst, dol van spyt.
DAFNE.
De Min baart niet dan ongelukken,
En smerten, die het herte drukken,
Ontvluchten wy syn tyranny.
Laat ons in rust en vrede leven
(190) Zo hoeft men nimmermeer te beeven,
Voor syn gehaate dwinglandy.
APOLLO.
Ik zal u van de tyrannyen
Der liefde, die gy oit mogt lyen,
O Schoone heel bevryen.
(195) En als gy voelt sijn wreede pyn,
Dan zal ik uw Geneesheer zyn.
Ga help u zelve, kan het wezen,
En kunt gy ider een geneezen.
APOLLO.
Ach weet ik oit wel kruid te vinden
(200) Voor my alleen, ô kracht der Min,
O Liefde! die beheerst myn zin
Treft ook het hert van myn Beminden.
DAFNE.
Ban de Liefde en syne krachten
Uit uw zinnen en gedachten,
(205) Zo gy die wilt meester zyn
Volg dan hert of wilde zwyn.
Zo zult gy licht al syn plagen
Door het Jagen haast verjagen.
APOLLO.
Een machtige heeft die geen macht
(210) Om zyne mind’re te bewegen?
En werd ik dus veracht
Voor dat ik u zo ben genegen.
[p. 19]
O Schoone een god zoekt u ten echt.
Wat euvel werd hier uitgerecht.
DAFNE.
(215) Dat aller Artzen Vader,
Wiens Vader is Jupyn,
My met sijn glans beschyn
Noch om te ontvonken nader.
Noch met sijn held’re keel
(220) Heel zacht myne ooren streel.
Men zal my niet bekooren.
Al waert gy meer als Delfisch god.
De wyste zelf werd wel eens zot.
’k Wil van geen liefde hooren.
APOLLO.
(225) Die al te weigrig zyn
Gevoelden nimmer minnepyn,
Of willen overwonnen wezen,
Door iver, moeite en zonder vrezen:
Niet door de reên maar door de daad,
(230) Waar in ’t geluk der goôn bestaat.
DAFNE vluchtende.
Gewelt ô Hemelgoden
[p. 20]
Peneus sta my by,
Myn kuisheid, in de ly,
Heeft uwe hulp van noden,
(235) Weer maagdenschendery.
DAFNE, veranderende in een Lauwerboom, werd van APOLLO omhelst.
APOLLO.
Wat zie ik hier, ô schrik! ô schroom!
Myn Dafne sluit een Lauwerboom.
O onverwelkbre Lauwerieren!
Gy zult Apollos kruin verçieren,
(240) Gelyk de straalen om syn hooft.
AUGUSTUS in triomf gedragen
Zy deze krans van eer belooft,
En werd de Dichters noit ontrooft,
Die van syn heldedaên gewagen.
C. SWEERTS.
UIT.
Tekstkritiek
vs. 61: haat er staat: haar
vs. 107: Laten er staat: Haten
vs. 120: verzelde, er staat: velzelde,
vs. 171: Als er staat: Al
