Drie tafelspelen van Theodore Rodenburgh, uit Eglentiers poëtens borst-weringh. Amsterdam, Jan Evertsz. Cloppenburgh, 1619.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Met medewerking van W.A. de Jong MSc.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton079201-079203 — Facsimile bij Ursicula.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven, evanals de civilité.
Continue
[p. 191]

Bruylofts-Eer-Gaef,

TAFEL-SPEL.

Cupido.
Vryagie.

Continue

Liefd.
Weerliefd.

CUPIDO.
T’Verweende zoete luk der wel bedeelde menschen,
Smaeckt myne smaeck zo zoet dat d’after lust doet wenschen
Na voncxkens vyerich heet myns toertze die steeds brandt,
En Nymphen gans ontvrout, en Knapen gans ontmant,
(5) Die Herders herten boeydt, Herd’rinnen doet ontzinnen:
Die Godens zielens stuert en Goden doet beminnen.
De Ouden maeck ick jong, de Ionghen maeck ick out:
De stouten maeck ick bloo, de blooden maeck ick stout:
De ziende maeck ick blindt, de blinde maeck ick ziende:
(10) De kreup’len doe ick gaen, de strammen maeck ick vliende:
De droeven maeck ick bly, de blyden maeck ick droef,
Myn Godheyt is bekent, daerom ick niet behoef
Te proeven mijne macht, laet Phoebus dat ghetuyghen,
Als Daphne hy bemind, en ick Apoll’ deed buyghen
[p. 192]
(15) Ghelijck een teeder rys door schichten mynder boogh,
Tot Daphnes liefd gheheel, die vreezigh hem ontvloogh.
Vraeght Iupiter door wien hy duysterden ’s aerds lichten?
Was ’t niet uyt min tot Io, ghesproten uyt mijn schichten?
Pan vond het ried zo zoet waer in zyn lief verkeert,
(20) Dat hy zijn pypken noch om zyn Siringa eert.
Ia Iupiter om my Dianas schyne brachte,
Als hy Calisto door myn lieve lust verkrachte,
In Stiers ghedaent dien God uyt mins lust zich verbeelt,
En zo zijn lieve lief Europa, listich steelt.
(25) ’t Is myn verburghen kracht, lust-stoker mynder hetten,
Dat ick de Goden maeck mins-slaven door mijn wetten.
En wien ick niet geraeck, noch lust, noch leven heeft,
De vlammen mijnes toerts de menschen ’t leven geeft.
De Nymphen maeck ick fris, ’k verçier hun blonde pruycken.
(30) Heur vlechten vlecht ick zelfs, heur ooghen nimmer luycken
Als ick myn pijlen doel, jae wien ick diepst’ gheraeck,
En aldergrondichst tref, gheniet de zoetste smaeck.
’k Beheert al na mijn lust waer dat myn pylen vloghen.
Wel Echo, zijt ghy daer, heb ick dan geen vermoghen?
(35) In d’oogen, dat is waer, wat roof ick dan noch meer?
Bestendich is myn komst, al kom ick vaeck van veer.
Hoe schelt ghy voor een veer een God in wezen wyslijck.
Yslijck is uwen aert, ghy Echo doet onpryslijck.
Wien zyt ghy holle stem? zeght ’t my zo ’t u ghelieft.
(40) Dat ’s beusling, zyt ghy liefd? spreeckt uyt, zyt ghy de liefd?
Ha pochger! schalcken dwaes, de liefde ben ick zelven.
Ghy zelven, kunt ghy dan de herten wel bedelven?
Ia delven, tot het diepst des gronds, ghelyck ick doe?
Voor alle quel, verdriet, de menschen ick behoe.
(45) Door lieve geyle min, op dat zy niet uyt teeren.
Al zyn de pynen swaer door my zy niet vermeeren.		loghen.
ooghen.
eer.
veer.
yslijck.
pryslijck.
liefd.
liefd.
’k zelven.
bedelven.
ick doe.
hoe?
teeren.
meeren.
[p. 193]
Hoe meeren zy, zegt ghy, yets moet u zijn ghevraecht.
Wat waent ghy dat uw’ komst ’t gezelschap hier behaegt?
Ick was het stuur dees Feests, wilt ghy u hier in dringen?
(50) Waent ghy Cupido zult na u begeerte dwingen?
Aenvaerd ick eens mijn boogh voorzeker ick u schiet.
Iae, schiet, ghy stouten dwaes. wel hoe, en acht ghy’t niet?
So ghy u liefde noemt daer is een van mijn schichten.
Daer is myn swackste pyl, gaet doet uw werck en plichten.
(55) Acht ghy ’t een lichte pyl, ’k wed die uw herte raeckt.
Zo zijt ghy oock een slaef van mijnen wil gemaeckt.		vraecht.
b’haecht.
dringen.
dwinghen.
schiet.
niet.
schichten.
lichten.
raeckt.
Vryage komt uyt. Cupido spreeckt voort.
Wien komt hier doch ter Feest?*hoe prachtich komt hy treden:
Of hy het nieuwe Paer nae ’t bedde meent te leden?
Is yemant wel zo stout die derven zou bestaen
(60) Te doen het gheen door my alleen moet zijn gedaen?
Mijn Moeder om het bedt is bezich te bereyden:
En ick om Bruydegom en Bruyd nae’t bed te leyden.


Vryagie
Komt uyt zinghende.
            NU mijn stemme laet vry blycken
            ’t Lof uws Nimphens hooge waerd,
            (65) Want hier niemandt op de Aerd
            By heur schoonheyt is te g’lycken,
                Als die zuyv’re Maen op staet
                Als de Sterrens licht vergaet.
            2  Als de Herders Wou-waerts vloghen
            (70) En hun liefkens zoecken daer,
[p. 194]
            Ziet, de Weysiens op malkaer
            Met verwond’ringh zy be-ooghen,
                Als zy zien het schoonste licht,
                In mijn schoonstens schoon ghezicht.
Cupido.
    (75) Heer Bruyd’gom weet ghy niet wat dat zijn komst’ beduydt?
Vryagie.
            3  Sterren die in d’Hemel bloncken
            Noyt en lichten zo ghetrouw,
            Als de ooghen van mijn Vrouw,
            Die ghelyck twee polen loncken,
                (80) Yder die dees polen kiest,
                Flucx zich zelven oock verliest.
            4  D’ hayren zijn recht goude draden,
            Waer de Son zijn licht uyt steelt,
            ’t Voorhooft g’lyck yvoor ghebeelt,
            (85) ’t Hayr ghevlecht ghelijck Najaden,
                ’t Goude snoer geen g’lyckheyt heeft,
                Met de glans die ’t hayre geeft.
            5  Schoone perlen wy behooren,
            Gh’lijck de ed’le Egypsche Vrouw
            (90) Gaf als teken van heur trouw,
            T’hangen aen heur lieve ooren,
                Noch en zou de perlens schyn,
                Niet zo schoon als d’ooren zijn.
            6  K’raele lippen die staech douwen
            (95) G’lijck de lentens morghen doet,
[p. 195]
            Lodd’ren staech in Nectars zoet,
            G’luckich dieze mach aenschouwen,
                Want al ander zoet verzaeckt
                Die de lieve lippen raeckt.
Cupido.
    (100) ’t Leeft al wat aen hem is. Kent ghy hem oock Vrouw-Bruydt?
Vryage.
            7  Kaecxken die zo lockich bloozen
            Tarten d’herten, lust dan melt,
            Dat de zielen met ghewelt
            Gaeren zouden plucken roozen,
                (105) Maer geen lippen raken myn
                Perle ’t zy het Godens zijn.
            8  Borstjens die wy noyt en zaghen,
            Moeten zo gheadert zijn
            G’lyck een blaeuw’ saphieren schyn,
            (110) Onder schoon sneeu-witte haghen.
                D’ Hemel noyt ghegheven heeft
                Venus ’t geen myn Nymph hy geeft.
            9  Handen wit ghelyck een spiere,
            Vingh’ren op het schoonst ghedreyt.
            (115) Palmen waer de amber leyt,
            G’lijck men haelt uyt vreemd quartieren:
                Geen çivet de kracht mee deelt
                G’lijck heur palmens vochte teelt.
            10  Smal en kort zo net van voeten,
            (120) Dat de grondt die zy betreedt
[p. 196]
            Flucx met bloemkens is gereedt,
            Om myn lieve schoon te groeten:
                Ja de voet-steen tuyghet wis,
                Dat myn Nimph een Phoenix is.
            11  (125) Woorden uyt heur mondt dan vloeyen
            Geene Hermony zo eel
            Als uyt heure lieve keel,
            Waer de negen Muses bloeyen,
                Maer een Ja uyt liefdens zin,
                (130) Hoord’ ick noyt van mijn Goddin.
            12  Stemme wilt u zinghen staecken,
            Want al zonght ghy duyzent Jaer,
            Noch en zout ghy stemme haer
            Rechte lof niet kunnen g’raecken.
                (135) Want natuer uyt ’s Hemels jonst,
                Wrocht in heur heur eelste konst.
Cupido.
’t Schijnt dat zijn zingen eynd. Vrund zecht my doch de reden,
Waerom ghy komt ter feest, zijt ghy hier oock gebeden?
’k Acht neen: want waer het zo ghy zoud na feests manier,
(140) Ghelijck all’ dees ghenoden die wy vinden hier
By dit verzaem gheplaetst zijn aen den Bruylofs-disse,
’k Acht ghy komt onghebeen.
Vriagie.
Cupido, Godt ick gisse
Dat ghy my niet en kendt, en zo vreemt daerom vraecht,
Myn kennen? neen voorwaer: want ghy noyt hebt behaecht
(145) De Bruydegom mijn Heer.
[p. 197]
Cupido.
De Bruydegom uw Heere?
Zo zijt ghy oock mijn knaep, beziet wel mijn gheweere,
Met deze toerts ontstack ick eerst de Bruyd’goms hert,
Met deze pyl en boogh heb ick hem voort verwert
In minne tot de Bruyt, en heur hert oock ontsteken:
(150) Ziet hoe zy glueren t’zaem, oprechte minnaers teken,
En acht ghy dat ick hier als d’onbekende ben?
Vriagie.
Cupido ’k weet ghewis de Bruyd’gom u niet ken:
Dus roemt niet van uw macht, ik b’hoor het best te weten.
Cupido.
Ick bid u, zeght my doch, hoe dat ghy zijt gheheeten?
(155) Stout spreken is gheen kunst.
Vryagie.
Vryagie is mijn naem.
Cupido.
Is uwen naem vryagie, zo zijt ghy recht bequaem
Om dienen my, uw’ Heer, uyt wien zijt ghy gherezen?
Want ghy, Vryagie, kunt doch zonder my niet wezen:
Vermits dat uw begin eerst sproot uyt myne macht.
(160) En door uw doente koom ick tot volkomen kracht.
Vriagie laet ons daerom verder kennis maken.
Vryagie.
Cupido ghy en kost het hert myns Heers noyt g’raecken,
Ick vryden noyt uyt min, de minne zoeckt maer lust:
De Bruydegom en heeft zijn Nymphe noyt ghekust
(165) Wt minnens heete tocht, want achten zijn Goddinne
Te eel om g’raecken heur roo lippen uyt znoo minne.
De palmens vocht heurs handts heeft min-lust noyt verweckt.
Cupido, gh’looft mijn Heer met all’ uw grillen geckt:
Al keeckt ghy vaeck om d’hoeck, hy kost uw tocht vernielen,
(170) ’t Onzicht zijns Nimphens waend, hem voor eers-beeld doet knielen.
[p. 198]
Waent ghy hem hebt gheleyt als ick ’tghevry begon?
Zo doolt ghy blinden God, hy beter lootsman von:
Zijn graet-boogh was de liefd om deze ster te gh’raken.
De minne kost de Bruyt noch Bruyd’gom noyt vermaken.
(175) Heur ooghen wreckten noyt, (hoewel hun groote kracht
Vermoghen hebben om te krencken Godens macht,)
Te haken na mins-bed: maer ’t waeren zijne polen,
Die ’s Bruyd’goms hert, en ziel, door ’t tint’len gants ontstolen,
Recht onder d’hooght des hoops met g’luckich vast betrouw
(180) Dat dees Goddinne mocht noch worden zijne vrouw.
’t Hayr heeft noyt zo gheterght, of hy kost zich betemmen,
Maer d’ed’le goude draden wenschten hy te kemmen,
En streng’len zelfs het hayr oft’ dat hy houden mocht
De spieghel als zyn schoon heur goude hayren vlocht.
Cupido.
    (185) En was’t all’ zonder min?
Vryage.
Geen min kost hem bekooren.
’k Weet my in mijn gevry noyt minne quam te vooren:
Want die oprechtlijck liefd uyt reyne liefdens aert,
Is zelven voor de min afgryzelijck vervaert.
Dus ziels verburghen deucht beheerden zo mijn zinnen,
(190) Dat ick noyt heb ghedocht de Peerle te beminnen.
Cupido.
Vryag’, voorwaer ghy hebt een tonghe die schoon praet,
Verschoont uw’ doente vry, maer daerom zo en laet
Cupido zeker niet te twijff’len aen u zegghen:
Had deze toertze niet uw doente gaen belegghen,
(195) De feest waer verr’ te zoeck.
Vryagie.
Dat ick wist dat ghy ’t docht,
Ghy schalcke, en geyle wicht, dat ghy dit had ghewrocht,
En roeme draghen zoud, ick zou in korter wylen
[p. 199]
Uw toertze vellen neer, uw booghsken en uw pylen
In duyzent stucken treen, wat waent ghy zotte kindt,
(200) De Bruyd’gom en de Bruyt door uw vyer zijn verblindt?
’t Waer om dit groot verzaem ick zoude u doen swijghen.
Cupido.
Vryage, wel hoe dus? wilt ghy een God dus dryghen?
Swijght, of ick span myn boogh, en steeck in u mijn brandt.
Vryagie.
Hoe ghy? Cup. Ia ik. Vry. Ha dartel wicht! ik acht het schand,
(205) Om met zo blinden kindt kyvagie te verbreden:
’k Soud’ u ghy schalken droch onder myn voeten treden.
Cupido.
Vryagie ghy? Vry. Ia ick: komt fluckx gheeft my uw boogh.
Cupido.
Handt af Vryagie, of ick steeck u ’t vyer in’t oogh.
Liefd.
    Wel wat gheraes is hier, wat wilt ghy hier bedryven?
(210) Men komt hier al om vreucht, en niet om dus te kyven.
Wel! wel! Vryagie hoe dus? dit’s tegen uw natuur.
Cupido God ghy hier op deze blyde uur?
Wat’s d’oorzaeck van u twist? en wilt voor my niet schroemen.
Vryage.
Om dat Cupido zeydt, en hem hier komt beroemen
(215) Heer dezes feests te zyn.
Liefd.
Cupido zeght ghy dat?
Cupido.
Had ick het niet ghewrocht, zo had ghy noyt ghehadt
Dit minnelijck verzaem.
Liefd.
’t Was recht door mijn bestuuren:
[p. 200]
Vryagie.
En ’t arghe boefken meent aen zijne zotte kuuren
Te duyden toe de eer.
Liefd.
Cupido hem verzint.
Vryagie.
(220) Het raest en tierdt verzot, het schelmken is verblindt.
Liefd, stoot hem fluckx van hier, want lichtlijck zoud’ hy g’raken
Zom van dees Maeghden hier, die min niet kan vermaken.
Hy zeydt ick ben gheteelt alleen uyt zijn ghewelt.
Liefd.
Ghy dooldt Vryagie zeer zo ghy u daer med’ quelt,
(225) Zijn quaet beroemen kan gheen schande voor u brenghen.
Vryagie.
Mijn quellen! Liefd, ick nimmer zulckx zal ghehenghen:
Want noyt hy is gheweest in’t minst van mijn gedacht,
Mijn Bruyd’gom heeft de min verfoeyt en noyt veracht:
Want wat Cupido en vrou-Venus t’ zamen breyde,
(230) Zo d’oude spreucke leert in’t eyndt de kneppel scheyde.
Geeft Liefde my u torts ick vliegh hem in’t ghezicht.
Liefd.
Bedaert Vryagie, zaft, dit is mijn heyl’ge licht,
’t Gheen mijn van hoger handt gestelt is in bewaringh.
Doch eer ick voorder spreeck laet ick al dees vergaringh
(235) Eerst groeten na ghewoont, Heer Bruyd’gom en Vrou-Bruydt
’k Belicht u met mijn toerts, God gun ick nimmer uyt
Uw’ zielen scheyden mach waer ick vast ben ghezeten,
Doch vraecht ghy wie ick ben, en hoe ick ben gheheten?
Ick ben de hoochste deucht, de zon die’t al beheert,
(240) Die ware rechte wech, waer door men Gode eert,
Het heylste deel des ziels der redelijcke menschen,
Door d’eyghenschap mijns aerts de zielen stedich wenschen
Na ’s Hemels opper-heyl, zo eed’len springh-fonteyn,
[p. 201]
Wiens minste strael uyt heure diepe borrens reyn
(245) Het meeste hier vermach. De zorghe mijns ghezichte
Gheketent aende vlam mijns fackels held’re lichte,
Zo gunst-ryck ad’ren gunt dat ick myn zelfs vergeet,
Want ’t gheen myn macht vermach op and’ren wert besteet:
Myn wezen is gheteelt uyt ’s Hemels opper-hoeder:
(250) En d’Heyl’ge heylste wil was Vader en mijn Moeder,
Waer ick mijn woonplaets kies daer toont den Hemel gonst,
Men kryght my door gebeen, doch meest door Godes jonst.
Ick doe de bruyne Aerd met groen tapyt bespreyden:
Ick laet het lieve vee op ’t korte gras zoet weyden:
(255) Ick teel de teelt ter tydt, ick stuer de eb en vloedt:
’k Doe dat de dorre telgh weer knopt en bloeyen moet,
De kooren ayren vol ’s Iaers onder ’t dorzen duycken:
Ick doe uyt swarte grond de bloemkens weer ontluycken.
Ick doe oock dat de Maen heur hetten haest verkoelt,
(260) En yeder spruytjen spruyt als ’t d’Lentens komst ghevoeldt.
Ick doe ’t al, mits ick rust steeds in den schoot des Vader
d’ Al-heerscher hooge Heer, en alle goedheyts ader.
Dus ick de herten stuer waer Godt zyn zeghen geeft:
Ick was de wercker die u t’zaem ghepaeret heeft,
(265) Mits ick myn Zuster vondt die in de Bruyt beheerden,
Hoe zeer ick heur ontzach, zo zeer zy my oock eerden.
Vraeght ghy nu wie ick ben? ick graegh ’t u zegghen zal,
Ick ben de Liefd ghenaemt, en ick vermach het al.
Des Bruyd’goms hert bezat ick langhen tydt verleden,
(270) En hy, Vryagie, heeft door zoete en lieve reden
De Bruyt in ’t laest beweeght, dat Weerliefd plaetze nam:
Dit ’s d’oorzaeck dat ick hier dus stout ter Feeste quam,
Mijn Suster, de Weerliefd zal oock terstont hier wezen,
’s Bruyts bed maeckt zy ghereed.
Cupido.
Wel, Liefde, meent ghy dezen
[p. 202]
(275) Trouw-feeste hebt ghewracht?
Liefd.
Ick ben alleen de grondt.
Cupido.
Acht ghy Liefd na uw lust? maer noyt men huwlick vondt,
Waer min en by-slaep lust de teughel niet en voerde.
Liefd.
Ick weet wel dat ghy mijn het bloedt zomtijdts ontroerde,
En waer ick ben geplaetst gantsch zonder uw herts-tocht,
(280) De echte liefde noyt de liefdens wenschen wrocht:
Natuur vereyscht heur wet. Een vonckxken van uw stralen,
Door liefde voort beheerscht, en dat ghy’t all’ moet halen
Uyt Liefdens teughels trouw, dan is uw brandt niet quaet:
Maer als de mensche zich door u vermeest’ren laet:
(285) Zo werdt hy uwe slaef die vry-Heer was gheboren,
Zich zelven dan, helaes! werdt door u gantsch verloren:
Uw schichten zijn zo heet, uw brandt geen mate heeft.
Vriagie.
Cupido, die ghy treft onred’lijck leven leeft:
De zielen zijn vermomt, ’t ghehoor is gantsch verduystert,
(290) De mensch onmenschlijck leeft die na uw grillen luystert.
Cupido.
Vryagie swijght ghy nu, laet Liefde met my spreken.
Vryage.
Ick zie wel dat ghy meent allenskens in te breken
Dus, Liefd, hoed u voor ’t kindt.
Cupido.
Zeght my, houdt ghy voor wis
Dat ghy de Liefde zijt, en uw naem Liefde is?
Liefd.
(295) Nu spreeckt ghy al te kindts, uw vraech is van gheen waerde:
Ick had mijn eyghen aert, eer Hemel en de Aerde
Gheschapen was: eertijdts was uw naem onbekent,
[p. 203]
Maer kroopt al stelend’ in, en hebt mijn naem gheschent,
Men noemt uw oock de Liefd, doch alleen by Poeeten:
(300) Maer uw naem minne is by hun die oock wat weten.
Herrekent al uw doent na dat uw naem opquam:
Ia Iupiter uw God verkeert ghy in een Ram,
Diana in een Kat, Apollo in een Raven,
En Iuno in een Koe, ô dulle dwaze slaven!
(305) Mercuur hebt ghy verkeert in’t beeld eens Oyevaer,
Uw Moeder in een Vis, Bacchus in Geyten hayr.
Weet ghy hoe ’t werdt verstaen by d’alder grootste gheesten,
Uw Onderdanen zijn onredelijcke beesten.
Vryagie.
Daer hebt ghy’t recht ghetreft.
Cupido.
Beklaegh uw slechte reen,
(310) Mijn heerschingh werdt ontzien, ick ben de God alleen,
Die ’s Hemels Scepter voert en all’ de wer’ldt doet beven.
Liefd.
Wie ghy alleen beheerscht in groote quellen leven.
Doch ick en haet u niet, ick lief u, maer met maet:
Dus zijt daer meed’ te vreen en u ghenoeghen laet.
(315) Mijn toerts verdooft uw vyer, mijn kracht gheneest uw wonden,
Nochtans ghy noodich zyt, en in u werdt ghevonden
Yets dat mijn aert bepaelt, dus laet ons eenzaem zijn.
Vryagie.
Liefd, ziet wel toe dat ’t wicht u niet treckt in zijn lijn:
Want waer’t de vingh’r in krijcht daer wil al ’t lijf in dringhen,
(320) Het kindt is vol verraedt, vaeck werckt het vreemde dingen.
Cupido.
De vrede lief ick oock, maer ’t zy hoe ghy my acht,
Vermogender als ghy, en van veel meerder macht
Ghebruyck ick, Liefd, mijn toerts en pylen, ja ’t zal blijcken
Dat waer mijn Godtheyt heerscht uw wezen fluckx moet wijcken,
[p. 204]
(325) Dies ben ick meer als ghy.
Liefd.
Cupido ghy zijt min:
Want minne is uw’ naem, dus na reen-rijcke zin
Zo brenght uw naem uw aert.
Cupido.
Hoe wilt ghy my doch heeten?
Liefd.
Min, of de minne-God, hier door zo meucht ghy weten,
Cupido wat ghy zyt, en dat ghy minder zijt
(330) In wezen als ick ben.
Vryagie.
Ziet hoe ’t Cupido spijt,
Nu Liefd gheraeckt zyn zeer.
Cupido.
Dat zal ick nimmer lyden:
De hooghe Goden meest door mynen aert verblyden,
En ghy veracht my dus, Liefd, maeckt het niet te bont,
Acht my ghelyck een God of ’k schiet u oock terstondt:
(335) Hoe na was’t uwen geest daer d’Echo dus meed speelden?
Zo zyt ghy al ghetreft, myn pylen immer teelden
De vruchten van myn hoop.
Liefd.
’k Beken dat uwen strael
My langh bezeten heeft, maer nimmermeer ick tael
Zo lustich na uw lust, dan houdt u steedts bedwonghen:
(340) Want Liefdens krachten u door reden teghen dronghen.
Cupido.
Zo voelt ghy dan myn macht.
Liefd.
Ia ick ter goeder trouw.
Cupido.
En zeght ghy dat ick hier ter feest niet wezen zou?
[p. 205]
Zo ghy my zelven voelt, ghy doodt uw eyghen reden.
Liefd.
Cupido wel-kom is, ick bid u weest te vreden.
Vryagie.
(345) Biedt ghy hem wel-kom Liefd?
Liefd.
Swijght, swijght, Vryagie, laet
My leyden Cupido God met een zoete praet:
Als ick de teughel voer zo kan hy hier niet hinderen.
Cupido.
Vryagie ziet rondom, al deze zijn myn kinderen,
En Venus diertjens ziet hoe dat dat Nimphken gluurt
(350) De appel van heur oogh, myn boogh en pylen stuurt
Tot in heur lieve hert: ziet, ziet, die Herder wincken,
’t Schijnt men in zyn ghezicht zyn liefkens beeldt ziet blincken.
En deez’ ziet voor hem neer, ’t schijnt hy ghestolen heeft
Een lonckxken van zijn lief, dat hy zijn hert nu gheeft.
(355) Daer zietmen handt aen handt, ’t schijnt datze bloemkens plucken,
’tGoddinn’ken ’t wel verstaet als lievers handen drucken.
Ghenarmt men gins oock zit g’lijck of hy off’ren wou
Zijn herte, gheest en ziel op ’t Autaer van zyn Vrouw.
Liefd, hebt ghy oock ghezien oyt eelder zoet vergaren?
(360) Vryagie, ick bid u ziet hoe wel zy t’zamen paren.
Vryagie, houdt mijn toerts ick laet myn pijlen vlien.
Liefd.
Zaft, zaft, Cupido zaft, dat mach nu niet gheschien,
Ghy zijt hier niet gheacht.
Cupido.
Wat wilt ghy, Liefd, daer zegghen?
Liefd.
Dat uwe kracht is groot, en daer verburghen legghen.
Vryage.
(365) Het boefken meent al waers,
[p. 206]
Liefd.
Dus wiegh ick hem in slaep.
Vryagie.
Ia watten zotten dier.
Weerliefde komt uyt
Vryagie, zaft, mijn knaep.
Liefd.
Hier komt mijn suster aen, Weerliefd moet hier oock wezen.
Waer toefden ghy zo langh?
Weerliefd.
’k Heb Broeder steed’s ghelezen
De bloemkens uyt de palm, en ’s Bruydts bed geschakeert.
Liefd.
(370) Eer ghy meer spreeckt u na de nieuw-ghehuwde keert,
Maer laet my, zuster, eerst uw herte doch ontsteken,
Als van uw Weerliefds trouw het recht en waere teken.
Weerliefd.
Heer Bruyd’gom en Vrou-bruydt
Den Hemel is u jonstich,
(375) Wiens voorzicht breeckt nu uyt
Door Godes stems gheluydt,
Uw echte dat ’s ’tbeduydt,
Gods schickingh u was gonstich,
Siringas rieden fluyt
(380) Queelt zo op’t zoetst en konstich.
Vryagie wat doet ghy hier? uw voorneem is volwrocht,
Nu ghy door trouwe spraeck my tot myn wezen brocht:
De feeste wel betoont dat ghy nu wel meucht rusten,
Myn broeders wensche heeft zyn langh verhoopte lusten.
(385) Verziet uw nu by zom van deze herten hier,
Die zoecken oock de Echt. Vry. O Nimphe goedertier
Uw waerde is zo groot, ’t onzicht my zo bezet,
[p. 207]
De vreuchde is zo ryp dat spraeck my is belet.
’k Verkrygh u, waerde Vrouw, door vaste en trouwe woorden,
(390) Die ghy, o Peerlens peerl, met kloeck vernuft aenhoorden!
Waent ghy om dat mijn Heer zyn wensch verkreghen heeft,
Hy my Vriagie verzaeckt, en my myn afscheyt gheeft?
O neen, Princes, ick dien hem noch ter goeder trouwe,
Ick vryden eerst om uw, maer nu om te houwen.
(395) ’t Verkrijghen is gheluck, ’t bewaren is een kunst
Van eenich werelds goedt, of vrundelijcke gunst.
’kHeb eertydts schoon gevleydt om u, Lief, te behagen,
En om ghelieft te zijn ghebruyckt de beste laghen.
’k Heb vaeck de Maen vervloeckt, vermits zy scheen te licht;
(400) Uw ooghen steets ghenoemt de baken mijns ghezicht.
Uw deur bewandelt staech om uw’ glans te genieten:
Gheen reghen, blixem, windt, my noyt en kost verdrieten.
Zes uyren die ick by u was my schenen een,
Tot dat ick hadde ja verkeert van’t woortjen neen.
(405) Nu wil ick, lief, geheel zo my Vryagie mennen,
Dat ick door ooghs-ghewinck uw wille zal bekennen,
’t Gheen uw lust my oock lust, ’t gheen ghy wilt ick begheer,
Uw Dienaer wil ick zijn, al maekt ghy my uw Heer,
Uw blyheyt is myn vreughd, uw droefheyt is myn quelle,
(410) Uw wel-vaert is my lief, uw zieckte is myn helle,
Mijn ziele is nu uw, uw ziele is nu mijn,
Uw Dienaer wil ick zijn, hoe wel ick Heere schijn.
Dus, schoone, geeft verlof, dat ick op nieuws mach vrijen,
En laet my, waerde Vrou, in myn voorneem bedijen.
Weer-liefde.
(415) O aldersoetst’ Vryagie! ick weet hoe zoet ghy spraeckt,
Ick weet hoe trou ghy zijt, want ghy myn hert geraeckt,
De Bruydegom, sweert, vry ick niet van u sal scheyden,
Weer-liefd myn eygen aert, die door mijn broers beleyden,
In een volmaeckte kracht de Bruyts hert nu bezit.
[p. 208]
(420) Wat doet Cupido hier? verklaert my, Broeder, dit.
Liefd.
Hy ziet om ’t hoecxken eens.
Weerliefd.
Hoe? hy mach hier niet wezen.
Cupido.
Dees Feest heb ick ghewrocht, dees is uyt my gherezen,
’t Is Goddelijck beleyt door minne en weermin.
Weerliefd.
Door Liefde en Weerliefd, de min heeft noyt myn zin
(425) In ’t minste voor-ghebeeldt.
Liefd.
Nu Zuster laet dat blyven,
Het manneken is niet wijs.
Cupido. Wat? Liefd. Dat zy niet zou kyven,
Vermits ghy zijt een God.
Weerliefd.
’t Schynt ghy hem hout te vriend.
Liefd.
Ia, Zuster, ick ghebruyck de minne als’t my diend.
Weerliefd.
Als ghy de teughel voert zo zal ’t al wel ghelucken.
Liefd.
(430) Somtijts mach liefd oock wel een minne-bloemken plucken.
Maer achten ’t gh’lijck een bloem die haestich is verdort,
Doch, Zuster, weet ghy wat aen onze komste schort?
Dat wy ons Bruylofts-gift de nieu ghehuwde gheven,
Op dat wy inde zielen van dees twee steets leven.
Weerliefd.
(435) Mijn gifte is ghereed.
Liefd.
Wat is’t doch? Weerliefd. ’t Is de Maen.
[p. 209]
Liefd.
En ick schenck hem de Zon die moeten t’zamen gaen.
Weerliefd.
Ghelijck de Maen heur licht eerst van de Zon moet trecken,
Zo zullen wy daer meed’ de Bruydt door reen verwrecken,
Dat zy heur zelven stelt onder heurs Zons ghebiedt,
(440) En als zy taenen beydt dat zy ghedencken niet
De donckre duystere vlaegh. Wilt, broeder, eerst beginnen.
Liefd.
Ick schenck uw Heer een Zon, op dat ghy in uw zinnen
Zijn Godheydt wel bedenckt, zijn mild’ en goeden aert,
En dat ghy oock het licht uw’s huys-vrouws wel bewaerdt.
(445) Heur eere is uw eer, heur lof dat is uw glory.
Weerliefd.
Ick schenck me-Vrouw de Maen op dat ghy in memory
My houdt, en willich buycht onder de Zonne hoogh,
En ghy uw Man zo liefdt gh’lijck d’appel van uw oogh.
Vryagie.
Mijn gift is oock ghe-reet, twee sterren wil ick schencken,
(450) Op dat uw vruchten hier gh’lyck sterren meughen blencken.
De Liefde, en Weer-liefde blyven u beyd’ by,
En ick mijn Heer en Vrouw met lieffelijck ghevry.
Cupido.
Wel, schenck ghy yder wat, zo moet ick oock niet missen:
Ick ben zo mild’ als zy, of anders zoud men gissen
(455) Mijn Godheydt niet vermocht, wat is mijn gifte dan?
Mijn toerts? neen: want mijn toerts daer scheyd’ ick zo niet van.
Mijn boogh? Cupido, zaft, gheeft liever een uws pylen,
Zo moghen deze twee hun ter bequamer wylen
Beschieten, als ick zelfs by hun niet wezen kan:
(460) Wien gheef ick dan de pyl, de Bruydt, of aen heur Man?
De Bruyd’gom past die best, mijn Heer wilt ghyz’ ontfanghen?
[p. 210]
Liefd.
Cupido, neen, zo niet, wilt my de pyle langhen,
De Liefde past die best, gheeft my die in bewaer:
Want gaeft ghy hun de pyl zy schoten steeds malkaer,
(465) Laet ick, mijn Suster, en Vryagie die behoeden.
Vryagie.
Cupido, ’t is zo best, want dan streckt all’ ten goede
Als Liefd uw schicht beheerscht.
Weer-liefde.
Gheeft Liefde vry de pyl.
Cupido.
Wel nu, ick ben te vreen, ick g’noegh nu voor dees wyl.

Cupido.     Ghehuwden God u beyde geeft
(470) De wenschen uw’s ghemoede,
En vele Iaren rustich leeft,
’t Luck u zeer mildt getroetelt heeft,
Ziet dat ghy niet door ondanck sneeft
Door’t misbruyck van het goede:
(475) Het luck zeer schielijck rug-waerts kreeft,
Veel wijsheyt eyscht ’t behoeden.
Liefd.     Myn zelven ick te pande laet.
Als een wel-wenschinghs teken:
Volmaeckt zy uwe Echte-staet,
(480) Door my die alles houdt in maet:
Want door des Hemels heyl’ghe raedt
Heb ick uw hert ontsteken,
Uw doente na Gods wille gaet,
’t Heeft aen uw Echt ghebleken.
Weer-l. (485)     Uw hoeder zy des Hemels Heer,
En stuure uw ghedachten:
Uw state zy tot zynder eer,
Aenvaerd Liefds, en Weer-liefdens leer,
[p. 211]
Zo meert uw luck noch daeghlijcx meer:
(490) Luckx-luck mooght ghy verpachten,
God gheeft zijn gaven mildlijck weer,
Die’t all’ van hem verwachten.
Vryagie.     Niet zo veel ghy wenschen kunt,
Gh’lijck u nu wenscht Vryagie,
(495) Die u all’ uwe hope gunt,
Op dat uw voorspoedt uytmunt
In’t gheluck heur hooghste punt,
Vermoorster van kyfagie,
Na eenzame herten munt,
(500) ’t Bevrijdt u van quellagie.
Besluyt.
Cupido.     Oorlof van ons Heer en Vrouw’,
Vryagie. Eerbiedich wy ’t begheeren.
Liefd. Bruyd’gom ick blijf u ghetrouw.
Weer-li. Noyt ick weer veranderen wou.
Cupido. (505) Wien is’t die ’t niet gunnen zou
Liefd. In Liefden te vermeeren.
Weer-li. Hier meed’ zo gaen wy gh’lycklyck nou
Vryagie. Met oorlof dezes Heeren.

EYNDE.


    Is ’t niet te verwonderen, datmen zommige luyden vind die deze redenen niet wilden hooren: waer over ick het den druck heb bevolen, op avontuer of ’t lezen minder hinderen mochte als ’t hooren: ick zegghe minder hinderen, overmits datmen lezende reen-beradigher kan overwicken inde schael van’t oordeel ’t gheen men leest: Want ick gheloove, zo die berispers (die dit Taeffel-spel belet hebben) verstaen hadden wat stof ik handel, en wat onderscheydt ick maeck tusschen de heete minne en de reyne [p. 212] Liefde, tusschen Liefde en Weer-liefde, tusschen Vryagie voor de Echt en na de Echt. Ick achte dat zy door reden ghedwonghen zouden hebben gheweest te luysteren nae mijn redeneringh, ghelijck zy nu met onreden, oft vooroordeel verhinderden de uytspraek: ten zy dat zy tusschen Minne en Liefde geen onderscheydt begeeren gemaeckt te hebben, op datmen hun zeer niet gheraeckt, zo zy de Liefde door de Minne onteeren oft misbruycken. Doch ’t mach zijn dat zy niet ghaeren en hooren de lessen die Poësie gheeft aen de ghehuwde, om ghe-echt zijnde, noch de Vryagie te ghebruycken, want zy moghelijck die Kettery in’t hooft hebben dat hun Vrouwen dan gheen koesteringh vereysschen, maer verplicht zijn hun Mans te lieven, al werden hun schaers liefdens vruchten vergunt, hoorende daer over niet gheeren spreken tot berisping. Ander redenen kan ick niet vinden. Dus, niet tegenstaende*zo den aendachtigen Lezer hierin yets kan vinden ’twelck onstichticht, zeer willich zal ik vervormen ’t geen mishandelt is. Doch ick verwonder niet, want onlanghs daer na een ander Taeffel-spel gherymdt zijnde, mocht niet uytghesproken werden, maer versweghen blyven, waer over dat ick het in’t licht heb laten komen door den druck: niet twijffelende oft den redelijcken Lezer zal hier in niet vinden ’t geen eenichzins ontstichten kan, als’t ook zo waer, dat ick bemerckten myn penne een zilb mocht voort brengen ’t geen de Aenhoorders oft Lezers zoude moghen verargeren, ick banden de rijm-kunst gantsch uyt mijn gheneghentheyt: ten aenzien dat ick alle onstichtige Rymers berisp, en ’t waer zekers meer berispelyck dat ick zelven zoude vallen in ’t wrack daer ick anderen voor waerschuw.
Continue
[p. 213]

TAFEL-SPEL.

1. Het Ty.
2. De nacht.
3. Zeegbaerheyt.
4. Eerbaere vreughdt.     
5. Amstel.
6. Begheerte.
7. De Lenten.

Continue

       

  8. Beveynstheyt.
  9. Onbekommertheyt,
10. Ialousie.
11. Zorgfuldicheyt met
        De dry gratien.
12. Ghehoorzaemheyt.
13. Stantvastige Liefde.


Het TY.
HOE brald mijn galmts gerucht door d’Occianse baeren!
Hoe heughlijck groenen weer myn zilv’re gryze hayren!
Uyt-juygende de glory-zuyder-zees-gestroom,
Dies ick my zelven nood’ en hier ter feeste koom:
(5) Verlatende de vloeden nu ten middel nachte,
De stonde nu men minst mijn komste hier verwachte.
Het schijnt ick zie de Nacht, het is de Nacht ghewis:
Waeromme of de Nacht hier oock ter feeste is?
Wat of zy zegghen zal?
Nacht.
Mijn bruyne nevels duyster,
(10) Wiens stille lommers schaeuw door lieffelijck gheluyster
Plaets gaf het zoet ghevry, komt stoutelijck ter feest.
Ty.
Vermits zy waent dat zy d’Echts oorzaeck is gheweest.
[p. 214]
Nacht.
Ha heughelycke nacht! wat werck ick zoete kueren,
Een uyre vande Nacht is waerdt duyst dagens ueren.
(15) Het gheen de Zon verspiet door ’t Hemelijck ghezicht,
Bind ick een-zielich t’zaem by ’t Sterre-tintel-licht,
Wat dat den dach verkiest, dat doet de nacht t’zaem meng’len,
In ’t duyster kan ick doen twee zielen eenzaem streng’len,
’t Vier dat den dach ontsteeckt in ’t duyster ick uytblus,
(20) De lonckingh vanden dach bezeeg’l ick door een kus,
Door heymelyck ghestreel, door ’t zoete troet’lich vryen,
De nacht vrymoedich doet hetgeen den dach moet myen.
Zeeghbaerheyt.
    Wat roemt ghy, duyst’re Nacht? wat booght ghy vande nacht?
Ghy snorckt, ghy pocht, ghy tiert, gh’lyck oft waer in uw macht
(25) Dat ghy de Zeeghbaerheyt in ’t duyster zoud’ verkrachten:
Ick bid u, snoert u tongh, want ick van hun ghedachten
De teughel heb ghevoert.
Nacht.
Is Zeeghbaerheyt verstoort?
Zeeghbaerheyt.
Met reden, want ick heb uw roemingh overhoort.
Eerbaere vreughd.
    Waerom is ’t dat ghy twist?
Zeeghbaerheyt.
Vermits de nacht wil zegghen
(30) Dat in heur duysterheyt yets zoud’ verburghen legghen,
Het gheen by d’Held’ren dach niet wezen kan ghedaen.
Nacht.
Hoe, Zeeghbaerheyt? zo hebt ghy qualyck dan verstaen:
Ick zegghe dat de nacht de Vryery kan heelen,
En inde duysterheyt zo machmen eerlijck steelen
(35) De Eerbaerlijcke vreucht, ’t geen lichten dach belet;
[p. 215]
De eerbaerheyt die sielt heur zelven strickte wet,
Zo dat mijn zegghen niet en kan uw eer gheraken,
De eerbaeren altijdt heur zelven wetten maken,
En onderhouden die.
Eerbaere vreucht.
Zo hebt ghy geen verschil,
(40) Als ick, Eerbaere vreughd, de herten, en de wil
In myn ghebieden heb zo zynder gheen misbruycken,
Waer ick de heerschster ben daer moet de wulpsheyt duycken.
Wie zie ick daer?
Nacht.
’t Is ’t Ty zo ’t schijnt aen zijn ghewaedt.
Ty.
’t Is ’t Ty, die het gheruys zyns stromen nu verlaet.
(45) En zijn zee-tochtens-poel om myn dienst aen te bieden,
En luck te wenschen aen dees nieuw-ghehuwde lieden,
Ick die de ryckste stroom der Zee-Gods narmen ben,
Ick die my voor de opperst’ der revieren ken:
De Taegh, de Nyl, de Tyber van uytheemsche rycken
(50) Zijn by het rycke Ty in ’t minst niet te ghelycken.
Zeeghbaerheyt.
Beziet wie dat hier komt.
Ty.
’t Is d’ Amstel, mijn ghebuer.
Amstel.
Ha glorieuze Ty! gheluckich is de uyr,
De sterren gunstich zyn, dat beyde wy ghemoeten.
Ty.
Wat ’s d’oorzaeck uwes komsts?
Amstel.
Om ’t Echte paer te groeten.
(55) En waerom quaemt ghy hier?
[p. 216]
Ty.
Om wenschen hun gheluck.
Amstel.
Den Hemel wil hun hoeden voor rampspoed en druck.
Ty.
Ick bid u vaert ghy voort, hier is nu goedt gehoore.
Amstel.
Och neen! ick spreeck na u, het Ty dat moet gaen voore.
Eerbaere vreucht.
Ty, ziet wel met voordacht aen wien ghy eerst’lijck spreeckt,
Zeeghbaerheyt.
(60) Op dat ghy de beleeftheydts wetten niet en breeckt.
Ziet ghy de Heeren, Burgher-meest’ren, Magistraten,
En d’Admiraleteyt.
Ty.
Zeer willich die toe laten,
Dat wy Bruyd’gom en Bruydt voor’t eerste spreken aen:
Want deze feest alleen om hun liens werdt ghedaen,
(65) En gh’lijck wy beyde hier om ’t Echte paer oock komen,
Zo zal’t by d’Heeren oock niet qualijck zijn ghenomen.
Amstel.
Dat wy hun groeten eerst. Doch voor dat ick begin
Zo zeght my wien dees zijn die ick hier by u vin?
Ty.
Dit’s Zeeghbaerheydt.
Amstel.
En deze? Ty. Eerbaerlijcke vreuchde.
Zeeghbaerheyt.
(70) Wy zijn de Camerieren van dees echte Ieughden.
De Bruydegom en Bruydt wy hebben langh ghedient,
En nu den Hemel heeft hun wille beyd’ verlient
Het heughelijck besluyt van dees gheschickte Echte.
Zo komen wy ter feest.
[p. 217]
Amstel.
’t Is reden, bill’ck en rechte,
(75) Dat ghy uw Heer en Vrouw op deze feest verzelt.
Wien komt daer zo verwoest indringhen met gheweldt?
Begheerte.
Begherelycke graeght, waer in ick langhe blaeckte,
Nu tot verkrygingh van myn hertens lust gheraeckte.
Myn glorye nu zwaydt, begheert ten eynde is:
(80) Want waer myn lust na haeckten heb ick nu gewis.
Ter feest ick komen moet.
Zeeghbaerheyt.
Begheerte, door wat reden?
Waent ghy dat deze Echt gheschiet door uw beleden?
Begheerte.
Door my alleen.
Zeeghbaerheyt.
Och neen! ’t is niet door u gheschiet.
Begheerte.
Waeromme niet?
Zeeghbaerheyt.
Vermits begheert niet verder ziet
(85) Als waer de lust heur leydt: Ia werdt door waen bedroghen:
Begeert’ werdt meest ghestuurt door vleesche-lusts vermoghen.
En maeckt gantsch gheen verschille tusschen ’tgoedt of ’t quaet,
Zo dat begheerte heur zeer licht verleyden laet,
Want haeckt alleenlijck om ’t begheerde te ghenieten:
(90) Dus uyt begheerlyckheyt zo volghen de verdrieten.
Begheerte.
Wat is begheerte?
Zeeghbaerheyt.
Een verstandelooze kracht.
Begheerte.
En zonder de begheerte heeftmen gantsch gheen macht
[p. 218]
Om yets te kryghen, dus zo moeter zijn ’t begheeren,
Die yets ghenieten wil, d’ervaeringh kan ons leeren
(95) Dat zonder het begheeren niets verkreghen werdt.
Zeeghbaerheyt.
Begheerte is alleen een schicht’ghe tocht van’t hert,
Die zonder onderscheyt na het begheerde haeckte,
En gheen verschelingh tusschen ’t goedt en ’t quade maeckte.
Begheeren dat is willen, en zo wille wil
(100) Het gheen waer door begheerte ’t ooghens keur op vil,
En zonder achtingh van het goedt of ’t quaedt te vrezen,
Zo moet noodtzaecklijck dan begheerte boosheydt wezen.
Begheerte.
En had de Bruyd’gom gheen begheerte tot de Bruydt?
Zeeghbaerheyt.
Och neen! want die begheert’ mach zo niet zijn gheduydt:
(105) Hy kost begheeren niet, maer zeer wel kost hy neyghen,
Door smeken en ghebeen hy maeckten heur zyn eyghen,
En niet door uw’ Begheert.
Eerbaere vreughde.
De Zeeghbaerheydt zeydt wel.
Begheerte.
Ick zweer u dat ick my met reen daer teghen stel.
Ty.
Begheerte niet zo trots zo hooghe niet in moede,
(110) Eer ick u vlammend’ hert uytblusse door mijn vloeden:
Uw komst is hier onnut, ghy zijt hier niet ghebeen.
De Zeeghbaerheyt die gaf u zo volkomen reen,
Dat ghy verwonnen zijt, dus zwyght.
Begheerte.
Ty, zonder dryghen.
Ty.
Ick raed’ u dat ghy zwyght voor dat ick u doe zwyghen.
(115) Wat juygingh hoor ick daer?

[p. 219]
                Lenten, Beveynstheydt, Ialousie, en Onbekommertheydt,
                    komende uyt al danssende, en zingende rondom een
                    Eglentiere-boom vol Rooskens, en op de blad’ren staet
                    geschreven GHELUCK: welcke bladen zo aen den boom
                    gehecht moeten zyn, datmen die daer af kan schudden
                    voor de Bruydt en Bruydegom, en over de Taeffel vallen
                    als de Lenten die gaet schudden.

    Onbekommert vrolijck bly
Is het aenghenaemste leven,
Dus zo hipp’len drillen wy,
d’ Hemel kant ons alles gheven:
(120) Stadich vrolijck en verbeught,
Vrolijckheyt in eer en deught,
Baert immer herts geneught.

Zeeghbaerheydt.
Dus heughlijck aen den dans?
Onbekommertheydt.
Dus wy deez’ feeste vieren,
En springhen heughlijck om den boom van Egientiere.
Amstel.
(125) Met wien komt ghy verzelt?
Lenten.
’t Blyckt dat ghy my niet kent.
Ialousy.
Ziet ghy ’t niet aen ’t ghewaedt?
Onbekommertheyt.
’t Is d’heughelycke Lent.
Ty.
De Lenten in October? dit schijnt vreemdt en wonder.
Lenten.
Het Eglentierken bloeydt al drucken ’t zomm’ge onder,
Zoudt nu niet weelich groeyen nu ick zie ghepaert
(130) Dees lieve twee in d’Echt, die d’Hemel heeft vergaert?
Ick brengh de nieuw’ ghehuwde myn çiraetsel mede.
Ha Amstel zijt ghy hier! Amstel. Hoe Lenten? is’t geen reden
[p. 220]
Nu ’t alles is verheught dat ick ter feest oock koom.
Lenten.
Ick brengh myn Eer-gaef. Amstel. Wat?
Lenten.
Een Eglentiere-boom,
(135) Waer ghy de versche Rozen weelich op ziet groeyen,
Ghelyck dit lieve paer nu in de liefde bloeyen.
Eerbare vreuchde.
Wie zyn dees ander drie?
Lenten.
Dit is de Ialousy.
Dat ’s Onbekommertheydt.
Eerbaere vreuchdt.
Maer zeght my doch wie ’s zy?
Lenten.
Beveynstheydt.
Eerbaere vreuchdt.
Die is quaedt, ’t is vreemdt ghy heur meed’ brochte.
Lenten.
(140) Zy woud’ hier zyn, zo dat ick’t niet beletten mochte.
Zeeghbaerheyt.
Helaes! zy diendt hier niet.
Beveynstheydt.
Waerom doch? hoe weet ghy’t?
Zeeghbaerheyt.
Vermidts ghy by de gh’echten niet bekendt en zyt.
Beveynstheydt was hier noyt, hoe, zoudt ghy nu hier wezen?
Waer over dat ghy uw’ onwel-kom wel mooght vrezen.
(145) De Bruydt voor u verschrickt, de Bruyd’gom zich ontroert,
’t Is wonder dat ghy hier u zelven dus invoert.
Beveynstheydt.
Zo kunt ghy niet myn aert, myn aert moet ghy noch leeren.
Want die niet veynzen kan en kan niet wel beheeren
[p. 221]
Zijn huys en zyn ghezint. Hoe? waent ghy datter niet
(150) Zomwylen in de huyshoudinghe yets gheschiet
Het welck gheveynst moet zyn, gh’lyck ofmen’t niet en zage?
En daer toe ben ick nut, om wijslijck zich te draghen,
Als’t alles niet en gaet ghelyck men’t gaeren zach,
Zo dat ick tot de vrede wonder veel vermach,
(155) Waer over ghy myn aert wel zult verstaen ten lesten.
Zeeghbaerheyt.
’t Is na ghy’t duyden wilt, en dit duydt ghy ten besten.
Beveynstheyt.
Vermits dat ick alleenlyck met die meeningh quam,
Want anders ick in’t minste oock niet voor en nam.
De goeden ben ick goedt, de quaden ben ick quade,
(160) Daer over is’t gheen reden dat ghy my versmade,
Nu ghy myn aert verstaet: want die wijs is en vroedt,
Die streck ick gantsch ten best, tot nutbaerheydt en goedt.
Eerbaere vreuchde.
Maer Onbekommertheyt waer toe zoud’ die hier komen?
Want Onbekommertheyt die moetmen immer schromen.
Onbekommertheyt.
(165) Ick doe de menschen leven vredelyck in rust.
Eerbaere vreuchde.
Om dat ghy onbekommert leefden na uw’ lust:
Die zorghloos leeft die kan in’t minste niet bedijen.
Onbekommertheyt.
Hoe qualyck denckt ghy dat het alles heeft zyn tijen?
Zoms zorghe vruchtloos is, de zorgh moet hebben maet,
(170) Zo dat het goedt gheluck in’t zorghen niet bestaet.
Want die staegh is bekommert voor den dach van morghen,
En kan door al zyn zorgh gheen stro in stucken zorghen.
Die onbekommert leeft, en weynich onderwindt,
Gh’lyck d’oude spreuck ons leerden, veel gherustheyt vindt:
[p. 222]
(175) Want weynich onderwins groote gherustheyt maeckte,
Die onbekommert leeft wel tot gheluck gheraeckte:
Ick zegh niet als men gantschlijck onbekommert leeft,
Want die gantsch zorghloos is, gantsch gheen ghelucken heeft.
Den Hemel zorght voor ons zo wy alleenlijck trachten
(180) Zo veel te zorghen g’lijckmen van ons mach verwachten.
Nacht.
Ick stuur de rechte zorgh, de stilte van de nacht
Die houdt in rechte maet de teughel van’t ghedacht:
Want wat den dach bedrijft, de nacht kan overwicken,
Bedaertheyt vanden nacht moet ’s daghens werckingh schicken.

SONNET.
        (185) De werckelijcke dach vol eyghen-zoeck-bekommer,
            Vol woelingh, vol gheruys, vol tijtelijck beleydt,
            Het wyze voor-beraedt van’t zinne-koore scheydt,
        Vermits het daeghs gheraes de zinnen maeckten dommer
        In voorzicht, door de steuringh van des daeghs beslommer.
            (190) Het swarmende ghedruys geen reens inzicht bereydt,
            Hoe wel ’t ghewicht des zaeckx zelfs zonder spreken vleydt.
        Om wel te zijn ghewickt, en niet in nevel-lommer
            Bestaen te zijn: maer in de stilte vande nacht;
        En als de zinnen in het swijghend’-duyster wercken,
            (195) Het voorstel overwickend’ in schael van’t ghedacht.
        ’t Gheen vroeder op de grondt van alles koste mercken:
            Waer over dat de daeghs-raeds-mis werdt betraept,
            Wel doet hy die niet doet voor hy’t voorstel beslaept.

Zorghfuldicheyt met de dry Gratien.
Hoe Ialousy ghy hier?
Ialousy.
Na ’t schijnt verwondert ghy.
(200) Hoe kander liefde wezen zonder jalousy?
[p. 223]
De jalousie is ghetrouwe liefdens proeve,
Om te betoonen dat ick weynich proefs behoeve:
Want waer stantvaste liefde stelden zyn verkies,
Daer moet noodtwendich wezen vreeze voor’t verlies
(205) Van’t gheen hy eens gheniet.
Zorghfuldicheyt.
Zo moeter zyn wantrouwe.
Ialousie.
Waerom? Zorghf. Vermits dat ick gewis en zeker houwe,
Dat jalousy alleenlyck uyt wantrouwe sproot,
En waer wantrouwe is kan liefd’ niet zyn groot,
De liefde schielyck krackten door het quaet vermoeden.
Ialousie.
(210) De jalousie streckt de goeden gantsch ten goede.
Het schijnt ghy waendt dat ick my hier in dringhen zou,
Ghelyck of hy jalours most wezen van zyn vrouw,
En zy van heure man, ’t mis-oordeel doet u dolen:
Niet wel weet ghy ’t gheheym ’t gheen hier in leydt verholen.
Zorghfuldicheyt.
(215) Ontdeckt uw’ meeningh dan, op datmen u verstaet,
Ghy zeght de jalousy is goedt, ick zegh z’ is quaet.
Ialousie.
’k Wil dat zy zyn jalours in liefde tot malkander,
Dat d’eene vreest hoe dat de liefde van de ander
In wezen grooter is, op dat een yder strijft
(220) Uyt jalousie, dat zyn liefd’ de grootste blyft.
So yder een dan stryft om d’ander t’overtreffen,
Dit zal de liefde van hun beyde zo verheffen,
Mits gheen van tween en zal dan willen zyn de minst,
Zo dat de jalousy zal gheven groote winst,
(225) Aen hem en heur, alleen door jalousys beheeren,
Waer door hun beyder liefde daeghlyckx zal vermeeren,
En deze jalousy raed ick hun beyde aen.
[p. 224]
Zorghfuldicheyt.
Dit ’s anders als ick waenden, ’k hebt nu recht verstaen.
Ty.
Hoe is uw’ naem?
Zorghfuldicheyt.
Ick ben Zorghfuldicheydt gheheeten.
Ty.
(230) Zorghfuldicheydt, ghy hebt u zelven zeer vergheten,
Te komen hier ter feest, ’t is hier gheen zorghens tydt,
Zo dat ghy met uw’ komste hier uw’ tydt verslyt,
’t Is alles hier verheught, ziet ghy niet hoe zy paeren?
Zorghfuldicheyt.
Ick koom alleen by hun die nu in d’Echt vergaeren.
(235) Het spreeck-woordt datmen noch van oudts te zeggen plach:
Na eenen vrolijcken avondt zo menighen droevighen dach,
Speelt staech in myn ghedacht, en waerdich te onthouden.
Ghelooft my datter zyn veel spreucken vande ouden,
Daer veel in werdt ghezeydt, al zyn die nu veracht.
(240) Mijn liefd’ tot dees ghe-echten heeft my hier ghebracht,
Dies ick ontdecken moet de oorzaeck van myn komen,
Op dat myn komste hier niet qualijck zy ghenomen.
Eerbaere vreucht.
Wat is’t dat ghy hun brenght? Zorgf. De Gratien het zyn,
Aglaie, Thalea, en de derde Euphrosyn,
(245) Die in heur hert en ziele immer plaetse vonden:
Mijn liefde, en mijn plicht my daerom hier-waerts zonden,
Vermits zy die zorghfuldich hebben oyt ghe-eert,
En hun ghemoeden gantsch en teenemael beheert.
Vol-herdt dan lieve paer in uwe heyl’ghe Echte,
(250) En gheeft de Gratien heur Hemelijcke rechte,
En laet ick stadich rusten in uw borns-ghemoedt,
Op dat ghy danckbaer zyt voor ’t gheen den Hemel doet:
Die danck zal door de danck den Hemel meer beweghen,
[p. 225]
Om in zijn wel-daedt meer en meer te zijn gheneghen:
(255) Ziet watten goeden Godt wy hebben. Mildtheyts ranck,
Die voor zijn wel-daedt niet en eyscht als rechte danck.
Een buyghzaem herte goedt tot danckbaerheyt is vaerdich,
Een herte ’t welck de wel-daedt zich niet achte waerdich:
Die veronwaerdingh werckt zo milden overvloedt,
(260) Dat d’hooghen goeden Godt ons noch meer wel-daedt doet.
Ha springh-vliedt aller goedt! Ha mildelycke ader!
De liefd’ ghy blycken doet, eens zorghe-drager-Vader.
Ge-echte, ziet, uw’ disch van overvloede buyght,
De spraeckeloze spijs Godts mildtheydt u ghetuyght:
(265) Al waert ghy aessemloos, en spraeck u mocht ghebreken,
De groote gaven zelven voor u zouden spreken.
Helaes! wy vaecken zien dat waen en misverstandt
Misbruycken goede gaven door lusts overhandt:
Door achteloos verzuym in’t noodich overweghen,
(270) Dit houdt de danckbaerheyt moetwillichlijcke teghen.
Wat zoeckt u eyghen liefd’? Nut, voordeel, heyl, gheluck.
Wat gheeft hovaerdicheyt? Scha, onvernoeght, en druck.
Wes draeghdy hogemoedt? op schoonheyt? snelheyt? krachten?
Dees gaven zyn ghelijck een bloem op’t veldt te achten:
(275) Want ’t is u al gheleent, en niet u eyghen goedt,
Of gheeft gewonnen haef dyn ickheydt hooghe-moedt?
Wat is in rijckdom dyn? daer ghy op trotst met reden?
In’t kostl’e bagghen-schat, kleedt, hoven, huyzen, steden:
Der steenen schoone glans, der Peerle maeckzel rondt,
(280) Des werck-mans kunstich werck, de veruw wel zyde vondt:
Dus moet het alles van de hooghste wercker komen.
Zeght, isser yets waer op ghy u dan mooght beroemen?
Al waert ghy Koningh-rijck, of eel, of sterck, of schoon,
De yl-goed-dunckenheydt behaelt onmacht tot loon,
(285) Het avontuur tot Vrouw’. Wat maeckt u dan hooghmoedich?
De gaven des fortuyns zo wanckelbaer rampspoedich?
[p. 226]
Of trotst ghy zin-rijck op uw’ wack’re gauw’ vernuft?
Uw’ waen tuyght u ghebreck, of’t is by uw verzuft.
Wie dat verstandich is merckt wel zijn onvermoghen:
(290) Wie heeft zich kloeck gheacht, die niet en was bedroghen?
Dus blyft hovaerdicheyt, yl, onghegrondt, onnut,
Gheen heyl-begheertens-wit, maer waen-lusts valsche stut.
Zeeghbaerheyt.
Wiens schijn-heyls onverzadicheyt baert heyloos wroegen?
Wat prael-zot zaeght ghy oyt aen eer-ontfangh ghenoegen?
(295) Natuurlijck spoort de mensch na vreughdelijcke rust.
Eerbaere vreughde.
Maer is door misverstant, hoogheydt zyn herten lust?
Staet ghy na groote faem, na Steden te bestuuren:
Het rooft uw’ rust, ghy zult een vreemde lust bezuuren.
Tot staet noch eer-zucht dan is niemandts aert bereydt.
Nacht.
(300) Des schijn-heyl valsche waen ons onbedocht verleydt.
De faem en hooghe Ampten schynen heyl te gheven:
Maer zeer verdolen zy diez’ onbedocht aenkleven.
De waen lockt heyl-begheert’ door schyn-goedt in getreur,
Zy zien op staet door eer-zucht: maer helaes van veur!
Onbekommertheyt.
(305) Na vindtmen onrust, anghst, verdriet daer in ghelegen,
Bedaert men zich, hoe kan natuur daer toe beweghen?
Of oock tot nydicheyt? of haet? maer achteloos
Werdt elck door misverstant, en ickheydt zelven boos.
Wat’s nydt? een herte-leedt in spoet van andere menschen:
(310) Mach yemandts heyl-begeert’ natuurlijck hert-zeer wenschen?
Wat’s haet? verdilghens-lust van recht of schijnbaer quaet.
Ialousie.
Zeght tot natuurlijck quaedt voeltmen natuurlijck haet.
Onbekommertheydt.*
’t Is recht.
[p. 227]
Ialousie.
Die haet is goedt: Uyt-beeldt nu waere quaetheydt,
Goetheyt onberinghs schuldt, door zuymnis of versmaetheyt,
(315) Haet die vry daerze is.
Begheerte.
Doch in u zelven meest,
Zelf-werden goedt, bezorght meer als voor and’ren weest.
Doch zo de zachte deuchdt tot deuchdt u niet kan wrecken,
Laet daer rechtvaerdicheyts en sterckheyts plaester strecken.
Doch wyzelijck bestuurt na heylheyt u begin,
(320) Op dat het misverstant u niet dryft vande pin.
Laet die u haet, van ’t quaet op ’t schepzel goedt niet stuuren,
Of ghy rnisbruyckt de goe haet teghen diens natuure,
Tot u een anders quets.
Nacht.
Zo byt de Hondt den steen
Uyt waen, tot schae, vergheefs en teghen alle reen,
(325) Doet herts-tochts onvernuft diens eygen tanden breken,
Wiens heylgeer-oogh is op den quetzer zich te wreken,
Zo oock in haets begin: ’t goedt schepzel meent die niet,
Maer quaetheyt, die als zieckt zijn ziel houdt in’t verdriet:
Zo voeldt ghy u gheneyght u naesten te erbarmen,
(330) Ziet ghy verdrucken Vrouwen, kindt, zot, krancken, armen,
Door menschen, beesten, zieckt, of water-noodt, of brandt:
Die help-lust werckt hier oock om naestens misverstant,
En ziel-zieckt, (die ghy haet, uyt jonst tot hem) te helen.
Dus blijckt wat goedt en quade haet natuurlijck schelen.
Ty.
(335) ’t Is wel gheredeneert. Heer Bruyd’gom en vrou-Bruydt,
Op dat ghy weten mooght wat dat mijn komst’ beduydt,
En ick mijn golvens vloeden schielijck heb verlaten:
Weet dat ick koom alleen om uwen Echten-state
Mijn gunst te bieden aen, ick die maeck rijck en arm,
[p. 228]
(340) Ick die een ader ben der Zuyder-zeesche narm,
En op mijn rugghe tors de zeylb’re schepens vluchte,
Verheuginghe ick teel, en zomtijdts doe ick zuchten
Den zee-man, die te trots myn blaeuwe kruyn bezeyldt:
Ick gheve vaeck ghewis, de een, ’t geen dander feyldt.
(345) Dus wilt u niet te zeer op myne gunst vertrouwen,
Waeght ’t gheen ghy missen kunt, of schielijck zal ’t u rouwen.
Volght u Heer-Vaders treen, g’lijck hy heeft voorghegaen,
’t Gheluck hun meest verzelden die hun laeten raen.
Ziet hoe den Amstel nu hun gloryen verheven,
(350) Dat d’Hemel aen heur stadt die gunste heeft ghegeven,
Te schicken ons zo trouwen kloecken Magistraet,
Die zijne Burghery zo wyzelijk voor gaet,
Dat die hem volghen na bevinden wel in’t leste,
Hoe die beheerschingh streckten tot ’t ghemeene besten.
(355) Ha wel verdiende staet! die zo werdt uytghevoert,
En meest in deze eeuw, en tyde vol oproert,
Vol hassebassingh, en vol vreemde muyterijen,
Iuyght uyt dijn stemmens galmte trouwe Burgherije,
En stelt uw glory nu op’t çierelijckst’ ten toon,
(360) Braldt uyt ’t gheruchtens lof van uwen wijsheyts troon,
En d’ander Heeren, laet uw stemmen heugh’lijck schallen.
Wat, zie ick and’ren meer? ’t is tydt ter aerd’ te vallen,
En buyghen met ontzich: ha Burghemeest’ren al!
Ick weet dat ick volkomen niet uytspreken zal
(365) Het heughelyck gheheym ’t geen in my is verborghen.
Ha vroede wijze Heeren! die ghestadich zorghen
Voor welvaert uws ghemeents, den Hemel zy uw hoed,
Versterckt en heylzaem stuurt de wijsheyt uws ghemoedt.
’t Is een ghemeene zaeck in ruste wel te heeren,
(370) Maer als gheruste staet gantsch in onrust’ verkeere,
Dan blijckt de wijsheydt meest, ghelyckmen wel bevindt:
’t Is gheen ghevaer te zeylen als’t is voor de windt:
[p. 229]
Maer als de bulder-vlaghen, stormen, razen, dond’ren,
Om dan te zeylen wel, de wyzen achten wond’ren,
(375) En datmen met voorzicht ’t Compas houdt op de pen,
Hier door men dan ghewis de rechte wijsheyt ken:
Wel schuwende de drooghten door’t ghestadich peylen,
Om welvaerts haven, en gherustheyt te bezeylen.
Noch zie ick meer. Wie zyn’t? de Admiraliteyt.
(380) Ha Hemel wat gheluck! het schynt-Fortuna vleydt
Op ’t gunstichst’, dies ick buygh na plichte weer ter aerde.
Ha Erentfeste, wyze Heeren, uwe waerde,
En myn schult-plicht ick niet volkomen uyten kan!
’t Is tydt dat ick de ruyzingh gantsch’lyck uyt my ban,
(385) En inde lommers-stilt dees Heerens Lofs-zangh zinge,
Op dat ick het gheluydt door beyd’ de polen dringhe.
Ghy die ’t lazure vlies myns baerens rugh verçiert,
En myn grys-hayre-hooft triumphelyck Lauriert
Met trotze scheeps çieraet, die heughelycke brallen,
(390) En uwe vyandts moed gantsch las tot ’t laeghst doet vallen:
Ia schricken doet het westen, en de west’ren Vorst,
Die uw manhafte herte stout aentasten dorst.
De trotze hooghe moeden kunt ghy buyghen onder,
Door ’t schrickelyck gheraes van uw’ Canons ghedonder.
(395) Ick wensche ghy volherdt in ’t gheen men in u zach,
Op dat de vyandt voor uw’ krachten schricken mach.
Amstel.
En ick wensch de ghehuwden waer zy beyd’ na haken,
Na dat twee zielen door de Echt een ziele maken.
Heer Bruydegom hoe vaeck heb ick ’t ghevry bespiet,
(400) Als uw lof-waerde Nymph u by heur komen liet,
En myne stille stroom all’ uw ghevry aenhoorden,
Hoe streeft ghy om heur gunst met lieve bedel-woorden,
Met troetelich ghesmeeck, met zoete vleyery,
Met heuzelijcke boert, en deftighe vryery,
[p. 230]
(405) Met aenghename twist, met lieve kyverijen,
Met strelende ghenarm, en will’ge stryverijen.
Ghebiedt ghy dat ick swygh, oft dat ick het verzus,
En dat ick niet ontdeck het stelende ghekus:
d’Omhelzingen, de gluuringh, en het lodd’rich wencken,
(410) Zo staet my toe dat ick de zoetheyt mach gedencken:
Ghedachten die zyn vry. Heer Bruydegom ick swygh,
Op dat ick gheen ondanck voor het veel spreken krijgh.
Eerbaere vreughde.
Waent ghy’t nu is ten eyndt: och neen! ’t is eerst begonnen.
Amstel.
’t Is glorie ghenoech dat hy heur heeft gewonnen.
Eerbaere vreuchde.
(415) De Eerbaerlycke vreuchde moet ghy niet verstaen,
Al ’t geen dat inde vryeragie was ghedaen,
Bereydtzelen maer zyn om meerder te ghenieten,
De vryeragien zijn doch heym’lijcke verdrieten,
Aentergingh tot het zoet, waer graeghlijck men na tracht,
(420) Een rechte quellingh voor het lievende ghedacht:
De vryerijen zyn maer Tantalusche beelden
Van ’t nakende ghenot ’t gheen inde zinnen speelden:
Aenporrende de graeght, aenheffende het bloedt,
Tot darmen eens gheniet het aeghenaemste zoet
(425) Door Eerbaerlijcke vreughdt.
Zeeghbaerheyt.
En Zeeghbaerheyt, ha Echte!
Hoe heylich is uw’ aerdt die u ghebruyckt te rechte,
In’t recht ghebruyck alleen uw’ heylicheyt bestaet,
Zo dat wy zelven maken d’Echte goet oft quaet.
Zorghfuldicheydt.
Zorghfuldicheyt, daer over moet in d’Echte wezen,
(430) Zo dat uyt my het recht ghebruyck gantsch is gerezen.
Heer Bruydegom die zorghe u bevolen werdt,
[p. 231]
Uw’ Bruydt ghy dragen moet int binnenst’ van uw’ hert,
Ghelijck het beeldt uws ziels, na ’t uyterst’ uws vermoghen.*
Ghehoorzaemheyt uyt. Zorghf. spreeckt voort.
Ghehoorzaemheyt ghy daer? ghy komt ter goeder tydt,
(435) Mits ghy de stuurster van de Echte-state zyt,
Vry-willich moet ghy zijn in d’Echte aenghenomen.
Ghehoorzaemheydt.
Daeromme ben ick oock ter feeste hier ghekomen,
Mijn name zellifstandich zijn beduydtzel heeft,
Ten aenzien men ghehoor aen den gebieder gheeft.
(440) Dit hooren waer vergheefs als d’hoorder niet en dede
Het geen hem werdt geboon, door zyn gebieders reden:
Welck doen niet anders is als datmen laet gheschien
Het gheen dat de ghebieders reden wil ghebien.
Dits een rechtveerdicheyt vry-willich te ghehengen
(445) Wat den ghebieder wil, en zullickx te volbrenghen.
Ick noemt rechtvaerdicheydt, doch dat moet zijn verstaen,
Dat all’ wat Godt gebiedt door ons moet zijn ghedaen.
Wie dan na Gods ghebieden willich is en vaerdich,
Is door ghehoorzaemheyt, zulckx doende, dan rechtvaerdich.
(450) De wet-ghevers zijn twee, en beyd’ goedt in hun wensch,
De eerst is Godt alleen, de tweede is de mensch.
In’t Goddelijck gebien veel wetten zijn ghevonden,
Maer al die wetten zijn in eene t’zaem ghebonden,
Vermits dat dit ghebi’en alleen daer in bestaet,
(455) Dat wy het goede doen, aflatende het quaet:
En Gode niet ghebiedt, ’t geen zelfs hy niet wil pleghen.
Dat’s lieven, dus zo is’t in’t lieven gantsch ghelegen:
De liefd’ alleenlijck houdt de wetten in bestuur,
Haet is het tegen-deel der Godlijcke natuur.
(460) Zo wie dees wet wil volghen, en het misbruyck laeten,
Die doet aen niemandt quaet, en kan oock niemandt haeten:
[p. 232]
Dus wie zich voor de haet, en vyandtschap niet hoedt,
Moet volghen, hy moedtwillich Godes wet misdoedt.
Onbekommertheydt.
Gheen wercken kunnen zonder macht en wil gheschieden.
(465) Vermoghen wy te doen al wat ons Godt ghebiede?
Of schort het aende wil, of macht, of aen die beydt?
Ghehoorzaemheydt.
Hier op mijns oordeels mach zeer vele zijn gezeydt.
Onbekommertheydt.
Ghebreeckt het aen de wil, zo zoud’ men mogen zeggen,
Hoe dat in geene mensch de wil zoud’ kunnen leggen,
(470) Om Godt volkomentlijck gehoorzaemlijck te zijn,
Nochtans heeft dit gevoelen een zeer vreemde schijn.
Ghehoorzaemheyt.
Ick bidde laet ons hier wat grondigher van spreken,
Onbekommertheyt.
’t Schijnt dat het aende macht alleenlijck zoud’ ghebreken,
Mits zonder macht de wille niet kan zijn ghedaen.
Ghehoorzaemheyt.
(475) De reden dwinghen dat ick u dit toe moet staen.
Ombekommertheyt.
Maer daer uyt vollicht niet dat ick geloof zoud’ gheven,
De mensch niet door de machte Gods kan zijn ghedreven,
Mits Godt almachtich is.
Ghehoorzaemheydt.
Dits redelijck inzicht.
Onbekommertheydt.
Want wat de mensch swaer valt dat is aen Gode licht.
(480) Om Godt te dienen heeft de mensche gantsch geen machte,
Ten zy dat Gode zelfs de wil heeft en de krachte.
Ghehoorzaemheydt.
Hier diendt ghehoorzaemheyt, dus Bruyd’gom en vrou-Bruyt,
[p. 233]
Zo ghy recht hebt verstaen dit redelijck besluyt.
Verwel-komt dan myn komst’, myn heylighe natuure,
(485) Ghehoorzaemheyt die luystert eerst na Godes stuure,
En buyghzaemlijck volbrenght het geen dat Godt ghebiedt:
Ia zonder my vermooght ghy gantsch in’t minste niet,
Uw’ heyl en hooghste lucken in my zijn geleghen,
Plaetst ghy my in uw’ ziel, zo zendt Godt u zijn zeghen.
(490) Vrou-Bruydt gehoorzaemt eerst uw God, daer na uw’ Man,
Aen ’s Bruyd’goms wijs ghebieden hanght het alles an,
Die van Lacedemonyen zo voorzichtich waeren,
Dat gheen gelieven mochten in de Echt vergaren,
Ten waer dat hy tien Iaren ouder was als zy:
(495) Maer weet ghy om wat reen? de oorzaeck was dat hy
Door zijn bejaertheyt mocht in d’wereldt zijn ervaeren,
Want die niet zijn ervaren geen goe heerschers waeren.
Onluckich is de Vrouw die hem g’hoorzamen moet,
Die zelven qualyck weet wat hy ghebiedt oft doet.
(500) Wy vaecken zien, helaes! mits wy dees wet vergeten,
Dat Vrouwen zomtydts meerder als de mannen weten.
Dus houd’ ick zeer hooghnoodt in d’Echtelijcke-staet,
Dat Man en Vrouwe in hun doente gaen te raedt.
De Mannen in’t gemeen zeer lichtelijck vertrouwen:
(505) Maer Vrouwen met voorzicht de eynden t’ zamen houwen.
Het gheen de Man door kloeckheyt en gheluck vergaert,
Werdt door een goede Vrouw’ met spaerzaemheyt bewaert:
Doch zomtijdts zietmen ’t geen door Mannen werdt ghewonnen,
Oock door achtlooze Vrouwen vaecken werdt verslonnen:
(510) Maer ghy Heer Bruydegom hier voor gantsch zyt bevryt,
Want ghy verzekert van een tweede Martha zyt.
Uw’ lieve Bruydt zal volghen heur lof-waerde Moeder,
Gh’lijck ghy nabootzen meught uw Vader, die behoeder
En wijze Burgher-Man, houdt beyd’ dit in ghedacht,
(515) Op dat wy zien ’t gheen van u beyden werdt verwacht.
[p. 234]
Nacht.
Hier komt Stantvaste Liefd.
Stantvaste Liefd.
Ick was hier langh verleden
Zo grond-vast dat dees twee ghe-echte moedich streden
Wiens liefde diepste was gheheydt in hun-liens ziel,
Mits ick de herten beyde vast gheanckert hiel
(520) Na keur verkozen had, en steets ick by heur blyve:
Ia gheen toeval my uyt hun zielen oock zal dryven.
O Zeeghbaerheyt! ghy hier? en oock Eerbaere vreughd?
Zorghfuldicheyt die was de leyds-vrou heures jeughd.
Begheerte, Onbekommertheyt, en Ialousye,
(525) Beveynstheyt, hoe heughlijck ick verblye
U allen hier te zien. O glorieuse Ty!
En d’heughelijcke Amstel plaetst zich aen u zy.
Ty.
Om luck te bieden aen dees nieuw ghegrifte Enten.
Stantvaste Liefde.
Ha Hemel wien ick zie! de aenghename Lenten!
(530) En glorieuse Nacht. Ghehoorzaemheyt me-Vrouw,
Uw’ lieve komste hier ick alder nodichtst’ hou,
Hoe luckich is de tijdt!
Lenten.
Ick brengh mijn Eglentieren,
Om met de lieve bla’en, in plaetse van Laurieren,
Te çieren ’s Bruydens pruyck met roselijck çieraet,
(535) En wenschende gheluck in hun-liens Echte-staet.
Zeeghbaerheyt.
Ghelijck ick hertlijck wensch, en Nestors jaren leven,
En d’Hemel hun de vloeden van gheluck wil gheven,
En lieve teelt.
Eerbaere vreuchde.
Op dat zy hebben alle vreughdt,
[p. 235]
En yder van hun beyden inde deught verheughdt.
Zorghfuldicheydt.
(540) Waer Zorghvuldicheyt hun zielen toe zal stuuren:
Want waer ick niet en ben daer is geen stant noch duuren,
Dus ben ick aengenaem. Begeert. Gelijck Begeert oock is:
Want mijn begeerte is stantvaste liefd ghewis,
Mijn werckingh zulckx ghetuyght.
Onbekommertheyt.
En ick wensch hun mijn luste,
(545) Op dat zy leven beyd’ in eenzaemheyt en ruste,
’t Gheen eyscht de Echte-staet.
Ialousie.
Daer toe ick nodich ben,
Want zonder my men qualijck rustich leven ken,
Gh’lijck d’ondervindingh leert.
Beveynstheyt.
Voor al moet ick hier wezen:
Want waer ick ben gemist, daer machmen onrust vrezen,
(550) Beveynstheyt veel vermach.
Amstel.
Uw’ allen acht ick goedt:
Maer d’Amstel zal door’t zoet ghemurmureer zijns vloedt
De glory juyghen uyt van deze echts verzamen.
Lenten.
Maer nu wy al ghelijcklyck hier ter feeste quamen,
En ickmyn Eglentier hun tot een eergaef brocht
(555) Op’t huwelyck, het gheen de Hemels voorzicht wrocht.
Neemt yder uw’ ghedeelt, ick bid u neemt u parte,
En laet ons nu betoonen het luck-wenschendt herte,
En offren onze gaef aen d’Bruyd’gom en de Bruydt.
Nacht.
Wat letteren zyn dit?
[p. 236]
Lenten.
GHELUCK, GHELUCK, ’t beduyt.
(560) Ick bid u, laet ons hier ’s Bruydts Tafel meed’ op toyen,
En al de bladen van de telghen daer op stroyen.
Zorghfuldicheydt.
Dewyl dat ick de Gratien in hun bed-plaets zet,
Recht teghens als de Bruydt en Bruyd’gom gaen te bedt.
Gaet ghy met ’t Eglentier.

Lenten.        (565) Gheluck wenscht u de Lent
                Met bla’en van Eglentieren,
                Godt u zyn zeghen zent,
                Nu ghy in d’Echte bent,
                Uw Echte nimmer schendt,
                (570) Gh’lyck trouwe Batavieren,
                Ons liefd’ ghy hier door kent,
                Mits wy uw’ Echt Laurieren.
Nacht.         Laurieren dus uw hooft,
                Uytbrallend’ uwe glory:
                (575) ’t Luck zy u niet ontrooft,
                Zo ghy uw’ Schepper looft,
                Ghewisselijck ghelooft
                Ghy hebben zult victory.
                Ons luckx-wensch niet verdooft,
                (580) ’t Geschiet tot uw’ memory.
Onbeko.       Gheduurich leeft in vreucht,
                Godt hoede u voor drucken.
                Leydt stichtelijck uw’ jeughdt,
                Waer door ghy leven meught
                (585) In deughde steets verheught,
                En ’t heylzaem lof wilt plucken,
                Op dat ghy ons gheheught,
                Wy schudden luckx-gelucken.

EYNDE.


[p. 237]
    Niet teghenstaende dat ick dit Taeffel-spel bezondere malen overghelezen, en herlezen hebbe, kan ick niet bevinden datter yets in ghehandelt werdt ’t gheen in’t minsten onstichtelijck is: waer over ick niet en kan begrypen wat de oorzaeck zoude wezen, dat het zelfde by de Kameristen niet en mocht vertoont werden, nochtans moeter noodtzaeckelijck een waerom wezen, oft ’t is geschiet zonder reden: is ’t zonder reden? zo mach Poësie rechtvaerdich bejammeren onze neus-wyze eeuw’ oft’ verdwaelde stijf-zinnicheyt. Zoudt wel zijn een ingenomen haet? oft een dom-zinnighe nydicheyt? ’t kan anders niet wezen, zo is ’t helaes noch meer te beklaghen, vermidts die loffelijckste oeffeninghen veracht, verstooten, en verdruckt werden, door de onwetende herzenen. Doch ick verwonder niet, want kunst en heeft gheen grooter vyanden als de weet-nieten.     Waer over dat een ghezont verstandt zich niet en kreunt aen ’t schelden, verachten, en benyden van los-hoofdige Poeeten-haters: want meerder glorie kan de deughdt niet wenschen, als veracht te zijn van de onwetenden, welcke verachtinghe (na mijn oordeel) spruyt niet uyt haet tot de deughd, (want niemant kan zodanige nickerlijcke zinnen hebben de deughden te haten, jae hoe Goddeloos de menschen ook zijn mogen) maer benyden de deughden in anderen te zien, die zy zelven niet kunnen oeffenen, waer over dat zy de deuchdzame wercken van anderen schuwen te hooren, om dat zy door die glorie en eere hun zelven niet meerder zouden bedroeven: zo dat zy ghemeenelijck verachten ’t gheen achtbaerst’ is, waer over datter geen grooter blijck en is des waerdicheyts der Poësie, als veracht te zijn door dien, die het minste verstaen. Want de verstandigen en gheleerden, al hoe wel zy zelven hun niet en oeffenen inde Poësie, achten en eeren die waerde, en boven alle kunden uytmuntenden [p. 238] wetenschap. Deze aenmerckinge doet my vaken wederom vermoedighen, ja zo zeer dat ick genoege onder hondert lezers oft aenhoorders een kunst-lievert te moghen vinden, al zijnder negen en t’neghentich kunst-haters: Ick noemze kunst-haters, maer ik acht dat zy hun zelven meest haten, vermits zy luyden bevinden dat hun jaren ydelijk en vruchteloos verquist zyn, midler wyl dat andere leergierigen hun tijdt zorghfuldelijck besteet hebben, en de aengename vruchten zijn rapende, hun luyder arbeyts, en door redens-rijckheyt immer yets leerlijkx weten voort te brengen. Tot bevesting van zulckx zal ick hier by voegen dit navolgende Tafel-spel, als Bruylofs-Eer-gaef, op-geoffert mijn zuster ANNA RODENBURGH, in d’Echte verzamende met PETER LUDENS, op de twee woorden, Ia, en Neen: ’t zelfde besluytende met de Reckelijckheyt, al hoe wel dat zommigen waenden dat op deze twee woorden weynich was te reden-kavelen, en al hoe wel dat ik geloove dat and’ren daer kloecker zouden hebben op kunnen wercken, dies niet tegenstaende voegh ick het hier by als by-looperken des Poeetens Borst-weringh.
Continue
[p. 239]

TAFEL-SPEL,

Oft

Bruylofts Eer-gaef,

Aenden
Eerzamen, in deughdt uytmuntenden

SR. PIETER LUDENS,

En
D’Eerbaere deughdt en kunst-lievende

IOFF. ANNA RODENBURGH.

In d’Echte staet verzaemt den xxiiij. Februarij
ANNO 1615.

Neen. Ia. En Reckelijckheydt.

Neen.
T’Verlanghen my verdroot, liefd’ deed’ mijn neygingh steyg’ren
Met zulck gestreef, dat tijdt my langer niet kost weyg’ren
’t Verkrijghen myns herts-wensch, om meed’ te zijn verzaemt
By deze Echte twee, waer myn komst’ best betaemt.
(5) Heb ick me-Vrou ghediendt in’t jeughdichst’ heures Iaren,
Heb ick ghevlecht, geslecht, ghekruldt heur blonde hayren,
Heur bedt zo net bepronckt met die verweende tent
(’s Goddinn’ Arætas heyl) verçierster van heur Lent,
En stadich mijn trous-plicht heur nutbaerlijck doen smaken,
(10) Waeromme zoud’ zy my nu een vergeetlingh maken,
En geen Bruylofts-ghenoodt? ô ANNA! denckt u wel
Dat ick ’t beloop uw’s tijdts op deze ving’ren tel?
[p. 240]
En kavel uyr en uyr, gheen ooghs-blick laet ick slippen,
Van wieghs-tijdt af tot nu, ’t leydt vaerdich op mijn lippen,
(15) Om uwe glory uyt te juyghen uwes waerdts.
Maer ANNA gh’lijck ick weet de defticheyt uw’s aerdts:
Ia bloost zo yemant pooght uw’ deughden hier te zeggen,
Mits ghy ghenoeght dat z’in uw’ hert verburgen legghen:
Staeck ick myn voorneem; maer ick bid ghy in deez’ staet,
(20) Uw Kameriere, neen (me-Vrouwe) niet verlaet.
Tot alles ben ick nut, tot raedt en daedt wil-vaerdich,
Mits ick een-zielich ben, een-zinnich, en een-aerdich
Met uw’ bedaerdt ghemoedt, al is uw’ staet verkeert,
Eenwill’ghe Maerten vaerdich ’s Vrouwens wille leert.
(25) Uw Maeghde-pruyck behoef ick niet meer te verçieren,
Maer uwe Echts-triumph met Lov’ren en Laurieren
Uyt brallen: want hier gheen Bataefsche-reye-maeght
Rechtvaerdiger Echts-kroon voert, g’lyk ghy waerdich draecht.
Het wensch’lijckst’ op de aerdt, doch ’t brenght bekommer mede:
(30) Bekommer zegh ick? Neen, heyls-vreucht, rust, luck en vrede,
Oock zorg, ghequel, en last, ramp dreyght met bitt’re gal,
Doch ’t zy luck, oft onluck, ’t is ANNA, by toe-val.
Wat’s toe-val? schickingh*is’t; van ons, oft van hier boven?
Dit’s een leer-giergaerts vraegh, de mensch mach niet geloven,
(35) Dat yets ons over komt oft ’t heeft toe-latingh wis,
Van d’Albezorgher, niet dat ’t al besloten is.
Godts schickingh nimmer faelt in’t goede en in’t heylich:
Voor-beeldt u daerom dat ghy steets in uw’ doent veylich,
En zorgh’loos leven moocht, en zonder afterdocht,
(40) Ghelijck of niemant zelfs zijn lucken maken mocht,
Maer onbekommert leeft, luy, dartel, traegh, en lecker,
Zo zijt ghy uws onluckx en ramps toe-vals verwrecker.
Godt eyscht uw’ arbeydt staegh, en dat ghy vroedich leeft,
Op dat hy*uyt ghenaedt u zijne zeghen gheeft.
(45) Al schickt de eyghen wil vaeck een verwerdt verkiezen.
[p. 241]
Keert, ANNA, oft ghy zult u zelven fluckx verliezen:
Het tijdtlijck heyl-zoeck is uw’ eyghen zins bevel,
’t Verzuym uw’ Vage-vyer, ’t weer-streven uwe Hel:
Doch d’eygen willens erf-zond’ treft ons allegader,
(50) Dit’s den bedurven menschs erf van onz’ aller Vader.
Volght ghy natuurens les, kundt ghy u daer in vroed’
En schick’lijck quyten, fluckx vindt ghy gherust ghemoed.
Natuur is slecht en recht, uw’ zinnen zijn de Hoeren,
Verblindsters van’t verstant om neygingh te vervoeren.
(55) Die achteloos verzuymt d’opmerck der dingens aert,
Vindt nimmer rechte kennis van lusts grill’gh’ onwaerdt.
Natuur slechts deckzel eyscht, al waer’t een hut van biezen,
Gheeft heur een wat-moers kleedt zy zal gheen ander kiezen.
Waer toe is’t kindts ghesnoep daer slemp-lust u toe noodt,
(60) Zo uw’ natuurs ghenoeght verzaedt met een stuck broodt.
Staet-giericheyt ruyt op uw’ wil oock nae ’t beheeren,
Maer laet een anders val ’t ghevaer u duyd’lijck leeren.
Zo ghy uw’ teringh stelt na dat ghy winningh hebt,
Zo vloeydt uw luck ter vaert als andrens voorspoedt ebt.
(65) Op niemants handt-reyck steunt, ick en ghy vaecken zaghen
Een vreemd vriendt waerder is als bloedt-verwante-magen.
Onthoudt ghy wel myn les, zo baert ghy uwe rust.
Wat hoor ick? is’t ghespel? ’t is’t, mits een yders lust
Na vreughde graegh’lijck tracht.
            Binnen werdt ghezongen en ghespeelt.
Heliconinnen zijn’t, de Parnassche Goddinnen
(70) Die quelen uyt te zaem de vreughd huns blyde zinnen.
O ghy verweende keel! ha zoete vleyinghs krop!
’t Schijnt ghy uw’ galmten dringht tot ’s Hemels spitste top.
Hoe dringht uw lief gesmeeck door ziels-tocht zo verheug’lyck,
Dat d’aderen beweghen ’t bloedt te zijn gheneugh’lyck.
(75) O steelsters onzes zielen! uw roof is zo zoet,
Dat yders hert ghewill’ch ond’r uw’ steelt duycken moet.
[p. 242]
Ha kunstelijcke rey! hoe kranst ghy myne glory!
En schrijft met Diamant in’t stael uw’s tijdts memory
De defticheyt mijns doents: dit heeft myn komst’ gheport
(80) Alhier, op datter niet aen deze feest en schort.
Uyt uw beoogingh schijnt, dat (mits d’onkun mijns wezen)
Ghegist werdt dat mijn komst’ uyt vry-post is gherezen:
Dan gissen vaeck bedriecht, ’k denck dat ghy heym’lijck acht
De komst’ van een uytheemse Vrouw’ niet werdt verwacht,
(85) Mits ick was vyandin van Hymeneus heftich:
Dan doch in all’ mijn doent zo vroedich en zo deftich,
Dat in mijn wercken niemant oyt misbruyck bevondt:
Want door mijn reen-beradingh ick niet missen kond’.
Traegh ben ick inde schijn,’k doe weer-liefds bidders woelen,
(90) En door de mis huns hoops mijn wijze kracht ghevoelen.
Afkeerlijck is mijn aerdt, mijn galmte zielen moordt,
Wat Iupyns blixem doet beschick ick met een woordt.
’t Bemickte glorys top; waer liefd’ heur na doet steyg’ren
Ick niet’ghen kan. Waer door? door een beleefd’lijck weyg’ren:
(95) Beleeft, ja zo beleeft, dat door de straffe schijn
De smeeckers meer verlieft op mijn tuchtlinn’kens zijn.
Ick voer de tonghens teughel, doend’ herts azem stuyten,
Op dat mijn Nymphen hertens meeningh niet licht uyten.
Schreum, mijne Kamer-maeght is handt-gauw op ’s lips klinck,
(100) En opent niet voor ick’t ghebiede door ’t ghewinck.
O Heyl’ghe after-docht! wiens voesterlijcke memmeken
Ick zoogh, en trock uyt u mijn bitt’re en zoete stemmeken.
Ick maeck het kleenste groot door’t langhen vande tydt,
Ick maeck u, Nymphen, waerd, ja meerder als ghy zyt.
(105) Dyn waerd houdt ick in waerd, en amel traegh het zegghen
Des Herders, die om u beveynsde laghen legghen.
Ick borst-weer uw ghemoedt, door vleyens snoot ghevaer,
Op dat de strelert uw ghedacht niet werdt ghewaer,
Die vaeck beroemich booght van wisse weet uws meeningh:
[p. 243]
(110) Dan streckt tot boert en spot dyn herts weer-liefds verleeningh.
Noch kent ghy niet myn naem, noch weet niet wien ick ben,
Nochtans gheloof ick dat dat Maeghdeken my ken,
Mits zy heur lieve oogh op my niet heeft gheloken,
Zo langh ick van mijn aert, en wezen heb ghesproken.
(115) Wel, bloost ghy lieve Nymph? oft tracht uw borns ghemoedt
Te melden uw’ ghedacht, door ’t styghen van uw’ bloedt,
Nae’t schoon yvore-wit uws kus-waerd-lieve-kaeckxkens,
De terghsters tot lips druck als lockelijcke bacekxkens
Van hopelooze liefd? zy swyght: doch dat beduydt,
(120) Gh’lijck of ick niet aen heur, maer aen, me-Vrouw, de Bruydt
Zoud’ vraghen wien ick ben: ’t is recht, Vrou-Bruydt, dit echte
Gh’luckzalichlijck beroep wensch ick u ghy te rechte
En vroedtzaemlijck bezit, uws zyde twijff’l ick niet:
Want waer de Reck’lijckheyt bedaerdelijck ghebiedt
(125) Ghelijck zy u beheerscht, zyn wis reens loutre vruchten:
Verwacht, mijn ANNA dan, vreed’, luck, en duyst genuchten,
Die ghy u zelven baerdt: langh heb ick u verzelt
Liefd-aerdich, doch in schijn, Heer Bruyd’gom, u ghequeldt:
Ia vaeck uw zinne-koor wantrouwich doen versteuren,
(130) Gh’lijck of uw herts triumphe nimmer zoud’ ghebeuren.
Hoe schrickten uw’ ghemoedt! hoe trilden uwe hoop!
Als mijne azems klanck u beyde onder-kroop.
De afkeer die ghy doen had van myn teghen-spreken,
Bevind, myn Heer, is nu de tros van liefdens teken.
(135) Ick wensch u Nestors tijdt met uwe ghezellin.
Wel, wien is dat die daer zo moedelyck komt in?
Ick swygh en schuyl my hier om zyn waerom te weten,
Zijns blydelijcke komst’ zo drystich en vermeten.
Ia.
Een-aerdich is myn aerdt met dit eerbaer verzaem,
(140) Dus dreef my d’errenst hier, mits wyd-ruchtich de faem
Des tweelinghs grif verkunden d’Heyl’ge echts beschickingh,
[p. 244]
d’ Alb’heerschers wil voltoyt zijn Hemelsche bemickingh.
Swijght nu doodt-vyandin, die immer zo verzaeght,
Trots, spits, vol snar, gheknor, my morrich hebt gheplaeght:
(145) Dijn wrevelich gezint, dijn fellich teghen stryden,
Niet dartelt meer in lust, t’uws hertens spyt ghy lyden
Moet ick de standart sway, als Win-Heer, ’t welck u scheen
Onmoghelyck, door de waen, ghy teughelster alleen
Mijns lieve ANNA waert. Fy Neen, ’t moet u diep wroegen,
(150) Dat beden vol ghesmeeck u kosten noyt ghenoeghen,
Zo rotzich is uw’ hert, en onghevoelyck zyt,
Dies liefd u niet beweeght, maer d’al-werckende tijdt
Met zoete drupp’lens flauwt, de Iaspes kan door dringhen,
Dus kan ’t langh zoet ghesmeeck zo veel als krachte dwinghen.
(155) O Neen! vervloeckte Neen! zeght, bloost ghy niet van schaemt,
Als ghy u zelven plaetst in’t hert daer ’t niet betaemt?
Tyranne Barbares! Turckinne! lieve Iuffers
Neen, op uw lieve tongh maeckt meen’ghe droeve zuffers.
Beswymelt niet uw’ hert als ghy uyt dat ghezegh?
(160) En flaeuwtst’ als ick gheboeydt in uw herts borne legh?
Ia wrevel met gheweldt om uyt mijn kluys te wroet’len,
Door kittelende vreughd uw’s hertens vleyinghs troet’len.
’t Veyns tentjen overwelmdt uw’ zielens liefd verkies,
En v’roorzaeckt vaeck ick, Ia, mijn naeste vreughd verlies:
(165) De neygingh uwes herts door’t vinn’ghe quackloos heelen,
Laet Neen! fy Neen! helaes! onlucklijck myn luck stelen!
’t Onreed’lijck pluym-ghediert meer danckx als ghy betoont,
Want zo hy min verzoeckt, zy minnelyck hem loont,
Tier’liert zyn borstjens-tocht, zy antwoordt met een queeltjen:
(170) De Fluyters Fluyteres meldt weer-min door heur keeltjen,
Die wackerlijck ghetuyght de vonck heurs teere borst,
En Nymphen nimmer ghy uw’ wenschen uyten dorst.
Is’t schreum? waerom is’t schreum? is’t niet meer zond’ te liegen?
Als ghy zeght Neen voor Ia, laet schaemt u niet bedrieghen.
[p. 245]
(175) De Goden peylen diep de born van uw’ ghemoedt.
O Maeghdekens! ghy zijt zo lief, zo schoon, zo zoet:
Dat snarr’ge Neen niet voeght op uw’ verweende lippen,
Zo schalck, zo wreed, zo trots, beveynsd’lijck u t’ontslippen,
En laet my azemloos in uw’ herts mid-punts-çel,
(180) Waer dat ick voor een Neen veel duyzent Neenen tel:
Zo bitter is uw’ galmt, en bitterder mijn klachten,
Mits ick weet dat ghy braeckt vlack tegen uw ghedachten.
Hier is myn teghen-deel: wel, wat of zy hier maeckt?
Is’t niet ghenoech ghe-neent? hoe zyt ghy hier gheraeckt?
(185) Ghenieticht is uw ampt, de Bruydt schrickt voor uw’ wezen.
Neen.
Ho! ho! ghy zyt verzint.
Ia.
Is’t uyt my niet gherezen
Dit Echtelijck verzaem?
Neen.
Uyt u? noyt zotter gril:
Wat trotzelyck inbeeldt, ick heb de Bruyd’goms wil
Door myn kracht gantsch vernoeght.
Ia.
Hoe? door uw’ teghen-stryden?
(190) Wat knagingh hebt ghy langh de Bruydegom doen lyden?
Door onbeweghens aert. Fy Neen!
Neen.
Fy Ia! Ia. Fy Neen!
Neen.
Fy Ia! uw spits verwyt misdoet de naeckte reen,
De reden die ick had om u Ia te beletten.
Ia.
De schaecksteres ghy zyt van liefdens heyl’ghe wetten:
(195) Verwurght het trouwe hert door’t bitt’re moorde-woordt,
Zo langh heb ick’t ghesnar uws stuere aert ghehoort,
[p. 246]
Dat wantrou vaecken drongh in ’s Bruyd’goms trouwe borste:
Vryagie werden flaeuw, het stadich bidden dorste
Schaers bruycken ’t zoet gevley, gh’lijck oft all’ vruchtloos was.
Neen.
(200) Berispt ghy’t weygheren dan? waent ghy dat zy zo ras
In weer-liefd vaerdich was, gh’lijck hy was in’t verkiezen?
Ia.
’k Zegh dat ghy vaecken doet tijdts vruchtbaerheyt verliezen.
Neen.
De knapen zijn te valsch, zom vryen om vermaeck
En boertich tijdt verdrijf.
Ia.
Dat vryen ick oock laeck.
Neen.
(205) En is’t gheheym huns herts op’t voor-hooft wel gheschreven?
Ia.
Zo zoud’men niemant dan gheloove moghen geven.
Neen.
Door ’t onderzoeck des tijdts.
Ia.
De tijdt te zeer verdriet.
Neen.
Verdriet! hoe is’t verdriet?
Ia.
Verdriet ghy immer ziet,
’t Ghevaer dat tijdt ons brenght, door op-spraeck en bedillers,
(210) Door after-klap af-gunst en schempighe moedtwillers.
Neen.
Wat zoet gheluydt is dat?             Binnen werdt gezongen en gespeelt.
Ia.
Ick denck ’t Goddinne-koor.
Neen.
’t Is heymelijck geluydt, na my dunckt aen ’t gehoor.
[p. 247]
Ia.
Tot mijn lof zinghen heugh’lijck deze zoete stemmen.
Neen.
Tot uw’ lof? neen tot mijn.
Ia.
Dyn trotsheydt zult ghy temmen,
(215) Ontwoeckert niet myn eer.
Neen.
Dijn eer?
Ia.
Mijn eer, ’k zegh Ia.
Neen.
’k Zegh Neen. Ia. ’k Zegh Ia.
Neen.
’k Zegh Neen op uw’ vermeet’le Ia.
Reckelijckheyt.
Wat’s d’oorzaeck uws ghetiers?
Ia.
En ick zegh noch eens Ia.
Neen.
En ick zegh noch eens Neen.
Reckelijckheyt.
Wat’s d’oorzaeck uws geraes? waent ghy gh’hier zijt alleen?
Hoe raest ghy dus? ’t is nu gheen tijdt om dus te kibb’len,
(220) Wie zyt ghy?
Ia.
Ia en Neen.
Reckelijckheydt.
Staeckt fluckx uw snarrich stribb’len,
Want als ghy beyd’ begint zo is’t een langhe strijdt.
Neen.
Zeght ons wie dat ghy zijt.
[p. 248]
Reckelijckheydt.
Mijn komst werdt hier voorzien, de gh’huwden my verwachten,
Mits ick de borne ben ’s vreed’-gierighe ghedachten.
(225) Luckx-teeler, een-wils-grif, door reckelijcke reen,
’k Ban uyt ghekibbels-spoock, twist-vonck van Ia en Neen,
Uyt goedt-dunck, nickers dut, uyt reed’loosheyt gesproten,
Myn telgens springh-tydts ernst uyt dringen vredens loten,
Ghepronckt met lov’ren dicht de çier-pruyckx steylste top:
(230) Ter vaert maeck ick ghedwee de volste kyf-lusts krop,
Gheterght door dulle waen, oft valsch inbeeldinghs momme,
Door my stilt snater-tongh, en bulder-kreet werdt stomme.
De toorens schuyms ghebruys behendelijck is slis:
Ia ’t alderdomst’ vernuft ziet fluckx zijn eyghen mis.
(235) Bedaertheyts tepels zogh my queeckten op zo minn’lijck,
Dat schielijck sterft de gril van al-te-eyghen-zinn’lyck.
Ick reck ’t voorneem by tijdts dats’ op hun zelfs niet staen,
En kleyns door mistrous zeef de redelooze waen.
’kDwing bitze-keur ter zyd’,’k geef keur-koorts gantsch geen wille,
(240) Ick breeck de yd’le wil door reen-beraedt, ja stille
D’hobollghe wrevel wil: leer-giers en weet-lusts gheest,
D’onkunds beswymde flaeuwt de Reckelijckheyt gheneest.
De warringh dezes twee is steets mits myn afwezen
Verhetst’, want alle dwael uyt styf-zinn’ is gherezen.
(245) Onstilbaer is de krych, oneynd’lyck bulder-twist,
’t Zy myn kracht ’t vlies in swelght des misverstand’ghe mist.
Neen.
Ia, weet ghy wien het is?
Ia.
Wel, hoe zoud’ ick hem kennen?
Reckelijckheydt
Zo ick door redens dwangh de willen zo kan mennen,
Dat keur eerst onderzoeckt de waerom dat zy kiest,
(250) De wil dan nimmermeer het goedt beraedt verliest,
[p. 249]
En waer beradingh heerscht, daer kan de doent schaers missen,
Gh’lijck reuckeloosheyt dooldt die uyt de waen oft gissen
Zo koppich hun bestaen uytvoeren door de haest:
Doch ’t smeeckende begin de walgingh brenght in’t laetst.
Ia.
(255) Zal ick hem spreken aen? ’t onzichlijck is zijn wezen.
Neen.
Vry, durst ghy niet, ick doe’t.
Reckelijckheydt.
Mijn oorsprongh is gherezen
Uyt redelijckheyts born, een Heyl’ghe ziel-tocht is’t,
Die’t bloedts-gheprutels zood door deze beker slist.
Ia.
Hy maeckt van ons gheen werck.
Neen.
Wel wat laet hy sich duncken!
Reckelijckheyt.
(260) Met Laurens glory mach ick g’lucklijck ’t hooft beproncken
Met Amatift, Agaet, Saphier, en Esmaraut.
Neen.
Mijn Heer.
Reckelijckheyt.
Swijght kribb’ghe wicht.
Neen.
Ia, hoort ghy hoe zy snaut?
Reckelijckheydt.
Ghy zinneloos ghespuys, durft ghy waer ick ben kicken?
Ia. Ia.         Neen. Neen.
Ia. Ia.         Neen. Neen.
Ia. ’k Zegh Ia.         Neen. ’k Zegh Neen.
Reckelijckheydt.
Wilt overwicken
(265) De dolle strijdt van hun, die blindelingh buld’ren uyt,*
[p. 250]
Hun kindtze Ia en Neen, ja zonder te beooghen
Waerom dat Ia de Neen, en Neen Ia zoud’ ghedooghen:
Beyd’ zyt ghy mijn tucht’linghen, als ghy oock niet wilt
Bedaeren, deze dwangh des teug’l, en bit u stilt.
(270) Wie riep u op deez’ feest? wat mocht uw komst hier porren?
Deez’ feest mijn werckingh is, uw’ Ia en Neens ghemorren
Bandt Hymeneus wech.
Neen.
Hebt ghy dees Echt ghewrocht?
Zo ick de oorzaeck was?
Ia.
Dat ick wist dat ghy docht,
Oft ghy, ’t zy wie het zy, dat dit was uw bedryven,
(275) ’k Sweer dat ghy onder mijne handen doodt zoudt blyven:
Te trots is beyd’ uw’ roem, had ick gheen ja verleendt,
De Bruydegom had noch onluckelyck beweendt
D’afgunst des tijdts. Wel, wat zal ons nu hier op dond’ren!
Reckelijckheydt.
Uw werck? dat waer zeer vreemdt!
Ia.
Vreemdt? Neen ten zyn gheen wond’ren:
(280) Vraeght ghy’t de Bruydegom, oft aen, myn Vrouw, de Bruydt,
Zo zy’t niet aem’len beyd’, zo is myn zeggen uyt.
Heer Bruydegom was ick niet van deez’ feest beleyer?
Neen.
Wel schoon-praet, schaemt gh’ u niet? ghy pluymstryck-schalcke-vleyer,
Wat razery is dit?
Ia.
De Bruyd’gom antwoordt niet,
(285) ’t Schijnt hy lonckt na de Bruydt: hoe lodderlijck zy ziet,
G’lyck oft zy zegghen woud, zeght ja, ghelyck ick zeyden:
Maer g’lijck, me-Vrouw de Bruyt, van’t woortjen Ia traech scheyden,
Zo komt zyn Ia oock traech. Wel, weygert ghy my ’t woordt?
[p. 251]
’t welck ghy van my, door be’en, zo lieflijck hebt ghehoort.
(290) Gunt my de zelfde munt daer uw’ achts Iarens vryen
Na langh ghetobbel, hier de Echt door deed’ bedyen,
De danckbaerheyt u dwinght. Wel, slaet ghy d’ooghen neer?
En schreumt ’t gheen ick u gaf my nu te gheven weer?
Oft is’t om dat de Bruydt u ’t woortjen Neen best leerden,
(295) Mits ghy ’t langhst hebt ghehoort, en heur daer door verweerden?
Maer nu de bitt’re Neen myn Ia weer heeft verzoet,
Zo dunckt my ick zo versch in uw’ verheught ghemoedt
Gheplaetst behoor te zijn, door danckb’rheyt uws gheweten,
Dat ghy hebt stuere Neen door zoete Ia vergheten.
(300) Het laetst’ ghedenckt u best, oft immer zo ick meen,
Vermits mijn weer-liefds Ia ghenieticht heeft de Neen.
Heer Bruyd’gom mach’t niet zijn?
Reckelijckheydt.
Wel, hoe zoudt kunnen wezen?
Neen.
My komt de eere toe.
Recklijckheydt.
U d’eer? ’k zeyd’ u voor dezen,
Dat ick de werck-Heer ben, want had ick niet ghereckt
(305) Door redenen ’s Bruydts wil, en door tijdts doent verwreckt
De weer-liefd die hy zocht, ’t waer nimmermeer verkreghen,
Dus was deez’ Echts volbrengh in mijn beleydt ghelegen.
Ick beelden af de deughdt des Bruyd’goms door de reen,
En stilden zoetlijck weer d’onstellingh vande Neen.
(310) De willicheyt uws Iaes was aen mijn reeckx ghestrenghelt,
Tot dat ick Ia en Neen, in een wil heb ghemenghelt.
Zijt parich dan ghy twee, want nu d’Echt is volbrocht,
Nu werter om ’t ghestreef van u niet meer ghedocht,
De stilt en vreed’ men zoeckt.
Ia.
Als ick mijn wil mach kryghen
[p. 252]
(315) Zo ben ick gantsch vernoeght.
Neen.
En als hy maer wil swijghen
Zo ben ick oock in stilt.
Ia.
Daer twijffelt niemant an.
Reckelijckheydt.
Hoe? niemant zynen wil volkomen kryghen kan,
Maer reckt ghy ’t geen ghy wilt, en breeckt het keurlyk wenschen,
Zo wint ghy vrede, liefd, en gunst van alle menschen.
(320) Ghy Ia en Neen zyt een, de willen zijn verzaemt,
Men bandt u uyt den Echt waer u zyn niet betaemt.
Handt-strenghelt vry ’t is tijdt, royt uyt uw’ vinnich stryden.
Ia.
Zo moet ick dan heur Neen deur Reckelijckheyt lyden.
Reckelijckheydt.
Komt ghy zijn Ia te moet, zo hebt ghy yder wat.
Neen.
(325) Dat’s buyten mijn begryp.
Ia.
Wel, hoe verstaet ghy dat?
Reckelijckheydt.
Dat’s licht en swaert na reen door Recklijckheyts bedryven,
Zo zult ghy steets voldaen, en met ghenoegingh blyven.
Ia.
Zo zy stijf-zinnich is?
Reckelijckheydt.
Buyght heur allenghskens neer
Met langher handt.
Ia.
En of zy styfden daer door meer?
Reckelijckheydt.
(330) Zo moet ghy zoetlijck en te met de re’en indringhen.
[p. 253]
Want gheen macht is zo sterck die meer als re’en kan dwinghen.
Ia.
Hoor ick daer gheen ghespel?
Neen.
’t Is alles nu in vreughdt.
Zaft, luystert, wie macht zyn die deze feest verheughdt?
          Binnen werdt ghespeeldt en ghezonghen daer na werdt
                    ghedaen een vertooningh van Mercurius, Liefd,*Arata, Diana,
                    de sterre Ethra en Electra, Cupido gheboeydt legghende onder
                    de voeten van Liefde,* Diana weenende.
Reckelijckheydt.
Beziet nu Ia en Neen wat ons hier werdt vertoont:
(335) Ziet hoe Liefd Deughdt omhelst, Aræta werdt ghekroont.
Ia.
Maer zo ick zie te recht, ’t schijnt of de ander weenden.
Neen.
Wie mach dat zyn?
Reckelyckheydt.
Diaen, want na deez’ twee vereenden
Verliest zy ’t schoonste puyck heurs maeghdelijcke rey.
Ia.
Wie zyn de ander twee?
Reckelijckheydt.
’t Zijn Sterren alle bey:
(340) Electra is de eerst, en Ethra is de tweede.
Ia.
Is dat Cupido niet? Neen. Ick zie Mercurius mede.
                        De gordynen werden gesloten.
Recklijckheydt.
’t Schijnt dat hy yets verwacht ’t gheen liefd hem zal ghebien,
Vertoeft, ick acht ghy zult noch al wat anders zien.
Vrou-Bruydt, uw Vrouw Aræta heeft heur wensch ghevonden.
Ia.
(345) Maer zeght my, waerom was Cupid’ aen liefd gebonden?
[p. 254]
Reckelijckheydt.
Om dat die heete schicht niet zoud’ zyn als de zot.
Neen.
Laet hy hem teugh’len zo? Ia. En is hy niet een Godt?
Reckelijckheydt.
Ia, maer eunjer wicht. Neen. Daer hoor ick weer de snaeren.
Ia.
Het zyn de zelfde. Reckel. Die steets by de Goden waren.

Binnen werdt ghesongen en ghespeelt, daer na werden de Gordynen gheopent.
Reckelyckheydt.
(350) Diaen is weer verquickt als is zy ANNA quyt,
De Sterren zijn verheught, gheeyndicht is de strijdt
Van uwe Ia en Neen.
Neen.
Wat hebben z’ in hun handen?
Wat of dat doch beduydt?
Reckelyckheydt.
Dit zyn de letteren vande
Twee woorden uwes namen, die t’zaem zyn ghegrift,
(355) Die eenzaem zyn verknocht door ’s Hemels Heyl’ghe gift.
Verdreven is de twist van’t lange Ia en Neenen,
De liefd’ en deughde wil een-zinnicheyt verleenen.
Ia en Neen.
O Reckelijckheyt! ha deughdt!
Reckelijckheydt
Uyt deughdt mijn wesen sproot,
En mits mijn deughde is mijn machte over groot.         De gordynen toe.
            Binnen werdt ghezonghen en ghespeelt, daer na werden de Gordynen wederom gheopent.
Ia.
(360) Maer Reckelyckheyt zeght doch, is’t noodich dat wy scheyden.
[p. 255]
Reckelijckheydt.
Voor al niet, want ghy moet hier blyven alle beyden,
Knieldt danck’lijck niet my neer, ziet, hier werdt u gheleert,
Ghy by de gh’huwde blyft.
Neen.
Wy beyd?     Reckel. Ia, maer verkeert,
Ziet hoe de lett’ren staen, hier is uw’ Hemels lesse.
Ia.
(365) N. E. E. N.     I. A.
Neen.
Daer zijnze alle zesse.
Reckelijckheydt.
Leest nu verkeert uw naem van Ethra eerst begindt.
Ia.
Verkeert?
Reckelijckheydt.
Verkeert, op dat ghy daer door ’t grondts verstant bevindt,
De A. die staet voor A L, leest voort.
Ia. I. N.
Neen. Dat moet in wezen.
E. E. N. een.
Reckelijckheydt.
Zo kunt ghy, Al in een, hier lezen.             De gordynen werden gesloten.
(370) Dus zyt ghy beyd’ verkeert, Heer Bruyd’gom en vrou-Bruyt,
Hier hebt ghy lieve paer het Hemelsche beduydt:
Uw Neen en Ia is een, uw zielen niet verscheyden,
Uw Maerten en uw Knaep zal ’k na uw bedde leyden.
Neen.
Ootmoedighe ghebeden nu ten Hemel vlien.
Ia.
(375) Om bidden dat uw’ Echt t’ Gods eere mach gheschien.
Neen.
In zijn behoedingh wil den Hemel u bewaren.
[p. 256]
Ia.
En gunn’ uw ’t gheen ghy wenscht.
Neen.
Met Nestorlijcke Iaren.
Reckelijckheydt.
Het zelfde wensch ick aen u beyd’, dus scheyden wy.
Ia en Neen.
Wy blyven Ia en Neen.
Reckelijckheydt
Met Recklijckheydt u by.

EYNDE.


    Hier ziet ghy Redenrijckx afbeeldt in dit zinne-tafel-spel, hoe Ia en Neen door de Reckelijckheydt eenzaem werden, en hoe noodich zulckx vereyscht in de Echte staet; waer over ick geloove dat niemandt met reden deze lofbaere oeffeningh lasteren kan, vermits de deughde wezentlijck voor ooghen ghestelt werdt. Doch om noch klaerder te doen blycken de edelheyt der Poësie, en hoe door de verskens alle deughzame vernuften gesticht werden, leydende en wyzende een yder de wech der deughde, zal ick hier by voegen bezondere Bruylofts-Eer-dichten, waer van ick verhoop den deughd-lievenden Lezer volkomen ghenoegingh zal hebben, bedaerdelyck lettende op’t gheen Poësie de ghe-echten voor oogen steldt, en bemickende de baek heurs leeringe, dat heur lofbaerheyt vaerdigher zal dringhen inde ghemoeden des verstandighen, en nevens my borst-weeren heur Godlijcke eygenschap teghens onverstandighe bet-weters, die deze onberispelycke oeffeningh, als die op-queeckster van goet vernuft, verrijckster des verstants, borne aller stichtige voorbeeldingh, aenporster ter deughde, en uytmuntende Paragonne der wereldtsche wetenschappen.
Continue

Tekstkritiek:

p. 193 vs. 57 doch ter er staat: ter doch
p. 212 tegenstaende er staat: tegenstaenstaende
p. 226 bij vs. 313 Onbekommertheydt. er staat: Onbekommertkeydt
p. 231 vs. 433 weesrijm.
p. 240 vs. 33 schickingh er staat: schinckingh
ibid. vs. 44 hy er staat: hv
p. 249 vs. 265 weesrijm.
p. 253 bij vs. 334 Liefd(e) er staat twee keer: Giefd(e)