Guilliam van Nieuwelandt: Saul. Antwerpen, 1617.
Transcriptie door Lisa Bakker, Anouk Beishuizen, Roos Bruinsma, Janneke van Es, Marjolijn van de Gender, Marije de Haan, Lynn de Hart, Nikki Hengeveld, Sylvana Hermelijn, Bram Joziasse, Jacoline Maes, Julia Naaborg, Krijn Reijneveld, Hester van Royen, Lisanne Schmeitz, Sacha Smit, Eline Sikkema, Arlette Stieglis, Leander Tramper, Daphne van der Vorm, Lydia de Vries, Gerrit van Uitert en Carolien de Waard onder leiding van Olga van Marion en Tim Vergeer.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1]

SAUL

TRAGOEDIE,

DOOR

GUIL. van NIEUWELANDT

SCHILDER VAN ANTWERPEN.

[Vignet: houtsnede]

T’ HANTWERPEN,
By Guilliam van Tongheren, Boeck-vercooper inde Camer-
straet, inden Griffoen. Anno, 1617.

Met Gratie ende Privilegie.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

GUIL. VAN

NIEUWELANDT.

AEN DEN

Wijsen, discreten, ende seer voorsinnighen.

BALTHASAR CHARLES
Deken vanden Olijftack.

MYN Heer, al is’t soo dat de daden des menschen ydel ende verganckelijck souden wesen, ten ware dat sy door de cloeckheydt der Poëten heerlijck ende onsterffelijck werden gemaeckt, soo en ben ick nochtans geensins van sin, uwen naem door dese mijne veersen doorluchtiger te maken, maer wel om hem te gebruycken door sijne achtbaerheydt, tot volmaecktheyt van mijne, simpele, ende cleyn-constighe Tragoedie, ick dan wesende op het punct dese mijne Musa te verlaten, ende de moeyelijckheyt der Castalische vloeden te ontswemmen, om te moghen rusten in de Tempesche dalen, was om den oorlof te nemen, maer daer mede besich sijnde ben noch beraden van twee saken: het eerste desen mijnen verlaten SAUL, met sijne dulle wtsinnicheyt aen den dagh te brengen, ende den selven, uwe beleefde goetjonsticheyt toe te eyghenen, op dat hy in zijne ongerijmde raserny, mach rusten onder de vleughelen, van den ghenen die hem door ghetrouwe hulp heerlijcker heeft ghemaeckt. Ten anderen oock om van de Musen niet versproken te werden, dat ick hem iemant anders bevele dan u die alleene toecomt te climmen op haren ghelauwerden wagen. Het tweede om (naer het segghen vanden grooten Cicero) te volmaken de heerlijckheydt van onse beghonnen vriendtschap, de welcke niet en is wanneer sy door de gheduricheyt niet en wort ondersett.
    Aenghesien dan dat ick hem U.E. opdraghe bidde hem toch met een Philemonsche goetherticheyt te onthalen; ick offer hem heel op den Autaer van uwe goede geneghentheyt. Hy wenscht selve aenghenomen te wesen wt soo goeder herten als hy u toegheeyghent wort. Vaert wel.


[p. 4]

            ODE.
Tot den Gheest-rijcken GUIL.
    van NIEUW’LANDT.
    grondt-wijsen Dichter en con-
    stigh Schilder.
ALS Deucalion met der vlugh’
Swierde de steenen over rugh’
Om nieuwe mensen af te maecken,
Alsdoen en greep hy niet al-een
(5) Naer Schorre, naér Karreel of steen;
Maer greep oock wel naer ander saecken.

    Want altemets quam hem in d’handt
Eenen Robijn oft Diamant,
Ofte eene schelpe dick beperelt,
(10) Die wisselende hunnen aerdt
Hebben terstont een volck ghebaert
Dat eens verlichten sou de werelt.

    Als u, NIEUW’LANDT, die glinstert hier
Door uwen gheest vol heyligh vier,
(15) Gh’lijck het ghesteent van hoogher waerde,
Oft als een Peerel of Robijn,
Daer door ghy toont wel ander schijn,
Als of uyt steen, oft schorr’, of aerde.

    Neen het ghespuys comt al van daer:
(20) Dat is het volk, dat ’tlichaem swaer
Tot hooghe daedt niet en can heffen:
[p. 5]
Maer ghy die anders sijt bedocht
Stiert uwe vleughels naer de locht
Om yet te doen dat kan ghetreffen.

    (25) Want comt ghy niet als een clouck heldt,
Nu in het schoon Brabanders veldt
Eerstmael het vaendel rechten?
Om menich hondert Rijmers hooft
Bot, hersseloos, en heel verdooft
(30) Met reden wijs te gaen bevechten?

    Sietmen nu oock t’Antwerps tooneel,
Nu wederomme niet gheheel
Beheymt met nieuwe groen lau’rieren!
Sietmen het selv’ nu niet van goudt,
(35) Het welck te voor maer was van houdt
Om sinnekens sot op te tieren?

    Ha, ha, t’is wel ander gheluyt
Dat uwen SAUL dondert wt
Als gh’hem ter werelt doet her-leven,
(40) Wiens boosen gheest door ’tsoet gheclangh’
D’welck DAVID op sijn herpe sangh’
Als nu, als dan wort wt-ghedreven.

    Niemandt voorwaer die alsoo stout
Treckt met de Musen naer het wout:
(45) En niemant oock dan ghy alleyne
Gaet spieghelen hem soo gherust
En drucken sijnen mont met lust.
Aen het Christael haerder fonteyne.

    Niemand des nachts al in de Maen’
[p. 6]
(50) Als sy heeft haer vol-aensicht aen
Comt hem soo huys ten spele vinden,
Als sy dear reyen al ghelijck,
Op ’tsoet gheterd’ en ’tVeel-ghestrijck
Van hunnen Godt die s’oyt beminden.

    (55) Die u daer croont met eenen tack,
Zulcx by eertijdts van Daphne brack,
Om alle Gheesten te betalen,
Die met oprechter liefden ionst
In schrift van hun her-varen const
(60) Verbreyen t’lof van alle talen.

    Maer al ist soo hoe dat u lodt
Ghevallen is te sijn een Godt
Van Helicons gheleerde bende;
Daerom en wort noch mijn gedicht,
(65) Hoe wel dat cleyn is van ghewicht
Van u ghestelt op t’uyterst hende.

    Ghy achtet wat al schijnet loot
By t’uw’ te sijn van Goude root
Das ick dies-halven my nu schame
(70) Yet te gaen stellen op papier,
Weerdt uwen Aerd-veyl en Laurier,
En ’tnieuwe roem van uwen name.

    Maer Ianus dien ouden vaer
Die noch eens comt met ’tnieuwe Iaer
(75) Heeft my te doen dit soo bevolen,
Op dat daer door het goedt beghin
Van onse nieuw’gheboren min
[p. 7]
Niet en sou blijven heel verholen.

    Och had ick doch tot mijnder baet
(80) Zulcx den Coop-vaerder halen gaet
Naer d’Indiaensche verre landen,
’Tsy Goudt, oft ’tsy ghesteente fijn,
Voorwaer ght sout deelachtich sijn,
En ick schonckt u met volle manden.

    (85) Oft const ick als ghy met ’tPinceel
Doen leven douck, tijck, of Paneel
Mijn const soud ick u gheeren schencken:
Maer soot gheen werck is van een man
Te gheven dat hy niet en can,
(90) Wat sal ick best voor u bedencken?

    Ick weett’ ghemaeckt; neemt daer in danck
T’ghen’ Harduyn eens willigh schanck
Om ’tlof uw’s naems hier te vereeren
Dien nimmermeer en sal vergaen:
(95) Maer wel soo langhe blijven staen
Als Ianus hooft noch sal omkeeren.

IUSTUS DE HARDUYN   
den eersten Ianuarij 1616.


[p. 8]

SONET.

WAt is ’t dat ick hier hoor? Wat grouw’saem donder-slagen
    Verduyselen mijn hooft, met sulck gherucht; ia meer,
    Dan dien, die daer oprees, als Iuppiter den Heer
    Met sijn blixemigh vier de Reusen heeft verslaghen?
(5) Maer wat man sien ick daer op eenen gulden waghen
    Door-rijdende de locht, met grooter pracht, en eer?
    En wie is dien daer oock; die, toornigh, even seer
    Schijnt eenen stalen punct door sijne borst te iaghen?
Dien, seyt my Phoebus, die in heerlijckheyt daer sitt’,
    (10) Is uwen Nieuw’landt; en den and’ren daer beneven,
    Is Saul; die, verwoedt, sijn eyghen bloedt verghiett’:
Door’t Nieuwelands ghedicht vernieuwt, en wtghegheven.
    En siet, hoe ick berey groen cranssen van laurieren,
    Om, Nieuw’landt, u het hooft daer mede te vercieren.

Deught is haers selfs loon.


SONET.

EEn wijle tijdts ter zee den Amstel dreef hooghmoedigh,
    En spreydd’ al om vermaert sijn schoon verguldich sandt:
    Want hy in sijnen schoodt van ’tgantsche Nederlandt
    Behiel d’eer en den roem in treur-ghesangen bloedigh.
(5) Niet min gaet nu verblijdt en insghelijcx voorspoedigh
    De Scheld’ verbreydend’ haer nieuw’ schatten t’ elcken cant:
    Midts een Nieuw’landtsche Swaen doet haren rijcken strandt
    Weerschallen door ’tgheluydt van hare stem soet-vloedigh.
Den eenen om dat hy den Amsteldam besproedt,
    (10) Die hem heeft voort-ghebracht wiens pen soo heerlijck doet
    Verrijsen wt het graf soo menich helt verheven.
D’ander Antwerpen daer ghelijck gheluydt van gheeft,
    Die Sauls wreede doodt en hooghmoedt ons soo heeft
    Vertoont, dat wy hem des sijn schuldigh lof te gheven.

Deught is haers selfs loon.


[p. 9]

SONET.

DE wilde woeste Zee, wiens opgeswollen baren
    Sich heffen in de locht door BOREAS ghewelt,
    Neervallende soo snel, dat sy den cloecksten helt
    Door haer selsaem ghedruys verschricken en vervaren:

(5) Des’ heeft van NIEUWELANDT, in Schilder-const ervaren,
    Door sijn gheleerde Pen naer ’t leven afghebelt
    In zijnen SAUL dul, die weerdich waer ghestelt
    Tot een toonbeelt voorwaer van alle constenaren.

Sijn groote donderstem, en dulle raserny
    (10) Ghelijckt d’onstelde zee; en sijn dwaes’ hooverdy,
    Het sandigh hoogh gheberght, dat door windt wordt gedreven.

Leest ghy waen-wijse nu, die yeders fouten wijst,
    En door u blindt vernuft u eygen wercken prijst;
    Wilt nu u plomp verstandt hier in ghevanghen gheven.

Liefde doet hopen.


[p. 10]

SONET.

OP DE CONSTSIN-
RYCKE TRAGOEDIE
VAN SAUL, GECOMPONEERT DOOR
GUIL. van NIEUWELANDT, Ouderman van
den Olijftack, binnen Antwerpen.

GHy oud’ en iongh’ gheiaert, in consten wért ghepresen
Comt scherpt u sinnen nu, in dit const dobbel werck
D’welck u wert voorghestelt, vloyend’ in reden sterck
Waer in e’l Poësy, end’ conste is te lesen.

    (5) Den boosen haet van Saul, end’ Davids minlijck wesen
Siet ghy hier claerlijck, als twee campers in een perck,
Het leert op deughtsaemheyt, te nemen ’t meeste merck
Want die verwint altijd’, den mensch ind’ haet gheresen.

    Oock leert dit schouwen wel, de wraeckghierighe nijt
(10) Want diese mint sy in’t lest met wanhop’ bestrydt,
Als ’t aen den Coninck bleck, dus eerst Nieuw’landt met reden.

    Want Tritonia, ’t recht ghy in hem mercken meught
Dies Fama sijnen lof, verbreyt In liefd’ verheught,
Nu en wanneer hy sal, Elysys velt betreden.

In Liefde verheught, P. LENAERTS Facteur
vande Goud-blom, Thantwerpen.


[p. 11]

SONET.

WEgh MOMUS, maeckt nu plaets met u onnut verachten,
Maeckt plaets segh’ ick den gheen, die ons door sijn verstant,
Leert hoemen dichten moet, tot eer van ’t Nederlandt,
En DAVID sijnde doodt, doet leven door sijn crachten.

    (5) Comt MUSEN vlijtigh aen, en wilt niet langer wachten,
Vlecht Lauwer, want hy, is tot zijnder eer gheplandt,
Comt Heliconsche heyr? comt segh? ick handt, aen handt,
En singht hem eenen lof dat hy blijv’ in ghedachten.

    Oft zijt ghy wat vervaert dat sijnen SAUL raest
(10) DAVID versoet het weer en zijt doch niet verbaest
Den hooghmoet SAULS wordt door ootmoet gants verdreven.

    Den lof comt hem toch toe, tot spijt van die ’t benijt,
Sijnen naem door sijn werck sal leven ’tallen tijdt,
Sendt my dan uwen gheest dat ick hem d’eer mach gheven.

Veel deughs vanden Bosch.


[p. 12]

PERSONAGIEN.

Saul.
David.
Ionathan.
Abner.
Abisai.
Michol.
Abiathar.
Godt den Heere.
Abigail.
Ahinoam.
Samuel.
Pythonissa.
Voester.
Boosen gheest.
Pashur.
Arah.
Propheet.
Amelechiet.
Egiptenaer.
Choor Israelitsche Vrouwen.

Abinadab stom.
Malchisua stom.


[p. 13]

INHOUT DER

TRAGOEDIE.

HET EERSTE DEEL.

SAUL voorsiende sijn ongeluck, door sijne onghehoorsaemheyt, wort door den boosen geest alsoo ghedreven, dat hy alle reden verlatende, ten wtersten onstelt zijnde DAVID ghebiedt te dooden, maer GODT werckende in de verkiesinghe DAVIDS, doet door IONATHAN, sijn rijcke den wegh bereyden, die met hem tegen zijnen Vader een verbont maeckt, alles te openbaren, dat hy van hem soude vernemen.

HET TWEEDE DEEL.

    DAVID ende ABISAI comen in het heyr, ende vinden SAUL ligghen slapen, ABISAI wilt hem doorsteken, maer DAVID door den goddelijcken gheest ghedreven sijnde, wilt dat zijne bermherticheyt (op sijnen slapenden vyant) den haestighen thoren soude overwinnen, dan neemt sijnen waterbeker, ende Spiesse, die tot sijnen hoofde inder aerden stack, SAUL ontwakende verwondert van de deucht DAVIDS, versoeckt de behoudinghe zijns saets, dat hem toegheseyt wert, DAVID vliet tot ACHIS den Coninck tot Gath, waer door SAUL vergramt sijnde MICHOL sijne dochter, ende DAVIDS huysvrou, eenen anderen man gaf.

HET DERDE DEEL.

    SAUL verhoorende, dat de Philistenen tot Sunem quamen, wert verschrickt, vraecht den HEERE om raedt, maer en vercrijght geen antwoordt, noch door Propheten, noch door droomen, versoeckt der halven, sinneloos en verlaten, sijn ongheluck te weten door toovery, vraecht naer eenen Toovenaer, hem wort een Vrou ghewesen, tot Endor die daer in ervaeren was, genaemt PYTHONISSA. Maer DAVID was ter wijlen by de Phi- [p. 14] listenen, ende wert vande Vorsten benijdt, ende dat noch te meer, wanneer sy teghen SAUL souden strijden, waerom sy begheerden dat DAVID ’t huys soude trecken, in sijn gegheven stadt Ziklagh, maer DAVID wederom keerende, vint Ziklagh verbrandt, ende sijn twee huysvrouwen ABIGAIL,ende ACHINOAM ghevangen van de Amalechiten, vraeght daerom bedroeft sijnde den Heere om raet, die hem verhoort, ende belooft hem overwinninghe.

HET VIERDE DEEL.

    SAUL verandert van cleederen, comt door de donckerheyt des nachts gheleyt zijnde, met twee knechten tot Endor, bij PYTHONISSA, die beveelt hij den gheest van SAMUEL op te brenghen, dat sy doet, den gheest voorseyt zijn ongheluck ende valt in onmacht, dan wordt van de vrouw met wat spijse versterckt. DAVID comt Godt lovende van de verlossinghe Ziklaghs, beveelt ABIZAI den roof wt te deylen.

HET VYFDE DEEL.

    SAUL vlught verbaest zijnde wt den strijdt, met sijnen Wapendragher, van den welcken hy versoeckt ghedoodt te wesen, maer in het weygeren, siet hij sijne sonen doodt, die hij beclaeght ten eynde van onghedult verwonnen zijnde, brenght hem selven ter doodt, den Wapendragher siende dese Tragoedie, ’tsy door ghetrouwe ghehoorsaemheyt, ofte door vreese van meerder straffe, laet hem selven oock door het sweert vallen.
    DAVID comt ende beclaeght de doodt SAULS, ende sijne Sonen, doet den Amalechiet die hem beroemde SAUL ghedoodt te hebben, door een van sijne mannen dooden, ten lesten danct hy den Heere van zijne verlossinghe, ende looft de groote weldaden Godts.
Continue
[p. 15]

EERSTE DEEL

EERSTE WTCOMEN.

Boosen gheest.
                DEn grouwel, anghst, en vrees’, brengh ick voor mijn ghesellen,
                Door den stinckenden wegh’ uyt ’t diepste van der hellen,
                Dees slanghen het fenijn, van mijnder raserny,
                Met desen helschen brandt, brengh’ ick tot straf met my,
                (5) En is dit niet ghenoech, siet, dit sijn mijne vruchten,
                Verghetentheyt, berouw, boosheydt, en onghenuchten,
                Begheerte tot de moort, verwoedtheyt, en dan noch
                Hongher, en ouderdom, wraeck, armoed, en bedroch,
                Ghewelt, tweedracht, en sorgh, cranckheyt, arbeyt, en slapen
                (10) Als maechschap van de doodt sijn all’ mijn beste knapen.
                Maer nijdicheyt mijn lief, en suster van den haet,
                Is nu tot mijnen dienst, en weckt haer grootste quaet,
                All’ is sy traegh, en oudt, nimmermeer sal sy sterven,
                Maer waer sy overvlieght, verdorren, en verderven,
                (15) Siet? hoe de Sonne vliedt, en ruymt den swerten nacht,
                Het schijnt dat sy verschrickt of kent mijn groote cracht.
                Saul sal mijne cracht, hoe langhs, hoe meer beproeven,
                Dat hem verwoeden sal het hert, naer veel bedroeven,
                Van onversaden haet, volght dan afjonsticheyt,
                (20) Van ’tsluymen ras ontwaeckt, ’tsuyselen van u spreyt,
                Godt had hem eerst alleen, ras dan, comt volght hem mede,
                Dat dees bebloede handt, niet ledigh sy door vrede,
                Voortaen, en sal den haet, of swillingh van de nijdt,
                Niet te verdwijnen sijn, maer wassen ’taller tijdt,
                (25) Want als hy rust verwacht, soos al ick my soo wreken,
                Dat ick met desen brandt sijn siele sal doorsteken,
                Met onversadicheyt van helschen dullen brandt,
                Daer toornicheyt wt spruyt, en knaeght het inghewant,
                Mijn onrust, tot zijn leet, sal hem noch heel verstooren,
                (30) Want eer d’een boosheyt sterft, is d’ander weer gheboren.
                Siet mijn ghewelt dan aen, wie can mijn groote cracht
                Verwinnen want ick slaen den mensch in sijn ghedacht,
                Gheen straf is my te swaer, noch grouwelijcke wercken,
[p. 16]
                De Bergen, ia de hell’, doordringh ick als den stercken,
                (35) Dit hooft slangigh ghecroont, betoont mijn heerschappy:
                En mijn verroeste stem, de moeyte die ick ly,
                Moyte? wat segh ick moyt, neem seker ’tsijn mijn lusten,
                Ia voetsel van mijn ziel, en wel begheerde rusten,
                Den hongher sal het sijn die my verroest den crop,
                (40) Want dese tweede slangh, beroofden ick den cop,
                Als ik gheroepen wert tot sijne groote plaghen,
                Daer ick snelder toe was, dan ’t loopen van de daghen;
                By mijn cracht hy en is niet beter dan Nemroth,
                Die door sijn hooverdy, beclimmen wilde Godt,
                (45) Noch Pharo, wien ick ’thert, hertnickigh soo cost wecken,
                Dat hy ’t Hebresche volck, onwillich liet vertrecken,
                Waerom sou Saul dan, die onghehoorsaem wort,
                Mijn cracht ontgaen, die wel den aerden cloot omgort,
                Neen, so langh als hy leeft, leeft onrust, en verwoeden,
                (50) Als voedtsel van de sond, om hem daer med’ te voeden.
                Slaept hy, ick waeck altijdt, en oft my vinck den vaeck,
                Dees slanghen tot mijn hulp, die houden dan de waeck,
                Vliet hy, ’tis sotterny, en ydel sijn vermeten,
                Want mijn cracht, heeft sijn hert, en inghewandt beseten,
                (55) Soo is hy dan gheplaeght, beseten, en ghequelt,
                Door desen helschen arm, en schrickelijck gheweldt,
                Laet hem sijn beste doen, can hy mijn cracht verwinnen,
                Soo wint hy ’s hemels throon, en sijn verstroyde sinnen.


EERSTE DEEL

TWEEDE WTCOMEN.

Ionathan. David.
                MYn ziel zijt ghy alleen, want mijn ziel is verloren,
                (60) Van dat ick u aensach, soo waert ghy my vercoren,
                David gheen vrouwe liefd’, noyt in mijn hert en quam,
                Maer ghy waert die mijn hert haer vryichheyt benam;
                Dickwils heb ick ghedacht, wat mach de liefde wesen,
                Om dat ick sach den mensch lustich, droef, en vol vreesen,
                (65) Maer nu proef ick het selv’ ’t schijnt dat all’ mijn ghedacht,
                Vervlieght, nu hier, nu daer, en nieuers op en acht,
[p. 17]
                Want gaen ick door het heyr ’ken lett’ op schilt noch wapen,
                Groeten sy, spreken sy, ’tschijnt dat ick heb gheslapen,
                Soo schiet ick wt ghedcacht, stracx word’ ick dan ghewaer,
                (70) Dat mijn ziel, als de schauw’, u ziel moet volghen naer,
                David ick weet dat Godt alleen leyt uwe weghen,
                Daerom heb ick u lief tot ons gheluck ghecreghen,
                Siet desen gordel sal, het eenich teecken zijn,
                Dat mijn ziel is by u, en u ziele by mijn,
                (75) Dit sweert den rechter, van ons vrientschap, trou, en eeden,
                Sy over hem die breeckt onse verbondenheden,
                Neemt desen mantel oock tot teecken van mijn handt,
                Die sy voor u, als ick, niet ick maer all’ mijn landt,
                Siet daer, daer is den bogh’ die door sijn swacke pesen,
                (80) Den Pijl drijft in het hert, die onghetrouw sal wesen,
                Dees teeckens sullen sijn, als seghels van ’tverbondt.
  David.     U vredelijcke deught, schijnt niet dan wt den mont,
                Der Enghelen te gaen het sy naer u begheeren,
                De wraeck, tot straf aen die, met valscheydt sullen sweeren,
                (85) Maer, Ionathan, seght my, wat heb ick toch misdaen,
                Dat uwen vader soo doet naer mijn leven staen,
                Bracht ick hem niet het hoofd van Goliad wanschappen,
                Die ick soo ionck versloegh, als ik quam van de schapen,
                Daer ick Merob door wan, die tot mijn groot versmaet,
                (90) Adril ghegheven wert, door uwen vaders haet,
                Maer doen hy hoorden, dat Michol my soo beminde,
                Dacht hy sy wert den strick die David noch verslinde,
                En sprack als Dehla, der Philisteen ghewelt.
                Sal wesen over hem, want heeft daerom ghestelt,
                (95) Dat ick hem brenghen sou, hondert van hare flosen,
                Dat ick dubbel volbracht, van die ick had vercosen,
                Want Godt was mijnen schildt: waer door dat ick verwan,
                Wat heb ick dan misdaen, heb ick ghesondicht dan,
                Dat sijn verstaelt ghemoet, soo seerse soeckt mijn leven,
                (100) Recht of ick waer ten roof van mijnen Godt ghegheven,
Ionathan.   Sijn soecken is om niet, zijn rijck dat heeft ghedaen,
                ’T is waer ick weet by soeckt, maer ick sal by hem staen,
                En hooren al sijn hert, sijn opsett’, en vermeten,
                Hoor ick wat teghen u, soo sal ick’t laten weten,
                (105) Want soo Ionathan leeft, sal David leven med’.
  David.     D’ongeluck my bestormt, als voorspoet toont de vred’,
[p. 18]
                Vrede, wat segh ick vred’, mijn vrede was te loven,
                Wanneer ick was op’t velt, en niet in groote hoven,
                Heylighe eensaemheyt, die vry zijt van den nijt,
                (110) Door dat u groot gheluck, d’onrusticheyt bevrijt:
                David voorwaer ghy sijt die d’onrustighe plaghen
                Tot u beproevingh crijcht, daerom wilt haer verdraghen:
                Ghedult, is mijnen stock, waer op dat ick my rust,
                Den Heylant Isaels, heeft aen my sijnen lust,
                (115) En proeft my als door ’t vier, in alle mijne daden,
                Want weckt hy Sauls haet, in u weckt hy ghenaden,
                Maer in my baert hy vrees’ alsoo dat ick verschrick,
                Te dencken, dat hy weet waer toe dat ick my schick,
                Daerom sal hy voortaen, sijnen raedt stil behouden,
                (120) En dencken Ionathan, sal Davidem waerschouwen,
                Want hy ghenaden vindt voor mijnen Soon, en my
                Die is hy onghetrou, en trouwer mijn party,
                Soo waer den Heere leeft? voor wien David sal wesen.
                De beecken Belials, benauwen my door vreesen,
                (125) ’Ten is maer eenen tree, tusschen my en de doodt.
Ionathan.   Den Voerman Israels, voert u wt allen noodt,
                Dan ick will’ aen u doen, wat u hert sal begheeren.
  David.     Siet morghen is den dagh, dat ick tot mijnder eeren,
                Ter tafel sitten sou met uwen vader, want
                (130) Desen den dagh sal sijn, die ’snachts oogh’ haren kant
                Ter slinker zijd’ beghint te toonen, als gheboren
                Te schijnen op een nieuw’, van ’thoochste licht vercoren,
                Soo wil ick my dan gaen verberghen op het velt,
                Tot aen den derden dagh, als Saul dan onstelt
                (135) En vraeght waer David is, seght, David heeft ghebeden
                Tot sijnder stadt te gaen om t’offeren met vreden,
                Want het den offer is die Iaerlijcx wert volbracht
                In Bethlehem sijn stadt, van alle sijn gheslacht,
                Seyt hy dan het is goet, soo staen wel mijne saken,
                (140) Maer soo hy hem vergramt, soo moet ick voor hem waken,
                Daerom denckt om ’tverbondt, met David, uwen knecht,
                En toont bermherticheyt, als steunsel van het recht,
                Dan heb ick wat misdaen, soo doodt my met den sweerde,
                Dat Saul door den haet, my niet en stiert ter eerde,
                (145) Ionathan mijne ziel, staet vast in u verbondt.
Ionathan.   En ’tmijn oock desghelijcx, want Godt spaert mijnen mondt
[p. 19]
                Voor onghetrouwen eedt, hoe David sou ick mercken?
                Dat quaet waer tegen u, en u niet comen stercken,
                Neen, veer sy het van daer, want als ick ondervindt
                (150) Dat hy oprecht van hert, u, en u werck bemindt,
                Oft dat ick’t naer u woort, niet en laet openbaren,
                Doe my Godt dit, en dat, die u voor my sal sparen,
                Oock soo hy hem vergramt, gheschiede van ghelijck,
                Dat ghy met vreden treckt, behouden wt sijn rijck.
                (155) Moses gheleyder, wilt u, en u volck dan leyden,
                En wesen uwen schilt sonder van u te scheyden,
                Als hy ghescheyden is van Saul (t’uwer eer,)
                En doen ick ’t niet, en doet my gheen ghenaden meer,
                Soo lang ick leven sal, noch ook niet, als ik sterve,
                (160) Maer eeuwich treckt u hant van my dat ick verderve,
                En als den heere slaet, Davids vyanden all’,
                Slaet David, Ionathan en sijn huys tot den vall’,
                Comt dan den derden dagh hier weder wt der hitten,
                Dat ghy verborghen gaet, by Asel den steen sitten,
                (165) Soo will’ ick by hem staen, en schieten mijnen schicht
                Als naer een teecken dat den droeven gheest verlicht:
                Segh ick dan aen den knecht, achter u, soeckt de pijlen,
                Soo comt want het is vree, maer roep ick dan ter wijlen,
                De pijlen sijn voor u, soo gaet, want uwen Godt
                (170) Die laet u henen gaen, dat ghy doet sijn ghebodt,
                Hy die dit alles hoort, naer sijn gherechticheden,
                Sy tusschen u, en my tot inder eeuwicheden.
  David.     Niet tusschen ons alleen maer tusschen onse zaet.
Ionathan.   Heyligh sy het verbondt, daer Godt den mensch in raet.
                (175) Want hy is onsen borght, toevlught, en groote crachten.
  David.     Des Heeren woort is vast, en stiert onse ghedachten,
                Sijn wett’ mijn ziele laeft, dat sy in hem verblijdt,
                Heere siet David aen, want ghy sijn hope zijt.


EERSTE DEEL

DERDE WTCOMEN.

               
Saul. Ionathan. Abner.
                IONATHAN, brengh my stracx van David hier het hooft?
                (180) Dat door vermetentheyt van wijsheyt is berooft,
[p. 20]
                Slaet all’ die by hem sijn, en vreest u niet te schenden,
                Die u, en my, en ’trijck, wilt brenghen tot den enden,
                Vervloeckten Isai! die voortbrenght sulcken zaet,
                Dat naer mijn Coninckrijck, en naer mijn leven staet,
                (185) Hoe! ben ick Saul niet Israels hooft ghesworen,
                Van Got tot eenen Vorst, en Coninck hoogh’ vercoren!
                Ben ick de sone niet van Kis, die door ’tbevel
                Van Godt ghesalvet wert. den Vorst van Israel?
                Ben ick den ghenen niet, van Godt daer toe ghesonden,
                (190) Wiens grootheyt van lichaem, gheen meer en wert gevonden?
                Ben ick den Saul niet, die oock als een Propheet,
                Voorsegghen wist het gheen datmen te voren weet?
                Ben ick den Vader niet, die sijnen Soon wou dooden,
                Dat hy ghegheten had, als sijn vyanden vloden,
                (195) Waerom en sou ick dan die nu met meerder recht
                Vertorent ben, verslaen hem mijnen slaef, en knecht,
                Die my den Scepter meynt, door valscheydt wt de handen
                Te nemen, en mijn huys soo te verdoen met schanden,
                Neen David; kent ghy Godt, ick oock, soo niet, de straff,
                (200) (Oft ick sal sijn vervloeckt,) de brenght u in het graf,
                Wat wacht ghy Ionathan, waerom hebt ghy mijn woorden,
                Niet haestelijck volbracht, eer ick u doen vermoorden,
                Volbrenghtse eer my weckt mijn wreede toornicheyt.*
Ionathan.   Heere mijn vrees’ is hulp van u bermherticheyt.
    Saul.      (205) Vreese, zijt ghy bevreest, wat reden doet u vreesen,
                Vreest ghy den dooden hondt, Saul en vreest voor desen,
                Noch voor die by hem sijn, wie volght hem, seght my wie.
Ionathan.   Mijn vader vraeght ghy dat, den Vorst Abisai.
    Saul.      Hem acht ick noch veel min, ’tis const hem soo te draghen,
                (210) Dat hem den vyandt vreest, als schrickelijcke plaghen.
                Och! vervloeckt ongheluck, waerom verweckt ghy my,
                Den David noch soo ionck, voor vyandt en party,
                Waren in Israel, gheen groote strijdtbaer mannen,
                Die teghen mijn gheweldt, haer boghen mochten spannen,
                (215) Dat ick teghen dit kindt, tot mijnder groote schandt,
                Als teghen eender vrouw’, moet rechten dese handt,
                Waerom ghy grooten Godt, verlaet ghy mijne wercken,
                En soeckt tot mijnen spijdt mijns vyants hert te stercken,
                Is mijn verkiesingh niet, door uwen wil gheschiet,
                (220) Als my den Samuel, uwen ghesalfden hiet,
[p. 21]
                En hebb’ick niet u volck, naer mijn macht, en vermoghen,
                Wt haer verdriet en leet, door mijn gheweldt ghetoghen,
                Doen ick Nachas versloegh, en Iabes heb verlost,
                Dat die van Ammon meest haer mannen heeft ghecost,
                (225) Oft is’t mijn vollecx schult, dat sy doen (als verveerde,
                Oft door hoochmoedicheyt) haer eenen Vorst begheerde,
                Dondert dan op een nieuw’? slaet door u blixems cracht?
                Die door u toornicheyt, en gramschap heeft ghebracht,
                Dat ick my van u wraeck, onschuldich mach bevinden,
                (230) Maer duert u gramschap noch, dat ick met onderwinden,
                Den offer selver dee’, ’twaer onrecht want, als nu
                Verstroyden all’ het volck daerom aenbadt ick u,
                Want uwen Samuel versuymden weer te comen,
                Als Philistensche heyr, Michmas had inghenomen,
                (235) Oft is u toornicheyt teghen my noch soo straf,
                Dat ick van Amalech, den Agah ’tleven gaf,
                ’Tis waer; daer ken ick schult, doch weynich, want mijn reden
                Behoort ghenoech te doen u groote moghentheden,
                Gaf ick hem niet u knecht Samuel dat hy hem
                (240) Souw’ dooden voor u Heer, naer u ghebodt, en stem,
                Met al het beste vee, tot spijt van mijn vyanden,
                Om voor u aenschijn Heer, te doen mijn offerhanden,
                Siet dit is mijnen dienst, die ick dan heb betoont,
                Daer ick van mijnen slaef, wort schandich voor beloont,
                (245) Ionathan mijnen soon, u grootheyt, staet, en wesen,
                Sien ick alreed’ berooft, en ’tconinckrijck ghepresen,
                My deert u ongheluck, en ’tmijn ick eeuwich vloeck.
Ionathan.   Vader Godt schicket all’, ten is maer een versoeck,
                Hy weet in zijnen raet all’ watter is te weten,
                (250) Kent uwen dienaer oock, en alle sijn vermeten
                Den Coninck hem dan niet besondighen en moet,
                Aen David sijnen knecht, die niet en is dan goet,
                Diens weghen nutbaer sijn, en stelt in u, sijn leven,
                Want door hem heeft den Heer, veel saligheyt ghegheven,
                (255) Het gantsche Israel, als hy sloegh, en verwan,
                Den Philisteus dood, als een onnut Tyran,
                Daer ghy waert door verblijdt, waerom wilt ghy den bloeden,
                Onschuldich van misdaet, verstooren met verwoeden,
                Niet Heere, niet alsoo, maer vrede sijnen knecht.
    Saul.      (260) Waerachtich als Godt leeft, u woorden sijn oprecht,
[p. 22]
                Ionathan ghy verwint meer dan hy sou verwinnen,
                En David leeft voor my want ick sal hem beminnen,
                Voorseker onsen Godt all’sijn vyanden wreckt,
                Dat mijnen eyghen soon, ten besten van hem spreckt.
                (265) Maer als ick my bedenck? Ionathan ick heb reden,
                Dat mijn verstoort ghemoet niet wel en is te vreden,
                Waerom bidt ghy voor hem, vreest ghy niet dat dees handt
                Om uw’ vermetentheyt, sal spitten aen den wandt.
                Ongheluckighen mensch’, hoe word’ ick nu verraden,
                (270) Wat wrake sal in my, mijn wreet ghemoet versaden,
                Dat die met alle recht mijn saken drijven sou,
                Is vyandt van mijn croon, en mijnen knecht ghetrou:
                Michol wat loon is dit, voor all’ mijn groote sorghen,
                Dat ghy mijnen vyandt, voor my soo hebt verborghen,
                (275) Was u des Vaders vrees’, niet meer dan zijnen lust,
                Oft was in u misschien, ’tbegheeren ongheblust
                Is ’t soo, soo sy vervloeckt den lust en haer begheeren?
                En all’ die teghen my, aen uwen David sweeren?
                Ach! moet ick lijden dan, dat die hemelen mijn,
                (280) Versworen hebben all’ en mijn vyanden sijn,
                Saul waer is u cracht, hoe, sult ghy David slachten,
                Die als een halve vrou berooft, is sonder crachten,
                Maer wat ghebreeckt my dan, dat ick het firmament,
                Niet t’samen om en treck, dat alles neemt een endt,
                (285) Den Hemel voor het eerst, sal ick noch langhs de berghen
                Beclimmen, en den Leeuw’ naer mijn ghenoeghen terghen,
                Die recht tot mijnen spijt met die’en claren Beyr,
                Vercieren ’tblau ghespan, by all’ het flick’rich heyr,
                Om haer ghecromde Maen, het voorhooft soo te cieren,
                (290) Dat niet en schijnt, dan dat sy Davids voorspoet vieren.
                Vervloeckten Leeuw, en Beyr, moet ghy daer boven staen,
                Om dat sijn eerste cracht, wt gheen ghedacht sou gaen,
                Tot sijnen hooghen roem, van menschen vers gheschapen,
                Dat hy u bey’ versloegh, als hy was by de schapen.
                (295) Ghy gheesten half vervloeckt, die nu daer onder lijdt,
                Saligh zijt ghy by my, want ick berste van spijdt:
                Door dat ick seker sien, dat niet en is te winnen,
                Bermherticheyt, noch rust, maer veel verstroyde sinnen,
                Met verlies van mijn croon, teghen die, die my quelt,
                (300) En die door hooghe cracht, van niet tot yet, hem stelt,
[p. 23]
                Om my soo van het rijck, en hem Coninck te maken,
                Comt hier? comt hier segh ick, ontwaeckt, wilt voor my waken
                Ghebruyckt u crachten nu, teghen desen Tyran,
                Wapent u met mijn recht, want dat verwinnen can,
                (305) Want soo ghy niet en helpt, door u helsche revieren,
                Noch door u donckerheyt, oft grouwelijcke dieren,
                Noch door u gheesten straf, en ander raserny,
                Soo sweer ick dat ick sal om wel te wreken my,
                U voorts vervloecken doen, voor vreeselijcke beesten.
                (310) Maer ghy, die daer oock sijt als swacke droeve gheesten,
                En voor u cleyne sond’, oock cleyne straf gheniet,
                Soo ghy my helpen wilt, uyt alle mijn verdriet,
                Soo sweer ick, dat ick sal, u lijden doen verdrijven,
                Dat ghy voor u ghenucht, hier onder dan moecht blijven,
                (315) Indien men in die plaets eenighe vreught verwacht,
                Siet hier, hier sien ick haer, Saul nu wast u cracht?
                Dees hulp is my soo goet, als die van Godt daer boven,
                Indien dat sy my helpt soo is sy weert te loven.
Ionathan.   Och wat een quaet is dit, Vader bedenckt u toch.
                (320) Nijdicheyt is ons doodt, en gramschap ons bedroch.
                Maticht doch uwen haet, my vreest dat ick u wesen,
                Soo gants verwonnen sien, door schrickelijcke vresen,
                Aensiet den hemel toch, en bidt die hem bewoont.
    Saul.      Bidden, neen ick ghewis, want hy my niet en loont.
                (325) Dat hy daer boven blijft, en laet my op der aerden,
                En wilt hy niet ick sweer, dat ick als den vervaerden,
                Saul niet en ben, maer, den Saul wiens ghewelt?
                Over de groote zee, en aertrijck is ghestelt?
                De hemel my ghebreckt, om gheluckich te heeten.
                (330) Ick sal hem winnen noch, oft doodt is mijn vermeten,
                Dit groot ghebeent, en can het aertrijck draghen meer,
                Noch dit lijf, hoe wel groot, omvatten het begheer,
                Siet hoe my roepen, all’ de Goddelijcke Chooren,
                En nooden mijnen Gheest, dat Godt het selv’ can hooren,
                (335) Ia openen de Poort, alleen voor mijnen naem,
                Om dat sy Saul sien soo dienstich en bequaem,
                ’Tgheluck is in mijn cracht wie sal my dan weerhouwen.
Ionathan.   De cracht van onsen Godt, Heere wilt toch vertrouwen.
    Saul.      Te veel heb ick vertrout, sijn Goddelijcke wett’,
                (340) En my als onderdaen, naer sijnen wil ghesett’,
[p. 24]
                Laet David, oock als ick, sijn groote crachten proeven,
                Sijn wijsheyt, en de zijn, die sal hy wel behoeven,
                Soo hy mijn handen can, door sijnen list ontgaen,
                Abner doet ghy in ’theyr, stracx de Basuynen slaen,
                (345) Want Ionathan mijn hert aen David soeckt te wenden,
                Die op de Berghen leyt verborghen in ellenden,
                Stracx dat wy trecken op, en slaen den booswicht doodt.
   Abner.    Voorsichticheyt in raet, brenght ons uyt alle noodt,
                Heere bermherticheydt, laet u ghemoet verwinnen,
                (350) Soo sullen u ter eer, d’onderdanen beminnen,
                En houden u ghelijck, vader van ’t vaderlandt.
    Saul.      Kinderen comt het toe (en souw’ my wesen schandt)
                Te hooren moeten, naer den raet van oude sotten,
                Die in haer sotterny, van ouderdom verrotten.
Ionathan.   (355) Heere, den ouden raet, en wilt verachten niet,
                Want sy is nutter, dan den ionghen die ’t verdriet,
                Van oude coudicheyt noch niet en connen weten,
                Ionckheyt is sonder vrees’, wildt, en licht van vergheten,
                De heete domme ieught, gaet sonder reden voort.
    Saul.      (360) Mijnen ouder is soo, dat hy weet wat behoort,
                Ben ick niet oudt ghenoech, waer toe dan oude raden.
  Abner.     Heere mijn wenschen is, dat Godt door sijn ghenaden,
                U wercken wel gheleydt, en wesen uwen schilt,
                Dat ghy verwinnen meucht die ons verderven wilt,
                (365) Want hoe ghy hem meer vreest, hoe meer sijn uwe crachten.
    Saul.      Mijn sweert is dat my hout, in hoogheyt, en in machten,
                Want nu my Godt verlaet, is dat all’ mijn ghewelt.
   Abner.    Gherechticheyt, en trouw’, den Vorst in hoogheyt stelt.
    Saul.      Het staet den Prince toe, dat hy voor hem doet beven.
   Abner.    (370) Niet Heere, maer veel eer, dat hy bemint mach leven.
    Saul.      ’Tis noodich segh ick, dat vreese gaet voor bemindt,
                Want reden door gheweldt, van vreese wort verblindt,
                Daerom maeckt stracx ghereet, het heyr ick sal eens proeven
                Oft mijn gheweldt vermach, den David te bedroeven,
                (375) ’Tgheluck dat thoont my nu sijn vriendelijck ghelaet,
                Dat die Zephiters hem verlaten als versmaet,
                Gheen ongheluck hoe groot daer sijn ghelucken teghen,
                ’Tgaet soo het wilt, ick gaen verleghen sijne weghen.


[p. 25]
               

CHOOR.

                DEn grooten Voerman Israel,
                (380) Die sal sijn volck bewaren wel,
                Dat haer gheen hooft en sal ghebreken:
                Want al heeft Saul hem misgaen,
                David heeft hy ghenomen aen,
                Om hem, door hem te moghen wreken.
                    (385) Saul u onghehoorsaemheyt,
                Heeft uwen droeven val bereyt,
                En David eenen wegh ghewesen,
                Te comen tot u weerde croon,
                Sijn ned’richeydt gheeft desen loon,
                (390) Dat hy daer door verhooght sal wesen.
                    D’eerghiericheyt was uwen strick,
                Om dat wy David door ’t beschick
                Van onsen Godt hebben ghegheven
                Den lof, van het strijdtbaer ghewelt,
                (395) Dat hy den Reus soo had ghevelt,
                Die met Godt strijdt sal eeuwigh leven.
                    ’T was nijdicheyt die hem verwan,
                Wiens cracht hy niet weerstaen en can,
                ’T verdroot hem dat hy hoorde singhen,
                (400) Saul sloecher duysent doodt,
                Maer David als hy was in noodt,
                Die conder tienmael meer bedwinghen.
                    Thoren die het verstandt verwindt,
                Den grooten Saul soo verblindt,
                (405) Dat hy Godts wercken wilt verstooren,
                All’ siet hy dat Godt door sijn cracht,
                David voor hem, en sijn gheslacht,
                Tot eenen Coninck heeft vercoren.
                    Sijn giericheyt doet hem verdriet,
                (410) Dat hy den Agah leven liet,
                Met all’ het Vee zeer groot van weerde,
                Daer Godt beval door Samuel,
                Dat hy in sijnen thoren fel,
                Niet soude sparen door den sweerde.
                    (415) Sijn groot vermeten baert hem schandt,
                Omdat hy ded’ sijn offerhandt,
[p. 26]
                Die maer aen Levi was bevolen,
                Heylighe onderdanicheydt,
                Die ons ten rechte weghe leydt,
                (420) Wie u bewaert en sal niet dolen.
                    ’T vermeten Goliad verwoech,
                Dat David hem te lichter sloech,
                Gheen beter straf om haest te vallen,
                Ghelijck het bleeck aen Abiram,
                (425) Die met sijn volck in lijden quam,
                Wiens chrachten waren niet met allen.
                    David is nu in grooten noot,
                Want Ionathan de pijlen schoot,
                Voor sijnen knecht, om hem te wijsen,
                (430) Dat sijnen Vader door den haet,
                Afjonstigh naer sijn leven staet,
                Den trouwen vriendt is weerdt te prijsen.
                    Den dullen Saul nu verjaeght
                Die hem meer als ghedienstich draeght,
                (435) En doet hem door den hongher gheven,
                Tot Nobe van Ahimelech,
                Toonbroodt en gaet voort sijnen wegh,
                Tot Achis en schijnt sott’ te leven.
                    Den herder Dogh doet het verraet,
                (440) Dat Saul all’ de Priesters slaet,
                Om dat Ahimelech den sweerde,
                En Toonbroodt aen den David gaf,
                Abiather voor thoren straf,
                By David vliedt die oock verveerde.
                    (445) Godts wercken sijn wel wonderbaer,
                Verworpt en kiest nu hier, nu daer,
                Qualijck is sijnen raet te mercken,
                Saul die eerst vercoren was
                Verworpen, en den David, ras
                (450) Verhooght van ’t cleyn door sijne wercken.
                    Laet ons dan David volghen wel,
                En looven hem met snaren spel.
                Hy vreest de cracht van Godt daer boven,
                En stelt hem als den trouwen knecht,
                (455) Ia doet all’ sijn gheboden recht,
                Sijn vrees’ is Godt wilt hem dan looven.
Continue
[p. 27]

PAUSA.

TWEEDE DEEL

EERSTE WTCOMEN.

Abisai, en David, vinden Saul slapende met Abner,
ende alle sijn volck.

                LAet den Hethiter daer, ick sal noch desen nacht
                Betoonen dat ick ben van Zerulas gheslacht,
                Godts hulp en hoeft geen macht, van veel, en strijtbaer mannen:
                (460) Voorsichticheyt doet meer dan stale boghen spannen:
                Siet hier waer Saul leyt, Godt gheeft hem in u handt,
                Slaet hem, doet mijnen raet, ’tis een onnut tyrant:
                Verghetelijcken slaep, heeft hem ’tverstant benomen,
                Godt schickt ons tot sijn doodt, dat wy hier sijn ghecomen,
                (465) En dwinght sijn toornich hert, dat ick hem als onwaerd’
                Doen sterven met dees spies, en steken hem in d’aerd’,
                Dat hem die siele vlieght met sijne boose gheesten.
  David.     Soo niet, verderft hem niet, want desen is den meesten,
                Die teghenwoordich leeft, sou ick verslaen, hem, die
                (470) Van Godt vercoren is, neen ick Abisai,
                Want soo ick hem versloegh, gheen onschult sou my blijven.
  Abisai.    ’K en weet van gheen onschult Saul sal ick ontlijven,
                Nu hem den Heere gheeft door ’t slapen in den doodt,
                David laet my begaen soo sijt ghy wt den noodt,
                (475) Want soo hy weer ontwaeckt, sal hy de Leeuwen slachten,
                Die als sy noodt ontgaen ghebruycken meerder crachten,
                Oft ghy moet dencken, dat hy Godt behaghen sal,
                Als sijnen gheest verheught, in dit u onghevall’,
                Neen David, niet alsoo, maer Saul die sal sterven.
  David.     (480) Slaet den ghesalfden niet, wilt hem den Heer verderven,
                Door strijdt, oft door den tijdt, soo sy het veer van my,
                Dat hem mijn handt verdoet, om soo te wesen vry.
                Waerachtich als Godt leeft, zijn aensien doet my vreesen,
                Nature leert mijn hert, waerom zouw’ ick dan wesen
                (485) Schuldich aen u misdaet, neen sone Zerula.
  Abisai.    Laet dees bermherticheyt, slaet hem, hy volght u na,
[p. 28]
                Of vreest ghy hem te slaen, om sijn boosheyt te sparen,
                Laet ick dan Abner slaen, die hem soo can bewaren,
                Dit is de tweede mael dat Godt den Saul gheeft
                (490) In u ghewelt, en wilt, dat hy niet meer en leeft:
                Heeft Godt u niet belooft, ick sal in uwe handen
                Gheven, die u vervolght dat ghy haer brenght ter schanden.
                Oft hebt ghy liever weer een stucxken van zijn cleedt,
                Neen Heere wreckt u nu, hy is ons nu ghereet,
                (495) Weght sijne wercken all’ sijn ondeught sal verweghen.
  David.     Mijn deught die swaerder is sal ick daer stellen teghen,
                Den Heer en laet gheen ziel, die rechten hongher lijdt,
                Maer straft die god’loos is, bequaem tot sijnen tijdt,
                En die gerechtich is staet vast in zijne paden,
                (500) Verlost hem wt den noodt, vervult hem door ghenaden.
                Saeytmen bermherticheyt, soo maeytmen hare vrucht,
                Vergheeftmen, men verwint den vyant, als in vlucht,
                Den Heer afgrijst hem aen, de goddeloose wercken,
                Maer haer die deuchdich sijn zal hy met crachten stercken.
                (505) Waerom weckt ghy my dan, dat ick verachten sou
                De wortel van de deught, en wesen ongetrou,,
                ’Tlicht der gherechticheyt en can niet sijn verholen,
                Maer drijft in het ghesicht, als t’hooghe licht der Polen.
                Treedt daerom stil by hem, en neemt den waterpot,
                (510) Met sijne groote spies, soo siet hy dat hem Godt
                Ghestelt heeft in mijn hant misschien sal hy beroeren;
                En Godt sal mijne saeck, bewaren, en wtvoeren,
                Wiens vrees’, is mijnen schilt, en waeckingh’ mijn behoet.
  Abisai.     Dees reden breydelt my, dat ick my dwinghen moet:
                (515) David daer is den roof, uwe bermherticheden,
                Maer niet des Heeren will’, die laet hem leven heden:
                Laet my den Veltheer slaen dat hy nu leyt en slaept.
  David.     Den slaep en is niet vast, siet Abner, hoe hy gaept
                Bewaren wy ons hier, Soo straf ick sijn versuymen.
   Abner.     (520) Hoe is hier niet te doen, dat ick al ’t volck sie sluymen.
  David.     Iae’t meerder dan ghy denckt, want waer u straf soo groot
                Als u misdaden sijn soo waerdy ’tsamen doodt,
                Maer neen, des Heeren vrees’ bewaert my van te wrecken,
                Aen die door stillen slaep, den teghenweer ghebrecken,
                (525) Ick en ben Iael niet, Abner siet wie ick ben?
   Abner.     Wie sijt ghy die daer roept, spreeckt luy dat ick u ken,
[p. 29]
                Schelt ghy den Coninck nu hy slaep’rich is verwonnen,
                So zijt ghy beyde dood, dat ghy het hebt begonnen,
                De Quackel slaet, en vheght, wanneer den Arent rust.
  David.     (530) Mijne bermherticheyt die wort u eenen lust,
                En sijt ghy Abner niet, Ners Sone, wiens ghelijcken,
                In Israel en is, noch in veel ander Rijcken:
                Waerom en hebt ghy dan den Coninck niet bewaert,
                Dat, als hem een wou slaen, dat ghy daer teghen waert,
                (535) Waerachtich als Godt leeft, u wercken sijn bevonden,
                Onnut, en sonder vrucht, als wercken van de sonden;
                Ia zijt een kint des doodts, en Belial, dat ghy
                Die Godts ghesalfden is niet en bewaert voor my:
                Siet hier, daer is de spiess’ met sijnen waterbeker,
                (540) Haelt haer, want ick blijf hier voor mijnen vyandt seker:
                En denckt u zielen groot voor mijnen ooghen staen,
                Dat ick u hebb’ ghespaert als ick u cost verslaen,
                Den Heer sal rechter sijn in alle mijne saken,
                En voor my, (die hem vreest) in teghenspoeden waken,
                (545) Sijn hulp is mijnen trap, waer door ick comen moet,
                Tot het beloofde rijck en niet u schuldich bloet,
                Dat nimmermeer en sal met rust ter hellen dalen.
    Saul.      Wat hoor ick is ’t verraedt, wapen? is sy te halen,
                Waer is mijn groote Spiess’ die ick daer heb ghesett’
                (550) Abner hoe siet ghy soo, wat isser dat ons lett’?
                Sprack David niet, oft quam sijn wesen in de dromen?
   Abner.     Ia heer, hy is den man, die de spies heeft ghenomen,
                En schelt my met verwijt maer ’tslapen my verwon.
    Saul.      Waer is hy.
   Abner.     Ghinder veer.
    Saul.      Is hij’t, seght hoe hy con
                (555) Gheraecken door de wacht, daer ick tot mijnen weyre
                Ligh in den waghenborgh in ’tmidden van den heyre,
                Mijn wakers sijn sy doodt.
   Abner.     Neen heer Israel, leeft
                Den slaep heeft haer bevaen, die Godt ghesonden heeft
                Davids gherechticheyt is meer dan wy verwachten.
  Abisai.     (560) Siet Saul hoe hy siet u deught sal hy verachten.
  David.     Veracht hy mijne deught soo sal my loonen, die
                Veel meerder is dan hy, Vader aensiet doch, wie
                Ghy soo vervolght, en iaeght, laet my door uwe reden,*
[p. 30]
                Verwinnen u ghemoet, en straffe wreedicheden,
                (565) Waerom ghelooft ghy haer, die segghen uwen knecht
                U onghelucken soeckt, dat ghy hem laghen leght,
                Siet hier de tweede mael, dat my Godt heeft ghegheven,
                U ziel in mijn ghewelt, en heb u laten leven:
                Vader besiet en kent dat in my gheenen haet,
                (570) Noch overtredingh is als moeder van het quaet,
                Den Heer sal rechten ons om my aen u te wreken,
                Want hem in zijnen raet gheen macht en sal ghebreken,
                Van die ongod’lijck is comt ondeught, maer mijn handt,
                Sal wesen sonder schult, van ontrou, moort, oft schandt.
                (575) Den Coninck Israels wilt sijnen knecht dan hooren,
                En proeven oft door Godt, hy David mach verstooren,
                Vindt hy dan mijn onschult, en dat het menschen sijn,
                Die moeten sijn vervloeckt, voor onsen Godts aenschijn:
                Want sy beletten my, met rusten te bewoonen,
                (580) Het erfdeel van den Heer, daerom sal hijse loonen.
                Siet dan wie ghy verjaeght, Coninck van Israel,
                Een vloo, en dooden hont, keert u bedenckt u wel,
                Mijn ziele beeft door vrees’, en soeckt haer te verberghen,
                Als ’tvelthoen moe gheiaeght, op groote woeste berghen,
                (585) Laet heden dan mijn ziel zijn, voor u ooghen groot.
    Saul.      Beter sijt ghy, dan ick, dat ghy my niet en doodt,
                Quaet heb ick u ghedaen, maer my loont ghy met deughden,
                Onsen Godt heeft ghelijck dat hy in u verheughden:
                Soud’er noch yemant sijn die zijnen vyandt haet,
                (590) En hem in ’tslaep bevindt, waerschouwt eer hy hem slaet,
                Hoe veel te meer dan noch dat hy hem laet vertrecken,
                Geen meer meyn ick voorwaer, want ’t waer om mee te gecken:
                Den Heere die ghy vreest uwe vergheldingh doet,
                En loont u uwe deught, met overvloedt van goet,
                (595) Nu hoort my, want ick sien, dat ghy sult Coninck wesen,
                En dat het Conincrijck, van Israel ghepresen,
                Sal comen in u handt, soo sweert my by den Heer,
                Dat ghy my, noch mijn zaet, wt en roeyt met onneer,
                Noch mijnen grooten naem, als onnut onder d’asschen,
                (600) Van mijn voorvaders huys, met schanden wilt wtwasschen,
                Maer comt weder by my, en sweert my dit met eedt.
  David.     Is Godt met uwen knecht soo is David bereet,
                Te doen all’ wat ghy wilt, en volghen u begheeren.
[p. 31]
    Saul.      Gheseghent moet ghy zijn den Heer voor die wy sweeren,
                (605) Treckt vredich mijnen zoon, den Heer sy uwen schilt,
                Want ghy volvueren sult, dat ghy beghinnen wilt.


TWEEDE DEEL

TWEEDE WTCOMEN.

David biddende, met Abisai.

                AEnsiet, ô Heer aensiet, mijne gherechticheden,
                Mijn roepen doch verhoort naer uwe goedicheden,
                Dat mijn ghebedt mach sijn den sleutel uwer deught,
                (610) Want in u salicheyt mijn droeve ziel verheught.
                Heere Godt Israels? oordeelt naer u behaghen,
                Laet uwe ooghen sien, het recht van mijne daghen,
                Ghy hebt mijn hert gheproeft, dat ghy tot u bevondt,
                Mijn lippen Heer altijdt, u wercken maken condt.
                (615) Door dat ick my bewaer in ’t woordt van uwen monde,*
                En voor de wercken boos als weghen van de sonde,
                Bewaert voort mijnen ganck in uwe paden Heer,
                Dat als mijn voeten gaen, toch niet en slib’ren meer.
                Ick roepe tot u Heer, daerom wilt my verhooren,
                (620) Dat mijn claght mach ontdoen het slott’ van uwe ooren,
                Bewijst u goedicheyt ghy salichmaker groot
                Die op u cracht betrout wilt helpen wt den noot.
                Heere bewaert my toch als ’tlicht van uwer ooghen,
                Wilt my, voor die my volght, door u ghewelt verhooghen,
                (625) Vernielt hem, die hem stelt teghen u rechter handt,
                Draeght sorghe voor u volck, Heere doet onderstandt.
                Breeckt den Godloosen raet, wiltse voor my vernielen,
                Bewaert door u gheweldt dees u bedroefde zielen,
                Want sy omringhen ons, haer ooghen rechten sy,
                (630) Waer dat wij gaen, oft staen, nieuers en sijn wy vry.
                Ghelijck als eenen Leeuw’ verhonghert soeckt, om vinden,
                Soeckt mijnen vader my, dat hij my souw’ verslinden
                Daer hy nochtans wel weet dat ghy my Heer behoet,
                Noch all’ mijn doen voor hem niet en was dan seer goet.
                (635) Heere staet op, bidd’ick, verweldicht sijne crachten,
                Ootmoedich maeckt sijn hert, en alle sijn ghedachten,
[p. 32]
                Verlost my door u sweert wt alle mijn verdriet,
                Dat my van die my volght om uwen ’twill’ gheschiet.
                Heere mijn ziele soeckt u aenschijn om t’aenschouwen,
                (640) In u gherechticheyt, wilt sy altijdt betrouwen,
                Ontwaeckt, ô Heer, ontwaeckt, wilt my bewaren wel,
                Want ghy zijt mijnen schilt, en heylandt Israel.
    De diepte van de zee, noch hare wreede baren,
                Die door den noorden windt, den mensche doet vervaren,
                (645) En is niet by den storm, die mijn ziele benoudt,
                Want haer ghewelt, de cracht, van mijn gheluck weerhoudt:
                David bedenckt u doch, isser oyt mensch gheboren,
                Die niet en wert gheproeft, waerom dan moet verloren,
                Verdraeght het ongheluck, hope die voedt u leet,
                (650) Maer wat is ’t ’tis te veel, den haet die is te wreet,
                ’Tschijnt dat in mijn gheboort, gheboren wert het haten,
                En volght my, waer ick gaen, versworen my te laten,
                Den nacht als sijn vrindin door stille eensaemheydt,
                Den droeven swacken gheest, in dolinghen verleydt:
                (655) Somtijts droom ick te zijn veriaeght met groote schande,
                Dan weder dat ick ben als Coninck vanden lande;
                Somtijts dan wederom, dat Saul my ontbiedt.
                Dan somtijts dat hy volght, en David voor hem vliedt.
                Soo word’ ick vast bestormt, nu hier, nu daer ghedreven,
                (660) Recht als de bladen, door de groote winden beven,
                David wat doet ghy dan, Siet ghy niet dat den nijt
                Niet mindert, maer vermeert, en wast tot aller tijt,
                Oft wilt ghy uwe deught noch langher laten terghen,
                Dat Saul u verdrijft tot inde woeste berghen,
                (665) Neen, het is langh’ ghenoegh, David heeft het verdrach,
                Gheoffert zijnen Godt en vliedt soo hy vermach,
                Anders waer het ghewis dat Saul sou beschicken,
                Dat hy t’eenigher tijdt sou vallen inde stricken,
                Daerom sal onse vlucht by Achis Maoch sijn,
                (670) Soo hout den volgher op te volghen u, en mijn,
                Michol hy my onthoudt, daerom seght mijne Wijven,
                Die my sijn onderdaen dat zy hier niet en blijven,
                Als wy wt Isr’el gaen, ontgaen wy sijn ghewelt.
  Abisai.     Langhe voor desen tijdt, was ick tot vlught ghestelt,
                (675) ’Tgheluck is achter cael, Heer en wilt niet versuymen,
                Den voghel tot de vlught, heeft door natuer de pluymen,
[p. 33]
                En wy voorsichticheyt daerom ghebruyckt haer wel.
  David.     Den Heer is mijnen raet ich volghe sijn bevel,
                Mijn ziel naer ruste snackt, ghelijck het hert na ’tiaghen
                (680) Dorstigh naer eenen vloedt in ’theetste van de daghen.


TWEEDE DEEL

DERDE WTCOMEN.

Voester. Michol. Saul.
               

                DEn ghenen die aensiet de groote heerschappy,
                Is droef, dat hem ’tgheluck niet toeghevoecht en sy,
                En dencken niet dat haer de vleughels souden branden,
                In ’t vlieghen om dit licht als mughen ’thaerder schanden,
                (685) Door d’onghestadicheyt van ’twondelbaer ghevall’,
                Daer d’eersucht, haer dienaers, voor eerst toevoeren sal:
                Mijn dochter waerom droef, ghebruyckt in lijden mate,
                ’T verdriet verdort de ieught suchten en is gheen bate.
                Siet mijnen ouder aen, die niet als ghy in pracht,
                (690) Ghevoet ben, maer nochtans gheruster van ghedacht,
                Laet daerom desen rouw’, ’tgheluck sal uwe saken,
                Wel voeren, stilt u doch, en wilt gheen droefheydt maken,
                Weet ghy niet dat den tijdt, door snelle vlught verkeert.
  Michol.    Onghenadigh verdriet, dat dat my verdraghen leert,
                (695) Hoe baeyt ghy uwen lust in mijn bedroefde tranen,
                Helaes mijn herte breeckt als ick u hoor vermanen:
                Moest ick sijn door ’tgheval het schepsel, daer ’tgheluck,
                En d’ongheluck me speelt, door blijschap, en door druck,
                Om my die ben ghetrouw’, van trouwicheyt te proeven,
                (700) Oft om mijn groote vreught met droefheyt te bedroeven:
                Voorwaer het is ghefaelt mijn vreught was soo ghemenght,
                Ghelijck de Meysche Son die, door gheen hitt’ en senght,
                Maer is daer noch wel een, by my te verghelijcken,
                In ongheluck, en leet, ick meyn in gheene wijcken,
                (705) Mijn Voester seght my doch, de minnaers die door min
                Beminnen, seer ghetrou, een lief naer haren sin,
                Claghen sy niet altijdt, ia schijnen dat haer crachten,
                Vervlieghen, als sy sien, haer lief in haer ghedachten,
                Voorseker sou het sijn, dat ick u spreken liet,
[p. 34]
                (710) Daerom bedenckt te recht, wat my nu is gheschiet,
                Die twee bemin, maer niet door vleeschelijcke lusten,
                Maer door een liefde die het hert stelt in onrusten.
                D’een mijnen vader is, en d’ander mijnen man,
                Den eenen die my mint, en d’ander die my wan,
                (715) Och sorghelijcken strijdt, sal ick u groote plaghen,
                Tot in mijn droeve doodt, soo droevigh moeten draghen,
                Moet ick, als ick mijn ziel op David heb ghesett’,
                Bedrieghelijck om gaen, en legghen in het bedt
                Een hout voor mijnen man, waer ick mijn vader mede
                (720) Bedroghen heb, dat hy vertrecken souw’ met vrede.
                Voorwaer den noodt, en deught, door liefde maeckte sterck,
                Dees handen teer dat sy, my hielpen tot het werck:
                Verwondert ben ick oock, dat ick, die ben soo teere,
                Hem door de venster liet als my ghebrack de leere.
                (725) Maer Godt was mijne hulp, die my de sterckheyt gaf,
                Dat David souw’ ontgaen, den fellen toren straf,
                Aen d’ander zijd’ aensiet, hoe lusten ons bespringhen,
                Dat ick my door ontrouw’, tot ontrouw’ laet bedwinghen,
                En soeck ick selver niet dat all’ mijn vaders landt,
                (730) Aen David wort ghekeert, tot onser groote schandt,
                Sonder dat ick my vrees’, dat hy my dan sal haten,
                Dat lichtelijcken volght die rechte trouw’ verlaten.
                Maer neen, sijn trouw’ ghelaet de hopeloosheyt gheeft
                Versekerheyt, en troost, dat hy ghetrouwich leeft.
                (735) Siet dan waer toe ick coom, als ick meynde te bluffen,
                Den lust van mijnen staet, die my aenboot het cussen,
                Van haren valschen mondt, ziet hier een droeve vrouw,
                Die gheeren haren man, en vader dienen souw,
                Helaes! Waer sijdy hoop, verselt u niet mijn weenen,
                (740) Wilt u ghewenste hulp, een droeve vrou verleenen,
                Ghy laeft het beste sap, voor de begheerde doodt,
                Doodt, die soo wordt begheert van die zijn inden noodt,
                Voester mijn tranen sijn ghetuyghen van mijn lijden.
 Voester.    Mijn vrouw’, ôch siet mijn vrouw’, den hemel tot verblijden,
                (745) Hemt eens, op dat het hert, verlichtinghe vercrijght,
                Vrou, sy gheeft den gheest, neen den pols clopt, ôch sy hijght,
                Michol zijt toch ghetroost ghebruyckt u ieughdich leven,
  Michol.    De wel ghewenste doodt, sal my vertroostingh gheven,
 Voester.    Niet dochter maer den tijdt van uwe dertel ieught.
[p. 35]
  Michol.    (750) Voester swijght, ick en weet, hoe ghy my quellen meught,
                Wat lust souw’ mijnen gheest doen wenschen hier te blijven.
 Voester.    Hope van beteringh, die droefheydt can verdrijven.
  Michol.    Hope, wat hoop is daer, daer vader ende kindt,
                Soecken malcanders doodt, door toornicheyt verblindt,
                (755) Voorwaer die hoop is cleyn, om my daer me te voeden.
 Voester.    Mijn dochter staet toch op, Godt die versterckt den goeden,
                Stelt uwe saeck in hem, voor hem is sy als niet,
                Och uwen vader comt.
    Saul.      Wel wat is u gheschiet?
                Hoe zijt ghy soo bedroeft ’t schijnt dat ghy hebt ghecreten?
                (760) Waer is David ghevlught, sight op ick will’ het weten.
  Michol.    In Ramath was hy eerst maer nu hy aen siet, dat
                U gramschap niet en blust, is hy ghevlucht tot Gath,
                By Achis Maochs soon, om hem voor uwen thooren,
                Door Philistees ghewelt te berghen naer ’tbehooren,
                (765) En dreyghde my de doodt had’ ick hem yet belett’.
    Saul.      By Achis, is hy daer, dat hy volght hare wett’,
                Soo seghent sijnen Godt, mijn wercken ’t sijnder schande,
                Dat ick dit Coninckrijck met vrede inden lande,
                Van Gibea bewoon, maer ghy die d’oorsaeck waert,
                (770) Van Davids snelle vlught die beter hadd’ bewaert,
                Sult doen dat ick begheer, dat is, dat ghy sult trouwen,
                Phalts den soon Lau, die mijn ghebodt sal houwen,
                En maeckt my gheen ontsegh, want David hem misgaet.
  Michol.    Gheen ongheluck hoe groot oft daer is meerder quaet,
                (775) Och! vader ick verbidd’, can ’t bidden yet verwerven,
                Dat ghy my liever doet, met uwen sweerde sterven,
                Want David uwe daet aen Michol wreken souw’,
                Die niet haer selfs en is maer sijn beminde vrouw,
                Vader aensiet bidd’ ick, u dochters heete tranen,
                (780) Hout op en wilt my niet, tot ongheluck vermanen,
                Maer laet mijn een verdriet ghenoech sijn tot den druck.
    Saul.      Wat seght ghy ongheluck ick achtet voor gheluck,
                Heeft hy niet onghetrou meyneedich hem versworen
                Van my, en van mijn rijck, en Achidem vercoren,
                (785) Wat wacht ghy dan van hem, Godt straft hem soo ghewis,
                Als ick in Isr’el ben en hy ghevloden is,
                Stilt u dan, want ick wil den David meer bedroeven.
  Michol.    Vader hy heeft ghenoech en souw niet meer behoeven.
[p. 36]
    Saul.      Ghenoech, neen niet ghenoech, voor dat hy is verrott’?
                (790) Dees woorden sijn all’ windt* daerom doet mijn ghebodt,
                Ick sal eer langhen tijdt met David noch soo spelen,
                Dat hem tot mijnen lust het leven sal vervelen.

Trouw in vertooninghe.

CHOOR.

                ALs den Heer behaeght ons leven,
                Sal hy gheven,
                (795) Ons vyanden in het nett’
                Om dat sijne macht souw’ wesen,
                Hoogh ghepresen,
                En sijn Goddelijcke wett’,

                    Die door vlught, den haet can schouwen,
                (800) Sal behouwen,
                Rust, en leven, als men siet,
                Hoe dat David door sijn vluchten,
                D’onghenuchten,
                Quam te voor, naer sijn verdriet.

                    (805) Achis stelt den David eenen,
                Buyten meenen,
                Oversten van sijn heyrcracht,
                Gheeft hem Ziklagh om te woonen,
                Maer dit loonen,
                (810) Hadd’ hem Godt te voor bedacht.

                    Ghesuriten wilt u wachten,
                Want de crachten,
                Van Godts wel beminde heyr,
                Sal haest over u als baren,
                (815) Henen varen,
                Dat u altemael verteyr.

                    Sur met de Amalechiten,
[p. 37]
                Sal verdrieten,
                Sijn verderven en ghewelt,
                (820) Achis sal hem dan verblijden,
                Dat het lijden,
                Sijn vyanden is bestelt.

                    Droeve Michol d’onghenuchten,
                En het suchten,
                (825) Laet in blijschap sijn verkeert,
                Godt is voerman van de saken,
                Davids waken,
                Ons en alle menschen leert.

                    Heylich sal hij sijn bevonden.
                (830) Die de sonden,
                Van den toren vlieden can,
                Want sy dwinght al onse reden,
                Tot boosheden,
                Niet als vriendt maer als Tyran.

                    (835) Godt die crachtich is in wercken,
                Sal verstercken,
                Die hem ned’rich hout bereyt,
                En all’ sijn vyanden plaghen,
                Die de laghen,
                (840) Voor hem eerst hadden gheleyt.

                    Saul condt ghy niet bedencken,
                Dat ghy crencken,
                Sult u eyghen eer en faem,
                Oft is u ghemoet verwonnen,
                (845) Als beghonnen
                Is, te dalen uwen naem.

                    Die van toren laet verwinnen,
                Sijne sinnen,
                Is ghelijck der Sotten een,
                (850) Die het recht verstandt ghebreken,
                Want sy wreken,
                Als den hond die bijdt den steen.
Continue
[p. 38]

PAUSA.

DERDE DEEL

EERSTE WTCOMEN.

Saul. Priester.

                ISSER nu gheenen Godt dat mijn ghebedt en clacht?
                Onvruchtbaer is gheweest van all’ den stillen nacht.
                (855) Hoe? is den hemel leegh dat ick op mijn ghebeden,
                Gheen antwoordt en vercrijgh, door Godts genadicheden:
                Gheensins ten can niet sijn, want dese silver maen,
                Souw’ vanden Orisondt niet connen op ghestaen:
                Noch dees Asuere locht haer heyrcracht connen draghen,
                (860) Maer vallen hier op d’aerd’, tot teecken van de plaghen.
                Den gulden dageraet en souw’ wt Thetis schoot,
                Gheen schijnsel gheven meer blosvervich, roosen root:
                Maer blijven met haer licht als wesende ghedolven,
                Inden beschuymden vloet bedeckt met groene golven,
                (865) De son door hare cracht, en sou van ’t aertrijck oock
                De dampen trecken meer, noch gheenen water roock,
                Om haren nutten dauw op ’t velt te laten dalen,
                Maer door haer vier, de cracht van ’t aertrijck tot hem halen:
                Is hy dan ’t sijnder eer boven den Cerubijn,
                (870) Soo moet hy sijn vergramt, dat hy keert sijn aenschijn.
                Roept de Propheten hier, dat sy met offerhanden,
                Verbidden sijn ghemoet en haren offer branden,
                Dat hem den soeten reuck van d’offerhande vett’,
                Versoete sijnen haet en keere sijn opsett’,
                (875) Verhoort hy dan noch niet, soo is Saul verloren,
                Niet hy, maer all’ die sijn, in Israel gheboren,
                Want dan, toont hy den haet, dat hy des vyandts handt,
                Door David stercken will’ en brenghen my te schandt,
                ’Tongheluck my bestormt ’tschijnt Godt die moet my haten.
                (880) Hier sijn de Propheten ick wil het proeven laten,
                Ghy sienders heeft u Godt noch niet gheopenbaert,
                Van Sauls ongheluck oft dat hy is vervaert,
[p. 39]
                Seght vry, en vreest u niet, want Saul moet het weten.
Propheten.   Neen, Godt heeft sijnen raet verborghen zijn Propheten.
    Saul.      (885) Offert dan dat ick weet, wat my ghebeuren sal,
                All’ wat gheschapen is schuylt onder het ghevall’.
                Is ’t dan dat Godt my haet soo moet ick gants verderven,
                Liever nu, als daer na, want Saul moet doch sterven,
                Gaet dan haest, neemt een Lam dat zuyver is, en doet
                (890) Spijs-offer voor den Heer, en vraeght hem oft ick moet,
                Vlieden met all’ mijn volck, voor dese Philisteenen,
                Oft dat hy haer noch sal in mijn ghewelt verleenen:
                Den schrick omringht mijn ziel, en vreese my verwindt,
                Verbaestheyt is den damp dat het verstant verblindt.
                (895) Sienders zijt ghy ghereet waer blijft ghy met het toeven,
                Den ghenen die verlanght, is ’twachten een bedroeven,
                Is dit Lam onbevleckt ten offer wel bequaem.
  Priester.   Ia Heer.
    Saul.      Wel offert dan, en roept des Heeren naem,
                Vergheet niet dat haer cracht tot Sunem is ghecomen,
                (900) Waer door my, en mijn volck het hopen is benomen.
  Priester.   Heere Godt Abrahams, die waert, en blijft altijdt,
                Bewaerder van u volck, heden bermhertich zijt,
                Dat Israel mach sien, u vaderlijcke machten,
                Die niet en sijn vergaen maer even groot in crachten:
                (905) Vader siet uwen knecht, dienaer van u ghebodt,
                Verhoort zijn claght, verhoort, want ghy zijt onsen Godt.
                Keert u bewaringh niet van uwe droeve scharen,
                Maer wilt haer door u cracht voor haer vyanden sparen,
                Die met haer groote macht tot Sunem sijn gheraeckt,
                (910) Siet Heer, siet Saul aen, sijn ziele droevich waeckt,
                Is sijn verwinningh goet, soo laet een teecken blijcken,
                Soo niet, soo antwoort doch, dat hy voor haer mach wijcken,
                Want ghy zijt sijnen schildt waer op dat hy betrout.
    Saul.      Hoort ghy wat.
  Priester.   Neen.
    Saul.      Noch niet.
  Priester.   Neen.
    Saul.      Stoockt noch, brandt noch hout.
  Priester.   (915) Den offer is verbrandt Godt en wilt niet verhooren.
    Saul.      Hoe ben ick dan vervloeckt.
  Priester.   Gheeft gheenen moet verloren,
[p. 40]
                Misschien wat Godt sal doen, als ghy het minste denckt.
    Saul.      Den toren my verwoet dat mijne doodt verlenght?
                ’T verdriet my dat ick leef, comt doodt wilt my vernielen?
                (920) Saul heeft lust te gaen, by sijn voorvaders sielen:
                Waenwijsheyt die bedrieght, beproef ick nu met leet,
                Dat ick de Toovenaers verdreven heb soo wreet:
                Want waren sy nu hier, soo souden sy bedieden,
                ’Tgheluck, en ’tongheluck, dat my staet te geschieden,
                (925) Maer ’twas om beters will’, hoe wel seer cleynen danck.
                De wanckelbaer fortuyn hout ons in haer bedwanck,
                Dienaers en zijn hier gheen van haer gheslacht ghebleven,
                Sijnder noch seght het vry, want ick ghev’ haer het leven,
                ’T verloop van tijt verkeert, en brenght haer wetten mee.
   Pashur.   (930) Dit Conincklijcke woort verseghelt haere vree,
                Van mans en weet ick gheen, want sy door u gheboden,
                ’Tperijckel van de doodt met haesten sijn ontvloden,
                Maer daer is noch een vrou tot Endor die ’t verstaet,
                En weet door haeren gheest, tot alle dinghen raet,
                (935) Haer tooverconsten doen de dooden rust ghebreken.
    Saul.      Wie is’t.
   Pashur.   Pythonissa.
    Saul.      Gaen wy dat wy haer spreken,
                Soo doen ick brenghen op, den Gheest van Samuel,
                Die weet all’ dat ghebeurt, en sal ’t my segghen wel,
                Gheen hoogheyt en heeft rust, voor dat wy sijn vergheten,
                (940) Maer baert het weten rust, soo soeck ick rust, door ’t weten.


DERDE DEEL

TWEEDE WTCOMEN.

David. Abiathar. Godt den Heere.
Abisal. Egiptenaer.

                WAnneer men overdenckt, den oorspronck van d’onrust,
                Soo dunckt my dat het is, ’tonghelijck, van den lust
                Die sijnen naesten heeft, door ’tcleet van deught, en reden,
                Want nijdt vervolght de deught met haer afjonsticheden.
                (945) Door dat sy susters sijn van den verwoeden haet,
                En dullen thoren, die verweckers sijn van ’t quaet:
[p. 41]
                Want is de vlught van ’tquaet, ’tnaderen tot de deughden,
                En loopen tot ondeught, den oorlof van de vreughden,
                Soo is’t wanneer men laet de goedertierenheydt,
                (950) Dat men hem overgheeft tot haet, en nijdicheydt,
                Maer, all’ is’t datmen siet dat sy dickwils versamen,
                Nochtans, sy ’tmeeste sijn verscheyden, want by namen,
                Den thooren can wel sijn rechtveerdich, als hy hoort
                Lichtveerdich sijn veracht, des Heeren heylich woort:
                (955) Oock als hy siet vercout de liefde, en ’t verdrucken
                Van die onnoosel sijn, die ieught veronghelucken,
                Door slappe voeders, en dat d’alderbeste tucht,
                Van ’tnutbaer leven is vertreden, sonder vrucht:
                Waer teghen dat men siet d’onwetentheyt verheven,
                (960) En wijsheydt gants veracht als onnut in het leven:
                Oock als hy siet, dat all’ dat goddelijck is, verwert,
                Met ’twereltlijcke goet in het eersuchtich hert:
                En dat d’ondeughden sijn, gheseten op den waghen,
                Van ’tschandelijck gheluck: en d’arme deught, moet draghen
                (965) Verdrieten op ghehoopt, met bloote voeten: en
                Met het ontvlochten hayr datmen haer niet en ken.
                Recht alsmen leyden siet, d’arme ghevanghen slaven,
                Diemen voor henen drijft, berooft van goed, en haven.
                Maer soo en gaet het niet met nijdicheyt, en haet,
                (970) Die van de reden is berooft, tot meerder quaet,
                Want siet sy soo ick segh, iemant verheught in ’therte,
                Soo knaeght sy selv’ haer hert en doet haer selven smerte,
                Recht oft yemants gheluck, haer onghelucken waer.
                Van all’, daer ons natuer verswackt moet volghen naer,
                (975) Is dese die ons ziel het meeste can verderven,
                By bewijs, wie ghierich is can sijn natuer versterven,
                En brenght voor reden by, ’tonghemack en verdriet,
                Dat d’aermoed’ overcomt, als haer gheen deught gheschiet:
                De sieck en slappe hulp, en liefde van de menschen,
                (980) Wanneer met niet en heeft: de cranckheyt en ’tverwenschen
                Van droeven teghenspoet, die ons ghebeuren mach,
                In couden ouderdom met stenen, en gheclach:
                D’eerghiericheyt wendt voor dat hy gants is verlaten,
                Oft cleyn, en niet gheacht, die niet en is in staten,
                (985) Oock dat die is in staet, den middel heeft, en can
                Bermhertich sijn en doen, veel deughden alleman,
[p. 42]
                Oock mede dat hy wort ontsien van zijn vyanden,
                Waer door hy breeckt den raet en brenght haer soo te schanden:
                d’Onlijtsaemheyt brenght voort, thoon van gherechticheyt,
                (990) Den noodt en strenghe straf, om de moetwillicheyt,
                Te toomen in bedwanck, den wellust toont oock mede
                De soeticheyt, die sy gheeft, door haer lieflijckheden,
                Den tijdt, en ionghe ieught, ’tgheselschap dat verweckt,
                Tot alderhande vreught en van het treuren treckt,
                (995) ’T vermoghen dat wy zijn prachtich in cost en cleeren,
                En dickwils sijn vergast, en gasten weder eeren,
                De vreese voor ontschult, brenght het perijckel by,
                Van die sijn al te stout, en dat het beter sy,
                Datmen de saeck vertreckt, eermen hem sou vergrijpen,
                (1000) Door haesticheyt, tot dat de saken meerder rijpen.
                Siet dan oft haer bewijs gheen schijn van reden heeft,
                Behalven nijdicheydt, die door onrusten leeft,
                Want d’ander spruyten all’ wt swackheydt der naturen,
                Maer dese door boosheyt om eeuwigh te verdueren,
                (1005) Helaes! dit dan bedacht, moet ick dan wesen een,
                Daer nijdicheyt op bouwt door dese Philisteen,
                En cost haer hong’rich hert, van hongher niet versaden,
                Wanneer sy Saul heeft verweckt tot onghenaden,
                Oft was ’thaer niet ghenoech wanneer hy Michol gaf.
                (1010) Aen Phalti dat door leet, my brenghen sal in ’t graf,
                Moest sy haer slangich zaet tot Gath oock comen saeyen,
                Dat mijn ghetrouwe hulp Achidem moet versmaeyen,
                Door haer vervalscht fenijn en wel bedeckten list,
                Die all’ de Vorsten bracht afjonstich tot den twist,
                (1015) Vreesende soo ons Godt verwinningh had ghegheven,
                Dat my d’eer soude zijn soo langh ick soude leven:
                Maer tot meer onghevall’ noch grooter haet bereyt,
                Want my ghenomen is Ziklagh, en wegh gheleyt,
                Ons vrouwen, schadt, en vee, daer my dat om te woonen,
                (1020) Van Achis was vergunt, waer voor hem Godt sal loonen.
                Den Hemel roep ick tot ghetuyghen mijnder pijn,
                En hem, die daer in woont, dat ons ghenomen sijn,
                De vrouwen om ons leet, met droefheyt te vermeeren,
                Oft wel, om ons ghedult, door teghenspoet te leeren,
                (1025) Abiathar haelt hier den Lijf-rock dat ick vraegh
                Den Heere, oft hy wilt dat ick den roof ontiaegh,
[p. 43]
                Raedt hij ’t my, sijnen knecht soo weet ick dat zijn crachten,
                My sijn als eenen muer, en Amalechs verachten,
                Die nu hooveerdigh sijn door haeren grooten roov’.
  Abiathar.   (1030) Wie hem met Godt beraedt, crijght vruchten naer ’t gheloov’,
  David.     Vader voor wien ick staen, en wilt niet van my treden,
                Den noodt die offert nu mijn tranen, en ghebeden,
                Want netten vande doodt, doen my soo groot ghewelt,
                Dat sy mijn ziel door vrees’, doen beven, seer ontstelt.
                (1035) Vader ghy weet alleen ’tverborghen aller dinghen,
                En hebt in u ghewelt mijn haters te bedwinghen,
                Ghy weet, en siet seer wel van uwen throon, hoe sy
                Vernielen mijne stadt en laten niemant vry,
                Maer hebben ’t all’ gherooft en leyden als haer slaven,
                (1040) Ons vrouwen, sonen, en ons dochters, met ons haven.
                Siet op mijn weenen dan, en op mijn mannen, die
                Van weenen zijn versaedt, dat haer dit leet gheschie,
                Ontfermen hebt met my, dat sy my niet en dooden,
                Door onverduldicheyt dat haer vyanden vlooden.
                (1045) Heere betoont my dan, oft ick naer iaghen sal,
                En oft ick haer sal slaen, en brenghen tot den val,
                Op dat ick soo verlos van die Amalechiten,
                Die droevich van haer mans het leven sou verdrieten,
                Heere laet dit ghebedt u toch sijn aenghenaem.


Godt den Heere.

                    (1050) David naer dien ghy zijt mijn woorden gehoorsaem,
                Treckt henen want ghy sult haer grijpen t’uwer eere,
                En my, die alleen ben in Israel den Heere,
                Die was, die ben, die blijft, en weet in eeuwicheyt,
                Dat was, dat is, dat sal, naer mijne mogentheyt,
                (1055) Daerom treckt haestich op, de vreese wilt veriaghen.
  David.     Heere ghy zijt mijn ziel haer toevlught, en behaghen,
                Ia tabernakel schoon, dat ghy my uwen knecht,
                Soo weerdigh kent dat ghy, voor hem sijn sake recht,
                Mijn vrees’ heeft medecijn waer door sy sal verdwijnen,
                (1060) Mijn sorgh dreef van de ziel als Godt begost te schijnen,
                Heylighe goedigheyt, verlosser Israel,
                Mannen hebt goeden moet u saken varen wel,
                Die machtich is gheeft ons tot wraeck al ons vyanden.
  Abisai.     Trecken wy haer dan naer en brenghen haer ter schanden,
[p. 44]
                (1065) Wel, wat is dit voor een, my dunckt dat hem de doodt
                Naerder is, dan den lust van leven, door den noodt,
                Op slaept ghy? Op staet op.
  Abiathar.   Ick sien hem noch te leven,
                Indien men hem met spijs, wat voedinghe wilt gheven,
                Want hongher heeft sijn cracht verwonnen, soo my dunckt.
  David.     (1070) Gheeft hem broodt, en Rozijn, dat hem het hert ontfunckt,
                Gheen sweert soo snijdich is als hongher, want haer crachten
                Vernielt des menschen gheest en dwellemt de ghedachten,
                Leeft hy, oft is hy doodt,
  Abisai.     Hy leeft noch.
  David.     Spreeckt hy oock?
  Abisai.     Neen.
  David.     Voorwaer onsen gheest is recht als eenen roock,
                (1075) Die door de breede locht, verdwijnt als niet in’t wesen.
  Abiathar.   Wel vriendt hoe is’t?
  Egiptenaer.   Al wel.
  Abisai.     Soumen soo wel ghenesen,
  Egiptenaer.   Och drinckt mijn ziele wat want ick van dorste stick.
  David.     Gheeft hem water.
  Abiathar.   Wel Heer.
  Egiptenaer.   ’Tleven is mijnen schrick,
                Want ick sien mijne doodt nu my ghelucken haten.
  David.     (1080) Wie zijt ghy,
  Egiptenaer.   Wie ick ben, den armsten mensch verlaten,
                Die teghenwoordig leeft, eenen Egyptschen man,
                Die sonder u ghenaed’ niet meer ghesijn en can.
  David.     Seght wie is uwen Heer.
  Egiptenaer.   Een der Amelechieten,
                Maer cranckheyt, was het gheen, waerom sy my verlieten,
                (1085) ’T is nu den derden dagh’ dat ick nog spijs, noch dranck,
                Ghenut en heb, door dien dat ick doen worde cranck,
                Oock wast op dien dagh, dat wy zijn inghevallen,
                Tot Ziklagh, en dat heel verbrandt met hare wallen,
                Maer niemandt niet ghedoodt, tot wraecke van ’tbedrijf.
  David.     (1090) Leyt my waer dat sy sijn, soo ghev’ ick u het lijf.
  Egiptenaer.   Sweert my by uwen Godt, dat ghy my sult bewaren,
                Voor mijnen Heer, en my tot mijn behoudingh sparen:
                Soo sal ick u ghebodt volbrenghen, maer soo niet,
                Soo doodt my, dat ick ben ontslaghen van ’tverdriet.
[p. 45]
  David.     (1095) Mijn Conincklijcke woort sal ick waerachtich houwen,
                Dees vrees’ is sonder reen, en ydel het wantrouwen,
                Den Godt waer voor ick staen ontfanghe desen eedt.
                ’T verwinnen staet in hem, die ’t AL. is, en al weet.


CHOOR.

                SIet hoe de sinnen sijn verwert,
                (1100) Als Godt den mensch wilt haten,
                En verlaten,
                Den blinden iver drijft het hert,
                Door eersucht naer de staten
                Schijn van baten,
                (1105) Maer dolen soo door blindtheyt groot,
                Dat sy selven in de doodt
                Brenghen, eer dat sy ’tweten,
                Door hooghmoet, en vermeten.
                    David voorwaer den nijt wel proeft,
                (1110) Die met hem, door haer vruchten,
                Heeft ghenuchten,
                Maer nu is hem de ziel bedroeft,
                Waer door hy moet versuchten,
                Ende duchten,
                (1115) Sijn toevlught is alleen tot Godt,
                Die bidt hy, en doet sijn ghebodt,
                Wetende dat sijn wercken,
                Den Heere sal verstercken.
                    Saul is droef want hy wel siet,
                (1120) Dat Godt veracht sijn reden,
                Met onvreden,
                Hy vraeght, en bidt, maer is all’ niet,
                Godts thoren heeft vertreden,
                Sijn ghebeden,
                (1125) Daerom soeckt hy den lesten raet,
                In tooverconst, het meeste quaet,
                En vreest hem niet met allen,
                In grooter sond’ te vallen.
                    De Palastinen waren gram,
                (1130) Dat David, Achis sinnen,
                Con ghewinnen,
[p. 46]
                Waerom den raedt by Achis quam,
                Ontraden hem ’tbeminnen
                En dat binnen
                (1135) Den tijt, dat sy waren ten strijdt,
                David souw blijven t’huys bevrijdt,
                Op dat, oft sy verwonnen,
                Men haer all’ d’eer souw’ gonnen.
                    Den boosen gheest is nu verheught,
                (1140) Dat hy naer sijn vermeten,
                Heeft beseten,
                Den Saul die voor eer, en deught,
                In heerlijckheydt gheseten,
                Wort versmeten:
                (1145) En volght hem naer als eenen knecht
                Dwinght hem van reden, tot onrecht,
                Als meynt te sijn ontslaghen,
                Van sijne dulle plaghen.
                    Des Sauls droefheydt is gheluck,
                (1150) David die wordt bevonden,
                Vry van sonden.
                D’een voorspoet, is des anders druck,
                D’ondeught, door hare wonden,
                Heeft verslonden,
                (1155) Want sijne onghehoorsaemheyt,
                Sijn stricken tot den val bereyt,
                Waer in hy sijne voeten,
                Nu zal verwerren moeten.
                    Den vrou beroofden David claeght,
                (1160) Door d’ongheluck en schande,
                Van den lande,
                Waerom dat hy den Heere vraeght,
                Oft hy sal de vyanden
                Die verbranden
                (1165) Ziklagh, naer iaghen in de vlught,
                Daer hy met recht voor was bedught,
                Godt raet, hy slaet haer allen,
                Met haestich overvallen.
                    Gesur en der Girsiten landt,
                (1170) Slaet hy met een verderven,
                En doet sterven,
[p. 47]
                Wat iarich was tot haerder schandt,
                En doet de kinders derven,
                Hare erven,
                (1175) Brenghtse met al den roof en schatt’,
                Dat hy vercrijght in sijne stadt,
                Want Godt hem helpt, die ’tleven
                Alleen is, en can gheven.
Continue

PAUSA.

VIERDE DEEL

EERSTE WTCOMEN.

Saul. Pashur. Arah. Pythonissa. Samuel.

                DEn waghen is ghekeert ’tis naer den middernacht,
                (1180) Den Beyr is oock ghewendt, naer die de Koyen wacht,
                Lucifer sal hem haest ten Oosten openbaren,
                ’Twaer tijdt, want ick ben moe dat wy tot Endor waren,
                Eer ons den trouwen dienst der donckerheyt vergaet.
   Pashur.   Wy sijnder, want my dunckt dat hier haer wooningh staet,
                (1185) De sware locht ghetuycht die ons met stanck comt teghen,
                Oft ’tis dat my het dunckt om dat wy sijn op weghen,
                ’Tvermoeden gheeft wel schijn en staet een ieder vry.
    Saul.      ’T is wonder wat sy doen door const van toovery,
                Maer ick en vreese niet laet haer den hemel rollen,
                (1190) Met d’elementen, dat de berghen suysebollen,
                ’T is my maer kinderspel, wat quelt my oft den windt,
                Door onghestuymicheydt het bossigh woudt verslindt,
                Oft dat het Sonnen vier met sijn doorgloeyde straelen,
                De nutte vochticheyt, van hier, tot hem wilt haelen:
                (1195) Oock oft de bleecke maen, door droefheydt haer vertoont,
                Dat acht ick als de rest, maer seght my oft sy woont,
                Beneden in dit Hol eensaem van alle menschen.
   Pashur.   Ia Heer want d’eensaemheydt is haren lust, en wenschen,
                En denckt daerdoor, dat sy den vrijdom heeft, voor het
                (1200) Verbannen van haer all’, door u ghegheven wett’,
                Want dit hol is des daeghs, doncker om in te schuylen,
[p. 48]
                Bewaert als door de wacht, van Raven en nacht-uylen,
                Bequaem tot hare const, als het ghewenste nut,
                Oock is naer by dit hol met wijngaert afgheschut,
                (1205) Een hoecxken daer sy saeyt, waer op dat sy can leven,
                En lijdt haer soo alleen, als tot de rust begheven,
                Maer is ontruster, dan de windt verstoorde zee:
                Want sy de gheesten doet, door onrust waken mee,
                Verscheyden is den mensch, met vremden lust gheboren.
    Saul.      (1210) Verscheyden is ’tgheval, waer veel door gaen verloren,
                Gaet roept het wijf tot my, ter wijlen dat ick wacht.
      Echo.   Wacht.
                Wat seght ghy, wie ben ick, dat ghy my niet en acht?
                Wacht, hoe wacht, wie wachten, hoe sult ghy my bevelen?
      Echo.   Bevelen.
   Pashur.   Neen Heer, ’tis in het hol, de hollicheyt doet spelen,
                (1215) Den weerclanck van ons stem, want ick en ben het niet.
      Echo.   Niet.
    Saul.      ’T sal Pythonissa sijn die onsen raet bespiet,
                Treedt naerder vraghet haer, spott’ sy, ’tsal op haer keeren.
      Echo.   Eeren.
                Eeren ’tis veer van daer maer ick salt u verleeren,
                Haest u siet oft sij’t is, is sij’t, met haer, comt hier.
      Echo.   Comt hier.
   Pashur.   (1220) Hier ben ick wie sijt ghy, die maeckt all’ desen tier,
                Vertoont u in het licht, laet sien oft wy u soecken.
      Echo.   Soecken.
                Wy soecken even seer ia schier dat wy ’t vervloecken,
                In dien den soecker vindt soo doetmen ons onrecht.
      Echo.   Recht.
                Waerom recht, wien zijn wy, dat ghy ons acht soo slecht,
                (1225) Comt boven oft wijst my den wegh om daer te comen,
                Beroemde stoutheyt wort door eensaemheydt benomen,
                Ick hoor voeten gherucht zijt ghy ’t Pythonissa,
      Echo.   Ia.
                ’T schijnt dat het aertrijck beeft daer ick met vreese sta.
    Saul.      Comt sy.
   Pashur.   My dunckt ick sien haer comen wt der hellen,
                (1230) Want d’aerde schudt, en beeft, om dat wy haer soo quellen,
                De maen verduystert haer, door desen dicken roock,
                Den grondt, met all’ het cruyt, verstickt hem van den smoock,
[p. 49]
                ’Tghewortelt brandt, en vlamt, hier moet den afgrondt wesen,
                Ick sien haer, siet sy comt, Heer, en wilt toch niet vreesen
                (1235) All’ is sy om t’aensien verschrickelijck ghestelt.
    Saul.      ’T wesen van eenen mensch, en heeft my noyt ontstelt,
                Souw ick dan voor een vrouw in mijn ghemoet vervaeren,
                Neen; eer souw haer het Rhee met wreede Leeuwen paeren,
                Staet te zijd’ dat ick haer alleen mach spreken aen,
Pythonissa.  (1240) Wat onrust quelt my soo dat ick hier moet opstaen?
    Saul.      Gheen onrust, maer een die begheerich soeckt te weten,
                Wat hem gheschieden sal door gheesten oft Propheten,
                Lieve voorseght my dan, door eenen waeren gheest,
                Dat ick aen u versoeck, en brenght my onghevreest,
                (1245) Die ick u segghen sal, van sijn lanckdurigh rusten,
                Soo weet ick dat ick wil, naer mijn begheerde lusten,
                Want ’tstaet in uwe macht, door const van toovery.
Pythonissa.  Hoe weet ghy niet den haet die Saul heeft tot my,
                Niet my, maer tot all’ die door toovery bedieden,
                (1250) Teeckens, ghedroom, en dat den menschen sal gheschieden,
                Die hy verdreven heeft, wt sijn ghebiedt, en landt,
                Hem tot gherusticheyt, en ons tot eender schandt,
                Waerom wilt ghy mijn ziel, dan in het nette leyden,
                Oft wilt ghy dat mijn doodt hem lusten sou bereyden,
                (1255) Heere verghevet my en laet my hier alleen.
    Saul.      Waerachtigh als Godt leeft, dees deught en sal u gheen,
                Misdaet gherekent sijn volbrenght maer mijn begheeren.
Pythonissa.  Dit oudt gherompelt lijf betrou ick in u sweeren,
                Seght dan wie ghy begheert soo volgh ick u bevel?
    Saul.      (1260) Den Rust-ghenieter oudt, en wijsen Samuel.
Pythonissa.  Wel staet hier aen d’een zijd’, en luyster met ghedachten
                Maer en verschrickt u niet, all’ siet ghy groote crachten
                Van mijn ervarentheyt: hier is de plaets bequaem,
                Tot eenen Circkel rondt, daer den Othrijschen naem,
                (1265) Dit is den rechten hoeck, daer dees verstorven beenen
                Bequaemste sullen zijn, en daer dees groote teenen
                Van Brontes, en dan hier den Rijm, en daer het hooft
                Van Coronis de Raeu’, en dit als men ghelooft
                Van een draghende vrouw, en daer dat van den Peerde:
                (1270) En hier dit van de Sim, daer d’Oceaensche eerde:
                Dees vleughels van den uyl, en schubben van ’tserpent,
                Met dit vleesch vanden wolf, sy daer best op het endt.
[p. 50]
                Nu dan; terwijll’ dit all’, bereyt is naer behooren,
                Soo bidd’ick Hecate, dat sy my wilt verhooren,
                (1275) Met all’ de Goden van den droev’ bedampten grondt,
                Dat sy hier comen doen, voor mijn ghesicht terstont,
                Die ick haer segghen sal: Bellides laet u cruycken,
                Bereyt u tot den dienst, ick moet u haest ghebruycken,
                Sisiphe laet den steen, en lett’ op mijne spraeck,
                (1280) Want ick besweer u all’ dat ghy den helschen draeck,
                Die nu veel leegher is, als meynde hoogh’ te wesen
                Weerhoudt, dat hy mijn werck niet en belett’, maer desen
                By Tantalus vervloeckt, drynamighe Goddin,
                Die in den Solpherpoel sijt als een Borgherin,
                (1285) En die den droeven nacht voor lustigh’ hebt bevonden,
                Voor toovergheesten, tot behulp van allen sonden,
                Godin? die als den gheest van alle dinghen sijt,
                En siet recht, slincx, en vol, en rust tot gheenen tijdt.
                Door u besweyr ick haer, die staen t’uwen gheboden.
                (1290) Als door de namen, van dees Arabische Goden,
                Door dees Carackters oock gheschreven op dit bladt,
                En dees besworen Roed’ als mijnen meesten schadt.
                Dat ghy hier comen doet Samuel die ghestorven
                In Ramath onlanghs is, en qualijck noch verdorven.
                (1295) De Maen heeft my verhoort sy knickt dat ick het sien,
                D’aerde swilt van den angst het sal nu haest gheschien,
                Wel ’tschijnt sy arbeyt doet, dit doen, sou my vervaeren?
                Siet sy gaet op en neer, en wilt den dooden spaeren?
                Nochtans all’ heeft sy spijt, mijn sweiringh heeft de cracht,
                (1300) Dat sy verlaten moet, haer wel begheerde draght,
                Daer opent sy, maer ’tschijnt wel noode, maer dit sweeren,
                Is crachtigher dan sy, all’ can sy ons verteeren,
                Wat sien ick, is het schijn, ôch wee bedroefde vrouw,
                ’Tongheluck heeft u vast, te laet is het berouw’,
                (1305) Goden! comt my te hulp, want ick sien mijn verderven.
  Samuel.   Saul is ongherust door mijn gherustich sterven.
    Saul.      Is’t nu verschrickens tijdt oft sijn u consten doodt.
Pythonissa.  Neen, maer naer dat ick sien, soo coom ick inden noodt.
    Saul.      Hoe inden noodt, waerom?
Pythonissa.  Dat ghy my hebt bedroghen,
                (1310) Want ghy sijt Saul selv’en hebt voor my gheloghen.
    Saul.      ’Tis waer, en vreest u niet, maer seght my wat ghy siet.
[p. 51]
Pythonissa.  Van all’ dat ick beswoer, en is ’t my noyt gheschiet,
                Want een die god’lijck is, climt hier op wt der aerden.
    Saul.      Hoe is hy?
Pythonissa.  Out, en grijs met eenen langhen baerde,
                (1315) Heerelijck van ghedaent en Priesterlijck ghecleet,
                Treedt toe, en spreeckt hem aen, soo gheeft hy u bescheet.
    Saul.      Vader mijn ongheluck, heeft uwe rust benomen.
  Samuel.   Waerom ontrust ghy my, dat ick hier moet opcomen.
    Saul.      Mijn ziel is door verdriet benauder dan de doodt,
                (1320) Want Achis strijdt met my, en wy sijn inden noodt,
                Ick roep, en vraghe Godt, om het ghevall’ te weten,
                Maer hy en antwoort my, door droomen noch Propheten.
                Daerom heb ick u doen opwecken, want ghy zijt.
                Die voor my waert besorght, als hier was uwen tijdt,
                (1325) Seght my dan wat ick doen om my van haer te wreken.
  Samuel.   Wat vraeght ghy my, als Godt van u is afgheweken,
                Den Heere sal u doen als hy ghesproken heeft,
                En schoren van u handt het rijcke, dat hy ’tgheeft
                Aen David,om dat ghy de stemme vanden Heere,
                (1330) Verworpen hebt, en hem vergheten in sijn eere,
                En sijn verstoortheyt niet, aen Amalech volbracht,
                Maer meer op rijcken roov’ als sijn bevel gheacht.
                Daerom doet hy u dit, daer toe sal hy noch gheven,
                U volck tot eenen roov’ dat sy haer nemen ’tleven,
                (1335) En morghen eer de sonn’ sall borghen haer aenschijn,
                Sult ghy met alle dry u sonen met my zijn,
                Want Godt sal Is’rel slaen en brenghen haer te schanden,
                Dat haer heyr comen sal den Philisteen in handen.
   Pashur.   Den Gheest vertreckt van hier en leyt de vreese med’.
Pythonissa.  (1340) Noyt Gheest en vreesd’ ick soo als ick den desen deed’.
    Saul.      Sijn heerlijckheyt benam de crachten mijnder sielen.
Pythonissa.  Sijn woorden sach ick wel, u niet te seer bevielen,
                Maer recht u toch wat op dat ghy u ziele laeft.
    Saul.      Laet my in droeve rust, dat my het leedt begraeft,
                (1345) En quelt my niet te seer, want ick en wil niet eten.
   Pashur.   Immers soo hebt ghy cracht, om droefheyt te vergeheten,
                En tot de reys bequaem, doet daerom dat sy bidt.
    Saul.      Laet af van dit ghequel, dat ick met vreden sitt’.
   Pashur.   Phythonissa haelt ghy wat spijs, ick sal ter wijlen
                (1350) Verbidden sijn ghemoet, veel herder dan de stijlen,
[p. 52]
                Daer Memphis throon op rust, ras eer het hem verdriet,
                Gheeft dat ghy hebt ghecockt, wat hebt ghy t’eten?
Pythonissa.  Niet.
                Maer daer is noch een Calf, dat sal ick slaen en kneden
                Met Meel, en backen dat, stelt ghy ghy hem wat te vreden.
                (1355) Den wel ghevoeden buyck, maeckt lichter het ghedacht.
   Pashur.   Wel gaet, wy troosten hem, ter wijlen dat hy wacht.
                Heere, Godt heeft den staet der werelt soo ghescheyden
                Dat, sijn wy vrienden, stracx vyanden oock bereyden,
                Vrienden tot onsen troost, vyanden om ons wel
                (1360) Te kennen wie wy zijn, door onrust, en ghequel:
                Want als den vyandt, ons maeckt wacker, door het haten,
                Vertroost ons, onsen vriendt en sal ons niet verlaten,
                Maer het is door natuer, dat onsen hater heeft
                Meer cracht dan onsen vriendt, want hy ghedurich leeft,
                (1365) Om dieswill’ dat natuer van de verdorven menschen,
                Gheneghen is tot quaet, en hatich met verwenschen,
                T’verdriet is maer voorby, ia qualick wt ’tghesicht,
                ’Tghenoeghen volghter naer, en maeckt de saken licht,
                ’Tdraeyt als het firmament, en vloyt ghelijck de vloeden,
                (1370) Nu d’een, nu d’ander weer, het quaet vervolght den goeden.
                ’Tgoet wederom het quaet, soo is’t ten eynden all’,
                Den Chaos wederom bestreden door ’tghevall’:
                Siet dan, waerom dat ghy, van droefheyt uwe sinnen,
                Door moedeloosheyt laet, van onghedult verwinnen,
                (1375) Ghetroost u in’tgheluck, als ghever van het goet.
    Saul.      Den wel begeerden troost, is vluchtich van ’tghemoet,
                Reden die’t al verwindt, gaet dit all’ veer te vooren,
                Desen raet is onnut, en by my gans verlooren,
                De langh ghewenste doodt wensch ick voor all’ het rijck.
   Pashur.   (1380) Niet Heere, maer in staet als toecomt uw’s ghelijck,
                Kendt ghy de rechte cracht, van reden wel te deghe,
                Om dat ghy haer soo stelt verwinnigh op den weghe,
                En weet ghy niet dat sy haer crachten eerst vercrijght,
                Wanneer den mensch verwint als men hem vals betijght.
                (1385) Oock als hy in ’t verdriet gheduldich heeft verdraghen,
                Want reden die verwindt, dulheyt, en hare plaghen.
                Soo volght sy dan op ’tspoor als sy bedwinght den haet,
                Want sy en doet gheen quaet, maer toomt ons van het quaet,
                De wijsheyt is het selv’ gherechtich in haer saken,
[p. 53]
                (1390) Door vromicheyt ghemoet, altijt voor ons te waecken,
                Een rechte ghesellinn’, van de rechtveerdicheyt,
                Die nimmermeer en laet de nutte maticheyt,
                Siet dan dat ghy haer wel ghebruyckt in hare gaven.
    Saul.      Wat wilt ghy dat ick doen?
   Pashur.   U hert een weynich laven,
                (1395) Want reden leert natuer te spijsen inden noodt.
    Saul.      Reden leert my veel eer te wenschen naer de doodt.
   Pashur.   ’Tis dwaesheyt datmen wenscht naer sijn eyghen verderven.
                Den tijdt comt haest ghenoech, dat wy hier moeten sterven,
                Want voor die machtich sijn is ’tleven aenghenaem.
    Saul.      (1400) Ia wanneer rust, en eer, haer lasten draghen t’saem,
                Maer niet als ’tongheluck ons ghedult heeft verwonnen,
                Dat my verwonnen heeft, eer mijn rijck is begonnen.
                Dan nu het aldermeest nu ick ’twtcomen weet.
Pythonissa.  Den Coninck sy ghetroost, dat hy een weynich eet,
                (1405) Van ’tghene dat ick hem bereyt heb, en de sijne,
    Saul.      Wat is dat?
Pythonissa.  Van het Calf.
    Saul.      En dat?
Pythonissa.  Een weynich wijne,
                Tot sterckingh van den gheest daerom ghebruyckt hem toch,
    Saul.      Dat heeft hy meer van doen, dan all’ het eten noch,
                Hoe wel de trouwe hulp, en wil ick niet versmaden,
                (1410) Recht op, nu ghy begheert, dat wy ons wat versaden,
                Daer ick nochtans versaedt van teghenspoeden ben.
   Pashur.   Van hongher wist ick noyt, maer nu ick haer soo ken,
                Beclaegh ick haer ghewis daer sy comt by vergasten.
Pythonissa.  Dient uwen Heere voor, op dat hy mach toe tasten,
                (1415) En proeven het ghebraet dat haestigh is bereyt,
                Baucis werd oock vergast, als de Godtvruchticheydt,
                Der menschen wert gheproeft van twee de grootste Goden.
    Saul.      Wie?
Pythonissa.  Een Phrigische vrouw’ langh van de ieught ghevloden,
                Met haren lieven man, den ouden Philemon,
                (1420) Maer all’ was d’armoed’ groot den machtighen en con,
                Haer rijck en mildich hert, van deughden overwinnen.
   Pashur.   Die Gast-vry is, doet hem van yder een beminnen,
                Rijckdom en maeckt niet mildt, noch armoed’ ’tghierich hert.
    Arach.    Hoe rijcker datmen is, hoe vrecker datmen wert,
[p. 54]
                (1425) ’Tghenoeghen is den all’ en doet de sorghe sincken.
    Saul.      Weynich beken ick haer, Pashur gheeft my te drincken,
                Den sorgheloosen mensch, is rijck in sijn ghemoet:
                Maer ick door vrees’, en haet, verteere vleesch, en bloedt,
                Hoogheyt verweeght den gheest, door ’tlastich onghenoeghen.
   Pashur.   (1430) Hy overwindt hem wel, die hem in als can voeghen
    Saul.      Den mensch behoort hem selv’ te winnen door verstandt,
                Ghelijck hy door den strijdt wilt winnen den vyandt,
                Dat weet ick, maer natuer die ons is aengheboren,
                Verweckt den teghenstrijdt, en leyt ons soo verloren,
                (1435) Mijn hert is wat verquickt, door dese nutte spijs.
Pythonissa.  Heere vergheeft my toch, voor d’eer die ick bewijs,
                Soo ick teghen ’tGhebodt rechtschuldigh heb bedreven.
    Saul.      All’ hadt ghy meer misdaen, soo ghev’ ick u het leven,
                Pashur gheeft aen de vrouw, belooningh naer den dienst.
   Pashur.   (1440) Pythonissa neemt dat maer dit is u het minst,
                Want u verrompelt lijf was quijt ten waer ghenade.
Pythonissa.  Mijn siel blijft uwe slav’.
    Saul.      Gaen wy, het wort te spade,
                Den dagheraet beghint: vrouwe blijft ghy met Godt,
                Maer dat ghy my verswijght oft straf is mijn ghebodt.
Pythonissa.  (1445) De Goden willen u in het verdriet verstercken,
                Noyt consten soo gheloont als nu sijn mijne wercken.

VIERDE DEEL

TWEEDE WTCOMEN.

David. Abigail. Achinoam. Abisai.

                MYn siele looft den Heer, en wilt sijn groote deught,
                Vergeheten nimmermeer maer sijn in hem verheugt,
                Want hy vergheeft ons licht (naer ootmoet) onse sonden,
                (1450) En wilt ghenesen ons (naer swackheydt) onse wonden,
                Het leven hy verlost, dat in ’tverderven leyt,
                En croont ons met gheluck naer sijn bermherticheyt.
                Den gheest maeckt hy verheught, en oordeelt in ons lijden,
                Want hy de valscheyt kent daer sy ons med’ bestrijden.
                (1455) Heere ghy sijt ghewis lanckmoedich tot den haet.
                U goetheyt u verwint te straffen de misdaet,
[p. 55]
                Soo hoogh den hemel is verscheyden van der aerden,
                Soo groot is uwe deught, meer dan wy sijn van waerden,
                Gheweldich over die, die vreesen u ghebodt,
                (1460) En kennen u alleen, voor haren Heer, en Godt.
                Soo wijt den oosten is verscheyden van den westen,
                Laet hy ons misdaet sijn van ons tot troost ten lesten,
                Recht als den vader is bermhertich over ’tkindt,
                Ontfermt hy over die, daer hy sijn vrees in vindt,
                (1465) Want hy weet dat wy sijn maecksel van haerder handen,
                Daerom bewaert hy ons voor moetwill’ der vyanden:
                Den mensch in sijnen tijdt, bloyt, als de blom op ’tvelt,
                Maer alsden windt haer raeckt dan is sy haest ghevelt:
                Godts goetheyt is altijdt in heerlijckheydt en wesen.
                (1470) Tot inder eeuwicheyt, over haer die hem vreesen.
                Maer haer, die hy verlaet berooft hy van voordacht,
                Als dese die ick sloeg, onachtsaem sonder wacht,
                Verblijdt van haren roov’ verstroyt op groene velden,
                Droncken in haren lust, vol overmoedigh schelden.
                (1475) Abigail seght my, en waert ghy niet vervaert,
                Als haer mijn groote macht, eerst wert gheopenbaert,
                Door vreese datmen u benemen sou het leven?
                Abigail.     Neen Heere want ick dacht Godt sal verlossingh gheven.
  David.     En ghy Achinoam, en waert ghy niet bevreest.
Achinoam.   (1480) Voorwaer den schrick, en vrees, verwon den droeven geest,
                D’wtcomen scheen te cleyn, door hare groote machten.
  David.     Haer schijnbaer macht is niet als Godt toont sijne crachten
                Datmen de rooven deylt, die met ons sijn ghegaen?
  Abisai.     De tweehondert oock, die by Besor bleven staen?
  David.     (1485) Ia, want den will’ was goet, maer haer vermoede leden,
                Beletten het vervolgh, en niet onwillicheden,
                Besor hoogh door den vloet, was door vermoeidtheyt, haer
                Te swaer om over gaen, oock sult ghy senden, naer
                Den outsten in Iuda, van ons ghewonnen rooven,
                (1490) Dat sy dees mijne daet door schijnbaerheyt ghelooven,
                De blijschap is ghemeen als elck heeft van ’tgheluck.
  Abisai.     Wie wilt ghy datmen sendt?
  David.     Haer die oock lijden druck,
                Wanneer den teghenspoet, mijn ziele comt bevechten.
  Abisai.     Wie sijn’t?
  David.     Die van Bethel, en Ramoth, met de knechten
[p. 56]
                (1495) Tot Iathir, en Aroer, en die tot Siphamoth,
                Met die tot Borasan, en Rachal, en dan tot
                Echemoa, en tot de steden der Keniten,
                Tot Harma, en Atach, en die Ieramelieten,
                Met die tot Hebron sijn, en seght dat ich haer sendt,
                (1500) Van Godts vyanden roof, voor segheningh bekent,
                Groet haer, en seght hoe ick, haer sloegh naer Godts gheboden,
                Behalven die met haest, op Kemels sijn ontvloden,
                Soo sullen sy verheught van mijn ghelucken sijn,
                En loven Sabaoth den Heer voor sijn aenschijn,
                (1505) Gaet dan, ick sal ter wijl mijn ruste wat behouwen,
                Nu my Godt heeft verlost met dese mijne vrouwen.


CHOOR.

                DAVIDS lof die moet ick spreken,
                Want ick sien Godt is gheweken,
                Van den Coninck die hem hiel,
                (1510) Aenghenaem eer hy verviel.
                    D’onghelucken hem bederven,
                Waerom dat hy soeckt te sterven,
                Want hy weet nu sijnen tijdt,
                Dat hem naeckt het overlijdt.
                    (1515) Onverdult heeft hem verwonnen,
                Waer aen wy ons leeren connen,
                Dat wy ’tlijden meer met maet,
                Lijden dan met overdaet.
                    Heden is den dagh ghecomen,
                (1520) Dat hem ’tlijf sal sijn benomen,
                Met sijn Sonen alle dry,
                En sijn groote heerschappy.
                    Denckt hoe hy dan is te moede,
                Daer hy weet dat sijnen bloede,
                (1525) Soo geheel sal sijn verdaen,
                Door die hem sal comen aen.
                    Vreese van des doodts bedroeven,
                Is meer dan haer cracht te proeven,
                Want ter wijlen datmen vreest,
                (1530) Sterftmen dickwils inden gheest.
                    Nu is hy in ’tmeeste lijden,
[p. 57]
                Want de Philistenen strijden,
                Op de Berghen Gilboa,
                Daer hy lijdt de meeste scha.
                    (1535) Vluchtigh drijven sy als baeren,
                Vallende met groote scharen,
                Door het Philistees ghewelt,
                Dat haer als verlaten velt.
                    David die wort daer en teghen,
                (1540) Recht gheleyt in sijne weghen,
                Want door Godt hy slaet en windt,
                All’ daer hy hem toe bevindt.
                    Nu deylt hy sijn groote rooven,
                En doet veel aen Godt ghelooven,
                (1545) Waer door hy sijn rijcke maeckt
                Wegh, dat hy daer haest gheraeckt.
                    Nu verblijdt hy zijne lieden,
                Van het leet dat haer gheschieden,
                Nu sijn vrouwen, nu den gheen,
                (1550) Die eerst waren in gheween.
                    Nu verheught hy inden Heere,
                En bedanckt hem van sijn eere,
                Nu doet hy den Offer vet,
                Met een danckelijck ghebedt.
                    (1555) Nu looft hy Godts groote wercken,
                En bidt hem soo voort te stercken,
                Nu bedenckt hy eerst, hoe waerdt
                Hy Godt was die hem ghespaert.
                Saul is nu droev’ int vluchten,
                (1560) En den David in ghenuchten:
                Siet des werelts loop dan aen,
                Maer het moet hier all’ vergaen.
                    Niet is dit, oft ’tsal niet werden,
                All’ is dat wy wat volherden,
                (1565) In den schijn van desen niet,
                Dat ten eynden is verdriet.
Continue
[p. 58]

PAUSA.

VYFDE DEEL

EERSTE WTCOMEN.

Saul. Pashur. Ionathan. Abinadab. Malchisua.
                Gheest. Amalechiet.

                HOe seere dat ick vlught ’tongheluck licht gheschoyt,
                Is snelder dan ick ben, en nimmermeer vermoyt,
                Altijdt in mijn gesicht, voor my, en in mijn ooghen,
                (1570) En toont my meer den vall’, dan voorspoet, of verhooghen,
                ’Tgheluck is my ontvlught veel snelder dan den windt,
                Want als ick daer naer grijp soo sien ick dat ick vindt,
                ’Tvervloeckte ongheluck met hare langhe vlechten,
                Waer sy mijn siele door vast binden wilt en hechten.
                (1575) Och! helsche raserny wat wacht ghy, dat mijn ziel,
                Noch langher wert gheplaeght, door vrees’ die my onthiel,
                Desen ghewensten punct, dweers door mijn hert te steken,
                Dat mijnen gheest daer door, souw’ vry sijn van te wreken,
                ’Tongheluck dat my iaeght, en desen droeven dagh,
                (1580) Gheschapen tot mijn leedt, veel meer dan ick vermach,
                Des werelts aenghesicht, bedeckt hem voor mijn wesen.
                Gilboa schudt, en beeft, oft ick schud’ door de vreesen,
                De troostelijcke vrught verslenst, als ick haer meen
                Te plucken tot mijn hulp, en laet my droev’ alleen,
                (1585) Niemant my nu verselt dan boosheyt, en de plaghen,
                Van ’teeuwelijck bederf, niet dienstbaer dan om claghen.
                Neen; Pashur sien ick daer, comt hier? en steeckt u sweert
                In dees vervloeckte borst, want Saul het begheert,
                Dat dese die noch sijn van voorhuyt onbesneden,
                (1590) My niet en slaen ter doodt, en spotten noch daer mede,
                Treedt toe en vreest u niet mijn doodt is nu voorseyt.
   Pashur.   Liever dan dat te doen ben ick ter doodt bereyt.
    Saul.      Wie is dat?
Ionathan.   Mijne doodt Heere vergheeft haer allen.
    Saul.      Ionathan mijnen soon sijt ghy door ’tsweert ghevallen,
                (1595) Sijt ghy waer aen beghint den val van mijnen staet.
[p. 59]
                Vyandt van het gheluck door aengheboren haet,
                Ionathan moet ghy sijn? waer door ick my moet proeven,
                Oft ick by maten can mijn groot ghemoet bedroeven,
                Ionathan siet, wie ghy bedroeft door uwe doodt,
                (1600) Vergheeft my, heb ick u ghebrocht in desen noodt,
                ’Tis Saul die u bidt hoort ghy’t soo doet een teecken,
                Soo crijgh ick weer wat cracht die anders is gheweken,
                D’oneyndelijcke rust heeft hem in haer ghewelt,
                En laet my als veracht, van gheest, dul, en onstelt,
                (1605) Voorsiende all’het quaet, dat van de Hemels samen,
                Oyt quam, dat sy met cracht haer teghen my versamen,
                Saul; waer toe sijt ghy ter werelt voort-ghebracht,
                Is’t om dat ghy den spot van veel sout sijn gheacht:
                Oft is’t om dat het leet alleen op u sou comen,
                (1610) Van daer het was verdeylt en yder een benomen,
                Wie brenghen sy daer doodt, Abinadab sijt ghij’t?
                Is uwe doodt verrast in desen fellen strijdt.
                Heeft u der Reusen sweert benomen ’tweeldich leven,
                Dat ghy voor uwen tijdt de siel hebt opghegheven:
                (1615) Strijtbaer sijt ghy gheweest en rasch ghelijck een Rhee,
                Maer ghy zijt noch verrascht, door pijlen van onvree,
                De stricken van de doodt verraschten uwe voeten,
                Daer wy all’ zijt ghy voor, seer haest in vallen moeten,
                Abinadab mijn kint de vrees’ sijt ghy ontgaen,
                (1620) Maer Saul blijft daer in als inden afgrondt staen,
                Gilboa sal den last van uwe doodt verweghen,
                Veel meer dan hare vrught verquickt, door dau, oft reghen,
                Maer reghen van verdriet, bevochticht mijn verstandt,
                En stelt my door onrust dat ick soeck mijne schandt,
                (1625) Pashur wat hoor ick daer sijn sijt die ons na iaghen?
   Pashur.   Neen Heere maer my dunckt sy eenen dooden draghen,
                Betrou ick mijn ghesicht soo is ’t Malchisua.
    Saul.      Is hij’t besiet hem wel ’ten dunckt my niet?
   Pashur.   Och ia,
                De bleecke doodt heeft hem met haren pijl doorschoten.
    Saul.      (1630) Noyt wat my over quam, en heeft my meer verdroten,
                Want altijdt was mijn hoop te leven door mijn saet,
                Maer nu sien ick den vall’ waer door het all’ vergaet,
                Ondraghelijck verdriet, moet ick u straffe wetten,
                Voor blijschap in mijn hert als in verthooningh setten,
[p. 60]
                (1635) Moet mijnen droeven val nu comen, soo dat ick,
                Met haer sien mijne doodt in eenen ooghenblick.
                Sonen ’twaer onghelijck, dat uwen droeven Vaeder
                Sou blijven staen ghesont, als uwer doodts verraeder,
                Neen; gheensins want de wraeck sou knaghen door mijn hert,
                (1640) Tot dat haer ongheluck aen my ghewroken wert:
                Sonen segh ick noch eens, vergheeft my mijne sonden,
                Die d’oorsaeck ben alleen, van uwe doodt en wonden.
                ’Tghemoet dat proeftmen best in grooten teghenspoet,
                Daerom is’t noodich dan dat ick my proeven moet,
                (1645) En dat ick Saul blijv’, van hert, ghemoet, en wesen,
                Want anders waer ick maer, een Saula door het vreesen.
                David sijt nu verblijdt het is ghedaen met my,
                Want desen val is u den trap der heerschappy:
                Malchisua die waert gelijck den dagherade,
                (1650) Die eerst begost, en zijt, vergaen door onghenade,
                Och! lieven ionghelinck wat pijlen ofte sweert,
                Begheerden uwe doodt, meer dan men ’tmijn begheert,
                Was u het ieughdich bloet, ten offer van de wraecke,
                Bequamer door d’onschult dan ’tmijn die was d’oorsaecke.
                (1655) Den gheest valt my te swaer ’twort tijdt dat ick my selv’,
                Verlosse van den last, en dat ick my doordelv’,
                Met desen stalen punct bequaem tot sulcke wercken,
                Want my den boosen gheest met crachten sal verstercken:
                De hemelen en d’hell’ vrees’ ick veel min, dan niet:
                (1660) Recht als den Arent doet, als hy den Havick siet,
                De doodt is medecijn tot mijne sware plaghen,
                Lichter is sy voor my, dan het verdriet te draghen,
                D’eeuwighe slaverny en is niet by den druck,
                Die ick gheleden heb, in all’ mijn ongheluck:
                (1665) Ghewillich ben ick dan om haere cracht te proeven,
                ’Tverlenghen baert onrust, en ’twachten veel bedroeven.
                Den gheeft strijdt met den wil’, en t’willen met het werck,
                Maer oft den gheest wat vreest, den wil is hem te sterck:
                De boosheyt leyt mijn ziel, door de helsche revieren,
                (1670) Berooft mijn reden oock, door ’tonghedurich stieren,
                Saul dees uwe chracht, wordt haest der wormen aes,
                Voormaels den grooten schrick, en nu maer een gheraes,
                Dit Lichaem grof ghebeent, sal draeghen ’tonghenoeghen,
                Dat Godt op Is’rel heeft, en hem ghewillich voeghen,
[p. 61]
                (1675) Siet daer mijn breede borst, voormaels soo groot gheacht,
                Hoe sy ghehoorsaem is, om volghen mijn ghedacht,
                Sy alleen, sal den haet door ’topenen betalen,
                Waer door ick mijne Rust, verloren weer sal haelen.
                Pashur waer wacht ghy naer, dat ghy my niet en doodt,
                (1680) Oft acht ghy my veel meer, in voorspoet, als in noodt;
                Neen; soo langh’ als ick lev’, wil ick dat mijn gheboden,
                Volcomen sijn gheacht, als die van all’ de Goden,
                Die teghen my nu sijn, met hare Philisteen,
                Soo daer meer Goden sijn, als eenen Godt alleen,
                (1685) Doet daerom dat ick segh? ick wil met mijne sonen.
   Pashur.   D’onmenschelijckheyt selv’, sou my met straffen loonen,
                Dooden; neen Heer voorwaer, Pashur en slaet sijn handt,
                Aen Godts ghesalfden niet, maer liever als vyandt,
                In uwe toornicheyt, om trouwen dienst doorsteken.
    Saul.      (1690) Dees onghehoorsaemheydt, sal ick dan selver wreken,
                Mijn handen sullen my verlossen van den haet,
                En dees bereyde borst, de ziel, daer dit in gaet,
                Pashur ghetuyght mijn doodt, niet doodt, maer mijne vreden,
                Door dat ick my verlos, van die sijn onbesneden,
                (1695) Sonen, siet wie hier volght ghewilligh onbevreest,
                Dat u onnooselheydt vernoeght door mijnen gheest,
                Ontfanght, Heere ontfanght, den gheest in u verblijden,
                Die my ondraghelijck door onrust was te lijden.
   Pashur.   Is dese rust het graf van ’tongherust ghemoet,
                (1700) Soo volgh ick sijne rust door ’tstorten van mijn bloet,
                Wat grouwelijckheyt is dit te sien voor mijnen ooghen,
                Den droeven onderganck en moeten het ghedooghen,
                Neen Heere, uwen knecht en blijft hier niet ghesont,
                Want hem u droeve doodt, sijn ziele quetst en wont,
                (1705) O! grouwelijcken dagh, beghin van het verderven,
                Aenghenaem voor den gheen, die lusten heeft om sterven.
                Dagh, segh ick noch eens dagh, die ons van rou bevrijt,
                Om dat u straffe wraeck, afsnoyt voor sijnen tijdt:
                Onghenadighen dagh, door wien onse misdaden,
                (1710) Wraeckgierich sijn betaelt door wraeck der onghenaden:
                Vervloeckten dagh waer door ick wil crijgh, dat dit hert
                Dat oyt aen Saul was hem opgheoffert wert.
                Door dit snijdende sweert dat sijn hert heeft doordreven,
                Werm, en root van bloet, als roover van sijn leven,
[p. 62]
                (1715) Voorwaer gheluckich sweert mach ick u noemen wel,
                Die dieper zijt gheweest in ’thert, dan iemant el:
                Er soo men deught verwacht van diemen hout voor vrienden,
                Verwacht ick van u deucht als ghy my sult verslinden,
                Ghewillich dan ghy borst, ontfanght voor deught, den punt,
                (1720) Meer dan ghy weerdich sijt heeft u den tijdt vergunt,
                Dat u bedroefde ziel met dese sal verlusten,
                Want door dees trouwe hulp verwacht ick mijne rusten,
                Saul sijt dan ghetroost mijn ziele volght u naer,
                Sijn groote dienstbaerheydt en viel hem noyt te swaer,
                (1725) Ay my bedroefde doodt? verlost my door u schichten,
                Want ghy den gheest alleen, van pijnen cont verlichten.
Boose geest.   Rust nu onruste siel in boosheydt is volbracht,
                Mijn straf ghewelt is meer dan yemant heeft ghedacht.
Amalechiet  Dees moorden sullen my het alderbeste comen,
                (1730) D’onrust is dickwils goet, als sy wort waer ghenomen,
                Den tijdt wijst my ’tgheluck, desen rinck met de croon,
                Draegh’ ick die wel verblijdt my gheven sal den loon.


VYFDE DEEL

TWEEDE WTCOMEN.

David. Amalechiet.

                IS de ghehoorsaemheyt beter dan offerhandt,
                En d’onghehoorsaemheyt, als toover-sond’, en schandt,
                (1735) Waer door dat Saul heeft vertorent sijnen Heere,
                Soo wacht ick bet’ren loon, want ick bewaer sijn eere,
                In’t slaen van Amalech daer niemant af en quam,
                Dan die door snelle vlught, verbaest de vlughte nam.
                Achis is nu ten strijdt, met Is’rel wtvercoren,
                (1740) Den hooghmoet sal hem noch verleyden gants verloren:
                Want Godt bewaert sijn volck, all’ heeft hij rechten haet,
                Op Saul haren Vorst, recht schuldich, door misdaet.
                Wie comt daer soo verbaest? ’tschijnt aen sijn cleet, en wesen,
                Dat hy den noodt ontvlught, die yder een doet vreesen,
                (1745) Wie zijt ghy?
Amalechiet  Uwen knecht, is een, die ben ontvlught,
                Wt Isr’els vlughtich heyr, dat als verlaten dught,
[p. 63]
                Want Achis slaet en wint, en Isr’el is ghevallen,
                Daer toe is Saul doodt, met Ionathan, en alle
                Die sijn bewaerders sijn, ontvlieden, hier en daer.
  David.     (1750) Saul doodt, hoe weet ghij’t?
Amalechiet  Ick vlughte Saul naer,
                En quam soo bij ’tgheval vervremt tot op de berghen,
                Al waer ick hem sach staen ontsinnich door het terghen:
                Lenende op sijn spies, en all’ de waghens, met
                De Ruyters achter hem, van troost, en hulp belett’,
                (1755) Maer hy sach my terstont, en riep my met verstooren,
                Ick schrickte voor de stem die vreeslijck was om hooren:
                En sprack hier ben ick Heer, hy seyde wie sijt ghy?
                Ick sprack een Amalech, hy sprack, comt hier tot my?
                En doodt my, want de vrees’ heeft nu bevaen mijn leven,
                (1760) Dat noch heel in my is, vol onghedult ghebleven,
                Doen deed’ ick sijn ghebodt, en heb hem daer ghedoodt,
                Want ick wist hy en cost niet leven, door den noodt,
                En brengh de croon met my, die ick van sijnen hoofde,
                Voor u met dit ghesmit, als voor een teecken roofde.
  David.     (1765) Van waer sijt ghy?
Amalechiet  Ick ben eenen Amalechiet?
                Die hoopt door uwe deught, den vrijdom van verdriet.
  David.     Dees hoop is sonder vrught oft Godt sou my verderven.
                De wortels in’t ghemeyn eerst van de boomen sterven,
                Maer desen wortel, van het aldermeeste quaet,
                (1770) Verweckt sijn eyghen wraeck, tot straffingh der misdaet,
                En leeft naer dat hy doodt de Goddelijcke vruchten,
                Die door den hooghen moet besadt sijn onghenuchten.
                Hoe! ghy vervloeckten mensch, en waert ghy niet vervaert,
                Te slaen met uwer handt die Godt selv’ heeft ghespaert,
                (1775) Was u de vrees’ van wraeck, gheen leer om ’tquaet te laten,
                Doodt hem, die selver doet, dat hy behoort te haten.
                U bloet sy over u, want uwen valschen mondt,
                Heeft selver teghen u ghesproken, daer terstondt,
                Als ghy spracckt, ick heb den ghesalefden verslaghen,
                (1780) Wanneer hy was verschrickt, en vluchtigh voor ’tna jaeghen.
                Iuda weent overluyt treckt aen het rouwigh cleet,
                En claeght met mijne clacht ons vrienden droevich leet,
                Want daer ghevallen sijn, d’edelste van de mannen,
                Leert Iuda, leert bidd’ ick, de boghen vlijtich spannen,
[p. 64]
                (1785) Ghy snel bereyde faem, verlaet u snelle vlught,
                Dat die van Gath door u niet hooren ons ghesucht,
                Noch dat tot Ascalon, ons droefheyt op de straten,
                Niet en vercondight wordt, of Isrël waer verlaeten:
                Op dat de dochters niet, van dese Philisteen,
                (1790) Verblijden over ons, en dat die onbesneen,
                Door vrolijckheyt ons leet, niet dubbel en beswaren,
                Als of wy niet Godts volck maer sijn vyanden waren,
                Ghy berghen Gilboa, ’ten moet op u voortaen,
                Vruchtbaerich sijn door dauw daer uwe vruchten staen,
                (1795) Noch ackers sijn, waer van hefoffer mocht afcomen,
                Want daer gheslaghen is den schilt, van all’ de vromen,
                Den schilt segh ick noch eens, den schilt van Israel:
                Recht of hy niet en waer, naer ’tgoddelijck bevel,
                Met oli wel ghesalft, over sijn volck vercoren,
                (1800) Maer tot dit ongheluck, als tot verdriet gheboren,
                Ionathan uwen bogh’, en heeft u noyt ghemist,
                Wanneer u het gheval, ghebracht heeft inden twist,
                Bozes con uwen moet, all’ was hy hoogh niet dwinghen,
                Noch Senne dat ghy niet den vyandt qnaemt bespringhen,
                (1805) Saul, u snijdich sweert, en keerde noyt of ’tquam
                Vet, van der Reusen vet, of root van die het nam
                Den aenghenamen gheest, van dit wenschende leven,
                Die Godt door sijne cracht den menschen heeft ghegheven?
                Ionathan die den vrient den rechten spieghel zijt,
                (1810) U vrientschap in u doodt, was als in uwen tijdt,
                Want ghy met Saul waert, door liefde met u beyden,
                Dat u liefde, de doodt, niet en heeft connen scheyden,
                Ghy dochters Israels, den Saul nu beclaeght,
                Beweent den droeven val in ’therte rouwe draeght,
                (1815) Verlaet u lustich cleet bequaem tot de ghenuchten,
                En cleet u met het leet van weenen ende suchten.
                Hoe sijt ghy soo vergaen, die eerst verwinders waert,
                En stercker dan den Leeuw, oock snelder, door den aert,
                Dan Arents, die door vlught de hooghe wolcken breken,
                (1820) En laet my hier alleen om uwe doodt te wreken.
                Ionathan ’tis my leet, och broeder Ionathan,
                Ghy sijt my lief gheweest, door meerder liefde, dan
                De liefde van de vrou, want u waerachtigh minnen,
                Bondt vast aen u mijn ziel, als aen een vrou de sinnen,
[p. 65]
                (1825) De winders die sijn doodt het is met haer ghedaen,
                Den schilt, en harnas is all’ door het sweert vergaen,
                En ick blijv’ onghetroost maer Godt sal my verstercken,
                Want hy weet mijnen will’, ghedachten ende wercken,
                Mijn vasticheyt is hy, waer op dat ick betrou,
                (1830) Verlosser, schilt, en hoop, en salicheydt ghetrou,
                Beschutsel van verdriet, en alle doodts beswaren,
                Eeuwighe vreught, en rust, die mijn siele sal spaeren:
                Want pijnen van der hell’, beswaerder dan de doodt,
                Omvinghen mijn verstandt, en brochten my in noodt:
                (1835) Maer als ick was benaut, riep ick bedroeft soo seere,
                Dat ghy my hebt verhoort van uwen Tempel Heere?
                De berghen vreesden haer, en ’taertrijck wert beweeght,
                Dat het beefden door vrees’, als ghy den toren creeght?
                Roock ghinck van uwen neus, en vier om te verslinden,
                (1840) Wt uwen monde quam crachtich wy u bevinden:
                Den hemel buyght ghy neer, en daelt hier met ghewelt,
                Want onder uwen voet, is donckerheyt ghestelt:
                Boven den Cerubin, Heere? sijt ghy ghetreden,
                Ghy drijft, en vlieght daer heen, naer uwe moghentheden,
                (1845) Op veeren van den windt, en deckt met donckerheydt,
                En wolcken uwe tent, als waeteren verbreyt:
                Heere? van uwen schijn verbreyden haer de wolcken,
                Vol haghel, vier, en windt, om spaeren uwe volcken,
                Ghy dondert, en ghy schiet u pijlen, dat verschrickt
                (1850) All’ u vyanden sijn, en wy u volck verquickt,
                Waeter dat ghiet ghy neer met groote water-vloeden,
                Het aertrijck opent ghy, vervaerlijck met verwoeden,
                De Berghen scheurt ghy licht, door uwen Adems cracht,
                Maer ghy hebt my ghespaert en weerdich my gheacht.
                (1855) Siele ghy sijt verlost wt vreeselijcke stroomen,
                Want u vyanden sijn het groot ghewelt benomen,
                U haters oock verdaen, met haren boosen haet,
                Want ghy waert haren lust, maer Godt u toeverlaet.
                Heere ghy loont my wel, naer mijn gherechticheden,
                (1860) En sult betalen oock, mijn handen reynicheden,
                Want ick den rechten wegh bewaert heb, en ’tghebodt,
                Ongoddelijck volbracht, van u, ô Sabaoth.
                U rechten sijn mijn recht, u zeden mijne zeden,
                Begheert ghy wraeck, ick oock, wilt ghy vrede, ick mede,
[p. 66]
                (1865) Suyver van alle smett’, wil ick ghevonden sijn,
                Want ick voor sonde vlied’, door vrees’ van u aenschijn.
                Heyligh, sult ghy te recht, by meer heylighen wesen,
                En by die onbevleckt sijn, suyver hoogh ghepresen,
                Reyn by den reynen oock, en by die sijn verkeert,
                (1870) Verkeerder dan sy all’ waer door dat ghy ons leert.
                Den armen mensch van gheest, heft ghy op vander aerden,
                En die hooghmoedigh sijn versmijt ghy met onwaerden,
                Ghy gheeft mijn tortse licht, die duyster was benout,
                Salicheyt gheeft ghy die, die u te recht betrout.
                (1875) Als ghy my voren gaet, Heere soo can ick dwinghen?
                En met u mijnen Godt over de mueren springhen?
                Want waer is eenen Godt, sonder u Heer alleen,
                Oft eenen stercker schilt, nieuers en isser gheen.
                Godt heeft met cracht omgort, dese mijn swacke leden,
                (1880) En maeckt mijn weghen goet, en onbevleckt met vreden,
                Mijn voeten maeckt hy licht, als herten, meer en meer,
                En stelt my op den throon, tot mijnder grooter eer:
                Hy leert mijn rechter handt, strijden met vele mannen,
                En leert my met den arm, den stalen Boghe spannen,
                (1885) Den schilt ter salicheyt, hanght hy my aen de zy,
                Om, als ick my verneer, weer te verhooghen my:
                Hy gheeft my als ick wil, naer jaghen mijn vyanden,
                Dat ick, eer dat ick keer, haer gants verdoen met schanden,
                Ja; slaet in stucken haer, en gheeft my soo den moet,
                (1890) Dat ick tot mijnder eer haer trede met den voet.
                All’ roepen sy hem dan, niet en wilt hy verhooren,
                Maer swijght op haer ghebedt, door sijn rechtveerdigh stooren.
                Dan vernielt haere cracht, ghelijck het stof vergaet,
                En worpt haer van hem wegh, als vuylicheyt op straet.
                (1895) Heere ghy leeft altijdt! Heere u moet ick looven!
                Mijn sterckte sijt ghy Heer, en saligheyt daer boven,
                Ghy zijt die wraecke gheeft, en dwinght u volck altsaem,
                Dat sy tot mijnen dienst, sijn dienstich, en bequaem.
                Daerom weet ick u danck, Heere voor u weldaden!
                (1900) Dat ghy my saligh maeckt, en Coninck door ghenaden,
                Ontfermherticheyt doet, uwen ghesalfden knecht,
                Heere David bewaert in uwe weghen recht.


[p. 67]

CHOOR.

                DEs hemels goetheyt gheeft,
                Gheluck en teghenspoeden.
                (1905) ’Tgheluck die dwasigh leeft
                En teghenspoedt den goeden.
                    Niet isser sonder dat,
                Dat heeft oock sijne reden.
                Want Godt gheeft sijnen schadt,
                (1910) Door veel verborghentheden.
                    Dwasen gheeft hy gheluck,
                Om dat hy hem sou proeven,
                Oft hy oock in den druck,
                By maten sou bedroeven.
                    (1915) Teghenspoet gheeft hy, tot
                Beproevingh den ghetrouwen,
                Oft sy dan zijn ghebodt,
                Oock wel bewaeren souwen.
                    Dit is gheweest de cracht,
                (1920) Hoe Godts verwoeden donder,
                Saul, en sijn geslacht,
                All’ heeft ghebracht ten onder.
                    Dit is gheweest den thoon,
                Waer door Godt David leyde,
                (1925) Tot sijn ghewenste croon,
                Die hy hem langh bereyde.
                    Dit is gheweest den lust
                Aen David, en het haeten
                Van Saul, die ontrust
                (1930) Wanneer hy was verlaeten.
                    Spieghel sal dit oock sijn,
                Dat wy moeten te saemen
                Voor onsen Godts aenschijn,
                Ons selven ghehoorsaemen.
                    (1935) Israel wilt den rouw’,
                Van Saul toch vergheten,
                Want David is ghetrou,
                In alle Godts vermeten.
[p. 68]
                    Ghetrouwicheydt oprecht,
                (1940) Wilt Godt den Heer der Heeren
                Als hy aen sijnen knecht,
                Bevindt tot sijnder eeren.
                    Die door verwaentheydt wilt,
                Hem selven hoogh verheffen,
                (1945) Sal Godt, all’ hadd’ hy schilt,
                Vernielen door het treffen.
                    Des menschen cracht is niet,
                Hoe groot of cleyn gheboren,
                Wanneer hy tot verdriet,
                (1950) Godts goetheydt heeft verloren.
                    Maer hy die Godt bemint,
                Is crachtich in sijn wercken,
                Want hy hem selv’ verwindt,
                Door Godt die hem sal stercken.
                    (1955) Veranderlijcken staet,
                Door afghesnoyde Iaeren,
                Ons een ghedencken laet,
                Dat wy hier openbaeren.
                    Mijn Musa vol van deught,
                (1960) Wenscht haer, die ons aenhooren,
                De wel-ghewenschte vreught,
                Met onghevalsten ooren.
                    Oordeel door onverstandt,
                Is lichter dan te maecken,
                (1965) Noyt schimper con de schandt.
                Van nijdicheydt door-raecken.
                    Vredich het hooft becroont,
                Met tacken van Olijven,
                Soo wort d’eendracht beloont,
                (1970) Van die in vrede blijven.

Annag. DIENT UWEN AL.


[p. 69]

TOT BESLUYTINGHE VAN DESE
SAULSCHE TRAGOEDIE.

DEn grooten ende vermaerden Histori schrijver der Ioodtsche gheschiedenisse Flavius Iosephus, beschrijvende de doodt Sauls, acht hem eenen vromen ende cloeckmoedighen Coninck geweest te sijn, door dien dat hy te voren gewaerschout sijnde van zijne aenstaende doodt, niet en heeft ontsien in het perijckel te comen, noch om de liefde sijns selfs, het heyr te brenghen in der vyanden macht: maer heeft hem selven met zijne sonen, ende gheheel gheslacht, ghegheven in de scherpte des strijdts; onder de schaduwe van het licht-draeyende gheluck, door dat hem dochte eerlijcker te wesen alsoo te sterven dan te vlieden, waer door hy soude verloren hebben den luyster van een soo ontstervelijcke ghedachtenisse, die hem daer door soude mogen comen, dan alle afcomsten ofte erfgenamen, die zijnen voorgaenden lof mochten verduysteren door welcke reden, hem dunckt, den Coninck, rechtveerdich, vroom ende voorsinnigh gheweest is, welcke redenen niet te misprijsen en zijn, want de ghene die met een seker hope van victorie te vercrijghen ende het leven te behouden, eenigen strijdt aenneemt, al is’t dat sy oock wat heerlijcx doen, waer door sy lof vercrijghen en zijn daeromme niet te prijsen, maer die behooren alleen naer recht voor edele, vrome, ende cleynachters der perijckelen genaemt te worden, die desen Coninck naer volghen.
    Inden eersten hebben wy vertoont de broederlijcke liefde Ionathans, ende Davids, de welcke soo groot was, dat daer door de vaderlycke liefde (die alle kinderen haere ouderen schuldich sijn,) naerghelaten wert. Plinius seyt dat inde liefde gheen dinghen bequamer en sijn, dan de ghetrouwicheyt, welcke reden schijnt Prophetische wijse op Ionathan ghesproken te sijn, want hy in ghetrouwe liefde tot sijnen vriendt een overtreffer is gheweest. Phalerzis seyt, datmen cleyn gheloove vindt tusschen de vrienden, d’welck in desen anders wort bevonden, ende beter over beter overeencomt met Seneca ende Salustio die segghen dat cleyn gheloov’ by de verachte persoonen is, die door den noodt gedwonghen sijn haer gheloove te breken. Oock hebben wy ghesien d onmaeticheydt des [p. 70] verwoeden torens, ende den verdervelijcken val Sauls door sijne onghehoorsaemheydt, waer inne te mercken is, de groote moghentheydt Godts, oock mede de middelen die hy heeft om de menschen te straffen. Camillus den velt-oversten plach te segghen dat alle dinghen eenen goeden voortganck hadden die ghedaen waeren van menschen die de Goden vreesden, ende alle onghelucken aen de ghene, die de Goden verachten, welcke reden van soo eenen Heydenschen mensche, schijnt nochtans Christelijcker wijse ghesproken te sijn.
    Daer naer hebben wy vertoont de groote bermherticheyt Davids, op sijnen slapenden vyandt, waer inne aenghewesen is de nutticheyt die men wt eenen vyandt can vercrijghen, oock mede dat den selven meer verwonnen wort met deught, dan met groot gewelt der wapenen. Cicero seyt dat de bermherticheyt, het fondament ofte gront-vest is van de deught, oock Seneca daer en is gheen dinghen meer te prijsen dan de bermherticheydt, noch gheen dinghen bequamer voor eenen edelen persoon dan hem selven te connen bedwingen. Hermete den Philosophe seyde, dat de bermherticheydt de rechte kennisse Godts was, Lucius Paulus den Capiteyn der Romeynen hebbende gevangen Persa den Coninck der Macedoniers, dede hem alle goet onthael in sijne gevangenisse, quam hem te segghen, soo het eerlijcke dingen sijn zijnen vyandt onder te werpen, ten is niet minder lofbaer bermhertich te wesen over de ghene die in ongelucken ghevallen zijn, Seneca schijnt met desen Lucio over een te comen, want hy de bermherticheydt ’tnutste vindt voor de Coninghen, ende Princen, om oorsake dat wanneer hare bermherticheyt opengaet, dat alsdan de vreese sluyt van de ghene die door ontsich van hare Hoogheydt als in slavernije leefde.
    Het derde is gheweest den spiegel des wanhopens, ende quaet, dat wt het selfde is voortcomende, waerinne gesien is, tot wat wtsinnicheyt den mensche comt, wanneer hy door onghehoorsaemheydt sijnen Godt vertorent, daer en tegen wederomme den troostelijcken bijstant Godts, aen den genen die naer zijnen wille handelen, den gheleerden Plato seyt tot dese een seer verstandige spreucke, sprekende op de onvoorsichticheydt des menschen, als hy seyt: ick segghe dat de gene de welcke ghebruycken het lichaem, ende verachten de ziele, en zijn niet anders, dan, die ver- [p. 71] achten de gheboden dingen, ende arbeyden te doen dinghen, die niet bevolen en zijn, Menandro den Poët schrijft: soo yemandt doet tegen het goet dat hem door de nature bevolen wort, die behoort ghenaemt te werden onvoorsichtich, onwijs ende ongheluckigh. Diogenes seyde: dat hy de menschen sach, met grooter ghedachten soecken de dinghen die bequaem waren om te leven, maer en achten niet, het ghene, dat was tot een goet ende salich leven.
    In het vierde deel hebben wy vertoont de vruchten des ghevallen sondaers, ende het quaet dat wt het wanhopen rijst, oock mede de begheerlijckheydt des menschen, die siende dat sy van Gode verlaten sijnde, haer toevallen soecken te weten door duyvelsche besweringe ende ander middelen waer mede sy haren Godt vertoornen.
    Het vijfde ende leste deel is gheweest den grooten val Sauls, den loon van zijne onghehoorsaemheydt, straffe van sijnder ghiericheydt, eynde van sijne nijdicheydt, wraecke van sijnen toren, verwerpinghe zijnder heerlijckheydt, ende ten lesten de groote verdervinghe door sijnder eerghiericheydt. Aristoteles eens ghevraeght sijnde wat dat den mensche was, antwoorde, exempel van de sieckte, verrottinghe van den tijdt, spel van de Fortuyne, afbeldinghe van vervallinghe, weeghschael van de nijdicheyt, ende onghelucken, welcke, gebreken, in desen Coninck meest ghevonden zijn, Democrites seyde, dat het een seker groote saeck is: te weten wat teghen de onghelucken der toevallige Fortuyne noodich is, wt welcke reden schijnt, dat desen Philosoph eenigh ghevoelen heeft, dat den mensche door beteren sijnder misdaden, de toevallighe ongelucken can te vooren comen. Dit dan, wesende eenen Spieghel der ongelucken offer ick den goetwillighen Leser, vanden welcken ick verwachte het onvervalscht oordeel, met ’t verbeteren des selfs, op dat wy daer door geleert zijnde onse gebreken moghen leeren kennen, ende de selve verbeteren.
Vale.

FINIS.


[p. 72]

APPROBATIE.

DEse Tragoedie, inde welcke wort ghepresenteert den Coninck Saul, vermach tot stichtinghe ende eerlijcke vermaeckinghe ghedruckt te worden.
Laur. Beyerlinck Aertspriester ende Canoninck van Antwerp. ende Visitateur vande Boecken.


ERRATA.

Pag. 16. vers 13. staet, sijnen raet stil behouden, leest: sijnen raet stil behouwen.
Pag. 19. vers 8. staet, die door u toornicheyt, leest: die u tot toornicheyt.
Pag. 25. vers 9. staet, en dwinght sijn toornich hert, leest: en dwinght mijn toornich hert.
Pag. 32. vers 30. staet, verselt u niet mijn weenen, leest: verselt u met mijn weenen.
Ditto. Pag. 32. vers 32. staet, ghy laeft het beste sap, leest: ghy laeft het leste sap.
Pag. 34. vers 2. staet, dees woorden sijn all’ sijn windt, leest: dees woorden sijn all’ windt.
Pag. 43. vers 12. staet, dat sy selven inde doodt, leest: dat sy haerselven inde doodt.
Pag. 47. vers 7. staet, staet te zijd’, leest: staet ter zijd’.
Pag. 50. vers 4. staet, stelt ghy, ghy hem wat te vreden, leest: stelt ghy hem wat te vreden.
Ditto. Pag. 50. vers. 34. staet, de wijsheyt is het selv’, leest: de wijsheyt is sy selv’.
Pag. 53. vers 9. staet, maecksel van haerder handen, leest: maecksel van sijnder handen.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 563 reden, er staat: reden.
vs. 615 dat er staat: dar
vs. 790 sijn all’ windt er staat: sijn all’ sijn windt