Adriaan Peys: Scapyn. Amsterdam, Jacob Lescailje, 1680.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden
Ceneton072840 Š Facsimile bij Ursicula
Bewerking van Les fourberies de Scapin (1671) door Molière
(ed. 1693 bij books.google).

Continue

[fol. *1r]

SCAPYN.

BLYSPEL.

Vertoont op de Amsterdamsche

SCHOUWBURG.

[Vignet: Perseveranter]
[Hier is in ex. UBL 1094 F 11 : 2
Minerva duce over geplakt]

TE AMSTERDAM,

By de Erfgenamen van Jacob Lescailje, op den
Middeldam, naast de Vischmarkt. 1680.




[Frontispice door Jan Punt (1740)]


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

DE DRUKKER

Aan den

LEZER.

DEwijl dit Blyspel door den Dichter niet overzien is, en misschien met eenige misstellingen in den Druk en Spellinge in ’t licht zal gekomen zijn (hoewel doorgaans echter zoo groot niet; of de bescheide Lezer zal die, zonder den zin te verkrachten, weeten te recht te brengen) heb ik goet geacht u hier van te waarschouwen; niet twijfelende, of die zullen, wanneer ’t in het toekomende zal uitgegeeven worden, verbetert weezen.

[fol. *2v]
VERTOONDERS.
ARGANTES, Vader van Octaaf en Serbinette.
GERONTES, Vader van Leander en Hyacinte.
OCTAAF, Zoon van Argantes, en Minnaar van Hya-
            cinte.
LEANDER, Zoon van Gerontes, en Minnaar van
            Serbinette.
SERBINETTE, voor een Heidin aan gezien, en
            bevonden te zijn de dochter van Argantes, en be-
            minde van Leander.
HYACINTE, Dochter van Gerontes, en beminde
            van Octaaf.
SCAPYN, Knecht van Octaaf en Schalk.
SILVESTER, Knecht van Leander.
NERINE, Voedster van Hyacinte.
KAREL, een Schalk.
TWEE DRAAGERS.

        Het Tooneel is te Napels.

Continue

[p. 1]

SCAPYN,

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

OCTAAF, SYLVESTER.

BEdroefde tijding voor een hart, dat vierig blaakt!
Ay my rampzalig mensch! waar ben ik toe geraakt!
Gy zegt, Silvester, dat mijn Vader staat te komen.
SYLVESTER.
Ja.
OCTAAF.
      Heden?
SYLVESTER.
                  Heden.
OCTAAF.
                                En dat hy heeft voorgenomen
(5) My uit te trouwen?
SYLVESTER.
                                        Ja.
OCTAAF.
                                              En met de Dochter van
Signoor Geronte, he?
SYLVESTER.
                                  Signoor Geronte.
OCTAAF.
                                                              Ik kan
Niet meêr, en dat zy van Tarenten is ontboden,
Alleen om deeze zaak?
[p. 2]
SYLVESTER.
                                        Ja.
OCTAAF.
                                              Helpt my, goede Goden,
In dit bedroefd geval. Helaas! wat vang ik aan,
(10) En na gy zegt, hebt gy dit van mijn Oom verstaan.
SYLVESTER.
Dit van uw Oom.
OCTAAF.
                                Aan wien ’t mijn Vader heeft doen schrijven.
SYLVESTER.
Doen schrijven
OCTAAF.
                            En die Oom die weet al ons bedrijven.
SYLVESTER.
Al ons bedrijven.
OCTAAF.
                                Wel, wat brutstme deze Gek,
Dat hy de woorden dus laat breken uit zijn bek.
(15) Spreek uit, indienje wilt.
SYLVESTER.
                                            Wat heb ik meer te zeggen?
Gy weet de zaak zo klaar en bondig uit te leggen,
Dat niets daar aan ontbreekt.
OCTAAF.
                        Maar geef ten minsten raad,
Wat ik behoor te doen in deez’ verlegen staat.
SYLVESTER.
Voorwaar ik ben zo wel, als gy in ’t werk beladen,
(20) En had wel nodig dat een ander my quam raden.
OCTAAF.
Ik sta verslagen door deez’ schielijke overval,
En vreez dat deze komst, geen goed beduiden zal.
SYLVESTER.
Ik was ’t niet minder, Heer, zo dra ’t my quam ter ooren.
[p. 3]
OCTAAF.
Ik hou gewis, wanneer ’t mijn Vader komt te horen,
(25) Dat my een regenbuy van felle kyvery.....
SYLVESTER.
Tut, tut, dat’s niet met al. Bloed, was ik daar meê vry!
Maar ’k vreez uw malligheên vry dierder te betalen:
Ik zie reetz een Orkaan van bastonnades dalen,
En barsten op mijn rug.
OCTAAF.
                                        O Gôon hoe raak ik best
(30) Uit deez’ verwarring, die mijn ziel zo vinnig prest!
SYLVESTER.
Och, had gy dit bedacht, eerge u daar in gingt steken!
OCTAAF.
Gy maaktme gants ontsind, dat gy my ’t hoofd komt breken
Met lessen, buitens tijds, die ik niet wil verstaan.
SYLVESTER.
En ik word razend dol door uwe losse daân.
OCTAAF.
(35) Wat zal ik doen? wie kan my van deez’ quaal genezen?

TWEEDE TOONEEL.

SCAPYN, OCTAAF, SILVESTER.

SCAPYN.
WAt isser gaans, mijn Heer? gy schijnd ontsteld te wezen.
OCTAAF.
Och beste maat Scapin, ’k ben een bedorven man.
Daar ’s niemand, na het schijnd, die my verlossen kan.
SCAPYN.
Hoe datte?
OCTAAF.
                    Hebt gy niet gehoord mijn wedervaren?
SCAPYN.
(40) O neen.
OCTAAF.
                    Mijn Vader word verwacht, en wil my paren,
[p. 4]
Ondanks de min, die ik een ander draag.
SCAPYN.
                                                                Wel hoe,
Is dat de zaak die u dus droevig maakt te moê?
OCTAAF.
Och gy weet d’oorzaak niet van mijn onrustig klagen.
SCAPYN.
Neen, maar het staat aan u alleen my ’t vorder vragen
(45) Te sparen, zeg het maar, ’k heb een beweeglijk hart,
En help de jonge lui zeer garen uit haar smart.
OCTAAF.
Mijn beste maat! kost gy my eenig middel geven,
Om my te redden uit deez’ Doolhof; ’k bleef u ’t leven
verschuldigd.
SCAPYN.
                        Als ik u de waarheid zeggen zal,
(50) Daar’s niet onmogelijk voor my in zulk geval.
’k Heb zonder twijfel van de Gôon een geest gekregen,
Om geestig alles te beleggen, noit verlegen
Te wezen, en ik kan met reden zeggen, dat
Ik Meesterlijk versta, trots ymand in de Stad,
(55) De Kunst, die ’t lompe volk den naam geeft van bedriegen,
En niemand kreeg meêr eer met konstelijk te liegen
In ’t edel Ambacht, dat ik drijf, maar ’k heb geleerd,
Hoe qualijk nu de deugd beloond word en geëerd.
Ik heb* verzeid van oit yets by de hand te vatten,
(60) Sints zekere onlust van een zaak my beurde.
OCTAAF.
                                                                                Ey watte?
SCAPYN.
Ik had yets met ’t Gerecht te schillen.
OCTAAF.
                                                            Met ’t Gerecht?
SCAPYN.
Wy hadden zamen zoo wat questy.

[p. 5]
OCTAAF.
                                                            Watge zegt,
Gy en ’t Gerecht?
SCAPYN.
                            O ja, en ik ben zo gebeten
Op deeze ondankbare eeuw; doch laat my echter weten,
(65) Wat dat u is gebeurd.
OCTAAF.
                                        U is niet onbekend,
Hoe dat mijn Vader en Signoor Geronte ontrent
Twee Maanden maar geleên, van hier te schepe gingen,
Om eene Reys te doen, betreffende haar dingen.
Leander kort daar aan verliefd op een Heidin,
(70) Een jonge schoonheid, en verwaardigd haar zijn min.
SCAPYN.
Ik weet dat meê.
OCTAAF.
                            Gelijk wy groote Vrienden waren,
Quam hy my ongeveinsd zijn liefde t’openbaren,
En bragt my by haar, die my waarlijk wel beviel,
Maar vondse juist zoo schoon wel niet, als hyze hiel:
(75) Hy sprak gestaâg niet dan van haar uitmuntendheden;
Nu prees hy haer verstand, nu haar beminde leden,
Nu ’s aanschijns held’re kleur, nu ’s lichaams gladden leest
En boven al de zwier van haar volmaakte geest.
Hy morde dikmaal om dat ik zijn minnesmarte
(80) Niet meêr gevoelde, en my de min niet ging ter harte.
SCAPYN.
Ik kan noch niet heel wel begrijpen waar dit heen
Zal willen.
OCTAAF.
                Op een tijd wierd ik van hem gebeên,
Om ’t voorwerp van zijn min, met hem te salueren,
[p. 6]
Het geen ik dede, maar een stemme deê ons keren,
(85) Die ons beklagelijk in d’oren klonk, met rouw
En derelijk gezucht, ’k vraag wat het was; een vrouw
Bericht ons heel bedroefd, met tranen in haar ogen,
Dat wy daar konden zien, een schets van mededogen,*
Een vreemden, die met een bewegelijke smart
(90) De tranen parsten uit het oog, en rouwe in ’t hart.
SCAPYN.
Waar wil dit heên?
OCTAAF.
                                ’k Wierd door nieuwsgierigheid gedreven,
Om uit te vorschen wat het wezen mogt; wy geven
Ons weer te rug, en treên in ’t huis, alwaar ’t geluid
En weeklagt uit een Zaal ons droef in d’oren tuit:
(95) Wy zien een oude Vrouw, die stervende met klachten,
Beweend wordt van een Meid, die schijnd in rouw te smachten.
Een Engels aangezicht, vol van bevalligheid,
Mengt hare zuchten in de tranen dieze schreid.
SCAPYN.
Ha! ha!
OCTAAF.
            Een ander zou afschouwlijk zijn geschenen,
(100) In zulk een staat, als heel veranderd door het wenen
En jammeren, zy was maar slechtjes, en had geen,
Getoyde kleren, ’t hair hong langs de schouders heen
Op haar sneeuwitte borst. ’k Zag in zijn volle leden
Het aangenaam gespan van haar bevalligheden.
(105) Mijn oog wierd haar gezicht, mijn oor haar stem niet moê;
Zy scheenme in zulk een staat zo schoon, ik weet niet hoe,
Hoe treurig datze was. Ik prees en steld’er boven,
Al wat het Aardrijk had van schoonheid waard te loven.

[p. 7]
SCAPYN.
’k Merk nu waar ’t henen wil.
OCTAAF.
                                                    Had gy dat Hemels zoet,
(110) Al die volmaaktheid van het lichaam, en gemoed,
Gezien, ik wed gy zoud haar zelver meê beminnen.
SCAPYN.
Ho! ’k twijfel daer niet aan, en kan heel wel bezinnen
Uit ’t geenge zegt, dat zy uitstekende is geweest.
OCTAAF.
Haar tranen waren niet onaangenaam, als meest
(115) De tranen, die maar ’t oog verduist’ren en beschaden,
Het scheen veel schoonder noch met droefheid overladen,
Dan leefd’er yets, het geen my onbekend is in
Een lieflijk trekjen tot medogendheid en min.
SCAPYN.
Ik vat het nu.
OCTAAF.
                    Elk kreet, daar zy van rouw bevangen,
(120) Gevoelloos aan den hals der dode Vrouw bleef hangen.
Zy noemd haar Moeder, en daar was geen hart, dat niet
Met medelijden wierd getroffen en verdriet.
Men zach haar zachten aard en goedertiere zinnen.
SCAPYN.
En deez’ zachtzinnige aard deê u dit lief beminnen?
OCTAAF.
(125) Wat plaatze voed een Hart, zo wild en onbeleefd,
Dat zich aan zulk een Beeld niet willig overgeeft?
SCAPYN.
Voorzeker, en ik prijs die edele gedachten.
OCTAAF.
Ik zocht zo veel ik kon haar droefheid te verzachten,
Met alle middelen, en gong daar na. Ik vroeg
(130) Leander wat hem docht, hy zei, ze is mooy genoeg,
[p. 8]
En kan passeeren. Ik was niet heel wel te vreden
Om deze koelheid, doch ik wou hem niet ontleden.
Dat ik verlieft was, en...
SILVESTER.
                                            Indien ge vorder gaat,
Raakt gy voor morgen niet ten einde van uw praat.
(135) Laat ik het in een woord of twee te kennen geven,
Hy word terstond verliefd, hy kan niet langer leven,
Ten zy hy troosten ga de liefste, die vast schreid,
En treurig haaren tijd besteed in druk, de Meid
Slaat zijn bezoeken af, en laat vergeefs hem lopen:
(140) Zie hier mijn Edelman gelijk als buiten hopen.
Hy perst, hy bid, hy zweerd, maar daar valt niet voor hem,
Te doen, men zegt hem aan met een verheven stem,
De Maagd is eerelijk, schoon zonder goed en vrinden,
En dat hy zonder Trouw zijn reekning niet zou vinden:
(145) Ziet daar de liefde door die zwarighêen vermeerd.
Hy overweegd, hy woeld, hy weigerd, hy begeerd,
Neem by zich zelven een besluit, en na drie dagen
Is hy getrouwd.
SCAPYN.
                            ’k Versta ’t.
SILVESTER.
                                                Stel daar noch by de plagen,
Door d’onverwachte komst zijns Vaders noch t’ontstaan,
(150) En d’opening die d’Oom van ’t huwlijk heeft gedaan,
En ’t ander huwlijk dat men noch op nieuws wil sluiten,
Met d’eerste Dochter van Geronte, die hy buiten
Dit Land heeft, en die word hier alle daag verwacht.
OCTAAF.
Stel hier noch d’armoê by, waar toe zy is gebracht
[p. 9]
(155) In zulk een droeven staat, en stelt dan daar en tegen
Mijn onmacht.
SCAPYN.
                        Is ’t daar al? Je bent wel haast verlegen,
Om zulke een beuzeling, hebt gy geen schaamte, dat
Gy dus beteuterd staat in wisjes wasjes, wat
Kund gy uw googelbrein niet ’t onderst boven keren,
(160) Om lof’lijk na den eisch uw zaken te stofferen.
Foey, foey, ’k wou dat men my die last had opgeleid,
’k Zou d’oude kluivertjes bedriegen met bescheid
En oordeel, en haar zien, niet weinig door te strijken.
’k Was pas een Turrif hoog als ik geen kleine blijken
(165) Gaf van mijn ed’le geest.
SILVESTER.
                        ’k Beken ’t, ik heb geen zin
Tot galg, of rad, neen.
                   
OCTAAF.
                                Zie daar komt mijn Engelin.

DERDE TOONEEL.

HYACINTHE, OCTAAF, SCAPYN,
SILVESTER.

                    HYACINTHE.

ZOu ’t waar zijn ’t geen uw Knecht, Neryne quam t’ontvouwen?
En is uw Vader hier, en om u uit te trouwen?
OCTAAF.
Ja schoone Hyacinthe, en deze droeve maar
(170) Heeft my geheel verzet, doch waar toe dit misbaar?
Hoe twijfeldge aen mijn trouw? ’t zou my verongelijken,
Kost gy in ’t binnenste van mijn gedachten kijken,
Gy zoud voorzeker zien, hoe u mijn hart bemind.
[p. 10]
                    HYACINTHE.

Ik weet wel dat gy my ten uitersten bezind:
(175) Maer ’k weet niet ofge altijd die zucht my toe zult dragen.
OCTAAF.
Kund gy bemind zijn, en dat niet voor al uw dagen?
                    HYACINTHE.

Men houd gewis, dat min veel minder ’t harte raakt
Van u, als ons, en dat de vlam, die Mannen blaakt,
Zo lichtelijk verdoofd, gelijk alsze is ontsteken.
OCTAAF.
(180) Ach waarde Hyacint! mijn hart heeft noit geleken
Na zulke, ik ken my vry; mijn eerste liefde kleefd,
Die meer in u gestaag als in zich zelven leefd.
Geloof dan vry, dat ik u nimmer zal begeven,
Want zonder u was ’t my onmogelijk te leven.
                    HYACINTHE.

(185) ’k Wil wel geloven, dat ge uw woorden met uw hart
Bezegeld, en gevoeld de kracht der minnesmart.
Maar ’k vreez een hoger magt, ik vreez uw Vaders dreigen,
En dat ontzag, de min, die u het hart dê neigen,
Verwinnen zal, gy staat noch onder Vaders macht;
(190) Hy wil u trouwen aen een ander, dan ik wacht
Niet anders als de dood, indien dat mogt gebeuren.
OCTAAF.
Verban die vreez’, mijn ziel: mijn Vader zal noit scheuren,
Het ga zo ’t wil, dien onverbrekelijken band,
Zo trouwelijk verknocht: ’k ga liever uit het land,
(195) En sterf veel liever, als dat ik u zou verlaten.
’k Schijn haar, die my was toegeschikt, alreê te haten,
Schoon dat ik ’er noit zag, en wenste dat de zee
Haar voor ’er leven lang afscheide van deez’ ree.
Schrei dan niet langer, ach, mijn zieltje! staak uw klagten,
(200) Uw tranen doden my met wenen, en haar kragten
[p. 11]
Verspreiden zich, helaas! met een beminde gloed
Van mijn gedachten af, tot in mijn harte bloed.
                    HYACINTHE.

Wel aan, dewijlge wilt, ik zal mijn tranen drogen,
En wachten ’t noodlot af met onbeteuterde oogen.
OCTAAF.
(205) Het zal ons gunstig zijn.
                    HYACINTHE.

                                                    ’t Kan my niet tegen gaan,
Wanneer ik voor altijd mag in uw harte staan.
OCTAAF.
Ik leef slechts u ten dienst.
                    HYACINTHE.

                                                Dan zal my niets verdrieten.
SCAPYN.
’k Wou met dat Vogeltjen de Papegaay wel schieten,
Het is niet hesselijk van smoel.
OCTAAF.
                                                        Daer staat ’er een,
(210) Die ons wel goeden raad zou geven, naar ik meen.
SCAPYN.
Ik heb een Eed gedaan de Wereld te verlaten,
En moeim’er niet meer meê, maar ’k liet me ligt bepraten,
Zo gy wat sterrik bad.
OCTAAF.
                                        Och, hangt het daar maar aan?
Ik bid u vriendelijk dat gy ons doch wilt raân.
SCAPYN.
(215) Maar gy zegt niet met al, wat queltme Hyacyntje.
                    HYACINTHE.

Ik bidje uit al mijn hart, mijn liefste maat Scapyntje,
Dat gy ons helpen wilt, met uw gezwinde geest,
’K bidje om al ’t geen u oit behaaglijk is geweest,
Datge onze liefde diend.
SCAPYN.
                                            Ik moetme laten zetten.
[p. 12]
(220) Ga heen, ik zal mijn brein ten dienst van u gaan wetten,
En toonen dat ik...
OCTAAF.
                                Maar geloof vry zonder....
SCAPYN.
                                                                        houd,
Ga spatten, en pas op van onverzet en stout,
In tegenwoordigheid uw Vaders, doch te wezen.
OCTAAF.
’k Beken het gaarne dat de schrik me alreê doet vrezen,
(225) ’k Heb een natuurlijke beschroomdheid, die ik niet
Wel overwinnen kan.
SCAPYN.
                                        Gy moet nochtans. Ey, ziet
Doch d’eersten aenval af te schutten, om te hind’ren
Dat hy u niet regeer gelijkerwijs de kind’ren.
Maar houje fris, en tracht naar wat vrypostigheid,
(230) En antwoord wel gemoed op alles wat hy zeid.
OCTAAF.
Ik zal mijn best doen.
SCAPYN.
                                        Sa, laat ons het eens verzoeken,
En zien of gy uw rol wel kund, wilt u verkloeken,
Zo, wakker op uw lijf, ’t oog fier en onverzet.
OCTAAF.
Aldus?
SCAPYN.
            Neen, noch wat meêr om hoog.
OCTAAF.
                                                                Alzoo dan?
SCAPYN.
                                                                                    Net.
(235) Beeld nu uw zelven in, als of ik was uw Vader,
En antwoord welgemoed en vry op allegader
Dat ik u zeggen zal! ô Eervergeten guit,
[p. 13]
En onbeschaamde zoon! Niet waardig, dat gy uit
Eens Vaders lenden sproot als ik, durfdge u vertonen,
(240) Naar datge my zoo schelms en schimpelijk dorst honen?
Is dit d’eerbiedigheid die gy my schuldig zijt?
Zijn dit de vruchten van mijn zorge, die ’k altijd
Voor u gedragen heb, zijn dit de lieve vruchten
Dat gy, aardsbengel, maar houd stand (gy schijnd te duchten,)
(245) In ’t heimelijk u durfd verloven zonder my?
Nu, overgeven boef, spreek op, en antwoord vry.
Laat ons uw schone reên eens horen, wilt vry spreken?
Maar hei dat gaat niet aan; gy schijnd geheel bezweken.
OCTAAF.
Ik meende waarelijk mijn Vader te verstaan.
SCAPYN.
(250) Dat ’s wel, maar moest daarom zo moedeloos niet staan,
En als een staak.
OCTAAF.
                            ’k Zal nu antwoorden zonder schroomen.
SCAPYN.
Voor vast?
OCTAAF.
                  Voor vast, maar ik zie daar mijn Vader komen,
ô Hemel!
SCAPYN.
                        Holla, hem, blijf staan: Octaaf, waar heên.
Hy is op ’t hazepad, wat armer knecht! ik meen
(255) Dat ik den ouden doch zal door zijn neusgat boren.
SILVESTER.
Wat wiltge dat ik doe?
SCAPYN.
                                      Volcht slechts, en wil maar horen.


[p. 14]

VIERDE TOONEEL.

ARGANTES, SCAPYN, SYLVESTER.

ARGANTES.
WAar sprakmen immermeer van diergelijk een feit.
SCAPYN.
Hy heeft de zaak alreê vernomen, en zy leid
Hem zo in ’t hoofd en maald, dat hy luid op moet spreken.
ARGANTES.
(260) Wat onbescheidener en eerelozer treken!
Waar heeftmen oit gehoord van zulk een snoden daad!
SCAPYN.
Laat ons toeluist’ren, en eens horen wat hy praat.
ARGANTES.
’k Wou wel eens weten wat dat zy nu zullen zeggen.
SCAPYN.
Daar is al in voorzien.
ARGANTES.
                                      Zy zullen ’t niet weerleggen,
(265) Noch looch’nen konnen.
SCAPYN.
                                                    Neen, dat is de mening niet.
ARGANTES.
Verschonen zy het stuk.
SCAPYN.
                                          Dat waar wel meer geschied.
ARGANTES.
Of menen zy my licht met olletjes te paijen.
SCAPYN.
Misschien.
ARGANTES.
                  Dat schut ik, neen zy zullen ’t niet ontdraijen.
[p. 15]
SCAPYN.
De tijd zal ’t leren.
ARGANTES.
                                ’k Meen niet voor haar zot te gaan.
SCAPYN.
(270) Laat ons niet zweren.
ARGANTES.
                                          ’k Zal mijn schelmschen zoon voortaan
Opsluiten in een gat.
SCAPYN.
                                    Men zal daar zorg voor dragen.
Want’k weet wel zeker, dat hem dat niet zou behagen.
ARGANTES.
En wat Silvester raakt, ik zal hem braaf doen slaan.
SYLVESTER.
’k Dacht met verwondering, zou dat zo henen gaan.
SCAPYN.
(275) Mijn Heer, ik ben verblijd, dat gy zijt weêrgekomen.
ARGANTES.
Wel fijn man, j’hebt mijn last te wonder waargenomen.
Ik ben u zeer verplicht. Mijn Zoon heeft zich heel vroom
In mijn afwezendheid gehouden.
SCAPYN.
                                                    Wellekoom,
Welkom, mijn Heer, gy zijt noch wakker op uw koten.
ARGANTES.
(280) Zo taam’lijk, maar wie houd u guit den bek gesloten.
SCAPYN.
De reis is wel vergaan?
ARGANTES.
                                        Heel wel. Maar laat my dees,
Eens lustig naar mijn zin, braaf met een Bullepees
De rug wat meten.
SCAPYN.
                                Hoe! wilt gy hem slagen geven?
[p. 16]
ARGANTES.
Die schelmsche guit.
SCAPYN.
                                        Waarom, wat heeft hy doch misdreven?
ARGANTES.
(285) Hoe, hebtge niet gehoord wat dat’er is gedaan,
Terwijl ik uit was?
SCAPYN.
                                Ja. Ik heb zo iets verstaan,
Maar ’t had niet veel om ’t lijf.
ARGANTES.
                                                  Wel, wat is dat te zeggen?
SCAPYN.
Je hebt, na ’t schijnd, gelijk, ik kan ’t niet wederleggen.
ARGANTES.
Zulk een vermetelheid steld my tot spot ten toon,
(290) Wie hoorde oit snoder stuk?
SCAPYN.
                                                        ’t Is waar.
ARGANTES.
                                                                        Hoe, zal een Zoon,
Zich zonder toestaan van zijn Vader uit gaan trouwen?
SCAPYN.
Gy hebt geen onrecht, en ik zou ’t ook met u houwen;
Doch wilje wel doen zie het door de vingers heen.
ARGANTES.
En dat versta ik niet. Heb ik geen dubb’le rêen
(295) Om quaad te zijn?
SCAPYN.
                                            Gewis. Zoo haast als ik het hoorde,
Ben ik uw Zoon aan boord geweest met scherpe woorden,
Vraag hem, hoe hevig dat ik hem heb aangegaan,
Om dat hy in zijn plicht gefaald had, niet gedaan
Gelijk een eerlijk Man zijn uuren moest besteden:
[p. 17]
(300) ’k Zeide alles wat men kan, doch gaf my tot de reden,
Gelijk het billijk was, want ’k vond dat in der daad
Zijn schuld zo groot niet was.
ARGANTES.
                                                    Wat onbescheiden praat,
Hy heeft geen ongelijk, zich in den echt te geven
Met een vreemd Vroumensch?
SCAPYN.
                                                        Maar hy is daar toe gedreven,
(305) Door ’t noodlot.
ARGANTES.
                                        Ha, dat is wel mooy. Men heeft voortaan,
Maar alle quaad te doen, te stelen, dood te slaan,
En alle schelmery door ’t noodlot te verschonen.
SCAPYN.
Gy neemd mijn woorden op in Filozoofze tonen:
Ik wil maar zeggen dat zy hem was toegeschikt
(310) By ’t noodlot.
ARGANTES.
                                    Maar waarom heeft hy zich zelf verstrikt?
SCAPYN.
Wat meendge, dat uw zoon in kloekheid zo ervaren
Kan zijn, als gy, mijn Heer? geensins, de jonge jaren
Die brengen losheid meê, de jeugd is onbedacht.
Neem maar een voorbeeld aan Leander, die veracht
(315) Al mijn vermaningen, en doet noch erger stukken,
Als die van uwen zoon, die u zo dapper drukken.
Hoe zijtge dus verstoord; bedenkje niet, mijn Heer,
Datge ook zijt jong geweest, wel gy waart ook weleer,
Na my gezegt is, meê geen hater van de rokken.
ARGANTES.
(320)’t Is waar, maar ’t was alleen om daar wat mee te jokken;
Dan ik ben nimmermeer zo gek, als hy, geweest.
SCAPYN.
Wat kon hy anders doen, hy zag een gladden leest,
En levendig gespaan van zoeten Honingraten,
[p. 18]
Waar in zijn bietje zocht te nest’len, ’t uitermaten
(325) Bevallig bakkesje, van ’t Meisjen, trof zijn hart,
Hy gaat haar dikwils zien, en klaagd zijn minnesmart
Met zuchten in den mond, en tranen op de wangen:
Zy word in ’t lest geraakt. Zie daar uw Zoon gevangen,
En op de daad betrapt. De Vrienden dwingen hem,
(330) Met haar te trouwen.
SILVESTER.
                                                Bloed! die leugen heeft eerst klem.
SCAPYN.
Of zagtge liefst uw zoon op ’t Bed daar dood gesmeten,
’t Is beter noch getrouwd, als dood.
ARGANTES.
                                                            ’k Heb noit geweten,
Dat deze zaken, op die wijz’ zijn toegegaan.
SCAPYN.
Bevraag hem zelver vry, hy zal ’t niet tegenstaan.
ARGANTES.
(335) Het is dan door geweld dat hy het Lief getrouwd heeft?
SCAPYN.
Gewis.
ARGANTES.
            Maar ’k vat niet wel, waar om ’t hem niet berouwd heeft,
En hy Notariaal niet heeft geprotesteerd
Van aangedaan geweld.
SCAPYN.
                                        Dat heeft hy niet geleerd.
ARGANTES.
Hier door had hy de trouw veel lichter konnen breken.
SCAPYN.
(340) Een huw’lijk breken?
ARGANTES.
                                                Ja.
SCAPYN.
                                                        Hy laat dat liever steken.
[p. 19]
ARGANTES.
Te laten steken?
SCAPYN.
                                    Ja.
ARGANTES.
                                        Hoe, heb ik dan geen recht,
Om dat te niet te doen?
SCAPYN.
                                        ’t Is waar, het geenge zegt.
Maar hy zal ’t noit gestaan.
ARGANTES.
                                                Waarom, en door wat reden?
SCAPYN.
ô Neen.
ARGANTES.
                Mijn Zoon?
SCAPYN.
                                Uw Zoon, hy is vol dapperheden,
(345) En t’edelmoedig, als dat hy bekennen zouw,
Dat hy gedwongen was te trouwen met een Vrouw.
Dit zou gewis zijn eer en naam om verre stoten,
Verongelijken u, daar van hy is gesproten.
ARGANTES.
Ik lach daar meê.
SCAPYN.
                                Men moet om beider eeren wil,
(350) Zich houden of hy was gerust getrouwd, en stil
Die zaak voorby gaan.
ARGANTES.
                                        Ik wil dat hy ’t zeg.
SCAPYN.
                                                                            Met eren
Kan hy dan niet wel doen.
ARGANTES.
                                            Ik zal het hem wel leren.
[p. 20]
SCAPYN.
Geensins.
ARGANTES.
                De magt die ’k heb zal hem haast doen verstaan
Hoe ik ’er straffen kan, die eer en plicht verrâan.
(355) ’k Zal hem ontërven.
SCAPYN.
                                        Gy?
ARGANTES.
                                                Ik.
SCAPYN.
                                                    Wel, wat meugje praten!
ARGANTES.
Hoe zo?
SCAPYN.
                Gy zult hem niet ontërven.
ARGANTES.
                                                        ’k Zal.
SCAPYN.
                                                                ’t Wel laten
Is uwe mening.
ARGANTES.
                        Wat, zou ik mijn eigen zoon,
Geen bastaard maken, als ik wou?
SCAPYN.
                                                        Neen.
ARGANTES.
                                                                Dat komt schoon!
SCAPYN.
Neen zeg ik u noch eens.
ARGANTES.
                                            Wie zou het my beletten?
SCAPYN.
(360) Gy zelfs.
ARGANTES.
                        Ik?
[p. 21]
SCAPYN.
                                Ja gy, wat wiltg’er onderzetten;
Ik wedde datje ’t hart niet hebt; gy lacht’er meê.
ARGANTES.
Ik doe niet.
SCAPYN.
                    Het Vaders hart word ligtelijk gedweê.
ARGANTES.
’t En doet.
SCAPYN.
                Ja, ja.
ARGANTES.
                        ’t Zal hem zo voor zijn schenen springen.
SCAPYN.
Tut, tut.
ARGANTES.
                Hoe is het hier? het zijn geen beuzelingen.
SCAPYN.
(365) O Heer, ik kenje wel, gy houd te veel van rust,
En zijt te goed van aard.
ARGANTES.
                                        ’k Ben quaad wanneer ’t me lust.
Maar ’k heb geen smaak meêr in al dat ontijdig praten,
’t Verveeld me schrikkelijk, laat ons het hier by laten;
Fluks gauwdief zoek mijn zoon, wijl ik mijn ongena
(370) Geronte maak bekend.
SCAPYN.
                                                    Komt u mijn dienst te sta,
Gy kondme vry gebien.
ARGANTES.
                                        ’k Bedankje. Had ik heden
Mijn Dochter wederom, zy zou zijn plaats bekleden,
En zijn mijn Erfgenaam.


[p. 22]

VYFDE TOONEEL.

SCAPYN, SILVESTER.


                    SILVESTER.

                                        IK ben geheel voldaan,
Uw rol is net gespeeld, en alles zal wel gaan,
(375) Maar daar moet duimkruid zijn, eer ons de schuldenaren
De Stad uitboenen.
SCAPYN.
                                Sus, ik zalje dat wel klaren,
’k Heb slechts een trou gezel van noden, dieme diend
In’t geen ik voor heb, wacht, sta vast een reis mijn vriend,
Trek fier den hoed in ’t hoofd, en speel den stouten jongen,
(380) De handen aan ’t geweer, als ofje wierd besprongen,
Treê voort gelijk een Mars, met onversaagd gelaat,
Nu rechts, nu slinksom, nu in ’t vierkant; goed! dat gaat
Zo heerlijk als het mag, kom volgme, ik zal uw wezen,
En stem veranderen.
SILVESTER.
                                        Ik lietme licht belezen,
(385) Maar hellepme aan geen Galg.
SCAPYN.
                                                                Kom, kom, dat ’s niet met al,
Wy zullen samen doen, en delen ’t ongeval.
Drie Jaren min of meêr op een Galei gebannen,
Heeft noit een heldestuk geschort van brave mannen.

Continue

[p. 23]

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

ARGANTES, GERONTES.


GERONTES.
JA. zonder twijfel zal ons volk noch met dit weêr
(390) Van daag hier wezen, want een Schipper van het Veer,
Die maar daar even van Taranten is gekomen,
Heeft my verzekerd, dat zy hadden voorgenomen,
En vaardig stonden om te scheep te gaan; maar ’k merk,
Na ’t geenje van uw zoon verhaald hebt, dat ons werk
(395) En voorneem niet zal gaan, gelijk wy dat besloten.
ARGANTES.
Ik bid u weest gerust, ’k zal ’t wel zien om te stoten,
En ga zo daad’lijk daar op werken,
GERONTES.
                                                        Maar voorwaar,
Argantes, wiltge dat ik u eens wat verklaar,
Ontrent d’opvoedinge der kind’ren kan men heden
(400) Niet al t’opmerkend zijn.
ARGANTES.
                                        ’t Is zo, maar om wat reden
Deez praat gevoerd?
GERONTES.
                                    Om dat de losheid en het quaad
Van alle jonge Luy gemeenlijk meest ontstaat
Uit quade opvoeding van de Vaders.
ARGANTES.
                                                            ’t Kan geschieden,
En ’t beurd veeltijds, maar wat wilt gy daar meê bedieden?

[p. 24]
GERONTES.
(405) Dat zo gy met uw zoon, als ’t hoord, had omgegaan,
Hy nimmer denken zou ’t geen hy nu heeft gedaan.
ARGANTES.
Heel goed, zo datge uw zoon hebt beter leren leven?
GERONTES.
Ja, ’t was my leed, had hy iets diergelijks bedreven.
ARGANTES.
En zo die fijne zoon noch erger had gedaan,
(410) Als nu de mijne doet.
GERONTES.
                                            Ik kan u niet verstaan.
ARGANTES.
Dat is te zeggen, dat men slimmer niet kan noemen,
Als zulke, die ’t beleid van and’ren licht verdoemen,
En niet eerst acht en slaan op ’t geen by hen geschied,
En wat zy zelve doen.
GERONTES.
                                        ’k Verstaa dat raadzel niet.
ARGANTES.
(415) ’k Zal ’t zeggen.
GERONTES.
                                    Quam u iets van mijnen zoon ter oren?
ARGANTES.
’t Kon zyn.
GERONTES.
                    En wat?
ARGANTES.
                                    Scapyn heeft my de zaak doen horen,
Doch maar terloops, gy kund het recht bescheid verstaan,
Van hem, of and’ren. Ik wil ondertussen gaan,
En zien, zo ras ik kan, een Advokaat te spreken,
(420) Om t’overslaan, hoe dat men ’t huw’lijk best zal breken.
Tot wederziens.


[p. 25]

TWEEDE TOONEEL.

GERONTES, LEANDER.


GERONTES.
                        WAt of dat voor een zaak mag zijn,
Noch erger als zijn zoons? voor my, ’k zie weinig schijn
Van waarheid, datmen iet veel erger konde maken.
Te trouwen, zonder dat de Vader ’t weet, zijn zaken,
(425) Die alles watmen oit bedacht te boven gaan
En overtreffen. maar zie ik hem daar niet staan?
                                    Toelopende om hem te omhelzen.
Och Vader! hoe ben ik verblijd door ’t wederkeren.
GERONTES.
                                    Hem weigerende te omhelzen.
Al zagjes, laat ons eerst een weinig discoureren.
LEANDER.
Verdraag dat ik u mag omhelzen en mijn...
GERONTES.
                                                                    Zoet.
LEANDER.
(430) Hoe weigerdge, dat ik de vreugd van mijn gemoed,
Door mijn omhelzingen, u mag voor ogen stellen?
GERONTES.
Ja, want wy hebben eerst een eitje noch te pellen.
LEANDER.
En Wat doch?
GERONTES.
                        Recht op ’t lijf. zie my te degen aan.
LEANDER.
Waarom?
GERONTES.
                Wat isser in mijn afzijn omgegaan?
LEANDER.
(435) Wat daar is omgegaan?
[p. 26]
GERONTES.
                                                O ja, wat gy gedaan hebt?
LEANDER.
Hoe komt’et, Vader, dat gy ’t dus op my gelaân hebt?
Wat wiltge dat hier zou gedaan zijn?
GERONTES.
                                                                ’k Wil niet, dat
Hier yets gedaan zou zijn, maar ’k vraag alleenlijk wat
Dat gy gedaan hebt?
LEANDER.
                                        Ik heb nimmer yets bedreven,
(440) Waar door u reden om te klagen word gegeven.
GERONTES.
Niets?
LEANDER.
            Neen.
GERONTES.
                      Gy zijt wel stout.
LEANDER.
                                                    ’k Steun op d’onnozelheid.
GERONTES.
Scapyn heeft niet te min my zo al wat gezeid.
LEANDER.
Scapyn?
GERONTES.
                Ha, hy word rood!
LEANDER.
                                                Wat heeft hy konnen zeggen?
GERONTES.
t Is hier niet raadzaam om die zaak u voor te leggen:
(445) Na huis toe, ’k zal hier strax weêr zijn, maar zoge my
Onteerd hebt, ’k zweer dat ik u dan die boevery
Wel zal inpep’ren, en voor eeuwig van my jagen,
En u niet kennen voor mijn zoon.


[p. 27]

DERDE TOONEEL.

LEANDER, SCAPYN, OCTAAF,

LEANDER.
                                                    My zo te plagen,
Een deugeniet! die om veel redenen behoord
(450) Te zwijgen, ’t geen ik hem vertroud heb, zegt het voort
Mijn Vader! maar hy zal my voor dat stuk betalen,
’k Zal hem dien stouten tong noch uit zijn bakkes halen.
OCTAAF.
Mijn liefste maat Scapyn, wat ben ik u verplicht
Voor al uw moeite, en zorg, daar doorge my verlicht,
(455) De Hemel heeft u tot mijn bystand uitgekoren.
LEANDER.
Ha daar ’s de schelm! hy komt my recht van pas te voren,
Aardsrekel, ik ben bly dat ik u hier ontmoet.
SCAPYN.
’k Ben u verplicht, mijn Heer, voor d’eer die gy me doet.
                    LEANDER.
                                                        Zijn Degen trekkende.
Gy speeld quansuis de Gek, maar ’k zal u dat verleren.
                    SCAPYN.
                                                        Op zijn knien vallende.
(460) Mijn Heer.
LEANDER.
                                Octaaf, ei laat my doch na mijn begeren,
Dien fielt wat rossen.
SCAPYN.
                                Och!
OCTAAF.
                                        Hou doch.
LEANDER.
                                                            Laat my begaan.
OCTAAF.
Om onze vriendschaps wil wilt hem niet langer slaan.
SCAPYN.
Mijn Heer wat dede ik* u?

[p. 28]
                    LEANDER.
                                                Hem willende slaan.
                        Hoe durfje dat noch vragen,
Geveinsde fielt?
                    OCTAAF.
                                                Hem weêrhoudende.
                        Al zacht, ik zal dat niet verdragen.
LEANDER.
(465) O neen, Octaaf, ’k wil uit zijn eigen mond verstaan,
d’Ontrouwe streken, die hy my heeft aangedaan
Ja ravenaas! die my dit schelmstuk quamt beleggen,
’k Weet alles, maar ik wil dat gy ’t me zelfs zult zeggen,
Of ’k zal, dat zweer ik u, schoon ’t my geen eer aandoet,
(470) Die snô Verradery afwasschen in uw bloed.
’k Zal u doorstoten.
SCAPYN.
                                    Och! zoud gy zo wreed wel wezen?
LEANDER.
Spreek dan.
SCAPYN.
                      Heb ik u iets gedaan, gy doetme vrezen?
LEANDER.
Ja Bengel, ga maar in u zelven, uw gewis
Zal ’t u wel zeggen.
SCAPYN.
                                  ’k Weet voorwaar niet wat’et is.
                    LEANDER.
                                        Toetredende om hem te slaan.
(475) Gy weet het niet?
SCAPYN.
                                        Mijn Heer, ik bidje wilt bedaren,
En zijt zo gram niet, ’k zal u ongeveinsd verklaren,
Dat ik het vaatje, daar de Spaanse wijn in was,
Heb tot den boôm geleegd, en ’k goot een grote plas
Van water daar rondom, als of ’t was uitgelopen.
LEANDER.
(480) Ha galligbrok! hebt gy mijn Spaanse wijn gezopen?
[p. 29]
En zijt gy d’oorzaak, guit, van al die Razerny
Die ’k met de Meisjes had!
SCAPYN.
                                                Ja Heer, vergeef het my.
LEANDER.
’k Ben bly dat ik het weet, maar daar zijn and’re stukken,
En gauwdiefs streken, die my vry wat nader drukken,
(485) En die ik weten wil.
SCAPYN.
                                            ’k Weet niet dat ik u meer
Misdaan heb.
                    LEANDER.
                                                        Hem willende slaan.
                    Ho! Gy wilt niet spreken.
OCTAAF.
                                                                Zacht.
SCAPYN.
                                                                            Mijn Heer,
’t Is nu drie weken, datge my gebood te geven
Een uurwerk, uit uw naam, aan ’t hartjen van uw leven,
’k Quam t’huis, het lijf beslikt, en ’t aangezicht bebloed,
(490) ’k Zei dat ik op de straat gauwdieven hadde ontmoet,
Die my mijns ondanks, fors met slagen en met touwen,
Het uurwerk namen; maar ik heb het zelf gehouwen.
LEANDER.
Gy hebt mijn uurwerk?
SCAPYN.
                                        Ja, alleenlijk om te zien
Hoet laat’et is.
LEANDER.
                            Ha! ha! wat zietmen niet geschiên!
(495) Ik heb een schaplijk knecht, en mag hem wel betrouwen,
Doch daar’s wat anders noch dat gy me moet ontvouwen,
Daar is al meer verknold, en ’k wil het weten, voort
Spreek op, waar wachtje na, nu spreek, of steek de moord.
[p. 30]
SCAPYN.
Gants bloemerharten!
LEANDER.
                                    Spreek, of dit ontijdig zwijgen
(500) Zal straks tot loon de vrucht van mijne gramschap krijgen;
’k Heb haast, spreek op.
SCAPYN.
                                        Mijn Heer, ’k heb anders niet gedaan.
LEANDER.
Niet anders? ik weet raad met u.
SCAPYN.
                                                    Al zoet.
LEANDER.
                                                                    Wel aan.
SCAPYN.
’t Heugt u misschien noch, ’t is tien maanden maar geleden,
Dat gy, geen kleintjen, van een Bulbak wierd bereden,
(505) Die u by avond braaf met stokken sloeg, waar op
Gy in een kelder vield, en brakt schier hals en kop
En benen stukken, ik was ’t die den bulbak speelde.
LEANDER.
Waart gy ’t Verrader?
SCAPYN.
                                Ja; alleen om u de weelde,
En ’t avondlopen wat t’ontwennen, daar gy moy
(510) Ons toegebruikte, die veel liever lang te koy
Gelegen hadden, als staâg in de nacht te rennen.
LEANDER.
’k Zal ’t wel gedenken, dan gy moetme nu bekennen
Wat gy mijn Vader hebt gezeid.
SCAPYN.
                                                    Uw Vader?
LEANDER.
                                                                        Ja.
Guit.

[p. 31]
SCAPYN.
        ’k Heb hem sints zijn weêrkomst niet gezien.
LEANDER.
                                                                                Ha, ha!
(515) Gy hebt hem niet gezien?
SCAPYN.
                                                    Neen, Heer.
LEANDER.
                                                                        Is ’t niet gelogen?
SCAPYN.
Voorzeker niet, ik heb hem niet gezien met ogen,
’k Zal ’t u betonen met zijn eigen mond en woord.
LEANDER.
Ik heb het echter uit zijn eigen mond gehoord.
SCAPYN.
Met uw verlof, hy heeft de waarheid niet gesproken.

VIERDE* TOONEEL.

KAREL, SCAPYN, LEANDER, OCTAAF.

KAREL.
(520) MYn Heer, het Heydens rot is even opgebroken,
En staat gereed, om met uw liefste, zo terstond,
Te gaan vertrekken; zy heeft met haar eigen mond,
My aanbelast, dat ik u doch bekend zou maken,
Dat gy beletten woud, dat zy haar niet en schaken;
(525) Doch zoje ’t geld niet haast en zend, geraakj’er quyt,
Twe uuren geeftze u maar.
LEANDER.
                                            Twe uuren?
KAREL.
                                                                Daar’s noch tyd.
LEANDER.
Och beste maat Scapyn! wilt my behulpzaam wezen,
Daar ’s niemand meer, als gy, die my nu kan genezen.

[p. 32]
SCAPYN.
                                                Met een fier gezicht.
Och beste maat Scapyn! nu ben ik beste maat,
(530) Wijl ik u nodig ben.
LEANDER.
                                            ’k Vergeef u al het quaad
Dat gy my hebt gedaan, ja zelf noch slimmer streken.
SCAPYN.
Vergeefme niet met al, maar wiltme slechts doorsteken.
’k Zal bly zijn, zo gy my ter neêr maakt.
LEANDER.
                                                            Ei, verlaat
My niet, en dien mijn liefde in deez’ bedroefden staat,
(535) ’k Bid eerder datge my behouden wilt het leven.
SCAPYN.
Neen, gy zult beter doen den doodsteek my te geven,.
LEANDER.
Je bentme veel te waard en kostelijk een man,
Die my door goeden raad alleenlijk helpen kan.
SCAPYN.
Neen, zeg ik, steekme dood.
LEANDER.
                                        Ei, wilt dat laten varen,
(540) En denken hoege my best red uit dit bezwaren.
OCTAAF.
De zaak is redelijk, Scapijn, daar hy om bid,
Help hem om mijnent wil, ei doch, vergun hem dit.
SCAPYN.
Ik meen zijn koppigheid niet langer op te wachten.
LEANDER.
Stel doch d’oplopendheid van my uit uw gedachten,
(545) En helpme.
OCTAAF.
                            ’k Bid ’et meê.

[p. 33]
SCAPYN.
                                                ’t Affront leid my op ’t hart.
LEANDER.
Hoe zoudge my, Scapijn, verlaten in mijn smart?
SCAPYN.
My, op het onverzienst, zodanig t’affronteren!
LEANDER.
’k Beken ’k heb ongelijk, wat kundge meêr begeren?
SCAPYN.
My voor een fielt en schelm te schelden, en ik weet
(550) Niet wat voor tijt’len al te geven!
LEANDER.
                                                                ’t Is my leed.
SCAPYN.
My met zijn degen door het lijf te willen stoten!
LEANDER.
Ik bid vergeef het me, het heeft my zeer verdroten,
En zoo ge wilt, ik zal uw bystand op mijn knien
Verzoeken.
OCTAAF.
                    Nu, Scapijn, wilt hem uw hulpe bien.
SCAPYN.
(555) Rijs op, maar wacht u van een eerlijk man te honen.
LEANDER.
Beloofdge datge my uw bystand zult betonen.
SCAPYN.
’k Zal daar op denken.
LEANDER.
                                    Doch de tijd is kort.
SCAPYN.
                                                                ’t Is goet,
Maar hoe veel geld is ’t wel het geenge hebben moet?
LEANDER.
Drie duizend gulden.
SCAPYN.
                                    Gy?

[p. 34]
OCTAAF.
                                                Twee honderd pistoletten.
SCAPYN.
(560) ’k Meen d’oude mannetjes dit geldjen af te zetten;
Wat d’ uw betreft de zaak is daar al toegesteld,
En d’ uw, hoewel hy noch zo qualijk wil van ’t geld,
Zal eens zo licht’lijk om den tuin te leiden wezen,
En wat zijn geest belangd, die is noit hoog geprezen,
(565) Ik lever u hem voor een zeker soort van lui,
Wie datmen t’allen tijd den een of d’an’dren brui
Licht diets kan maken, doch dit kan u geensins raken,
Want tussen u is geen gelijkenis te maken.
LEANDER.
Al zachjes man.
SCAPYN.
                          Tut, tut. maar sus, wie zie ik daar,
(570) Die gins van verre komt; wel hei, het is de Vaâr
Van Heer Octaaf, laat ons met hem het werk beginnen,
En zien het na den eisch te degen af te spinnen.
Pak u nu maar van hier, en zeg gy aan uw knecht
Silvester, dat hy doe, als ik hem heb gezegt.
(575) En dat hy dadelijk het alles klaar ga maken,
En dan verwacht ik een goede uitslag van uw zaken.

VYFDE TOONEEL.

ARGANTES, SCAPYN.

SCAPYN.
DAar komt de rochlaar zelfs, ik hoor hem.
ARGANTES.
                                                                    Welk een feit
Zo weinig overleg te hebben, en beleid,
Zo los zijn trouwtje te verquak’len, zonder reden,
(580) Zich weg te smijten, ô wat losheid! welke zeden!

[p. 35]
SCAPYN.
Uw Dienaar, Heer.
ARGANTES.
                                Zijt gy ’t? wel goeden dag, Scapijn.
SCAPYN.
Gy schijntm’ in mijmering van uwen Zoon te zijn.
ARGANTES.
’k Beken, ’k voel heftig my in deze zaak ontstellen.
SCAPYN.
Het leven heeft verdriet en onrust tot gezellen;
(585) Mijn Heer, ’t is goed altoos te wezen wel bereid,
Ook heeft een wijs oud man my eens een woord gezeid,
Dat ik, voor my, noit van mijn leven zal vergeten.
ARGANTES.
En wat?
SCAPYN.
              Hy zei, die in huishouding was gezeten,
Moest op zijn reis, hoe kort die was, met rijp verstand
(590) Bedenken, wat al leed hem komen kon op hand
Op zijne wederkomst, hy moest dan vast geloven
Zijn huis te zien verbrand, zijn geldkist weggestoven,
Zijn huisvrouw dood, zijn Zoon verminkt, zijn dochters eer
Geschonden; en indien hem ’t ongeluk zo zeer
(595) Niet had geraakt, hy had fortuin dat dank te weten.
Voor my, ’k heb nimmermeer die goude les vergeten,
En ik quam niet in huis, of ik was wel bereid
Om af te staan met moed mijn meesters toornigheid;
Zijn kijven, schelden, en zijn schoppen, bastonnaden,
(600) En geesselingen, ’t geen my niet wierd opgeladen,
Schreef ik mijn goed geluk daar na met blijdschap toe.
ARGANTES.
Dat is al wel, Scapijn, maar hoe ben ik te moê
Met dees wanschiklijke echt, die teffens om zal stoten,
[p. 36]
Het huw’lijk dat ik met een ander had besloten?
(605) Ik kan ’t niet zien en heb’er daarom noch van daag
Met Advokaten van gesproken, om die plaag
Te weeren, en door recht die losse trou te breken.
SCAPYN.
Geloof my, Heer, gy moet u in die zaak niet steken,
Maar zoeken middel om die by te leggen, let
(610) Wat in dit land by een proces word opgezet,
Gy zult u zelven maar verwarren.
ARGANTES.
                                                        Helpme raden,
Wat middel vinde ik best, ik ben’er meê beladen?
SCAPYN.
Ik meen ik heb’er een gevonden. uit mijn aart
Kan ik geen Vader om zijn Kinders zien bezwaard,
(615) Het medelijden heeft derhalven my doen speuren
Na middel, om u te verlossen van uw treuren,
Ook heb ik steets tot u een teed’re zucht gehad
ARGANTES.
’k Ben u verpligt.
SCAPYN.
                            ’k Heb dan de Broeder hier in Stad
Gesproken van dat mensch, waar meê uw zoon, ô schanden!
(620) Getrout is, ’t is een gast, die elk neemt op zijn tanden,
Een veugel die’er meêr als tien heeft op zijn schee.
Hy is van ’t volk dat niet zo zeer vervloekt als vreê,
Die nimmer spreekt als van vermoorden, en van steken,
En niet meêr werks maakt van een mensch den hals te breken
(625) Als van een roemer wijn te drinken. in de praat,
Bragt ik hem op den text van ’t huw’lijk, en den staat
Waar in het stont, ik zei hoe licht dat wierd gebroken,
’k Heb van uw voorrecht toen als vader meê gesproken,
Wat steun gy in ’t proces zoud vinden door uw recht,
(630) Uw geld, en vrienden; ’k heb ’t hem alles net gezegt,
Tot dat hy eind’lijk scheen te luist’ren na mijn zeggen,
[p. 37]
Of met een zomme gelds dit niet was by te leggen,
Hy zal het toestaan dat gy ’t huw’lijk breekt, wanneer
Gy geld geeft, en hem maar de handen zalft, mijn Heer.
ARGANTES.
(635) Maar zeg, wat eist hy toch?
SCAPYN.
                                                    In ’t eerste groote zaken.
ARGANTES.
Hoe?
SCAPYN.
        Buitensporigheên.
ARGANTES.
                                    Nu om aan ’t eind te raken.
SCAPYN.
Hy sprak niet minder als van duizenden, die vent,
Van vijf of zes honderden Pistolen.
ARGANTES.
                                                        Sellement!
Van vijf zes honderden Pistolen! zo veel Stroppen
(640) En Galgen om zijn hals; hoe meent hy my te foppen?
SCAPYN.
Ik heb ’t hem wel beduid, en honderdmaal gezeit,
Dat gy zo mak’lijk niet wierd by de neus geleid,
Om vijf zes honderden Pistolen hem te geven,
Ten laatsten na veel praats en meenig wederstreven,
(645) Is onze samenspraak voleind op dees manier,
Ziet, zeid hy, ’t is nu tijd dat ik vertrek van hier
Na ’t Leger toe, ik moetm’ uitrusten naar behoren,
Dus kan het geld, dat ik van doen heb, my bekoren,
Om tegen mijnen dank uw voorstel toe te staan,
(650) Maar ik kan zonder paard, dat dienst kan doen, niet gaan,
En ik en weet voor my geen paard van dienst te kopen
Voor min als zeventig pistolen.
ARGANTES.
                                                ’t Mag zo lopen,
Dat ’s al de wereld niet, ik geef het.

[p. 38]
SCAPYN.
                                                            Het geweer
En harnas moet’er met pistolen zijn, mijn Heer,
(655) Dat maakt op ’t minst een som van twintig pistoletten.
ARGANTES.
Hoe twintig? als men daar dan sestig by zou zetten,
Zijn samen tachentig pistolen.
SCAPYN.
                                                    Net geraân.
ARGANTES.
’t Is veel, maar evenwel ik zal ’t zo laten gaan.
SCAPYN.
Zijn knecht heeft ook een paard dat zal wel dertig gelden.
ARGANTES.
(660) Wat onbeschofter eisch! hy helpt een mensch aan ’t schelden;
Wat droes! ik wil hem nu niet geven niet een mijt.
SCAPYN.
Mijn Heer.
ARGANTES.
                Neen ’t is een Jeud.
SCAPYN.
                                                Mijn Heer; ei geef wat tijd.
Hoe, zouje willen dat zijn knecht te voet moest lopen?
ARGANTES.
Hy loop vry aan de galg, om zich daar op te knopen,
(665) En neem zijn meester meê.
SCAPYN.
                                                Maar Heer, mag ikje raân,
Ziet op een kleintjen niet, en laat het pleiten staan;
Geef liever alles om u voor die last te wachten.
ARGANTES.
Wel aan, ik geef ’t hem ook, maar tegen mijn gedachten.
SCAPYN.
’k Heb, zeid hy, noch een Muil van noden, om mijn goed....
ARGANTES.
(670) Dat hem de pokken schen, ’t is lang genoeg, ik moet,
[p. 39]
’k Moet voor den rechter gaan, hoe zoude ik dat verdragen?
En zal een vagebond my meenen zo te plagen?
’k Zal pleiten, ’t ga zo ’t wil,
SCAPYN.
                                                Mijn Heer, ik bidje, hoor.
ARGANTES.
Neen, neen, ’t is uit, ’k ben doof geworden aan dat oor.
SCAPYN.
(675) Mijn Heer, ei geef maar een klein Muiltje.
ARGANTES.
                                                                        Laat hem lopen,
Die vagebond, ik wil hem zelfs geen ezel kopen.
SCAPYN.
Bedenk....
ARGANTES.
                ’k Wil pleiten.
SCAPYN.
                                        Maar Heer, wat ’s uw besluit?
Ik bid u let eens watje wilt, en schei ’er uit.
Ziet op d’omwegen van het Recht hoe veel appellen,
(680) En proceduuren u ten eersten zullen quellen,
Let hoe veel wolven voort staan gapen naar uw goet,
Deurwaarders, Prokureurs, Steboôn, en zulk gebroet,
Al volkje, die wanneer ’t hun slechts lust uit te werken,
Met d’Advokaten, en de Rechters, en de Klerken,
(685) Verbrodden konnen met een streek het beste recht,
En maken, eer gy het verwacht, datje onderlegt.
Uw Deurwaarder voor eerst zal valsche Explooten geven:
Uit is het Recht, en gy geschonden al uw leven.
De Prokureur zal zich verstaan met uw party,
(690) En lev’ren u voor geld. uw Advokaat, als hy,
Met giften omgekocht, zal zich te zoeken maken,
Wanneer men pleiten zal, of pleit hy voor uw zaken,
Hy zal slechts voddery voortbrengen zonder kracht,
En dat uw zaak niet raakt; maar zooge uit al uw magt
[p. 40]
(695) En alle omzichtigheid des werelds dat kont weeren,
Zal licht uw rechter, die men wist de hand te smeeren,
Of om een eigen drift, uw voordeel tegenstaan.
Mijn Heer, verlosje van die hel, ey laatje raân,
Zy zijn vermaledijt die zich tot pleiten geven,
(700) Ja de gedachte alleen van pleiten doet me beven,
En zouwme licht mijn zelfs verhangen doen van rou.
ARGANTES.
Maar zeg, hoe hoog of toch de muil wel komen zou?
SCAPYN.
De muil, zijn paard, en dat ’t geen gy de knecht zoud geven,
Pistolen, harnas, en het geen niet veel kan kleven,
(705) Wat kleinigheden, die hy noch aan zijn waardin
Betalen moet, die zijn, schoon ’t veel is in mijn zin,
Te zamen na zijn eisch twee honderd pistoletten.
ARGANTES.
Twee honderd?
SCAPYN.
                        Ja.
ARGANTES.
                                Voort, voort, ’k zal hem die streek verzetten,
’k Zal pleiten.
SCAPYN.
                        Steekje in geen.....
ARGANTES.
                                                ’k Wil pleiten.
SCAPYN.
                                                                Maar dan moet
(710) Je geld verspillen, ziet ter degen watje doet,
Geld moet’er wezen voor het rolgeld, voor d’exploten
En procuratien, zo word uw beurs gesnoten,
Voor Consultatien, daggelden, Prokureur,
Deurwaarder, Advokaat, Steeboo, Solliciteur,
(715) Concergie, Klerken, en meer diergelijke gasten,
Grijpvogels altemaal omj’ in de beurs te tasten.
[p. 41]
Ik raad u houd u uit dat grouwelijk verdriet:
Want ’k spreek alwillens uw noch van de giften niet,
Die gy, tot vord’ring van uw recht, eerst uit moet tellen.
(720) Kom geef uw man dat geld, dan zal u niemand quellen.
’k Heb by mijn zelven eens de kosten opgetelt,
En doetge naar mijn zin, gy zult voor weinig geld
In stilte leven, voor twee honderd pistoletten,
Zult gy de koppigheid van uwen man verzetten;
(725) En let, dan haaljer meêr dan honderd vijftig uit
Aan klare winst, indien mijn rekening wel sluit:
Behalven datge dan ontgaan kont duizend zaken,
En lasten, die een schier het leven tegen maken,
Met een heel regiment van smart en zwarigheên,
(730) Al was ’t maar om zijn tijd niet lastig te besteên
In al de zotterny, en ’t hakkelen en praten,
Van lompe Prokureurs, en gierige Advokaten.
Die al uw handel elk voortbrengen in het licht,
En zeggen wat hun lust u zelfs in ’t aangezicht:
(735) Mijn Heer, eer ik mijn hoop zou op de pleitzak zetten,
Schoot ik veel liever uit drie honderd pistoletten.
ARGANTES.
Ik niet, daar lach ik meê.
SCAPYN.
                                    Volg gy uw zin, maar ’k houw
Van ’t pleiten niet, mijn Heer, zie toe, ik rade u trouw.
ARGANTES.
Hy zal niet opdoen, en zo diep mijn beurs niet raken.
SCAPYN.
(740) Zie daar, mijn Heer, hier komt de man, waar vanwe spraken.


[p. 42]

SESDE TOONEEL.

SILVESTER, ARGANTES, SCAPYN.

SILVESTER.
EY lieve wijzme doch waar dat ik best moet gaan
Argantes spreken.
SCAPYN.
                            Ei waarom, Heer?
SILVESTER.
                                                        ’k Heb verstaan,
Dat hy van zins is om my in proces te steken,
En dat hy ’t Huw’lijk van mijn Zuster tracht te breken.
SCAPYN.
(745) Ik weet niet of hy die gedachten heeft, doch ’t geld,
Het geen gy gaarne zaagt dat u wierd toe geteld,
Wil hy niet geeven.
SILVESTER.
                                Hou, wat honderd duizend schanden!
De Drommel haal den schelm, krijg ik hem in mijn handen,
Ik zal hem hals en rug aan duizend stukken slaan,
(750) Al raakte ik op ’t Schavot.
                                        Argantes versteekt zich hier achter.
SCAPYN.
                                                    Hy is’er zo niet aan,
Gelijkje meent, en zal u lichtelijk niet vreezen.
SILVESTER.
Pots tauzend slapperment! gans bloed! waar mag hy wezen?
Indien hy hier was, ’k hieuw hem flux den kop aan tween.
Wie ’s dat?
SCAPYN.
                    Hy is het niet, mijn Heer, hy is ’t niet, neen.
SILVESTER.
(755) Maar is ’t niet imand van zijn vrienden of zijn neven?
[p. 43]
SCAPYN.
’t Is zijn doodvijand.
SILVESTER.
                                Zijn doodvijand, zegt gy?
SCAPYN.
                                                                        Even.
SILVESTER.
Gans bloemerharten! dat’s mijn lust, zijt gy, mijn Heer,
Den Vijand van Argant, dien onbeschoften beer,
Hoe?
ARGANTES.
        Ja, ja. ’k ben’t.
                    SILVESTER: Hem fors de hand drukkende..

                                Hou daar, ’k zal als een man met eren,
(760) Ik zweer ’t u by mijn hooft, en wat ik meer kan zweren,
Dat ik, eer dat den dag ten avond loopt, u zal
Verlossen van dien Schelm.
SCAPYN.
                                            Mijn Heer, maar weetge wel,
Dat gy zulk een geweld wel licht’lijk mocht betreuren?
SILVESTER.
Ik lach daar eensjes meê: ik heb niet te verbeuren.
SCAPYN.
(765) Ja, maar hy zal zich nu wel wachten, hy ’s bevrind,
En heeft veel aanhang, ’k vrees indienge ’t minst begint,
Dat hy u met die hulp wel af zal zien te keren.
SILVESTER.
Dat is mijn eigen lust en uiterste begeren,
Dat is het geen ik wens, ’k wou dat ik hem slechts zag.
                                Hier trekt hy zijn degen en stoot of hy
                                met verscheide personen te doen had.
(770) Al was ’t met een party van dartig, om my slag
Te leveren, ’k wensch dat zy hun krachten samen spanden.
Hoe, bloode guilen, hebt gy ’t hart my aan te randen!
Hei wakker, za stoot toe, gelijk an, geen quartier.
[p. 44]
Sta vast, dat gaat’er door, hei za, heb ik u hier?
(775) Hou stant, hou stant, of ik zal u de beenen breken.
SCAPYN.
Holla, wy zijnd’er niet, mijn Heer, dat is verkeken.
SILVESTER.
Dus zal men leeren die my durven tegenstaan,
Dit is maar een begin.
SCAPYN.
                                    Hoe zal het eind dan gaan?
Kijk hoe veel volks reeds om twee honderd pistoletten,
(780) Kapot gemaakt.
ARGANTES.
                                    Scapijn.
SCAPYN.
                                                    Wat is ’t?
ARGANTES.
                                                                        Ik laat me zetten,
En wil hem gaaren ’t geld verschaffen.
SCAPYN.
                                                                Dat is goet,
Ik ben om uwent wil verblijd dat gy het doet.
ARGANTES.
Laat ons hem zoeken, ’k heb het geld juist by my steken.
SCAPYN.
Geef hier slechts, wantge zoud uw reputazy breken,
(785) Indienge daar verscheent, na datge een ander man
Vertoond hebt, en ik vreez, krijgt hy’er kennis van,
Dat hy u noch veel meêr zou pogen af te dwingen.
ARGANTES.
Maar ik zag gaaren waar mijn geld bleef.
SCAPYN.
                                                                Malle dingen!
Of twijfeltge aan mijn trouw?
ARGANTES.
                                                    Neen, maar....
SCAPYN.
                                                                            Belo, mijn Heer,
[p. 45]
(790) Ik ben een deugniet, of een eerlijk man, wanneer
Ik u verdacht ben, laat ik liever alles varen.
Zoek vry een ander, ’k wil my daar niet aan vergaren.
ARGANTES.
Hou daar dan.
SCAPYN.
                        Neen, mijn Heer, ik bid vertrouwme niet,
’k Heb liever dat dit door een ander man geschiet.
ARGANTES.
(795) Nu neem het.
SCAPYN.
                                Wilt uw geld my niet te licht betrouwen,
Wie is verzekert, Heer, of ik het niet zal houwen?
ARGANTES.
Vat an, hoe staaje dus. maar pas wel op uw hoên
Te zyn.
SCAPYN.
        Ey rust u, hy heeft met geen gek te doen.
ARGANTES.
’k Zal u tot mijnent gaan verwachten.
SCAPYN.
                                                        ’k Zal niet laten
(800) Om daar te komen. Maar wat sta ik hier te praten,
Ik moet den and’ren meê gaan zoeken, by gans bloed!
Zie ik hem gins niet? ’t schijnt de hemel is my goet,
En leid den eenen na den and’ren in mijn netten.
’k Meen dat ik hem een bril op zijne neus zal zetten.

SEVENDE TOONEEL.

GERONTES, SCAPYN.

SCAPYN.
(805) O Hemel! ô wat een afgrijslijk ongeluk!
Och armen Vader! och Gerontes! welk een druk
Genaakt u!

[p. 46]
GERONTES.
                Wat zegt hy van my daar zo verslagen?
SCAPYN.
Och weet ik niemant waar Gerontes is te vragen.
GERONTES.
Wat is ’er gaans Scapijn?
SCAPYN.
                                        Waar is hy om dees smart
(810) Hem toch te zeggen.
GERONTES.
                                            Hier, spreek op.
SCAPYN.
                                                                    Och dit valt hart!
GERONTES.
Hier ben ik, hoorje niet?
SCAPYN.
                                    Waar steekt hy, in wat hoeken?
Ik vind hem nergens hoe ik loop om hem te zoeken.
GERONTES.
Hola, ziet gy my niet, of benje blind?
SCAPYN.
                                                            Wat raad?
Daar is geen middel u te vinden!
GERONTES.
                                                    Wat men staat
(815) Hier voorje neus een uur, spreek op, nu laat me horen.
SCAPYN.
Signoor.
GERONTES.
            Wel,
SCAPYN.
                    Och uw Zoon!
GERONTES.
                                                Mijn Zoon?
SCAPYN.
                                                                Die is verlooren,
[p. 47]
En in de grootste ramp des Werelds.
GERONTES.
                                                            Wat is dat?
SCAPYN.
Ik vond hem flusjes heel bedrukt, om ’k weet niet wat
Dat gy hem hebt gezegt, waar in gy, buiten reden,
(820) My hebt gemengt, hy wouw zijn droefheid wat vertreden,
Dies zijn we samen zo de haven langs gegaan,
Daar zagenw’ een galei, braaf met de Turkse Maan
Verçiert, wel uitgerust. Een jonge Turk, van wezen,
Heel eerlijk, noode ons in, wy gingen zonder vrezen.
(825) Hy reikte ons zelf de hand, en gaf in zijn kajuit
Een braaf kolation. daar atmen ’t schoonste fruit,
En dronk de friste wijn, die iemand kan bedenken.
GERONTES.
Is dat zo groot een leet, wat kan hem dat doch krenken?
SCAPYN.
Ja wacht wat Heer, het zal wel komen. t’wijl men at,
(830) Is de galei heel ver gesteken van de stad,
En toenze was in ’t ruim, belast hy my te keren,
Na land toe met de bood, en daad’lijk zijn begeren
Te zeggen, dat hy dus uw Zoon in slaverny
Zal voeren naar Algiers, indien gy hem door my
(835) Niet levert aan baar geld vijf hondert patakonnen.
GERONTES.
Vijf hondert patakons! wat droes heeft dat verzonnen!
SCAPYN.
Dat meer is ’t moet’er in twee uuren zijn.
GERONTES.
                                                                    De moord!
Ha schelmsen Turk!
SCAPYN.
                                De tijd is kort, gy moet u voort
Bevlijtigen, en zo beminden Zoon bevrijen.
[p. 48]
GERONTES.
(840) Wat drommel deed hy toch in die Galei!
SCAPYN.
                                                                        Zy tijen
Vast voort, mijn Heer, hoe kon hy denken op die list.
GERONTES.
Ga heen, Scapijn, ga ras, eer my die aanslag mist,
En zeg den Turk, ik zal hem Schout en dienaars zenden.
SCAPYN.
In bare zee den Schout op Turken aan te schenden,
(845) Wel lachj’er meê, mijn Heer? hoe dat heeft geen fatzoen.
GERONTES.
Wat drommel had hy toch in die galei te doen!
SCAPYN.
’t Was moog’lijk dus zijn lot.
GERONTES.
                                                    Gy moet uw trouw hier tonen,
Scapijn.
SCAPYN.
            Waar in, mijn Heer?
GERONTES.
                                            Men zal het u belonen;
Gaa zeg den Turk, dat hy mijn zoon vertrekken laat,
(850) En blijf gy in zijn plaats, tot dat ik mijnen staat
Heb overzien, en eerst de zomme kan vergâaren.
SCAPYN.
Bedenkje wel, mijn Heer, hoe zoudge dat toch klaren?
Of meenje dat die Turk zo zot is, dat hy my,
Een bloet, zou nemen, en mijn meester laten vry?
GERONTES.
(855) Wat drommel had hy toch in die galei te maken!
SCAPYN.
Hoe kon hy dromen, dat hem zulk een ramp zou naken?
Bedenk wel dat’er maar twee uuren zijn, ei draal
Niet langer.

[p. 49]
GERONTES.
                Hoe veel geld is ’t nodig dat ik haal?
SCAPYN.
Vijf honderd patakons.
GERONTES.
                                    Vijf honderd! durfd hy ’t zeggen?
(860) Het is conscientie werk.
SCAPYN.
                                                    Ik zouw ’t den Turk gaan leggen
Op zijn conscientie.
GERONTES.
                                Maar weet hy wel wat het is,
Vijf honderd patakons?
SCAPYN.
                                      Wel ja hy, zoo ik gis,
Twaalf honderd gulden en noch vijftig.
GERONTES.
                                                              Kan ik ’t dulden?
Meend die verrader dat twaalf honderd vyftig gulden
(865) Hier leggen op de straat!
SCAPYN.
                                                    Zy kennen recht noch reên.
GERONTES.
Wat Drommel had hy toch in die Galey te treên!
SCAPYN.
Het is wel waar, maar wie weet alles van te voren:
Ik bid u repje wat, ’t is anders heel verloren.
GERONTES.
Daar is de sleutel van mijn geldkas.
SCAPYN.
                                                          Dat is goed.
GERONTES.
(870) Gy kont die oop’nen.
SCAPYN.
                                            Wel dat geeft ons goeden moed.
[p. 50]
GERONTES.
Ter slinker hand zult gy de zolder sleutel vinden.
SCAPYN.
Ja.
GERONTES.
        Gy zult al het goed in eenen bondel winden,
En ’t op de Luizemarkt verkopen dat daar legt
In onze kist, dit zy het losgeld.
SCAPYN.
                                                    Benje slecht,
(875) Mijn Heer? dat tuig en zal geen honderd gulden halen
Alsamen, en gy moogt alleen twee uuren dralen.
GERONTES.
Wat Drommel deed hy toch in die galei!
SCAPYN.
                                                                    ’t Is praat
Die hier niet helpt, bedenk hoe na het met u staat;
De tijd gaat voort, en gy zult uwen zoon ontbeeren;
(880) Helaas, mijn goede heer! Ik kan uw smart niet weeren,
Ik zag u dan voor ’t laatst, en op dees zelven tijd
Valt gy een Turk ten roof, en raakt uw vryheid quyt.
De Hemel tuig, dat ik my queet naar mijn vermogen,
En wortge, ô smart! niet uit uw slaaverny getogen,
(885) Wijt dat de kleine liefde uw ’s Vaders, en niet my.
GERONTES.
Scapyn, ik ga om ’t geld, en kom u daadelijk by.
SCAPYN.
Gezwind, mijn Heer, ik vreez dat ik te laat zal komen.
GERONTES.
Vier honderd Patakons is d’eisch?
SCAPYN.
                                                        Gy schijnt te dromen,
Vijf honderd is het.
GERONTES.
                            Is ’t vijf honderd?
SCAPYN.
                                                        Ja, mijn Heer.

[p. 51]
GERONTES.
(890) Wat Drommel deed hy toch in die galei!
SCAPYN.
                                                        Al weer
Die woorden? haastje maar.
GERONTES.
                                            Wat moest hy daar juist wezen?
SCAPYN.
Dat is wel waar, maar maal niet langer, of ’k zou vrezen...
GERONTES.
O gruwelijke galei! houw daar, ik wist niet dat
Ik onlangs zo veel geld aan goud ontfangen had.
SCAPYN.
(895) Men zal het my zo dra niet roven.
GERONTES.
                                                                    Nu aan ’t lopen,
Voort los mijn zoon.
SCAPYN.
                                ’t Is goet, ik zal hem vry gaan kopen.
GERONTES.
Maar zeg den Turk, dat ik hem houde voor een guit.
SCAPYN.
Ja.
GERONTES.
        Voor een vagebond.
SCAPYN.
                                        Ja.
GERONTES.
`                                            Voor een aardschavuit.
SCAPYN.
Ja.
GERONTES.
        Voor een eerloos mensch, een rover, die my heden
(900) Vijf honderd patakons steeld tegen alle reden.
SCAPYN.
Ja.

[p. 52]
GERONTES.
        Dat ik my van hem zal wreken, waar ik kan.
SCAPYN.
Ja.
                    GERONTES.
                                                    Steekt de beurs weêr in zijn
                                                    zak en wil weg gaan.
        Haal nu voort mijn zoon, loop, loop, stap wakker an.
SCAPYN.
Hola, mijn Heer!
GERONTES.
                            Wat is ’t?
SCAPYN.
                                            Het geld.
GERONTES.
                                                        Waar is ’t gebleven?
Hoe heb ik ’t even niet u in de hand gegeven?
SCAPYN.
(905) Och neen, gy liet het voort weêr vallen inje zak.
GERONTES.
Och dat ’s d’ontsteldheid, om dit byster omgemak,
Dat raakt my aan ’t verstand.
SCAPYN.
                                                Ik zie ’t, maar laat dat dryven.
GERONTES.
Wat Drommel, dat hy niet uit die galei kon blyven!
Ha schelmse Turk! Barbaar! verderver van mijn staat!
(910) Dat hem de Drommel voort de nek breek daar hy gaat.

ACHSTE TOONEEL.

OCTAAF, LEANDER, SCAPYN.

LEANDER.
Hoe is ’t, Scapyn? begint het noch geen tyd te wezen,
Gy zult te laat uw list beginnen is mijn vrezen.
OCTAAF.
Hebt gy den aanslag noch niet in ’t werk gesteld?
Hebt gy wel yets voor my gedaan?

[p. 53]
SCAPYN.
                                                        Daar is het geld,
(915) ’t Geen ik den ouden haas heb uit zijn neus gesnoten.
OCTAAF.
Gy geeftme ’t leven weêr.
SCAPYN.
                                        Voor u wou ’t noch niet vloten.
LEANDER.
Ik wil dan sterven, want het leven valt my hert
En onverdraglijk, zo zy my benomen werd.
SCAPYN.
Al zagjes man, men kan u magtig schigtlijk raken.
LEANDER.
(920) Wat zoude ik doen?
SCAPYN.
                                        ’k Heb ’t hier, dat zal u weêr vermaken,
En ’k zal ’t u geven, doch op voorwaard, dat gy my
Zult laten met uw vaâr omspringen.
LEANDER.
                                                        Doe dat vry.
SCAPYN.
Beloof je ’t my?
LEANDER.
                        Ja.
SCAPYN.
                                Daar is ’t geld.
LEANDER.
                                                    Komt laat ons loopen,
Om die mijn ziel bemind op ’t spoedigste te kopen.

Continue

[p. 54]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

SERBINETTE, HYACINTE, SCAPYN,
SILVESTER.

SILVESTER.
(925) JA, dat gy samen komt, staat by uw vryers vast,
En wylui quijten ons van hun gegeven last.
                    HYACINTE.

Dat is my aangenaam, ik zal met vreugd ontfangen
Zoo braven Gezellin, en ’t zal aan my niet hangen,
Dat ook de vriendschap, die in deez’ personen leefd,
(930) Die wy beminnen, meê zich niet tot ons begeefd.
ZERBINETTE.
Ik neem dat voorstel aan, ook heb ik noit geweken,
Wanneer my iemand pleeg van vriendschap aan te spreken.
SCAPYN.
En als men spreekt van liefde.
ZERBINETTE.
                                            O! daar is onderscheid.
Ik vind de liefde meer gemengd met zwarigheid,
(935) En daar in ben ik zoo vrypostig niet.
SCAPYN.
                                                                ’t Kan wezen,
Behalven aan mijn Heer, daar hebt gy niet te vrezen,
Het geen hy voor u deed, behoorde u, in mijn zin,
Genoeg te wezen tot erkenning van zijn min.
ZERBINETTE.
’k Betrouw die noch niet vast, en ’t geen hy voor my dede,
(940) Voldoet my zo noch niet, dat ik my heel te vrede
Verzeker, ’k ben goed lachs en bly van aart, maar daar
’t My raakt, ken ik ook ernst al lachende in gevaar.
[p. 55]
Uw Heer is heel verdwaald, zoo hy, door my te kopen,
My t’eenemaal bereid tot zijnen wil durfd hopen:
(945) Dat moet meer kosten als het geld, voor dat genot
’t Welk hy begeerd, eisch ik zijn trouw, dit is zijn lot,
Ik eisch zijn trouw, volvoerd met zekre omstandigheden.
SCAPYN.
Dat wil hy meê, hy heeft uw min noit aangebeden,
Als in alle eer en deugd; en zo hy anders wouw,
(950) Ik ben de man niet, die my daar meê moejen zouw.
ZERBINETTE.
’k Geloof het, nu gy ’t zegt, maar ik zie ’t al te vrezen,
Van ’s Vaders kant.
SCAPYN.
                                Men zal door vonden hem belezen.
                    HYACINTE.

Ons noodlot, zo gelijk, behoord de vriendschap meê
Te queeken, beide treft ons ’t zelve minnewee,
(955) ’t Zelve ongeluk is ons op eenen tijd beschoren.
ZERBINETTE.
Dit hebtge meer, gy weet van wie gy zijt geboren,
En dat, zo dra gy maar uw ouderen ontdekt,
Gy zeker gaat, en uw bestemde trouw voltrekt:
Voor my ik vind geen hulp van wien ik af mogt dalen,
(960) Om ’t harte eens vaders heel te konnen overhalen,
Die niet als geld waardeerd.
                    HYACINTE.

                                          Daar is een voordeel by,
Gy hebt weêr in uw min geen andere party.
ZERBINETTE.
’k Zouw geen verandering in ’s minnaars harte vrezen:
Men mag geloven van natuur genoeg te wezen
(965) Voorzien, om vast te gaan in d’eens gewonnen buit:
Maar ’t geen my aldermeest in mijne hope stuit,
Is d’onbepaalde magt eens Vaders, zo verheven,
Dat alle waardigheid die ver heeft toe te geven.

[p. 56]
                    HYACINTE.

Och! waarom staat een liefde, op recht en deugd gegrond,
(970) Het onheil dus ten doel! hoe heerlijk was ’t verbond
Dat twee verliefden aan elkand’ren weet te strengelen,
Zoo nimmer ongeluk zich daar kwam in te mengelen.
SCAPYN.
Daar lach ik meê, de rust in ’t minnen is verdriet,
En een volmaakte vreugd voldoet een minnaar niet;
(975) Het zoet word met het zuur getemperd, ongelukken
Verwekken ’t minnevier, in plaats van t’onderdrukken,
En voeden het vermaak.
ZERBINETTE.
                                      Ey wakker, mijn Scapyn,
Vertel my eens die streek, en onder welk een schijn
Gy ’t geld den Ouden Vrek wist uit de beurs te jagen;
(980) Men zei my dat die list my wonder zouw behagen;
Vertelze toch, gy weet het is aan my besteed,
En dat ik overal wat vreugd te mengen weet.
SCAPYN.
Daar is Silvester, die u alles zal verhalen,
Zo wel als ik, ik moet eens iemand gaan betalen
(985) Een zekere schuld, en zien mijn uiterste vermaak
Wanneer ik naar mijn zin uitvoere deze wraak.
SILVESTER.
Waarom u willens toch in zwarigheid te steken?
SCAPYN.
Het lustme nu met groote aanslagen ’t hoofd te breken.
SILVESTER.
Indienge my geloofd, gy zoekt uw ongeluk.
SCAPYN.
(990) Ja maar ik zal my zelfs geloven in dit stuk.
SILVESTER.
Wat drommel wilje doen?
SCAPYN.
                                        Wat Drommel kan ’t jou raken?
[p. 57]
SILVESTER.
’k Zie datge u zonder nood een erfgenaam zult maken
Van honderd, en noch meêr stokslagen op uw huit.
SCAPYN.
Jou rug zal ’t immers niet ontgelden.
SILVESTER.
                                                        ’k Heb nu uit,
(995) Want gy zijt Meester van uw schouders, dieze waagen,
Of die verschoonen moogt.
SCAPYN.
                                            Ik ken die donk’re vlaagen,
En zulk gevaar weêrhoud my niet, ook haat ik al
De Juffers, die zich noit vertrouwen op ’t geval,
Om datze ’t al te nauw doorkijken, ô die bloden
(1000) Vermag ik niet!
SILVESTER.
                                    Maar hoor, wy hebben u van noden.
SCAPYN.
Nu gaat maar heen, ik ben op staande voet u by;
Men zal niet zeggen tot mijn schande datme my
Zou konnen ongestraft mijn zelven doen verraden,
En klappen een geheim, dat namaals my kon schaden.

DARDE* TOONEEL.

GERONTES, SCAPYN.

GERONTES.
(1005) HOe gaat het met mijn zoon, Scapyn?
SCAPYN.
                                                                    Uw zoon, mijn Heer,
Is wel verzekert daar hy is, maar ’k vreez veel meer
Voor u, ’k wou wel om veel dat gy waart t’huis gebleven.
GERONTES.
Ey waarom?

[p. 58]
SCAPYN.
                    Men is uit om u de rest te geven.
Men zoekt u allesints, ik ben voor u benouwt.
GERONTES.
(1010) My?
SCAPYN.
                  Ja.
GERONTES.
                        En wie?
SCAPYN.
                                    De Brôer van haar, die is getrouwd
Met heer Octaaf, hy meend zich over u te wreken,
Alzo hy waand, dat gy zijn huwlijk zoekt te breken,
Om datge uw Dochter aan Octaaf beloofd, hy zoekt
U daarom met zijn volk, en heeft zich zelf vervloekt,
(1015) Roofd hy u ’t leven niet. Hy wil zijn eer herstellen.
Al zijn Confraters, maats, gewoon de piek te vellen,
En schrap te staan, wanneer het op een vechten gaat,
Verzellen hem: men zoekt u overal op straat;
Ik hebbe zelf gezien hoeveel van zijn soldaten
(1020) Nauw vragen waarge zijt, zy zijn als uitgelaten,
En woeden elk om strijd, uw huis is gantsch bezet
Van alle kanten, en gy kunt niet eene tret
Noch voor noch achter doen, ’ten zyge in haare handen
Te vallen komt.
GERONTES.
                        Wel aan, waar zal ik dan belanden?
SCAPYN.
(1025) Ik weet het niet, maar ’k vreez voor byster ongeval.
                            Hy keerd zich, zich gelatende of hy ymand zach.
                    GERONTES.                     Bevende

Och, och, Scapyn!
SCAPYN.
                            O neen, o neen! ’t is niet met al.
GERONTES.
Weet gy geen middel om my hier van te bevrijden?

[p. 59]
SCAPYN.
Ja, maar ik vreez dat ik dan zelf daar voor zou lijden,
En prijkel lopen.
GERONTES.
                        Och, Schapyn, mijn liefste maat!
(1030) Ik bid u datge my nu niet verlegen laat.
SCAPYN.
Ik hou zoo veel van u, dat ik je niet verlaten
Zou konnen.
GERONTES.
                    Beste maat! gy kost niet beter praten:
Ey doe het dan, ’k zal u vergelding doen gewis,
En geven u dit kleed, als ’t wat versleten is.
SCAPYN.
(1035) Wacht, ’k heb tot uw behoud dit recht van pas gevonden,
Gy moet in deze zak, ik vreez het zal hier honden.
                    GERONTES.         Meenende iemand
                                                te zien.

Scapyntje, maat och! och!
SCAPYN.
                                        Neen, neen, daar ’s niemand niet.
Voort in de zak, maar maak dat niemand u bespied,
Verberg u wel, voor al pas u niet te verroeren,
(1040) Ik zal u als een pak met goed op by mijn schoeren
Na huis toe dragen, vlak door uwen vyand heen;
Daar zullen wy ons wel beschanssen, en met een
’t Gerecht verzoeken, om door hulp ’t geweld te weeren,
En op hun eigen rug hun slagen te doen keeren.
GERONTES.
(1045) ’t Is wel bedacht.
SCAPYN.
                                        Heel wel, het kon niet beter zijn.
Versteekt u doch te deeg, voor al betoon geen schijn
Dat gy hier in zijt, hou u stil, en wilt niet kikken,
Wat dat’er ook gebeurd.
GERONTES.
                                    Ik zalm’er wel na schikken,
[p. 60]
Laat my begaan, ik wed...
SCAPYN.
                                        Weez stil, daar is ’er een.
                                        Hier bootst hy een vremde stem na.
(1050) ,, Hoe zoude ik het geluk niet hebben om alleen
,, Geronte hals en been te breken? duizend schanden!
,, Hoe? is’er geen, die hem my lev’ren kan in handen,
,, Of wijzen waar hy is?
                                    Hou stil, verroerje niet.
,, Gans bloet! dat ik hem kreeg.
                                                Maak datmen u niet ziet,
(1055) ,, Hou drager! holla hou!
                                                Wel, Heer, wat ’s uw begeeren?
Waartoe zoo veel geluid?
                                        ,, ’k Zalj’ een dukaat vereeren,
,, Zo gyme wijst waar dat Gerontes wezen mag.
Gy zoekt Gerontes?
                              ,, Ja gans bloet! dat ik hem zag!
Waarom doch?
                      ,, Waarom doch? ja ’k wil hem, sakkerweken!
(1060) ,, Met stokken hals en been aan duizend stukken breken.
Het is geen man om op zodanig een manier
Te werden getracteert.
                                ,, Die zot, dien bok, dat dier.
Signoor Geronte is zot, noch bok, noch dier, gy hoorde
Zo niet te spreken, maar wat beter uwe woorden
(1065) Te wegen.
                            ,, Hoe, gy spreekt my met die trotsheid an?
Ik spreek als ik behoor voor een goed eerlijk man,
Die g’affronteerd word.
                                    ,, Zijt gy van Gerontes vrinden?
Ja Heer.
            ,, Ha dat is goed, ik zal u dan wel vinden,*
,, Hou daar, dat is voor hem.
                                          Ay my, holla; hou op,
[p. 61]
(1070) Ay, ay, wat treves, Heer, gy breektme hals en kop.
Al zoet.
            ,, Gy kunt hem dit van mijnen t’wegen brengen,
,, Het ga u wel daar meê.
                                    De blixem moet hem zengen.
                    GERONTES.                         Zijn hoofd uit de
                                                                zak stekende.

Och, och, ik kan niet meêr.
SCAPYN.
                                        Ik ben geheel verplet,
De Drommel haal de vent, mijn hals is gansch verzet.
(1075) O bloed, mijn schouderen! de henker moet hem plagen.
GERONTES.
Wel hy, het zijn de mijn, daar op hy heeft geslagen.
SCAPYN.
Vergeef het my, het was mijn rug daar op hy staâg
gesmeten heeft, mijn Heer.
GERONTES.
                                            Wat zegt gy al? de plaag,
Ik heb het wel gevoeld, en kan my naulijks roeren.
SCAPYN.
(1080) Abuis, ’t eind van de stok heeft maar alleen uw schoeren
Geraakt.
GERONTES.
            Maar waarom bleeftge niet wat van my staan,
Om my te sparen?
SCAPYN.
                                Zoet, ’k zie daar een and’ren haan,
’t Lijkt wel een vremdeling.
                                          ,, Wat tauzend slapsermende?
,, Jch find Geronten nicht, und laffe mich zum ende
(1085) ,, Wer steehje, saagt, mihr kerl, wanneer is euch gefalt,
,, Wo das der Her Geront jetzunder zich enthalt.
Neen, Heer, ik weet niet waar mijn Heer Gerontes is.
,, Du sages mir recht aus obes auch is ’t gewis,
,, Ich hab hein grossen mit den Heeren an zu fangen,
[p. 62]
(1090) ,, Er sol allein von mihr was bastonnade erlangen,
,, Dahr nacher werd ick ihm ein stektjen oder dry
,, Im lijve stossen.
                            Heer, ik bidje, loof het vry,
Ik weet niet waar hy is.
                                    ,, Mihr scheint et was zu wegen
,, In diezem zak.
                        Neen, Heer, dat hebje niet ter degen.
(1095) ,, Dar ist was ein.
                                    Niets.
                                            ,, Ich hab lust in diezem zak
,, Zu stechen mit meinen kling.
                                              Ei, Heer, hou jou gemak.
,, Las sehen oder ich wil euch den naze reiven.
Als zagjes wat, mijn Heer, ei lieve laat dat blijven,
Wel waarom hoefje doch te zien het geen ik draag?
(1100) ,, Ich wil es.
                              En ik niet.
                                              ,, Das euch den hagel slaag,
Het is mijn eigen goed.
                                    ,, Wi zol ich es nicht zehenl
Geenzints.
                ,, Ick sage noch es wird nich wol abgehen,
,, Ick werd dich prigelen.
                                    Ik lach daar eensjes meê.
,, Du hazecopf, hol dahr,
                                    O wee! ô wee! ô wee!
(1105) Genâ, mijn Heer.
                                    ,, Adieu, bis auf ein andermalen.
SCAPYN.
De Drommel moet dien sellementsen mof wel halen.
Ik ben half dood: ô my! de Drommel haal die groet!
                    GERONTES.                Het hoofd uit de zak.

Ik ben gerabraakt, en getroffen tot mijn bloed.
SCAPYN.
Ik ben al dood.

[p. 63]
GERONTES.
                    Wat droes, Scapyn, zijn dat voor kuren,
(1110) Die vagebonden, dat zy juist mijn rug zo schuren.
SCAPYN.
Daar komt een half dozijn soldaten teffens aan.
Ziet toe.
            ,, Sa, sa, laat ons voort naar Gerontes gaan.
,, Kom zoeken w’over al, laat ons geen voeten sparen,
,, De stad moet doorgezocht, geen straat zal hem bewaren,
(1115) ,, Ja ’t minste slopje niet: waar gaanwe best, dat heen?
,, Neen, neen dit op, hola, wy moeten herwaarts treên
,, Ter slinkerhand, o neen! o ja! hier zal hy wezen.
Verbergje wel.
                        ,, Ha, ha, waar mochtje toch voor vrezen?
,, Mijn kameraads, daar is zijn knecht, al voort jy, guit,
(1120) ,, Waar isje Heer, jy moet hem wijzen: spreek, schavuit.
Mijn Heeren, handeld my niet qualijk.
                                                        ,, Wilje ’t zeggen?
,, Flux, Vagebond, nu zeg, gy zult het niet ontleggen.
,, Spreek op, waar is hy? niet te sammelen, voort voort.
Mijn Heeren, zagjes.
                                ,, Zo gy flux niet naar ons hoord,
(1125) ,, En wijst uw Meester, zultg’uw lenden voelen laden
,, Met een slagregen van gewisse bastonnaden.
’k Zal alles lijden eer ik u mijn meester toon.
,, Wy zullen u den hals dan breken, wat verschoon
,, Je zelven.
                  Doet het al wat u beliefd.
                                                        ,, Wilt vrezen,
(1130) ,, Wat gy wilt met geweld na ’t schijnd geslagen wezen.
Ik zal mijn Meester niet verraân.
                                                ,, Ho, ho, ’t is wel.
,, De huit die jeuktje, daar is schuuring voor jou vel.
                                Zo als hy wil slaan, komt Gerontes uit*
                                de* zak en Scapyn loopt wech.

[p. 64]
GERONTES.
Ha Vagebond! ha schelm! de Drommel moetje plagen!
Hoe, zultge zo uw Heer vermoorden met uw slagen?

DERDE TONEEL.

ZERBINETTE, GERONTES.

ZERBINETTE.
(1135) HA, ha, ik moet me wat verlustigen.
GERONTES.
                                                                Ik zweer
Dat ik je vinden zal.
ZERBINETTE.
                                    Ha, ha, ik lach al weêr
Om die historie, wel ik moet’er noch afspreken,
Dien slechten ouden man zoo geestig uitgestreken.
GERONTES.
Daar is niet geestigs aan, ook hoeftge my, zottin,
(1140) Niet uit te lachen.
ZERBINETTE.
                                        Hoe, mijn Heer, wat is je zin?
Wat zegje?
GERONTES.
                Dat ik dat uitlachen niet wil veelen,
Dat zeg ik.
ZERBINETTE.
                Lach ikje uit?
GERONTES.
                                Ja jy.
ZERBINETTE.
                                        In gene deelen,
Ik heb het noit gedacht.
GERONTES.
                                    Waarom bespotge my.
Dan in mijn aangezicht?

[p. 65]
ZERBINETTE.
                                        Voorwaar, geloofme vry,
(1145) Het lachen raakt u niet, maar ’t is, om dat zoo even
My zulk een schoone pots verteld is. ’k heb mijn leven
Niet aerdiger gehoord, het is een trek, waar meê
Een zoon zijn Vader korts de beurs heel geestig snee.
GERONTES.
Een zoon zijn Vader korts de beurs snee?
ZERBINETTE.
                                                                Wilje ’t hooren?
(1150) Mijn Heer, zoo vraagme maar, want ’t is my aangeboren,
Heel garen alles te verhalen wat ik weet.
GERONTES.
Ik bid u wilt het my verhaalen.
ZERBINETTE.
                                                ’k Ben gereed,
En of ik ’t zeg daar is niet heel veel aangelegen;
Want zie het is geen zaak die lang kan zijn verzwegen.
(1155) Mijn noodlot wouw dat ik van jongs op heb verkeerd
By’t volkje, dat op’t handbekijken uitgeleerd,
Door ’t land loopt, en zich moeit met goe geluk te zeggen,
Men heetze Heiens in ’t gemeen, terwijlwe leggen
In’t honderd by elkaâr, dicht by de waterpoort,
(1160) Ziet my een jongman, en ’t wouw zijn, hy mindme voort.
Hy liepme zints die tijd gedurig na, zijn hopen
Was voort dat hy mijn gunst met een goed woord zou kopen.
Die dolheid queld toch al de jongmans, maar hy vond
My fierder als hy wel gedacht had, dies bestond
(1165) Hy zijn genegendheid mijn meesters t’openbaren,
Wien ik toehoorde, die ook voort gewillig waren
My hem te laten, mits hy straks een goê som geld
Haar zou verschaffen, maar het was met hem gesteld,
Helaas! als met het meest gedeelt der jonge quanten,
(1170) Te weten kaal van beurs, verzet aan alle kanten,
En boven dat heeft hy een Vader, die, hoe rijk,
Ter wereld niemand heeft in gierigheid gelijk;
[p. 66]
Hy is’er voor vermaard, maar wacht, hoe mag hy heten;
Hoe duiker is ’t, me dunkt ik heb zijn naam vergeten;
(1175) Ey help me wat, hy speeld my door de zinnen heen:
Weet gy me dan in stad geen vrek te noemen?
GERONTES.
                                                                        Neen.
ZERBINETTE.
Nu weet ik ’t wel, zijn naam die eind, laat zien, op ontes.
Dat ’s recht zijn naam is ron... z’is ronte... z’is orontes,
Gerontes, ja zo is ’t, zo heet dat gierig beest.
(1180) Maar hoor, op dat gy weet, hoe ’t alles is geweest,
Ons volk stond op ’t vertrek van daag, en ’k was gescheiden
Van mijnen vryer, had zijn knecht door geld ons beiden
Niet uit den nood gered; hy ging den ouden man
Den Vader aan, met zulk een streek, ja wel ik kan
(1185) Dien gauwerd niet genoeg bedanken: wilje weten,
Mijn Heer, hoe dat die borst, dien kloekert is geheten,
Ik ken hem op een prik, hy heet Scapyn, mijn vriend,
Een man die al den lof des werrelds best verdiend.
GERONTES.
O schelm!
ZERBINETTE.
                Nu luister na de streek, nu hoorme spreken,
(1190) Hoe listig dat hy heeft dat slechthoofd uitgestreken.
Ha, ha, ik lachme schier te barsten. ha, hoor toe,
Hy speld hem op de mouw, dat zy, heel mat en moê
Gewandeld op het strand, hier zagen voor de haven
Een Turkse Roofgaley, daar menigte van slaven
(1195) In roeiden, datze daar, op ’t vriendelijkst genood,
Intraden, dat den Turk hem zijnen dienst aanbood,
En treffelijk onthaalde, en toen zy bezig waren
Met eeten, de Galey diep was in zee gevaren,
Hy eindelijk was aan land gezonden met de boot,
(1200) Met last, om, zoo de vaâr niet voortaan geld en schoot
Vijf honderd patakons, hem uit zijn naam te zeggen,
Dat hy zijn zoon zou in Algiers gevangen leggen.
[p. 67]
Ha, ha, zie daar dien vrek in d’allerzwaartsten strijd,
Hy is zijn lieven zoon of zijn Ryksdaalders quyt.
(1205) Vyf honderd patakons zijn waarlijk zoo veel steken
Hem in zijn hart geduwd: ha, ha, ik kan niet spreken
Zo lach ik; hy besterfd, wanneer hy denkt om ’t geld.
De moeilijkheid, waar in die eisch hem heeft gesteld,
Is oorzaak, dat hy poogd met duizend zotternyen,
(1210) Ha, ha, zijn zoon van die gevangnis te bevryen:
Nu wil hy hen de Schout nazenden op de zee,
Ik denk om de Galei te vangen. nu gedwee
Smeekt hy zijn knecht, en bid met toegevouwen handen,
Dat hy zich voor zijn zoon zouw geven in de banden,
(1215) Tot hy het geld vergaard het geen hy nimmer hoopt
Te geven: ha, ha, ha, en eind’lijk verkoopt
Hy drie vier pakken van zijn alleroudste kleêren,
Daarm’ in geen kroeg zou zes dukaten op verteren,
En wil die venten voor vijf honderd patakons.
(1220) Ha, ha, maar d’arge vos, de knecht, die zorgd voor ons,
En doet hem telkens klaar zijn ongerijmdheid blijken,
Dan moestge zien hoe bril dien ouden stond te kijken:
Hy roept stampvoetend, ha! wat Drommel had hy toch
In die Galei te doen! ô goddeloos bedrog!
(1225) O Duivelse Galei! o schelmsche Turk! in ’t ende,
Na duizend zuchten en ’t beklag van zijn elende.....
Maar hoe, gy lacht niet met mijn klucht, wat of ’t beduid;
Wat zeg’jer van?
GERONTES.
                            Ik zeg, die Jongman is een guit,
Een deugniet, die haast van zijn Vader straf zal lijden,
(1230) Om die bedriegery: ô wat vervloekte tijden!
En die Heidin, dat is een stout stuk vleesch, een vodd’,
Een feeks, die eerelijke en oude luy bespot;
Men zal haar leren hier het jonge volk verleiden.
Die knecht dat is een schelm, het is een onbescheiden
(1235) Rabaut, die noch van daag zal smooren in een bast.
Gerontes zal haast zien hoe hem die halsband past.


[p. 68]

VIERDE TOONEEL.

SILVESTER, ZERBINETTE.

SILVESTER.
HOe duiker gaat dat toe! waar hebtg’ u ingesteken?
Zeg, weetje wel, met wie gy daadlijk hebt staan spreken?
Hoe ging dat in zijn werk? wat hebge daar gemaakt?
(1240) Het was de Vader van uw Vrijer, dien gy spraakt.
ZERBINETTE.
Ik twijfelde ook, en heb hem zelver zijn history
Verhaald.
SILVESTER.
                Hoe?
ZERBINETTE.
                        Ik was bang dat die uit mijn memory
Zou gaan, ik vlamde ook om dit kluchjen alleman
Bekend te maken, doch wat leid’er ook veel an,
(1245) Ik zie niet dat hier door in ’t minsten onze zaken
Verbet’ren konnen, of ten achteren geraken.

VYFDE TOONEEL.

ARGANTES, SILVESTER.

ARGANTES.
HOu daar, Silvester.
SILVESTER.
                                Ga in huis, daar is Argant,
Mijn meester, die me roept.
ARGANTES.
                                            Gy hebt dan, fijne quant,
Te zamen met mijn zoon het werkjen zo gebrouwen,
(1250) Om my bedriegende noch voor de zot te houwen.

[p. 69]
SILVESTER.
Voorwaar, mijn Heer, word gy bedrogen van Scapyn,
Dat ’s mijn schuld niet, ’k wil daar niet in begrepen zijn,
’k Verzeker u dat ik noit toelei op bedriegen.
Ik ken me zelve vry.
ARGANTES.
                                Ha! guitzak, is dat liegen!
(1255) Wy zullen ’t zien, ik ben geen man om als een zot
Te werden omgevoerd een yder een ten spot.

ZESDE TOONEEL.

GERONTES. ARGANTES, SILVESTER.

GERONTES.
OCh, Heer Argantes, ’k ben zo schrikkelijk verslagen!
ARGANTES.
Ik ga niet mis mijn vriend, ’k moet mê mijn pakjes dragen.
GERONTES.
Die schelm Scapyn heeft my, foey dat ik het niet wist,
(1260) Vijf honderd patakons doen dokken door zijn list.
ARGANTES.
Die zelve schelm, Scapyn, heeft my, hoe dat wy dolen,
Doen dokken uit mijn beurs ook vijf honderd pistolen.
GERONTES.
Hy heeft zich niet vernoegd dat hy mijn schijven had,
Maar heeftme noch op zulk een wijz’ gehandeld, dat
(1265) Ik ’t naauwlijks van schaamte durven zou verhalen,
Maar ik verzekerje dat hy ’t me zal betalen.
ARGANTES.
’k Wil dat hy reên geeft van ’t geen hy my heeft gedaan.
GERONTES.
En ik begeer dat hy die straffen uit zal staan,
Die hy verdiend heeft.
SILVESTER.
                                    ’k Hoop dat dit my niet zal raken.

[p. 70]
GERONTES.
(1270) Dat ’s niet met al, mijn Heer, daar zijn noch zwaarder zaken,
’t Een onheil volgt altoos het ander op het spoor.
’k Was t’eenemaal van daag vervuld met blijdschap, door
De hoop die ’k hadde, dat mijn kind hier haast zou komen,
Daar ’k al mijn vreugde instelde, en nu heb ik vernomen
(1275) Datze over lang al van Taranten was van daan,
En dat het scheepje, daar zy in was, is vergaan.
ARGANTES.
Maar waarom, Heer Geront, indien men ’t u mag vragen,
Hield gy haar te Tarante, en naamt geen meêr behagen
In haar by u te zien?
GERONTES.
                                Om reden, ’k wilde niet
(1280) Dat ’t twede houwelijk bekend zou zijn, ’t geschied
Uit zekere oorzaak: maar wat zie ik.

SEVENDE TOONEEL.

NERINE, ARGANTES, GERONTES,
SILVESTER.

GERONTES.
                                            KAn het wezen?
Zyt gy ’t, minne?
                    NERINE.

                            O Pandolf! zytg’ uit het graf verrezen?
GERONTES.
Ik bid u datge my Gerontes hiet: de reên
Daarom ik deze naam genomen heb voorheen,
(1285) Die hebben uit.
                    NERINE.

                                    Och wat heeft die veranderinge
Van naam, ons smart gekost, en al bekommeringen
[p. 71]
Veroorzaakt, en daarom heb ik u over al
Gezogt.
GERONTES.
            Waar is mijn kind, en hare moeder?
                    NERINE.

                                                                  ’k Zal
z’U dadelijk tonen, maar je moet het my vergeven,
(1290) Dat ik haar zonder u in ’t huwelijk heb gegeven
Door nood.
GERONTES.
                    Met wie?
                    NERINE.

                                    Met een jong Heer, genaamd Octaaf,
Zoon van een zekeren Argantes.
GERONTES.
                                                Hemel!
ARGANTES.
                                                            Braaf.
Wat voorval!
GERONTES.
                    Wijz ons voort, waar is zy?
                      NERINE.

                                                              Treê maar binnen,
Daar is zy.
GERONTES.
                Ga maar voort, Argant’, om tijd te winnen.
SILVESTER.
(1295) Wie zag zijn leven oit verstommender geval?

ACHTSTE TOONEEL.

SCAPYN, SILVESTER.

SCAPYN.
HOe is ’t, Silvester maat, wat maakt ons vollik al,
SILVESTER.
Hoor toe, ik heb alleen twee zaken u te zeggen,
’t Een, datmen nu de zaak heeft weten by te leggen
[p. 72]
Van Heer Octaaf, en dat ons’ Hyacintje in ’t end
(1300) Voor d’eigen Dochter van Gerontes is bekend.
’t Geval doet ’t geen voor lang de Vaders t’saam besloten.
Het ander is, dat gy licht om de galg zult loten;
Want d’Oude Luiden zijn geen kleindje op u gestoord,
En boven al Sinjoor Gerontes, die geen woord
(1305) En spreekt, of ’t geldt uw hals.
SCAPYN.
                                                        Dat kan my niet bederven,
Het is een bloderd, die van dreigen komt te sterven.
’t Zijn nevelen, die licht ons dryven over ’t hoofd.
Ik acht geen dreigement.
SILVESTER.
                                        Doch, zooje my geloofd,
Wacht u, want lichtlijk kan de Vader met de zonen
(1310) Zich vergelijken, en dit zoude u niet verschonen.
SCAPYN.
Laat my begaan, ik zal wel middel vinden, om
Hun gramschap...
SILVESTER.
                            Weg, ik zie hem daar.

NEGENDE TOONEEL.

GERONTES, ARGANTES, SILVESTER,
NERINE, HYACINTE.

GERONTES.
                                        MYn Dochter, kom
Tot mijnent t’huis; wat waar mijn blijdschap uitgenomen,
Indien uw moeder met u mede waar gekomen?
ARGANTES.
(1315) Zie hier Octaaf van pas.


[p. 73]

TIENDE TOONEEL.

OCTAAF, ARGANTES, GERONTES,
HYACINTE, NERINE, ZERBINETTE,
SILVESTER.

ARGANTES.
                                        KOmt hier, mijn zoon, geniet
De heilzame uitkomst van uw echtverbond, en ziet
Hoe dat de Hemel.....
OCTAAF.
                                Al uw redenen, mijn Vader,
Die kunnen mijn gemoed niet buigen. ’k moet u nader
Mijn hart ontsluiten, en men heeft u d’echte trouw
(1320) Van my...
ARGANTES.
                        Ja maar gy weet.
OCTAAF.
                                                    ’k Weet wat ik weten zouw.
ARGANTES.
Ik wil u zeggen, dat Gerontes Dochter heden...
OCTAAF.
’k Zal aan zijn Dochter my noit laten uitbesteden,
Ik heb een keur gedaen, en ’k blyf’er eeuwig by.
ARGANTES.
Zy is het.
OCTAAF.
              Neen, mijn Heer, ik bid vergeef het my,
(1325) Ik hoor niet meêr.
ARGANTES.
                                    Uw Vrouw....
OCTAAF.
                                                    Neen, ik wil liever sterven,
Mijn Vader, als dat ik mijn Hiacint zou derven.
Doe watje.... ach daar zie ik ’t Engels aangezicht
[p. 74]
Aan wien ik ben met trouwbelofte en eed verpligt,
Ik wil geen andere vrouw als deze van mijn leven.
ARGANTES.
(1330) Wel hoe? die is het ook die ik u wilde geven.
                    HYACINTE.

O ja, Octaaf, dit is mijn Vader.
GERONTES.
                                                Laat ons gaan,
Wij zullen alles best tot mijnent overslaan.
                    LEANDER.*

Ik bid u, Vader, dat gy my niet af wilt scheuren
Van deze lieve maagd, gy zult in haar bespeuren
(1335) Een zonderlinge deugd in alles watze doet.
GERONTES.
Hoe wiltge dat ik houw een vroumensch, die ’t gemoed
Mijns zoons in eigendom bezit, en my daar even
Noch honderd zottigheên heeft door de neus gevreven?
ZERBINETTE.
Mijn Heer, ik bid vergeef ’t mijn onbedachte geest,
(1340) Zoo ik geweten had dat gy het waart geweest,
Ik had het noit gedacht.
                    HYACINTE.

                                        Ei, Vader! laat u zetten,
Mijn Broeders min tot haar strijd tegens gene wetten,
’k Blijf borge voor haar deugd.
GERONTES.
                                                Wel dat komt zeker schoon,
’k Denk dat men noch wel graag zou zien, dat ik mijn zoon
(1345) Ten echt bestede aan haar, een vremde en onbekende
Landloopster, opgequeekt na d’aard der lichte bende.


[p. 75]

ELFDE TOONEEL.

LEANDER, OCTAAF, HYACINTE,
ZERBINETTE, ARGANTES,
GERONTES, SILVESTER,
NERINE.

LEANDER.
MYn lieve Vader, ’k bid dat gy u niet beklaagd,
Dat ik mijn hart zette op een slechte en arme maagd.
De lui daar ik haar van gekoft heb, die verklaren
(1350) Dat s’hier geboren is, en dat haar Ouders waren
Aanzienelijke Liën, en haar, pas vier jaar oud,
Gestolen hadden, en zie daar een ring van goud,
Die zy my gaven, die ons licht zal helpen vinden
Haar Ouders.
ARGANTES.
                    Aan dien ring, helaas! is ’t mijn beminde
(1355) En lieve Dochter, die ik in dien Ouderdom
Verloor.
GERONTES.
            Uw Dochter?
ARGANTES.
                                    Ja, ik heb geen reden om
Te twijfelen, en ik kan ’t ook uit haar oogen speuren,
O Hemel! wie zach ooit een vremder zaak gebeuren!

TWAALFDE TOONEEL.

KAREL, LEANDER, OCTAAF, GERONTES,
ARGANTES, HYACINTE, ZERBINETTE,
SILVESTER, NERINE.

KAREL.
OCh Heeren, daar ’s terstond een wonder ongeval
(1360) Geschied.

[p. 76]
GERONTES.
                            Hoe?
KAREL.
                                    d’Arme knecht, Scapyn.
GERONTES.
                                                                        Die guit, ik zal
Dien Gauwdief hangen doen, schoon dat’er geen meêr waren.
KAREL.
Helaas! mijn Heer, je zult die moeite kunnen sparen,
Een groote steen, in het voorby gaan van een huis,
Heeft hem de kop gekloofd en schier geplet tot gruis.
(1365) Hy sterfd, doch zoude u graag noch voor zijn dood eens spreken.
ARGANTES.
Waar is hy?
KAREL.
                    Daar.

LAATSTE TOONEEL.

SCAPYN, KAREL, GERONTES,
ARGANTES.
Scapyn tusschen twee mannen die hem ondersteunen
het hoofd in doeken gewonden of hy zwaar-
lijk gequetst hadde geweest.

SCAPYN.
                                AY my! mijn hart dat schijnd te breken
Van smarte, ay my! zie my hier in een vreemden staat,
Ik wou niet sterven voor al eer ik u van ’t quaad,
’t Geen ik bedreven had, vergifnis had gebeden.
(1370) Ay ja, mijn Heeren, ay mijn schuld word u beleden;
’k Bezweer u datge my het geen ik u misdeed
Vergeven wilt, en dat noch voor mijn dood vergeet,
Inzonderheid die twee, die ik het meest van allen
Misdaan heb, och! ik sterf.
ARGANTES.
                                            Ik laat het my gevallen,
(1375) ’t Is u vergeven, ga, en sterf maar heen gerust.

[p. 77]
SCAPYN.
Maar gy, mijn Heer Geronte, u is niet onbewust
Hoe ik zoo schendig met een storm van knuppelslagen
Uw rug....
GERONTES.
            Spreek daar niet van, ik kan geen haat lang dragen,
’k Vergeef het u.
SCAPYN.
                            Maar ’t was een ongehoorde daat,
(1380) Stokslagen aan een man van aanzien....
GERONTES.
                                                                ’k Bidje laat
Dat varen.
SCAPYN.
                Ik beken ’t, het is niet te verdrijven,
Stokslagen, en dat smert....
GERONTES.
                                        Wat zeg ik, laat dat blijven.
SCAPYN.
Och d’ongelukkige stokslagen, die!...
GERONTES.
                                                            Alweêr,
Zwijg, ik vergeef het al.
SCAPYN.
                                            Wat goedheid! maar mijn Heer,
(1385) Is ’t ook ter goeder trouw dat gyme zoud vergeven
Stokslagen? die...
GERONTES.
                            Ja zeg ik u, ik zal mijn leven
Daar niet aan denken, ’k ben licht tot pardon gereed:
SCAPYN.
Och, zints die woorden, Heer schijn ik van al mijn leed
En smart verlicht.
GERONTES.
                            Dat ’s wel, maar ’k wil ’t alleen vergeten
(1390) Met voording, datje strax zoud sterven.

[p. 78]
SCAPYN.
                                                        Wel te weten.
Maar hoe versta ik dat?
GERONTES.
                                    ’k Ontlastme van mijn woord
Indienje’er deur komt.
SCAPYN.
                                Ay, mijn zwakheid komt me voort
Weêr over.
ARGANTES.
                Nu, mijn Heer, wil daar niet meêr om denken,
En zonder voorbeding hem zijn vergifnis schenken.
GERONTES.
(1395) ’t Zy dan zo.
ARGANTES.
                            Kom, laat ons maar samen binnen treên,
En proeven daar de smaak van onze vrolijkheên.
SCAPYN.
Voor my, mag ik een hoek maar aan den dis verwerven,
Zoo zultge zien of ik van honger ook zal sterven.

UIT.

[p. 79-80: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

vs. 59 heb er staat: beb
vs. 88: mededogen, er staat: mededogen
vs. 463: dede ik u er staat: dede u
p. 31: VIERDE TOONEEL. er staat: DERDE TOONEEL.
p. 57: DARDE TOONEEL. er is geen tweede toneel.
vs. 1068: ,, Ha er staat: Ha
na vs. 1132: uit de er staat: uit. De
voor vs. 1333: LEANDER. er staat: HYACINTE.