Nil Volentibus Arduum: De malle wedding, of Gierige Geeraardt. Amsterdam 1671.
Uitgegeven door Diane Heuvelman, Paula Koning, Nikki Lommen, Mieke Pulles en Gerrit van Uitert
Redactie dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden
Ceneton063940Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[
fol. *1r]

DE

MALLE WEDDING,

Of

GIERIGE GEERAARDT,

BLYSPEL,

In Vaerzen aan bezondere maat noch rijm gebonden.

Nooit op de Amsterdamsche Schouwburg vertoont.

[Vignet: Nil Volentibus Arduum]

t’AMSTERDAM,

By ADRIAAN van GAASBEEK, op de Voor-
burgwal, by ’t Stadthuis. 1671.




[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

Den E. HEERE

Mr. HENRIK HOOFT,

Raadt Advocaat Fiscaal van ’t
Ed. Mog. Collegie ter
Admiraliteit

t’AMSTERDAM.

MYN HEER,
DE ongemeene hoogachtinge, die ons gansche Konstgenootschap van U. E. doordringende kennisse, en loffelijke deugden heeft, en de byzondere verpligtinge, waar door eenige van het zelve aan U. E. Edelmoe- [fol. *2v] dige beleeftheidt verbonden zijn; vereischten wel dat wy U. E. een heerelijker stuk werks, als dit Blyspel, quaamen opofferen;

    Maar de gesteltenissen des Tijdts, en de saamenloop der geleegenheeden, hebben ons tot noch geweigert, om een Koninklijk Treurspel, met barning van heevige hartstogten, en bloedige voorvallen gestoffeert, of een aanzienlijk werk van anderen inhoudt, na de maate onzer krachten uitgevoert, voor den dag te laaten koomen.

    Wy zijn derhalven genoodtzaakt geweest, van de noodt eene deugdt te maaken, en onze erkentenisse, die geen langer uitstel scheen te moogen lijden, te doen blijken, met
U. E. Achtbaaren naam, op ’t voorhooft van dit Blyspel te prenten:

    Want, alhoewel ons niet onbewust is, hoe verre de laege stof, en stijl van dusdaanig een Tooneelstuk verscheelt, en niet te vergelijken is by de grootsheidt en hoogdraavendheidt
[fol. *3r] van eene Treurstoffe, en dat die zelve zoo veel te minder de hoogheidt uwer waardye, en het gewicht onzer schuldige dankbaarheidt opweegen kan: zoo verhoopen wy nochtans, dat, gelijk als onze Blyspeelen van de Gelijke Tweelingen, en ’t Spookend Weeuwtje by de Konstkenners niet minder aangenaam zijn geweest, als onze Treurspeelen van Agrippa of De Gewaande Tiberinus, en Orondates en Statira, dit ook door zijn natuurlijke aartigheidt, en voeglijke sieraaden van dat geluk niet min misdeelt zal worden, en U. E. meede niet mishaagen.

    Te meêr, alzoo des zelfs inhoudt en geschiedenis, die eenigsins uit het Spaansch en Fransch ontleent, en na onze heedendaagsche tijdt en zeeden geheel gepast en verandert is, in geestigheidt en woelende werklijkheidt voor de voorgaande niet behoeft te wijken: Behalven de vloeyendheidt, en nieuwigheidt van de maate en ’t rijm der vaerzen, die niet altijdt eene streek van langte en rijming gegeeven is; maar zoo als ’t vallen wilde, nu [fol. *3v] lang, nu kort, en dan na elkanderen, dan over ’s handts gerijmt zijn, gelijk ons weetens noch nooit in eenigh Nederduitsch Tooneelstuk gepleegt is geworden.

    Om deeze en andere reedenen, hebben wy niet ongeraaden gevonden, dewijle reets voor weinig Jaaren, door een lidt van ons Konstgenootschap, het gansche opstel gemaakt, en voor een groot gedeelte berijmt was; dat het voltrokken wierde, en met de hoop van
U.E. bescherming vereert, en versterkt, in ’t light mogte koomen: met inzicht, dat U.E. als zy van de gewichtige bezigheeden haars ampts eenige uitspanning zoekt, den geest daar door wat moghte verquikken, en met eenen alle oprechte Beminnaars der Tooneelspeelen dat vermaak deelachtigh worden.

    Dit is, mijn Heer, het oogmerk, daar in ’t maaken en uitgeeven van dit Blyspel op gedoelt is, en met het zelve, aan U.E. op te draagen, hebben wy voor, aan al de waerelt [fol. *4r] te doen zien, en een waarteeken op te rechten, van onze hoogachting en verplichting t’uwaarts, met vertrouwen, dat het U.E. niet onaangenaam zal zijn, noch ook, dat wy daar beneevens,

                            Mijn HEER,

                                          U.E.

                                                Onze schuldtplichtige, en onder-
                                                    daanige dienst aanbieden

                                                          onder de naam van

Amsterdam, den 11 van
    Hooymaandt, 1671.


                                            NIL VOLENTIBUS ARDUUM.



[fol. *4v]

VERTOONERS.

 LEONORE, Vryster van Eduardt.
 EDUARDT, Vryer van Leonore, en Vriendt van Karel.
 GEERAARDT, Amsterdamsch Koopman, Vryer van Leo-
                         nore, en Broeder van Izabelle.
 IZABELLE, Zuster van Geeraardt, en Vryster van Karel.
 LUIKAS, Oom van Geeraardt, en Izabelle.
 KAREL, Vryer van Izabelle, en vriendt van Eduardt.
 JOCHEM JOOL, een Haarlemsch oudt Vryer, goede be-
                     kende van Geeraardt.
 KORNELIA, Kamenier van Leonore.
JORIS, Kantoorknecht
KATRYN, Dienstmeidt
}van Geeraardt.
 HEINTJE, Dienaar van Karel.

        Het Tooneel is t’Amsterdam, in en omtrent de
            Huizen van Leonore, en Geeraardt, die in de
            zelfde buurte staan.
        Het Spel begint omtrent ten achten voor, en ein-
            digt omtrent ten drie uuren na de middag.
_______________________________________

        Eenige Misstellingen in den Druk te verbeeteren.

Op ’t26 bladt, de14 reegel,voor dat leest dit.
39achter drinken zet, Geer. ’t Kan
niet schaden;
3126achter zijn zet, na ’k schat.
Continue
[
p. 1]

DE

MALLE WEDDING,

Of

GIERIGE GEERAARDT,

BLYSPEL.
___________________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Leonore, Karel, Eduardt.

Leon. HEer Karel, uw gevry schijnt my een zeldzaam werk,
        Daar Izabelle, van haar Broeder opgeslooten,
        Zoo weinig uw gezelschap heeft genooten.
Kar. Ik sprak haar nooit, dan in het uitgaan van de Kerk;
                (5) Maar ik heb haar mijn smart, en lijen,
                En wat men zeggen kan in ’t vrijen,
                Door minnebrieven uitgeleidt.
                Leon. Hoe kreegze die? Kar. Katrijn, haar meidt,
            Kon mijnen Knecht, aan wien zy lang voor deezen
    (10) Verlooft was, met gemak hier in behulpig weezen;
    Want, hoe dat Geeraardt op zijn Zuster heeft gepast,
    Mijn dienaar Heintje wist altijdt een weg te vinden,
    Om hem in schijn van d’een of d’ander te verblinden.
            Dan was’t, als maakelaar, dan was’t,
            (15) Als schipper, pakker, draager, weeger,
            Slijpschaeremes; ja schoorsteenveeger,
        En vullisman; waar door ik niet alleen
            Een middel hadde om haar te schrijven;
    Maar wijl hy geestig is, wist hy met goede reên
    (20) Te mywaarts meêr en meêr haar neigingen te stijven;
[p. 2]
    En nimmer quam hy daar of was zeer wellekom.
        Leon. Maar schreefze u nimmermeer weêrom?
Kar. ’k Heb minnebrieven van de schoone by pakketten.
Leon. Wat let u dan, dat gy haar Bruidegom
            (25) Niet wordt? Kar. Mejuffrouw, ach, wat zou my letten!
    Haar Broeders gierigheidt. Leon. Maar zooze u mint mijn Heer,
            Gelijk het blijkt, wat vraagt gy na haar Broeder?
                Want zonder Vader, zonder Moeder,
    Is zy haar eigen voogdt, en wat begeertge meêr,
    Kar. (30) Haar Broeder, en haar Oom zijn haare Voogden;
                En Izabel maakt zwaarigheidt
    Zich weg te geeven, zoo zy ’t beide niet gedoogden;
    Ja die haar anders raadt, meent zy, dat haar verleidt.
    Men hielt haar steeds in ’t school by meesters en matressen
        (35) Geduurig onder ’t sim van zotte lessen,
        En slaafsch ontzag, datze in haar Broeders huis
    Noch onderhoudt, gelijk in ’t school, zoo datze ’t kruis
    Gewent is, en niet van haar schouderen durft smijten:
                Ook vreest zy geene straf zoo zeer,
                (40) Als Geeraardts kijven, en verwijten;
    En meent, dat daar aan hangt haar oneer, of haar eer:
                Doch ik heb haar zoo ver gekreegen,
    Dat zy gevoelig wordt, en noemt haar dwang een pijn,
                Waar van zy wenscht verlost te zijn.
                (45) Maar Izabelle is zeer verleegen,
    Dat door de Laatste-wil haars Vaders, het bewindt
    Van al haar erfnis aan haar Voogden is bevoolen,
    Tot dat zy trouwt, terwijl men haar, noch zijnde een kindt
                    Besteeden zou ter schoolen;
                (50) En of ’t gebeurde, dat haar zin
    Viel op een Jongman, en zy na het welbehaagen
        Van haare Voogden niet wou vraagen,
    Maar na haar eigen keur voortvaaren in haar min;
        Zoo zouden zy haar in een Klooster steeken;
    (55) Ja, zoo zy dees hun wil bestondt te weederspreeken,
[p. 3]
        Zoo hoefde men haar legitime deel,
            Dat is, een derde van ’t geheel,
                Der erfnis maar te geeven:
    Want hy liet niemandt, als hen beyde, na in ’t leeven;
    (60) Aldus kreeg Geeraardt door de goedheidt van haar Oom
    ’t Geheel bewindt, en viert zijn gierigheidt den toom.
        Doch laatstmaal heeft hun Oom hem voorgehouwen,
            Dat hy zijn Zuster uit moest trouwen,
            Wanneer haar iemandt vryen quam,
        (65) Die haars gelijk was; doch in Amsterdam
            Was niemandt na zijn zin te vinden.
        Ik kreegh de leus van ’t voorneem van haar Oom;
    En dacht, dat op mijn staat, en goedt, en naam, en vrinden,
    Gants niet te zeggen viel; en dat ik buiten schroom
                (70) Haar moght ten huuwlijk vraagen.
                Maar is het te verdraagen!
            ’k Had hem mijn toeleg niet ontdekt,
            Of ik wierdt van de gek begekt,
        En uitgelacht, hy zey, dat ik in kleêren,
    (75) En linten d’intrest van mijn geldt wel kon verteeren;
    Dat ik een kruyer al te rijklijk had geloont;
        Dat hy gehoort had, dat ik kon verkeeren;
        Dat ik te lang in Vrankrijk had gewoont,
            Dat ik hem al t’eerbiedig groette,
                (80) Wanneer ik hem ontmoete,
    ’t Welk op een quaade moêr te leggen scheen, zoo dat
            Ik op haar niet te denken hadt.
    Maar d’Oom, haar andre Voogdt, heeft my heel wel bejeegent,
            En mint haar uittermaten zeer?
    (85) Ook is hy mildelijk met middelen gezeegent,
            En heeft geen erfgenaamen meêr,
        Als Izabel, en Geeraardt met hen beijen.
            Maar hy laat zich door Geeraardts praat
                Heel by de neus om leijen,
[p. 4]
            (90) Zoo dat hy alle ding verstaat,
            En laat zijn gang gaan, zoo als ’t gaat;
            En noch zou Izabel verdraagen,
        Dat Geeraardt met haar omspringt, als hy doet;
            Zoo haar haar Oom niet onvermoedt
        (95) Gezeidt had, dat haar Broêr had voorgeslaagen
        Haar uit te trouwen met een ouden Bloedt,
            Maar groot van middlen, en vermoogen;
    Dus schreef zy gistren my met traanen in haar oogen;
        En dat de dagh van heden was bestemt,
    (100) Om dicht by Haarlem op een Hofsteê te gaan eeten;
        Het welk haar zeer ontstelde, en wonder vremdt
            In ’t oor klonk, wijl zy niet mogt weeten,
    By wien het zijn zal, en dat hy haar nimmermeer
        Voor deezen heeft geleidt uit speelenvaaren;
    (105) Hy had alleen gezeidt, ’t was een aanzienlijk Heer,
    Verzien met zeer veel geldt, en maatelijk veel jaaren,
    Zoo dat zy vreest, dat hy de zelve man zal zijn,
    En dat men teegens dank haar Huuwelijk zal sluiten,
                    Krijgt Geeraardt haar na buiten;
    (110) Des zy mijn hulp verzoekt, om haar van deeze pijn,
    En Broederdwang t’ontslaan; doch dat ik wel moet letten
    Niets aan te vangen, dat haar goede naam kan smetten.
                Zoo ver is ’t eindelijk gebraght.
    En zoo gyme allebey voorts uwe hulp wilt bieden,
                    (115) Acht ik haar in mijn maght.
Ed. Kan Leonoor, of ik u helpen, ’t zal geschieden.
        Leon. Maar zeg ons, Heer, het wit daar gy na tracht?
Kar. Hun reis te breeken. Leon. Hoe denkt gy dit uit te werken?
Kar. Weet Geeraardt noch van uw geslooten Huuwlijk niet?
    Ed. (120) Hy heeft ’er nooit het minst van konnen merken,
    Schoon dat hy my altijdt by Leonore ziet,
                    Als hy haar komt bezoeken;
                Want onder naam van bloedtverwant
[p. 5]
    Is een jaloersche vent gemakkelijk te doeken.
Leon. (125) ’k Maak Geeraardt wijs, dat ik om hem in liefde brand;
    Maar dat men my aan u ten Huuwlijk wil besteeden,
            Gelijk gy my lang hebt gebeeden.
        Des gy alleen, en niet mijn Eduardt,
            Hem legt geduurig op het hart;
    (130) Op die voet sta ik noch by Geeraardt: laat my hooren,
        Hoe gy hun reis, en ’t Huuwlyk meent te stooren?
Kar. Ik zal ’t u zeggen; maar men dient op staande voet
                Na Geeraardt toe te stuuren,
            Dat hy hier daadlijk komen moet,
    (135) Eêr zy vertrekken, wijl de koets voor neegen uuren
            Aan ’t huis van Geeraardt weezen zal,
                En ’t is niet ver van achten.
                Indien wy langer wachten
    Zo mis ik al mijn hoop in dit gevreest geval.
Leon. (140) Maar Karel, zeg eerst... Kar. Ey, ’t geluk zou ons ontschieten,
            Zoo wy dees kans vervliegen lieten;
    Ey stuur straks na hem toe, ik zal u midlerwijl
    Vertellen, eêr hy komt, wat ik heb voorgenomen.
    Leon. Kornelia.



TWEEDE TOONEEL.

    Leonore, Karel, Eduardt, Kornelia.

                        Korn. MEjuffrouw. Leon. Ga ter yl
    (145) Na Geeraardt, vlieg, en zeg, hy moet straks by my koomen,
    En zonder tijdtverzuim, om zaaken van gewicht.
    Maar brengme straks bescheidt. Korn. Wel Juffrouw.



DERDE TOONEEL.

Leonore, Karel, Eduardt.

                                                  Kar. ’k BEn verplicht,
    Uw heuschheidt steeds in mijn geheugenis te prenten.
[p. 6]
        Leon. Heer Karel, zonder komplementen,
        (150) En zegme slechts wat vorder dient gedaan.
Kar. Ik zal als Geeraardt komt wat aan een zijde gaan,
                Terwijl moet gy hem doen gelooven,
    Dat ik van u, en van uw Huuwlijk af zal staan,
                    Indien hy slechts den dooven
    (155) Niet langer maake, en my zijn Zuster geef tot Bruidt,
        En dat hy door zoo reedlijk een besluit
        U lichtelijk tot vrouw zal konnen krygen.
    Leon. Heer Karel, dat te zeggen, of te zwygen
    Is eevenveel; ’t schijnt, of gy Geeraardt noch niet kent;
                (160) Hy zal u nooit zijn Zuster geeven.
    Kar. Dat weet ik wel, ’t geschiedt maar om de vent
    Wat wijs te maaken, op te houden, weêr te streeven:
                Want in het heetste van uw praat,
                En als hem ’t hooft begint te maalen,
    (165) Zal ik verschynen, om te weeten hoe ’t al gaat;
                    En of hy onze quaalen
    Wil eindigen, of niet; dan zal in overmaat
        Zijn haastigheidt hem na gewoont verrukken,
    En my licht alles na mijn wensch en wil gelukken.
Leon. (170) Wat is dat? Kar. Weet gy niet, dat, als hy een geschil
                    Met geene schijn van reeden
    Kan staande houden, hy dan altijdt wedden wil,
                Voornaamlijk in geleegenheeden,
                Daar hy, bedroogen door de schijn,
        (175) Zich inbeelt heel verzeekert van te zijn?
    Zulk een geleegenheidt verhoop ik te verwekken,
                En hy zal wedden, ’t is gewis,
                Zoo gy my ’t werk maar helpt voltrekken.
        Leon. Daar belt men, licht dat hy daar is.
    (180) Wat moet ik vorder doen, Heer Karel. Kar. Spreek my teegen,
        Geef hem geliik, terwijl hy wordt gesart
                Van my, en van Heer Eduardt,
    Om hem na zijn gewoont tot wedden te beweegen.
[p. 7]
        Leon. Wat wedding? geefme meêr bescheidt.
    Kar. (185) De tijdt is veel te kort, daar is de meidt.



VIERDE TOONEEL.

Leonore, Eduardt, Karel, Kornelia.

Korn. MEjuffrouw, Geeraardt staat u in ’t Salet te wachten.
        Leon. Zeg, dat hy hier koome in den Hof.



VYFDE TOONEEL.

Leonore, Eduardt, Karel.

    Kar. ’k ZAl u van gints verspiên, met uw verlof.
            Speelt u mijn les wel in gedachten;
Leon. (190) Ga heene, en weest gerust, ik zal het wel betrachten.



ZESDE TOONEEL.

Leonore, Geeraardt, Eduardt.

        Geer. Van waar komt my dit luk, Lenoor,
            Dat jy mijn by jou doet ontbieden?
Leon. ’t Heeft iet bezonders voor ons beide te bedieden.
Geer. Ja wel, recht uitgezeidt, het komtme ook wonder voor
    (195) Wat is ’er gaans? Leon. Ik heb niet langer konnen wachten,
    U meê te deelen, dat Heer Karel afstandt doet
    Van zijne vryery, zo gy hem weêr ontmoet
        Met vriendschap. Geer. Dit maakt allerley gedachten.
                Wat drommel is ’er in de weeg,
                (200) Zijn ook jou middelen vermindert
    Door quaade schulden, of zijn d’aksiën weêr leeg,
    Dat hem in ’t voortgaan van zijn vryery verhindert?
                Of is jou ergens eenig landt
        Verdronken door ’t inbreeken van de dijken?
        (205) Is ’t ook jou huis, dat onlangs is verbrandt?
    Daar moet iets schorten; ey, hoe staje, doe ’t my blyken.
[p. 8]
            Leon. Neen, Geeraard, ’t is noch altemaal,
            Gelijk het is geweest voor deezen.
Geer. Ik kan niet denken, kijk, of daar moet onraadt weezen.
            (210) Hoe veul acht jy jouw kapetaal?
            Leon. In als twee honderdt duizendt gulden,
                In obligasiën op ’t Landt,
    In kustingbrieven, daar de grondt voor is verpandt,
    In landen, aksiën, en huizen. Geer. Zonder schulden?
Leon. (215) ’t Is alles onbezwaardt. Geer. En noch staat Karel of?
    Wel, ’t is een groote gek! Maar, waarom, moet ik vraagen?
            Leon. Om u, en my slechts te behaagen.
Geer. Maar zeeker? Leon. Ja, daar in stelt hy zijn vreugdt, en lof,
                Hy kan uw ongunst niet verdraagen,
    (220) En wenschte, dat gy zijn geneegenheidt maar wist.
Geer. Wel, is in Amsterdam een eerlijk man, hy is ’t.
                Lenoor, dat ik hem niet moght lijen,
                Was, om dat hy jou ook quam vrijen;
                Maar, nou hy ofstaat, als ’t behoort,
                (225) Heeft hyme weêr op nieuw bekoort;
            ’k Beloof, ik zal hem meê te bruiloft nooden.
            Leon. Wy hebben noch niet eens Geboden:
            Ook twijfel ik, of gy my wel tot Bruidt
            Begeeren zult. Geer. Wel hoor, heb jy geen schulden,
                (230) En tweemaal honderdt duizendt gulden,
    Zo min ik jou met hart, en ziel: daar meê is ’t uit.
Ed. Wat anders schort’er. Geer. Wat? Ed. Uw dankbaarheidt te toonen
    Aan Karel. Geer. Eischt hy geldt, zoo is het Huuwlijk of?
    Ed. Hy eischt geen geldt. Geer. Ik dorst hem ook zoo grof
    (235) Niet achten, dat hy hem met geldt zou laaten loonen.
                Hy wil misschien dat ik hem groet,
                Zo neederig, als hy me doet;
                Heel wel, ’k zal tot der aardt toe bukken,
    En fraay bonzjoeren, al zou ik mijn nieuwe hoedt
[p. 9]
    (240) Vuil maaken. Ed. Dat gaat wel, wouw ’t vorder maar gelukken
Geer. Wat? Ed. Dat gy hem akses by uwe Zuster gunt.
Geer. Hoe! heeft hy ’t weêr op nieuw op Izabel gemunt.
    Die deugniet. Ed. Hoor eerst eens. Geer. Die lichtmis. Ed. Hoor me eens spreeken.
Geer. Het is een fielt, ’k wouw dat ik hem den hals zag breeken;
    (245) Ik heb het hem zoo vaak geweigert met fatsoen,
    Dat weet hy wel; wat zou mijn Zuster met hem doen?
                Ed. Ik docht gy moght hem zoo wel lijen.
Geer. Het is een fielt, zou zoo een gast mijn Zuster vrijen?
Ed. Wel, waarom niet? Geer. Waarom? hy zoume ’t halve goedt,
                (250) Dat Vaader ons heeft nagelaaten,
    Wel eisschen durven; hy heeft geen oprecht gemoedt;
        ’k Heb ’t overlang gemerkt aan al zijn praaten;
    Hy heeft veel lieden naar ons midd’len ondervraagt,
    En meent, ik zou aan hem haar heele hellift geeven,
    (255) Daar ’k iemandt weet, dien zy voor minder geldt behaagt,
        En die haar ook zal hebben, hou ik ’t leeven
    Noch slechts een maandt. Ed. Komt haar de helft van ’t goedt niet toe?
            Geer. Ja, zooze met mijn wil trouwt. Ed. Hoe?
        Indien gy haar dan nimmer uit woud trouwen,
    (260) En zy getrouwt wou zijn? Geer. Dan ben ik maar gehouwen
        Een darde deel van haar gerechtig part
                Te geeven, vat je ’t Eduardt.
    Ik had met goedt beleidt daarom ook voorgenomen
    Nooit toe te laaten, wie ook om haar uit mogt koomen,
    (265) Dat hy haar met mijn wil zou krygen tot zijn vrouw,
    Dan met het zesde part van ’t erfgoedt, zoo als nou
    Een Haarelemmer, rijk van midd’len, mijn bekende,
    Mijn Zuster hebben wil, zelfs zonder bruiloft, of
                Uitzetting, en al ’t geen zoo grof
            (270) Doet tasten in de beurs; daar door ik ’t ende
                Van al mijn quelling zie te moet;
[p. 10]
    Ja dat ik Izabel niet meêr hoef t’onderhouwen,
    En maar een zesde deel zal geeven van al ’t goedt.
Ed. Hoe heet die Haarlemmer, daar gy haar meê wilt trouwen?
Geer. (275) Joachim Jolius. Ed. Ho, ho, ’t is Jochem Jool;
    Die ouwe Saggelaar; ik ken hem, die oom kool.
Leon. Wat! geef haar liever aan Heer Karel, dat ’s een vrijer,
                Die beeter by u Zuster past,
                Als zulk een dorre, en drooge gast;
                (280) Doe my de gunst, en breng hem by ’er,
                Men moet op ’t geldt zo naauw niet zien;
    Ik heb genoeg om met ons beijen van te leeven.
Geer. Genoeg? foey schaamje wat, ik zoo veul geldt uitgeeven
    Veur niet een beet? neen, dat zal nimmermeer geschiên;
    (285) Genoeg, genoeg, ja wel, Lenoor, ik ben bedurven,
    Zoo jy niet anders praat; wie heeft genoeg, zo lang
    Hy op de waereldt leeft, voor dat hy is gesturven?
    Acht jy het geldt niet meêr? genoeg! ik word zo bang,
    ’t Zweet breekt mijn uit; ik vrees, dat jy mijn Vrouw zelt weezen.
    (290) Genoeg! ja wel dat woordt, genoeg, dat doetme vreezen;
    Genoeg! noch eens, genoeg is wel een gruwlijk woordt;
        Wie heeft zijn leeven van genoeg gehoort?
Ed. Maar, daar komt Karel om bescheidt; wat zult gy zeggen?
Geer. Dat hy zijn zinnen op mijn Zus niet hoeft te leggen.
Leon. (295) Toon hem ten minsten dan een vrindelik gezicht.
        Geer. ’k Zal hem gezichten! Leon. ’t Is uw plicht,



[p. 11]

ZEEVENDE TOONEEL.

Leonore, Geeraardt, Eduardt, Karel.

            Kar. MEjuffrouw, ’k wensch u goede morgen,
        U insgelijks, Messieurs. Ed. ’k Wensch u zoo veel weêrom.
Leon. Ik ook, Heer. Kar. Geeraardt, weet door u, waarom ik kom.
Leon. (300) O ja, wy spreeken’er zoo saamen van; maar zorgen,
                Dat gy vergeefs u moeite spilt.
    Gy kunt het uit zijn mondt zelf hooren, zooge wilt.
    Hy zwijgt, gelijk gy ziet, en wacht licht na uw vraagen.
Kar. Mijn Heer gy hebt verstaan, wat u mijn liefde biedt,
                (305) Ey, weiger doch mijn aanbodt niet;
                En gun my ook mijn welbehaagen;
                ’k Zal u verplicht zijn al de daagen
    Mijns levens, en gy zult volkomen in ’t bezit
                Van uwe wenschen konnen raaken;
                (310) Is schoonheidt, of is schat uw wit,
    Gy kunt u meester van die alle beide maaken.
        Dat Izabelle, uw Zuster, zy mijn Bruidt.
                Gy zwygt? wel, wat of dit beduidt?
        Gy schudt het hooft? Wat hapert’er? Wat reeden
                (315) Hebtge om mijn aanzoek af te slaan;
                Heb ik u eenig leedt gedaan?
    Waar schort het? aan mijn staat, geslacht, of goedt, of leeden?
                Valt op mijn leeven, of mijn eer
        Het alderminst te zeggen? ey, mijn Heer,
                (320) Voldoen wy alle beide ons wenschen:
    Neem gy’t geen u behaaght; gun my, ’t geen ik begeer.
Geer. Ja wel, wat vindt men al verwaandheit in de menschen;
                Dat Vrankrijk, ô dat Vrankrijk maakt,
                Dat meenig op den doolweg raakt.
Kar. (325) Waarom? mijn aanzoek is niet buiten het betaamen;
        Ik zeg dat ik Mejuffrouw Leonoor
    U overlaaten zal, zoo gy ... Geer. Wel wat ik hoor?
[p. 12]
Kar. Gy hoort gansch niet, daar ik my over heb te schaamen.
    Indien ... Geer. Indien, wel wat of ons gebeuren zal?
        (330) Van deezen Loskop, is ’t hier al van ’t mal?
    Zo gy ... indien ... Ja wel, ja wel, waar wil dit heenen?
                My dunkt, jy zoud my op het lest
                De wet wel stellen, en met eenen
        Ook aan Lenoor; wel ja toch, dat waar best:
    (335) Of zy niet wist, wat haar te doen stondt, of te laaten.
Kar. Hoor, wat haar keur belangt, laat ons daar niet van praaten,
                Zy heeft meêr zin in u, als my,
                Dat weet ik wel; maar ’k weet daar by;
        Indien haar Voogden hun beloften houwen,
        (340) Dat zy met niemandt, als met my, zal trouwen;
        En wat haar aan haar eene Voogdt, mijn Neef
                        Geleegen is, dat geef
                Ik aan haar zelve te bedenken;
    Nochtans heb ik u haar vrywillig willen schenken.
        (345) ’k Beken, ’k heb die vergelding niet verwacht;
                Maar nu gy met mijn heuscheidt lacht,
    Zal ik mijn zaaken op een and’re wijs voltrekken,
                En lichtlijk u eens weêr begekken.
    Geer. Ja wel, wat wouje doen, mijn lieve man?
                Kar. (350) Altijdt vooreerst uw trouwen
        Met Leonoor beletten. Geer. Wel, en dan?
Kar. Uw Zuster, die van u gevangen wordt gehouwen,
        En niet een eerlijk man te woordt mag staan,
        Uws ondanks deezen dag noch vryen gaan.
            Geer. (355) Ik wed van neen, en durfje ’t waagen,
    Ik geef jou, in de plaats van deeze dag, acht dagen,
                Waar in j’er niet eens spreeken zult.
        Kar. Gy zult me ’t altijdt niet beletten.
        Geer. Wie dan? Ja wel ’k verlies ’t geduldt.
                (360) Wat heb j’er onder te verzetten?
Kar. Een zakje dukatons. Geer. Ik ben ’er meê te vreên.
        Leon. Ik sta ’t u half. Geer. Holla wat, neen.
[p. 13]
        Dat ’s niet gezeidt, ik hou het hem alleen.
            Ed. Messieurs, wat wilt gy luy beginnen?
            Geer. (365) Zwijg stil, zwijg stil; ’k heb hem al binnen.
                Wat zegje Karel? durfje noch
                Jou woordt gestandt doen, spreek. Kar. Ja, doch.
    Een woordt, een man; al ben ik niet gewent te wedden,
                Ik moet m’er nu zien door te redden.
        Ed. (370) Wat, wat, Heer Karel, scheidt’er uit,
                Gy zijt het quijt. Geer. Wel dat ’s verbruidt,
                Wat roert het jou? Gants selleweeken,
                Dat jy jou snuit hier in moet steeken.
Ed. Hoe nu toe Geeraardt. Leon. Ey, neef Eduardt, zwijg stil,
    (375) ’t Is buiten u, laat hem maar wedden, zoo hy wil.
                Geer. Hoor hier, om alle twist te weeren,
            Wy zullen elk een zakje dukatons
            In handen van Lenoor doen consingneeren,
                En wie de wedding wint van ons
                (380) Zal allebey de zakjes strijken.
                Kar. ’t Is goedt, ik zal van stonden aan,
                    Om ’t geldt na huis toe gaan.
    Geer. Holla, dat schut ik: neen, dat zou niet lijken,
                Jy zoudme zoo een kans af kijken,
    (385) Terwijl ik hier bleef: neen Amice, zoo niet door
                Te gaan: ik eerst: dat gaatje voor.
                ’t Werk diende zoo niet afgesponnen.
    Lenoor, ik zalje strak twee honderdt dukatonnen
    Doen brengen. Kar. En ik ook, Mejuffrouw Leonoor,
            (390) Al geef ik het by na gewonnen.



ACHSTE TOONEEL.

Leonore, Karel, Eduardt.

Leon. WEl nu, Heer Karel, hebt gy ’t zoo ver na uw zin.
Kar. Volkomentlijk; ik ben geheel gehouden in
    Uw bystandt. Leon. Hoe meent gy ’t nu verder aan te leggen.
            Kar. Ik zal u ’t heele werk gaan zeggen.
[p. 14]
                (395) ’k Heb Izabelle lang verzocht
                Te vlieden van dien onbeschoften
                Zieldwinger, onder trouwbeloften,
    Die ik steeds by my draag, of ’t eens gelukken moght,
        Dat zyze aanvaarde. In ’t endt is mijne beede
                (400) Verhoort, en heeft zy ’t my belooft;
    Indien haar Broeder met een onverstandigh hoofdt
        Ten haaren opzichte iets bespotlijks deede,
        Dat teegen d’eer, en welbetaamlijkheidt
        Zoo aanliep, dat zijn onbehouwen hoonen
    (405) Haar uit den huis vliên by de waereldt kon verschoonen.
                Ik heb voorlang dan toegeleidt
    En na geleegenheidt gewacht met groot verlangen,
        Dat hy iets zoo onheblijks aan moght vangen,
                ’t Welk nu in ’t einde, zoo gy ziet,
                (410) Door deze wedding is geschiedt.
        Leon. Maar, Karel, zijt gy niet verleegen,
    Dat u de wedding niet wel slaage. Kar. Niet met al;
    Myn dienaar Heintje, die hier daadlijk koomen zal,
        Weet daar toe honderdt duizendt weegen,
                (415) Om Geeraardt in de val*
    Te lokken.



NEEGENDE TOONEEL.

Leonoor, Karel, Eduardt, Heintje.

        Ed. DAar is Heintje zelf. Kar. Hoe gaat het?
    Wat zeidt de Juwelier? Hein. Mijn Heer, hier is ’t portret.
            Kar. Mejuffrouw Leonoor hoe staat het?
Leon. ’t Gevalt my wonder wel, ’t is rijkelik bezet.
Kar. (420) In plaatze van een ring, meen ik ’t op trouw te schenken.
    Aan Izabelle, om steedts op ’t principaal te denken.
Leon. Uw overslag is goedt. Hein. Maar hebt gy al gewedt.
Kar. Ja ’t is gelukt, het gelt een zakje dukatonnen.
    Hein. Dat ’s treffelijk, ik reeken ’t al gewonnen.
            Kar. (425) Ik zal ’t u schenkken, zoo ik ’t win.
[p. 15]
Hein. Heb dank, mijn Heer. Leon. Maar zegme, Heintje, zoo gy ’t wedden
    Gewonnen acht, hoe meentge u zelf daar door te redden?
    Want Geeraardt, als gy weet, is gierigh, en niet min
    Omzichtigh; hy zal t’huis wel maaken dicht te sluiten.
                (430) Hoe helpt gy Izabel daar buiten,
                Of hoe brengt gy ’er Karel in?
Hein. Mejuffrouw, Geeraardt zondt, omtrent voor twalef jaaren
    Een Neef na Spanjen, met een taamlijk kargezoen,
                Op hoop van groote winst te doen;
                (435) Maar die is achteruitgevaaren,
                En met een koninklijk Galjoen
    Voorts na Oostinje toe; zoo dat men taal noch teeken
    Van hem gekreegen heeft; ’k zal in die Neef zijn schijn
    By Geeraardt komen, van heel groote dingen spreeken,
                (440) En ’t heele werk wel zoo besteeken,
    Dat Karel, eer hy ’t merkt, by Izabel zal zijn.
        Leon. ’t Gelijkt mijns oordeels niet met allen,
                Dat die Kozijn zoo onverwacht,
    Terwijl de wedding staat, als uit de lucht kom vallen.
                Hein. (445) Daar is voor lang al op gedacht;
                Ik deê voor zes of zeeven weeken,
    Een Passasjier, heel Spaans gekleedt, met Geeraardt spreeken,
        En zeggen dat zijn Neef met zeer veel schat,
        Die hy in Kalikoet gewonnen hadt,
                (450) Te Kadiks weêr was aangekomen,
                En daar by, dat hy hadt vernomen,
        Dat zijn Kozijn op ’t overkomen stondt,
                En groote rijkdom aan retoeren
                Zou herwaarts met zich overvoeren;
                (455) Daar op maakt Geeraardt reeds zijn mondt.
Leon. Weet gy die Neef zijn naam, en alle omstandigheeden?
                Hein. O ja, de Meidt van Geeraardt, daar
        Ik aan verlooft ben, heb ik zelf gebeeden,
                Van zich tot zijnent te besteeden,
[p. 16]
                (460) Voor vijftien gulden in het Jaar;
            En ’t lukt juist, dat zijn oude dienaar Joris,
    Die als Faktotum in het huis, en op ’t kantoor is,
    Haar lief heeft, zo dat zy van hem te weeten krijgt,
    Al watze weeten wil, wijl hy haar niets verzwijgt.
                (465) Hier kuntge lichtlijk uit besluiten,
    Dat zy daar binnen tot ons voordeel niet verneemt,
                Of wy luy weeten ’t straks daar buiten.
            Leon. O ja, nu dunkt het my niet vreemdt;
                Maar, zult gy die Kozijn wel lijken?
            Hein. (470) Dat weet ik niet; ’k heb goede moedt
    Van Geeraardt leelijk op zijn neus te laaten kijken;
                En lukt het niet, al eeven goedt,
                Als van te vooren; ’k weet den bloedt
    Door honderdt weegen, zoo dees vondt mist, uyt te strijken.
    (475) Doch dees moet d’eerste zijn; ’k heb alle toestel reê.
                Maar ’k heb aan u noch eene beé,
    Heer Eduardt, dat ik u als een Spek magh kleeden.
        Ed. Heel gaerne; maar om welke reeden?
        Kar. Ik zal ’t u daatlijk wel verslaan,
    (480) Alsge u verkleedt; ’t is om ons werk te helpen redden.
        Maar eêr wy iets beginnen aan te gaan,
                Zal ’t noodig weezen t’onderstaan,
        Of Izabelle door dit malle wedden
    Zich zelven meenen zal genoeg gehoont te zijn.
    Hein. (485) Voorzeeker, ’k zal in d’een of d’and’re schijn
                Tot haarent binnen zien te raaken;
    Mijn Heer, gy kunt, terwijl ik my verkleeden ga,
                De kist en andre zeeven zaaken
    Hier brengen doen, en haar de wedding kenbaar maaken
                (490) In eene brief, ik zal hier dra
        Weêrom zijn, omze aan Izabel te geeven,
        Met uwe troubelofte, en schildery.
    Kar. Wel haast u dan; mijn brief is straks geschreeven.
    Hein. Ik ben u in een oogenblik weêr by.
Einde van ’t Eerste Bedrijf.

Continue

[
p. 17]

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Geeraardt, Joris.

Jor. (495) IK zeg, Sieur, zoo gy ’t wedspul meent te winnen,
Zal ’t noodig weezen, dat men vijf zes wachters tracht
            Te krygen, om ons huis van binnen
        En buiten ga te slaan by dag en nacht,
            En zoo uw Zuster te bewaaren.
Geer. (500) Wy moesten het met minder kosten klaaren.
        Neen Joris, want dus doende zou de winst
        Te duur staan, elk bewaarder zou op ’t minst
        Voor elken dag een gulden hebben willen,
        En dan de kost. Ik zoo veel geldt verspillen
        (505) Veur niet? ô neen, ’k denk daar niet an te tillen.
Daar boven diende men voor elken wachter noch
            Een tweede wachter schier te houwen,
Die op den eersten paste, en toezag; want, och, och,
            Men mag geen menschen meêr vertrouwen,
(510) Zoo loos en boos zijn nu de tyden. Jor. Dat is waar.
            Maar nochtans moetje een middel kiezen,
        Om ’t wedspul, noch jou Zuster te verliezen.
Geer. Ja Joris, ik beken, ’t is vol gevaar;
        Want op Katrijn durf ik me niet verlaaten,
            (515) Die moet veur eerst het gat uit. Jor. Hoe!
            Katrijntje weg, Sinjeur? waar toe?
        Geer. Waar toe? wel hey, dat ’s ook een praaten,
            Omdat zy om te koopen is.
Jor. Katrijntje, och! z’ is zoo trouw, als ik ben; dat is wis,
    (520) Ik sta daar veur; een kerk magme op Katrijntje bouwen.
Geer. Ja wel, ’k weet zelf niet, of ik jou al mag betrouwen;
        Jor. Wie in de waereldt dan, Sinjeur?
[p. 18]
                ’k Heb dartig jaaren by jou Vaader
    Gewoont, en elf by jou. An wie kan jy jou nader
        (525) Vertrouwen dan an mijn? waar vreesje veur?
Geer. Ik vrees veur alle ding, in dees verdurven tijen.
        ’k Vrees veur Katrijn, veur Izabel, veur jou,
                Ja veur mijn zelf; want ziet, ik zou
                Een vreesselijke aanvechting lijen,
        (530) Als Karel my tien, twintig pondt, of zoo
                    Kontant in speesie boô,
    Ik was de wedding quijt, het geldt zou my verlokken,
    Hoe veul te meerder jou. Jor. Maar meen je ’t ook? Geer. Wel ja,
    Met zoo veul geldt, en dat kontant is niet te jokken;
    (535) Zoo veul te weigeren is ommers zoo veul schaâ.
        Jor. Sinjeur, hoe zal men ’t dan beginnen?
Geer. Dat weet ik niet, het raakt mijn hallef an mijn zinnen;
    Want Izabel... Jor. Die is al t’eerlijk van gemoedt,
    Als datze een vrijer... Geer. Ik vertrouw haar niet met allen,
        (540) Zy lijktme al meê wat vrijerziek te vallen;
    Z’is jong, en onbedocht, als al dat goore goedt.
Jor. Al hadtze iets quaadts in ’t zin, wy zouwen ’t haar beletten.
    Geer. Ja, mogt ik daar myn hart gerust op zetten.
Jor. Och, doe dat vry. Geer. Maar liet men jou eens acht, of tien
        (545) Jakobuzen, of Soevereinen zien?
Jor. Windt. Geer. Als ’t nou twintig was? Jor. Sinjeur, al was ’t ’er honderdt.
        Geer. De drommel! Jor. Maaktje dat verwondert?
Geer. Ja Joris, zoo veul geldt. Jor. O neen, zoo waar ik leef,
    ’k Verriedtje niet, om al ’t goedt van de waereldt. Geer. Geef
    (550) Me daar de handt op. Maar zel jy jou woordt ook houwen?
        Jor. Ik zweer het. Geer. ’k Mag’t je dan vertrouwen,
    Ik moet doch wel; maar al mijn vrees is veur Katrijn.
[p. 19]
        Jor. Die hoeftme juist de wedding niet te zeggen;
                Leg jy maar al jou zorg op mijn,
                (555) Ik zal het werkje wel beleggen,
    Dat hy geen voet krijgt om het allerminste woordt
                Met Juffrouw Izabel te spreeken.
                Ik ken Katrijns humeur: zy hoort
    Geweldig na me. ’k Heb heur dat al ofgekeeken.
            Geer. (560) Maar Joris, och myn hart dat beeft,
    Twe honderdt dukatons, het is geen kleintje. Jor. ’t Heeft
            Geen noodt, ik wil mijn kop of laaten hakken,
                Sinjeur, zal ikje dat niet bakken.
            Geer. Maar zonder wachters, datje ’t vat;
                (565) Want ik begeer geen kosten. Jor. Dat
                Verstaat zich, stelje maar te vreeden.
Geer. Je moet Katrijn ook niets belooven, niet een speldt;
                Want ziet zy is mijn meidt. Jor. Met reeden.
    Geer. Zy wint in ’t jaar een dard’half pondt an geldt.
Jor. (570) Zoo doetze. Maar hoe zul jy ’t nu met Jochem maaken:
    Ry jy na Haarlem; licht dat Karel op de koets
        Zal passen, en jou Zuster onverhoedts
        Anspreeken, en met haar an ’t vrijen raaken,
                En dan was ’t heele werk verbrodt.
    Geer. (575) Dat vrees ik ook. Ik zel ’er wel een schot
        Veur schieten, laat jy mijn dat varken wasschen.
        Jor. Maar, als ik op het huis zal passen;
    Diende ik de sleutel van de huisdeur in mijn maght
                Te hebben. Geer. Zoetjes, wacht;
    (580) Jy hebt gelijk, daar, pas het huis wel te bewaaren,
            En maak het met Katrijn te klaaren,
            Dat... maar daar is zy zelf.



[p. 20]

TWEEDE TOONEEL.

Geeraardt, Joris, Katrijn.


                                                        Katr. SInjeur,
            Daar staet een koets met paerden veur de deur;
    Daar is al angeklopt, en ik docht op te maaken;
        (585) Maar ’k vondt de deur in ’t nachtslot. Geer. Joris ga,
    ’t Zal Jochem weezen, laat hem by mijn komen, dra;
    Maar loer met een eens, of zy ook ons huis bewaaken.
Jor. Ik vat jou zin, Sinjeur.



DERDE TOONEEL.

Geeraardt, Katrijn.

                                        Geer. KAtryn, wat Joris jou
    Belasten zal, dat doe. Katr. Wat zel hy my belasten?
Geer. (590) Iets daar jy mijn een dienst meê doen kunt. Katr. Licht met vasten?
        Geer. Neen, neen, betoon jou maar getrouw,
            ’k Zal op een halfje broodt niet kijken.
Katr. Wat is ’er dan te doen? je bent zoo kordiaal,
        Zoo doende zou jy wel een quistgoedt lijken.
        Geer. (595) Hoor, Joris zal ’t jou altemaal
            Wel zeggen, ga maar met hem binnen.
            Daar komt hy, let ’er op met zinnen.



VIERDE TOONEEL.

Geeraardt, Jochem.

Joch. IK wensch je goeden dag: hoe gaat het, benje klaar?
    Waar is je Zuster? Geer. Die is boven denk ik; maar
                        (600) Ik ben in groote zorgen,
[p. 21]
    ’t Van huis gaan zul jy ons veur ditmaal moeten borgen.
                Wy kunnen veur dees tijdt niet meê.
        Joch. Heer Geeraardt, alle ding staat reê.
                ’k Hadt staat gemaakt jou met jou beijen
    (605) t’Onthaalen na mijn maght, en zoo daar uit te scheijen,
                Wel dat gaat ommers heel niet an.
    Geer. Het is my hart’lijk leet, dat wil ik zweeren,
            Heer Jochem: maar jy moet my ekskuzeeren.
Joch. Zoo zegje in waarheidt, dat het nu niet weezen kan?
    Geer. (610) Ja zeeker, maar ’t is uit geen quaade intensie.
        Joch. Wel, als ’t niet weezen kan, pasjensie.
            ’k Mag dan mijn koets, en mijn koetsier
        Weêr na mijn plaats toe zenden, en doen zeggen
            Dat zy het eeten van het vier
            (615) Ofneemen, en geen spit anleggen,
    Indien ’t noch tijdt is, om dat ik tot t’avondt hier
    Te blijven denk. Ik heb ook met een vriendt te spreeken.
    Ik mag ’t te middagh op de beurs met eenen doen.
    Maar datje ons huuwlik dus zoudt willen laaten steeken,
            (620) Dat wil ik immers niet vermoên.
Geer. Neen, neen, is ’t malligheidt; heel niet; maar wel verstaande
        Dat jy jou woordt ook houwen zult, aangaande
            Van weegen dat jy niet een duit
            Zult pretendeeren, als duwarie,
        (625) Geen bruiloft, of al wat men ordinarie
        Gewent is meê te geeven an een bruidt.
Joch. O neen, al was zy naakt. Geer. Wel fiat naakt, rondtuit
    Ik schenkze jou, en zal mijn Oom ook wel beweegen,
                Dat hy der niet veel teegen
        (630) Zal hebben; want die goede man verstaat
    Het meesten tijdt, als ik, en luistert na mijn raadt.
[p. 22]
                    Wanneer jy nou de witten
    Maar uit wilt doen, zoo zal men op het sluiten zitten.
Joch. Hoe eêr, hoe liever; maar ik bidje vindt niet vreemdt,
                (635) Wijl onze reis geen voortgang neemt,
                Dat ik te middag hier blijf eeten.
        Geer. By mijn. Joch. Wel ja. Geer. Ik heb geen tijdt;
    ’k Hadt andersins met jou al lang al opgezeeten.
        Maar ’k heb den heelen dag te doen, het spijt
        (640) Me zeeker. Joch. Moet gy zelf niet middagmaalen?
Geer. Dat doe ’k maar effen veur de beurstijdt, met een snap.
Joch. Heel goedt; want ik heb niet ontbeeten; dat zal knap,
        En fraaitjes in zijn werk gaan, zonder draalen.
Geer. Maar ’k heb geen kost, om zoo een vrindt, als jy, t’onthaalen.
    Joch. (645) Wat kost? het isme om ’t eeten niet te doen.
Geer. Wel, waarom dan doch? Joch. Om uw Zuster t’onderhouwen;
                Want ziet, het staat nou op een trouwen,
                En ’t is wel reeden, en fatzoen,
    Dat wy malkandren eens voor ’t Huuwlijksluiten spreeken,
                (650) En zien, wat deugden, en gebreeken
    Wy in malkanderen bevinden. Geer. ’k Vat dat wel.
    Katrijn.



VYFDE TOONEEL.

Geeraardt, Jochem, Katrijn.

                Katr. WAt is jou wil, Sinjeur? Geer. Zeg Izabel,
                    Dat zy zoo daadlijk of moet koomen.
            Katr. Sinjeur, zy is niet half gekleedt.
            Geer. (655) Roepze eevenwel, dat ’s niet een beet,
            Al was zy naakt, zy hoefde niet te schroomen.
    Zeg, dat haar Bruidegom, die haar wel naakt begeert,
[p. 23]
    Beneeden is, en haar met zijn bezoek vereert.
Katr. Is dit heur Bruîgom? veel geluks, men Heer. Joch. ’k Wil hoopen
    (660) Dat ik het worden zal, en wou wel, dat ik ’t was.
Geer. Kom roep jy Izabel. Katr. ’k Was lang al heen geloopen,
    Maar Juffrouw die is ook niet al te wel te pas.
Geer. Al weêr quaadt waater? wel dit lijkt de droes in speesie.
        Roepze eevenwel. Joch. Ey, z’ is misschien beschaamt,
    (665) En wil niet, als gekleedt, verschynen, zoo ’t betaamt.
Geer. Ga, zeg datze of komt, of... Katr. Men Heer, bruikt meêr diskreesie,
        Als jy doet Sieur, en weet wel hoe het hoort.
        Geer. ’k Zeg noch eens, roep ’er, en ga voort.
Joch. Neen, kindt, blijf hier. Ey, laat uw Zuster zich met vreeden
                (670) Palleeren, en wat mooitjes kleeden;
                ’k Mag dat wel zien, mijn Heer. Ik meen
    Het middagmaal met u te houden, en met een,
    Gelijk ik strakjes zey, uw Zuster t’onderhouwen.
Geer. Maar ik heb kost, noch tijdt; het zouje zeeker rouwen.
        Joch. (675) Heel niet, al was’er maar droog broodt.
        Geer. Maar zeeker... Joch. Zie, of gyme noodt,
    Of niet, ik kom toch aan. Geer. Maar hoor, ik moet je zeggen...
    Joch. Gy zult het my voor dees tijdt niet ontleggen;
                    ’k Vraag na geen lekkerny,
                (680) Schaf watge wilt, ik kom u by.
        Geer. Ik zie, je wilt perfors dan koomen?
        Joch. Zoo doe ik. Geer. Pozito, genoomen
Ik schafte peekelvleisch, en anders niet een zier?
        Joch. Dat ’s lekkre kost. Geer. Wel, kom dan hier
(685) Ontrent half twaalven weêr, begrijp je ’t? Joch. Wel. Geer. Niet eerder,
[p. 24]
            Versta je ’t? Joch. Goedt. Geer. Maar teegen twaalven van
    De taafel, vatje ’t? Joch. Ja. Geer. Maar zie ik schaf niet meerder,
    Verzinje ’t wel, als maar een schootel. Joch. Wel, wat dan?
                    ’t Is dubbelt wel, wat meugje praaten?
            (690) ’k Zal ondertusschen om een boodschap gaan.
Geer. Heel goedt, ik zalje dan van Joris uit doen laaten.
            Katrijn, ik kom zoo weêr, blijf hier wat staan.



ZESTE TOONEEL.

Izabelle, Katrijn.

            Izab. OCh, moet ik my zoo kopplen laaten?
                    O gruwel! is dat Geeraardts keur?
Katr. (695) Wel, Juffrouw, kon j’ ’er maklijk hooren praaten,
    Daer jy op schildtwacht stondt, om ’t hoekje van de deur?
    Izab. Zou ik hen daar niet hebben konnen hooren?
            O ja, ’k heb niet een eenigh woordt verlooren
    Van ’t geen ze zeiden. Katr. Wel, is dat geen fraay partuur?
            Izab. (700) Katrijn hy staatme vreesslijk teegen.
Katr. My niet; de Knecht is droog; krijgt maar het minnevuur
            Eens vat op hem, zoo zal hy wel te deegen
    In liefde branden. Izab. Ey, ’t is nu geen boertens tijdt,
                    Gy denkt niet, wat mijn ziel al lijdt.
            Katr. (705) My dunkt jy hoortje te verblijen.
Izab. Waarom? Katr. Om datje niet na Haarlem hoeft te rijen.
            Izab. Was dat het eindt van mijn verdriet.
Katr. ’t Is lichtelijk ’t begin van meêr geluk; want Joris
    Zeidt, dat om uwent wil de heele reis te loor is.
            Izab. (710) Waarom? Katr. De reeden weet ik niet.
    Maar ik heb order.... Izab. Zwijg, Monfreer komt.



[p. 25]

ZEEVENDE TOONEEL.

Geeraardt, Izabelle, Katrijn.

                                                            Geer. SIldremasten!
            Vind’ ik jou hier; ik docht, jy waart niet wel;
Die ziekte zal my al wat kosten Izabel,
            Om jouwent wil krijg ik te middag gasten,
            (715) Wat doeje mijn al moeite, en kosten an!
    Izab. Hoe ik, Monfreer? het waar my aangenaamer
    Dat gy geen kosten deedt. Geer. Moet jy niet an de man?
Izab. Dat is zoo noodig niet. Geer. Maseur ’k weet geen bequaamer
    In ’t landt te vinden, als ik u heb opgespeurt.
Izab. (720) Een man voor my? Geer. O ja, schatrijk, verstandig, staatig.
            Izab. En vorder? Geer. Stelje wat gelaatig,
Jou tanden waatren al, ik zie ’t wel, wacht jou beurt.
                Te middag zulj’em zien, en spreeken,
                Ik heb hem hier te gast genoodt.
Katr. (725) Waer op, Sinjeur? Daer is maar een oudtbakken broodt,
                In ’t heele huis. Geer. Wat selleweeken!
            Is vleisch by jou geen kost? zeg, snaversnel?
            Katr. Ja toch, Sieur, zoo wy ’t hadden. Geer. Wel,
                Daar staat een heele ton in ’t pakhuis.
Katr. (730) Mien jy dat tonnevleisch, dat uitgeschooten is.
                  Om dat het stonk, gelijk een kakhuis.
                Geer. Katrijn, ’t was haarluy neus schuldt. Katr. Wis,
            Haar neus schuldt! ruikt de peekel niet, als pis?
            Geer. Ik zeg, karonje, houje bakhuis,
                    (735) Eêr ik het jou met vuisten sluit.
            Katr. Maar schooten zy die ton niet uit?
Geer. Zy slachten jou, het waaren vieze gekken,
                En overgeeven lekkerbekken,
[p. 26]
    Loop, haal jy maar een stik, en zet het daadlijk by.
Katr. (740) Waer by? daer is geen turf in’t heele huis. Geer. Die pry
                Weet niet te doen, als teegenspreeken,
    Wat hoeft ’er turf? jy kunt wat kassen stukken breeken;
                De wurm eetze anders op, zy zijn
                Ons niet meêr noodig. Loop Katrijn,
    (745) Wy moeten nou de borst eens recht te deegen smeeren.
Izab. Maar moet men vremde luy niet met gebraadt trakteeren?
Geer. Wel overleidt. Katrijn, steek jy een stuk an ’t spit.
            Katr. Zoo most j’er tot de koks een huuren.
Geer. Veur niet, Katrijn? Katr. Wel neen, veur geldt. Geer. Wat praat is dit?*
                (750) Leen jy der maar een by de buuren.
    Katr. Wat leenen wy de buuren toch? wel ja,
                ’t Zal al gereedt staen. Geer. Kom, sa, sa!
                Wy moeten ’t over zien te leggen.
    Peet Wybrig zaliger pleeg teegen ons te zeggen;
                (755) Hoort, kind’ren, arremoê zoekt list,
    Maakt van de noodt een deugdt, als jou ’t vermoogen mist.
        Ik weet goê raadt, geen beeter van je leeven,
                Ik zelje een eindtje touw doen geeven,
    Dat dan gespijkert in de schoorsteen voor het vuur,
    (760) En daar het vleisch an; ’t zal in anderhallef uur,
    Met draaijen, alzoo wel als an een spit, doorbraaden.
    Wat dunk j’er of Maseur? Izab. ’t Is wijsselijk geraaden.
    Maar tonnevleisch, en dat gebraaden, is te zout.
Geer. Te minder eet men, als ’t wat zout is, en wat oudt.
            Izab. (765) ’t Maakt weêr te meerder trek tot drinken. Geer. ’t Kan niet schaden;*
            Daar veur is bier genoeg in ’t vat.
Katr. Ja Scharbier, dat hem niet zal lusten. Geer. Kladdegat,
    Wat schort ’er an: quam ’t niet eerst gisteren in de kelder?
[p. 27]
        Katr. Maar ’t is te dun. Geer. Het is weêr helder,
    (770) En is ’t niet dik genoeg, zoo neem wat van die Stroop,
                Die ’k uit de vaaten heb doen kuipen,
    Die ’k korts na Vrieslandt zondt, die hebbenwe goedt koop,
    En dichte by. Hy mag zijn hart met lekker zuipen
        Ophaalen. Meng wat veul in elken kan,
        (775) Zoo ziet hy ’t voor varsch Rotterdammer an.
Katr. Maar zoo hy’t proeft, zoo zel’t hem lichtelijk niet smaaken.
        Geer. Hy vul zijn darmen dan met wijn.
    Katr. Twee ming’len, en zoo zuur gelijk azijn,
                Wat kunnen die veul maaken?
        Geer. (780) Twee ming’len maar? dat ’s dievery,
Ik matze gistren noch, en vondt te naasten by
Vijf pinten. Katr. Wel ik heb ’t zoo net niet nae gemeeten.
            Maar ’t is te weinig moetje weeten.
            De wijn is boven dat te zuur.
    Geer. (785) Ik weet goê raadt, wy zellenze verlengen,
            En met twee ming’len waater mengen.
        z’Is stark, zoo zal ze beeter zijn, als puur.
Katr. z’Is ros van kleur daer by. Geer. Dat zalze blanker maaken.
Katr. Oudt Tonnevleisch an ’t spit, en zuure rosse wijn,
    (790) Gemengt met waater; wat, het zal te schandigh zijn.
    Ik schafte varsche kost, en drank, als ’t my zou raaken.
    Geer. Wel als’t jou raakt, zoo moey jou met jou zaaken.
    Tot andre kost is nu geen tijdt, het is te laat,
                Wy zellen voor de beurstijdt eeten;
                (795) Want Joachim heeft niet ontbeeten,
        En zoo men zoo lang wachte, wat een praat,
    Hy at licht alles op, dat ik hem veur zou zetten;
                Geen tijdtverzuim zou ’t hem beletten.
        Nu moet hy’t in een hallef uur, of min,
    (800) Of hakken, daar ik wel een oortje broodt by win.
    Katr. Maar ’t is te slecht; was ik als jy, ’k zou vreezen...
[p. 28]
        Geer. Was jy, als ik; was ik, als jy,
        Dan was ik maar een quistgoedt; deeze Pry
    Maaktme altijdt, dat ik... maar de kost moet vaardig weezen
                (805) Omtrent half twaalven, repje wat,
            Wy moeten op de beurs zijn, datje ’t vat.
                Zie daarom dienj’er op te letten.
            Katr. Maar zulje geen bankket op zetten?
    Geer. In ’t Pakhuis staat een zak vol scheeps beschuit,
            (810) Katrijn, zoek daar de grootste brokken uit,
    En leg die in een Schaal; ’k heb ook een hoop karstengen
                Daar ginssen by een boom zien brengen,
    Waar uit de Jongens wel de heele helft, of meêr
                Half goeden weeten uit te pikken:
    (815) Haal daar een schoot vol van, en kom hier daadlijk weêr.
    Izab. Maar in der daadt, Monfreer, het zal niet schikken.
            Geer. ’k Zeg haal ’er maar een schoot vol van,
    Lees daar de besten uit, en braa die in een pan.
Izab. Neen, blijf Katrijn. Monfreer, ’t zal immers schande weezen
    (820) Karstengen by een boom te raapen, en daar meê
    Een gast t’onthaalen. Koop die liever. Geer. Benje al reê.
                    Wel jy hebt altijdt wel te vreezen
                    Veur schande; acht jy’t gelt niet meêr,
                    Als zoo een zotte schandige eer,
                    (825) Die noch op reeden rust, noch gronden?
    Wie droes kan proeven, wat gekoft is, of gevonden,
        Of opgeraapt. Izab. Ik raad’ alleen Monfreer...
        Geer. Hoe is’t, heb ik j’om raadt ontbooden?
                En wat weet jy van gasten nooden,
                (830) Of schaffen? Blijf maar hier, Katrijn,
    Wy hoeven geen bankket, daar zal geen tijdt toe zijn;
    Veur beurstijdt zullen wy noch van de tafel scheijen;
[p. 29]
                Jy kunt dan ’t braaden vleisch bereijen,
    Gelijk gezeidt is. Izab. Maar... Geer. Maar zeg ik, houd je mondt.
    (835) Katrijn, doe jy ’t, als ik gezeidt heb, en terstondt.



ACHSTE TOONEEL.

Izabelle, Katrijn.

Katr. WEl Juffrouw, wie zou op zulk gast gaan niet verslingeren?
    Dat zel eerst smaaken; ’k vrees jou Vryer zal zijn vingeren
    Tot an de knokkels toe opeeten. Izab. Praatme van
            Mijn Broêr, noch Vryer, noch van eeten.
            (840) Katrijn, ik wou veel liever weeten,
            Dewijl ik ’t niet begrijpen kan,
    Hoe dat om mijnen ’t wil de reis zou blijven steeken.
    ’t Was immers aangeleidt alleen om mijnent wil?
                    En ’t is een groot verschil,
    (845) Om mijnent wil een reis te maaken of te breeken.
        Katr. Daer haapert iets, maar waer het vast
    Mag wezen, weet ik niet; ik heb zoo daadlijk last
    Van Joris, uit de naam van jou Monfreer gekreegen,
        Dat hyme wel ekspresslijk liet gebiên,
        (850) Als dat ik wel te deegen toe zou zien,
    Dat niemandt, wie ’t ook was, door geenerhande weegen,
    Met u, van buitens huis, het allerminste woordt
    Zou spreeken. Hy was zeer verleegen, en verstoort,
                En praate van jou op te sluiten;
                (855) Ten waar hem Joris van mijn trouw,
    Verzeekert had, en dat ik ’t zoo wel maaken zou,
        Dat niemandt vreemdts jou spreeken zou van buiten.
    Hy zeim’er by, dat hy de reedenen niet wist,
                    Noch hoe de zaaken leggen;
                (860) Ten minsten wou hy het niet zeggen.
[p. 30]
    Maar Karel zal misschien door d’een of d’andre list...
Izab. Zwijg, daar is Joris.



NEEGENDE TOONEEL.

Izabelle, Joris, Katrijn.

                        Jor. NEem Katrijn, Sieur Geeraardt zendtje
                    Dees roeste spyker, en dit endtje
                    Gespliste marling: maak het vast,
                (865) Gelijk als hy ’t jou strakjes heeft belast.
                Katr. Ik weet niet, of ik ’t doen zal konnen.
                Jor. Wacht dan, tot dat ik by je kom,
                    ’k Ben hier zoo daadelijk weêrom.
    Katr. Waar gaeje? Jor. ’k Breng een zakje dukatonnen
    (870) In konsingnasie tot Lenooren. Izab. Waarom dat?
Jor. Om reeden, die men niet mag weeten. Izab. Welke grillen!
    Mag ik ’t niet weeten? Jor. ’k Weet het zelf niet.
Heintje van buiten op straat.
                                                                Kammen, brillen,
                En messen, koopt ’er niemandt wat?
            Katr. Ey Joris, ik hoor daar een Kraamer;
                (875) Koop nou het schaertje, datje mijn
    Zoo lang belooft hebt. Breng hem by ons op de kaamer.
            Jor. Ik denk niet, datje ’t meent, Katrijn?
    Je weet wel, dat Sinjeur.... Katr. Die zal ’t niet weeten. Hein. Kammen
                En brillen. Katr. Zoo j’ em weg gaen laet,
                (880) En niet en haalt... Jor. Hoe, benje quaedt?
Katr. ’k Beloofje... Jor. Maar hoe zou Sinjeur zen zelf vergrammen,
[p. 31]
        Indien hy ’t wist. Izab. Nou Joris doe haar zin,
                Voor deeze reis, en laat hem in.
Jor. Ja wel, zie daar, ik durf niet. Hein. Kammen, fijne
                (885) Schaermessen, schaertjes, kristallyne
                Gesleepen brillen. Katr. Wel ik zweer
                Jou, Joris, by mijn maagdlijke eer,
Zoo jy hem weg laet gaen, dat ik je van men leeven
                    Geen vriend’lijk woordt zel geeven.
        Jor. (890) Katrijntje! Katr. Laet jy mijn met vreên.
        Jor. Wel hoor ten minsten eens mijn reên.
        Katr. Ik wil niet hooren, zeg ik. Jor. Meisje!
Katr. Weg, van men lijf. Jor. Ey, hoor een reisje,
    Ik zal hem haalen; maar zieme eerst eens vriendlijk an.
Katr. (895) Wel, ’k zal het daadlijk doen, zoo vriend’lijk als ik kan;
                Maar loop wat rasjes, als een man.
            Jor. ’t Is wel, ik zal hem binnen laaten;
                Maar maak, eêr dat ik weêrkom, dat
    De koop doch klaar is, en dat jy niet op het mat
    (900) Gevonden wordt, noch ook dat jou Sinjeur hoort praaten.



TIENDE TOONEEL.

Izabelle, Katrijn.

        Izab. DIe Kraamer zal licht Heintje zijn, na ’k schat.*
    My dunkt het aan zijn stem. Katr. Dat ’s makkelijk te hooren.
    Izab. Ik merkte straks, dat gy hem spreeken woudt.
    Katr. Veurzeeker, ’t staet met ons licht vreemdt geschooren.
                (905) Wie weet of Karel ’t werk niet brouwt,
                Dat wy niet nae de Hofsteê rijen?
    Maar daer is Heintje zelf.



[p. 32]

ELFDE TOONEEL.

Izabelle, Katrijn, Heintje.

Heintje een Brief overleeverende.

                        MEjuffrouw, lang geteem
                    Wil nu de tijdt niet lijen,
    Lees daarom straks dees brief, zoo’t u belieft, en neem
            (910) Een opzet, of gy al uw leevedaagen,
                Door ongegronde vrees, en schijn
                Van schand, wilt ongelukkig zijn,
    Of met een eerlijk man een eerlijke uitvlucht waagen.
    Izab. Wat is ’er gaans. Hein. Dees brief, als gy die leest,
    (915) Zal u berechten wat Heer Karel hoopt, en vreest.

Izabelle leest.
MEJUFFROUW,
Ik heb eindelijk uwen Broeder de grootste uitspoorigheidt des waereldts doen bedryven. Hy heeft met my om twee honderdt dukatons gewedt, dat hy u acht daagen lang zoo opsluiten zou, dat niemandt met u spreeken zal. Houw dan uw woordt, aanvaerdt mijne trouwbelofte, die gy beslooten zult vinden achter in mijn portret, dat ik u in plaats van een trouwpenning zend, en sta my toe, dat ik een middel aanwende, om bedekt in uw huis te komen, en u van daar, ten huize van mijn Nicht, te brengen, daar gy van alle opspraak zult bevrijdt zijn. Het staat nu aan u alleen ons beide de allergelukkigste of ongelukkigste van alle menschen, voor al ons leeven, te maaken.
KAREL.

[p. 33]
            Izab. Katrijn, hier zienwe nu de reeden
        Van Geeraardts vrees, en al d’omstandigheeden;
                    Hierom sloot hy het huis zoo vast
        In ’t slot; hierom gaf Joris u die last
                    (920) Van my zoo vlytig te bewaaren.
Katr. Wel, wel, is ’t meuglijk. Heintje. Ey, verspillenwe geen tijdt;
        Maar denk Mejuffrouw, welk een angst Heer Karel lijdt,
                    Zoo lang hy van mijn weedervaaren
        Geen tijding heeft. Izab. Wat zal ik doen Katrijn? och, och!
                        Katr. (925) Wel Juffrouw, valt hier noch
    Te twijffelen? ik zou ’t met Karel liever waagen,
                        Als al mijn leevedaagen
    Met Geeraardt, of met zoo een ouwe Saggelaar
    Geplaagt te weezen, ja,’k zou my niet eens bedenken?
    Izab. (930) Katrijn, gy hebt het vry goedt zeggen; maar
    Bedenk eens, hoe ’t mijn goede naam zou krenken?
    Hein. Met lang te denken gaat de tijdt voorby,
            En gy raakt nooit uit uwe slaverny.
            Wie weet, wat hy met u noch zal beginnen?
    (935) Hoe? die zich meester van uw heele vryheidt maakt,
                    Wat komt zulk een niet in de zinnen?
                    Gy ziet niet, wat gevaar u naakt.
                    Katr. Nou Juffrouw, resolveer, eêr Joris
            In huis komt. Izab. Voor een Juffrouw van geslacht,
    (940) Als ik ben, dunkt my, dat het vry wat buiten spoor is,
            Zoo weg te gaan. Och, ’t is al t’onbedacht!
    Hein. ’t Geschiedt uit noodt; de noodt breekt alle wetten.
                    Katr. Jy hebt jou maar gerust te zetten;
    Maak van de noodt een deughdt. Izab. Wel Heintje, zeg uw Heer,
    (945) Dat hy in ’t werk stel, wat hy kan, om ons te redden;
                    Dat hy mijn leeven, en mijn eer
[p. 34]
                    In handen heeft. Hein. Dit malle wedden
    Bevrijdt uw goede naam veur opspraak by elkeen,
                    Die maar verstandt heeft. Izab. ’k Wil het hoopen.
    (950) Waar is de trouwbelofte. Hein. In zijn portret. Izab. Doe ’t oopen,
    Ik vind het knipje niet. Hein. Dat deê mijn Heer om reên,
            Op dat men iets daar binnen kon versteeken,
    Dat niemandt vinden zou, als die het kunsje wist.
            Zoo gaat het op, Mejuffrouw; zie, daar is ’t
    (955) Ontslooten. Izab. ’k Vat het. Katr. Laet ons van een schaertje spreeken,
    ’k Hoor Joris komen.



TWAALFDE TOONEEL.

Izabelle, Katrijn, Heintje, Joris.

                                    Jor. IS de koopmanschap gedaan.
Katr. De Kraemer is te duur. Hein. Het komtme meêr te staan.
        Als jy me biedt Jor. Nou ras Katrijn, jy moet het neemen,
                    Of laaten; hier valt niet te teemen.
Hein. (960) Bie jyme dan niet meêr? Katr. Niet meêr, als ik je zey.
        Hein. Het kostme zelf acht stuivers. Geer. van ’t kantoor roepende. Joris, hey!
        Waar blijfje? Jor. ’k Hoor Sinjeur daar roepen, seldrementen,
                    Kom, kraamer, kom, gaa haastig uit.
                Hein. Laat my mijn goedt met vreeden venten.
Geer. (965) Waar blijfje Joris. Jor. Och, Katrijntje, ’t is verbruit.
        Daar roept hy weêr. Katr. Wel geef hem negend’halve stuiver,
        En laet hem uit; ik houw dit schaertje. Hein. Wel, gen dagh.



[p. 35]

DERTIENDE TOONEEL.

Izabelle, Katrijn.

Izab. KAtrijn, hoe minzaam is dit aanzicht. Katr. ’t Is wel zuiver
                Geschildert. Izab. Dat zijn oogen, ach!
    (970) Wat vriendelijker zwier speelt door dit heele weezen!
                Ik zouw ’er zijn gemoedt uit leezen;
    De zeedigheidt... Katr. Daer is je Broeder; bergh ’t portret.
                Izab. Waar laat ik ’t. Katr. Smijt het op het bedt.



VEERTIENDE TOONEEL.

Geeraardt, Izabelle, Katrijn.

        Geer. WAt droes, moet ik dan eeuwig kijven?
    (975) Hoe, hoorde ik Joris hier beneên niet? Katr. Ja, Sinjeur.
        Geer. Waar drommel is hy? Katr. Hy is veur.
                Geer. My dunkt, ik hoor hem an de deur.
        En daadlijk hier. Wat magh hy daar bedrijven?
        De droes! zoo hy weêr uitgaat, wel ik zweer....
                (980) Neen, neen, ik zie hem, hy komt weêr.



VYFTIENDE TOONEEL.
Geeraardt, Izabelle, Katrijn, Joris.

Geer. WAt deedje daar aan ’t slot. Jor. Wijl niemandt t’huis zal blijven,
    Dan ’t Vrouwvolk, en dat jy, en ik uit moeten gaan,
                Zoo dochtme diende ik acht te slaan,
    Dat alles hecht was. Geer. Geef de sleutel hier. Zy zouwen*
    (985) Jou wel bedriegen: ’k durf mijn zelven best betrouwen.
[p. 36]
                Maar is het nachtslot ook ontstelt?
Jor. O neen. Geer. Je moet eens zien, wat nou het bankgeldt gelt:
                Ik moet ’er iemandt oover schryven.
            Maar ik ga metje, en moet eens hooren gaan,
            (990) Of ik van mijn Kozijn niets kan verstaan.
                Ik kan op mijn kantoor niet blyven,
                Zoo leidtme dat in ’t hooft en maalt,
                Sints dat my kortling is verhaalt,
    Dat hy van Kalikoet te Kadiks is gekomen.
                (995) Veur ik hem zie, heb ik geen deeg.
    ’k Ga met jou daadlijk uit. Ik moet jou onderweeg
                Wat zeggen, daar ik na vernoomen
            Wil hebben; maar maak jy voor hallef elf
    Weêr t’huis te weezen. Jor. Wel. Geer. Kom, laat ik nou mijn zelf
            (1000) Wat spoên, van stilstaan zel de tijdt niet lengen.
            Waar is de schuyer, en mijn hoedt, Katrijn?
Katr. Hier is jou hoedt, Sinjeur, ik zel de schuyer brengen.
Geer. Waar blijftze. Katr. Ik zoek vast. Geer. Zou zy hier op ’t bedt wel zijn?
    Maar wat is dit voor een Juweel, met diamanten
            (1005) Zoo kostelijk bezet aan alle kanten?
                Wel hoe komt dat hier op het bedt?
                Maar na ik zie, is ’t een portret.
            Ja doch, daar staat een Jongman in geschildert.
    Gansch bloedt! ’t is Karel. Wel, de duivel haal de vent!
                (1010) Wat zal dit weezen? seldrement,
    Ik ben de wedding quijt. Wel benje zoo verwildert,
    En hebje zoo jou plicht vergeeten, Izabel,
            Dat jy’t met Karel houdt. Ja wel! ja wel!
                Izab. Maar hoor, Broêr. Geer. ’k Wil jou Broêr niet weezen.
                Izab. (1015) Ey hoor toch eens. Geer. Ja wel, ’k wordt dul;
                Foey, foey, laat jy jou zoo beleezen.
            Katr. Maar ’t is zoo quaedt niet. Geer. Het is boevespul,
[p. 37]
    ’t Zijn hoereparten, die geen vroome dochters passen.
                    Izab. Ey, hoorme eens, maar een oogenblik.
Geer. (1020) Zwijg stil, jy smijt jou eer zoo schandelijk in ’t slik,
    Dat jou ’t al ’t waater van de Zee niet of zel wasschen.
                    Maar ’k zelje dat verleeren. Izab. Broêr.
Geer. Jy bent mijn Zuster niet; mijn Zuster is geen hoer,
                    Als jy bent, die met schilderijen,
    (1025) En diamanten, die jou zoo een lichtmis schenkt,
                    Jou zelf in ’t heimelijk laat vrijen.
                    Foey, datje om d’eer zoo weinig denkt.
                    Maar wacht, ik zal dat wel beletten,
    Dat zweer ik, varken; ’k zal jou doen in ’t Spinhuis zetten.
            (1030) Daar ik jou andersins had uitgetrouwt
                    An iemandt, die veul braaver Kaerel,
            Als Karel is, een man, gelijk een paerel,
    Want hy heeft op het minst wel twee, dry tonnen goudt.
            Maar dat ’s nou uit. Jy hebt die kans verkeeken.
Izab. (1035) Ey hoor toch... Geer. Lichtekooy, ’k wil jou niet hooren spreeken.
Katr. Hoor mijn dan. Geer. Noch jou ook, karonje; jy luy staat
                    Het samen; ’k merk ’t an jou gelaat.
                    Maar ik zal al jou hoerestreeken
            An Luikas Oom, en al de Vrienden gaan
                (1040) Eens fraay van stuk tot stuk verslaan.
        Ik moet eens hooren, wat ’er die van zullen zeggen,
                    En voorts met heurluy ooverleggen,
        Hoe dat men je allebey best voort in ’t Spinhuis krijgt.



ZESTIENDE TOONEEL.

Izabelle, Katrijn.

Izab. KAtrijn, ’k ben zoo ontstelt. Want hoe ik ’t keere of wende,
                        (1050) Ik ben mijn raadt ten ende.
[p. 38]
    Dat ’s een oploopendheidt, die alles overstijgt.
    Geef gy my goede raadt. Katr. Wist ik’er een te vinden.
            Maar wie zou denken, dat jou Broêr op’t bedt
    Zou zoeken. Izab. Denk maar, hoe men hem die pas verzet,
    (1055) En dit gevaar ontkom; hy zal my by de vrinden,
                    En meest by Luikas Oom zeer zwart
            Uitschildren, en het werk ten quaadtsten duijen.
                    Katrijn, ik vrees voor donkre buijen.
Katr. ’t Zal licht geen noodt doen. Wat! jy hebt te kleinen hart.
Izab. (1060) Waar is de brief, en trouwbelofte? Katr. In zijn portretje
                    Geslooten. Izab. Zoo hy die eens vondt!
Katr. Hy weet het kunsje van het knipje niet; Ey zetje
    Te vreeden, en gerust; dat ’s bang zijn zonder grondt.
                    Kon ik maar eens met Heintje spreeken,
    (1065) Of met Heer Karel, ’t was met al mijn vrees gedaen;
            Zy zouwen ons hier in niet laeten steeken.
            Ik zel na booven an het venster gaen
            Oppassen, om te zien, en om te hooren,
    Of d’een, of d’ander ook tot Joffrouw Leonooren
                    (1070) Te spreeken is, die ’t Heintje zeit.
    Jy bent ontstelt, gae jy te bedde, en wilt niet vreezen.
    Een mensch moet voor de tijdt niet ongelukkig weezen.
Izab. Zoo draage een uitkomst ziet, zoo brengme toch bescheidt.
Einde van het Tweede Bedrijf.
Continue
[
p. 39]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Karel, Eduardt gekleedt als een Spaansch knecht;
Leonore, Kornelia.

Kar. MEjuffrouw, ik misbruik uw heuschheidt. Leon. Niet met allen;
                    (1075) Ey, maak daar toch geen woorden van,
                    Gebie maar. Kar. Ik verzoek u dan,
    Dat gy hier wat blijft staan, of ons iet voor mogt vallen,
                    Daar uwe hulp in dienen kon.
    Leon. Heel gaeren, ’k wou, dat Heintje maar begon.
            (1080) Ik ben benieuwt zijn trotse spaansche treeden,
            Zijn wellekomst, en vordre omstandigheeden
    Te zien. Ed. ’t Is alles klaar; Mejuffrouw Leonoor,
            Kornelia kan u terwijl verzellen;
                    Wy gaan met Heintje ’t werk bestellen:
    (1085) Hy wacht ons achter aan de poort. Leon. Wilt gy hier voor
    Niet liever uitgaan? Ed. Neen; dat moght het werk verbrodden,
    Zoo Geeraardt zag, dat Heintje uit uwe wooning quam;
    Want niet een mensch moet hem hier kennen t’Amsterdam;
    Hy is door d’andre weg veel lichter te bedodden;
    (1090) Vaar wel dan Engel; maar ga hier doch niet van daan.
    Leon. Doe maar uw dingen, en laat ons begaan.



TWEEDE TOONEEL.

Leonore, Kornelia.

Kor. JA wel, Mejuffrouw, ’t is, dunkt my, een stout bestaan
    Van Juffrouw Izabel; ik zou zoo stout niet weezen.
[p. 40]
            Leon. Waarom, Malloot, wat zouje vreezen?
            Korn. (1095) Het smaalijk praaten van de luy.
            Leon. Zoudt gy dat praaten zwaarder weegen,
    Als zulk een overlast te lijden? Korn. Wel te deegen:
    Jy niet, Mejuffrouw? Leon. Neen ik, acht het maar een buy,
    Die schielijk overwaait; men zal na drie, vier weeken,
                    (1100) Wanneer zy Karels Huisvrouw is,
            Niet eens mêer van dit deurgaan hooren spreeken;
            En dan zal zy, uit haar gevankenis,
    En slaaverny verlost, haar overige leeven
    Aan toegelaaten vreugdt in vryheidt overgeeven.
            Korn. (1105) ’t Is waar, ’t verschil van tween is groot;
    Maar pleegje d’opspraak niet te vreezen als de doodt?
Leon. Ja; maar Heer Eduardt heeft my zoo wel beleezen,
            Dat my die bullebak niet meêr vervaardt,
    En d’ ongelukkigste des waereldts zou ik weezen,
    (1110) Zoo ik na ’t oogwit van mijn voogden wierdt gepaart,
                    Of ’t praaten van de luy zou vreezen.
                    Gy kent mijn oudste voogdt zijn zoon,
                    Wat dunkt u van hem? Korn. Hy is schoon,
                    En waerdt om met een slab te loopen.
Leon. (1115) Die wou men my nochtans voor een juweel verkoopen.
Korn. Heeft Fobert u gevrijt, en weet ik daar niet van?
            Leon. Neen; ’t was daar op de Vader doelde;
            Maar ’k heb hem zien doen, dat hy vrucht’loos woelde,
    En dat ik my wel zelf verzien zou van een man,
                    (1120) Als hyme alleen in d’echt wou binden,
                    Om daar zijn voordeel by te vinden,
            En daarom heb ik my stilzwijgend aan
    Heer Eduardt verloofdt, en meen mijn eigen voogden
            Te dwingen, om ons huwlijk toe te staan.
            (1125) Zelf door bedwang van rechten, of zy ’t poogden
    Te weeren: want een voogdt wordt met groot recht veracht,
[p. 41]
    Die eigen nut in plaats van ’s weezen nut betracht.
            Korn. Wat aan belangt uw eigen zaaken,
    Dat gy u daar met ernst meê moeit, begrijp ik wel:
                    (1130) Maar datge om Juffrouw Izabel,
    Of Karel niet ontziet op ieders tong te raaken,
                    Is iets, dat ik me niet versta.
Leon. Gy acht quaadt klappen meêr, als ik, Kornelia;
            ’k Versta met u, dat ieder een moet mijen
                    (1135) Op al de waerelts tong te rijen,
                    Wanneer ’t maar weinig voordeel doet;
            Maar ik versta ’t heel anders, als men ’t goedt,
            Dat daar uit spruit, veel grooter kan bevinden,
            Dan d’opspraak; dat men zijn getrouwste vrinden
            (1140) Zijn hulp niet weigren magh, maar bystaan moet,
                    Voornaamlijk, als zy teegen reeden
            Verongelijkt, geen andere uitkomst zien;
            Heer Eduardt, wien’t Karel heeft gebeeden,
            Verzoekt my nu, dat ik de handt zou biên
    (1145) Aan Izabelle, die haar kerker wil ontvliên:
    Hoe kan het Eduardt zijn beste vriendt ontzeggen,
            Of ik het weigren aan mijn Eduardt?
    Behalven dat ik my ook laat geleegen leggen
                    Aan Izabels en Karels smart,
    (1150) Want buiten reeden valt hen Geeraardt veel te hardt,
                    En om een weinig smaalijk praaten,
    Behoorde ik, zoo my dunkt, dit goedt doen niet te laaten.
Korn. Zal ’t al de waereldt zoo verstaan, als gy ’t verstaat?
    Dat d’eene goedt doen noemt, noemt d’ander dikwils quaadt.
            Leon. (1155) Als al de waereldt quaadt wou noemen,
                    Dat goedt is, en het goede doemen?
            Korn Acht gy dan al de waereldt dom?
Leon. Heel dikwils; ’t spreekwoordt zeidt, doe wel, en zie niet om.
[p. 42]
                    Ik acht het zeggen van de lieden
    (1160) Zeer veel in dingen, die maar middelmaatig zijn;
    In groote moet alleen de reeden ons gebieden.
            Want eer en deugdt bestaan niet in de schijn:
            Wy moeten d’eer van d’achting onderscheijen.
                    Korn. ’k Weet onderscheidt in geen van beijen;
    (1165) En ik meen eer te zijn, al wat men eerlijk noemt.
Leon. Ik niet; op die manier zou ’t graauw de wetten stellen;
                    De botterik het vonnis vellen,
            Wat waerdig was mispreezen, of geroemt.
    Maar wijl uw oog tot in het binnenst van de reeden
                    (1170) Niet wel doordringen kan, en zien
    Wat waarlijk best is, doet gy veiligst uwe zeeden
    Te reeglen na gewoonte, en achting, en te vliên
    Al ’t geen maar schijn tot stof van achterklappen
            Verstrekken kan. Maar gints komt Eduardt
                    (1175) Met Heintje. Korn. Zie eens hoeze stappen.
Leon. Dat ’s op zijn Spaansch de stap van een grootmoedig hart.
                    Korn. Nu schort het niet, als aan zijn klappen.
Leon. Dat zal wel gaan: ’t is al een wonderlijke gek.
    Ook lijkt Heer Eduardt natuurelijk een Spek.
                    Korn. (1180) Ik ben benuuwt hoe ’t af zal loopen.



DERDE TOONEEL.

Heintje, onder de naam van Don Gasparo, of Jasper,
Eduardt, als zijn knecht, onder de naam van Ot,
of Octavio; twee of drie Spaansche knechts,
stom, met een kist, en bagazie; Ka-
trijn
in ’t venster; Leonoor, en
Kornelia, op haar stoep.

Hein. OCtavio. Ed. Sinjoor. Hein. Ga, klop de deur eens open.
[p. 43]
Katr. Och Heintje, benje daer? dat’s goedt, want Juffrouw is
    Te bedt gaen leggen uit een puure ontsteltenis.
Hein. Wat schort ’er? Katr. Geeraardt heeft jou Heers portret gevonden.
    Hein. (1185) De droes, hier is het halve werk geschonden!
                    Hoe drommel komt hy aan ’t portret?
Katr. Toen jy flus weg gingt, quam Sinjeur in haest beneeden,
    En Juffrouw smeet het uit verbaastheidt op het bedt,
    Daer hy het vondt, en nae wat anders zocht. Mijn leeden
    (1190) Staen noch en trillen, zoo vervaerlijk ging hy aan.
    Hy heeft de deur nae hem in ’t nachtslot toe geslooten,
    En is, als raazende, na Luikas Oom gegaan,
                    Daer hy het werk zeer zel vergrooten,
                    En schenden Juffrouws naam en faam;
    (1195) Want ziet, hy hoerde, en pryde, en sprak van Spinhuis zetten,
    En schold ons niet, als veur karonjes, vodden, sletten.
            Hein. Ja wel, Katrijn, ’k ben onbequaam,
                        Om ons hier door te redden.
Katr. Zoo is z’er quaelijk an; want Heintje, ’k wil wel wedden,
                    (1200) Och ja, ’t gaet vast, dat Luikas al,
                    Wat Geeraardt zeidt, gelooven zal;
                    Zoo jy ons in het werk laet steeken.
            Want Geeraardt zel met Luikas hier*[vs. 1203 hier er staat: hiet] terstondt
                    Weêr weezen. Hein. Wacht, ’k bedenk een vondt.
Katr. (1205) Dat waar ook wonder zou ’t j’er nou juist an ontbreeken.
    Hein. Hoor, is de deur in ’t nachtslot; ’k weet goê raadt,
    Doe ook de grendels daar van binnen veur, en laat
                    Den reekel wachten hier op straat.
                    Hoe zeer hy klopt, doe jy niet oopen,
[p. 44]
    (1210) Tot dat ik weêr kom. Wilje een wenschlijke uitkomst hoopen,
                        Zoo toon nu ook jou kunst, Katrijn,
                        Denk op een middel van wat schijn,
    Dat jy hem ophoudt: want komt hy der eerder binnen,
                        Zoo is het heele werk verbrodt.
Katr. (1215) Laet jy my maar begaen, ik zel wel wat verzinnen.
                Gae jy maar heen, daer zel ik wel een schot
                        Veur schieten.



VIERDE TOONEEL.

Heintje, Eduardt, dry Knechts, als vooren,
Leonoore, Kornelia.

                            Leon. ’t SChijnt daar niet te deegen,
    Want Heintje komt weêrom. Hein. Ey, laatme niet verleegen,
    Verzie my daadlijk van een zwarte mantel, en
    (1220) Een kooper bekken, met een hooge hoedt; ik ben
            Te drommelsch in het naauw, vol angst en vreezen;
            Want Geeraardt is boos na zijn Oom gegaan,
    En quam hy met hem weêr, eêr ik gereedt kost weezen...
    Leon. Wat zou ’t dan zijn? Hein. De droes, daar komt hy aan!
            (1225) Houdt hem Katrijn niet op, zoo is ’t gedaan.
                    Ey lieve, helpme straks verkleeden.
            Leon. Maar zeg ons doch om welke reeden?
Hein. Kom, kom, ’k zal ’t binnen doen; want zag hy my op straat
    In deeze kleêren, of dees koffer, ’k wist geen raadt
    (1230) In al de waereldt.



[p. 45]

VYFDE TOONEEL.

Geeraardt, Luikas.

                            Geer. ZYn dat dingen die betaamen?
Wat zegje, Oom? Luik. ’k Zeg, zy hoort heur in heur hart te schaamen,
Zoo ’t waer is; maar ik ken ’t niet looven, wat een praat.
        Veuroordeel heeft jou lichtelijk bedroogen.
        Geer. Loof mijn niet, Oom; maar loof jou oogen;
                (1235) Dit is het konterfeitsel van
                Een van haar Pollen; Oom, het kan
Niet anders weezen. Wie zou zulke kostlijkheeden
        Veur niemendal weg schenken? neen, zy moet
                Gestraft zijn, Oom. Luik. Mit zinnen, zoet,
                (1240) Zoo haestig niet. Mit groote reeden
Behoorde zy gestraft te weezen, ik beken ’t,
                Wanneer het waer was. Maar je bent
                Te haestig. Geer. Oom, ik zeg de waarheidt,
                Wat droes, begeerje grooter klaarheidt?
(1245) Verdraagt men dit, zoo zel zy d’eer van ons geslacht
Niet leelijk veurstaan. Luik. Wat zou dan jou miening weezen.
Wat zou men mit ’er doen? Geer. Daar heb ik op gedacht;
                Mijn meining, Oom, die is in deezen,
Als dat men haar van al haar erfgoedt net
                (1250) En zuiver bastert maak, en zet
                Haar voort in ’t Spinhuis, en belet
        Dat zy der niet weêr uit komt van haar leeven.
Zoo kan zy anderen een goedt eksempel geeven.
        Luik. Maar Gerrit neef, dat zou noch meêr
                    (1255) Tot naadeel, en verkleining
Van onze goede naam, van ons geslacht, en eer
                Verstrekken. Geer. ’t Is nochtans mijn meining.
[p. 46]
Luik. Maar ’t is jou zuster. Geer. Of ’t mijn zuster is, of niet.
    Wat raakt die schandtvlek ons, nu ons die schandt geschiedt,
            (1260) Dat zy haar lijf zoo stout durft overgeeven.
Luik. Maar ’t is geen vol bewijs van heur oneerlijk leeven;
            Dit Schilderytje is licht.... Geer. Ik mis ’t geduldt.
                    Neen Oom, ’t is wis, de pry heeft schuldt,
    Zy moet in ’t Spinhuis, en van ’t erfgoedt zijn versteeken.
            (1265) Gy stemt dit ook, niet Luikas Oom? want ziet
    Onze eer, onze eer! Luik. Of ik ’t zel stemmen weet ik niet,
                    Eerst moet ik Izabel eens spreeken.
    Geer. Goedt, goedt, ik zel jou by haar brengen. Hoe,
                    Wat ’s dit? ik draay het nachtslot open,
                    (1270) En echter blijft de deur noch toe.
                    Hoe drommel of dit of zel loopen?
    Och hier is onraadt. Oom, heb ik ’t je niet gezeidt?
    Zy is wis met haar Pol te bedt, en onze meidt
    Die heeft ’er lichtlijk een steekpenning voor genooten,
    (1275) Zie, daarom is de deur van binnen toegeslooten.
            Begrijpje ’t, zy staan ’t samen. Luik. Wel, ik stae
    Verslaagen, en verstelt; maar Geeraardt schel eens, drae.
    Geer. Zie daar, dat rammelt. Katr. van binnen. Weg, weg jongens met je schellen,
    En raazen, van de stoep. Luik. Je zoudt wat zoeter bellen,
    (1280) Of kloppen: Trijn mient, dat het jongens doen. Geer. Gansch bloedt,
    Doet zy niet op, ik loop de deur op met de voet.
            Katr. Wie klopt daer? wat is jou begeeren?
    Geer. Was ik ’er binnen Pry, ik zouje dat wel leeren.
    Katr. Wel ’t is dan best, dat ik niet oopen doe. Geer. Mijn moedt
[p. 47]
    (1285) Loopt over, varken; ’k zeg doe op, of’k wilje zweeren...
Luik. Nou, doeje kennen, Neef, en zeg, wie datje bent.
    Geer. Wat meenje, Oom, dat die sloerie my niet kent?
    Zy zoekt maar uitstel, om haar pollen te versteeken.
                    Die looze hoer; ik ken haar treeken.
    Luik. (1290) Doe oopen Trijn, ik ben ’t mit jou Sinjeur.



ZESTE TOONEEL.

Katrijn, Geeraardt, Luikas.

            Katr. SInjeur, stae jy hier veur de deur,
                    Met Luikas Oom, wie heeft zijn leeven!
Geer. Jou varken... Katr. Hebje noch niet lang genoeg gekeeven?
                    Jou zuster is’er zoo an vast,
    (1295) Ze leidt van schrik te bedt. Geer. Hoe komt de deur van binnen
    Gegrendelt. Katr. Juffrouw heeft het my ekspres belast.
Geer. Zy heeft het jou belast? ja wel, ik mis mijn zinnen.
            Katr. Het was om beste wil, toen jy
                    De deur in ’t nachtslot sloot van buiten,
                    (1300) Sieur Geeraardt, zoo belasten zy
                    Die ook van binnen vast te sluiten;
    Want Joris hadt gezeit, dat jy veur dievery
                    Bevreest waart, dat men op zen hoeden
    Moest weezen, om dat jy een valsche trek vermoeden;
    (1305) Dies, meende zy, was ’t huis zoo allerbest bewaart.
            Geer. Dat ’s waar karonje, hoe bedaart
    Kan zy het zeggen. Luik. Nou, kom, kom, niet veul te praaten,
    Doe op. Katr. Had Juffrouw ’t niet verboôn. Geer. Mijn in te laaten?
[p. 48]
Katr. Ja, wie ’t ook weezen mogt; byzonder jou Sinjeur.
Geer. (1310) Ik scheur mijn reuzel; wordt mijn nou mijn eigen deur
    Veur ’t hooft geslooten? ik zal Izabel vermoorden,
    En jou daar by, kom ik ’er binnen. Katr. Och, daar veur
    Is Juffrouw bang; want ziet, jy maakte flus die woorden,
    En ’t liep zoo hoog, dat zy jou herssenen ontstelt
            (1315) Geloofde, en met krankzinnigheidt gequelt.
            Geer. Wat moet ik hooren, zien, en lijen!
    Wie is hier meester? jy, of zy, of ik, jou zwijn?
Katr. Weet ik dat juist, Sinjeur. Luik. Nou, nou, doe op Katrijn.*
Katr. Hoe maak ik het van pas aan allebey de zijen?
    (1320) ’k Volg Juffrouws last: en zoo zy my weêr andre geeft,
    Zoo kommandeer mijn ook. Luik. De dochter spreekt beleeft.
            Geer. De droes mag die beleeftheidt haalen.
            Luik. Nou, Trijn, loop rassjes, zonder draalen,
    Zeg Juffrouw wie der is. Katr. Dat zou ik gaeren doen,
    (1325) Maar Juffrouw slaept. Geer. Zy heeft in ’t zin ons mal te broên.
    By honderdt duizendt... Luik. Ey, sus, sus, bedwing je tooren,
    Loop, maak ’er wakker. Katr. Zou ik Juffrouw zoo gaen stooren?
    Heur kaamer is in ’t slot: zy heeft de sleutel meê
            Genoomen. Ik kreeg kijven zoo ’k het deê.
            (1330) Zy zeidme, dat zy niet gestoort wou weezen.
    Geer. O varken, zoo ’k in huis kom meugje vreezen.



[p. 49]

ZEEVENDE TOONEEL.

Heintje met een bekken, en als een Uitroeper gekleedt,
Katrijn, Geeraardt, Luikas.

Hein. HOort Heeren hoort, indien der iemandt van
                    U allen een Portret,’t afbeeltsel van een man,
                    Gevonden heeft, rondom de kanten
                    (1335) Bezet met fyne diamanten,
        Die breng het tot de Stadts-uitroeper, en hy zal
        Goedt drinkgeldt hebben. Katr. Ik heb dat Portret gevonden,
Geer. De droes, daar zijnwe ’t quijt! zwijg, varken, benje mal?
Hein. Wat zegje, vryster? Katr. Was ’t niet in Sattijn gewonden?
                Hein. (1340) Ja, weetj’er of! Geer. Katryn, smoel toe.
                Katr. Ik heb het zelf... Geer. Zwijg, zeg ik, hoe
                    Of ’t lukken zal? Hein. Maar laat’er spreeken.
Katr. Op straet gevonden. Geer. O, ze gekt wat metje, vriendt,
                    Z’is boordevol van zulke streeken.
                Katr. (1345) Neen, neen, ik zeg niet, of ik mien ’t.
    Geloofje, dat ik onrechtvaerdig goedt wil houwen?
                Sinjeur, wel zou jy dat op mijn vertrouwen?
Hein. Dat lijkt geen gekken. Geer. Maar zy raaskalt, en heur hooft
    Dat leutert. Luik. Laet’er doch uitspreeken, Neef, en zeggen
    (1350) Wat zy der al van weet: jy schijnt schier zelf berooft
                Van zinnen. Katr. ’k Vond het gistren leggen.
            Hein. Waar vondje’t, kint? Kat. Op d’Osjes-sluis.
            He. Waar lietj’et! Ge. ’k Zal de pry vermoorden.
    Zwijg, zeg ik. Luik. Elke reis val jy’er in’er woorden.
        Hein. (1355) Waar lietje’t, vryster? Ka. ’k Brogt het t’huis,
    En liet het Juffrouw zien, die ’t op het bedt liet leggen,
    Daer jy het vondt, Sinjeur, en mêe naamt. Geer. Durfje’t zeggen?
Kat. Wel, waerom zou ik niet. Jy raasde, en tierde noch,
    Gelijk bezeeten. Hein. Zo je’t hebt, zo geeft het doch?
[p. 50]
Geer. (1360) Hey, hey, de meit is zot, ten minsten is zy dronken.
                Katr. Wel hoe nae hebje’t mijn geschonken?
                    Jy bent zoo mildt niet van je tijdt.
    Ik zeg de waarheidt, en het schijnt schier, of ’t jou spijt.
                Geer. Jy zegt de waarheidt? nou, jy lijktze,
                    (1365) Die waarheit spreekt; ey zie, hoe kijktze.
                    Weg, weg, je kent’er niet mêe deur.
            Katr. Wel, jok ik het? ik zeg het noch, Sinjeur.
                Jy scholdt ons noch veur vodden, varkens, nichten,
                    En woudt ons by jou Oom betichten
                    (1370) Van hoerery, en dievery,
    En ’k weet niet wat. Is dat niet waer? ontken het vry.
    Geer. Neen, neen, het is niet waar. Katr. Nou, durfje dat ontkennen?
Luik. Wel Neef, ik heb het straks noch in jou handt gezien,
    En ’t is het zelfde, dat verlooren is, zo ’k mien.
        Geer. (1375) Die larijster, de pikken moet’er schennen.
            Hein. Ey, zendt het d’eigenaar toch wêer,
                Want nu benje overtuigt, mijn Heer.
    Geer. Neen, neen, jy hebt het noch niet met schoon praaten.
Hein. Jy zult het eevenwel doen moeten. Geer. ’k Zal ’t wel laaten.
                Luik. (1380) Hoe, Neef, begeerje eens anders goedt?
                    Dat’s onbetaamelijk, men moet
                Zen zelve niet op zulk een wijs verryken.
Geer. ’t Hoort mijn. Hein. ’t Doet niet, Sinjeur.
                    Geer. Waar aan zou dat toch blyken?
            Hein. (1385) Jou meidt bekent, dat zy ’t gevonden heeft.
                Geer. Dat ’s wel, maak, datze’t jou dan geeft.
    Ik ken jou niet, jy kunt van mijn niets pretendeeren.
                Hein. Wel hoe, mijn Heer, dit lijkt wel scheeren,
                    Heb jy ’t Portret niet, dat jou meidt
                (1390) Gevonden heeft? gelijk zy zelver zeidt.
                Geer. ’k Heb, dat mijn toekomt. Hein. ’t Kan niet weezen.
        Geer. Al, wat ik in mijn huis vind, is het mijn.
[p. 51]
Hein. Niet, als ’t een ander hoort. Geer. Jy zeltme niet beleezen.
                        Begeer je ’t, zoek het by Katrijn.
Luik. (1395) Maar Neef. Geer. Maar Oom; heeft hy het in mijn huis verlooren?
            Luik. De meidt heeft... Geer. Ik wil van de meidt niet hooren.
        Ik vraag, of hy het in mijn huis verlooren heeft?
                    Daar vond ik het, en ’t is wel onbeleeft,
                    Dat hy het mijn zoo onbeschaamt durft vergen.
                    (1400) Hoe, zou ik in mijn huis niet meugen bergen,
        Dat ik’er vind? hy zoek het zijne op d’Osjes-sluis.
                Hein. Maar Heer, jou meidt die brogt het in jou huis,
                    En daar uit volgt..... Geer. En daar uit volgt, als vooren,
        Dat ik het daar niet vondt, daar jy het hebt verlooren.
                    Luik. (1405) Wel Neef, wat onbescheidt is dit?
                        Ja wel, zie daer, ’k heb niet een lidt
        An’t lijf, of ’t beeft. Waer toe vervalje noch ten lesten?
            Hein. Ey Bestevaar, spreek jy een woort ten besten.
Geer. Maar Oom, ik heb.... Luik. Jy hebt gedaen, dat niet betaamt.
                (1410) Jy spreekt noch van geslacht, van eer, en vrinden,
                    En hebje zelver geen meêr schaamt?
                Geer. Wel, mag ik in mijn huis niet vinden?
            Luik. Ja, maar als ’t andre hoort, zo geeft het wêer,
                En zie zoo veul op ’t goedt niet, als op d’eer.
Geer. (1415) Maar Oom, ’t komt hem niet toe, hy heeft het niet verlooren.
Luik. Wat raakt dat, of het hem, of andre toe magh hooren?
                    Hy is Stadts Roeper. Hein. Dat is waar,
    Ik zal ’t de rechte man wel brengen, geef het maar.
Luik. Hoor Gerrit, geefje’t niet, het zal ’er drommels honden.
                Geer. (1420) Maar ’k heb het eerelik gevonden,
                    Ook is ’t al in de darde handt,
        En dan behoort het die, die ’t vindt. Luik. Foey; ’t is een schandt.
        ’k Zeg, geef het, of... Hein. Ik zal ook an de Schout gaan klaagen.
[p. 52]
    Geer. Kom, laaten wy ’t dan deilen met ons tween.
Hein. (1425) Wel hoe, ’t komt my niet toe, ’t hoort d’eigenaar alleen.
                Luik. Ja wel, ik kan ’t niet meêr verdraagen.
                    ’k Zeg, geef het weêr, voor ’t lest, of ’t zal
                    Je rouwen.... Is het hier van ’t mal?
                    Voort, geef... Geer. Wel, wel, ik zal het geeven.
        (1430) Maar ’t berggeldt Katr. Dat hoort mijn. Geer. Hoe jou? Hein. Van al mijn leeven
                    Heb ik geen grooter vrek gezien.
        Het gelt hoort aan de meidt. Luik. Heur zel ook recht geschiên;
                Zy heeft het eerst gevonden, en daerboven
        Te recht gebroght. Geer. Ik geef haar huur, het is mijn meidt,
        (1435) En vindze wat, mijn komt dat berggelt. Luik. Schoon bescheidt,
        ’k Zeg, datje stil zwijgt. Vrint, jy moet’er iet belooven.
                    Hein. ’k Heb last, om twintig dukatons
        Te geeven aan die ’t vint. Geer. Ten minsten hoort het ons
                    Dan samen; want ik heb het half gevonden.
                    Luik. (1440) Maar, Neef, op watte malle gronden.
                    Zoek jy al geldt te schraapen. ’t Hoort Katrijn
                    Allienig. Katr.Wel te weeten hoort het mijn.
            Luik. Het zel jou ook geworden. Hein. Dat heeft reeden;
                    Maar ’k heb ’t Portret noch niet wêerom.
                Luik. (1445) Jy zelt het krygen, weest te vreeden.
                    Lang jy het mijn, kom, Gerrit, kom,
        Niet lang te semlen. Geer. Oom, ey hoorme noch eens spreeken.
                Luik. Neen, geef het straks, en niet mêer praats,
        Of anders.... Geer. Het Portret, weêrom? wat selleweeken!
                    (1450) En heur al ’t drinkgeldt? dat komt vaats.
Luik. ’k Beloofje Gerrit... Geer. Oom, daar is’t dan. Luik. Vrindt, ga heenen,
        En zeg de man, dat hy op d’Achterburregwal
[p. 53]
    Aan dees zy ’t Vagevuur ’t Portretje vinden zal;
                    Maar, dat hy ’t berggeldt brengt met eenen.
                Hein. (1455) ’t Is wel, ik zal het doen, Sinjeur.



ACHTSTE TOONEEL.

Luikas, Geeraardt, Katrijn.

            Luik. KAtrijn, ontgrendel nou de deur.
            Loop na beneên, en laet jou meester binnen.
            Katr. Wel zie, ik durf dat niet beginnen,
                    Of Juffrouw moest mijn andre last
    (1460) En order geeven. Maar mijn dunkt, ik hoor’er ginder.
Luik. Zo roep ’er. Katr. Juffrouw, kom een reis an ’t venster; was ’t
    Daer daadlijk homles, dat ’s nou over; vrees geen hinder;
                    Oom Luikes is hier met jou Broêr,
                    En d’eigenaar heeft zijn Portretje
                    (1465) Weêrom gekreegen. Het remoer
                    Is over; Juffrouw, kom, en zetje
                    Gerust want alle ding is wel.



NEEGENDE TOONEEL.

Izabel, Luikas, Geeraardt, Katrijn.

Iza. OCh Geeraardt benje daar weêrom? ik ben zo quaalik,
    Ja ziek geweest van schrik, en niet, als om jou smaalik
    (1470) Onthaalen. Oom, ben jy daar ook. Luik. Ja Izabel,
    Ja Nichje lief, ja kindt, stel jy jou hart te vreeden,
                    Je Broêr is nu niet meêr verstoort.
Izab. Och Oom, hy zwijgt nochtans. Luik. Dat’s waer, hy zwijgt met reeden,
                Want hy heeft schult, wy weeten van de moordt.
            Izab. (1475) Maar weet Oom van zijn aangaan, en zijn schelden?
Luik. Ja, ’t was een misverstandt; ik denk niet, dat het licht
                        Wêer beuren zel, mijn lieve Nicht
[p. 54]
                Izab. Och Luikas Oom, niet licht is zelden,
    En zelden is te veel. Och Oom, gy weet niet, hoe
    (1480) Hy aanging, ’k was zo bang. Luik. Haal die verdronken koe
                    Niet uit de sloot wêer op, ik weet’et;
    Maar, Nicht, jou Broêr bekent zijn misverstandt, vergeet’et
    Om Ooms wil ook. Izab. Ik zou, sprak hyme daarom aan;
                    Maar Oom, ’t is noch niet heel gedaan,
    (1485) Ik ben noch bang voor hem, hy wrokt; raakt hy der binnen,
                    Zo zal hy weêr op nieuw beginnen.
                    Hoe zie ik endt aan mijn verdriet.
Katr. Ja, lieve Luikas Oom, jy kent Sieur Geeraardt niet.
                Behoorde hy heur gien pardoen te vraagen
                    (1490) Veur al dat schelden, en dat plaagen?
Luik. O ja, ’t is reedelijk, kom Gerrit Neef, je moet
                Jou Zuster om pardoen verzoeken. Geer. Goedt!
                Ik heur pardoen verzoeken? ’t is zijn leeven
                    Niet meêr gehoort. Luik. Recht uit gezeidt,
                    (1495) Je moet’er saterfaksie geeven.
                    Kom, kom, maak maar gien fakkelteit,
    ’t Moet weezen. Geer. Hoe, ik ben wel twintig jaaren ouwer,
                    Als zy, Oom. Katr. Juffrouw kijk, ik zou’er
    Hem eevenwel niet eêr in laeten, voor hy’t dêe.
                Luik. (1500) Nou Gerrit, wees niet ongeduldig.
                    Al ben jy ouwer, jy bent schuldig.
                    Nou vraag pardoen. Geer. Oom, gekj’er mêe?
Luik. Ik spreek, gelijk me dunkt, dat reedlijk is. Wat gekken?
    Wat ouwer? weigerj’et, ’k zel ’t in mijn Testament*
    (1505) Gedachtig weezen. Geer. Zou me dat geen schandt verstrekken?
Luik. Of schandt, of niet; ik wil het hebben. Geer. Selement,
    Wat komt mijn over? Luik. Nou, hoe staeje, zel het lukken?
[p. 55]
                    Geer. Ik ben gereedt, Oom. Hoor, Maseur,
    Ik parlesjante flus, en streekje lustig deur;
    (1510) Maar ekskuzeerme, ’t is mijn schuldt, ’k weet vuile stukken,
                    Noch oneer vanje; ’k ben nou beeter onderrecht.
Izab. Monfreer, het is me leedt, dat ik in zulk vertrouwen
    By u geweest ben; maar ’t verheugt my, uw berouwen
    Te hooren uit uw mondt, dewijl gy ’t zelve zegt.
    (1515) Ik hoop, gy zultme noit na deezen reeden geeven,
                        Dat wy in onmin zullen leeven.
                    Luik. Nou Neef, beloof’er dat. Geer. Wel, wel,
                        Zie daar, ’k beloof’t jou, Izabel.
Izab. Loop heen, Katrijn, en doe de deur van binnen oopen;
    (1520) Monfreer, ontsluit die nu, indieng’er in wilt zijn.
                    Luik. Nou Gerrit Neef, ik hoor Katrijn,
    Z’ontgrendelt vast de deur. Nou gaet in huis. ’k Wil hoopen
    Dat jy nou beeter mit malkander leeven zult.
                    Izab. Och, gaat het anders, ’t zal mijn schuldt
                    (1525) Niet weezen. Maar wil Oom niet binnen komen?
                    Luik. Neen, deur al die verwarring, is
                        Mijn al mijn leege tijdt benomen.
                    Dag Nichje. Izab. Ik bidt, doe mijn gebiedenis
        Aan Dibberichje-Moey. Luik. Gen dag van heurent weegen.
Izab. (1530) ’k Bedank Oom voor de moeit. Luik. Daer is niet an geleegen,
                    Dat zel wel gaen Nicht, gae jy maar benêen.
Izab. Ik ben uw dienares. Luik. Jou ook zo, ik gae heen.
Einde van het Derde Bedrijf.
Continue
[
p. 56]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Geeraardt, Katrijn.

Geer. HOe is’et met de kost? het is al elf geslaagen;
    Daar wordt geklopt, daar zal Heer Jochem zijn.
Katr. (1535) ’t Is alles klaar, Sinjeur. Geer. Wel, komt’et binnen draagen,
    En tap de groote kan een derdendeel vol wijn;
    Maar stort niet, hoorje wel. Kom, repje wat Katrijn;
    Daar is hy; Joris komt uit al zijn best geloopen.



TWEEDE TOONEEL.

Geeraardt, Katrijn, Joris.

Jor. SInjeur, goê tijding; och! doe straks de deur maar oopen;
    (1540) Je zult mijn boodschap veur gantsch Hollandt niet verkoopen.
Geer. Wat is’er Joris. Jor. Jou Kozijn van Kalikoet
                    Is veur de deur. Geer. Is ’t meuglijk Joris?
    Ey zegme dat noch eens; wie zegje dat daar voor is?
Jor. Je Neef van Kalikoet. Geer. Neef Jasper. Jor. Ja, gansch bloedt!
                    (1545) Met zo veul knechten, en bagazie.
Geer. Hoe weetj’et? gaat het vast? wat hebje veur bescheidt.
                Jor. Hy heeftme zelf zijn naam gezeidt.
                Geer. Och! houme vast, ik zwijm. Jor. Koerazie,
                Sinjeur; loop, laat hem in; waar wachtje na?
Katr. (1550) Wel, ziej’et niet? de vreugdt belet het. Geer. Nou ik ga.



[p. 57]

DERDE TOONEEL.

Joris, Katrijn.

Katr. IS dat die rijke Neef, daer Sieur altijdt van reutelt?
        Jor. Ja, ’t is hy; maar... Katr. Hoe staeje zo beteutelt?
Jor. Die Neef komt uit een landt, dat my niet zeer behaagt.
Katr. Wel wat raakt jou dat landt? Jor. En daar by is hy geldig.
Katr. (1555) Zo veul te beeter. Jor. Jy bent mooy, Katrijn. Katr. Geweldig
                Jor. En lichtelijk noch zuiver maagdt.
            Katr. Wel twijfelje daer an? wel wat zou ’t weezen,
        Of ’t zo al was, of niet? Jor. Ja wel, Katrijn, ’k zou vreezen,
        Dat zo een fokkert licht een dienstmeidt t’Amsterdam,
        (1560) Daar alle ding voor geldt te koop is, zou beleezen,
                    Als hy by ons lozjeeren quam.
Katr. Wel, Joris, schaamje wat, jy bent alleen mijn troosje,
                    Dat weetje wel. Jor. Ik weet noch meêr,
                    ’t Is een gevaarlijk ding, die eer,
                    (1565) Eksperiensie in een doosje:
                    Dat geldt, dat geldt och! zo hy hier
    In huis lozjeeren komt, Katrijn, zo vrees ik schier....
Katr. Wees jy niet bang, ik zel mijn eertje wel bewaaren;
                    Ik dee ’t om al de waereldt niet;
                    (1570) Neen, Joris; daer en boven ziet,
                        Zoo zel het Sieur wel klaaren,
                Dat hy hier ’t gat niet in krijgt; ’t komt zijn tas
                        Niet al te wel te pas,
                    Zo weidsen Heer, met zo veul knechten....
                    (1575) Maar sus, daer komt hy. Is hy dat?
                    Dat gae ik Izabel berechten.



[p. 58]

VIERDE TOONEEL.
Joris, Geeraardt, Heintje.

                Geer. MAar, mijn retoeren... Hein. Wat, wat, wat,
                    Niet anders, als van dat retoeren.
                    ’k Zeg ommers, dat ik zulk een schat
    (1580) Van alle kostlijkheidt voor jou kom overvoeren,
                    Dat jy ’t op ’t tiende deel niet gist;
                    Maar ik verzoekje.... Geer. Nepos, is ’t
                        Wel vijftigh duizendt gulden?
                Hein. Wel honderdt duizendt. Maar mijn kist
    (1585) Daar voor de deur, die zou.... Geer. Maar staan’er geen meêr schulden
    Voor myn in ’t landt uit. Hein. Neen,’t is alles effen, ’k zweer’t,
                    ’t Is heel en al geliquideert.
        Geer. Dat’s jammer, was’er wat te rest gebleeven
                    In Kalikoet, dat zou misschien
                    (1590) Noch hondert duizendt gulden geeven.
Hein. ’t Komt daar niet eens op aan; je zult het daadlijk zien.
    ’k Verzoek alleenig, dat... Geer. Ey lieve geen verzoeken,
    Zo ’t u belieft, Kozijn... Hein. ’t Is immers te vervloeken,
    Dat jy niet hooren wilt; Kozijn, ik bid u slechts,
    (1595) Dat mijne dienaar hier.... Geer. Ey, zonder Sermonyen.
Hein. Ik bid alleen... Geer. Ik mag geen komplementen lyen;
    ’k Weet wat je zeggen wilt; voor jou, noch voor je knechts
    Begeerje lozjement. Hein. Je vat het averechtsch.
Geer. Hoe avrechtsch? denkje dan hier by me te lozjeeren?
                    (1600) Voorwaar, Kozijn, ’k heb niet een bedt
                        In huis, of’t is bezet;
                Geloofme by mijn woordt, en zonder zweeren;
[p. 59]
                    Je zoud my anders zeer vereeren.
Hein. ’k Bedank u zeer, Kozijn, dat is de meening niet.
Geer. (1605) Je zoudt my welkom zijn; maar zeeker het geschiedt.....
                Hein. Ik bid, maak ook geen Sermonyen;
                    ’k Mag ook geen komplementen lyen.
        ’k Verzoek alleen... Geer. Verzoek vry al, wat jy begeert,
                    Eksept dat jy by mijn in huis lozjeert.
Hein. (1610) O neen, ik heb alleen een Koffer vol juweelen...
Geer. Wat! Diamanten? Hein. Ja, van allerley gesteent:
                    Ook Paerlen, en men mogt my die ontsteelen,
    Zo’k ze in een Herbergh broght. Geer. Ik loof niet datje ’t meent.
                    Jou Koffer kan hier wel lozjeeren;
                    (1615) Ja. Joris, haalze, en zetze daar,
                    Is ’t andersins Kozijns begeeren.
                Hein. Maar z’is geweldig groot, en zwaar;
    Zy is van een alleen byna niet te verzetten;
                    Zy weegt ontrent tweehonderdt pondt:
    (1620) Een van mijn knechten zal.... Geer. Ik heb niet te verletten;
    Ik kan het zelf wel doen. Ey, wacht hier wat, terstondt
                    Heb jy me met de kist weêr boven.
Hein. Is ’t malligheidt. Ik zal ’t niet lyden om al ’t goedt
                        Des waereldts, dat gy’t doet.
        Geer. (1625) Maar Neef, uw knechts. Hein. Ik wil u wel belooven,
    Dat, die hem helpen zal, zo vroom is van gemoedt,
                    En trouw, als ik, of jy kan weezen.
                Geer. Jy zultme nochtans niet beleezen,
    Ik vrees... Hein. Wat vreesje, ik sta voor zijn getrouwheidt in;
                (1630) Doch zoo mijn Koffer hier niet op de kamer
                Verzeekert is, beduy my een bequaamer.
Geer. Neen, neen, blijf jy mijn borg, zoo is ’t wel van mijn zin.
[p. 60]
        Hein. Vrindt, ga dan, en laat Ot jou helpen draagen.
        Geer. Maar niemandt meêr als Ot, verstaaje ’t wel?
    (1635) Daar is de sleutel, wees verdacht op Karels laagen;
        Pas op. Jor. Weest maar gerust, Sinjeur, ik zel.



VYFDE TOONEEL.

Geeraardt, Heintje.

    Geer. MAar, Neef, die kist is die zo vol Juweelen?
Hein. Neen, daar is goudt by. Geer. Hoe? gewrocht goudt, of gemunt?
Hein. Van allerleye slagh, dat jy bedenken kunt.
Geer. (1640) Is ’t mogelijk Kozijn? Ja wel ik kan niet veelen,
                    Dat Ot met Joris zo lang toeft;
                    Die knechts is immers een geboeft;
    Zie, hoe de fielen my hier draalen doen, en haaken.
                Hein. De stoep is hoog, de kist is zwaar,
    (1645) En of zy ’t langzaam doen, of haastig, wat is daar
    Veel aan geleegen, dat kan ommers ons niet raaken.
        Geer. ’k Wou u die kist zo gaeren op zien maaken,
    Mijn hart dat brand om al die kostlijkheidt te zien.
            Hein. Dat kan zo daadlijk niet geschiên;
                        (1650) ’k Heb seedert gistren morgen
        Gevast, en moet voor mijn gezondheidt zorgen,
            ’t Is by half twaalven, en ’k weet schier
        Noch niet, waar wy te middag eeten zullen.
        Geer. Wel, Jasper Neef, zo ’t u belieft, blijft hier,
    (1655) ’t Heb juist een gast genoodt, en ’k heb braân vleesch an ’t vier;
    Je bentme welkom, kom, wy zullen wakker smullen,
                    En nobel onze darmen vullen;
    De Taafel is gedekt; ik weet niet, waar mijn vriendt
    Mag blyven; eet met ons. Hein. Kozyn, ’t is onverdiendt.
                Geer. (1660) Neen Jasper Neef, ’t moet nu zo weezen.
[p. 61]
Hein. Ik vrees u moeyelijk te zijn. Geer. Daar ’s niet te vreezen.
                    Kom, kom, geef my jou deegen slechts,
    Dat ik hem weg hang; maar, waar blyven doch die knechts;
                    Wat! zalmen zo een mensch doen wachten?
    (1665) Houw Joris, holla, hey, waar benje?



ZESDE TOONEEL.

Joris, Heintje, Geeraardt, Eduardt gekleedt als een Spaansch Knecht onder de naam van Ot, Karel in een groote geslooten kist.

                                                            Jor. IK kom, Sinjeur.
Geer. Zijn d’andre knechts, die Neefs Bagazie bragten,
                    Ook buitens huis, en is de deur
        Te deegen vast in ’t slot? Jor. O ja, vrees nergens veur.
                    Maar dat heet werken, duizendt schanden!
Ed. (1670) Cent diablos. Geer. Kom zet hier de kist maar nêer; laat Ot
                Voort uit, en doe de deur weêr vast in ’t slot;
                    Maar pas voor alles op zijn handen.
Jor. Kom, gaan wy Ot. Ed. Jo soy criado de vosté.
Geer. Neen, keer weêrom, neemje ook iets van het myne meê.
                Ed. (1675) Que dize. Geer. Wat wil jy kediezen?
                    Ik zou niet gaeren wat verliezen,
                Hein. Ey tast hem doch niet in zijn zak.
Ed. Que quiere vos mercé? Geer. Hoe kijkt die bullebak?
    Voort laat jou handen zien; nou wakker. Ed. Guarda, nada.
Geer. (1680) Jy bent een luye boef, na ’t an jou handen lijkt.
                    Kijkme an. Ed. St. Jago! Geer. ’k Zegje, kijkt
    Mijn an, of ’k geefje een flonk. Ed. Mi Spada...
[p. 62]
                Hein. Sus, sus, Kozijn, dat’s ommers geen manier,
                    Datje iemandts knechts zo zult trakteeren;
    (1685) Had hyme niet ontzien, hy had al lang’t rapier
    Getrokken. O, dat volk laat zich niet affronteeren.
Geer. Ja, ja; is ’t zulken vent? waar is hy dan van daan?
        Hein. Zijn Vader was een witte Moeriaan;
            Zijn Moeder een Turkin uit Lombardyen;
    (1690) Hy is gebooren in het Leeger voor Pavyen
    By Sofi Safi, en den Grooten Krol Mogol.
    Hy was Alfaires in ’t Beleegeren van Grol,
    Ook heeft hy’er wel vijf en twintig op zijn deegen.
                Geer. Wat drommel doet hy dan by jou?
Hein. (1695) Opdat hy, als een Turk, mijn schat bewaaren zou.
                Al is hy wreedt, hy is weêr heel getrouw.
                Geer. Dat ’s goedt; want ik was zeer verleegen;
                Hy ziet’er my zo wildt uit, en zo zwart:
    Maar anders lijkt hy vry al wat na Eduardt.
Hein. (1700) Na Eduardt, Kozijn, zou dat wel mooglijk weezen?
Geer. Kenje Eduardt dan ook, en komje eerst in de Stadt?
Hein. O neen, heel niet: maar ziet my dunkt onmooglijk, dat
    Uit heel Europa zo een kaerel is te leezen,
    Die hem gelyken zou. Geer. Ja, meen jy ’t zo, ’k verstaat;
                    (1705) Maar ’k bidje, datj’em weg gaan laat.
                Hein. Heel wel; ga daadelijk wat eeten,
    Doch kom straks weêr. Geer. Hier niet in huis; maar voor de deur.
                    Verstaat hy ’t ook? Hein. Ja, wel te weeten.
Geer. Zo laat hem uit, en roep Maseur hier. Jor. Wel, Sinjeur.
    (1710) Kom. Hoorje niet, wat u wordt van uw Heer geheeten?



ZEEVENDE TOONEEL.

Geeraardt, Heintje, Karel in de Kist.

Geer. SPreekt Ot meê Duitsch? Hein. O neen. Geer. Jy spraakt hem immers aan
[p. 63]
In ’t Neerduitsch. Hein. Wel hy kan daarom geen Neerduitsch spreeken.
Hy ziet het uit mijn mondt, gelijk het is gebleeken.
                Geer. Ja, komt het daar van daan?
(1715) Dat’s goedt ook, want men zou hem schrikken te verstaan.
Dat zweer ik jou. Maar, Neef, de kostelijke waaren...



ACHTSTE TOONEEL.

Geeraardt, Izabelle, Heintje, Karel in de kist.

                Geer. DAar komt mijn Zuster aan. Maseur,
        Dit is Neef Jasper, die jou in geen twaalef Jaaren
            Gezien heeft. Heint. Nicht, zje swie vot Serviteur.
Izab. (1720) Kozijn, ’t verheugtme, dat ik u zo wel zie vaaren.
    Zijt hartlijk wellekom. Hein. Ik dank u, Nichtje; zijt
    Gy al getrouwt. Izab. O neen. Geer. Maar Neef, zy wordt gevrijdt.
Izab. Monfreer die boert. Hein. Jy bent licht moeilijk te beleezen.
Geer. Ey, ey, zy houdt’er, of zy gek was. Maar indien
    (1725) ’t Jou wil is, Neef, laat nou jou kostlijkheidt eens zien.
    Ey, doe de koffer op. Hein. Kozijn, het kan niet weezen.
            Geer. Waarom, Neef? Hein. ’t Goedt is al te net gepakt,
                En deed ik het te haastig op, licht brakt.
                Geer. Wie heeft zijn leeven hooren spreeken,
                    (1730) Dat Diamanten konnen breeken?
                Hein. O, daar zijn andre dingen by,
                    Die teer zijn, en van meêr waerdy.
Geer. Als Diamanten? wat? Hein. Ik kan’tje zoo niet zeggen.
Geer. Maar hoe, of hoe omtrent? Hein. ’t Is zoo niet uit te leggen.
            Geer. (1735) Wel laat het my van boven op maar zien.
Hein. Kozijn, hoe staaje? ’t is maar wollen, leer, en linnen
                    Van buiten, maar daar binnen
            Daar schuilt den Aap. Ik kan ’t niet wel bediên,
[p. 64]
        Hoe ’t eigentlijk daar uit ziet; maar sommierom
    (1740) Sommarom, ’t is heel fraay, en kostlijk, het zal Nicht
    Uw Zuster wonder wel gevallen, maer ’t moet dicht
    Beslooten blijven, ’t is zo niet te hand’len; hierom
                    Moet ik ’t ontpakken met gemak.
        Geer. Wel, wel, terwijl ik na de Beurs ga, strak,
                        (1745) Wanneer het maal te lijf is,
    Zo zulje’t beeter, en met zinnen doen, niet waar?
                Hein. Ja doch, Kozijn,, was jy der maar.
Geer. Goedt, goedt, maar wijl’er doch geen beeter tijdverdrijf is,
                    En dat’er ook niet beeter staat,
            (1750) Als datmen zoo van groote dingen praat,
    Zo zegme van wat slag zijn doch jou Diamanten?
Hein. Van Diamante slag, dat ’s aardig. Geer. Maar, met kanten,
    En netto, Neef, of zijn zy bruto? Hein. Waar voor geef
    Jy hier het meest. Geer. Voor Nette. Hein. ô Goedt, zo zijnze, Neef,
Geer. (1755) Hoe groot wel? Hein. Als een vuist. Geer. Wat, sellemalementen,
    Dat kan niet zijn: zo groot, en netto noch daar by,
    ’t Zal bruto weezen? Hein. Neen, geen bruto, reevel jy?
                    Hoe, die van Kalikoet zijn venten
    Van d’andre waereldt, Neef; dat volk haar voeten staan.
                    (1760) Recht teegen onze voeten aan.
    ’k Zal u verhaalen..... Geer. Laat ons van juweelen praaten;
    Jy hebt ook Paerlen, niet? Hein. Ja doch, wat praat is dat?
            Geer. Hoe zijnze, met, of zonder gaten?
Hein. In elken Paerel is niet meerder, dan een gat.
Geer. (1765) Zy zijn gegaat! maar zijn zy grooter, als gemeine?
Hein. Als oortjes balletjes de grootste, maar de kleine
    Die zijn omtrent, gelijk stuitknikkers, mon Kozijn.
                    Geer. Kozijn, of niet; dat heeft geen schijn
[p. 65]
    Van waarheidt; ’k moest het zien, of ’k zal het niet gelooven.
                    (1770) ’t Gaat mijn geloof, en geest te boven.
    Men heeft in Amsterdam zoo groote nooit gezien.
Hein. Al wat men hier niet ziet, dat kan dan niet geschiên?
    Dat’s by men zjan ook raar, je zaagt nooit diergelyken,
    En daarom loofje’t niet; ik zaltje laaten kyken.
Geer. (1775) Wel, daar verlang ik na. Maar ’t kan niet zijn, noch eens.
    Hoe, diamanten groot, als vuisten, en dat nette?
    En paerlen groot.... Hein. Maar die zijn bruto: Geer. St. Alette.
    De paerlen bruto! Hein. Ja, maar ’t is wat ongemeens.
Geer. Het zal wat anders zijn als paerlen. Hein. Weet je’t beeter,
                    (1780) Als ik? Geer. Maar ’t kan niet zijn. Hein. Ik weet’er
                    Niet van, of ’t weezen kan, of niet;
                Maar zulje’t dan gelooven, als je’t ziet?
Geer. Niet eêr ook. Hein. Wel, laat ons dan van wat anders spreeken.
    ’k Mag met dat mooglijk, en met dat niet moogelijk mijn* hoofdt niet langer breeken.
            Geer. (1785) Wel, wel; maar Neef, als ikje wel bekijk,
                    Zo dunktme, zag je heel uit andere oogen,
    Toen jy na Spanjen gingt voor twaalef jaar omtrent.
Hein. Hoe was ik dan? Geer. Heel blondt van haer. Hein. Dat’s niet geloogen.
Geer. Nu dunkt me, datje zwart, gelijk de nikker bent.
                        Hein. (1790) Ja, Nepos, alle dingen droogen
    Heel op in Kalikoet; daar brandt een heete zon.
Geer. Ik docht wel, dat het van niet anders komen kon.
                    Hein. Met reên, dat blijkt wel aan de Mooren.
                    Geer. Jy bent ook kleinder, als te vooren,
            (1795) By gissing wel een hallef hoofdt, of meêr.
    Hein. Zo krimpt men in in Kalikoet, bezonder
[p. 66]
    Wanneer men midden deur de Stadt zwiert, heen en weêr.
            Geer. Is ’t mooglijk? Hein. Hoe, dat is geen wonder.
    Neem by eksempel een Oranjen Appel in
                    (1800) Je zak, die in ’t begin
    Heel bloozend is, en groot, hy zal na twee drie weeken
    Heel klein, en bruin zijn. Geer. Ik wil dat niet teegenspreeken.
            Maar, Jasper Neef, die groote zwarte plek,
                Die op jou rechter wang by d’ooren
    (1805) Gestaan heeft, daar omtrent, jy waart’er meê geboren;
            Waar is die doch gebleeven. Hein.,, Deeze gek
,, Maakt met al’t vragen mijn invensie licht te schanden.
,, Wat zeg ik best. Ja ’k weet. Ik heb het uit doen branden.
                Geer. Uitbranden! hoe? ik zie’er geen
            (1810) Litteyken van. Hein. ,,Waar wil’t nou met mijn heen.
                ,, Al weer bedocht. Ik zal ’t je toonen;
    Trek uit mijn wambus; het staat op mijn schouder, Neef.
Geer. Neen, Neen; wy spreeken van ’t litteyken op je koonen.
            Hein. Daar staat het. Geer. Daar. Hein. Ja doch, zo waar ik leef.
                Geer. (1815) Hoe komt het daar? Hein. Ik zalt ’t je zeggen.
                    ’t Gaat daar heel anders toe als hier;
                    ’t Is daar gemeenlijk de manier,
    Dat daar een menschevel..... Hoe is ’t best uit te leggen?
    ’k Wil zeggen, dat de huidt, of andersins het vel,
    (1820) Aldaar omtrent de mensch heel anders, of ook wel
    Niet anders, zo men’t neemt, gelijk als hier te lande...
            Dat ’s eigentlijk te zeggen.... Maar ’t is schande,
    Dat jyme dingen vraagt, die al de waereldt weet.
            Geer. Hoe, wordje quaadt, Neef; ’t is me leedt,
                (1825) Ik heb’er nooit van hooren spreeken.
            Hein. Dat ’s mijn schuldt niet; maar, selleweken.
                Wat is een onbereisdt mensch dom!
    Wel hoor dan toe. Het vel loopt daar in ’t land rondtom
[p. 67]
    Een menschen lijf, zo dat het geen, dat hier gestaan heeft,
    (1830) Staat op een ander jaar weêr elders, dan ’t gedaan heeft;
    Door dien men in zijn vel zo los is, als een kat;
    ’t Aanstaande jaar zal ’t op mijn bil zijn, vatje dat?
            Geer. Ja, Jasper Neef, ’k heb ’t wel gevat:
                Maar ’t dunkt me onmooglijk te gelooven.
Hein. (1835) Alweêr niet mooglijk; wel dat mooglijk; is’t weêr boven
            Jou kennis: zoo jy ’t niet gelooven wilt,
                En altijdt alle ding bedilt,
    Wat vraagje m’er dan na; dan is ’t maar tijdt verspilt;
            Wat hoefje my te vraagen, of te quellen?
            (1840) Vertel my wat, geloof jy my niet, want
    Jy weet, die hier komt uit een vergeleegen landt,
    Zou ’t quaalijk passen iets, als wond’ren, te vertellen.
            Die zijn te hoog verlicht in haar verstandt;
                ’t Volk hier te landt is maar kanaalje,
    (1845) En bot, en dom by ons bereisde luy, ’k verhaalje
    Niets, of ik heb ’t gezien, of ’t is me zelf gebeurt.
            Geer. Het is me leedt, datje u versteurt.
                Maar dorst ik u noch eens wat vraagen?
Hein. Om my met mooglijk, en niet mooglijk weêr te plaagen.
            Geer. (1850) Neen, zeeker niet. Hein. Kom, vraag dan, gaauw.
Geer. Kan jy wel Kalikoets? Hein.,, Hier ben ik weêr in ’t naauw.
            Maar ’t Kalikoets is moeilijk uit te leggen.
    Verstaaje ’t ook wel? Geer. Neen. Hein. Dan zal ik ’t jou wel zeggen.
            Geer. Hoe luidt het doch? ey zeg eens. Hein. Hoe?
    (1855) Pfits, phoe, koedoedeldoe; koedoedeldoedeldoe.
            Geer. Zoo raazen hier de Kalekoenen;
    Begekjeme, Kozijn? je mogt je Besje zoenen.
            Hein. ’k Zal my wel wachten, dat te doen;
    Ik jou begekken? neen, Hoor toe, een Kalekoen
                (1860) Is eygentlijk gezeidt een Hoen
[p. 68]
    Van Kalikoet, Kozijn; dat goedt leert ginder klappen,
                    Als Papegaayen, watmen zeit,
                    Dat weetenze straks na te snappen;
    Dus spreekenze, als dat volk; is dat geen klaar bescheidt?
                    (1865) O vraager in der eeuwigheidt
        Geer. Maar Jasper Neef, hoe, scheeren we malkander?
    De menschen spreeken hier te land geen Kalikoens.
                Hein. Ja wel, wat maakje me al gedoens.
    De moêr leert hier het jong, en ’t eene jong het ander.
Geer. (1870) Hoe is dan goeden dag op ’t Kalikoets?



NEEGENDE TOONEEL.

Joris, Geraardt, Heintje, Izabel, Karel in de kist.

                                                                            Jor. SInjeur,
                Heer Iochem staat daar veur de deur.
Hein. Wat komt hy wel van pas. Geer. Ik ga hem binnen laaten.
                Kozijn, ’k laat u by Izabel;
    Ik kom zo met mijn vriendt. Hein. Ja, ’k wou wel, datwe al aaten.
Geer. (1875) Loop Joris, zeg Katrijn, dat zy maar opschaft. Jor. Wel.



TIENDE TOONEEL.

Heintje, Izabel, Karel in de kist.

                Hein. MEjuffrouw, ’kwas daar zeer verleegen.
    Het scheelde weinig, of uw Broêr hadt lucht gekreegen.
Iza. Ja, ’k was niet zonder vrees, maar heeft uw Heer al lucht,
                    Ik ben noch meêr voor hem beducht.
                (1880) ’t Moet in de kist benaauwt zijn; doetze eens open.
                Hy mogt gevaar van stikken loopen.
Hein. ’k Weet, watje zeggen wilt; oprechte liefde kan
    Niet veinzen; daar is’t op; daar, kijkt hem nu eens an.
                Kar. Mejuffrouw, ach! kan ’t mooglijk weezen?
                Hein. (1885) Ja, moogelijk is misselijk.
[p. 69]
Izab. Mijn Heer, de schaamte, diege uit mijn gezicht kunt leezen
                    Betuygt.... Hein. Ja, praat wat samen, kijk;
            ’k Verbrodde al ’t werk, was ik als jy, met praaten,
    Kom, kom, de kist moet toe. Kar. Ey Heintje, noch een woordt.
            Hein. (1890) Nu rasjes dan, wat wilje hebben, voort.
Kar. Mejuffrouw, ’k bid u my niet ongetroost te laaten;
    Maar schenkme een gunstig woordt, terwijl ik om u ly,
    En dat een ander in mijn plaats zit aan uw zy.
                    Ik kan hier in uw minste woorden hooren.
Iza. (1895) Wel, wel, ’k zal ’t flusjes doen, uw beede is niet verlooren.
            Hein. Duik in, duik in, daar komenze in de zaal.



ELFDE TOONEEL.

Geeraardt, Jochem van d’eene zy; Katrijn, met gebraadt, Joris met wijn en bier van d’andre
zy; Heintje als een Spanjaardt, Izabel,
Karel
in de kist.

Geer. ZIe, dat is Jasper Neef, daar ik je van verhaal,
    En dit’s Heer Jochem Jool, die met Maseur gaat trouwen.
Hein. Geluk, mijn Heer, geluk. Joch. Mijn Heer, ik ben gehouwen
                    (1900) In uw beleeftheidt, ’t was te dom;
    Mijn plicht was, dat ik u eerst heete wellekom.
Geer. Ey, zoo veel stanks niet, ’t is al hallef twaalf geslaagen;
Kom zittenwe an, daar is al opgedischt.*
    Gaauw, neem uw vryster, moet men u an Tafel draagen.
    (1905) Kozijn, jy boven an. Hein. Ekskuse mooy. Geer. Hoe is’t?
        ’k Verstaa het zoo? kom, kom, geen tijdt te spillen.
Hein. Neef, al wat u belieft. Joch. Ik voegme ook na uw willen.
[p. 70]
            Geer. Nu, durfje niet anvallen! hoe?
    Waar wachtje na? maak maar een kruisjen, en tast toe.
        Hein. (1910) De droes! hoe zout is ’t vleesch, het is niet t’eeten;
            ’tHeeft zulken vremden lucht daar by.
Geer. Dat beeldje jou maar in. Hein. Al heel niet, wel te weeten.
            Geer. Het is jou tongs schuldt: wat zeg jy
            Heer Jool? Joch. Ik eet het al voor lekkerny,
    (1915) Wat my geschaft wordt, en byzonder by zoo goeden
    Gezelschap. Geer. Proef te deeg, Kozijn, ’t is delikaat.
    Daar, sny aan deeze kant. Hein. St. Joost wil ons behoeden!
            Foey, geefmy eens te drinken, geen privaat
    Stinkt slimmer. Geer. Geef Kozijn een glaasje Rotterdammer.
            Hein. (1920) Wat smaak is dat! Geer. Geen beeter quam’er
                In lang van Rotterdam, Kozijn.
        Hein. ’k Had liever eens een glaasje wijn.
            Geer. Kom, Joris, schenk eens in. Hein. De pokken!
    Wat wijn is dat; ik gis, jy wilt wat met ons jokken,
    (1925) En gekken, Geeraardt Neef, dat jy ons zo trakteert.
Geer. Neen, jy wilt spotten, die een mensch zo affronteert.
                    Wat schort de drank? wat schort het eeten?
    Hein. In Kalikoet... Geer. Je mogt dat Kalikoets, en al
                    Die malle parten wel vergeeten,
    (1930) Datje iemandt in zijn huis beschaamt maakt: ’t heeft geen val,
                    En ’t voegt jou niet, dat moetje weeten;
                Jy bent te jong; ’s lands wijs, ’slants eer. Hein. Tut, tut.
    Hoe? dat het niet en deugt, dat wil ik juist niet zeggen.
Geer. Zeg dan vry, watje wilt, en help my uit den dut,
    (1935) Hoe dat jy’t meent. Hein. Dan dien ik ’t jou wel uit te leggen.
                In Kalikoet daar heetmen dit
                Gebraân vleisch peekelvleisch an ’t spit;
    En dit bier scharbier, dat zo wat met stroop gedikt is.
[p. 71]
            Geer. ,, ’k Loof, by mijn keel, schier, dat het hem verklikt is.
                Hein. (1940) En eek met water zou dees wijn
                    In Kalikoet geheeten zijn.
Geer. In Kalikoet is’t volk maar hallef by haar zinnen.
                    Heer Jochem, wat zeg jy der van;
Jor. ’k Heb niet gehoort, waar jy van praate, ’k was in ’t minnen
    (1945) Heel opgetoogen. Geer. Jy spreekt, als een eerlijk man.
                    Maar hoe staat jou Maseur al an.
                Joch. Haar oogen schieten zulke lonken,
                    Dat zy mijn ingewandt ontfonken.
                    ’k Acht op de waereldt schat, noch buit
    (1950) Zo groot, dan zulk een beeld te hebben tot mijn bruit.
        Geer. Maseur, wel kan jou dat het hart niet raaken?
        Iza. Monfreer heeft my in ’t zin beschaamt te maaken.
            Geer. ’k Doe niet, spreek jy maar vrylijk uit.
                Izab. Ik wil dan mijn gepeinzen
                        (1955) Vermommen, noch ontveinzen.
    ’k Draag zulk een liefde tot mijn minnaar, dat zijn pijn
    My alzo zeer, als hem, onlijdlijk dunkt te zijn.
                Hy heeft genoeg om my geleeden;
    Ik geef my over aan zijn zuchten, en gebeeden;
    (1960) ’tVerdrietme, dat ik noch niet met hem ben getrouwt;
                Want nimmer minde minnaar sterker.
        Ach! ’k wenschte, dat hy was verlost uit zijnen kerker,
            Daar hem de min als opgesloten houdt.
        Joch. Wat vreugdt! ik kan van blijschap quaalijk duuren.
        Geer. (1965) Heer Jool, ik ben’er zeeker om verblijdt.
            Jor. Het beyert daar van twaalef uuren,
            Sinjeur, wilje op de beurs zijn, ’t is hoog tijdt.
            Geer. De droes, is ’t al zo laat? kom staanwe
                Niet lang te praaten; Jochem, gaanwe,
    (1970) Jy moet’er weezen, hebjeme ommers flus gezeidt.
Joch. ’t Is waar, maar ik wou nu wel noch een beetje blijven.
[p. 72]
    Ten hallef eenen kom ik byje. Geer. Is ’t malligheidt?
                    Het kostje een Schelling, zoo je beidt.
Joch. Dat weet ik wel. Geer. Je zelt jou leven niet beklyven.
    (1975) Een Schelling! Izabel is half geruïneert
            Met zulken man. Joch. Wel, wijlje ’t zoo begeert,
    Ik ga dan. Maar ik bid, Mejuffrouw, laat uw zinnen....
                Geer. Ja, jy kunt flusjes weêr beginnen;*
    Nou Jasper Neef, tot flus; ontpak de Koffer dan.
            (1980) ’k Zal Luikas Oom mêe van de Beurs af leyen.
Hein. Jy zult meêr wonders zien, als ik je zeggen kan.
Joch. Vaar wel dan, bruidtje. Izab. En gy. Geer. Kom, kom, ’t is tijdt te scheyen
    Hier Joris, laat ons uit, en grendel voort de deur,
                    Zo dra w’er uit zijn. Jor. Wel Sinjeur.



TWAALFDE TOONEEL.

Heintje, Izabel, Katrijn, Karel in de kist.

            Hein. (1985) HOe is ’t nu vorder an te leggen?
            Katr. ’k Heb ’t al bedocht, en zal ’t je daadlijk zeggen;
    Maar, Juffrouw, gaen wy na jou kamer hier van daan;
    Jy, Heintje, als Joris komt, zoo zeg, dat Juffrouw braakte,
    En dat ik naauwelijks met haar van hier geraakte.*
Izab. (1990) Maar waarom dat doch? Katr. ’k Zel’t je zeggen, laat ons gaan,
                    Kom, Juffrouw daer komt Joris aan.



DERTIENDE TOONEEL.

Joris, Heintje, Karel in de kist.

    Jor. WAar is Katrijn, en Juffrouw daar gebleeven?
    Hein. Mijn Nicht die wierdt daar straks zoo flaauw, en slap;
                ’t Scheen of zy braakte; en schier de geest wou geeven;
[p. 73]
                (1995) Maar Kaatje broght’er boven met een snap.
    Daar hoor ikze al weêrom.



VEERTIENDE TOONEEL.

Joris, Heintje, Katrijn, Karel in de kist.

                                            Katr. OCh, Joris! Och! het staat’er
    Zo slecht geschaapen; help ons vaâr, wat gaat ons an?
    Foey, foey, dat stinkend vleisch, ’t komt nergens anders van.
                Haal doch een zoopje Anijs of Guldewater,
                    (2000) Op ’t Water in de Wildeman,
                    Daar is het best; ’k ben ook zo quaelijk,
    Ey lieve, loop’er heen, en breng een beetje meê.
Jor. Ik durf niet. Katr. Durf jy niet? Jor. Katrijntje, ey, zie niet laelijk;
                Wat zou Sinjeur niet zeggen, zoo ik ’t deê.
                Katr. (2005) Jy zelt het niet by hem verkerven.
                    Ik blijfje borg. Jor. Ik durf doch niet.
    Katr. ’t Is goedt. Dat’s liefde! ô droefheit! ô verdriet!
                    Hy zou zijn vryster laeten sterven,
    Ja zonder meêly, al gaf zy den laatsten aâm.
Hein. (2010) Impertinenten beest, ik vind het zeer infaam,
                    Dat jy mijn Nicht niet anders bystaat.
Jor. Gelieft te weeten, dat het uitgaan my niet vry staat;
                Het is my op den hals verboôn, mijn Heer.
Hein. Van wie? Jor. Van uw Kozijn. Hein. Goedt. Maar ik kommandeer
    (2015) U uit de naam van Neef zoo daadlijk heen te loopen,
    Om voor Nicht Izabel een zoopje Anijs te koopen.
Jor. Maar, Heer. Hein. Ik zeg u maar my niet veel an het hooft.
        Jor. Ik vrees, mijn Heer. Hein. Wat valt’er veel te vreezen?
        Jor. Dat my Sinjeur... Hein. ’k Beloof u borg te weezen.
Jor. (2020) Voor alles dat ’er of kan komen. Hein. Ja, ’k beloof’t.
[p. 74]
Jor. Ey, Heer, maak ’t huis dan wel te grend’len, en te sluiten,
                Dat niemandt daar in komen kan van buiten.
                    Sinjeur is vreeslijk bang voor guiten.
                Hein. Ja, ja, ga heen. Wat hebje al snaks.
                Jor. (2025) Ik ga. Hein. Nou repje, ik volgje straks.



VYFTIENDE TOONEEL.

Heintje, Katrijn, Karel in de kist.

Heintje de kist openende.

        HEr uit, mijn Heer, her uit. Kar. Is ’t veilig Heintje.
    Ik ben bevreest. Hein. Ik was het daadlijk meê geen kleintje:
    Maar dat’s gedaan: de baan is klaar, Heer. Kar. Weetj’et wel?
Hein. Ja, klaar genoeg. Kar. Waar blijft Mejuffrouw Izabel?
            Katr. (2030) Heer Karel, Juffrouw wachtje boven,
            Daar zullenwe ons verkleeden, was ’t gezeidt.
Kar. Wel Heintje, krijg dan ’t goedt, dat in de koffer leidt,
    En volgme. Kan ik mijn gelukken wel gelooven?
                ’k Ben u verplicht tot in der eeuwigheidt,
    (2035) Mijn lieve Kaatje. Hein. En my. Kar. U ook, ik zal ’t gedenken.
                ’k Beloof ’t u, is het anders in mijn maght.
                    Ik zal u beide zo beschenken.....
            Katr. Dat zal wel gaen; maar gaenwe, Juffrouw wacht.
Einde van ’t Vierde Bedrijf.
Continue
[
p. 75]

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Leonore, Eduardt, Kornelia.

Ed. HEt geeftme wonder, wat ze in huis zo lang bedryven:
                    (2040) Zy hebben het alleenigh in,
            En zouden ’t wel verhoetlen met dat blyven,
                En lanterfanten. Ik begin
    Bevreest te zijn, dat zy noch niet te voorschijn koomen.
    Heer Karels geest is my bekent, en Heintjes vlijt;
    (2045) Daar moet iets haperen, want deeze korte tijdt
                Wierdt anders beeter waargenomen.
            Leon. Ik zou eens zien gaan, hoe ’t ’er staat,
                Heer Eduardt, en aan gaan schellen;
                Misschien is binnen meêr te stellen,
    (2050) Als wy wel denken; ’t schort daar licht aan goede raadt.
Korn. Daar gaat een venster van de zydelkaamer oopen.
    Zie, zie: daar is die Snaak. Hoe heet hy? Heintje? Ed. Jaa,
                Hy is’t. My dunkt, hy wenktme: ik gaa
    Verneemen, wat ’er schort. Leon. Ik wil het beste hoopen.



TWEEDE TOONEEL.

Heintje in ’t venster, Eduardt daar voor, Leonore en Kornelia aan de andre zyde van ’t Tooneel, in de stoep.

            Hein. (2055) EY breng ons daadelijk een leer;
                Hier is’er geen in huis, mijn Heer.
Ed. Wat haapert’er? Hein. Wy zijn hier al te zaam gevangen,
[p. 76]
                    En ’t werk is heel en al verbrodt,
                    Ten zy men ons een leer doe langen.
                    (2060) De deur daar veur is in het slot.
Ed. In ’t nachtslot. Hein. Ja. Ed. Men zal’er u een brengen.
                    Mejoffrouw, zeg eens aan uw Kamenier,
                    Dat zy een leer haal; z’is ons hier
    Hoognoodigh. Leon. Wel waar toe? Ed. ’t Verhaal zou ’t werk verlengen.
                    (2065) ’t Heeft groote haast. Leon. Kornelia,
                    Breng hier de leer; maar spoedt u, draa.
    Wat schort ’er Eduardt? Ed. Zy zijn in huis geslooten.
    Quam Geeraardt haastigh weêr, zoo zou het werk niet vlooten.
        Korn. Heer Eduardt, hier ben ik met de leer.
            Ed. (2070) Wel zetze voor dit venster neêr.
    Waar’s Joffrouw Izabel? Hein. Daar komtze met mijn Heer.



DERDE TOONEEL.

Karel, Izabelle, Heintje, Katrijn in ’t venster; Eduardt daar voor; Leonore en Kornelia aan de andere zyde van ’t Tooneel in de stoep.

Kar. HIer zijnwe. Ed. Wakker; waar naa wachtge? Kar. Lieve leeven
    Klim eerst af: want aan ons is zo veel niet bedreeven,
    Als gy geredt zijt; al vondt Geeraardt ons in huis.
    Izab. (2075) Och, Karel, och! wat doet gy my beginnen?
                    ’k Bestaa te veel. Katr. Abuis, abuis.
    Gae jy maar of. Kar. Heb maar geen ongeruste zinnen,
                    Mijn schoone; ey, quel u met geen zorg.
Izab.Maar d’eer gebiedt.... Kar. De noodt gebiedt hier, en de reeden,
    (2080) Datge uit uw Kerker vlucht. Stel slechts uw hart te vreeden,
[p. 77]
                    En haast u wat: ik blijf uw borg,
                    Dat gy’t behooren, noch betaamen
                    In ’t allerminst niet overtreedt.
Katr. Tut, tut, klimjy maar of, dat ’s ommers niet een beet.
                    (2085) Waer over zou jy jou doch schaamen?
Kar. Tree wat voorzichtigh; val niet, schoone, ik kom u by.
            Hein. Nou is ’t jou beurt, Katrijn; nou jy.
            Katr. Wel laet mijn eerst men rokken sluiten,
                Jy knechten, jy bent zulke guiten,
                (2090) Jy mogt wat meêr zien, als men kuiten.
Hein. [Afsullende.] Wel zet dan ’t venster aan; dat gaat jou veur.
Katr. [Hem volgende.] Dat kunsje kan ik meê, Sinjeur,
            Dat gaetje nae. Kar. Wy moesten hier voor deur
    Niet lang.... Ed. Is ’t Geeraardt niet, die ginder aan komt stappen?
Izab. (2095) Och ja, het is Monfreer: wat raadt? Kar. Ey vrees maar niet.
            Hein. De Droes! my moest hy niet betrappen
    In deeze kleeding, die al ’t bruitje zou verklappen.
Kar. Loop ras tot Leonoors; maar vliegh, eêr hy u ziet.
    Gy ook, Heer Eduardt. Ed. De leer. Kar. Laat die slechts leggen.
    (2100) Maar, ga niet van haar deur; licht dat’er wat te zeggen
Zal vallen.



VIERDE TOONEEL.

Izabelle, Karel, Katrijn voor ’t huis van Geeraardt; Leonore en Kornelia in haar stoep.

                Izab. OCh wat gaat my aan!
                    Hoe vreeslijk zal ’t weêr op een schennen,
                    En schelden, en onteeren gaan?
[p. 78]
Kar. Uw Broeder zal u in dees kleederen niet kennen;
    (2105) En of hy u al kende, is ’t niet te laat om u
                Gelijk voorheen na zyne handt te zetten,
    Of uwe vrye keur in ’t Huuwlijk te beletten?
    Hoe kan men gunstiger geleegenheidt, als nu
    Aantreffen? als dat zelf uw Oom uit hem zal hooren
    (2110) De malle Wedding, die zoo klaar d’uitspoorigheidt
                Uws Broêrs, en uwe onnoozelheidt bepleit.
    Kom, doe uw masker voor, ’t geluk dient niet verlooren,
    Dat zich zoo aanbiedt. Neem uw masker ook, Katrijn.
                    Gy moet voor eerst niet kenlijk zijn.



VYFDE TOONEEL.

Izabelle en Katrijn gemaskert, Karel, Geeraardt, Luikas, Jochem, voor ’t huis van Geeraardt, Leonore en Kornelia in haar stoep.

Geer. (2115) WEl Karel, dit lijkt op een argjen uit te weezen.
                Wat doet dit waaren hier omtrent?
Kar. Wy beelden ons altijdt het argste in, als wy vreezen.
    Geer. Neen, neen, ik weet dat jy een veugel bent.
    ’k Betrouwje niet met al. Jy hebt met dit gejoffer
                (2120) Een trek veur. O, wie weet, of zy in schijn
                Geen Juffers, en in waarheidt mannen zijn,
    Om mijn te loeren: doch ik gek’er meê; ik bof’er
    Niet half veur: want daar is al veur gezorgt: jy hoeft
                Jou hoofdt niet eens daar meê te breeken,
            (2125) ’t Is al vergeefs watje aanwendt, of beproeft,
                    Om Izabel te spreeken.
            Kar. Ik zal haar spreeken, als ik wil.
Geer. Jy, als je wilt? waarom zou jy ’t dan achterlaaten?
    Want al dat waaren is alleen om ons geschil.
Kar. (2130) Hoe, staat het elk niet vry te gaan op ’s Heeren straaten?
[p. 79]
Geer. Het zitje daar niet. Maar, wat drommel wil die leer
                Beduyen? zie, hier hebje ’t spul al weêr.
    Ik denk, dat hy het huis beklimmen wil, en rukken
    Mijn Zuster met geweldt, en teegens dank daar uit.
    (2135) Wel wordt men zo subtijl in Vrankrijk? o! dat sluit,
                    Dat sluit niet, vrindt; dat zel niet lukken.
                    Een leer, en dat by daag op straat?
                    En mans, als vrouwen te verkleeden?
    Hoe krijgt hy het zo krom? ja wel. Kar. ’k Heb u geen reeden
                (2140) Te geeven van het geen ik doe, of laat.
                    Heb ik geen acht geheele daagen?
    Dit is maar d’eerste; ’k hoef het zoo noch niet te waagen.
                Luik. Maar Gerrit Neef, ik hoor, ik zie,
                En weet geen slot uit al die praat te krygen.
                    (2145) Ey, zegme, wat’s de questie, die
    Jy mit Heer Karel hebt? Kar. Men hoeft die niet te zwygen.
    ’k Heb lang mijn zin gezet op Juffrouw Izabel,
                En deê uw Neef beleefdelijk verzoeken,
    Dat hyme akses by haar zou gunnen; maar ’k wierdt fel,
                    (2150) En schots bejeegent; schelden, vloeken,
                En raazen was al ’t antwoordt dat ik kreegh,
    Schoon ik hem nimmer iets mijns weetens in de weeg
                Gelegt heb, noch het minste valt te zeggen
                Op mijn geslacht, of leeven, goedt, of eer.
Geer. (2155) Ja, woorden zijn maar woorden, en niet meêr.
                    Maar d’Eenden zijn ’t, die d’eyren leggen.
    Kijk deeze schoonpraat: wat stoot hy al uit zijn hooft.
    Ik zou mijn Zuster an jou allemodepronker,
                    Jou lanterfant, jou kaale Jonker
    (2160) Uittrouwen? neen, z’is an een ander Heer verlooft,
                    Die haar alleen om haar manieren,
                    En om de deugden, die haar sieren,
                    En niet gelijk als jy om’t splint,
[p. 80]
                        Mijn Zuster zoekt te vryen.
    (2165) Daar staat de man, daar ik van spreek. Joch. Ik moet belyen,
    Dat ik haar nimmer om haar rijkdom heb bemint.
Geer. ’t Zou hem niet scheelen, of z’in ’t hemt stondt. Joch. Niet met allen.
Geer. Al was zy naakt. Joch. Zy zou my eevenwel gevallen.
Geer. Zie, dat’s eerst liefde. Maar dees jonge lichtmis zou
                (2170) Haar niet begeeren voor zijn vrouw,
    Zoo zy geen geldt hadt, dat hy mooitjes deur kon jaagen;
                Daarom heb ik hem afgeslaagen.
Luik. Dat is veur zoo veul wel. Maar hoor, Neef. Karel deê
            Jou Zuster eer an deur dit prittendeeren:
    (2175) Daerom had jy hem ook niet moeten afgronteeren.
            Kar. Ik lach eens met d’affronten, die ik leê:
                    Maar ’t geen ik heel niet kan verduuwen,
                Is, dat hy gansch geen weezen heeft van d’eer,
                    En rust van Izabel, Luik. Mijn Heer,
                    (2180) Ey lieve, ontwar doch voort het kluwen.
Kar. ’k Zal ’t gaeren doen. Zijn schots bejeegnen speet my zeer,
    Zoo dat ik toornig zey, hy zou me niet beletten,
    Dat ik haar vrydde; zy was buiten zijn gebiedt;
    Dat mijn verzoek maar om welstaans wil was geschiedt,
    (2185) En dat hy hem daar niet zou konnen teegen zetten.
    Na heel veel woorden, en weêrwoorden tusschen ons,
    Quamt op een wedden om twee honderdt Dukatons,
                    Dat hy zijn Zuster op zou sluiten
    Acht daagen lang, dat ik, noch niemandt vreemdts van buiten
    (2190) Haar spreeken zou. Aldus maakt hy zich meester van
    Haar vryheidt, rust, en eer. Luik. Maar is’t al waar. Kar. Hy kan
    ’t Niet loochnen. Geer. Ja, maar hoor, Oom.... Luik. ’k Wil niet hooren.
[p. 81]
    Dat sluit niet, Gerrit Neef. Wel hoe? wou jy mijn Nicht
            Opsluiten? is ze oneerlijk? is ze licht;
            Geer. (2195) Wie weet het. Joch. Wat komt my te vooren?
                    Hoe, slaaje twijfel aan haar deugdt?
Geer. Neen, Jochem, neen, ô neen. Maar zie, die jonge jeugdt....
            ’k Wil zeggen, die... die dochters, zie die vrouwen
                    Zijn zwak, men magze niet vertrouwen.
    (2200) ’t Gaat vast... Ik meen... Mijn dunkt... Kar. Hoe raakt hy ’er noch uit?
            Geer. Wat raakt het jou, dat jy jou snuit
            Hier in steekt. Ho, jy zoekt licht met een praatje
            In huis te koomen, om de wedding zoo
                    Te winnen. Neen, jy zult dat gaatje
            (2205) Niet booren; ’t zal niet angaan; neen, byloo.
    Ga jy maar voort met mans in vrouwluy te hervormen,
                    En kom daar meê ons huis bestormen:
    Wy wachtenje of. Kar. Ik weet niet, wat de vent al leidt
                    En reevelt, wie heeft u gezeidt,
                    (2210) Dat ik met mans in schijn van vrouwen
    Uw huis beklimmen wil? ’t Zijn Juffers, die gy ziet,
            Met een van welke ik meen in ’t kort te trouwen;
    Door dien al tusschen ons beloften zijn geschiedt.
Geer. Bedriegje ons niet? Kar. O neen: ’k heb haar tot vrouw verkooren,
    (2215) En zy my tot haar man. Geer. Zoo denkje om Izabel
            Niet meêr, en geeft de wedding ook verlooren.
Kar. O neen, ik pretendeer uw Zuster eevenwel,
                    En meen de wedding meê te winnen.
Geer. De wedding, dat kan heen; zoo ver ik ’t niet belet,
                    (2220) Maar ondertrouwt te weezen met
            Dees Juffrouw, en mijn Zuster te beminnen,
            Dat komt niet als in Hoerejaagers zinnen.
Kar. Ik zeg u, dat ik na de reeden, en de wet
                    Met deeze trouwen mag, en slaapen
[p. 82]
    (2225) By Izabel. Geer. Licht na jou eerste vrouw haar doodt.
Kar. Neen, staande huuwelijk. Geer. Jy. Kar. Ja, ja, ik zelf. Geer. Zoo groot
    Een Quibus is’er op de waereldt niet geschaapen;
                    Daar zieje, Oom, welk een fiksen quant
    Dat Karel is. Wat heeft hy drommels groot verstandt!
            Luik. (2230) Recht uit gezeidt, ik kan niet vatten,
            Hoe hy dat goedt zou maaken, Gerrit Neef.
            Geer. En gy, Heer Jochem? Joch. ’k Zou het schatten,
    Gelijk uw Oom. Geer. En ik vertrouw, zoo waar ik leef,
                    Dat hy ’er op zou wedden willen.
Kar. (2235) Wel waarom niet? Geer. Jy bent een gaauwert van jou tijdt.
            Zoo lapt hy al zijn goedtje door de billen.
    Kar. Indien gy wedt, gy zijt de wedding quijt.
Geer. Wat zetj’er onder? weêr een zakje dukatonnen?
Kar. Al woudtge noch zoo veel; ik heb het toch gewonnen.
            Geer. (2240) Kom an: ’k heb hier een beursje goudt,
    Dat ik vergaârt heb, om ’er ’t opgeldt op te winnen.
    Acht hondert gulden is ’er effen in. Kar. Ik hou ’t.
                    Maar zie wel toe, eêr wy beginnen,
    Gy zijt het quijt. Geer. Zoo veul te beeter is ’t veur jou.
    (2245) Zet by. Kar. In deeze beurs zijn hondert pistoletten,
    Die wil ik teegen uw acht hondert gulden zetten.
Geer. Laatme eerst eens kijken, of ’t al goudt is. Kar. Daar, beschouw.
Geer. Ja ’t is goedt goudt, en ’t weegt meêr als het mijne; ik vatje
                        By ’t woordt. Maar, Karel, datje
    (2250) Mijn wel verstaat: jy zet jou beursje teugen ’t mijn
    Rompslomp. Kar. Heel wel. Geer. Maar wie zal onze rechter zijn?
Kar. Uw Oom, en deeze Heer, zoo ’t hen belieft. Luik. Maar vrinden,
    ’t Was ommers beeter, dat elkeen zijn eigen geldt
[p. 83]
    Weêr op stak, dan het dus in prijkel stelt.
                Geer. (2255) Wat prijkel! Oom, ’t is of wy ’t vinden.
    Luik. Maar, Gerrit Neef, ik hou van speulen noch
            Van wedden. Geer. Ey, Oom, wees onze uitspraak doch:
    Ik heb ’t al in mijn zak. Jy bent ’er meê niet teegen
            Heer Jochem. Kar. Ey, Messieurs, laat u beweegen:
    (2260) Gy zult ons vriendschap doen, en ’k zal ’er ’t minste woordt
            Niet teegen maaken; maar uwe uitspraak prijzen,
            Of gy ’t my meê, of teegen quaamt te wijzen,
                    En houden my gelijk ’t behoort.
Luik. ’t Is wel dan; ’k ben benieuwt, hoe gy dit goedt zelt maaken.
Joch. (2265) Ik meê: het schijnen my heel wonderlijke zaaken.
            Kar. Aan wien begeertge, dat men ’t goudt
                    in handen stelt, en toevertrouwt.



ZESTE TOONEEL.

Izabelle en Katrijn gemaskert, Karel, Geeraardt,
Luikas, Jochem,
voor ’t huis van Geeraardt;
Leonore, Eduardt, Kornelia;
in Leonores stoep.

    Geer. DAar zie ’k Lenoor met Eduardt staan praaten.
    Zy heeft het ander geldt in haar bewaaring, hoor,
            (2270) Laat ons haar dit ook in bewaaring laaten.
    Kar. Ik ben te vreên. Geer. Ey lieve, hoor Lenoor,
    Ik heb met Karel weêr een wedding onder handen,
                    Wilje allebey de beursjes, van den
    Een en den andren wel bewaaren, en daar na
    (2275) Beide overgeeven aan die ’t winnen zal. Leon. O ja.
    Maar wat hebt gy gewedt? Geer. Dat hy met deeze vryster
    Getrouwt zijn, en ook by mijn Zuster slaapen magh
    Na rechten, en na reên. Leon. ’t Is vreemdt. Geer. Niet waar? ik lach
[p. 84]
            Mijn zelven slap. Zijn zinnen zijn hem byster.
    (2280) Wy hebben ’t an mijn Oom, en deeze Heer gestelt.
                    Maar heeft jou Karel ’t zakje geldt
            Van flusjes al gezonden? Leon. Ja. Geer. Maar is ’er
    Twee hondert dukatons, en zijnze wel getelt?
    Leon. Ja doch. Geer. Hy is het quijt, geen ding is wisser;
                    (2285) De goudtbeurs meê: ik win het al.
                    Hy is te lijdigh in de val.
            Maar Karel zeg, wanneer zel jy bewijzen
            Dat ik ’t verlies; want, zooje langer wacht,
            Als deeze dagh, zoo pretendeer ik acht
    (2290) Per sent in ’t Jaar veur ’t geldt. Ja, ’k meen het, of je lacht:
    Op dat ’er doch daar na geen questie uit mag rijzen.
Kar. Ik zal ’t zoo daadlijk doen.



ZEEVENDE TOONEEL.

Izabelle en Katrijn gemaskert; Leonore, Luikas, Jochem, Geeraardt, Eduardt, Karel, Kornelia, Joris.

                                            Jor. DE droes! daar is Sinjeur.
    Hy heeftme in ’t oog. Ik ben hier leelijk in de peekel.
            Geer. Jou schelm, jou vagebondt, jou reekel,
                    (2295) Wat doejy buiten onze deur?
            Jou galgebrok, is dat het huis bewaaren?
            Jor. ’k Ben effen maar eens uit gegaan.
                    ’k Zel jou mijn onschuldt doen verstaan,
                    Sinjeur, wou jy jou wat bedaaren.
            Geer. (2300) Waar is Maseur? Jor. In huis. Geer. Katrijn?
            Jor. Die liet ik by’er. Geer. En Kozijn?
Jor. Die ook: en ’k heb de deur in ’t nachtslot toe geslooten,
            Doe’k uitging. Geer. Wel, wat was ik daar verschooten!
    Dat luwt weêr wat. Maar schelm, wat doeje buiten? spreek.
[p. 85]
    Jor.* (2305) Jou Zuster wierdt daar strak zoo flaauw, en slap, dat eek,
    Noch schorteldoeks bandt hielp, noch baatte. ’t Scheen geschaapen,
                    Als of zy d’eeuwghe slaap wou slaapen;
    Zoo dat ik uit most om wat Guldewaater. Geer. Guit,
    Als iemandt sterven wil, moet jy ’t de luy beletten.
                    (2310) Jy zegt, zy wou wel. Dat ’s verbruidt;
                    Is zy mijn Zuster niet, schavuit;
    Als zy iets doen wil, moet jy jou daar teegen zetten.
    Jor. ’t Wierdt my zoo fors geheeten van jou Neef,
    Dat ik ’t niet laaten dorst. Geer. Waar is het zoopje, geef.
                    (2315) Wat kost het wel? Jor. Een halve schelling.
            Geer. Een halve schelling! wie gaf ’t geldt?
Jor. Ik heb het van jou geldt verschooten. Geer. Welk een quelling!
    Jou moordenaar, je doet me kracht an, en geweldt.
                    Maar ’k zweer, ik zelje dat betaalen.
            Joris. (2320) Sinjeur, ik heb ’t wel moeten haalen.
            Geer. Kom, niet veul praatens: breng het t’huis,
    En zeg Kozijn, ik zal zoo daadlijk by hem koomen.



ACHTSTE TOONEEL.

Izabelle en Katrijn gemaskert, Leonore, Luikas, Jochem, Geeraardt, Eduardt, Karel, Kornelia.

    Luik. WEl Gerrit Neef, jy maakt ons heel konfuis;
                    Want Karel die had aangenoomen
                    (2325) Als dat hy straks bewijzen wou,
            Wie van jou twien het wedspul winnen zou.
            Geer. Wel dan heeft hy maar voort te vaaren.
                    Ik ben gereedt, ik wacht’er na.
Luik. Ey, Karel, ey, geef ons d’uitsleutel dan. Kar. Heel gaaren.
    (2330) Mejuffrouw, zijt gy mijn verloofde niet? Izab. O ja.
[p. 86]
Kar. Neemt dan uw maskers af, en doet u beide kennen.
Geer. De duivel haal! het is Katrijn, en Izabel!
    Ik ben bedurven! moordt! verraadt! moordt! brandt! De hel
                    Met al ’er Nikkers moetje schennen!
                    (2335) Moordt! brandt!, help! help! slaa doodt! sta by!
                    Bedriegers, schelmen, hoeren, fielen,
    ’k Wil Joris, en Katrijn, ’k wil Izabel vernielen;
    ’k Zweer, Karel... O die schelm! o die verraadery!
            Luik. Hoe, wordje dol, Neef? zoo te tieren
                    (2340) Lijkt nergens nae. Spreek mit benieren.
    Geer. Manieren! wat manieren! die schavuit
    Schaakt mijn mijn Zuster, jou je Nicht; zou jy dat lijen?
    Jy bent heur Oom. Och! wat beleeven wy veur tijen.
    Zoo deeze deugeniet... Kar. Gy kreegt wat op uw huidt,
    (2345) Ten waar ik door ontzagh, dat ik voor deeze vrinden,
    En wel voornaamlijk voor uw Oom, en Zuster draag,
                    Mijn heevigheidt wist in te binden.
    Gy onverzaade vrek hebt zelf uw eigen plaagh
            Op ’t lijf gehaalt. Maar ik heb eer, noch reeden
                    (2350) In ’t minste deel niet overtreeden.
    Gy hebt uitspoorigh, en onhebbelijk met my
    Een wedding aangegaan.... Luik. Dat is recht, en ’t stondt jou vry,
                    Om die te winnen, alle vonden
    In ’t werk te stellen; dat is maklijk te deurgronden.
            Leon. (2355) Ik kan ’t ook anders niet verstaan.
Ed. Hy heeft noch teegen d’eer, noch reeden aangegaan.
Geer. Magh dat zoo weezen? Leon. Ja, ’t was ieder van u beijen
    Geoorloft alles uit te voeren, wat hy in
    De zinnen kreeg. Zoo gy u nu wilt laaten scheijen,
    (2360) Kan ’t met gemak geschiên: Wy weeten al den zin
    Van bey uw weddingen, en konnen na de reeden
[p. 87]
                    Uitspreeken, wie verliest, of wint.
                    Wat zeidt Heer Karel. Kar. ’k Ben te vreeden.
            Geer. Ik niet; ik ben zoo niet gezindt.
                    (2365) Ik wil ’er andre luy op hooren.
Luik. Heb jy me zelf zoo straks niet tot goê man verkooren
    Van jouluy wedding. Geer. Ja. Luik. Waerom dan meêr geweldt?
            Geer. ’t Is om geen treusneus, Oom. Het geldt
    Acht hondert gulden. Luik. Wel zoo hebje die verlooren,
Geer. (2370) Verlooren! Luik. Ja, dat ’s uit. Leon. Heer Geeraadt, hebt gy ons
            Ook niet verzocht het vonnis uit te spreeken,
                    Van ’t andre? Geer. Ja, maar, selleweeken,
    Verhaastje niet: het gelt twee hondert dukatons.
            Leon. ’k Versta dat Karel ’t heeft gewonnen,
                    (2375) Al kosten ’t duizendt dukatonnen.
            Ed. Ik meê. Geer. Oom, Eduardt, Lenoor,
                    Wat, sellemalementen, hoor.
    Luik. Zwijg stil. Wie heeft het geldt in zijn bewaaring?
            Leon. Ik heb ’t, mijn Heer. Luik. Wel, mijn verklaaring
                    (2380) Is dat jy ’t an Heer Karel geeft.
            Leon. Daar is ’t, mijn Heer. Geer. Lenoor... wie heeft
                    Zijn leeven! hoorme noch eens. Leon. Strakjes.
                    Kornelia, haal bey de zakjes
    Van binnen; zy staan op de Taafel. Brengze hier,
    (2385) Dat ikze Karel geef. Geer. Ja wel, ’k verdoe me schier.
                    Korn. Mejuffrouw, ’k gaze haalen.



[p. 88]

NEEGENDE TOONEEL.

Izabelle, Leonore, Luikas, Jochem, Eduardt, Geeraardt, Karel, Katrijn, op straat; Joris in ’t Venster.

            Geer. JOu schelm, ik zel jou dat betaalen.
                    ’t Is niemandts schuldt, als jouwe, guit.
                    Doe op de deur, en komt ’er uit.
                    (2390) Zoo niet; zoo zel ik jou vermoorden.
    Jor. Sinjeur, vergeeft het me. Och! mijn hart dat beeft.
            Och, vrinden, och! wat gruwelijker woorden!
    Hy wil mijn moorden, schoon dat hy me noch niet heeft.
    Wat zou hy doen, had hy my in zijn maght? Geer. Doe oopen,
            (2395) Of anders... Jor. ’k Zou te grooten prykel loopen.
    Ed. Wy zullen u beschermen; kom beneên.
            Jor. Beloof je ’t me. Luik. Ja, wees te vreên.
            Geer. Hoe, ben ik langer dan geen meester
                    Meêr van mijn eigen knechts? Luik. Ey weest’er
                    (2400) Niet quaedt om; houje vroedt, en stil;
                    Want het geschiedt om beste wil.
Geer. Om beste wil? De droes! wie heeft dat zoo verzonnen?



TIENDE en laatste TOONEEL.

Izabelle, Leonore, Luikas, Jochem, Eduardt, Geeraardt, Karel, Katrijn, Joris zoetjes van boven koomende; Heintje in zijn eigen kleeding uit Leonores huis, met Kornelia.

Korn. MEjuffrouw, hier is ’t geldt. Leon. ’t Komt Karel toe. Mijn Heer,
                    Daar hebje uw eigen zakje weêr,
[p. 89]
    (2405) En ’t zijn daar by; gy hebt het eerelijk gewonnen.
            Kar. Neem Heintje, berg het geldt. Geer. O spijt!
    Dat mooye geldt, en al die dukatonnen quijt!
                    Karonje, daar zel jy veur lyen
    Je zult in ’t Spinhuis. Oom, is dat niet blijks genoegh,
                    (2410) Dat zy haar zoo maar paslijk droegh,
            Toen zy’er met gesteente, en schilderyen
                    In ’t heimelijk heeft laaten vryen?
Kar. Zwijgh onverlaat, schendt gy uw Zuster meêr, ik zweer,
                    Dat ik u straks... Izab. Ik bid, mijn Heer,
            (2415) Dat ik my zelf verweeren magh. Monfreer,
                    Dat ik mijn kerker ben ontsprongen,
                    Gy hebt my zelf daar toe gedrongen,
                        Gy hebt alleen de schuldt.
                    Ey Oom, aanhoorme eens met geduldt.
    (2420) Hy heeftme zes Jaar lang gehouden, als gevangen,
En gafme naauwelijks droogh broodt; ’k moght nergens gaan,
    Dan in de kerk, en zag hy my by iemandt staan
            En praaten, of zag my een Jongman aan,
            Hy noemde het komplotten, slimme gangen.
                    (2425) Ook heeft hy my altijdt belet,
                    Dat ik ’t u niet heb konnen klaagen;
                    Zoo hieldt hy my gestaâg bezet.
                    Hierom heb ik me in ’t eynde met
    Heer Karel, die my lang zijn dienst heeft opgedraagen,
    (2430) In ’t heimelijk verloofdt, om eens van al mijn plaagen
            Verlost te zijn; dewijl my zijn gestalt
    Behaagt, en op zijn staat, noch deugdt te zeggen valt.
            Dies bid ik, Oom, gun my met hem te leeven,
            En wil u stem aan mijn verkiezing geeven.
Kar. (2435) Het zelfde bid ik u met onderdaanigheidt.
    Geer. Ja toch; jy hebt het treflijk wel bepleit.
                    Oom zel jou... Luik. Zwijg; d’uitspoorigheeden
                    Van Gerrit, die gy hebt geleeden,
[p. 90]
                    Zijn al te klaar gebleeken in
    (2440) Zijn malle weddingen, daerom zoo stemt mijn zin
    Mit jou zin over een; ik heb ’er heel niet teugen:
    Want jy hebt recht; jou Broêr deê dingen, die niet deugen.
    Heer Karel, veul geluk, en zeegen mit mijn Nicht.
            Kar. Ik blijf u tot der doodt verplicht.
Geer. (2445) Neen, dat zal zoo niet gaan. Luik. Wy zellen jou wel dwingen,
            En leeren jou een ander liedtje zingen.
    Geer. Wel Jochem, staaje dat zoo goedts moedts toe?
    Ik hadze jou belooft; ’k zou om haar procedeeren,
    Was ik, als jy. Joch. Ik niet: ’k sta liever of. Geer. Wel hoe?
                    (2450) Is dat die liefde? ’t lijkt wel scheeren?
Joch. ’k Had overvloedt van liefde, och ja ik: maar ik vindt
    Niet raadzaam, aan een vrouw, die reets een ander mint,
            Te denken. Lang moet hy’er wel meê vaaren,
            En haar den Heemel in gezondtheidt spaaren.
    Geer. (2455) Wel Karel, neem haar dan veur ’t zelfde geldt,
    Daar ikze Jochem veur verlaaten hadt. Ik gunje
                    Mijn Zuster ook dan. Nou daar kunje
    Niet teegen. Luik. Ik begeer, dat zy niet eene spelt
    Zel minder hebben, als haar toekomt. Geer. ’k Mis mijn zinnen!
    (2460) Maar, Karel, ’k denk, jy wilt de wedding nou niet winnen:
            Dat zou niet wel monfreeren. Ey geef mijn
    Mijn geldt ten minsten weêr. Kar. ’k Heb aan mijn Dienaar Heintje
    Het zakje dukatons belooft. Geer. Het is geen kleintje:
                    Zie, watje doet. Kar. ’t Moet echter zijn.
    (2465) Ik schenkze hem, en u dit beursje goudt, Katrijn.
Hein. Heb grooten dank, mijn Heer. Katr. Ik dank u duizendt maalen,
[p. 91]
Geer. ’t Loopme alles teegen! maar ik magh mijn schaâ verhaalen,
            Op jou Lenoor; niet is ’er, dat ons houdt:
            Want Karel zal haast veur de Rooije-deur gaan
    (2470) Met Izabel. Wanneer wil jy, dat wy ’er veurgaan?
Leon. Ik vreesde, dat gy my nu niet begeeren zoudt,
                    Daarom heb ik my ondertrouwt
    Aan Eduardt. Geer. Hoe dat? Leon: Ik heb een van mijn schulden,
                    Van hondert pondt, die ’k uitstaan hadt
                    (2475) Verlooren, en ik wist wel, dat
    Gy my met minder, als twee hondert duizendt gulden
    Niet zoudt begeeren. ’t Scheelt juist deeze hondert pondt.
Geer. Dat komt zoo naauw niet. Leon. Ey; had ik dat toch terstondt
            Geweeten. Maar ’t is nu te laat. Mijn trouwen
    (2480) Met Eduardt staat vast. Ed. Gelieft uw woordt te houwen.
    Leon. Ik zal. Geer. Wat ben ik ongelukkigh! och!
            Wat gaat mijn an! Zie ik jou, schelm, daar noch.
            Die oorzaak bent van al mijn ongelukken;
Jor. Ey, vrinden, staat my by; hy zou me plukken,
                    (2485) Gelijk een vink. Luik. Rust jy jou hoofdt;
            Wy zellen ’t doen; wy hebben ’t jou belooft.
Geer. O, was ik by dien schelm. Maar wacht wat, fielt, ik zweerje,
            Dat jy het gat tot mijnent nooit weer in
                        Zult krijgen; regeleerje
                    (2490) Daar vry na. Jor. ’k Heb ’t ook niet in ’t zin;
    Want zooje aan jou Maseur al ’t huwlijks goedt moet geeven,
            En reekening van jou voogdyschap doen,
    Zoo hebje niet een duit om zelver van te leeven,
                    Veel minder om een knecht te voên.
                    (2495) Jou middelen zijn veer te zoeken:
[p. 92]
            Ik zel het klaar bewyzen uit jou boeken,
    Dat al ’t kontante geldt haasop is, en verwedt,
                    Of op hooge intrest uitgezet
                    Aan allerleije slagh van funnen,
                    (2500) Die ’t nimmer weêr betaalen kunnen.
    Ik dankje daarom veur jou paspoort. Kom, Katrijn,
            ’k Draag groote liefde totje, en jy tot mijn;
                    Laat ons nu met malkander trouwen.
            Hein. Daar meen ik jou wel of te houwen,
                        (2505) Neen, vriendschap ik ga veur.
            Malkander zoo niet nae het gat te veeteren.
    Zy is an mijn verloofdt. Katr. Ja, ’t is mijn Serviteur
    Al lang geweest. Jor. Katrijn! Katr. Ja wel, kan ik ’t gebeeteren,
                    Dat jy niet vroeger by mijn quaamt.
    (2510) Ik ben al lang an hum versprooken, en ’t betaamt,
                    Dat ik mijn woordt houw. Jor. Seldreweeken,
            Sinjeur, hier zijn wy leelijk uitgestreeken.
    Wat raadt? Geer. Zoek jy goê raadt: ik weet wel raadt veur mijn.
                    t’Huis is veur mijn een kist ontslooten,
    (2515) Daar ga ik grabblen in het goudt van mijn Kozijn
    Van Kalikoet. Hein. Die was op deeze vorm gegooten;
            Ik was de Neef; Heer Karel was de schat,
                    Die in dees groote koffer zat.
    Geer. Is dan de koffer leegh? Jor. Ja, gaat ’er eens na kijken.
                    (2520) De kist is op, en leeg. Daar is
                        Noch neef, neefs gelijken
                    In ’t heele huis. Geer. Dat’s leelijk mis!
                    Ik mag dan hoopen op het sterven
    Van Luikas Oom, en ’t goedt, dat ik van hem zal erven.
Luik. (2525) Jy selt jou vingren niet blaeuw tellen an mijn geldt.
                    ’k Zel’t op jou Zuster laeten maaken:
[p. 93]
                    Want quam het onder jou geweldt,
    ’t Zou lichtelijk by al jou ander goedtje raaken.
Geer. Och! daar leidt al mijn hoop in d’asch! Jor. Ja, ’t is verbrodt
    (2530) Met jou, en mijn: wy staan en kijken, als Piet Snot:
            Want jy hebt geen meêr geldt, om van te leeven,
    Als ik heb. Geer. Ik beken ’t, ’t gaat buiten mijn vermoên.
                    Och! die me nou de kost wou geeven,
                    Die zoume groote vriendtschap doen.
Luik. (2535) Daar is wel kans toe. Maar jy moest je zelf verbinden,
                        Dat jy het goedt zoudt vinden,
    Gelijk als ik ’t verstae. Geer. Heel graag, Oom, wat zou ’t zijn?
    Luik. Jy leerden in jou jonkheidt wat Latijn;
            Niet waer? Geer. Ja toch; ik kan het noch wel leezen.
            Luik. (2540) Heel wel. Jy kunt niet beeter weezen,
            Als in een Klooster. Hoor, dit heb ik veur.
                    Mijn Neef te Leuven is Prieur;
                    Ik weet het mit hum wel te maaken,
                    Dat jy der maklijk in zelt raaken;
                    (2545) Daer meugje nijdigh, knorrigh, boos,
                    En gierig weezen veur altoos:
                    Want, Gerrit Neef, dat zijn gebreeken,
                    Die onder Paters, onder Leeken,
                    In allerleije Kloosters steeken.
            (2550) Wel, Gerrit Neef, wat dunkje van die praat?
            Geer. Ik ben ’er heel wel meê te vreeden;
                    Want ziet, ik ben toch desperaat,
    En Wanhoop in ’t gemeen maakt Munnik, of Soldaat.
            Leon. Dat spreekwoordt heeft geen kleine reeden.
    Jor. (2555) Och! mocht ik ook eens spreeken? Luik. Spreek vry uit.
    Jor. Ik heb niet, als de schraale kost, en kleêren
            By mijn Sinjeur gehadt, en niet een duit
[p. 94]
    Gewonnen, zoo dat ik niet heb om op te teeren.
                    Sieur Luikas, dat jy maaken woudt,
    (2560) Dat ik in ’t Klooster, daar Sinjeur zijn onderhoudt
                    Zal vinden, en licht Pater weezen,
            Veur Leekebroêr genoomen wierdt, ik zou
                        Sinjeur, gelijk veur deezen
                    Oppassen; ’k heb hem altijdt trouw
                    (2565) Gedient. Ben ik van daag bedroogen,
                    ’t Is wijzer luy gebeurt. Ik kom
                        Met traanen in mijn oogen,
            Sinjeur, vergeeft het mijn; ik bid’er om,
                    En help jou Oom toch veur me smeeken.
Luik. (2570) Begeerje ’t Gerrit; jy hebt maar een woordt te spreeken.
    Geer. Wel ja; wy zijn malkander toch gewent.
Jor. Ik dankje duizendt fout. Ed. Kom, gaan we, ’t is omtrent
                    Half drie, ik heb noch niet ontbeeten.
Leon. Messieurs, zoo’t u gelieft, komt wat tot onzent in.
    Luik. (2575) Ik dankje zeer; ’k heb veur de beurs gegeeten.
            Joch. Ik ook, Mejuffrouw. Leon. Niettemin,
                    Kom, kom, een oogenblik gezeeten,
    En eens gedronken op ’t sukses van deeze dry
    Verbintenissen. Joch. Wel, ik wilje niet versmaaden.
Luik. (2580) Noch ik. Kom Gerrit, zet jou droefheidt an een zy,
    En mit een dronk van ’t hart. Wees niet te zeer belaaden;
            Jy hebt maar loon na werken. Wees te vreên.
    De Gierigheidt bedriegt de Wijsheidt in ’t gemeen.
Einde van ’t Vijfde, en Laatste Bedrijf.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 749 dat? er staat: dit? [zie de Misstellingen op fol. *4v]
vs. 746 ’t Kan niet schaden; toegevoegd op grond van de Misstellingen
vs. 901 na ’k schat. idem
vs. 1318 Katr. er staat: Kart.
vs. 1504 mijn er staat: mjn
vs. 1784 mijn er staat: Mijn
vs. 1979 Geer. er staat: Heer.
vs. 1903 Kom er staat: Kon
vs. 1990 naauwelijks er staat: naauweljks
vs. 2305 Sprekersnaam Jor. toegevoegd