Jan Jansz. Starter: Jan Soetekau. Amsterdam, 1627.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Ceneton085860 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Neel. SUlje gaen of niet? siet ick begeer het nou.
Ian. Ja, ja Moer ja, ick sel uyt vryen gaen dat sweer ick jou.
Neel. Speel op ien reys Sinjeur, hoe ist hier Jan Soetekauw.
Steeckt jou de slaep noch in d’ooghen? my dunckt jy siet nauw.
(5) Soo mijn Vryer, wat dat’s ien langst reckt je nou noch ien risjen uyt.
Ian. Ackermenten! hoe word ick hier van ien out Wijf ebruyt.
Neel. Nou hoor hier, mijn Heer van gheen-land Drost tot Nergens huysen,
Hoe nae mien jy metter tijd soo al mijn moy goedje te pluysen?
Soo wat by den haert te sitten, ien Appeltje te braen?
(10) De straten met aers-billen te stroyen? soo wat op en neer te gaen?
En ick sou jou besorghen met jou leghe lijf?
Neen vaer, dat gat en boorje niet, gaet me uyt-sien om ien Wijf
Die jou de kost te veuren wijnt, wat deuse drooghe kluyver.
Ian. Jae Moer, ick wod wel dat icker ien had om ien stuyver.
Neel. (15) Gaet uyt vryen kijnd, soo krijgh jy er wel ien metter haest.
Ian. Maer tisser so niet in te werpen as ien bal in ien veynster, datst quaest
De Meysjes benne nou soo keurigh, en soo licht as hop,
Ick hebber ien reys ien evrijd, dat speult my noch om in mijn kop.
Ick had de Meyd soo lief (Moertje jy meucht my wel ghelooven)
(20) Dattet niet te segghen is, mijn hart brande my as ien oven,
En dat mier is, heur Speul-noot sey, slaet die Knecht voor al niet of,
Jy siet hem maer van buyten an, hy is van gien ghemiene stof,
Hy kan leven na zijn wil, het is ien Man die over al as ien borst leeft,
En ’tis aen zijn neus wel te sien dat hy ien excelente worst heeft
(25) Ommers Moertje de Meyd mocht my op’t lest te elementich lijen,
En doen ic dat sagh, begon ic haer met woortjes uytte Bykorf te vrijen.
[fol. A2v]
Mijn suyckertje, seyd ick, mijn stroop, mijn heuningh, mijn rijs-en-bry
Hoe trommeld my mijn hart as ick jou stae en vry.
Nu kiest mijn tot jou Lief, jy sult sien dat ick jou altijd op jou ghemack dien,
(30) Wat staeje soetertje, spreeckt ien hard woord, en seght back-stien.
Ommers Moertjen, ’thoog woord quammer op’t lest uyt: sy nam an
Dat sy mijn Wijf wesen sou, en ick haer wettelijcke troude man:
Daer gaf sy my de hand op, maer nu ick haer liefde gheplaetst heb in mijn hart,
Brengtse my de trou weer, en ick heb ien glad ael by de start,
(35) En daerom wil ick niet meer uyt vryen, nou ick de valscheyt merck,
Trouwen in’t hoy, dat is moy, maer in de Kerck is eeuwich werck,
Sy sullen an mijn anghel niet mier komen bijten,
Hebbense die knepen in heur gat, sy moghense vry uyt-schijten.*
Neel. Wel wat dunckt jou van dat Meysje, dat haer altemets in’t veynster vlijt?
Ian. (40) Wt mijn Schuyt, ie bederft mijn vracht, dat’s al me ien Veughel die de korf an stucken bijt,
Die gaet soo draey eersen, besietse iens te deghen,
Hadse een Beusem in’t gat, se sou de straet wel veghen.
Neel. Jy begheerd al te veul keurs, my dunckt Jan datje te nau siet.
Ian. Neen Moer, de keurs most uyt of ick en wilse niet.
Neel. (45) Wat dunckt jou van Trijn Appelmongts, jou Nicht susters after susterlingh?
Ian. Ja! kon ick die krijghen, dat was noch ien ander ding
Maer die is te kostelijck, te rijck, en te moy in’t habijt,
Of ick daer om loop of niet, dat acht ick niet ien mijt,
Wangt de Meysjens zijn huyen-daeghs soo op het goet versot,
(50) Dat, al is de Vryer gheck, broets, wurmstekigh, ja half verrot,
Droncken, onguur, of mier ien grijs ghelijck as ien mensch,
Het hy maer goed, hy sal ien Vrijster krijghen na zijn wensch.
Neel. Jy vijnt oock Vrijsters van ien a’er natuur, se binnen allegaer niet ghelijck:
Ty jy om dat Meysjen uyt al binje juyst niet soo rijck,
(55) Jy bent ien fraey Jongh-man, treed ien reys lustigh over jou koten,
Wat soo! Schijt, niet ien ey, an jou goed selse heur niet stoten,
De Meysjes willen doch bedroghen wesen, al schijnese wat schrander,
En as het doch wesen moet, alsoo goedt dat jyse bedrieght als ien ander.
Ian. Dat’s verseker, ick bender oock niet ien hayr te goet toe,
(60) Kon icker aers toe komen. Maer, raed my wat ick doe.
Neel. Hier op moet jy letten, de Meysjes bennen seer garen ghepresen,
Daerom moet jy in dat stuck voor al niet suymigh wesen,
Seght datse schoonder as schoon is, en dat jy uyt haer deughd
[fol. A3r]
Van dat jy haer eerst kond, ghescheyt hebt al jou vreughd.
(65) Al is heur hayr bruyn, segh jy dat het gheel is
En dat gien Instrument te ghelijcken by ’tgheluyd van haer keel is,
Prijst haer manieren, haer wesen, en haer bruyne ooghen,
De Meysjes hooren ’t garen, al is het half gheloghen.
Ian. Maer souse niet verstaen, dat ick met haer quam ghecken?
Neel. (70) O neen, sy sel de snaer noch wel ien toontjen hoogher trecken,
En deyncken bin ick soo schoon niet, dit is niet te min
Een teycken van groote liefde, dat ick soo schoon ben in zijn sin:
Want men sagh noyt Lief leelijck, soo’t oude spreeck-woord seyd.
Ian. Wel seker Moer dat hebje al wel over eleyd,
(75) Jy bent voor gien ien gat evanghen, heb ick nu wel vernomen.
S’is ien oud soldaet kijeren, s’is met de Prins over de Maes e komen.
Maer Moertje! hoe keun jy’t allegaer versinnen?
Neel. Daer hoord noch al mier toe, Ick sel noch ierst beginnen:
Jy moet jou ierst hiel stemmich en wijslick houwen,
(80) En alle malle praet en wuffe grillen schouwen,
Soo lang tot sy ghelooft, dat jy soo deughd’lijck as de deugd self bent,
En dan daer na, as jy haer liefde bekend
Voor goed, vast bondigh en oprecht,
Dan kan’t niet scha’en, dat jy’t met malligheyd oock iens an leght,
(85) Soo selse deyncken, dat’s ien man, trots yemand inde stadt,
Hy kan leven soo hy wil, ’tis ien Giest in sen gat.
Ian. Dat’s oock gien valsche raed, die sel ick al me volghen moeten.
Neel. Laet ick nu ien reys sien, hoe jy de Meyd kond groeten,
Of jy al mee een Bese los manos kond maken op sen Spaens
Ian. (90) Dat kan ick uyt een eeckje, dat doe ick doorgaens.
Neel. Nou laet ien reys kijcken, moy, recht op jou lijf as ien Man,
Ghenomen dat ick de Vryster was, nu kom ereys an.
Ian. Bonjour Juffrouw Trijn Appelmongts, hoe ist met jou gheleghen?
Voorwaer mijn hart dat springht van vreughd om dat ick iou bejeghen,
(95) Och! seght mijn Engheltje, mijn struyf, mijn pap, mijn bry,
Sal’t noch niet haest wesen? hebje gien sin in my?
Neel. Wel, wel Jan Soetekau, dat heb ick noyt aen iou bevonden.
Ian. Ja, ia, Moer, stille waters hebben diepe gronden.
Ick weet met de Meysjes om te gaen, as ien Krijghs-man met sen Deghen,
(100) Het moet al wat stuurs wesen, dat ick met mijn schoonheyd, of mijn wel sprekentheyd niet kan beweghen.
Neel. Trouwen iy keund het net, ’tis wongder hoe iy’t versierd,
Hebje ten Hove gheweest, datje dus Hoflick bent ghemanierd?
Jy sijt ien aerdigh baesje, jy bent ien giestich gasie,
Jy keund met iou backes speulen as ien Guychelaer met sen tasje,
[fol. A3v]
(105) Jy hoord uyt eschilderd te wesen al soume jou in ien pot-aerd af drucken
Ian. Praet jy wat heen Moer, het sel met my noch wel lucken.
Neel. Wel nou mijn vaer, siet toe, dat jy alle dinghen wel uyt recht,
En gaet uyt vryen, selje? soo, moytjes as ien knecht,
Ick gae na huys toe, daer ick jou komst verwacht:
Ian. (110) En ick uyt vryen, wel adieu Moer, goede nacht.
Die besuckte ouwe Teef, het heur soo lang met praten vergheten,
Dat ick gien tijd ehad heb, om mijn koeck voort op te eten.
Kijck broers, om soo ien koeck tien twintig t’eten steeckt het my niet nau
En daerom hiet ick oock ongder de miente-man Jan Soetekau,
(115) Doch hier is noch ien soeter (soo ick hoor) inde Stadt,
Wist ick waer hy was, ick gingh by hem, en dielden hem oock wat,
’t Is ien Man as murgh, die met ien Ciceronische wel sprekentheyd,
En ien trony van twaelf schellinghen al sijn saken beleyd,
Het moet ien kijnts kijnd van Teuthobocus zijn, loof ick voorwaer,
(120) Wangt het iene oogh staet hem veel hoogher as ’taer.
Nou ick sou mijn tijdt wel verpraten, en ick moet na de meyd,
Die mien icket noch tavongd te setten op heur Ziel en saligheyd.
Tweede uytcomst.
Ian Soetekau. Trijn Appelmongts. Griet Hanglip.
Ian. ICk wensch jou allegaer bescheylick ghenavongd,
Jy weet mijn bootschap wel, deynck ick, ick sel uyt vryen gaen tavongd
(125) Na die moye, dicke, vette, bolle, grijse, grawe, bonte, blawe meyd
Daer mijn Moer my huyen ochtent van het eseyd,
Ick heb mijn Paeske-pronck an etrocken, met ien rampuyck an mijn Sleuyer,
Wel, wat dunckje kijere, hoe sel icket anlegghen as icker heen keuyer?
Sel ick oock (om ien malbade te maken,) ienighe Speel-luy me draghen?*
(130) Neen, daer mocht d’een lijmstang of d’aer komen, die me met ien pistool wod wech jaghen.
Ghelijck’t dees daeghs mijn buur-vryer beurd is: quam dat niet schoon?
Dan doch de Meyd was sucken loflijcken eer niet ghewoon,
Soo quam’t by. O bloed van gangsen! hoe sel icket maken?
Mocht ick mijn eyghen sin volghen: ick sou het vryen staken:
(135) Maer mijn moer leyd my alle daeg aen thooft te lellen en te hassebassen,
Heer! jy word sucken grooten knecht, seydse, en jou baerd begind soo te wassen,
En mien jy me altijd op de asse te sitten? ic sel jou dat wel aers brouwen,
Je selt beget uyt vryen gaen, of de duyvel sel de kaars houwen.
Ja wel, wat sel ick doen? ick ken haer ’tspreken niet beletten,
[fol. A4r]
(140) En moet icker an, en sel icker an, soo mag icker mijn lijf na setten.
Wat dunckje van mijn kraegh, isse niet moy eset op sen spaens?
Ha! dat’s de nuwe mode, soo gaen de Vryers nu deur gaens,
Mijn kousse-bangden langh, en daer ien korte mangtel by,
As ick die beschijten sou, dat deed ick van loutre schelmery,
(145) Ick bin al moytjes uyt edost. Nou ick mach gaen by’er,
Wie weet ofse nou niet veur staet te wachten na ien Vryer.
Hy gaet na de Vrijsters deur, die gesloten is.
Al weer de deur toe, daer het suck moyer weer is!
Ja wel, ick segh waeraftigh dat dit wel ien spijtighe meer is:
Ist van al sen leven wel eschied! het Maentje schijnd,
(150) De lucht is klaer, ’tis ’tmoeyste weertje datmen vijnd,
De straten bennen soo glad as ien Elpenbien,
En deuse lieflijcke Truy komt noch niet iens uytsien.
Wat mach het doch wesen, datse dus binnen blijft?
Ick loof ommers niet datse nou sit heur Tin en vrijft
(155) Op ien goe Sundach, neen, dat’s vrydaeghs-werckje staeg,
En (om de waerheyt te segghen) ’tschuuren is voor al ien stercke plaeg
Wat machger dan wesen? offer oock ien Vryer by haer is
Die in heur huys wat vrijd? neen, dat deynck ick niet dat waer is
En isser dan gien Vryer by, en soose van’t wercken leegh is,
(160) Slapen doetse niet: wat plaegh offer dan in de weegh is?
Ha! nu deynck ick watter schuyld, dit sullen wis de re’en zijn,
De verbrangste Meysjes willen altijd soo besuckt ghebe’en zijn,
En ’t mach niet deur de beughel, soo qualick as ick dat doen kan
Want ic ben gantsch niet ter taal, en met woorden moetmense voen man,
(165) Wat raed gaet my dan an? Soo Soetekau nochtans gien wijf krijgt
Ier ien half jaer ten eynde gaet, de ziel wel hiel uyt sen Lijf stijght.
Nou! het beste moetmen even wel hopen, ja wel dat ick
Noch ien reys an klopten, souse wel open doen schat ick?
Wat ja, waerom souse niet? wangt siet,
(170) Om de waerheyd te segghen, ick ben sucken lelicken Vryer niet,
En waerom souse dan gien sin in my hebben? wel hey,
Wy benne noch jonghe luydjes alle bey,
En hebben noch veur hangden het pit van onse krachten,
Neen, neen, sy sel al luyse leegh na mijn staen te wachten,
(175) Jae wel ick sel’t bylo waghen, al souwer ien kijnd van komen,
Dat koster na toe, wat staen ick hier oock langh te dromen,
Wie weet of ick daer binnen gheen open hoff vijnd.
Dat’s een soet Vryers klopje, dat’s vande nieuwe snof kijnd,
Soo verbrangst as ick hoven kan, wie sou mijn daer voor ansien?
(180) Maer datje nou iens saeghd, hoe ickse ghenavongd kan bien,
[fol. A4v]
Jy soud’je verwongd’ren soo fraey as dat toe gaet,
Wel ofse noch niet komen wil deynck ick? ick bin dit wachten schier moe maet,
Ien mensch isser seper wel qualijck an die gien wijf het,
Veel houwen wat van’t vryen, maer my dunckt dat het niet veel om’t lijf het,
(185) Dus te loopen dwarlen langhs de straet! en dan noch ien spijtigh angtwoord
Te krijghen! neen kijnd, dat diend me niet, ien yeder gae daer mee nae zijn verstangd voort,
Maer ick scheyer uyt.
De Vrijster kijckt uyt het veynster.
Ha! daer isse, mijn eyghen Sangt,
Mijn hart, mijn troost, mijn ziel, mijn lijf, mijn inghewangt,
Hoe staet het leven al? mijn Engheltje, mijn eyghen Schaepje?
Tryn. (190) Wel wat rijd my deuse brief! wat dit verbrangste aepje,
Reutelt jou de Key (deynck ick) hoe staet deuse gheck
Dus te ratelen voor de deur, en laet zijn beck
Gaen ghelijck ien Tellenaer zijn aers-gat?
Wel, wat mien jy wel? me dunckt dat jy terstont al waers schat,
(195) As men jou ien reys lieflick an-siet: Neen kijnd dat gat en boorje niet,
Al jou smeken, en al jou vlayen mach my bekooren niet,
Gaet vry voor ien a’er deur, daer gheeftmen twie sticken.
Ian. Wel hoe hartje? hoe liefje? hoe sel hum dit schicken?
Ick spreeck iou ommers soo lieflijck toe as ick kan,
(200) En wilje dat noch niet nemen voor vol an,
Hoe sel icket dan maken? seght, mijn vriendelijckheyd,
Ick hebje soo verbrangst lief, en geef iy my dan suck bescheyd,
Dat’s ommers gien roy.
Tryn. Hoe sou ick aers segghen,
Wat deuse melck muyl hier, iy meught wel gaen legghen
(205) Slapen, verstaeje dat wel, dat’s ruym soo goet,
As datie hier komt de vlagh voeren, ghelijckje doet,
En scheerd de gheck met de Meysjes:
Maer ick loof iou dat, komje noch ien reysjes,
Ick sel iou ien worst bra’en, of wat aers lieren, looft dat vry,
Ian. (210) Ey niet mijn hartje, weest doch met my te ly,
Hoe benje dus kraftigh quaed, men moet ommers wel ien beetje vryen
Tryn. Vrijd waerje wilt, maer iy meught mijn huys wel myen,
Wangt ick sieje veel liever gaen as komen,
En (om de waerheyd te seggen) wist ick, dat ic te nacht van ie sou dromen
(215) Ick sou niet iens te Bedde gaen, Is dat gien groote Liefde?
Ian. Seght dat niet mijn beckje, datje my iens gheriefde
En deed de deur op, ick wist het iou al mijn leven danck.
[fol. B1r]
Tryn. Al jou leven Knecht, dat’s al vry wat lanck!
Maer wat binje voor ien langst, die dus uyt vryen gaet,
(220) Jy ben’t seper niet waert, datmen jou in lijen laet,
Hoe hietje Prins, Keuningh, Kayser, Graef, Ruyter, Langst, Kaer?
Hoe hietje Man? Ick begin vry wat te verlieven
Op jou moy aensicht: Nou, misschien of ick jou ging gherieven,
Segh op as ien Man.
Ian. ’t Is Jan Soetekau, jou eyghen Sint-Jan,
(225) Die jou soo besuckt lief het, dat hy niet dueren en kan,
Ey mijn hartje doet de deur op, laet my iens kijcken
Jou versulverd aensight, datmen by de Maen wel mach ghelijcken,
Och! datje wist hoe diep datje in mijn hart staet,
Jy soud segghen, ick doe qualijck, dat ick die Knecht in deuse smart laet,
(230) Ick mach mijn over die goe slocker noch ontfarmen,
En’t lieve blancke lijf iens lieffelijck* om-armen.
Tryn. Wel ick loof ommers niet, dat jy Jan Soetekau bint,
Die daer op’t Camper-hooft woond, Trijn Ariaens Kint
Mien ick dat moye Mannetje met sen kruyfd haer.
Ian. (235) Jae, die Man ben ick selfs.
Tryn. Wel Jan Soetekau, wel vaer,
Ben jy dat, ick kon jou by mijn keel schier niet,
Wel hoe Man! dit’s ommers jou manier niet,
Dus laet op straet te gaen, en dat in de nacht
As alle luy te bedde zijn: Wat! ick en acht
(240) Ommers niet dat jy alriets gaet vrijen?
Ian. O bloemerharten ick kan my niet langher lijen,
Ick segh jou dat Trijntje, ick word altemets soo nuwelijck,
Voor mijn veur-hooft, t’is seper al te gruwelijck
As my die buyen aenkomen.
Tryn. Wat ja, dat ken ick wel dencken,
(245) Jy selter jou Jonghe sinnen noch ien reys om krencken,
Niet waer Vaer?
Ian. Nou alle gecken la varen,
En kom e reys of, wy selle jou dat wel aers klaren.
Tryn. Jae wel, dat ick nou soo gheck was dat ick of quam,
Wat soud’t dan wesen, segh Jan achter lam?
Ian. (250) O wy souwe soo soet vryen, quam jy maer in de Poort.
Tryn. Ja wel, ick segh waeraftigh, wat ien Mensch oock niet en hoord,
Dit hippeklinckje! dat ierst uyt den dop komt ghekropen,
Wil me al beginnen na ien Vrijster te lopen,
Ist van al sen leven wel e schied? wil jy al me na ien Meyd sien?
Ian. (255) Jae, waerom niet? hoe nae mien jy dat ickse gien bescheyd bie’n
Sou konnen soo wel as ien aer? wat sou my deeren doch?
[fol. B1v]
Trijn. Datje te Jongh bent, en datje soud’ moeten leeren noch.
Ian. Te Jong! niet ien haer, kijnd, datje dat miend,
Kuycken vleys smaeckt soet, en dat is t’gheen de Meysjens diend,
(260) En dat’s ’t noch allien niet, Jonghe Luy meughen lang ghesongd leven
As d’ouwe luy iou aers niet as ien diel gerochels uyt de mongd gheven,
En sitten te kucchen by de haert, dan hebbense hier en daer de gicht,
Dan pijn inde Lenden, dan ghebreck in’t ghesicht,
Altijdt schorter wat an: Maer! sucke Jonghe lier-maets
(265) As ick en mijns ghelijck, die weten vry wat mier raets,
Die springhen over ien heck, die hebben’t pit van heur krachten,
En beste van heur tijdt noch ierst te verwachten,
Die benne graech om wat te winnen, en swarigheyt te verbijten,
En mijn Jonghe Jeughd meugh jy by jou levendighe lijf niet verslijten.
(270) Hoe wilje doch beter? En sucke Jonghe Baesjes
Die bennen aers noch aers as nieu ghemaeckte Kaesjes,
Wangd se benne goe koop, en se moghen lang dueren,
Se benne soet van smaeck, en se bedrijven jou seldsame kueren,
Houme dat ten besten: maer daer-en-teghen d’ouwe Kaes
(275) Is gheweldigh duur, en se word haest der wurmen aes:
Soo ist met d’ouwe Vrijers oock: wangtse niet wel
Goe-koop te krijghen zijn, vermits se al te fel
Achterwaerts dencken, wat daer nae noch volghen mocht,
En (om de waerheyd te segghen) daer heb ick noch niet iens op edocht.
Trijn. (280) Jy keund praten as Brug-man, trouwen! jy wetet uyt te legghen,
Maer al wistie woorden as Back-stienen, balcken aen twie* te segghen,
Soo selie niet kallen, datje my sult aers doen ghelooven
Dan dat het Hylicken een Meyd van al haer vreughd sou berooven.
Ick weet wel hoe ick het heb, maer niet hoe ick het sel krijghen
(285) As ick ehylickt ben, moet ick nae mijn Mans Hoofd’ nijghen,
En dat en diend me niet, ick hebber soo veel ekend
Die doese Vrysters waren tot alle vreughden waren ewend,
En nu datse hylickt waren, wierden’t rat weer om ewonnen,
En se hebben niet dan droefheyd in plaets van vreughden evonnen,
(290) Daerom hou icker mijn geck me, en ick denck onghebonden best.
Ian. Of het ien al qualijck gaet, volght dat juyst in al de rest?
As de Mannen dood zijn, t’waer de Weeutjens leed, datse niet souwen
Eer’t half jaer om is weer een ander trouwen.
Het is ien soete nering, wat meuch jy doch veel grollen,
(295) De Hongden bytender malcander om datse inde geut rollen.
Was’t onghesongd, de Doctoren inde Medicijnen, souwen met hoopen,
(Of se ien bien om ien duyt koften) soo niet om een Wijf loopen?
En wast songde (deynckt dat vry) de Pastoren en Papen
Bleven wel onghehylickt, daerse nou niet garen allien slapen.
[fol. B2r]
Trijn. (300) Jy praet malle-mans praet, my dunckt dat Soetekau wel groen is.
Ian. [Ist anders niet, malloot! jy weet noch niet hoe het te doen is,]*
Jy bint te geck om inde Werelt te wesen, sou ien Meyd asse jong is
Leven as ien Totebel, niet wetend’ wat ien sprong is.
Poep! dat ick ien Meyd was, ick most ien Karel altemet in de noodt gherijven,
(305) Met ien dingh jy weet wel wat: jy saeghter jou leven niemand van dood blijven.
Men kan alle daghen gien hons-vot wesen (seyde man) en hy wierp ien duyt te grabbel.
Griet ha. Wel ist noch niet langh enogh, wat hebje daer voor gherabbel?
Ick seghje kom af, of ick haelje met ien eynd houts.
Trijn. Wel ick kom Moertje, Gort seghen ons, hoe raesje dus outs?
(310) Ghenacht Jan Soetekau, ick beveel jou den Heer.
Ian. Ghenacht mijn Engheltje, wanneer sie ick jou weer?
Trijn. Maer morghen avongd, selje mijn hier veur deur vijnen.
Ian. Wel ick beloof jou, ick sel altijd hier verschijnen:
Slaept gherustlijck, en droomd gheneuchlijck, selje? droomd van ien Vryer,
(315) En soo ick van ien Vrijster droom, word ick noch helft te blyer.
Wel wat dunckje volckje! had icket daer niet lustich op de gangh,
Ick woud dat het morghen avongd was, de tijdt valt my te besuckte langh
Krijgh ickse allien! ick gis dat de luy my wel kennen.
Ien quae steeck is haest te weghe ghebracht, alsser gien scheyers bennen:
(320) Het Meysjen ist beghet waerdich, ’tis ien Dier oft uyt ien Al-basterd edraeyt was:
Ick wou niet veel, maer ick wou dat ick met heur in ien Hoppe-sack enaeyt was.
Nou ick mach mijn Moer gaen vertellen, hoe ick al bin evaren,
Die selme wel ra’en, hoe ick de saeck op sen ellifen-dartighst sel klaren.*
Ian Soe. WEl! wat dunckt jou Moertje, heb ick dat niet op sen ellif en dartichst e klaerd?
(325) Ick gingh uyt vrijen, ick krulde mijn Kneveltjens, ick streeck mijn Baerd,
En ic deed mijn woord met sulcken sonderlinge freyigheyd
Dat de Meyd stonghd en lilde, soo fexeerde heur de weyigheyd:
Sy sprack ierst spijtich, maer doen sy sach dat ick soo Jongh en soo schoon was,
Doe klom al heur bloed in heur Hoofd dat in heur kleyne Toon was.
(330) Ben jy’t Jan Soetekau, seyse, hoe komje hier? en dat met sulcken ghegluyr,
Moertje hadjet e sien, se glom van minne als de Kat van helsch-vuyr.
Neel. Maer kakelde jy al lustich doen jy heur in die complexy hadt?
Ian. Ja, had ick so dickwils een Ey e leyd, ick was de beste leg-hen inde stadt
Sy kon my niet ontwijnen, wist sy ien gaetje, ick wist daer stracx ien Spijckertje toe,
(335) Alle ding is nou fijn fluwiel, ick ga soo glad jy en weet niet hoe,
Ommers ’tis soo veer e komen, datse mijn hier t’avond het bescheyen.
Maer segt my hoe ick vryen sel, ick moet hier toch ien weynich beyen.
Neel. Jy moet lieghen as ien Quack-salver, of jy keund niet bedijen,
Wangt daer is gien leugenachtigher Neringh in de Werelt, as het vrijen,
(340) Nae dat het water wast of daeld, daer na opent jou Sluysen.
Ian. Ygut Moer, jy hebt drollighe invallen, jy slacht de ouwe Kack-huysen
Maer sou sy heur an mijn Pock-dalen niet storen, jy weet dat het sulcken netten Dier is?
Neel. O neen, as de Koe tochtigh is, sietse niet om van wat hayr dat de Stier is.
Nou Jan ruijm in’t Wambes, Hoe loopje dus of en an?
(345) Luystert na mijn woorden. Soo, moytjes as ien Man,
Jy moet de Meydt veel te veuren kallen van jou winst die jy hebt e wonnen,
En datje nou ien groot Miester bent, al hebje’t met ien kleyntje begonnen
Wangt alle Vryers benne rijck, en alle ghevanghens arm,
En gheeft het ienighe gheleghentheyt, dat jyse krijght inde narm,
(350) Schreumd heur voor al niet, wangt daer komt niet goeds van langh wachten.
Ian. O ho! ick heb goedje an mijn Lijf, ’tis lichter as ien pluym, ’tkan rijsen van ghedachten.
[fol. B3r]
Sie ick aers een openmeulen, ick wed ick soo langh niet wacht
As de Knecht die de Meyt inde kelder had, en dat nade midder-nacht,
En om sijn eerbaerheyd, quansuys, doen sy hem de trou al had toe eslaghen,
(355) Liet hy het daer by steken, en dorst de rest niet waghen.
O slocker (docht de Meyt) weetje niet dat men’t yser sme’en moet t’wijl het hiet is,
’t Sel van sijn leven niet schie’n, nou’t van avongd niet eschied is,
Ghelijck het oock beurde: Wangt de Meyt kreeg daer na Bely berou,
En nou wil hyse met gheweld hebben, Ja hy pleyt om heur Trou.
(360) Maer ick segh jou dat Moertjen, eer ick ien Vrijster wou halen met de pleyt sack,
Ick wod liever datter, ick weet niet wat, inde besuckte Meyt stack.
Neel. Wel kijnd neemt daer ien exempel an, en toond jou wat blyer,
Wangt ien bleu Vryer, word sijn leven gien bedyer.
Nu my dunckt, dat ick daer al gherucht hoor, de Meyt is op hangden,
(365) Ghenacht Vaer, maeckter wat van.
Ian. Ygut hoe wateren mijn tangden.
Maer wat ist een vreught kijeren, alsmen soo gheluckich vrijd,*
’t Is rechte voort aers noch aers of mijn ziel op ien kruy-waghen rijd
Dat loof ick wel volckje, sucken treuseltje, sucken moeye Meyd,
Sucken soeten sack, sucken heunich-bietjen, sucken vriendelijckheyd,
(370) Datter de groote Keyser van Ethiopien, Asien en Afrijcken
Maer iens tijding van had, hy quam in Hollangd om haer te bekijcken
S’is te kraftich net. Saegh jy wel, hoe giestigh dat heur de kap sat?
Ick segh jou dat, het is het moyste Meysje dat sen leven pap at,
Sy is te biestighe sinlick, heur nette suyverheyd verquicken ien,
(375) Sy gaet sinlijcke Neeltje veer te boven, en die schuurde heur gat noch met bieck-stien.
Ja wat meer is, as sy iens pist (wie hoorde oyt van sucke nette vrouwen)
Soo leyd sy ien beusem tusschen heur bienen, om dat haer kousjens niet bespatten souwen.
Ygut! ick wod ick ien conterfeytsel van heur had, ick soud’t draghen op mijn borst
In stee van ien Medaly, ’tsou sucken verquicking wesen voor mijn worst
(380) Holla! daer komt sy aen, ick moet hier ien beetje gaen staen in’t duystere
Om ien reys nae de woorden die sy in heur ienigheydt spreeckt te beluysteren.
Trijn. De tijdt is al verschenen dat ick Jan Soete-kau hier heb bescheyen,
Waer mach den dreutelaer blijven, deynck ick, waer na mach hy beyen?
Het moeyt my al ien beetje dat ick hem gister avongd so heb deur ehaeld,
(385) Ick hebber te nacht niet af kennen slapen soo hettet my inde Kop om e maeld,
Wangt het is ien moy Jongh-man, ’tis een Vryer as ien kruyd,
Ick segh jou dat, komt hy weer, hy is de Bruygom en icke de Bruyd.
[fol. B3v]
Mijn Peetjen, Lijsbet Jans, is nou al ien Vrijster van tsestich Jaer,
Maer sy seyd, dat ick jou veur edaen heb kijnd, doet my dat jou leven niet naer,
(390) In men Jonghe Jeugd, doen ick noch fris en schoon was,
Wierde’t my van ien Vryer iens evraegd, die braef van persoon was:
Maer ick seyde, ick wil niet hylicken Vaer, dat heb ick vast veur enomen,
Patiency, seyd hy, en hy ging deur: ick docht hy sel wel weer komen,
Maer ick heb vast ewacht tot het eynde van mijn daghen,
(395) En daer is na die tijdt moer noch mensch na mijn komen vraghen,
Dan nou gheef icket op, hoe wel icket wel angders wensch,
Wangt onger ien ouwe Meyds pels komt gord noch goed mensch,
Daerom rae ick alle Vrijsters, as het yet by de wegh mach gaen,
Wortet heur van ien Vryer evraeght, datse’t hum niet lichtlijck ofslaen.
(400) Wel docht ik, hy spiegeld hem sachtlijck die hem spiegheld aen ien aer,
Daerom komt Jan Soete-kau weer, ick segh jou dat, het hylick is klaer,
Ick sel hem niet laten loopen, ick sel mijn Peetjes woorden betrachten.
Ian. Dat troost al: ygut hoe weyffelen de Meysjes met heur ghedachten.
Nou, ick mach iens by haer gaen treden, en sien iens hoe ick met heur vaer.
Trijn. (405) Wel lievertje, soetertje, troostertje, hartje, heb ick jou daer?
Wel vryertje, stryertje, vleyertje, smekertje, stekertje, waer kom jy van daen?
Ick sou haest we’er nae bed ekuyerd hebben, om dat ick sagh dat jy hier niet en stongd.
Ian. O neen mijn hongderd duysend suyckertjes, ick pas op jou as ien schiet-hongd
O lijden! hoe heb ick verlangd na deuse ghebenedijde nacht,*
(410) Ick heb de uyre, de half uyren, de kartieren eteld, aers noch aers as ien schild-wacht.
Cupido sit my in’t lijf, Heer! hy hetter sucken spul, jy soud het niet vertrouwen,
Ick loof warentich aers niet of hy het te nacht dans school in mijn buyc ehouwen,
Sucken kitteling, sucken prickeling, sucken swaeying, sucken drayingh heb ick daer omtrent evoeld,
’tWas of ick inde liefde swom, al mijn goetje worden over end espoelt.
Trijn. (415) Ja wel, ja wel, ja wel, wordje niet uyt jou sinnen!
Ygut knecht wat blaes jy al roock uyt brand jy oock van binnen?
Ian. Nou dat over eslagen mijn becie, jy weet wel waerom dat ick jou vry,
En hoe kraftig lief dat ick je heb, waerom laetje me noch langer inde ly?
Ick dienje, ick mienje, ick kusje, ick stroockje, ick spreeckje
[fol. B4r]
(420) Ick streelje, ick vlaeyje, ick lockje, ick lonckje, ick smeeckje,
Ick volghje, ick bidje, ick eerje, ick vierje, ick achje,
En waerom laetje me noch dus loopen? mijn Engeltje waer na wachje?
Spreeckt doch ien troostlick woordje, en seg ien reys om de nu’heyt Jae,
’tSel aers noch aers wesen, of ick met Koussen en Schoenen inden Hemel gae:
(425) Ick sel jou soo ghedienstich wesen, jy sult by my hebben sucke leckere daeghjes,
Jy selt niet begheeren, of jy sult het daedlick hebben, alwaerje noch soo graeghjes,
s’Nachts sel ick droomen wat jou daeghs soet sel smaken,
O Trijntjen! jy sult dan ierst in ien nieuwen Hemel raken.
Trijn. Ja Jan, de woorden zijn goed: maer d’Eenden legghen de Eyeren.
Ian. (430) O malle gecktje! hoe meughje me dus aen’t hooft legghen beyeren,
Ick sweer jou by mijn Jan oom, dat is ommers veul eseyd.
Trijn. Jae wel seecker, jy kund jou woorden doen met een Quack-salvers wel-sprekentheyd,
En jou ooghjes drijven jou soo soetjes in jou hooftje,
Hoe soumen’t jou weygeren konnen, Siet daer Mallert: ick belooftje.
Ian. (435) Wat, mijn soete struyf-mongt? wat, mijn eyghen Albastert beeltje.
Tryn. Maer jy moster gien woorden van maken: sweerd my dat by je keeltje.
Ian. Sie daer, by mijn keel, duymtjen op, soo waer as ick leef.
Tryn. Maer dat ick niemand as jou trouwen sel soo langh as ick leef.
Ian. Dat’s een woordje uyt de heuning-ton, daer smaeckt een soen op.
Tryn. (440) Wel! hoe ist hier Mieuwes mal mongt, komt jou het groen op?
Nou, Murrewert, nou, hoe hebje dusken mallen ghelaet?
Ian. Ick weet, van vreugd nau waer ick ben, ’tis of mijn ziel om ien luchjen gaet.
Tryn. Nou, nou Jan Soetekau, [’t word laet,]* ’tis tijd dat ick keuyer,
Ick moet het moeytjes over-legghen, en sien hoe icket met mijn moertje meuyer.
Ian. (445) Neen kijnd, ick sel jou t’huys brenghen, wy kennen soo niet scheyen.
Tryn. Ick sel ierst sien of mijn Moertjen slaept, jy moet soo langh een beetjen beyen,
En soo haest as jy mijn bremmen hoord, komt dan vry binnen.
Ian. Wel mijn hartje, wel mijn beckje.
Tryn. Dat’s jou veur om tijd te winnen.
Ian. Ygut kijeren! hier willet op ien schaeps scheeren gaen, al houd sy heur wat mal,
(450) Ick wedse beget krijten sel as ien dief in ien peerde stal,
Ick selder wel op loeren, en krijgh ickse inde kamer
O ackermenten! hoe wil icker, op kloppen met mijn veur hamer.
Ho, ho! sy bremde al, ick mach my op de bi’en maken:
Kijeren ick beding dat jy swijghen sult soo veer jy wat hoord kraken.
vs. 38 uyt-schijten er staat: uy-schijten
vs. 129 maken), er staat: maken,
vs. 221 en 3: weesrijmen
vs. 231 lieffelijck er staat: lieflelijck
vs. 281 twie er staat: t’wie
vs. 323 klaren er staat: karen
vs. 366 Gheluckich er staat: Gheluchich
vs. 409 verlangd er staat: verlangh
Varianten t.o.v. de editie-1621:
vs. 51 grijs was grijns
vs. 17 rampuyck was rampuyt (voor rapier)
vs. 146 veur was veur deur
vs. 169 Wat was Bat
vs. 301 aangevuld naar editie-1621
vs. 381 beluysteren was luysteren
vs. 443 ‘’t word laet,’ niet in editie-1627
