De pots van Kees Krollen hartogh van Pierlepom. (anoniem) Leiden, 1649.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton110685 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

DE POTS

VAN

KEES KROLLEN

HARTOGH

VAN

PIERLEPOM

[Vignet: eenhoorn en zwaard]

Gedruckt tot Leyden
By SEVERYN MATTHYSZ. woonende in de Nonne-steegh,
in de Boeck-Drukerye, 1649.


[p. 2]

PERSONEN.

Kees Crollen, ketelboeter, alias Pierlepomp.
Keep de kuiper.
Ian de Waert.
Trijn de Waerdin.
Knier Vol-ops.
Valerius.
Horatius.		 { twee Land-jonkers.
Pedro.
Papierio.		 { Haer Dienaers.
Angelica.
Schele Herri de Speelman.

Continue
[p. 3]
Kees Krollen, Keep, Ian, Trijn,

Kees, Adieu mannen, adieu ouwe kennis, we moeten eens ten lesten gaen,
Kom Keep wilje mee, of niet, isser soo wat eseit wilt ten besten slaen,
Woorden vullen geen sak.  Ian: Nu Kees een pijpje mee genomen,
Je bent soo haestich byget men sou wel voor je schroomen,
(5) Je bruit altijt heen als’t selschop op sijn soets is ik hout met Keepje maet,
Dats een lantsert, die mach sen kroes uit sonder dat hy er een sleepje in laet:
Nou he daer, der is noch ferninis tabak in de doos, een pijpjen onder wegen:
Avou ’tgeltje een half bier  Kees Dankheb jan, is dat vegen?
’t Is goet te sien datje inde drooge landen wat veel verkeert hebt,
(10) Daer komtje die drooghte van daen, daer loof ik, datje dat slikken eleert hebt.
Dats jou Keep op de selve maet: me dunkt datje je al wat hoogh laet luyen,
Je slacht mijn, je star-oocht al eerje de maen siet.  Ceep sellewe dan heen kruypen,
Of knoopen der de nacht aen.  Cees Neen pak op je spillen, ik pas op de mijn,
Hoe brussen men hier de ketels; genacht tot weersiens als ’t moet sijn.
Jan (15) Houwje vroom onder weech sonder op malkaer te leenen,
Daer strevense heen met losse hoofden, en stroye beenen.
Trijn Nou Jan, al langh genoech ekeken, laet ons binnen gaen,
En sien hoe de schreven, en de maets haer sinnen staen.

Kees krollen, keep.

Kees. Nou komje voort of niet, je bent soo een sleper,
(20) Wat doeje weer, kanje op de drank niet koomen, kaauwje peper.
Schortje dat, al ree man, sittewe hier op dees grasgroene bank;
Dits noch van den brandenburger doenwe fepten soo langh?
Avous den bruts al souter van den nacht noch waeyen,
Met sulke watertjes soumen de verstoorde Goden paeyen.
(25) Schijt rossolis, schijt hoe hiet het ook? Van dat Pijpekras,
[p. 4]
Keep. Nou je lurkt soo, schey uit je praet, je teemt soo, haestje ras
Ik houw niet van die luy die soo leggen en lepperen,
En suigen aen de kan en geeugaeuwen, en fepperen
Maer die ooyevaertje speelen, en leggen de snep in de nek,
(30) En rekhalsen soo na de vocht, dat sijn luy als spek.
Kees. Waer hebbe wijt nu of? Ik kan soo droogh niet drinken.
Keep. Van Gerretoom eens, datmen ’t een mijl verr’ hoort klinken.

1.
                    Wie wil hooren een nieu lied,
                Hoort toe ik sal’t u singen,
                (35) Hoe Gerrit van Velsen Graef Floris ver riet,
                ’t Sijn alsoo wonderlijke dingen.

2.
                    Graef Floris tot Gerrit van Velsen sprak,
                Gerrit van Velsen gy moet hylijken,
                Al aen een weeuwtjen, heeft goets genoech,
                (40) En sy is alsoo suiverlijken.

3.
                    Die schant en schieter mijn nimmermeer,
                Sprak Gerrit van Velsen tot sijnen Lants-Heer,
                Eer gy mijn sout brengen in sulken verdriet,
                U oude versleten schoenen en wil ik niet, etc.

Kees. (45) Wy singen soo vreemt niet, en wie heit het ons eleert?
Vraechje dat ’t selschop daer we by hebben verkeert.
Men mach van die nieuwerij leggen schreeuwen,
Gelijk een Duifjen int wilde, of Seer moey, of soo iets geuwen;
Ik houwt met dat spreekwoort van saliger Niesje vander Vest
(50) Die sey noch op’er Dood-bet kinderen, Vaertjes liedboek is het best
En men songher dat lieve liedjen, o Scheyen bitter scheyen.
[p. 5]
Keep. Maer wat aers epraet de luy die ons met ons beyen
Hier onder dees Flierboom soo sagen ter seet,
Wat ofse denken souden! Kees. Niet en beet,
(55) En wat roertet yement hebjet spreekwoort wel hooren luyen,
Een ketelboeter esien, en dat het regen te beduyen,
En regent het niet genoech, ja met halve mutsjens wijn,
De kop draeyt ons al en wat wilt flusjes sijn.
Of we hier een uiltje vongen, sou dat soo qualijk sijn eraden,
(60) De son sel ons wel wekken, als hy in Zee gaet baden,
’s Lands manier, en dan noch een poos in de nacht epooit,
En dan voorts in en ouwe schuur, of hooy-nest evlooit.
We hebben de wilde vreucht, Keep* Ja wel wat sal ik seggen
Ik geeft op en denkmen hier soo wat neer te leggen,
(65) Kees.* Die eerst op is sal wekken, genacht bestemaet:
Keep. Genacht ook, ’t slapen is goet, dat het hem soo doen laet.

Kniertje Vol-ops.

    Von ik hem nu! von ik hem nu! dien lieven trekke-bekker,
De naeyer is uit, dien jaloerssen hond, o lekker
Cupido! hoe plaechjen mens, als ’t hem beuren kan,
(70) Mijn besje hielp me aen soo een versoorden man,
De plaech val’er op er salich graf: hy is pas uit gevaren,
Wat had hy al spuls eer hy reet was, dat waren,
En spooken, lankme, reiktme, het heit drie heelen dagen eduurt;
Of hy hem selven op een Oostinjesse reys had verhuurt,
(75) Mienje of en mens het hooft niet om loopt, en voor die moeten,
Soumen dan niet en reys een vreucht soeken, en sijn lust boeten,
Dien hennetaster! acht hy mijn niet, kamp op, ik ook niet,
Daer ik hem soo veel deughts doe, voor genoten verdriet,
Al seit hy dat hy van Adelijken huisen is gesprooten,
(80) Sijn handel wijst het niet uit dat hy is vande grooten.
Hy is een vreeslijk ridder, sittende op een houten paert,
En voert een stale lanci, in plaets van pook, of swaert
Zijn helmet is die van Jan Beukelsse van Leyen,
Zijn schilt rootverwich, het lofwerk van kleuren velerleyen
(85) Na ’t gedoogen van ’t oogh van de schaer, met een ontsachlijk drie-tal,
Van veelvoetich gediert, herkomstich uit de kleyne beeste stal.
En die gek meent noch dat hy mijn meester is, wat selt worden?
Maer die sum horens, sum schulps, sum katwijck, die Vulkanus borden,
[p. 6]
Die sellen hem plagen, soo ik anders knier hiet,
(90) De goe luy niet te na gesproken al praet ik van niet een sier iet?
Vergis ik mijn tijt niet met men snappen, en labbeyen,
Best dat ik swijch, en uit dat ontstichten denk te scheyen.
Ach mijn Keep mijn kandeel, mijn murchbeen mijn troost.
Aen wat kant vind ik je int westen, of int Oost,
(95) Vind ikje int oosten, soo vind ikje leuy-halsen geeuwen, en gapen
Vind ikje int westen, soo vind ikje ronken, en slapen:
Ik vindje waer ikje vind mijn eenichste toe verlaet,
Weet dat mijn genegentheit, en jonkhertje, altijt voor u oopen staet.
Maer wat geritsel hoor ik daer? Een vrou-mens kan licht ijsen,
(100) Twee slapers onder eenen boom, o moort: of wijse
Niet konden: keepje; keepje: segh ik waek uit je droom,
Schande voor de Vrouw van de buurt, wat soumen hier soo loom
Leggen traech halsen.  Keep. Ik seghje noch eens kees, en ik wiltje seggen,
Datje me niet meer inje slaep toe-en spreekt, of der sel een Duivels huiseje leggen.
Knier: (105) Tis kees niet ’tis jou lieve kniertje.  Keep Boven ketelboeter van heel Rijnland,
Boven schout, prekant en koster van ons Dorp, je selt je hant van men houwen,
en men laten rusten, of het seller noch donderen.
Knier. Of ik hem soo wat flik flooiden by sijn kin van onderen,
En vatten hem by sen roo-fluwele baert en sijn knevels soo bruyn als een vos.
Keep. (110) Isser dan geen seggens of schrijvens meer an, ik tijje anje vleys, of laetme los.
Ben jyt mijn lieve Kniertje, hoe komje hier te verseilen?
Zieje wel hoe dronken dat kees is, ey siet hem eens dweylen,
Het vuil van de wech, sie hoe hy grolt
Als een dwar geest, sie hoe hy suissebolt;
(115) Hy krychter wel lichtelijk octrooy en tractement of van de Heeren
Knier: Wisten set maer dat hy in sen slaep, al het vuil van de wech kan keeren.
Keep Hoe komje hier mijn engellinnetje, mijn marsepeintje, mijn dit, en dat
Knier Ja wel opmen voeten, en dat om uwer liefde, mijn waerste schat,
Dien troggelaer is van huys, ik in men schik.  Keep. Laet ons als heeren
(120) Mijn liefje lief lustich sijn, en smeeren,
Datter ’kweet niet wie om lacht of we na jan peurden heen,
Daer hebbewe een poos byde maets eweest, en ik meen
[p. 7]
Dat daer de vreucht binnen, en de vreucht buiten sel wesen.
Knier. U doen en u laten is immers altijt van mijn gepresen.
(125) Maer Kees: waer laten wy hem dien dronken dief,
Zie hy leit int wage-spoor, en om leet, of lief
Der mocht Hoofs gesnor met leere wagentjes koomen,
En hem overrijen eer sijt sagen, of haer konden toomen.
Rukt soo wat aen geene kant, soo noch wat, Kees. Wie trektme soo?
(130) Kanje een mensch niet laten leggen, he: Knier. Lieve man gnort niet, by loo
Je sout een ongeluk hebben.  Cees Dat roertje niet, en ik wil weer soo als te vooren leggen,
Wat duiker, mienense of ik niet sien kan? al slaep ik opmen buik, he! wat valter te seggen.
Keep. De man heit het meeste gelijk van de werelt, want als hy op sijn oor leit,
Kan hy ruiken en hooren, ja sien ook, waert den Ruiter sijn spoor heit.
Knier. (135) Laet hem leggen hy sal flus wel weer bekoomen,
Als sen slaep uit is hy heit altemets sulke droomen.
Keep Konnewe hem wakker maken, en schorten hem me tot Jan de Zee-man,
Zach ik er kans toe wat bedenk ik? Dats goet, alreman,
Kniertje buk een reys, ik selje een lettertje schrijven,
(140) En steekent hem tussen sijn ketels, of sijn borst, soo weet hy waer wy blyven:
Knier Hoe mijn rugh de tafel? dats altoos kluchtich genoech,
Een houts kooltje voor een pen, een doekje ’tpapier, dats luchtich genoech
Keep. Ka ee es Cees ka o em te komt te o te tot ie a
En Ian de e de essee Se emme a en Man. kees komt tot Jan de seman
(145) Braef: nu dat gespelt adieu kees, houtje reedan.

Valerius. Horatius. Pedro. Papierio.

Valer. Heer broeder dat is soo vergebracht! den avond is aen ’t vallen,
Hoe schoon sinkt de gulde son gelijk de Poëten mallen,
In de verliefde schoot, van sijn geliefde lief,
En kust haer lippen met sijn stralen tot sijns lusts gerief.
Horat. (150) Recht geseit, heer broeder schoon avonden, schoon dagen,
De Godin Diana heeft ons gunstich geweest int jagen.
En wil ons vry en vrank geleyen, in ons aensienlijk land-huis.
Papierio pas op de honden waer is fylakko he, Papier.* mejonker op ’t gedruis,
[p. 8]
Dat ik van verren hoorde, heb ik hem vande Ley-seel ontslagen.
Valer: (155) Wat of sich daer op doet, de honden moe van jagen,
Houden daer stant, heer broeder, dat dient eens nagespoort,
Mijn oogen weyen bey aen desen oort.
Wat! een dronken boer met ketels, wat sal dat wesen?
Pedro Me jonker ’tis kees onse ketelboeter, die gewent is altyt sat te wesen
(160) En by de wegen te slapen, als hy van teeuwis, noch meeuwis weet?
Horat. ’t Lijkt wel een Mars, Bellona, of Pallas in tysere geseet,
En stormhoet.  Valer. ’t mocht een soon van Pallas raef wesen.
Heer broeder hier heb ik een pots bedocht, heel uitgelesen.
Wy syn moe gerost, en willen syn vermaekt,
(165) Laet ons desen boer doen voeren, eer hy ontwaekt
Op ons Land-huis, en laten hem op een cierlyk bed doen leggen,
Tot den dageraed, en hooren s’ mergenes syn onverwacht seggen.
Wy sullen syn dienaers syn, en geven hem den tytel van een Graef:
De oude Romeynen vereerden God Saturnus eens jaers met soo een gaef:
Horat: (170) Een lustige vond: heer broeder, om sich dapper te vermaken:
’t Behaecht myn  Valerius. Ey dienaers let op dees saken:
Voeret dien boer in ons cierlijkste vertrek,
En vult hem op meer, en meer, met drank, en trek
Hem kostlijk gewaet an, wilt hem op den geborduurden koets leggen,
(175) Wekt ons in den Dageraed  Papier Mejonkers ’tsy gedaen dat gy belieft te seggen?
Valer: Kom heer broeder, laet ons deze Land-streek inslaen,
En sien hoe onse Dienaers met dien voerman omgaen.

Pedro. Papierio.

Ped. Wat roey, en spuls haddewe, eermen den boer te bed kon krijgen.
Wat lachten ik doen hy, te top-swaer van de stoel begon te sijgen.
(180) En stak allebey de handen voor uit, en rolden als een tol,
Was hy het gevoelen quijt? ’tmocht wel, daer hy was soo vol.
Pap. Hebje dat quakje wel ehoort van den heer vander Scharen,
Dronke luy, kinderen, en sotten, hebben altijt een Engel die’er komt bewaren.
Laet ons kamer waerts gaen, en doen de morgengroet.
(185) Dit door, en soo voorts, en dienen hem alsmen een groot Heer doet.
Ped. Stil! laet hy eerst ontwaken hoort! hoor! sijn anghstich verwonderen
[p. 9]
Hoe kijkt hy! hoe geeuwt hy! hoe sprietooght hy! dan na boven, dan na onderen.
Kees Krollen.
Dats slapen een gat in den dach, dats slapen, uit en treuren,
Waer ben ik, benedystes waer ben ik! wat salme gebeuren?
Ped. (190) Den mergen dy, mijn genadiger heer, tot groter geluk.
Pap Den hemel bevrij, mijn genadiger heer, van ramp, of druk.
’tgeen, mijn genadiger heer, ons gelieft te gebieden,
Sal in der haest, van uwe ootmoedichste Dienaers geschieden’
Pedro laet ’t gulde lampet, met sijn toe-behoor, vaerdich sijn,
(195) Den Heer wil sich ont-nuchtren, versorch ons Griexe wijn.
Cees Wat praetje van lampen ja ’kwil wel en reys, hoe ben ik hier gekomen,
Waer ben ik hier, wie ben ik hier, segh ionker metie gouwe soomen?
Pap Sijn genade schijnt noch droomich, en eist te hooren sijn qualiteit,
O! Hertoogh van Pierlepom, Graef van Bravaden den wijsen geseit,
(200) Caveliier de Pompo, Ontfank van uwen Kamerlingh dit gulde lampet met water
Kees. Ik mocht de duiker wesen ie liecht al, houtie snater,
Ik een Graef, of soo een dingh wesen, ik ben door de wandelingh,
Kees, en noch eens Cees, en dan Crollen namen dagelijkse handelingh.
Papir. Sijn Genade ontnuchter sich in dese Griekse wijnen.
(205) En verwaerdich sich op een heerlijk ombijt te verschijnen,
Int bywesen van u gemalin, de schoone Angelica
Cees Langh an maer, niet veel spuls, en spookt hier na,
Sou ik het ook wel wesen ’kstaseker in bedenken,
’k Loof dat ik inden Hemel ben: he daer drink ook eens, maerjemoet selver schenken:
(210) ’k Wil opstaen.  Pedero. Papirio kom help syn genaden ten koets uit
Kees Braef! Laetse nu koomen; als wast een gelaen schuyt
Met volck, ik hou soo veel van dat kieskassen, en bikken,
Je sout het niet gelooven, en ik kan ook wel redelijk slikken.
Wijn wat slapperement, wijn! Soo, daer syn de maets:
(215) Kom lusje wat, tij an me, elk neem sen plaets.

[p. 10]
Angelica, Horatius, Valerius, Scheele Herri.

Ang. Den hertooch Pierlepom leef langh.  Horat. de Graef Bravaden,
Valer. En Cavaljer de Pompo, wil sich in sijn lust versaden.
Kees. Wel eseit, an den bak maer, val an sonder sermonii,
Schikje soo wat, kijf niet, avou daer jy
Horat. (220) Hoochgeboore hertooch uw dienaer Kees wat seghje datje bent?
Horat. Uw genadige Heers Hofmeester.  Kees. ende daer die vent?
Valer. Uwer genade Coetser, Kees en jy daer? Pap. uwer genaden
Kamerlingh.  Kees en dat quantje? Ped. uwer genaden voetjongen.  Kees. En jy in sijen gewaden?
Angel. Uwer genaden allerliefste schat, de schoonste Angelica
Kees (225) Brave maets drink maer even veel voor of na,
Als de Kroes maer omgaet, en wy ons deel krijghen.
Wie staet daer soo en luipt, kan hy spreeken, of swijgen?
Herri Uwer genadens alleroudste, engelsse Musicant.
Kees Fiddel op, Moeskop: een deuntjen over ’t mael scherpt den tant.
Horat. (230) De gesontheit van u schoone Gemalinne.
Kees Goet! goet! laet ront gaen lapt het maer binnen,
Kom mijn schoone Angelica! rust hier opmen schoot,
Mijn papegaeytjen soenmen reys hoe smaekt dat, sakker loot!
Ik likkebaert der noch na hei daer een keuls gerechjen,
(235) Een spiegel, verstaje niet jongen, een Pispot dan, of ik seghje
Je selt brits hebben.  Horat. Leit sijn genaden, daer hy gedient wort.
Heer broeder, wy sullen hier haest en ent af maken, en sien hoe ’t by hem gemient wort.
De dronke suster van God Somnus heeft hem heel bevangen.
Valer. Na het end van dit Potsenspel heb ik groot verlangen;
(240) Daer komt hy aen struikel-beenen; sijn genade set sich noch wat neer.
Kees Scheele Herri, je selt dat hoofs speulen laeten, en doen je dingen recht weer.
Com mijn Angelica kom! we moeten der een reys of hebben,
Herri, strijk op van Arend Pieteren, of knopje groen, oft ’tmeisje metter webben,
Angel. Ontschuldich mijn Heer ik kan niet danssen, Kees en jy sult,
(245) Van Plomper eensjes, mijn soetert, soo betaelje je ouwe schult.
Gaet het soo niet braef maets? Horat. Hoe sou dat kunnen missen,
Sijn genade is de Son, Haer genade de Maen, wij de starren, gelijkmen wel kan gissen,
[p. 11]
Angel. Hoe springht mijn lieve gemael soo, wat isser gaens?
Kees. Doetmen de Uylen daer eens van mijn hooft, die daer vliegen buitens baens.
(250) Daer had iker een, daer! daer! Valerius. Verschrik niet Genadige Heer, ’t sijn vederbossen,
Die u het hooft vercieren, als Actaeons pluimen soo se maer wossen,
Aen de linker sy.  Kees. Ho! Ho! en wat beduit dit dink hier?
Valerius. Zijn genadens veld-teiken, en sijn vergult wolfs rappier.
Kees. Ja wolfs, of niet wolfs je selt Spaens bier langen,
(255) Kom hier mijn koot-neusje mitje beschilderde wangen,
Aen me groene sy, hier koetser jy. hoorje niet,
Pas flus ’t bet ree te maken, met alden horlement, want siet,
We slapen haest, ook vleisbierenbrootje, avou hofmeester,
Horat. Dank, sijn genade dank.  Kees ’t het noch al de ouwe smaek, daer houw vast, vreester
(260) Niet voor, drink maer uit soo als ik doe.  Valer daer leit hy van de bank,
Stil, stil, laet leggen maer, ’t is hoogh genoech, en lank
Geduirt, hoor hoe ronkt hy, hem dunkt in een sachtekoets te leggen.
Papierio voert hem van hier, onder de groene heggen
En steek hem in sijn oude vodden, aen geen sy de laen,
(265) Verschuil u en maek ons bewust hoe't* is vergaen.
Horat. Heer broeder desen nacht is met vroolijkheit vergangen,
Aurora nadert ons met hare rootverwige wangen,
De jacht-goddin noot ons met hare jacht-spriet uit,
Ons voorhof schatert vander honden schel geluit.
Keep. Knier.

Keep. (270) ’t Nachjen overgeseten, mijn lieve kniertjen*, en dat met behagen,
En evenwel leeven wy noch, en wien souwen wijt vragen,
Knier: Rouw esprooken, schaemje niet Keep, kom laet ons dit paetjen inslaen
En sien hoe onse saken, en de gevels noch om hoogh staen.
Wel wie daer, wat stem hoor ik, laet ons eens luisteren?
Kees in sijn Droom opden dijk.

(275) Wilje spaens bier geven, of niet, of sel ikje armen, en beenen doen kluisteren.
[p. 12]
En je seltmen ook niet naeu halsen, burgers kannen by ’t werk, hier Hofmeester, waer duiker sijnse, hier jongen, hier Kamerlingh,
Hier Koetser, hier jy altemael, dat s’ een versoort dingh
Dat niement by de werk is, onsteek een kaers ik kande Pot niet vinnen.
Knier ’T is onse Kees, werrenter, waer mient hy sijn* sinnen
(280) Op Kees, waer hebje in een gat gesteeken.  Kees Mijn Angelica slaep jy vry wat.
Keep, Op kees noch een reys.  Kees. Wel hoe o moord! Wats dat
Wie ben ik, en waer geweest? Keep. Hier de kouwen nacht door geslapen,
Kees Ik met de ketels weer? daer ’k ben geweest een Hertoch in men wapen,
Met almen volkje, en men staet, en dieners, oft hier ook spookt?
Knier. (285) Je hebt het edroomt, en daer ist daerje de kop noch of rookt,
Kees. Ik laet het me niet ontgaen, ik moet ten Hemel hebben gevaren,
’t Wasser al gout en silver, en daer by den klaren.
Keep. Je droomt noch al, pakje goet op, en tijen wy na Knier en schuur.
Versta daer je weervaren, slijtje tongh niet se staetie duur.
Kees (290) Ik machje de koop toe slaen, en men penningen by d’uw’ leggen
Ik heb evenwel in den Hemel eweest, se seggen watse segge.
Pedro Papierio.
    Ik loofie wel je maekt hetter na op de komst; dat dient onse Jonkers vertelt,
Papie. Soo lachen sy, datmer een vreucht aensiet, gelijk sijt hebben gespelt.

UYT.



Continue


Tekstkritiek:

vs. 63 Keep er staat: Kees
vs. 63 Kees deze persoonsaanduiding ontbreekt
vs. 153 Papier. deze persoonsaanduiding ontbreekt
vs. 265 hoe’t er staat: goet
vs. 270 kniertjen er staat: kinertjen
vs. 279 sijn er staat: sijn sijn

Continue