Joos Lambrecht: Vlaemsche vrede-vreucht naer een pijnelijcke droefheyt door den grouwelijcken oorlogh, nu verandert in een aengenaeme peys. ’s-Gravenhage, 1659.
Waarin de Klucht van Pantagrul
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton057270 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. π1r]

VLAEMSCHE
VREDE-VREUCHT
Naer een pijnelijcke droefheyt door den
grouwelijcken OORLOGH, nu veran-
dert in een aengenaeme
PEYS

verthoont door

   

VLAEMSCHE MAEGHT,
MEY-DROOM,
GODDE-LYCKEVREDE-LOF,
VORSTELYCKE MINNE-LUSTEN,
                          Ende
CONINCKLYCKE BRUYLOFT-DICHT.

Door J. LAMBRECHT.
Jaerschrift.
onsen goDt Is een toeVLUCht en kraCht,
een hULper UIJt VerDrUkIJngen,
WeLCke WIJ Lange hIer gesIen hebben.

[Typografisch ornament]

In s’GRAVEN-HAGE
Gedruckt by ADRIAEN VLACK, 1659.


[fol. π1v]

APPROBATIO,

Cum non injustus Reip. malis fuerit dolor, & sit etiamnum omnium eorum, qui Deum, Regem, ac Patriam in communi bono promovendo verè amant, poterunt hi versiculi ad majorem licentiae militaris, & hostilium insolentiarum detestationem, & ad placandam Dei iram, (è qua, ita exigentibus peccatis nostris, omnia paenarum genera nos affligunt) non sine fructu in publicam lucem emitti. Ita censeo, Bruxellae Die Sexta Octobris 1659.

    ANTONIUS SANDERUS Iprensis, Presbiter S. Th. Licentiatus, Canonicus Iprensis & Librorum Censor.


[fol. *1r: gegraveerde titel]

Sy sullen haere sweerden te samen smeden tot ploegh-ijseren ende haere lancien tot zeysenen.

Vlaemsche
vredevreucht
Naer een pijnelijcke
droefheijt door den grouwe-
lijcken oorloogh nu
verandert inde aenge-
naeme langhgewenschte
Peys in dicht
beschreven door
J. Lambrecht
Soeckt de vrede
                            ps. 33


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

Aenden Doorluchtigen ende Eerwaerdigsten Heere,
Myn Heere
CAROLUS VAN DEN BOSCH
Bisschop van Brugghe, Erfachtich Cancelier van Vlaenderen, Ghecooren Bisschop van Ghendt, Graeve van Everghem, Heere van Sinte Baefs. &c.

DAer was (alsoo my docht) voor dees bedroefde Maeghden
Gheen beter toeverlaet als dat sy aen u klaeghden:
    Men weetwel dat ghy sijt een wys en deughdich Heer,
    Ghy kont haer best van al beschermen voor oneer:
(5) Want die voor toevlucht heeft soo groot een Heer ghevonden,
Verhoopt te syn bevryt voor boose laster-monden.
    Geeft dese Maeghden dan een plaets in U Paleys,
    En maeckt haer eens verheught met dese blyde Peys:
Want U Hoochweerdicheyt is doch ghelyck Heer-Vader
(10) Van onse Vlaemsche Maeght, haer Trooster en Berader,
    En den ghetuynden Leeuw’ by syne Maeght van Gent,
    Met onderdanicheyt u oock voor Meester kent.
Maer siet de Brughsche Maeght is droevigh boven maeten,
Dat haeren goeden Heer aldus haer gaet verlaeten:
    (15) Het schijnt dat sy bedroeft voor uwe voeten leydt,
    En weenende beklaeght dat ghy nu van haer scheydt.
Of schoon dit Maeghde-rot u niet weet aen te spreecken
Met wys gheleerde tael, en wilt haer niet versteecken,
    Aensiet haer vriendelyck, en hoort haer redens aen,
    (20) Dat sal noch doen te meer haer druck in vreught vergaen.
                Doorluchtige ende Eerweerdigste Heere,
Uwe Hooghweerdigheyts verplichten Dienaer       
I. LAMBRECHT.   
Soeckt Vrede


[fol. *2v]

Aende eerweerdge, Edle, wyse ende vorsienige Heeren,
de Heeren Gestelycke, ende vier leden des landts van Vlaend’ren.

            Vooghden vande Vlaemsche landen,
                Die u desen Boeck aenbiet,
            Wenste dat u Edel handen,
                Die aenveerd’ op dat ghy siet,
            (5) Wat dat Vlaend’ren heeft gheleden
                Door dees oorloghs droeven tydt,
            ’t Welck door Godts Barmharticheden
                Nu met Vrede vreught verblydt.
            Schoon hier weynich is gheschreven
                (10) Van u ampt in mijn ghedicht,
            Het ellendich Boeren leven,
                Thoont den arbeyt van u plicht,
            Dat ghy dach en nacht te saemen
                Somtydts besich moste sijn,
            (15) Met sorghvuldelijck te raemen
                Tot verlichtingh van ons pijn:
            En ten waer u wijse raeden,
                ’t Is te vreesen voor ghewis,
            Veele hadden meerder schaeden
                (20) Alsser noch gheleden is.
            Maer den Hemel sal gaen loonen
                Hier ter Werelt uwe deught,
            Met noch langh in Peys te woonen,
                En daer nae met Hemels-vreught.
            Eerweerdige, Edle, wyse, en seer voorsienige Heeren
Uwe eerweerdigheyts Dienaer
I. LAMBRECHT.


[fol. *3r]

VOOR-REDEN aen den LESER.

HEt sal U. L. mischien wonder duncken dat ick myn Boecxken den Tytel geve van Vlaemsche Vrede-vreugt, en nochtans het selve beginne met klachten van droefheyt: Waer toe ick, so my dunckt, gehadt hebbe dese gewichtige redenen: Als dat de gesontheyt altyts aengenaemer ende lofijcker dunckt naer een pijnelycke sieckte, als inden welstandt des levens: dat oock de lievelycke straelen des Sonne aengenamer schijnen na een geweldige Tempeest, als in den geduerigen somer; En om te weten, wat een groot goet dat vreugt is, moetmen weten wat een quaet dat verdriet is, ende soo voorts: daerom en heeft my niet quaelyck gedocht, U. L. te laeten hooren de reden onser droefheyt: Te weten den vervaerlycken Oorlogh, ende dan de oorsaecke van ons blyschap voortgekomen door de lieffelycke langhgewenste Peys: waer mede ick U. L. alle geluck ende salicheyt wensche. Ick en wil niemandt lange op houden met groote voor-reden, door dien myn boeck oock niet groot en is, ende al ist dat dit werck veel te kleyn en te slecht schijnt, tot Lof van sulck een groote saeck, gelyck de Peys is: ick bidde dat elck my dies halven gelieve te verontschuldigen; want het is noch beter wat gedaen, als ledigh gaen. Het syn gedichten die in seer korte tyt gepeyst, geschreven ende ghedruckt sijn, daerom indien U. L. eenghe fouten vint, soo in de materie, Dicht, als in den druck, ’tis niet te verwonderen: voornamelyck inde Jaerschriften, de welcke met seer groote haest gemaeckt sijn, met meeninge om die te passen op het jaer 1659. als wanneer dit Boeck ghedruckt is. Dus eyndelyck mijn versoeck is, dat yder van dit werck sal gelieven te oordeelen, ghelyck hy begeert, hem ofte sijne wercken ghedaen te sijn: ende zijt bevoolen den gever der Vrede, te weten den Almogenden Godt.
                                    U. L. goet-jonstige Vriendt ende Dienaer
                                                            I. LAMBRECHT.
                                                                            Soeckt vrede.


[fol. *3v]

Aen de Haeghsche Ioffrouwen ende Maeghden.

De Maegt van Vlaenderlant laet hier haer wesen drucken
Daer ghy ô soetertjens ontfanght soo veel gelucken,
    Daer ghy een plaets besit gelyck een Hemel-ryck,
    En met een woort geseyt, men vint geen dees gelyck.
(5) Daer men Paleysen siet tot in de locht verheven,
Waer van de schoonicheyt, niet recht kan sijn beschreven,
    Al waer de huysen zijn vol silver ende goudt,
    En daermen dagelicks noch schoon gestichten boudt,
Het landt daer ghy in woont is als een nieuwe Werelt,
(10) De waegens sijn vergult, de Boeren gaen beperelt,
    Men siet u Velden vol Kasteelen over al,
    Daer by naer yder Dorp tot Stadt maer hoeft de wal.
Ontrent den soeten Haegh staen hondert duysent boomen,
Van dees kandt vloeydt de zee, van d’ander soete stroomen.
    (15) Daer groene weyden sijn, vol overvloedigh gras,
    En boomgaerden gelaen met alle soet gewas.
Maer soo men t’allen kant gaet treden in u wooningh,
Daer siet men over al een hemelsche vertooningh,
    De straeten staen verciert met huysen tot de locht
    (20) Met gevels fraey en net, seer kostelyck gewrocht.
Maer dat noch verder gaet, tot lust van s’Menschen sinnen,
Dat is u schoon gesicht, ô Haegsche Borgerinnen;
    t’Is wonder om t’aensien u soete schoonicheyt,
    Die hier door myn gedicht niet recht kan sijn geseyt.
(25) Gelyck een Tullepaen soo recht sijt ghy van leden,
Van boven tot beneen begaeft met schoonicheden,
    En meest al hagel-wit, met lipkens als een roos,
    Quam Paris nu eens weer, ken weet niet wien hy koos.
Gelyck Helena was soo siet men oock vertoonen
(30) Al veel die nu ter tyt in s’ Graven Haege woonen,
[fol. *4r]
    O Engels vander aerdt en neemt niet qualyck af,
    Dat ick voor speel-genoot u hier ons Maget gaf.
De reden was, dat ick u schoonheyt aen quam spreecken,
Dat ghy my Vlaemsche Maegt hier niet en soudt versteeken,
    (35) Maer datse rusten magh des somtyts op u schoot,
    Al sijt ghy kranck en teer, sy en is oock niet groot.
En die haer tot u sondt, verhoopt oock weer eer-langen,
Te geven op u schoot een boeck vol minne-sangen,
    Al spreeckt myn Vlaemse Maegt nu hier of daer van pyn,
    (40) Den tyt vereyscht het soo, ten mocht niet anders zijn.
Wy moeten, soo ghy weet, ons schicken naer de tyden,
En somtyts treurigh zijn, en dan weer eens verblyden,
    Bemindt myn Maget dan, sy spreeckt in uwe tael,
    Sy houdt u seecker oock voor Vrienden altemael.
(45) Hoe kont ghy haer verbien u jonste te bewysen,
Waerom en soumen oock u schoonigheyt niet prijsen?
    Ick sagh u schoonheyt aen, en schreef dit tot u eer,
    ’k En wil geen meerder gunst, de Werelt geeft niet meer.
Al wat de Werelt ons kan geven of vertoogen,
(50) Ten sy van spys of dranck, ten dient maer voor ons oogen,
    Want hoemen meerder woelt naer staet, of baet, of lust,
    Hoe dat men meer gevoelt sijn hert en sin ontrust.
        Lieve, aengenaeme ende begaefde Juffrouwenende Maegden,
U.L-goedtjonstige Vriendt ende Dienaer
                                                      I. LAMBRECHT.
                                                                          Soeckt Vrede.

Suriana Gesant van Venetien, die wegen die Republijck heeft geresideert in
’s Graven-Hage, in de jaren 1615. 1616. ende soo voorts, beklaeghde
sich tuys komende, dat hy den Haege nae sijn sin niet genoegh
gesien hadde, menichmael seggende, dat het is de schoonste
plaetse van de Werelt, gelyck hy oock meest alle de
Landen des Wereldts doorgereyst hadde.


[fol. *4v]

Aen alle weerdighe, edele, lieve, ende wel beminde Achter-
klappers, Lasteraers, ende Naem-schenders.
LIeve Vrienden, ick weet soo wel als ick leve, dat hier wederom voor u al veel te kort ofte te langh sal vallen, soo inde maniere van schryven, ofte inde materie, als in de Dedicatien van dit boeck: maer voor waer ick kan het niet gebeteren: Ick hebbe alles ghedaen om wel te doen: maer indien daer yemant is die mijn werck met der daet kan verbeteren, ick sal geerne van hem leeren, ende hem voor mijn goede Vrient houden, al hadde hy my te vooren de meeste vyandtschap van de Werelt betoont, jae mijn kaes en broot ghenomen: maer ick bespreecke, niet te willen onderricht sijn, ghelijck hier voortijts de Ionghe Crabben onderwesen waeren van de oude, dat sy recht souden gaen. Ende ick soude U. L. oock voor het beste raden, uwe tonghen voor dese reys in het nacht-slot te laeten, want het is nu Peys en Vrede, doch niet alleen daerom, ofte om mijnent wil, maer ghy kont wel peysen, hoe seer ick U. L. beminne, ende om dat ick oock wel weet, dat de afgunsticheyt, haet ende nijdt, qualijck van yemant te spreecken, haere Plegers altijt meer quaet, pijnelicheyt, ende schaden aendoen, als wel die ’t selve onghelijck moeten lyden: soo soude my seecker leet syn, dat ghy, naer dat alle uwe galle over my ende mijn werck uytghespoghen is, noch op het laeste met een diepen sucht soude moeten uyt het werck scheyden, ’t welck een seecker loon is voor de boose tonghen, boven dat sy oock voor hunnen arbeyt hier naemaels brandinghen voor niet sullen hebben: ende om dat U. L. de andere drye deelen van dit boecxken oock ongelastert soude ghelieven te laeten, sal ick U. L. voor elck deel met een Iaer-schrift vereeren, het welck ick getrocken hebbe uyt de Psalmen Davids, die oock soo veele goede Vrienden hadde, ende nochtans seer weynich menschen quaet dede, ghelyck ick oock den Hemel tot ghetuyghe neme, geen ofte weynich menschen eerst oorsaecke gegeven te hebben tot vyantschap, het welck wy Godt ende de Mulders sullen laeten scheyden: Ondertusschen blyve ick die ben

J. LAMBRECHT.


Jaer-schrift.

Wat kan ICk U nU geVen ofte toe Leggen ô beDrIegers tonghen,
Want ghIJ sIJt eVen aLs sCherpe pIJLLen en VerDerVeLICke CooLen.
Soeckt Vrede.

[fol. 2π1r]

Waerschouwinghe tot den Leser.

ALsoo dit Boeck gedruckt is in het afwesen vanden Autheur (ende met groote haeste om het selve ghedaen te hebben tegen de Publicatie vande Peys, de welcke men over langh verwacht heeft) soo sijnder hier ende daer eenighe fouten begaen, soo in den druck, als anders, waer van de Principaelste hier aengeteeckent worden, de welcke den Leser sal gelieven te oversien, om die soo in ’t lesen gedachtich te sijn, ende ons daer van te beter te verontschuldigen. Ende wat aengaet het eerste deel, sijnde een bly-eyndich Spel vande Vlaemsche Maeght; daer sal den Leser ghelieven ghedachtich te sijn, dat so wanneer hier en daer voor aen een Capitael letter staet, datter een ander Persoonage spreeckt, met welke letter de selve naem gespelt wort, maer fol. 18 regel 27 spreeckt de Brugsche Maeght naer de Gentsche, en wederom fol. 22 singht de Gentsche Maeght twee Versen, en fol. 24 seste en sevenste Veers singht de Brugsche Maeght, gelyck de verandering vande materie door een Lief-hebber der Poesy wel kan verstaen worden.

    Druck-fouten
Folio 19 regel 4 seer geern.
            regel 4 aen hun.
            regel 13 ghevouwe
            regel 14 mouwe
Folio 32 regel 15 te poerken
            regel 26 men noet
            leste regel bedorven
Folio 35 regel 11 De Boeren
            regel 12 ghy krijght
Folio 38 regel 10 drie Jaeren
Folio 43 regel 5 mach kusten
            regel 10 groot en kleen
Folio 44 regel 3 daer vliet		    Verbeteringhe.
seer geerne.
aen hem
ghevouwen
mouwen
’t is poercken
men moet
bedorven
Die Boeren
verkrijght
thien Jaeren
mach kussen
groot noch kleen
daer vlieght
[fol. 2π1v]
Folio 45 regel 12 weer aen
Folio 46 regel 3 Sebaot
Folio 49 leste regel, Carons ziel bloot.
Folio 50 l regel en Plutons
            regel 6 halve scheên
            regel 9 hy leyt en slaept
Folio 54 regel 2 hy is hy, stont
Folio 57 regel 17 ’t is te veel
            regel 19 de keel
            regel 20 een kan
Folio 58 regel 16 schrickelijck
Folio 61 regel 9 soo draegh ick maer
Folio 66 regel 28 als ons Peys
Folio 69 regel 16 vry vreugden screyt
Folio 70 regel 19 wilt duch
Folio 71 regel 4 haest naer medecyn
Folio 80 regel 6 daer veel bomkens
Folio 95 regel 17 Moeten oock niet
Folio 101 regel 18 de goude schale
Folio 103 regel 21 heel arm
            regel 22 meest al warm
Folio 109 regel 7 lieefflijck geluyt
Fol. 117 regel 10 deden alles schier begeven
            regel 12 wonderlicken stroom
            regel 21 langhst de Hage
Folio 129 regel 9 de schandelycke wolf
            regel 15 Meere-haen
Folio 133 regel 26 voort u en voort
            regel 6 menich reysen
Folio 137 regel 4 klavers gras en lis
Fol. 139 reg. 13 voor goede menschen
Folio 142 regel 22 en wildt
            regel 24 En laet
            regel 26 En wildt
Folio 144 regel 6 gingh noch u lof
Folio 145 regel 12 dat wy almachtigh
            regel 22 geheel ons leven tyt
Folio 146 regel 29 landt der Zee
Folio 133 regel 23 van u throon
 meer aen
Sabaoth
Charons ziel-boot.
en Plutonis
Kalve scheen
hy leyt in slaep
hy is, stont
’t is te veele
de keele
een ham
schrick’lijck
soo droegh ick nu
als om Prijs
vry van vreugden schreyt
wilt doch
haeckt naer medecijn
daer veel bloemkens
Moet men oock niet
de goude schaelen
heel arme
meest al warme
lievelijck geluyt
dedc ’t las schier begeve
wonderlycken schroom
langhs de Haghen
den schadelycke wolf
Meerelhaen
voort en voort
weynich reysen
staen klavers gras en lis
voor quade menschen
Ey wilt
Ey laet
Ey wilt
gingh noch ons lof
dat wy amechtich
verplicht ons levens tyt
sandt der Zee
van uwen throon
[fol. 2π2r]
In de twee leste deelen, de Vorstelycke Minnelusten, ende Conincklycke Bruylofts ghedicht.
        Druck-fouten.
Folio 4 regel 10 van hier
Folio 6 regel 13 en soude de Princes
Folio 15 regel 27 eens wil ofte spreect
Folio 17 regel 9 Coninck Cestus eens
Folio 25 regel 18 niet veele blijde eten
            regel 28 Tipsihone
Folio 37 regel 7 ’t was mijn
            regel 8 ’t was sijn
Folio 38 regel 1 caeskens
Folio 40 regel 4 sijn sterf
            regel 23 den grooten
Folio 46 regel 22 en 26 Plecas
Folio 49 regel 8 ons deught verjaeght
Folio 72 regel 6 vuyllen kant
Folio 73 regel 12 chocili poel
Folio 76 regel 7 een ander groote pyn
 Verbeteringhe.
van haer
en synde de Princes.
God eens wil of spreckt
dat Tarquinius
niet veel torresnos eten
Tisiphone
’twas mijnen
’t was sijnen
caecskens
syn straf.
een grooten
Psecas
ons druck verjaeght
vuyllen brant
Cochisti poel
en ander groote pijn


[fol. 2π2v]

Op de
VLAEMSCHE VREDE-VREUGHT
Van
JAN LAMBRECHT Vlaemsch Poeet.

      HOe Vlaenderen door Oorlogh afgemat
      In Puyn, en Asch, en Bloed, en Traenen sat:
          Hoe Venus ondertussen
          Den Oorloghs brant quam blussen,
      (5) En stack het Vyer in ’t Hert van Lodewijck,
      (Het Minne-vyer) en door een Huwelijck
          Het Swaerd drijft inde schede,
          En set het Landt in Vrede:
      Dat siet ghy hier gherijmt in gladde tael:
      (10) Van Lambrecht, daer sijn Landtsluy altemael
          In konst van Rhetorijcken
          De vlagh voor moeten strijcken.
J. WESTERBAEN.

[fol. 2π3r]

Lofdicht tot eere van Sr. Jan Lambrecht over syne wonderlycke wyse ende soete Gedichten in desen Boeck vande
Vlaemsche Vrede-Vreught.

        MAeghdekens van alle Landen,
        Die eens siet dit weerde boec,
        Neemt het vry in uwe handen,
        Gaet daer mede in een hoec.
        (5) Wildt den soeten inhoudt lesen,
        Die versacht de Maeghde pijn,
        Die kan Maeghdens druck genesen,
        En doet Maeghdens vrolyck sijn.
        Want den Schrijver weet de zinnen
        (10) Soo te streelen van een Maeght,
        Wie en sou hem niet beminnen,
        Die de wijsheyt Liefde draeght?
        Soeten Trooster vande Vrouwen,
        ’t Is soo seecker als ghy leeft,
        (15) Duysendt wenschen U te trouwen,
        Daer maer een t’ geluck en heeft.
        Vele Maeghden sullen kussen
        U Ghedichten Honich soet;
        Om haer lust tot U te blussen,
        (20) Want ghy prickelt het ghemoet.
        Daerom wyse Vlaemsche Heere,
        Laet vry Boecken gaen in ’t licht;
        Groote Liefde, Lof en Eere,
        Sult ghy krijgen door U Dicht:
[fol. 2π3v]
        (25) Want U hooge zinnen sweven
        Altijts om en om de deucht;
        Alles dat ghy hebt geschreven,
        Geeft ons Hemels soete vreught.
        Wilt dan vanden Hemel vraegen,
        (30) Soete Maeghden allegaer,
        Voor den Schrijver alle daegen,
        Dat hy leve hondert Iaer.
        Maer als hy verlaet het leven,
        Wilt dan weenen even seer:
        (35) Al die dan gheen traenen geven,
        Datse weenen nimmermeer.
Krijght met Vrientschap.
M. C. S.


[fol. 2π4r]

GEDICHT
Ter eeren vande
VLAEMSCHE VREDE-VREUGHT,
Beschreven door den soet- vloeyenden Poeët
J. LAMBRECHT.

DE Geesten die wel eer haer als Poëten droegen,
    Besteden meest haer pen ontrent den wreeden kryg,
Of schreven schamper-joc, daerom de spotters loegen,
    Of ander vuyl bejagh, daer van ick heden swyg.
(5) Maer, Lambrecht, U vernuft, geoeffent in de Reden,
    En uwe sangh-Goddin verkiesen beter stof,
Ghy brenght hier dingen voort ons dienstich inde Zeden,
    Ghy singt den soeten Peys, of Godes hoogen lof.
Wy sien hier met vermaeck, hoe sacht u Versen vloeyen,
    (10) Wy sien het groot verschil van Krijgh en stille Rust,
Ghy beelt ons geestich af, hoe nu de Landen bloeyen,
    En hoe hier yder leeft als in gewenste Lust.
Danck heb, geminde Vrient, van soo veel soete Schriften,
    Die syn in volle daet in onse tydt bequaem.
(15) U Vlaemse Maeghde-klacht bestaet in reyne driften,
    Ghewis gants Vlaenderlant moet roemen uwen naem.
J. CATS

[fol. 2π4v]

Op de Vlaemschs Vrede-vreucht vanden Poeet J. Lambrecht.

        WOrter meerder lof ontfangen
        Met de Vrehoet op te hangen,
        Geeft verbont meer prijs en eer
        Als een staegh ghevoede speer.

        (5) Komter meerder gulden Reghen
        Door de Zeys als door den Deeghen:
        Klinckt een blyde Vree-Trompet,
        Schoonder als een velt Cornet.

        Hoortmen Iovis Dochter noemen,
        (10) Lieft Minerve, en haer roemen
        Meer op Tabbert, als ’t Helmet,
        Pallas op het hooft gheset.

        Wordt Augustus meer verheven,
        En meer dancks aen hem ghegheven,
        (15) Dat hy driemael voor syn doot,
        Ianus Tempel deuren sloot,

        Als sijn Voorsaet, die de Wetten
        Kracht aen dee, en omme setten;
        En Pompejus al te vroegh
        (20) (Wie weet door wat recht) verjoegh.

        Heeft Homerus, die de daeden
        Vande Griecken door syn blaeden
        Heeft vereeuwicht, en daer uyt
        t Schryven met Ulisses sluyt,

[fol. 2π5r]
        (25) Eertijts niet soo veel geschreven,
        Vanden Reysert en syn leven;
        Als van al dat groot beslagh,
        Dat van haer voor Troyen lagh.

        s’Hadt syn Reden, want in ’t reysen
        (30) Wist hy, en gingh over peysen.
        Wat een wys en deftich Man
        Al voor dinghen leeren kan.

        Maer van Crijgh is niet te schryven,
        Als van vechten, smijten, kyven;
        (35) Oorlogh, in een woort geseyt,
        Is een School van groulyckheyt.

        Is dan Vree-tydt aenghenaemer,
        Is haer stof tot dicht bequaemer,
        Haer geheughnis meer begeert,
        (40) Haer verbreydersmeer gheert.

        Soo is Lambrecht overaerdigh,
        En by ons die lof-naem waerdigh,
        Dat syn Muse soo beleeft
        Ons de Vree-Couranten geeft.

        (45) Dat hy is de eerste Vlamingh,
        Spyt vry Mars tot syn beschamingh,
        Die als een Mercurius
        Ons dit bootschapt, en oock dus

        Hier door flux is opghenoomen,
        (50) Dat hy kan van Vrede droomen,
        En daer uyt voorseecker raet,
        Dat de Vree voor deure staet.

[fol. 2π5v]
        Daer uyt sie ick nu warachtigh,
        En in hem die sin-spreuck krachtigh,
        (55) Datmen seyt, dat Poesy
        Dick wel streckt tot Prophesy.

        Komt dan Vlaendre, Gent en Brugghe,
        Komt en siet niet meer te rugghe,
        Na dien suer voorleden tijt,
        (60) Want ghy sijt den Oorlogh quyt.

        Lambrecht bootschapt u de Vrede,
        En hy roept de Iuffers mede
        Uyt den Haegh, dat sy met hem
        Singhen met een blyde stem.

        (65) Hy wil, dat met alle tonghen
        Syn Te Deum sy ghesonghen;
        Dat al kan men gheen Latijn,
        Nu van ons verstaen kan sijn.

        Danck dan voor dees fraeye dinghen,
        (70) Danck voor u Te Deum singhen,
        Voor u Droom, en Maeghde-clagh,
        Voor u Vreught en Vrede-dach.
Nulla salus bello, pacem te poscimus omnes.

J. HAVIUS.

[fol. **1r]

Aen Ian Lambrecht, Vlaanderen vermaeckende met den aenstaenden Peys, door soete ende ryckvloeyende gedichten.

SChryft Versen al wie t’ lust: ’k en maeck geen werck van dichten,
Ten sy de soeticheyt, de Rymen komt verlichten.
    Neemt vry de soetste stof, daer yder liefts af hoort,
    De Versen sijn sy hardt, t’gehoor wordt seer verstoort,
(5) De stoffe wordt verleydt, den schryver wordt mispresen,
Ghy Lambrecht, schryft een stof, die weerdigh is om lesen,
    Een stof heel aengenaem, en yder liefgetal:
    Maer als ick t seggen moet, u dicht verciert het al.
De soetheyt van u pen, die aerdigh weet te vloeyen,
(10) De doet den lesens lust van al de Werelt groeyen.
    Den Peys al is sy soet, die ghy hier stelt ten toon,
    Verkryght door u gedicht een helder glans en kroon.
Th. vandenBerge.

Sonnet op de Meysche-droomen beschreven in den boeck van den
geestigen Poeet, I. Lambrecht.

        Myn voorneem is, te grooten lof
        Hier aen dit werck niet te bewysen,
        Gemerck tick sie vol reden stof,
        Waer door men’t niet genoch kan prysen.

        (5) Dus Lambrecht met een woordt geseyt,
        Ick stel u neven de Poëten,
        Door dien u rym met soeticheyt
        Allenskens ons de Peys laet weten.

        [fol. **1v]
        O of ick kost, gelyck ghy doet,
        (10) Soo konstigh vande Vrede schryven,
        Hoe soud’ick dan in myn gemoet
        Den boosen Oorlogh gaen bekyven.

        Maer hier wordt op de teen getrapt
        Met recht die s’werelts lusten eeren,
        (15) En hier in sie ick my vergapt
        Hoe geestigh ghy de deught gaet leeren.

        Soo langh de werelt heeft gestaen,
        En datse noch sal staen naer desen,
        Wie kander u te boven gaen,
        (20) Of in sijn dichten beter wesen?

Door U. L.
                Eens hoop ick.


Lof-dicht ter eeren vanden Poeet, J. Lambrecht, over
den Arbeyt van hem gedaen, om in t’licht te brengen
dit heerlyck proefstick van sijne konstige poësije.

Soo wie dit vrede-bouck, aendachtigh komt te lesen,
Die sal naer myn begryp, ten hoogste blyde wesen:
    Ten eersten, om de peys, en dan om dat hy siet,
    Hoe aerdigh hy hier vint, al datter is geschiet.
(5) Den schryver soo my dunckt, is weert dat hy mach leven,
Omdat hy sijn vernuft, soo komt ten besten geven:
    Want hy toont op sijn kost, vrywillich sijn verstant,
    Ter eeren vanden staet, en dienste van het lant,
Waer sijnse die hun noch vermeten van te dichten?
(10) Kom, siet hier een Iuweel, dat u sal konnen stichten,
    Het is een preuve-stuck, dat vry mach tegen staen,
    Al datter in het landt, of elders is gedaen.
[fol. **2r]
Want ’tis gants naer de konst, soo vol van soete reden,
En over al gesaeyt, met vreemde nieuwicheden,
    (15) Dat ick wel seggen derf, dat het niet buygen moet,
    Oock aen Homerus selfs, al schreef hy seere zoet.
Want die sprack in het Griekx, en dit is Vlaemsche taele,
Dies moet men het verschil, niet wegen sonder schaele,
    Te meer dat men tot hier, in t’ Vlaemsche niet en leest,
    (20) Dat hier in Vlaenderlandt, Poëeten zijn geweest,
Die met soo soeten sin, de zuyver taele schreeven,
Want daer wert t’allen tyt, yet anders in geweeven,
    Van de uytheemsche spraeck, als Frans, Italiaens,
    Hoogduyts, of Yers, of Scots, of het hoogmoedig Spaens.
(25) Dit kont ghy seecker sien, met Vaernewyck te lesen,
Ian Houwaert, of Ghistell, of andre, die voor desen
    Geweest sijn soo geacht, en dat om hun gedicht,
    Want voeghtse hier eens by, sy weegen veel te licht,
Laet ons nu verder gaen, en peysen alle saecken,
(30) Wat Arbeyt dat het kost, om soo een Boeckte maecken,
    Want die hem sulcks bestaet, en oock uytwercken kan,
    Die moet voorseecker sijn, een wys voorsichtigh man.
Mits hy hem wachten moet, voor veele vijse koppen,
Die, hoe men hun versoeckt, de monden niet en stoppen,
    (35) Maer seggen dit en dat had hy dat soo gedaen,
    Of wel op desen voet, het soude beter gaen.
En alsmen ’t dan besiet, eylaes! ’ten kan niet stuytten,
Dies werdt men somtyts wat gequollen vande guytten,
    Maer dee sal niet te min, elck draecht sijn eyge pack,
    (40) t’Welck inder waerheyt is noyt sonder ongemack.
Ick laete dat nu daer, en wil u gaen vertellen,
Hoe dat hy desen Boeck, soo haest heeft konnen stellen.
[fol. **2v]
    Want in een korten tyt soo is het uyt gewrocht,
    En tot een groot vermaeck, van yder voort gebrocht:
(45) Weet dat hy noyt een dach, sou ledigh konnen wesen,
Waerom hy oock met recht is weert te zijn gepresen:
    Want van de ledicheyt, komt niet dan alle quaet,
    Gelyck het alle daegh, met veele menschen gaet.
God sprack aen Adam selfs, gaet oeffent uwe leden,
(50) Of anders ghy soudt sijn, in veele swaericheden,
    Den wysenman die sendt den luyaert tot de Mier,
    Op dat hy leeren sou, aen soo een kleyne dier.
Door arbeyt wiert befaemt, den grooten Alexander,
Gelyck seer wel beschryft een oudt Poeët Menander,
    (55) Den Vroomen Hannibal, den grooten Africaen,
    Die hebben in hun tydt noyt ledigh konnen staen.
Siet Aristoteles,Virgilius, en Plato,
En oock Pitagoras, Ovidius, en Cato,
    Of Quintus Curtius, of wel Democrites,
    (60) Den wysen Seneca, of Alcibiades.
Die schrijven al gelyck, dat arbeyt is te prijsen,
En wie de selve doet, sijn sonne komt te rysen
    Tot boven inde locht, en al de werelt deur,
    Gelyck al reede doet, van desen ons autheur.
(65) Dit weet hy seere wel, en daerom gaet hy wercken
Ten dienste van het Volck, en vande Roomsche kercken,
    Want al dat hy beschrijft, dat is tot eer en baet
    Van onsen Spaensen Vorst, en van sijn wijsen raet.
Dies wensch ick dat hy mach, noch hondert Jaren leven,
(70) Op dat hy ons noch sou, meer andere boecken geven,
    Hy sal het seecker doen, indien hy niet en sterft,
    Of soo de doot eerst komt, soo is het al verkerft.
Jnt Eynde rycxst.

[fol. **3r]

G. Scheppers Ver-erdicht ter eeren vanden Poeet
J. Lambrecht.

Ghy Neder-Landts geslacht, die nu soo lange daegen
    Het Jock van Mavors hebt op uwen hals gedraegen,
    Kom, leest dit geestig boeck: ’twelck u te kenne geeft,
    Wat Vlaenderen, Arthois, en Brabant geleën heeft.
(5) Al schynt het boven al den Vlamingh toe te spreecken;
Ten wil u Brabant niet, noch oock Arthoys versteecken,
    Maer als Egypten wert besproeyt door Nilus vloet,
    Soo is heel Neerlandt deur, gestort het menschen bloet.
Dit komt ons Lamberecht soo loffelyck verthoonen;
(10) Waer van de Gooden hem met lauwers ’t hooft bekroonen.
    Verthoonen, even eens of ghy ’t voor oogen saeght,
    Dies Fama sijnen lof door heel de Werelt draeght
Tot in den Hemel toe, daer Jupter is geseten,
En stelt sijn naem int boeck by d’ opperste Poeeten,
    (15) Soo dat Pithagoras, wiens geest geduerigh sweeft,
    Bewyst, hoe dat Virgil’noch op der aerden leeft,
Iae in ons Brugge woont, en dit moet syn den desen,
Wiensnaem ghy als Autheur in desen boeck mooght lesen.
    Johannes Lamberecht ’tis seecker en gewis,
    (20) Dat heel Virgilis geest in u beslooten is.
Soo yemandt vraeght waerom dat ick u dus gelycken:
U wercken wysen ’t uyt, die doen de waerheyt blycken,
    Waer in dat ghy de ruys van Vlaender doet verstaen;
    Soo als Virgilius van Troyen heeft gedaen.
(25) Nu komt dan Belgica, van uyt u droevigh Troyen,
Wilt op u bloet thoneel, d’ olyven tacken stroyen,
    Bellon en Mars te saem, die leggen doot in baer,
    Men recht weer op een nieuw de vrede een altaer.
[fol. **3v]
Daer* offert Lamberecht, den wieroock door gedichten,
(30) En stelt voor ’t Vrede-beelt, veel duysendt helder lichten,
    Soo dat de groote Lamp, die Mars ontsteecken heeft,
    Van al het menschen bloet, geen klaerheyt meer en geeft.
Ick hoor hem boven dien, door hemel soete keelen
De lieve Rust Goddin, met lof gesangen strêelen,
    (35) Waer më sy t’heel gewoel van Mars in slaepe wiegt,
    En met een bly getuygh, door locht en hemel vliegt.
Nu Fama! gaet terstondt, en wilt met alle mannen,
Den ganschen Helicon met schoon tappijt bespannen,
    Geeft Phoebo eerst dit boeck, op dat hy seecker weet,
    (40) Voor wien hy tot een loon, den Lauwer maeckt gereet.
Hy machse doen met hem naer ’t Ryck Athena voeren,
En sluyten in de kas die niemant aen mach roeren
    Dan hy en sijn vriendin Rhetorica de Maeght,
    Mercur, en Musica, die oock den sleutel draeght.
(45) Men hoort daer Momus noyt geen laster woorden spreecken,
Hy heeft sijn plompe neus eens tegen ’t slot gesteecken,
    Soo dat hy ’t samenviel een buyle meteen gadt*,
    En zedert heeft hy uyt, hy kijckt noyt naer de stadt.
Ghy moet oock hemels wyf seer wel gedachtigh wesen,
(50) Dat sy voor Jupters throon magh worden overlesen,
    By ’t heele Godenheyr, dat Bacchus oock verstaet,
    De groote leelicheyt die spruyt uyt overdaet.
Het sal in desen boeck genoechsaem sijn bevonden,
En hoe des Oorloghs straf gekoomen is door sonden.
    (55) En als dit wys verhael ten vollen is verstaen;
    Ghy meught dan seere wel een blaetjen ommeslaen.
Om met de tusschen klucht, den geest wat te versoeten,
Daer met door lachen elck sal schuddenbollen moeten.
[fol. **4r]
    Indien het Iupiter, den opper-Godt maer greyt,
    (60) Soo blyft hy wel geloont, voor alle sijn arbeyt.
En ’t waer oock tegen recht, een konstigh werck te laeken,
Wanneer men niet en kan het selve beter maecken.
    Dies weet ick seere wel, hoe dat het over al,
    Aen yder aengenaem, en dienstich wesen sal.
(65) Door heel het aersche dal, sult ghy dit Fama draegen,
En echter sonder vrees, den Schryvers naeme waegen,
    Op dat men van sijn lof, de waere daden rômt,
    Vermits dit werck alleen, uyt sijnen boesem komt.
Hier sijn geen lappen in, vanuyt verscheyde boecken,
(70) Of die hy hier of daer, heeft moeten elders soecken:
    Neen seecker, tot bewys, wil ick dit maer bedien,
    Als hebbende de proef met oogen aengesien.
Soo leest dan wie ghy sijt, dit boeck met vrije sinnen,
Ghy vinter, wie ghy sijt, geen van u wercken binnen.
    (75) Dus seg ick, Musa komt, en vlecht een versche kroon,
    Joannes Lamberecht, tot sijnder eer en loon.
Bemint uwen Schepper.

[fol. **4v]

G. Scheppers Momus Mondt-slot, over de gedichten van den Poeet I. Lambrecht,
tegens den aenstoot van alle berispers.

            Momus die van oude tijden
            Alles plachte te benyden,
                Riep nu lest, met gram gelaet,
                Zoilus sijn mede-maet.
            (5) Macker, seyd hy, ghy moet weten,
            Dat nu onder de Poëten,
                Binnen Brugge eenen leeft,
                Die een yder eere geeft,
            Die van yder wordt gepresen,
            (10) Die sijn soete dichten lesen:
                Seecker Zoile, ’t is tyt
                Datmen sijnen lof afsnijt.
            Com, ey! laet ons hem beletten,
            En sijn roem ter sijden setten,
                (15) Eer hy meerder voetsel vat
                Door het Hippocrene nat.
            Zoilus dan heel verbeten,
            Wilde eerst den naeme weten,
                Wat Persoon doch desen was,
                (20) Die beklimmen sou Parnas.
            t’Is sey Momus, die naer ’t leven,
            Jacobs deughden heeft beschreven,
                Daer een Vader lof van seght,
                t’is Johanes Lamberecht.
            (25) Soo dit Momus quam te spreecken,
            Sagh ick Zoil soo ontsteecken,
                Dat sijn aensicht kreegh een bloos
                Even eens gelyck een roos.
            Momus om dit quaet te stelpen;
            (30) En sijn Macker op te helpen,
                Riep terstondt een Medecijn,
                Die hem laefde met Venijn
            Hy begon dat in te suyghen,
            Om te beter gal te spuyghen
[fol. ***1r]
                (35) Op Johannes eygen werck,
                Recht naer Momus oogh-gemerck:
            Want soo dit was ingenomen,
            Is den nydighaert gekomen,
                Die aen Momus swoer op trouw,
                (40) Dat hy Lambrecht krenken souw.
            En alsoo sy besigh waeren,
            Brochte Fama nieuwe maeren,
                Hoe den Schrijver wederom
                Recht den tweetack-bergh op klom.
            (45) Hy is (seydsy) nu geseten
            By den Lichter der Poëten,
                Daermen niet een enkel woordt
                Als van d’edel konst en hoort.
            Daermen oock sijn hooft siet cieren
            (50) Met veel groene Lauwerieren,
                Van het wijt beroemde licht,
                Dat verscheyden boecken dicht,
            Lamberecht heeft daer in handen
            Het beklagh der Nederlanden,
                (55) ’t Welck ick met myn wagen sal
                Voeren door het Aerdsche dal.
            Sijn bedroefde* Vlaemsche-Maeghden
            Gaet hy troosten, die eerst klaeghden.
                En verthoont hun ’t Vrede beelt,
                (60) Daer hem Musa lof van speelt.
            Dit docht Momus wonder vremde,
            Dat hy als eèn Tijger gremde,
                En stack, door een nortse kop,
                Beyd’ sijn Ezels-ooren op.
[fol. ***1v]
            (65) Fama die begon te gecken,
            En de ooren stijf te trecken,
                Tot dat Iupter gaf pardoen,
                Mits dit boeck geen leet te doen:
            Noch soo heeft den Godt der Goden,
            (70) Momus en sijn maet gebooden,
                Stil te swijgen, of soo niet,
                Dat hem naeckte meer verdriet.
            ’k Sal het doen, was ’t dat hy seyde,
            Maer of ’t hem ten besten greyde,
                (75) Laet ick in het oordeel staen,
                Van die Momus wel verstaen.
            Geestigh schrijver! ghy kont mercken,
            Hoe de Goden uwe wercken
                Sullen houden soo van waert,
                (80) Meer als yemandt op der aert.
            Dies mach uwen Boeck met rusten,
            Gaen besien de vreemde Kusten,
                Want het is der Goôn versoeck.
                Nu dan wel geluckigh boeck!
            (85) Gaet door-wandelt vreemde Rycken,
            Houdt u kloeck, en wilt niet wijcken,
                Schoon u Momus oyt bevecht,
                Voert den naem van Lamberecht.
            Komt ghy oyt in d’ handt te raecken
            (90) Van die u soo willen laecken;
                Roept, ô Goôn ick ben verrast,
            Desen Momus heeft my vast.
Bemint uwen Schepper.

[fol. ***2r]

VLAEMSCHE
MAEGHT,

Die door een Bly-eynde-spel verthoont alle de droefheyt,
jammerlyke ongevallen, en ellendige verwoestinge van
haer Landt, klagende het selve tegens de Maeghden van
Ghendt ende Brugge, de welcke haer ondertusschen troo-
sten: maer eyndelyck den Hemel beweeght sijnde tot
medelyden en genaeden, verleent haer troostende bly-
schap door een eeuwighen PEYS, waer over sy haer
ten vollen verblydt.

[fol. ***2v: blanco]
[fol. ***3r]

  Personagien dienende tot uytbeeldinge van dit Spel.
1 Vlaemsche Maeght.
2 Gendtsche Maeght.
3 Brughsche Maeght.
4 Belgica, oock een Maeght.
5 Mercurius.
6 Cupido.
7 Theeuwen,
8 Korijn,
9 Machuyt,
10 Ieppen,
11 Fobbert,
12 Pantagrul,		 }
}
} 		Boeren
13 Belloma, een Vrouw singende in swarte kleedinge.
14 Mars, den Oorloghs-God, stom.
15 Een Duyvel, singende en dansende.
16 Drie Duyvels, danssende stom.
Personagien dienende tot uytbeeldinge van het Tusschen-
Spel, ofte Klucht.
1 Pantagrul,
2 Theeuwen,
3 Machuyt,
4 Ieppen,
5 Fobbert, 		}
}
} 		Boeren uyt het Spel.
[fol. ***3v]
6 Een Cramer.
7 Een Capiteyn.
8 Iakemijne, een Boerin.
Eerste Balet, Danssers, dienende dit spel Mars den Oorloghs-Godt.
1 Mars, den Oorloghs Godt.
2 Spanglaert.
3 Fransman.
4 Sweed.
5 Deen.
6 Engelsman.
7 Vlamingh.
Het tweede ende laetse Balet wort gedanst vande Maeghden, ende Vier van het Eerste Balet.
1 Belgica.
2 Vlaemsche Maeght.
3 Gentsche Maeght.
4 Brughsche Maeght.
5 Spangiaert.
6 Fransman.
7 Engelsman, ofte Deen.
8 Vlamingh.
9 Cupido, staende in’t midden, haer gevende Olijf-tackjes, van sijn pijl.
10 De Goddinne der Vrede singende.


[fol. ***4r]

Voor-Reden tot de Aenhoorders van dit Bly-eyndigh-Spel, soo wel voor die het selve sullen sien speelen, ofte uyt-beelden, als voor die het sullen lesen.

Den Hemel heeft gebaert, daer van is voortgekoomen
Een langh gewenste vrucht, datmen gaet Vreede noomen:
    Maer eer dit soete kindt kost koomen voorden dach,
    Den arbeyt heeft geweest vol pijn en groot geklach.
(5) Wel, eer wy dan van vrucht, of Vrede-vreught gewagen,
Wy moeten eerst de pijn van ’t baren gaen beklagen,
    Die seecker heeft geweest soo langh verdrietigh groot,
    Ten scheelde niet een hair de Vrede-vreught was doot.
En al die sijn belust daer reeden van te hooren,
(10) Ick bidde sijt maer stil met sinnen, oogen, ooren,
    En dat u niet verveelt de klachte van verdriet,
    ’t En wordt noch niet geseyt al datter is geschiet,
En hebt maer wat gedult, den tyt sal oock passeeren,
En al de droeve klacht in groote vreught verkeeren,
    (15) Verveelt u het verdriet, peyst dat ghy droefheyt droomt,
    Den druck is anders niet wanneer de blytschap koomt.
De droefheyt en de Vreught verhuysen voor malkand’ren,
En het voorleden is maer droom naer het verand’ren,
    Ons leven hier op aerd gelyckt een ebb’ en vloet,
    (20) Daer komt somtijts geluck, en dan weer tegenspoet.
Dit was, en is noch soo, en ’t wert soo t’allen tyden,
En daerom sechtmen oock, naer droefheyt komt verblyden.
    Wel hoort dan wat verdriet, en weest met ons bedroeft,
    En wederom verblydt wanneer daer vreught behoeft.
[fol. ***4v]
(25) En soo daer nu en dan de traenen uyt u oogen
Afrollen van de vreught, of al te groot medoogen,
    Laet die vry henen gaen, het sijn de beste liên,
    Die droef met droeve zijn, met blyde hun verbliên.
En oock den Schrijver bidt, soo hier te kort gebleven,
(30) Of daer te veel mocht sijn, gelyck’t het by ons leven,
    Het welck somtyts verveelt, dan is’t weer naer ons sin,
    Daer is geen rechte lust, geen rust, noch volheyt in.
Noyt heeft hier eenich mensch een dach sijn volle wenschen,
Daer schort ons altyt wat, het gaet soo met de menschen,
    (35) Al voelen wy wat vreught, daer is noch altydt pijn,
    Hier boven sal ons rust, en hertens lusten zijn.
Wat lusten, rust, en pijn, wat droefheyt, en weer Vreugden,
En alsmen nedervalt, weer opstaen door de deughden.
    Dat is de rechte wegh van onse Pilgrims reys,
    (40) Door dese Vrede-tydt tot d’aldergrootste PEYS.
Continue
[p. 1]

EERSTE VERTOOGH
ENDE UYTSPRAECK

De Vlaemsche Maeght komt al klagende van haren Throon jegens de Maeght van Gent ende Brugge over de ellende van haer Landt.

[Gravure: A. Diepenbeek inv.]
WEe my bedroefde Maeght! waer ick my keer of wende,
Ick vinde my vol rou, vol droefheyt en ellende:
[p. 2]
Daer is ter Werelt niet dat my oprecht verblyt,
Soo is myn hert onstelt door dees benauden tyt:
(5) Ick ben van overlangh gewoon te sitten treuren
Door al het ongeval dat ick heb sien ghebeuren
In dit ellendigh Landt: maer nu, waer ick my keer,
Myn siele wordt verschrickt door grouwel meer en meer,
Voortaen en is voor my niet goets meer te verhoopen,
(10) Door dien myn gansche Landt alom is afgheloopen,
Bedorven inden grondt, verwoest aen alle cant,
Verlaeten en berooft, geschent en afgebrant,
Myn Herders syn verjaeght, haer Vee meest al gestoolen,
Haer Woningh wegh geruckt, nu gaense droevigh doolen
(15) Van t’een in t’ander Landt, daer leggen sy op straet,
Soo datter veel van haer door ongemack vergaet:
En keeren sy naer huys men brengt haer om het leven,
Het schynt dat goeten bloet ten besten wordt gegeven.
Helaes! hoe menich Mensch en isser niet vermoort,
(20) En waer de Moorders syn en wordt niet eens gehoort.
De Wolcken syn vervult door suchten vande Armen,
Die anders niet en doen als aenden Hemel karmen,
Dat die het quaet beloont, dat die de wraecke sent,
Op haer die plichtich syn van alle dees ellendt,
(25) Het bloet dat hier en daer gestort is achter Haegen,
Dat sal ô Moorders wreet van u verwoetheyt claegen:
Daer woont hier boven een die alles heeft ghesien,
Wat datter is gebeurt, en watter sal geschien.


[p. 3]

De Maeght van Ghent, omme de Vlaemsche Maeght te troosten, seght datter geen droefheyt en baet, ende dat oock een Maeght sachtmoedelyck als een lam behoorde te verdragen

Ick bidde weerde Maeght wilt u een weynigh stellen
(30) Van u bedroefde siel soo innerlyck te quellen;
Wat baet doch u gheween, t’is alles sonder vrucht,
En of ghy traenen stort, en duysendt reysen sucht,
Een Maeght dient als een Lam de smerten te verdraegen,
En van die plegers syn noch selve noyt te claegen.
(35) Ick houde voor het best te wesen dat een Maeght
Geduerigh vrolyck is, en datse selden claeght.


De Vlaemsche Maeght weigerende vertroostinghe, berst noch meer uyt in jammerlycke clachten.

Hoe sou myn teere siel dit onheyl connen lyden,
En dies al niet te min my selven noch verblyden.
O neen ten can niet syn: indien ick vreught begeer,
(40) Ick wensch te syn gedoot, k’en wil geen leven meer:
Ick sal als Sions Maeght gaen treurigh sitten weenen,
Doen sy haer lieve Stadt sagh als een hoop van steenen,
Ghewentelt over een, sy sat aen Babels stroom,
En als se vreughde sagh het scheen haer als een droom.
(45) Ick wil gelyck als sy gaen sitten aen de beken,
En met een droef gheluit myn traenen laeten leken:
k’En queel geen Herders liet ghelyckick eertyts plagh,
Ick ben te seer ghewoon tot suchten en gheclagh.


[p. 4]

De Maeght van Brugghe tracht de Vlaemsche Maeght wat te vreden te stellen, haer vertellende hoe schaedelyck de droefheyt is aen den welstant des Levens: dat sy oock meer betrouwen behoorde te hebben op de Overste ende Regierders des Lants.

Mevrouw, vergeeft het my, ick moet u reden breken,
(50) En hier een woort of twee tot uwe troostingh spreken:
Ghy zyt te seer bedroeft: ey vaeght uw’ tranen af,
Het suchten brenght een Maeght als voor den tydt in’t graf:
Ghy treckt ’et u te naer, het kan noch anders keeren,
Betrout u vry wat meer op soo veel Kloecke Heeren,
(55) Die anders niet en doen dan als u voor te staen;
En daerom zijt ghetroost, en weest soo niet belaen.


De Vlaemsche Maeght, als wanhoopende van hulpe, seght dat in haer Landt weynich trouwe ofte liefde te vinden is; datter veel trachten naar hun baet ende lusten.

’t Is waer, daer isser veel die voor my willen stryden,
Maer echter niettemin ick blyv’ in druck en lyden,
Den een die wil aldus, den ander wil alsoo,
(60) Terwyl myn welvaert hangt ghelyck als aen een stroo!
Voor haestich ongheval en dient gheen langh beraeden,
Maer dat met alle vlyt verhoedt sy voorder schaeden,
Terwyl men heeft bedacht, of quaeden raet ghelooft,
Soo wierd’ ick als verkracht, en al myn goet berooft:
(65) Terwyl een Herder vryt en streelt syn Herderinnen,
De Wolf loert op het vee, en soeckt syn proy te winnen:
Ter wyl een Vader speelt, of aen de tafel lacht,
Syn Dochter wert ghestreelt, en tot den val ghebracht.


[p. 5]

De Gentsche Maeght vol kloeckmoedicheyt, toont haer seer ontstelt, hoorende den overlast die haer Mesterse wordt aengedaen; belooft Haer in alles hulpe ende onderstant.

Voorwaer myn Maegde bloet beroert door al myn leden,
(70) Nu ghy aen my verhaelt u eer te syn bestreden:
k’ En can, ô dierbaer Maeght, uw’ reden schier verstaen,
Hoe heefter eenich mensch u eer te kort ghedaen?
Ick heerssche t’uwen dienst, soo menich duysent Maeghden,
Die soo ghy selve weet, voor u het leven waeghden:
(75) Haer Minnaers syn bereyt, veel duysent in ghetal,
Om als ick maer eens wenck, te klimmen op de wal:
Myn stadt is over al vol Maeghden als Goddinnen,
Die niet als menschen syn, maer schoon als Enghelinnen:
En ick noch nevens haer, en ghy ons Opper Maeght,
(80) Hoe souden wy dus syn mishandelt en geplaeght
Van ick en weet niet wie? een handt vol boose fielen,
Sal die u weerde blom en al ons roem vernielen?
Neen, neen, t’sal anders gaen, ons manne-volck van Ghent
Heeft al een ander hert: t’is yder wel bekent:
(85) Den Bergh van Pabulae indiense conde spreken,
Sou tuyghen onse macht, die dickwils is ghebleken.
Niverne heft gesien, van Maele heeft ghevoelt,
Hoe haer vergramden moet wiert door bedwangh ghekoelt,
Als eens haer leger quam ontrent myn Gentsche wallen,
(90) Om soo ons borgery met krachten t’overvallen,
Ghy hebt daer proeve van, den Vyandt noch veel meer,
Wat datter doen ter tyt ghebeurt is tot ons eer:
Hoe dertigh duysent man den tyt van vyfthien dagen
Geen broot en heeft gheproeft, den honger heeft verdragen,
[p. 6]
(95) Sy quamen van de Wal met Sweerden in de vuyst,
Tot boven het getal van tachtentich mael duyst,
Den Vyandt laghter neer, een weynigh was t’ontvlooden,
Doen saghmen eerst naer spijs doen deelde men de Brooden,
En dan weer aen t’geweer, doch eerst elck op sijn knien
(100) Viel voor den hemel neer dat Godt ons recht sou sien;
Doen quam het Maeghde rot haer vryers uytgeleyden,
De vrouwen met een kus van haere mannen scheyden,
En dan weer naer de Krygh: den vroomen Artevelt
Bracht ’t heele VlaenderLandt doen onder ons ghewelt.
(105) Nu hoort ghy ô Mevrou wat die van Ghent vermogen,
Wel segt my met een woordt, wie dat u heeft bedrogen,
Wie datter is soo stout die u derf tegen staen?
Myn trouwe borghery sal hem in stucken slaen.


De Maeght vat Brugge verhaelt oock haere Vromicheyt. Seght dat haer Mannevolc liever den lesten druppel bloet soude uytstorten, als haer Vrouwen ende Maeghden, die vermaert syn voor de schoonste des Lants, te laeten vallen onder de macht der Vyanden.

En soo daer eenigh Mensch van vrome daet wil spreken,
(110) Ons wonderbaere macht heeft meer als eens ghebleken:
’t Is waer myn Susters volck heeft wonder uytgerecht
Door deughten wys beleyt, door krachten van gevecht:
k’En wil in dit geval, haer eer niet overtreffen,
Doch Fama gaet myn lof all’ om genoech verheffen.
(115) Der Batavieren Helt en heeft met al syn macht,
Hoe hy my heeft gevryt, noyt tot syn wil gebracht.
Een poorte van myn Stadt, die langhis toe gebleven,
Verthoont* ons daden wel die wy eertijts bedreven.
Een brugge binnen Brugh is heden noch te sien,
(120) Waer by dat wonderheyt men eertyts sagh gheschien:
[p. 7]
Maer soo ick dê verhael van alons vromicheden,
’k En sou op geenen dagh voleynden mijne reden:
En die met soet vernuft de oorsaeck overleyt,
De liefd en soete min geeft dese vromicheyt.
(125) Daer is een dierbaer goet in myne Stadt te vinden,
Dat onse Mans ter krygh doet loopen als de Hinden,
Daer is een edel schat die wel moet syn bewaert,
Waer voor ons Mannevolck noch bloet noch leven spaert.
Ick noem dees edel schat, ons lieve vrouw persoonen,
(130) Die door myn gantsche Stadt soo schoon als sterren thoonen,
Men schryft ’er boecken af, den wysen Guicciardyn
Verhaelt hoe Hemels schoon dat onse Maeghden syn.
De Fransche Coningin quam eenmael aente schouwen
Den wonderbaeren glans van onse Brughsche vrouwen,
(135) Die met een Fransen aert dien luister heeft benydt,
Sy swol van nydicheyt, en borst by nae van spyt.
Ick dacht, sey sy, alleen te syn hier Coninginne,
En door myn schoonheyt weert dat my een Vorst beminne:
Maer siet in dese Stadt soo vind ick myns gelyck,
(140) Iae die te boven gaen geheel ons Fransche Ryck.
Ick sie hier nevens my by duysenden soo schoone,
En schoonder als ick ben, waerom draegh ick de Kroone?
Gelyck als Balam dè, de waerheyt borst haer uyt,
En sou dees waerde schat den Vyandt syn tot buyt?
(145) Wat proeve dient ’er meer dat duysent rappe knechten,
Wel souden totter doodt, voor dese schoonheyt vechten?
Godts uytvercooren volck de Isralytsche schaer
Wiert over langen tydt dien yver oock ghewaer,
Tot Hebron in het Lant daer Caleb was gegeven:
(150) Hoe wiert dat trots gespuys te Dabir uytgedreven?
[p. 8]
En wast om Axam niet ter liefden van die Maeght,
Dat Othoniel self syn leven heeft ghewaeght?
Der Vrouwen liefde doet de Mans als Leeuwen stryden,
Ghelyck ghebleken is voor Troyen in die tyden:
(155) En daerom syt ghetroost, ons Borgers, soo ghy weet,
Zyn oock al mans ghenoegh tot wraecke van u leet.


De Vlaemsche Maeght seght dat het hun niet toeghelaeten en wordt te bethoonen haere Vromicheyt, pryst de ruste ende Vrede: beklaeght dat de booste menschen dickwils de meeste welvaert hebben, ende scheyt al weenende uyt haere reden.

Men laet haer niet toe! ons macht wort als gebonden,
Tot laster van ons naem, of straffe van ons sonden!
Men leest dat Israël naer sonden en misdaet,
(160) Seer dickwils wierdt verjaeght, ghelyck het met ons gaet;
Daer moeten onder ons al vele Godt mishaeghen,
Dat hy ons droevich landt besoeckt met soo veel plaeghen;
Al wat de Vyandt maer kan dencken, of begint,
Het gaet al nae syn wensch, het wil hem voor de wint.
(165) Een handt-vol boos ghespuys dat binghelt landt en steden,
En hoe het gaet of niet, den Hemel schynt te vreden,
Wy blyven in verdriet, en dat heeft nu gheduert
Soo menich Iaeren lanck dat yder sucht en treurt:
Daer schynt, helaes! voor ons ter Werelt niet een mensche
(170) Die rust en welwaert souckt, die ons wil vrede wensche!
Veel trecken om het langhst, en veel door eyghen baet
Ghedooghen dat wy sijn in desen droeven staet;
Terwyl de Bataviers ghedurigh sijn in vreden,
En tot ons onderganck vermeerderen haer Steden;
(175) Hoewel het Franse volck met boose listicheyt
Op Hollant als een Vos gedurich lagen leyt;
[p. 9]
Daer zijnder inde weer om alle twist te slissen,
Van vrees, of sy misschien de vrede souden missen,
Al heeft het Krom Gewelt haer onghelyck ghedaen,
(180) Sy lyden met ghedult, en streelen den Bretaen,
Tot ruste van haer volck, tot welvaert van haer landen,
Met hoop door weder-wraeck te loonen haer Vyanden.
Maer in dit droevich landt die best de meester maeckt,
Geduerigh aen gewin, en hooger staet geraeckt,
(185) Die rycke vleyen kan, en d’arme gaet versteecken,
Die weet nu, soomen seght, te leven en te spreecken.
Die duysenden verdruckt, en maer syn staet verheft,
Heeft nu het hooghste wit van s’werelts eer getreft.
Al die, k’en weet niet hoe, maer ryckdom krygen connen,
(190) Daer vraeght nu niemandt naer, hoe dat het is gewonnen.
Iae hier recht uyt geseyt, die Hel, noch Hemel vreest,
Die looft en prystmen nu, die eertmen aldermeest.
Terwijl d’onnooselheyt, de weduwen, en weesen
Gaen als de schaepen doen, die voor de wolven vreesen.
(195) Die wys en deughdich is, wordt schier all’om veracht.
En d’alderbooste syn meest al tot staet gebracht.
Wat wil ick arme Maeght op menschen my verlaeten,
Die quaede geeren sien, en die de goede haeten?
Hoe souder hulpe syn in dees myn hooghste noot?
(200) T’en is niet mogelijck, myn droefheyt is te groot.
Hoe soudt ghy Brugh of Gendt, myn Vyant connen dwingen,
Die my van alle kant als wolven gaen bespringhen?
t’Is waer ghy hebt de wil en oock misschien de macht,
Maer helaes! myn verderf is nu te ver gebracht.
(205) Ick danck u vande gunst; ick voel noch soeticheden
Door u kloeckmoedicheydt, door u verheven reden;
[p. 10]
Maer t’is nu al te laet; myn hert is vol verdriet;
Myn moet leydt heelter neer.
                                              Mevrouw en weent toch niet.
Gentsche en Brugsche Maegden spreeken t’samen en gaen soo alle drie binnen.

Geval ofte veranderinge, Koryn ende Teeuwen klaegen over de groote lasten ende schattingen, als verwondert synde waer toe alle het gelt kan gebruyckt worden.


Tweede uytsprake

Koryn spreeckt met toegesloten Theater.

t’EN is niet mogelyck in Vlaend’ren meer te leven,
(210) Men heeft van dese weeck weer al myn goet beschreven,
Om dat ick maer en quam een weynich gelt te kort,
Dat ick noch schuldigh was van lantskost: maer hoe wort
Den armen boer geplaeght! voorseecker, ick verclaere,
Dat ick nu geven moet alleen van dese jaere,
(215) En al voor vuylicheyt van uytsend’ en quae kost,
Ten minsten noch soo veel als dat ick geven most
Den Lantsheer vande pacht maer seght, wie kan het maecken,
Om langer noch met Godt en eeren deur te raecken?
Ick wensch op eenen dagh wel duysentmael de doot:
(220) t’En is niet leeflyck meer: de lasten syn te groot,
Maer seght eens, hier geseydt, waer mach het gelt belenden
Van dat men altyts aen op alles uyt gaet senden?
Hier soo veel op het Landt: daer soo veel op een Koe;
Dan soo veel van een Peert tot Swijns en Schaepen toe:
(225) Het geven heeft geen eyndt, den Turcken moet het haelen,
Men sal wel op het lest een man noch doen betaelen
Voor houden van syn wyf: wat dunckt u, ist niet waer?
T. Wel die myn wyf beschreef, voor my, k’en sou om haer
Soo seer tot den Balliuw niet gaen om slaeckingh loopen;
(230) Ick liet haer seeckerlyck voor alle man verkoopen;
Gelt watse gelden mocht, dan dit al laet ick staen,
Al t’geene dat ghy seght, wordt oock met my gedaen.
[p. 11]
’k En weet niet waermen t’geldt ten lesten noch sal haelen,
Om elck een op syn tydt te geven of betaelen,
(235) Ick heb’ oock alle weeck den Amman voor myn huys:
Men leeft als een grau Broer; k’en hebbe munt noch cruys.
En wat de stê-lien raeckt, die moeten oock al geven;
En niemant heeft’er werck noch neeringh om te leven.
Ick heb de leste vlucht wat inde Stadt geleeft,
(240) Daer sagh ick wel genoegh wat lasten men daer geeft.
O Heere al den dagh, en hoord’ick niet dan claegen;
Datmen k’en weet niet wat voor lasten quam te vraegen:
Hy quam van uyt de Hel, die t’geven eerst opbracht,
’k En weet niet hoe can syn by menschen eens bedacht,
(245) Al datmen geven moet, want bier, of wyn, of spyse,
Daer geeft men inde stadt soo veel voor van excyse,
Als dat het weerdigh is.
Verschooninge Ieppen, Machayt, Fobbert, en Pantagru gaen t’samen uyt.
K.                                Waer dat men keert of wendt,
    Men vindt nu anders niet als droefheyd en ellendt.
T. Hel wien comt hier al aen?
K.                                          t’Is vluchtvolck van het westen.
    (250) Dagh, vrienden, waer nae toe, wat hoortmen vanden besten?
M. Helaes, niet veele goets en hebben wy gehoort,
    Als dese gantsche* nacht geduerigh roepen, moort!
    Het staeter, al in roer: men doet er niet dan rooven;
    De droefheyt diemen siet en can noyt mensch gelooven.
P. (255) Men vluchter altyt aen, tot Ghent en Brugghe toe.
    De krygers nement’ al, s’en laeten Schaep, noch Koe.
M. k’En weet niet wat gaen doen, ick heb het al verlooren,
    Nu wensch ick om de doot, t’waer beter noyt gebooren
    Als langer noch geleeft, men vlucht van overal;
    (260) Soo dat ick niet en weet waer dat men loopen sal.
[p. 12]
T. Wel tusschen Brugh en Ghent, daer ick, en die man woonen,
    Daer is het noch al t’huys, k’en weeter geen persoonen,
    Die dencken op de vlucht.
K.                                          t’Heeft daer noch wel gegaen;
M. Daer gaet het leger nu, men vlucht daer altyt aen;
P. (265) Ick meyne dat het daer nu al is afgeloopen:
T. Wy quamen gister eerst van daer: ick soude hoopen,
    t’En gaet soo qualick niet.
P.                                          Het geen’ ick seggh’ is waer;
    Sy scheeren t’daer al op, k’en koome maer van daer.
K. O lieve Heere Godt, waer sal myn wyf belenden?
    (270) Ick mach myn kinders nu wel gaen om Godtswil senden.
    Wat soud’ ick anders doen?
T.                                            Ick ben oock buyten raet?
    Wy sullen vande nacht wel moeten op de straet,
    Of buyten op een banck gaen leggen om te slaepen,
    En soo misschien een koorts, of ander sieckte raepen.
    (275) Want heel de stadt is vol van beesten over al.
    k’En weet niet waer men daer noch mê belenden sal.
    Sy tieren van gebreck, t’is jammerlyck om hooren.
    De straeten syn vol mest; men sou by nae versmooren
    In al de vuylicheyt.
K.                                Ick vreese dat den stanck
    (280) Noch groote sieckten sal by brengen wel eer lanck.
I. Wat is nu Vlaenderlandt? een helle vol afgrysen;
T. Een groote dieren tyt staet hier nu uyt te rysen.
    Het is van dese jaer al te vergeefs gefaeyt,
    Want, siet, de vruchten syn al groene afgemaeyt.
    (285) En wasser inde schuer noch jewers eenich kooren
    Van het voorleeden jaer, het gaet meest al verlooren.
[p. 13]
    Zy worpen t’in de gracht, of wel het wordt verbrant.
M. Hoe sou de straffe Godts niet blyven op ons landt,
    Daer men niet anders doet als moorden, branden, steelen?
    (290) Hoe kan t’den Hemel sien? het sou de Hel verveelen.
F. Kompt laet ons gaen om hulp.
M.                                                Aen wien?
F.                                                                  By d’Overheyt.
M. Wel daer is nu gheen Recht, want met een woort geseyt,
    Gewelt verheert het Recht, al waer de legers komen,
    De Trouwe wort verjaecht, en t’Recht syn kracht benomen:
    (295) En daer een Landtschap is in desen Staet gestelt,
    Men doet schier anders niet dan alles met gewelt.
F. Kompt laet ons evenwel eens gaen om hulp versoecken.
P. Indien ons yemant helpt, men salse wel vervloecken;
    Want die nu hedens daeghs t’Gemeente vooren staet,
    (300) Die worden meest altyt van duysenden gehaet.


TWEEDE VERTOOGH.

De drie Maeghden sittende, vallen de Boeren te voet.

EERSTE UYTSPRAECKE.

De drie Maeghden hooren aen de klaegende Boeren; de welcke vertellen hun ongeval: Waer over de Vlaemsche Maeght met medelyden beweeght wordt, stelt de Steden van Brugge en de Gendt tot toevlucht, en de bewaringe der gevluchte Lantlieden; de welcke haer belooven alle hulpen ende onderstant te doen; maer de Boeren verachten den bystant der Steden.

F. GEduchte Werelts Vrouw, wy komen aen u klaegen,
    Datmen den overlast niet langer kan verdraegen,
    Die ons soo onverwacht weerom is aengedaen.
V.M. Wat is u doch geschiet?
F.                                          Haer Hoocheyt sal t’verstaen:
[p. 14]
    (305) Wy waren gister noch al besigh met het wercken;
    En wat ons naeckend’ was en konde niemandt mercken;
    Iae tot den avont toe en wistmen van geen vlucht:
    Wy aten noch gerust te samen met genucht:
    Maer, laes! te middernacht de vlucht klock heeft begonnen
    (310) Te kloppen over al, en eer wy hebben konnen
    Wegh vluchten t’minste goet; wiert over al gehoort
    Met Iammerlijck gekrys geduerich roepen, moort!
    t’Is waer k’en vreesde niet, maer ick begon te beven.
    Ick hebbe diergelijck noch dickmaels in mijn leven
    (315) Wel tegen danck gesien; maer Jaeckemijn, ons maert,
    Jae lieven Heere Godt! hoe was die meyt vervaert?
    Sy riep al, moort en brant, wanneer de roovers quamen,
    Die al ons Huyscatheyl, Koeyen en Schaepen namen.
V.M. O Heer mijn hert beswijckt: wel, was het Vyandt dan?
G.M. (320) Daer is schier niet een mensch, die onderscheyden kan
    Wie Vriendt of Wyandt is.
P.                                          Men kan seer wel gelooven,
    t’En sijn ons Vrienden niet die al ons goet berooven;
    En dien noch* bovendien ons lijf in stucken slaen.
V.M. Ellendich Vlaenderlandt! hoe salt’ noch met u gaen?
I. (325) Mevrouw sy hebben al ons Boter me gedragen,
P. Sy naemen al mijn gelt, en gaven my noch slagen,
F. Wy sijn ons Koeyen al, Peerden en Schaepen quijt.
M. Ick hebbe t’altemael verlooren door den tijt.
K. Mevrouwe, den Balliuw heeft al mijn goet beschreven.
T. (330) O lieve Heere Godt, hadden wy thuys gebleven.
[p. 15]
V.M. Waer is het daer ghy woont,
K.                                                  Halfwege Brugh en Gent.
V.M. Van waer is desen vrient?
T.                                              Ick woon oock daer ontrent.
B.M. Het heeft daer wel gegaen: ghy moeste eer betaelen.
K. Jae t’is al wel geseyt, men weet het niet waer haelen.
    (335) Men kan t’niet brengen op; hoe dat men schraept en weert.
    Wy sijn van sorgh en druck gelijck als uytgeteert:
    Want of het leger volck ons niet en komt verdrijven,
    En dat wy nu en dan een tijdt in ruste blijven,
    Men eyscht ons schier het vel, zy willen dat men geeft,
    (340) Meer als men geven kan, jae meer als dat men heeft;
    Hoe schoon dat men al spreeckt, men gaet ons overvallen,
    Ons goet wert afgehaelt, men laet ons niet met allen;
    En siet ter wijl ick hier in Stadt om slaeckingh kom;
    Zy seggen dat ons Dorp berooft is hier al om.
B.M. (345) O jae, het leger is daer nu ontrent gekomen;
T.Soo sijn voorseeckerlijck mijn Hennen al genomen,
K. Wel sal daer niet een mensch het lantvolck voorenstaen,
V.M. Dees Maeghden allebey die sullen nu voortaen
    U alle hulpe bien: wilt aen haer komen klaegen;
    (350) Sy sullen nu voortaen voor u lien sorge draegen:
    Ick bidd’ u Brugh en Gent, gront-steunsels van mijn Staet,
    Draegt voor mijn Lantsvolck sorg, en geeftse troost en raet.
De twee Maegden spreecken t’samen.
G.B. Wy sullen t’uwen dienst noch bloet, noch leven spaeren,
M. Ghy hebt genoech te doen u selven te bewaeren:
    (355) Indien daer nu voor ons geen beter bystant is.
    Wy sijn al slecht gestelt; wy weten voor gewis
    Wat ons te lijden staet: en hoe wy sijn gevaeren,
    Als wy de leste vlucht in uwe Steden waeren;
    [p. 16]
    Wy waeren wellekom alomme als de pest;
    (360) Wy wroeten op de straet als honden in haer nest;
    Soo dat door ongemack by duysent menschen storven,
    Die van u niet soo veel als elck een graf verworven;
    t’Een lijck wiert half gedeckt, en d’ander kist lagh bloot,
    Soo datmen wiert vervaert te dencken op de doot.
    (365) Ick hebbe van een Vrou noch onlanghs hooren spreecken,
    Die twintich lijcken sach in eenen put gesteecken,
    En by naer alle bloot d’een Kist op d’ander staen,
    Waer door sy met de doodt op t’lijf is thuys gegaen,
    En korts daer naer van schrick seer haestich quam te sterven,
    (370) Die oock naer hare doodt niet soo veel mocht verwerven,
    Als slechts een Graf alleen daer sy om had ghebeên:
    Men stack haer by den hoop soo gingh het in de Steên.
    Den Hemel heeft gehoort de jammerlijcke suchten
    Van als wy menichmael niet wisten waer gaen vluchten,
    (375) Seer dickwijls sonder broodt, met geen, of weynich gelt,
    Bedroeft tot aende Siel, iae totter doodt gestelt;
    Hoe droevich dat wy dan met onse Kinders saten,
    Hier onder eenen Boom, daer midden op de straten!
    Den een liep sonder schoen, den ander half ontkleet,
    (380) Verhongert, en verhit, verbrant, en vuyl besweet:
    En als den avont quam, men sagh de deuren sluyten,
    En wie daer binnen gingh, de Boeren bleven buyten.
    Of schoon daer van ons Vee uyt rovers handen was,
    Dat liep van honger dul, door groot gebreck van gras.


[p. 17]

De Vlaemsche Maeght troost ende beklaeght de ghevluchte Lants-lieden: Vermaentse tot de Deught; ende wenscht naer Peys ende Vrede.

    (385) ICk hoop den Hemel sal eens aensien ons ellenden,
    En haest een beter tijt, of Peys, of hulpe senden.
    My deert u ongheval, hoe dat het gaet of niet,
    Den Landtsman, soo my dunckt, heeft meest van al verdriet.
    Wat dient ter dan ghedaen? wat raet te sijn ghevonden?
    (390) Als dat sich yder mensch doet afstant van sijn sonden,
    En bidden aenden Heer medoogentlijck t’aensien
    Wat datter is ghebeurt, en noch staet te gheschien,
    Want Godt die t’al aensiet, die sal een oordeel geven,
    Wie datter oorsaeck is van ons onrustich leven.
    (395) Het alderbest is wel te doen, elck in sijn staet;
    En voorder met de rest te laeten gaen soo t’gaet.
    Wat droefheyt datter kompt, wy voelen rust van binnen,
    Als wy den Hemel meer als d’Aerde gaen beminnen,
    Daer is ter weerelt niet dat meer ons hert verheught,
    (400) Als lijden met ghedult, en trachten naer de Deught.


De Gentsche Maeght vertelt dat den Hemel niemant ten onghelijcke en straft: Verhaelt het sondich ende onghebonden leven, t’welcke de Lants luyden in welvaert gheleyt hebben.

    ME-vrou, den Hemel moet hier van wel reden weten,
    Dat hy gelijck ons landt by naer schijnt te vergeten.
    Die blijft misschien gestoort, gedenckende het quaet
    Dat onder t’Boere-volck in welvaert ommegaet.
    (405) Ick heb den tijt gheleeft, en sal het langh ghedincken,
    Dat ick haer heb gesien als beesten droncke drincken,
    [p. 18*]
    En wat al vuylicheyt, wat schanden, hoereryen,
    Datmen op Dorpen sagh, in drinck kotten gheschien,
    En Sondaghs aldermeest, of op de Heyligh dagen,
    (410) Sy scheenen nae Godts woort, noch ziel, noch hel te vragen,
    En dit vervloeckt gewoel, geduerde heel den dagh,
    Soo datter veel soo sadt gelijck als Verckens lagh.
    Want dit alwaerdich volck dat placht sich te beroemen,
    Datmen geen Heyligh dagh, noch Sondach mochte noemen,
    (415) Wanneer men niet en vocht, noch alle vuylicheyt
    Nae lusten hadt gepleeght met d’een of d’ander meyt,
    Of voor het alderminst soo droncken hadt gesoopen,
    Dat sy den wegh naer huys niet konden gaen, maer kroopen
    Ontrent een droncke Sloor seer dickwils inden nacht,
    (420) Wat datter omme gingh kan lichtelijck sijn bedacht.
    Ick hebbe menichmael ghesien de Boere knechten
    Des Sondaeghs door den dranck, als dolle honden vechten,
    En speelden mesken uyt, of smeten naer het hooft
    De potten al te gaer, ghelijck van sin berooft.
    (425) Was dat niet fraey om sien, die Boere bottemuylen,
    Heel sat en redenloos al schuymbecken te huylen?
    En dit soo menich mael als d’een of d’ander Sloor
    Van andre als haer Pol geveselt wiert in d’oor,
    Die onder desen hoop gelijck als dul Bagijnen
    (430) Daer tierden onder een, soo brunstich als de Swijnen,
    Daer schier niet een van al de rechte reden wist,
    Wat dat de oorsaeck was van dees verwoede twist.
    En somtijts saghmen oock al veel brootdroncke Boeren,
    d’Een tegen d’ander Dorp als krijgh en oorlogh voeren,
    (435) De straeten hier en daer die laegen vol van bloet,
    Daer dit uytsinnich volck malkander hadt gemoet.
    [p. 19]
    Doen wistmen s’anderdaeghs de meeste eer te spreecken,
    Die best ghevochten had, die beter wist te steecken.
    Daer kompt my nu te voor dat ick een heb ghekent,
    (440) Die al waer quaet omgingh, seer geern was ontrent.
    De eerste ende lest het katjen vande baene,
    In drincken als een vis, in vechten als een haene:
    Maer eens alsoo hy vocht ghebeurd’ het onder al,
    Dat hy, ghelijck men seght, daer keeren most den bal.
    (445) Want s’anderdaegs daer naer soo wierdt aen hun bevonden,
    Tot ses oft seven toe al doodelijcke wonden,
    En siet naer dat hy doen sijn leste biechte sprack,
    Doorsocht hy al sijn kleet, en reyckte uyt sijn sack
    Een briefken naer de konst seer weygerlijck ghevouwe,
    (450) En dan noch een of twee van uyt sijn slingher mouwe,
    Daer Pluto, Belsebub, en Belial op stont,
    En wie dat briefken droegh, die kost noyt sijn gewont.
    Op t’ander Proserpijn, en andre Helsche Vrouwen,
    En wie dat briefken droegh, die sou gheluckich trouwen.
    (455) Op ’t ander Abraham, Isack, en Israël
    En wie dit briefken droegh, die won altijts het spel.
    Maer hoort eens voor het lest, wat helsche beuselingen
    Dat desen slechte Vent wist voor den dagh te bringen,
    Want desen Lompetop, dien armen slechten bloet
    (460) Track uyt een kleyne beurs, daer in was t’beste goet,
    De tonge van een Slangh, en Mandragora kruyden,
    Daer van dat hy de kracht ten vollen gingh beduyden,
    Dit was eens, soo hy sey, op den Autaer geleyt,
    En sonder Priesters weet daer over Mis geseyt.
    (465) Soo wie daer mee bestont een dochter te genaken,
    Kost met haer t’allen tijt tot sijnen wil geraecken.
[p. 20]
    Jae selve dat dit goet was van soo groote kracht,
    Dat het de dochters kost doen komen in de nacht
    Tot voor het bedde toe, maer schoon hy t’had gheploogen,
    (470) Was ’t niet een droeve saeck dat hy hem vont bedroogen?
    En korts naer dit gespreck soo gaf hy sijnen geest,
    Siet, soo is op het landt de handelingh gheweest.


De Vlaemsche Maeght ten hooghsten bedroeft sijnde, wenscht om de doodt, doch hernemende den moet betrout sich op Godts goedertierentheyt, singende in haere droefheyt inde plaets van te weenen.

    Zy sijn geluckigh al die zalich sijn ghestorven,
    Het schijnt dat alle vleesch sijn weegen heeft bedorven,
    (475) Ick ben verwondert hoe de werelt noch kan staen,
    En door de sonde noch niet eer en is vergaen,
    Ick ben gelijck verdwelmt door al de swarigheden,
    My dunckt ick moet mijn tijt heel anders gaen besteden,
    En daerom wil ick doen gelijck de witte Swaen,
    (480) Als die haer leven voelt ten eynde nu te gaen,
    Sy singht een treurigh liedt op ’t leste van haer leven,
    Het schijnt, een droef gesangh kan noch vertroosting geven.
    Ghy dierbaer Maeght van Ghent, en lieve Brughse Maeght,
    ’t En baet niet oft men schoon aen alle menschen klaeght,
    (485) Ghy weet dat onsen troost moet vanden Hemel komen,
    Vaegt dan de traenen af, sa, eens de moet hernomen:
    Waer toe ons jonge ziel, en ons soet aengesicht
    Doen smelten van verdriet, berooven glans en licht?
    Wy sijn doch alle drie vol liefde en meedogen,
    (490) Wy hebben alle deught uyt s’moeders borst gesogen,
    Wy hebben eenichsints tot nu toe wel geleeft,
    Wel waerom isset dan dat onse ziel soo beeft?
[p. 21]
    Al sijnder veele quaedt, Godt kan om weynich goeden
    Des somtijts wel een Stadt, ja wel een Landt behoeden.
    (495) Waerom dan soo gesucht? Godts goetheyt is soo groot,
    Ick hoop hy sal eerlangh noch aensien onsen noot,
    Kompt, laet ons onder een, of schoon wy weenen, singen,
    En daer na noyt vermaent van alle droeve dingen,
    Na dat wy onsen druck uytsingen door een liet,
    (500) Laet alles gepasseert, als noyt te zijn geschiet.
    Ick sal, indien ick kan, eerst singen wat alleene,
    Maer datter niemant weent, op dat ick oock niet weene,
    En hoort ghy dat mijn stem als krachteloos verflout,
    Dat elck een dan van u mijn klagh-liet onderhout.

Voys van dit liet, gelyck de Vlaemsche Maeght eerst begint te singen ende al ist dat hier drie verscheyde Voysen zijn, nochtans kan dit liet geheel op eene Voys gesongen worden.

[muziekbalken]
[p. 22]
1
            (505) Wee my bedroefde Vlaemsche Maeght,
            Den grouwel die mijn hert versaeght,
            En is met monden niet te spreecken.
            Ach isser noch een mensch die leeft,
            Die liefde of medooghen heeft,
            (510) Komt, siet mijn droeve traenen leecken.
2
            Ick ben van over langhen tijt
            Mijn naaste bloet en vrienden quijt,
            Nu vind’ ick my bedroeft alleene,
            Ick plagh te sijn ghevrijt, ghestreelt,
            (515) Ick was wel eer in volle weelt,
            Maer nu en de ick niet dan meene.
3
            k’ En weet niet wat ick maecken sal,
            Van droefheyt, pijn, en ongheval,
            Ick wenschte nooyt te sijn ghebooren,
            (520) Men wint mijn Steden voor de hant,
            Helaes bedroefde vaderlant!
            Nu gaet ghy teenemael verlooren.

[p. 23]*

Tweede ander Voys van dit Liedt.
4
            Men heeft van over langh ghesien,
            Wat hier dan eens stont te gheschien,
            (525) Door s’menschens onghebonde leven,
            Den hemel sagh dien handel aen,
            Die soo niet langher konde staen,
            Elck wierdt door boose lust ghedreven.
5
            Elck een die soeckt sijn eyghen baet,
            (530) Een yder tracht naer eer en staet,
            Men siet den armen mensch verstooten,
            Al die maer staet of baet en krijght,
            Die ruckt, en pluckt, en steelt, en swijght,
            Die kromt het recht, en streelt de grooten.
[p. 24]
6
            (535) Daer is by nae niet een in ’t Landt
            Die eens mach toonen sijn verstandt,
            Die voor het welvaert recht mach spreecken.
            Want soo daer maer een mensch dat doet,
            Men acht hem voor een slechten bloet,
            (540) Men siet hem over al versteecken.
7
            Het Volck dat ons bewaeren moet,
            Dat rooft, en brandt, en steelt ons goet,
            Het sijn gelijck barbare menschen:
            Men siet niet anders als gevlucht,
            (545) Men hoort niet anders als gesucht,
            Wie sou noch langer leven wenschen?

De Maeght van Brugge singht op dese vois.

Derde andre Voys van dit liet.

[muziekbalken]
[p. 25]
De Boeren singen op dese voys.
8*
            Het is een grouwel voor die sier,
            Wat dat den armen mensch geschiet:
            Wat dat den boer al moet verdraegen,
            (550) Men daeght en jaeght die schier int graf,
            Men haelt haer laetste panden af,
            Sy sijn voorseecker te beklaegen.
Andere Boeren singen op de selve voys.
9
            De Herders met den Velt-Godt Pan,
            Die moeten vluchten nu en dan,
            (555) Sy konnen in het Velt niet blijven:
            Want die tot hun bewaerders sijn,
            Die nemen Os, en Koe, en Swijn,
            En gaen nu selfs de Schapen drijven,
De Vlaemsche Maeghden singen t’samen op de tweede voys.
10.
            O schoone steedtsche Maeghden al,
            (560) En weest geen Vyandt lief-getal,
            Maer wacht u voor die boose fielen,
            Gy zijt te schoon en al te soet,
            Voor dat ontrouwich vuyl gebroet.
            Neen laet u liever al vernielen.

De drie Maeghden singen t’samen op de tweede voys.
11.
            (565) En ghy ô Nimphen van het Landt,
            En laet u soete minne brandt
            Noyt blussen van die vuyle honden,
            Gaet liever met u Galathée,
            Tot in de baeren van de Zee,
            (570) Om van de Visch te sijn verslonden.
En singen al t’samen op de derde voys.
12.
            O Neerlantsch’ Leeuwen thoont u kracht,
            Vervolcht den Vyandt dagh en nacht,
[p. 26]
            Gaet hout u moedich inde waepen,
            En stelt dit doch niet langer uyt,
            (575) Want al ons goet dat schynt tot buyt,
            Daer dient voortaen niet meer geslaepen.
Eynde van het eerste deel van dit spel.
Continue

KLUCHT ofte TUSSCHEN-SPEL.

Pantagrul, als moede synde van het boeren handt-werck, wil syn Fortuyn gan soecken inde krygh. Hy vindt onder wegen een Kraemer, den welken hy verlicht van syne vracht: set de selve af; ende berooft alle syne Coopmanschappen.
P. Daer is noch baet noch eer te krygen by de boeren,
    k’En sal, alsoo my dunckt, de ploegh niet lange voeren.
    Wel jae, een gast als ick, kloeckmoedigh, vol verstandt:
    (580) Wat dunckt u waer t’geraen te blyven op het landt?
    Het staet een Ionghman fraey van alles wat te weten,
    En dat hy soo men seght wat meer als broot can eten:
    Maer altyts aende ploegh of inde schuer te staen,
    Ba! k’heb den bras daer van, ick gae iet anders aen,
    (585) ’k En ben, alsoo my dunckt, tot wercken niet gebooren,
    Men sal noch wel eerlangh wat wonders van my hooren:
    Daer leydt wat in myn hooft, ô bloet, ick ben soo gram,
    En wil ick met een woordt gaen seggen hoe het quam,
    Dat ick soo ben onstelt? ô kost ick een betraepen,
    (590) ’k En hebbe desen nacht schier niet met al geslaepen
    Van gramschap en van spijt, om dat ick, soo my docht,
    Te haest geloopen heb, en niet genoech en vocht,
    Dat ick soo schandelijck die roovers de soldaeten,
    Ons Koeyen, Peerden, Swijns, en Schaepen heb gelaeten:
    (595) Ick stondt eerst in postuer, en vocht wel voor ons goet,
    Tot dat ick met gewelt geraeckte onder voet,
[p. 27]
    En noch het meeste spijt, dat ick niet kan verdraegen,
    Sy naemen al mijn geldt, en gaeven my noch slaegen.
    Daer stondt ick braef en keeck: maer hier geen woorden van,
    (600) Wel jae, te laeten slaen! t’is schande voor een Man,
    En noch voor een als ick, die stae om te gaen trouwen,
    En moet ick niet allom myn reputaty houwen?
    ’k En wilde hier geseyt, niet om een vaene bier,
    Dat onse Jaeckemyn hier van gewaere wier,
    (605) Het stondt my soo wel aen dat sy was wegh geloopen*
    Wanneer ick tegen danck myn kulder most afstroopen,
    Indien sy t’had gesien, k’en waere niewers vry,
    Dat zy geduerigh aen, soo schempen sou met my.
    Nu gae ick alle daegh wel selve met haer gecken,
    (610) Dat sy soo lustich gingh het haesevel aentrecken.
    Ick strijck myn knevels op, en doe elck te verstaen,
    Dat ick heb uyren langh gevochten als een Haen,
    Soo datter veele sijn die achter my wel seggen,
    Dat icker twee of drie wel kost te koelen leggen:
    (615) Doch dat en is niet waer, maer soo veel isser van,
    Dat ick, wanneer het dient, myn lustich weeren can,
    Als ick een zeysen can of peck in handen krygen,
    Daer is niet een soo kloeck daer ick voor wilde swygen.
    Ba jae, al waerder twee, mijn dunckt ick ben soo straf,
    (620) Ick sloegh haer voor het minst wel seven armen af,
    En daerom vindt ick goet van nu voortaen myn leven,
    Tot enich boere-werck my noyt meer te begeven.
    Wat sal ick best gaen doen? wel sonder langh beraedt,
    Ick wil gaen rooven mê, en worden oock Soldaet,
    (625) Sa, sa, eens opgestelt, den hoet wat opgebonden;
    Geen arger dief als ick en salder sijn gevonden,
[p. 28]
    Een Neusdoeck om den hals, myn binders afgedaen,
    En nu de kousen neer, gelijck Soldaten gaen.
    Die my nu eerst ontmoet ick sal hem lustich pluymen,
    (630) Indien hy metter haest niet weet het velt te ruymen.
    Sa Boeren past’er op, en wacht u Gansen wel.
    En sie ick niet seer wreet? my dunckt ick ben soo fel
    Als Laberlote was, al waer ick nu sal koomen
    Men sal voor my alom als voor de Turcken schroomen.
    (635) Ick worde noch Cornel, of koom tot hooger staet.
    Maer wat is dit voor een, hy komt langhs dese straet.
    Sa lustich, hier is kans, die niet en dient verkeecken,
    t’Is beter hier voor eerst niet al te quaet te spreecken.
K. Nieuw Almanacken nieuw, langh-Nestels, Kam, en Bril.
P. (640) Wel wat of deesen geck hier mede seggen wil.
K. Goedt Leuvens Snuyf toeback, Kam, Bril en Nestelingen.
P. Men kant niet al verstaen, hy noemt te veele dingen.
    Mijn vriendt wat roept ghy al?
K.                                                Kleen schoolgoet, Pen en Inck.
P. Jae wel, zijt ghy dat niet?
K.                                        Wien soudick zijn?
P.                                                                        Wel, dinck,
    (645) Die ick tot dingens vont, is dinge niet u Vrouwe?
    Ick kan al seg’ ickt selfs, een saecke braef onthouwe,
    Is dinck je Broer oock niet?
K.                                            Wat dinge? noemt hem dan.
P. En of ick juyst de Vent nu soo niet noemen kan,
    Ghy weet wel wie ick meen.
K.                                              Wel hoe kan ick dat weten?
P. (650) Ick ken hem wel, maer siet sijn naem is my vergeten.
[p. 29]
K. Wel daer en leyt niet aen: hebt ghy hier yet gebreck?
P. Ba jae ick, altemael.
K.                                  My dunckt de Vent is geck.
    Wel aen, komt, koopt dan iet, t’is langh genoech gekeecken.
P. Maer hoort, wy moeten noch van andre dingen spreecken.
    (655) En zijt soo haestich niet, wat hoortmen van den tijt?
K. Voorseecker niet veel goets, elck raeckt het sijne quijt.
    ’k En weet niet hoe t’er veel ten lesten sullen maecken,
    En hoe t’gemeene volck kan aen de kost geraecken,
    Daer groote Cooplien selfs als ick of mijns gelijck,
    (660) Wel veele moeten doen eer dat zy worden rijck.
P. Ick sou oock wel de krijgh tot in de Hel vervloecken:
    Maer wat ick vraegen sou? wat hebt ghy daer voor Boecken?
K. Het sijn Vocabelaers.
P.                                    Hoe, leertmen daer uyt wals?
    Soo ick die tale kost, ick spraecke dan van als.
    (665) Hoe soud’ ick gaen parlér, maert is een boose taele,
    Maer segh, wat hebt ghy daer gesteecken in die maele?
K. Het is een ton met Inck.
P.                                        Komt laet het oock eens sien.
    Maer looft mydese Boeck.
K.                                          Hoe veele wilt ghy bien?
P. Die is een oortien weert voor die t’er voor wil geven.
K. (670) ’k En hebbe slechter Vent gesien in al mijn leven.
P. Ick sal u wel eer langh mijn slechtheyt doen verstaen.
K. Maer vriendt hoe wilt ghy soo de Fransche tael versmaen,
    Dat ghy soo weynich biedt voor iet om die te leeren?
    Men spreeckt nu anders niet by alle groote Heeren,
    (675) Al die maer wat wil sijn, en spreeckt sijn Vlaemsch nu niet,
    Het welcke hier alom hoe langer, meer geschiet.
[p. 30]
P. Het schijnt dat veel haer landt, waer in sy sijn gebooren,
    En haere Moeders tael niet geerne sien noch hooren.
    Wel jae, men plach wel eer te seggen hier all’om,
    (680) Mon Pere en Ma-Mér onder den edeldom.
    t’Is nu Papa, Mama, gelyck de Kinders spreecken,
    Die men voor eerst begint de Kleeren aen te steecken.
K. Dat is om dat het al wat lepel lecken kan,
    Wil spreecken op sijn Hoofs gelyck den edelman.
P. (685) Wanneer de Ionckheydt maer alleen begint te loopen,
    Syn d’Ouders nu besorght haer sack vol Frans te koopen.
    Voor eerst een Kercke Boeck-half Wals en half Latijn,
    Dat is de naeste wegh voor die wil heylich sijn.
    Ba, by mijn siel, ’tis waer, maer hoort, ick sal u seggen,
    (690) En haest wel al de kracht van hun gebedt uytleggen;
    Sy bidden in het Frans, wel, is dat niet gedaen
    Om dat de Fransman ons mocht voor den Turcken slaen?
K. Neen Vriendt, Godt kan verstaen wel alderhande taelen.
P. Jae wel, die Frans dan bidt, Godt sietse aen voor Waelen.
    (695) Is hy voor Godt geen Frans, die in het Walsche leest?
    Jae jae, nu sie ick wel, t’is hier om al geweest,
    Dat men soo menichmael moest voor den Duyvel dansen.
    Men bidt in Vlaend’ren selfs geduerich voor de Fransen,
    Men kleet naer haer manier, men leest en spreeckt haer tael,
    (700) Wel, waerom vecht men nu? sweert Frans dan altemael.
    Sy winnen, soo men siet, meest al ons Landt en Steden,
    Hoe kan het anders gaen? Godt wordt in’t Frans gebeden.
K. Godt siet maer naer het Hert, hy kent de meeningh daer.
P. ’k En weet van hert noch sacht, het geen Ick segh is waer.
    (705) Die van sijn ouders schaemt, en is geen mensch met eeren,
    En die haer Moeders tael sich schaemen, sijn dat Heeren?
[p. 31]
    Ba, foy van sulcken volck, maer wat ick bidden magh,
    Leest elck sijn Vader-ons gelijck u Moertie plagh?
    Die van sijn ambacht schaemt en sal noyt neeringh krijgen,
    (710) En die sijn tael veracht, sou dickwijls beter swijgen.
K. Het Vlaemsch is bot en swaer.
P.                                                  Voor bottemuylen: jae’t.
    Om dat een kromme tongh daer toe niet wel en staet.
K. Men segge wat men wil, het Frans is meer te prijsen,
P. Ick segh, ghy lieght’er aen, en salt met vuysten wijsen.
K. (715) Wat komt u in den sin, mijn Vrient, wel zyt ghy geck?
P. Ghy krijght een handt vol Vlaems, of houdt terstont u beck.
K. Wel hoe, een hant vol Vlaems, wat wilt ghy daer by seggen?
P. Sa, sa, komt aen, komt aen, ick salt u uyt gaen leggen.
K. Wat quelt my desen Boer?
P.                                            Ghy Frans gesinde guyt,
    (720) Sa, schut my heel u kraem, u pack en sacken uyt.
K. Wel sal van desen dief mijn goet hier sijn genoomen?
P. ’t En is geen dievery, ghy mooght van Vranckrijck koomen.
K. ’k En doen voorseecker niet.
P.                                                Ghy zijt een leugenaer.
    Ghy krijght noch vuystekaes, of geeft het altegaer.
    (725) Kom aen, ick sal wel haest dees heele mande pluymen,
    En breecken u den hals, of weet in tijts te ruymen.
K. O Heer wat sal ick doen?
P.                                          Terstont u wegen gaen.
    Geeft immers iet weerom,
K.                                          Waer is de stock? kom aen:
    Indien ick maer begin, ghy mooght voorseecker beven,
    (730) Neemt hier, ick sal u wel wat wederomme geven.
[p. 32]*
    Hebt ghy noch niet genoegh;
K.                                              Ay, moort! hy slaet my doot.
P; Soo langhe ghy noch roept, van sterven is geen noot.
K. Ick gae recht naer den Raedt, ghy roover, van u klaeghen.
P. Ick sal u noch met een wat stockvis mê doen draeghen.
K. (735) Ghy moorder, laet my gaen.
P.                                                        Gaet klaeght nu waer ghy wilt.
    Ick ben wel haestich, maer mijn moedt is strack gestilt.
    Hy mach, alsoo hy wil, aen’t Recht my overgeven,
    Men heeft in’t minste nu daer vooren niet te beven.
    Ick hebber oock geweest, maer hoort eens, wat ick kreegh,
    (740) Ick was mijn goet al quijt, en blijde dat ick sweegh.
    Ick wil nu wat met tijdt mijn buyt gaen over kijcke,
    Gaet dit soo dicwils toe, ick steele my haest rijcke.
Hy doet een papierken met snuyftoeback open.
    Wat droes magh hier in sijn? ô bloet het ruyckt soo goet.
    ’tIs Peper, neen t’en is, ’tis Gimber, neen t’en doet,
    (745) Jae nu ick heb het wegh, te poerken om te kacken,
    Maer siet eens hoe men dit soo konstich weet te packen?
    Ba ’tis noch ander kruyt, jae wel ’tis snuyf toeback;
    Ick sal dit wel bewaert gaen steecken in mijn sack,
    En koom ick hier of daer te spraeck by lien van eeren,
    (750) Dan snuyf ick eens, en vraegh, of sy der van begeren,
    Gelijck men nu ter tijdt alomme siet geschien,
    Wanneer men maer verkeert by treffelijcke lien.
    t’En schijnt niet mogelijck te leven sonder snuyven,
    Men noet nu met dit kruyt de hersenen bestuyven;
    (755) De wijsheyt sou vergaen, dit jaecht de dampen uyt,
    Hoe heeft men doch soo langh geleeft sonder dit kruyt?
    ’tEn waere desen Snuyf daer soude veele sterven,*
    En by gebreck van dien de hersenen bederven.*
[p. 33]
    ’t Is wel genoech te sien, dat elcks vernuft wort swack,
    (760) Dat men de hersenen gaet souten met toeback.
    Ick lach my somtijts krom, door al die arme reden
    Dat ick ter werelt sie soo veele sotticheden,
    Al wat d’een geck begint, wil d’ander oock aengaen.
    Maer doch het wert al tijdt, mijn kraem dient wech gedaen.
Verschooninge Capiteyn uyt.
    (765) Ick sie daer komt een Heer, ick sal hem snuyf gaen vergen,
    Bon jour, go’en dagh Monsieur.
C.                                                  Ick wensch u goede mergen.
P. Mijn Heere lust u iet?
C.                                  Wat is het Lovens goet?
P. Ba jae, ’tis Lovens weert, voor die t’verkoopen moet,
    Maer ick vereer’ het u.
C.                                    Neen, komt dit goet van Loven?
    (770) Is’t dat ick vraegen wil:
P.                                                Jae Heer het komt van roven.
    Van daer komt desen snuyf.
C.                                            s’En is voorwaer niet quaet.
P. Mijn Heere seght my eens, en weet ghy geenen raet,
    Voor een die geerne sou het Boeren ambacht laeten,
    En moy gelijck als ghy gaen proncken achter straeten?
    (775) Wat zijt ghy doch voor een?
C.                                                      Ick ben een Capiteyn.
P. Jae seeckerlijck, mijn Heer, die staet en is niet kleyn,
    Soo dien ick dan voor u mijn muts wel af te houwen.
C. Neen vrient t’en is geen noot, ghy mochter van verkouwen,
    ’k En ben, alsoo ick meyn, van niemant hier bekent.
P: (780) Mijn Heer ghy schijnt te sijn een heele braeve Vent.
    Maer seght eens, kont ghy my geen Capiteyn doen worden?
C. Iae toch, wordt eerst Soldaet, en houdt altijts goed’ orden.
[p. 34]
P. Soud ick dan naer een weeck, of neemt noch een daer by,
    Wel konnen Capiteyn oock worden gelijck ghy?
    (785) Ha! dat sou treflijck sijn, wilt my soldaet op schrijven,
    ’k En wil niet eenen dach meer by de boeren blijven,
C. Van waer ist dat ghy sijt?
P.                                          Wel ick ben van geboort
    Van Lapscheur, maer ick woon te Loppem rechtevoort
    Wel t’sa dan, schrijft my op;
C.                                            U naeme moet ick weten,
P. (790) Ba by myn siel, myn Heer, die is my schier vergeten.
    Ick heete Pantagrul.
C.                                Hoe noch?
P.                                                ’k En weet niet meer.
    Is dit niet naems genoch? wat brilt my desen Heer?
C. Een toenaem moeter sijn.
P.                                          ’k En hebbe geen meer naemen,
    Schrijft, Monsieur Pantagrul, dat voecht soo wel te saemen.
C. (795) ’k En heb geen pen noch inck.
P.                                                          Ick hebber al genoegh.
C. Hy waere wel gelaen die sulck een koker droegh,
P. Ick sal dees ton met inck, en al dees pennen laeten,
    Om oock als Capiteyn te schrijven mijn soldaeten.
C.Maer ghy en sijt noch geen.
P.                                              Ick worde noch Cornel.
C. (800) Ghy staet hier voor soldaet.
P.                                                      Laet sien het gaet soo wel.
    Ghy moet u nu voort aen alomme vroom gaen draegen,
    En al waer dat ghy komt, de boeren lustigh plaegen.
    Wanneer ghy sijt geleydt des winters op de boer,
    Ghy moet u doen ontsien, en setten ’t al in roer.
[p. 35]
    (805) Voor eerst tot wellekom voor eten ofte drincken,
    Moet ghy het Boeren geldt doen op de Tafel klincken,
    En vraeght noch altijts meer, en sweert gelijck een Schot,
    Of soo daer yemant kickt, neemt dan de Boterpot,
    Of Kuype met de Room, of wel een suyvel teele,
    (810) En smijt het al om verr’ tot datter niet blijft heele,
    Of wilt hun somtijts oock het lijf in stucken slaen.
P. Mijn Heere, soo my dunckt, ghy heb het meer gedaen,
    Ghy weet de rechte vondt om Boeren te doen geven,
    Maer als’er niet en is, hoe gaet ghy daer mê leven?
C. (815) De Boeren altijts aen met dreygementen quelt,
    Ghy krijght noch wel van haer ten alderlesten gelt,
    Of soo der geen en is, dat sy een Koe verkoopen,
    Of wel een Schaep of twee haer doen het vel af stroopen,
    De Hennen doot gedaen, en dan een Swijn gekeelt:
    (820) Ick wedde dat het haer soo doende haest verveelt.
P. Maer hoe soud ick alleen een huysgesin soo dwinghen?
C. Ghy moeter vijf of ses noch somtijts mede bringhen.
    En seght dan, sa Patroon, gaet haelt ons Wijn en Bier,
    De Taefel dan gedeckt, en maeckt vry goede cier,
    (825) En komt dan over een van soo veel daeghs te geven,
    Dit is de rechte wegh om met den Boer te leven.
P: Maer nu het kan geschien, dat ick sal sijn geleyt
    By Borgers in de Stadt, nu dient my oock geseyt,
    Hoe ick daer leven moet.
C.                                        Wel hoort ick sal’t u seggen,
    (830) En hoe ghy Inde stadt moet leven uyt gaen leggen;
    Eer ghy met u billiet naer de Patroon toe gaet,
    Drinckt soo, dat eerst u hooft heel rondt half droncken staet,
[p. 36]
    Gaet, buyst dan op de deur, en die ghy voor siet koomen,
    Moet ghy dan sien te doen met u gesicht verschroomen,
    (835) En spreeckt k’en weet niet wat, een seldtsaem vremde tael.
P. Mijn Heer, k’en kan maer Vlaemsch, dat is het altemael,
    Dat my bederven sal.
C.                                  Neen, seght dat ghy condt peijsen,
    Maer spreeckt schier niet een woort of sweert dan alle reysen,
    Maer let eerst of de man sijn vrouwe seer bemint,
    (840) En vloeckt op haer altijt, daer ghy dit soo bevint:
    Of siet ghy tot de man de vrouwe liefde draegen,
    Gaet sweert, en tiert, en vloeckt op hem dan alle daegen;
    Ghy sult sien, dat de man of wel de vrouwe sal
    Al geven dat ghy vraecht door vrees van ongeval:
    (845) Of komter u Patroon somtijts een vrient besoecken,
    Ghy moet doorgaens op hem gaen sweeren ende vloecken:
    Daer is geen meerder pijn als tergen yemandts vrient.
P. Mijn Heer ick hoor het wel, ghy hebt de galgh verdient:
    Maer of men over al geen gelt en kost becomen?
C. (850) Wel tot de stoelen toe van onder haer genomen,
    En treckt de decksels af, de laeckens van het bet,
    En soo wie maer en kickt, of in het minst belet,
    Slaet vry daer lustich op, en vraecht naer klacht noch weenen;
    Dat sy op woecker gaen, en gelt op handen leenen,
    (855) Al dat in Vlaendren is, schijnt doch gemeensaem goet.
P. Nu heb ick, wel gehoort, hoe dat men leven moet:
    Maer mach ick soo ghy seght, wel stout de mester maecken?
    En is’er oock geen noot van aende galgh te raecken?
    Ick ben een goedt-mans kindt, dat waer my seecker leet.
C. (860) Daer van en is geen noot.
P.                                                    ’k En weet geen recht bescheet.
[p. 37]
    Die dus de menschen plaeght, met dreigen stelen, vechten,
    Is wel het hangen weert, of daer en sijn geen Rechten.
C. Die hem nu inde krijgh van vier en water wacht,
    En wordt van beul of strop noyt om den hals gebracht:
    (865) Maer in het tegendeel, hoe booser men kan wesen,
    Hoe meer men in de krijgh geacht wordt en gepresen.
    Jae onder ons geseyt, maer hier geen woorden van,
    Niet een schier van ons al, die niet wel rooven kan.
    De boeren weten ’t wel.
P.                                        Iae ick kan ’toock wel weten.
    (870) Hoe ick was uyt geschut, en sal ick noyt vergeten:
    Maer ick sal van nu voort gaen leggen op de wondt
    Het hayr, gelijck men seght, weer van den selven hondt,
    En steelen als de best, en nieuwers voor gaen schroomen,
    Om oock eer langen tijdt tot eer of staet te koomen.
    (875) Mijn Heer, dat gaet u voor, ’k en vreese niet een sier,
    Noch Galge, Beul, noch Recht, Ick dien oock Officier.
goDt saL ’toorLooghs tVIJgh aL breeCken,
en eLCk’s sChILt In branDe steeCken.
Continue
[p. 38]

TWEEDE DEEL VAN HET SPEL.
Raeckende de blijde komste van de langh gewenste Vreede.

EERSTE UYTSPRAECKE.

Cupido beroemt sich over de Heerschappie die hy weet te pleegen, niet alleen over de menschen, maer oock over de Goden en de Reusen.

AL heeft een Schipio gebreydelt soo sijn sinnen,
(880) Dat hy sijn minne-lust wel somtijts kost verwinnen,
Van duysenden niet een, die soo mijn macht ontvliet,
Of die ick niet en tref wanneer ick naer hun schiet.
Al ben ick maer een Kindt, ick weet soo wel te leven
Dat hem de kloeckste man my moet gevangen geven;
(885) Den alder grootsten Reus verwonnen door mijn handt,
Sat droevich Galaté verwachtende aen strandt.
Dat Paris over Zee, minlustich quam gevaeren,
En Troyen door sijn daet belegert wiert drie Jaeren,
Dat bracht ick al te weegh door een begaafde Ziel:
(890) Het was door mijn beleyt dat men den Oorlogh hiel:
En Holofernes hert heb ick soo fraey geschooten,
Dat eens Betulia sijn vryheyt heeft genooten.
Hoe quam dat Goliat sijn kop liet in het Velt,
Als dat ick met mijn Pijl doorschoot een Jongen helt?
(895) Als David wiert gestoort door Nabals laster woorden,
Waerdoor dat hy besloot hem stracks te doen vermoorden,
Ick sondt een lieve vrou, die viel voor hem te voet,
En tot de traenen toe beweeghde sijn gemoet.
Ick dede weer dien Prins daer na in’t wilde loopen,
(900) Het welck hem sijnen Godt soo dier heeft doen bekoopen.
[p. 39]
’t Was oock door mijn beleyt dat Dina wiert verkracht,
Dat Tamar oock wel eer wierdt tot den val gebracht.
Ick hebbe Salomon, den wijsten van de menschen,
Sien loopen achter my, en om genade wenschen.
(905) Al spreeckt men over al van Samsons groote macht,
Ick hebbe niet te min hem onder my gebracht.
Doch dit is kinder werck van menschen t’overwinnen,
Ick doen de Goden selfs wel lusten om te minnen.
Mijn meeste vyandt Mars heb ick weleer gewondt,
(910) Als Phaebus hem te bed eens by mijn Moeder vondt.
Jae selfs oock Iupiter heeft voor my moeten buygen,
Als veele daeden sulcks seer klaerelijck betuygen.
Hoe heeft hy menichmael voor mijnen Pijl geducht,
En uyt den Hemel selfs ’k en weet niet waer gevlucht?
(915) Dan heeft hy veelderley gedaenten aen genomen,
Om beter mijn bevel in alles te volkomen.
Des somtijts als een Swaen, en weder als een Stier,
Of als een Boere knecht tot blusschen van sijn vier.
Daer is niet een van al, t’sy groot of kleyne Goden,
(920) Die niet met alle vlijt volkomen mijn geboden.
Ick ben der Minne Godt, die lust en liefde geeft,
Al wat op aerden is, of by de Goden leeft.
Maer schoon de Goden my al houden groot van waerden,
Ick hebbe meest van al, mijn lust noch op der aerden.
(925) Hier schiet ick een Boerin, en daer een Steedsche Maeght,
En dan belach ick noch die vande wonde klaecht.
Ick sagh in menschen bloedt de Nederlanders swemmen,
Ha! dacht ick in mijn sin, ick weet dit wel te stremmen.
’k En schoot maer eenen Vorst, en daer was t’al bekaeyt.
(930) Sijn raet vondt achter een de vonden heel verdraeyt:
[p. 40]
Ick wiste by den Prins al stillekens te koomen,
Terwijl hy besich was ’ken weet niet wat te droomen.
En schoon of ick het wist, ten dient niet al geseyt,
Hoe kluchtich dat hy droomt die langh alleene leyt.
(935) Het viel hem in den sin, dat van alleen te slaepen,
Hy dese Winter wel mocht een verkoutheyt raepen.
Ick sprack hem soetjens toe, en gaf hem groot gelijck,
Maer daer en was geen paer voor hem in’t Fransche rijck.
Maer hoort, seyd ick, mijn Heer, kreegh ghy in uwe armen
(940) Des Spaensche Koninghs Kint, ghy soud u best verwarmen,
Het is de schoonste Maeght, die men ter werelt vindt.
Maer soud’ ick, sey de Vorst, van haer sijn weer bemindt?
Hy wenste dat ick haer sijn liefde sou gaen seggen,
Ick sal, seyd ick, wel haest de saeck int werck gaen leggen.
(945) Maer had ghy eens gesien, hoe driftigh dat ick vloogh;
En siet, ten algeluck, ick kreeghse in het oogh.
Ick schoot een scherpe pyl door al de staet Ioffrouwen,
Die recht aen de Princes gingh in haer herte douwen,
Eert yemandt wierdt gewaer, soo datse machtigh riep,
(950) En wel den eersten nacht door pyn niet veel en sliep,
Want alse rusten sou, Morpheus quam haer stooren,
Met soete raeserny, en soo haer hert becooren.
Sy voelde nu en dan een ongewoone lust,
Die doch niet wesen mocht als van een Prins geblust.
(955) Ick sey, de Franse Vorst, die sal u best van allen
Wel helpen uyt de pyn van dese ongevallen.
Gaet, sey sy, dient hem aen myn liefd’ en soete gunst,
Hier mê was’t al gedaen, wat dunckt u van myn kunst?
Daer viel voor eerst wat werck vooral de groote Heeren,
(960) Den een quam naerde Maeght, eer d’ander weer kon keeren,
[p. 41]
Het wasser al heel druck, en nae een korten tijdt.
Men schort de wapens op, men seght, den Coningh vrijdt.
Ick lietse dan begaen, de saeck was wel besteecken.
Hoe dat het eynde nam, is yder wel ghebleecken.
(965) Want Mars wierdt uytgeseyt, en ick geroepen in,
Soo weet ick in het hert te schieten soete min.
Ick hebbe Belgica, mijn liefste laeten weten,
Dat nu haer soet gesicht niet meer magh sijn bekreten.
Ick sal Mercurius doen nemen aen de reys,
(970) Om haer te bieden aen den alghemeynen Peys.
Hoe dat haer Nederlant gaen rusten sal in vrede,
Benevens ’t Fransche rijck, en oock Hispangien mede.
Ick wensch’ elck veel geluck, ick gae weer over al
De Maeghden oversien, wien ick best schieten sal.

BALET-DANS,
Behelsende de blijde komste vande langh-ghewenste Peys, in welck Ballet den Oorloghs-Godt Mars eerst uyt komt, dansende het eerste veers, al dreyghende met sijn sweert: waer naer al vechtende met Sweerden ende schietende met Pistoolen den Spaengiaert danst met den Fransman, den Deen met den Sweed, ende den Engelsman met den Vlamingh, ofte Nederlander: doch eyndelingh beweeght sijnde door de Goddinne der Vreede, werpen sy de Sweerden in een hoeck, geven malkanderen vriendelijck de handt, ende maecken Peys.

[p. 42]
1
[muziekbalken]
            (975) Waerom ô Mars bloedghierigh Hondt,
            Stoot ghy de Vrede inden grondt?
            Wilt ghy ons al vernielen?
            Ghy gaet Bellona door de doot
            Op eenen dach met Charons boot
            (980) Senden by duysendt zielen:
2
Spangiaert en Fransman dansen.
            Hoe langh sult ghy ô wreeden twist,
            Pleeghen dat elck sijn lusten mist,
            En duysenden doen suchten?
            Ghy stelt de Weerelt heel in roer,
            (985) En siet, helaes! den armen Boer
            Moet over al gaen vluchten.
3
Den Deen en Sweed komen daer by en dansen alle vier.
            De rust Goddin staet heel bedroeft.
            Die door benaeutheyt troost behoeft,
            Sy siet de Sweerden blincken:
            (990) Al die door twist de Weerelt plaeght,
[p. 43]
            Hebt doch medoogen met dees Maeght,
            Wilt haer een kusjen schincken.
4
Den Engelsman en Vlamingh komen daer by en dansen alle ses.
            Is het niet soeter, door de min
            Dat yder een sijn lief Goddin
            (995) Aen haeren mondt mach kussen*,
            Dan soo geduerigh als verwoet
            Met dat onnosel menschen bloet
            Den brant te willen blussen?
5
            Waer toe dit krijgen onder een?
            (1000) Den twist en baet aen groot en kleen,
            En sy geeft veel ellenden.
            Werpt dan de Sweerden aen een kant,
            En geeft malckanderen de hant,
            Wilt doch den twist eens enden.
6
            (1005) Dat dan den Hemel sy gelooft,
            Want siet daer schynt ons over ’t hooft
            Een vrede krans te hangen.
            Laet ons den Heer doch bidden aen,
            Dat al des tweedracht mach vergaen,
            (1010) Waer nae soo veel verlangen.
7
            O Godt, door u almogentheyt
            Wort nu den twist ter neer geleyt,
            Ghy gaet ons Peys verleenen.
            ’t Is een miraeckel vanden Heer,
            (1015) Valt dan eerbiedich voor hem neer,
            En wilt van blijschap weenen.
Jaerschrift*
            VerDrVCkIJnghe en pIJnen hebben wIJ nV gesIen,
            en VWen naeM, ô heere, hebben WIJ aengeroepen.


[p. 44]

TWEEDE UYT SPRAECK.

Belgica gehoort hebbende blijde vliegende Tydingen raeckende den Algemenen Peys, staet noch in twijfel, of het oock waerachtich is, maer Mercurius tot haar komende, seght de saacke geheel vast gaet, het welck sy niet toe wil schrijven de Planeten, ofte lucht Goden, maer wel den waerachtigen Godt.

        Men mach schier hedens daegs, geen mensen meer betrouwen
        Wat heden wert gedaen, is morgen hun berouwen.
        Daer vliet wel over al een wonder blijde maer,
        (1020) Maer wie weet seeckerlijck, of het noch al is waer?
        Sy seggen, het gaet vast, den Peys is nu geslooten,
        En dat de gantsche hel die niet kan omme stooten.
        Maer om dat nu het volck soo wonder seere lieght,
        Benick noch al beducht datmen my oock bedrieght.
Merc. (1025) Mevrou’t is seecker Peys.
Belgica                                                    Hoor ick daer niet een spreecke,
Mer. U Hoocheyt belge niet dat ick haer reden breecke.
Belgica O Heer ick was vervaert.
Merc.                                                    En sijt niet meer belaen,
Maer weest al vry verheught.
Belgica                            Hoe soo.
Merc.                                                    Ick dien u aen,
        Dat Jupiter my tot u Hoogheyt heeft gesonden.
Belgica (1030) Waerom?
Merc.                                Dat ghy de Peys all’ om sout doen verkonden.
Belgica Wat Peys?
Merc.                        Wel van u Lant.
Belgica                                                    Hoe Peys?
Mer.                                                                                Voor eeuwicheyt
[p. 45]
Belgica. Maer mach het seecker voor de waerheyt sijn geseyt?
Merc. O ja, de Peys-Goddin komt nu haer woningh maecken,
        In u wel lieve Lant.
Belgica.                    O Heer, wat wonder saecken!
        (1035) Siet, als den hemel wil, hoe dat het al verkeert.
Merc. Mevrouwe ’t is een saeck van u seer langh begeert.
Belgica. Wel wie en soude Peys en ruste niet begeeren?
        Maer siet, hoe menich quaet ten besten kan verkeeren.
        Maer is het seecker oock?
Merc.                        Ja trouwens, ’t gaet nu vast.
        (1040) ’k En spreecke niet een woort, of ’t is der Goden last.
Belgica. Gebreeckter niet weer aen in geendeley manieren?
Merc.Niet anders als dat ghy all’ om sout laeten vieren,
        Aenveert ghy desen last?
Belgica.                        O Ja ick doch seer wel.
Merc. U Hoogheyt sy gegroet, ’t is Jupiters bevel.
Belgica. (1045) ’k En weet geen Iupiter, het sijn Godts wonder wercken,
        Die sijn almogentheyt nu klaerlijck hier laet mercken.
        Geheel het Firmament, Planeten, Son en Maen,
        En sijn maer Boden Gods, die tot sijn dienste staen.
        Ick wil voor u, ô Heer, met traenen neder knielen,
        (1050) En storten voor u uyt de krachten mijnder zielen,
        Op dat van mijnen mont met uwe danckbaerheyt,
        O wonderlijcken Godt, nu yet mach sijn gheseyt.
[p. 46]
Sy valt op haer Knien en looft Godt.
        O Heere, Hemels Godt,
        Peys gever, Vreede sender,
        (1055) Iehova Sebaot,
        Al siender, herten kender,
        Troost gever, toeverlaet,
        Ziel helper, hooghste macht,
        Kracht mercker, Moyses raet,
        (1060) Al-meester, Samsons kracht,
        Storm stiller, Water Heer,
        Wint dwinger, vloeden scheyder,
        Mensch hoeder, Hemels leer,
        Weghthoonder, Iacobs loyder,
        (1065) Liefd’wenscher, Godt der Min,
        Velt-cierder, Constenaer,
        Alpha, vanden begin,
        Omega, voor en naer.
Sy staet op.
        Gelijck men inden nacht met grouwelijcke droomen
        (1070) Somtijts bekommert leyt, en dickwils naer het koomen
        Uyt sulcken swaeren slaep wy sijn noch in gevaer,
        Niet wetende te recht oft droomen is of waer.
        Soo gaet het oock met my, ick weene van genuchten,
        ’k En weet niet wat ick doe, de blijdtschap doet my suchten,
        (1075) Ick ben wel uyt den droom van alle mijn verdriet,
        En t’eenemael ontwaeckt, en beef noch als een riet,
[p. 47]
        Maer siet, wat is doch al van s’werelts angstich woelen,
        ’t En is maer als een droom, want schoon wy pijn ghevoelen,
        Soo langh den druck geduert, ’t is dadelijck ghedaen,
        (1080) En even als een droom die van ons is ghegaen.
        Hoe konnen op de aerdt de dinghen van dit leven
        De menschen groot verdriet of sotte blijdtschap geven?
        Sy komen ende gaen ghelijck het water doet,
        De blijdtschap en verdriet vergaen als eb’ en vloet.
        (1085) En dan wanneer den droom des levens is ten ende,
        Wat baet ons dan de vreught, wat schaedt ons de ellende.
        De droefheyt is den mensch somtijts soo seer van noot,
        Als wel de blijtschap is tot een gewenste doot.
        Het is misschien geweest om ons maer te beproeven,
        (1090) Ja ’t onser zalicheyt, dat Godt ons quam bedroeven,
        Hem sy voor eeuwich lof, dat hy ons heeft besocht,
        En weder tot geluck uyt het verdriet gebrocht.
        Hem sy voor eeuwich lof, dat hy ons komt verblijden,
        En ons als overscheept van quaed’ in goede tijden.
        (1095) Hem sy voor eeuwich lof, die met soo groote vreught,
        Naer een soo swaeren droom ons hert en ziel verheught.
        Eyl wat ick bidden magh? kom laet ons eens beginnen
        Te swemmen inde vreught met herte, ziel, en zinnen.
        Doch in geen brassery, noch vleeschelijcke lust,
        (1100) Want inde sond’ en leyt niet anders als onrust.
        Maer laet ons al te saem in deughden ons vermaecken,
        Om vande aerdtsche rust in d’hemelsche te raecken,
        Daer magh niet een van ons nu pleghen druck of rou,
        Op datmen Godes gunst soo niet verbelgen sou.
        (1105) Ick sal de Vlaemsche Maeght met eenen kus gaen groeten,
        En segghen dat wy ons te saem verheughen moeten.
[p. 48]
        Dat sy haer Speel-genoot de Gentsche Maeght ontbiet,
        En oock de Brughsche Maeght, die sy zoo geeren siet.
        Ick sal oock metter haest aen al mijn Steden schrijven,
        (1110) En seggen dat sy nu vry alle vreught bedrijven.
        En dat al haer Geschut ghebracht sy op de Wal,
        Daermen tot driemael toe gaen mede dond’ren sal.
        En datmen over al sal vreughde-vieren branden,
        Als Torens inde Locht tot danckbaer offeranden.
        (1115) En klocken luyden sal een heele ure lanck
        Tot spijte van de hel, tot ’shemels lof en danck;
        En sietmen door ghebreck noch menschen haer bedroeven,
        Ick bidd’ u yder een, ey, geeftse haer behoeven,
        ’t Is al te blijden tijt om nu te wesen vreck,
        (1120) Daer magh nu niemant sijn in droefheyt door ghebreck.
        En al die sijt gewoon vol haet en nijt te leven,
        Dat elck sijn Vyandt nu een Vrede-kus gae geven,
        En thoont malkander al een blijd’ en lief ghesicht,
        En ick gae heel verheught uytvoeren mijnen plicht,
Sy gaet binnen.
Jaer-schrift.
besIet Wat WonDerheIJt ghIJ heer ons hIer gaat toonen,
VerLossenDe Van tWIst DIe In ons neerLant Woonen.


GHEVAL ofte VERANDERINGHE:
UYTVAERT Van den Oorloghs-Godt.

Bellona verstaen hebbende de doodelijcke sieckte van haren vrient Mars, beklaagt hem door een droef ghesangh: maer alsoo sijn Rif onverwacht voor haer vande Duyvels ghebracht wordt, dient haer singhen voor Uyt-vaert Lijckgheschrey ofte Doodt-klacht.

[p. 49]
[muziekbalken]
                (1125) De Gooden zyn hier boven,
                Geduerelyck vergaert
                Ick soude wel gelooven,
                Dat Mars leyt boven d’ aerdt,
                Want hy heeft overlanck
                (1130) Ghelegen kranck
                By naer sonder spreecken,
                Jn prijckel vande doot,
                Syn vrees was groot,
                De moort te steecken.
2
                (1135) Hy moet syn overleden,
                Datter op Aerderyck
                Soo veele syn in vreden,
                My dunckt ick sie het lyck.
                O kryghs-Godt syt ghy doot?
                (1140) Carons ziel bloot,
[p. 50]
                En Plutons waegen,
                Sullen rou syn aenghedaen,
                En soo u gaen
                Ter hellen draeghen;


UYT-VAERT VAN MARS
DUYVELS KERMIS.
Terwijl Bellona swijgt ende van droefheyt hare handen is wringhende, dansen de
Duyvels de doot dans, terwijl een van hun dit liet singt.*

[muziekbalken]
                (1145) Maer siet hem leggen als een koe,
                Die gaet van halve scheen,
                Met alle bey sijn oogen toe,
                Sa, treckt hem by de been
Daer heft een syn hooft op.
                My dunckt hy leyt en slaept,
                (1150) Ba seecker hy is doot.
[p. 51]
                Maer dat ick geen qua lucht en raep
                Syn brant was heele groot.
2
                Maer siet doch eens sijn bachuys staen
                Het schynt hy lijdt noch pyn,
                (1155) Hy heeft te veele quaet ghedaen,
                Hy moet by Pluto syn,
                Al waer men weent en schreyt,
                Hy heeft het wel verdient,
                Sa, dat men dan het graf bereyt
                (1160) Voor desen onsen vrient.
2
                Het wert nu Duyvels kermis feest,
                Ja inde gantsche hel
                En sal geen ziel, noch boosen geest
                Ghevoelen pijn, maer wel
                (1165) Met Pluto en sijn wijf
                De Helsche Proserpyn
                Gaen slicken solfer, pick in ’t lyf,
                En t’ samen vrolyck syn.
Bellona vervolght haer Liedt:
4*
                Maer siet, hoe is ons leven
                (1170) Verdweenen als een mist?
                De Weerelt scheen te beven
                Noch onlanghs door den twist.
                En ghy verliest u macht
                Soo onverwacht,
                (1175) En al u Soldaeten
                Moeten in al menich Landt
                Oock al van kandt,
                Of ’t leven laeten.
[p. 52]
5*
                Hoe sullen nu de Boeren
                (1180) Verblyden al te saem,
                En hunne tongen roeren
                Tot laster van u naem?
                Hoe wiert Vulcaen verblyt,
                Die al syn spyt
                (1185) Langhe socht te wreecken?
                Nu sal Venus welghesint
                Gaen met haer kindt
                De borst opsteecken.
6*
                Al die met roof en stelen
                (1190) Den Oorlogh onderhiel,
                Komt naer Plutons bevelen,
                En offert voor de ziel,
                Al die door twist wiert rijck,
                Kompt met het lyck,
                (1195) Wilt den overleden
                Wenschen dat syn ziele wel
                Sy inde hel
                Door u ghebeden,
7*
                Dat doch de Goden gaeven,
                (1200) Terwijl den uytvaert luyt,
                Als men u gaet begraeven,
                Het Krgyhsvolck loot en kruyt,
                Dat elck drie schoten gaf
                Ontrent u graf
                (1205) Naer des Kryghs manieren:
                Maer het wordt te seer ghespaert,
                En al bewaert
                Om Peys te vieren,
[p. 53]
8*
                Dat men het huys der hellen
                (1210) Geheel met rou bespant,
                Daer men sal Duyvels stellen
                Met toortsen inde handt,
                Dat men voor Plutons stoel
                In ’t Helsgewoel
                (1215) Laet u lichaem sincken.
                Bidt ghy Duyvels nacht en dach,
                Dat Pluto mach
                De ziel gedincken.

Jaerschrift

Mars heeft baLs en neCk ghebroocken,
Doense onsen PeIJs UIJt sproocken.
Continue

TWEEDE DEEL VANDE KLUCHT.

Fobbert vertelt aen Jaeckemijn sijn groote liefde die hy tot haer draeght, is seer bevreest en jalours voor Jeppen, die haer oock vrijt, maer by accordeert met hem om haer alleen te moghen houden. Theeuwen ende Machuyt worden van beyde sijden gheroepen tot ghetuyghen vande belofte tot de trouwe van Fobbert ende Jaeckemijn: Maer terwijl sy besich sijn, verschijnt Pantagrul met sijn Capiteyn, aen welcke het ghestoolen goet wert afghenomen: sy worden lustich gheslaeghen, en moeten weder Boere-werck gaen leeren doen.*

Fobbert ende Jaeckemijn komen t’samen uyt.

DE liefde die ick draegh, tot u ô Iaeckemijne,
(1220) Die doet voorseeckerlijck mijn herte sulcken pijne.
O soete vuyle-muyl, ghy leght soo in mijn hert,
Dat íck geduerich voel, ’k en weet niet hoe veel smert.
En Ieppen mintje noch, dat doet mijn sulcken rouwe,
Dat ick wel hondert mael mijn hooft daer over krouwe.
(1225) Maer laet doch Ieppen daer, hy is voorwaer te bot,
Hy staet by u en vrijt, ghelijck een halve sot.
Ick was lest wel soo wijs dat ick dit konde mercken,
Doen ghy met Ieppen gingt nu lestmael naer de Kercken.
[p. 54]
Alwaer ghy beyd’ alleen in ’t midden van het velt,
(1230) Dien Lemmen als hy is hy, stont t’eenemael verstelt:
Hy wiste niet een woort wat dat hy soude segghen,
Hoe dat hy u sijn min te vooren soude legghen.
Het wasser slechten tijt, men gaf ’er niet een soen,
O docht ick, waer ick daer, ick soud’t wel selve doen.
Iaeck. (1235) Maer hoort eens dese Vent, wel salmen naer de Kerck gaen,
En kussen onder weegh? waerop dat ghy gaet merck slaen,
Ghy sijt een stoute muyl, maer hy een fraeye knecht.
Fob. Neen seecker Iaeckemijn, hy is al veel te slecht,
Mijn soete suyckermuyl, had ick dae rmoghen wesen.
Iaeck. (1240) Wat waer het dan gheweest?
Fob.                                                                Ick had u soo ghepresen.
Hoe dat u kreuckel-top, en u ghekrolde neck,
En hoeje borsjens staen? en dan.
Iaeck.                                    Staet stil ghy geck.
Fob. Ba, ick en gecke niet, ick meyn het wel ter deghen.
Maer siet, hoe fraey hebt ghy die melckmart op gheregen.
Iaeck. (1245) Ick segge, hout u stil.
Fob.                                                    Maer Jaeckemijne juyst,
Ghy moet soo quaet niet sijn,
Iaeck.                                    Ghy krijght een braeve vuyst,
Of hout u handen t’huys.
Fob.                            Iae wel ick sou my weeren.
Iaeck. Noch prijs ick Ieppen, jae ick sie hem noch soo geeren.
Die jongman is gerust, en stil gelijck een Lam,
(1250) Maer ghy doet altijts quaet.
Fob.                                    Nu swijght en sijt niet gram,
Wel waerom gaet ghy wegh?
Iaeck.                            Wel om dat ick naer huys moet,
Fob.Och kom doch weer, ick sal soo stil sijn als een muys doet.
Nu komt dan Iaeckemijn.
Iaeck.                            Ick en begeere niet.
Fob, Nu sie ick wel dat sy dien Jeppen liever siet,
Hy spreeckt tegen het volck.
[p. 55]
(1255) k En sou van dese Iaer niet konnen Koning kiesen,
Indien ick Iaeckemijn mijn Liefste most verliesen,
k’ En sou niet mede doen, en quam het in mijn sin,
Iae ick verhuysde wel: wat pijn is oock de min?
Als sy maer suer en siet ghevoel ick sulcken lijden,
(1260) Geen wafels noch goet bier en souden my verblijden,
Men doet al datmen wil, men segghe watmen magh,
De Min die blijft al Min, alwaer het Paessche-dagh.
O suyckersoete meyt, als ick u gae bekijcken,
’k En weet schier niet by wien dat ick u sou ghelijcken,
(1265) Ghy sijt soo schricklijck jent, ghy sijt soo schoon en fraey,
Dat ghy te boven gaet het wijf van onsen Claey:
Al sijt ghy soo wat swart, ghy sult te min besmeuren,
Het swarte wort gheacht veel meer als geen coleuren,
Al sijt ghy dick en vet, wel daerom is ’t ghedaen,
(1270) Ick prijs een vrouw’ als ghy, men heeft daer grijpen aen,
Iaeck. Ick segghe vrientschap uyt, of hout u handen stille,
Fob. Wel soo ick stille stondt, sout ghy my dan wel wille?
Iaeck. Sa, nu dan properlijck, wy sullen dan eens sien,
Fob. O lieve Iaeckemijn, mijn hert springht tot mijn knien,
(1275) Als ghy nu soo veel seght, want als ick op u peyse,
Vergheet ick al mijn werck, jae eten menich reyse,
Ey laet doch Ieppen daer, en blijft voor mijn alleen,
’k En sal, ick sweer het u, mijn leven van u scheen,
En niet een Heyligh-dagh, noch Sondagh meer naer desen,
(1280) Wanneer ick drincken sal, of ghy sult by my wesen,
En als ick u dat vraegh, ick bidde weest ghereet,
En als ick het u brengh, doet altijts vry bescheet,
Ick sal u wel soo fraey gaen vryen inde ooren,
Datter niet een ontrent sal onse reden hooren,
(1285) En of ick somtijts u in d’armen nemen wil,
Wel dat en is geen quaet, sit vry gherust en stil,
En als het avont is, dat ick u thuys sal leyden,
Ick sal u soenen oock eer ghy van my sult scheyden,
[p. 56]
Ba jae, ick sal het doen, en sijt ghy niet te vreen?
(1290) Ghy hebt mijn al te lief, hoe sout ghy segghen neen.
Iaeck. Maer Fobbert, hier gheseyt, ick hebbe veel gaen spreecken
Met Ieppen, en belooft, t’welck soo niet is te breecken,
En hier hem dagh gestelt, hy sal hier daed’lijck sijn,
Ey gaet ghy wat naer huys.
Fob.                                    Neen, leght de schult op mijn,
(1295) En seght vry dat ick u om niemant wil verlaeten,
Of laet ghy mijn begaen, ick sal hem soo bepraeten,
Dat hy wel, soo my dunckt, u laeten sal voor my,
Al kost het my een vaen, of noch een stoop daer by.
Ieppen uyt.
Maer nu, indien ick kan met Jeppen accorderen,
(1300) Mijn lieve Jaeckemijn, soudt ghy my wel begeeren?
Iaeck. Wel, dan sullen wy sien, swijght, Jeppen komt daer voort.
Ick hoope hy en heeft ons reden niet ghehoort.
Fob. Dagh Jeppen, hoort eens hier, ick sou u geeren spreecken,
’k En kan dees Iaeckemijn noyt uyt mijn sinnen steecken,
(1305) Ick heb haer duyvelsch lief indien het waer te doen
Met ziele van een swijn, een ham, ja een kapoen,
Ick sweere by mijn ziel, gelooft my, als ick sweere,
Verlaet mijn Jaeckemijn, ick sal ’t u al vereere.
Want siet, ick heb de Meyt al te verbrickelt lief.
(1310) Sy heeft het wel verstaen uyt mijnen lesten brief.
Hoort Ieppen, ick sal u den inhout eens vermaenen,
Ick swoer by t’duyve kot, by hennen, en by haenen,
Ia by de boterkuyp, en by de kooren tas,
Dat sy alleen van my de alderliefste was.
(1315) Wat dunckt u van dien eedt, ’t sijn woorden al die klincken,
En waer het loghens, daer een Dorp sou door versincken.
’k En steeck het, lieve vrient, noch onder stoel of banck,
Dat ick haer hebben wil, gheschiet het met u danck.
En sy is oock te vreên.
Iep.                            Wie hoorde oyt sijn daghen
(1320) Van sulcken Coopmanschap? wel moet ghy my dat vragen?
[p. 57]
F. Sy seght my, dat sy heeft aen u beloft gedaen,
Maer hoe veel geef ick u, dat ghy haer soud ontslaen?
Ieppen spreeckt alleen tegen ’tvolck.
J. ’k En draeghe seeckerlijck tot haer geen groote liefde.
Wat soudt my schaeden doch, als ick de Vent geriefde?
(1325) Het is een lelijck vel, ick scheyder seecker van,
Indien ick maer yet wat van Fobbert krijgen kan.
Wel hoe veel soudt ghy my wel geven te verteeren,
Dat ick haer overliet?
F.                            Hoe veel soudt ghy begeeren?
Maer stelt het redelijck, ’t en mach daer niet wel af.
J. (1330) Biedt dat ghy geeven wilt,
F.                                                            Wel nu of ick u gaf
Een vaen.
J.                Neen,
F.                            Noch een stoop.
J.                                                        Acht kannen.
F.                                                                                ’t Is te veel.
Doch nu het is gedaen.
J.                                    Gaet smeert nu vry de keel.
J. Maer nu houd ick noch goet een kan en een capoen.
F. ’tIs Waer.
J.                        Ja seeckerlijck, hoe cont ghy t’daer voor doen?
J. (1335) Wel Fobbert, veel gelucks.
F.                                                        Ick danck u seere Ieppen.
Nu gae ick al mijn macht eens om de vrienden steppen.
J.    Kom aen, ick gae oock meê.
F.                                        Neen, blijft ghy hier wat staen.
J. En ick blijf oock by haer.
F.                                            Neen ghy moet mede gaen.
Hoe meent ghy dat ick u by Iaeckemijn betrouwe?
I. (1340) Maer Fobbert, hoe sal t’gaen, wanneer ick ben u vrouwe?
[p. 58]
Sijt ghy van nu Ialoers?
F.                            Myn lieve Jaeckemijn,
Sijt ghy al vry gerust, het sal daer van wel sijn,
Ick loope metter haest, men moet het yser smede
Ter wijl het gloeijend’ is.
J.                                    Brengt oock mijn vrienden mede
F. (1345) Wel Jaeckemijntje lief, blyft ghy hier al gerust.
Maer doch eer dat ick gae soo dient ghy sijn gekust.
Fobbert ende Ioppen t’samen binnen.
J. De marct is nu met my wel lustigh op geslegen,
Want daer ick langen tydt was om een man verlegen,
Nu krijgh ick keur van mans: maer heb ick wel gedaen,
(1350) Dat ick soo Fobbert neem, en Jeppen laete gaen?
Iae wel die spelen wil moet al de kansse wagen,
En schoon hy schaede doet, het ongeluck verdragen,
De reden waerom ick met Fobbert trouwen sal,
Hy heeft my schrickelijck lief, en daerom doen ick t’al.
(1355) En onder ons geseyt, ’ken sou niet derven sweeren,
Dat Jeppen, soo ick sie, my noch al sou begeeren:
Maer segt eens, was het niet een heele braeve vondt,
Te seggen dat myn trouw’ soo naer met Ieppen stondt?
’k En seyde niet dat wy juist in beloften waeren,
(1360) Gelyck als Fobbert heeft aen Jeppen gaen verklaeren:
Maer siet hy was soo seer verwerrelt inde min,
Datter ter Werelt niet als ick lach in sijn sin.
Maer waerom is het oock, soud’ ick hier mogen vraege,
Dat ick soo grouwelijck aen dese Vendt behaege?
(1365) Want hier recht uyt geseyt, voor die my wel besiet,
’k En ben voorsecker noch van d’ alderschoonste niet.
En wat myn kleeren raeckt, die sijn niet veel besonders,
Doch Fobbert evenwel siet in myn al wat wonders,
[p. 59]
Hy heefter reden toe: wel jae, hy siet en weet
(1370) Als dat ick neerstich ben, en seegbaer gae gekleet.
Voor eerst myn neerstigheydt kan yder daer aen mercken,
Of schoon ickt’ noode doe, ick sie noch geerne wercken.
De kleeren die ick draegh, veel wierpen ’s in een hoeck,
Want dees myn beste rock is van een oude broeck.
(1375) Dit lyfken dat ghy siet, komt van myn oude Moeije,
Die al wat kleyne was, soo dat ick’t nu ontgroeije.
Het werdt myn wat te kleyn, en wat myn lynwaet raeckt,
’k En heb in seven jaer twee hemden maer gemaeckt.
En d’een en deucht niet meer, en d’ander gaet in stucken,
(1380) Geraeck ick eens in kraem sy dienen om te plucken.
Ick brenge alle dingh te pas, al waert maer geldt,
En daerom heeft de Vent syn sin op my gestelt.
Ghy Meyskens al die gaet tot trouwen u begeven,
Leert hier hoe dat ick doe, om oock alsoo te leven,
(1385) t’En is niet al gedaen met u te proncken op,
Gelyck een kraemers kas, of als een kermis pop,
Met schoenties geborduert die claer als silver schynen,
Soo naeuwe datse doen u voetges duysent pynen,
Geboort, gelint, gestrickt: maer seght my doch, hoe ist,
(1390) Ghy proper Maeghdekens, dat ghy die noyt bepist?
Wel jae, t’is menschelyck: of in des winters tyden
Hoe derft ghy buyten gaen? ghy moet u vreeslijck myden,
t’Is onder alsoo net, en t’rockjen vooren kort,
En achter* slepende, men siet al waer t’u schort.
(1395) Met lyfkens die men moet met macht om t’lyf gaen rygen,
Gelyck of ick het myn oock sochte toe te krygen:
Het schortjen haegel wit, de borstens half gedeckt,
Maer meent ghy seeckerlyck dat dit de vryers treckt?
[p. 60]
En als ghy soo u hayr gaet krullen en bestuyven
(1400) Met poeyer ofte meel, gelijck als witte duyven.
Ghy thoont dan al te oudt, om noch te sijn gevrijt,
Of wel sy meenen dat ghy meulders dochters zijt.
Soo staen de meyskens nu des avonts aende deuren,
Gestrickr, bemeelt, gemoust, van alderley coleuren,
(1405) En dies al niet te min, sy krijgen noch geen man,
Als ick gelyck ghy siet wel licht verkrijgen kan.
Verschooninge
Fobbert, Theeuwen, ende Machuyt t’samen uyt.
Wel is dat Fobbert niet? och jae’t, hy heeft genomen
Een van mijn vrienden mee, ick heet u welgekomen,
T. Dagh Nichte, veel gelucks.
M.                                                Wel zijt ghy daer vrou bruyt?
(1410) Ick wensch u veel gelucks.
J.                                                        Ick danck u seer Machuijt,
F. Myn lieve Jaeckemijn, ick dacht te sijn bekeven,
J. Van wien?
F.        Van u.
I.                                    Waerom?
F.                                            Om dat ick heb gebleven,
Soo langen onder wegh, maer het is Theeuwens schult.
T. Ick hoore wel dat ghy t’op my al leggen sult.
F. (1415) Maer is’t de waerheyt niet?
T.                                                            Wel nu wie hiet u liegen?
F. Den tyt verdroot my soo, ick wenste wel te vliegen
Om Jaeckemijn te sien.
M.                                Maer segt, hoe komt het by,
Dat ghy te saemen houwt?
I.                                                Och Heere segget my.
[p. 61]
’k En weet het selve niet.
F.                                Daer is niet aen gelegen,
(1420) Hoe dat het is of niet, ick hebbe u gekregen,
En sal u houden oock ’tsy wien t’mishaeght of spijt.
Het sal met ons wel gaen, het wordt nu goeden tijt:
T. Ba, iae’t, Godt sy gelooft.
M.                                            Maer is het seecker vrede?
T. Iae doch.
M.                Soo draegh ick maer mijn wafel-yser mede.
(1425) Het heeft hier langen tijt gevlucht geweest in stat.
Maer lieve Heere, Theeuw, wat groot geluck is dat?
De peys is op der aerdt den aldermeesten segen.
F. En die hebben wy door een houwelijck verkreegen.
I. Iae Fobbert, siet doch eens, wat ronde hemden doen?
F. (1430) Wat segt ghy smockel muyl, ba, ghy verdient een soen.
t’Is seecker wel geseyt, ten waere door de vrouwen,
De werelt gingh te niet, dies wil ick oock gaen trouwen.
Verschooninge
Capiteyn ende Pantagrul t’samen uyt.
Maer siet eens, wie komt hier is d’eenen niet Korijn?
T. Ba neen, t’is Pantagrul.
F.                                        Och jae, hy sal het sijn.
M. (1435) Maer is ’t dien vagebont, ba jae, hy sal het wesen,
Dien droeven galge brock: maer segt eens wie is desen?
T. Dat is sijn Capiteyn.
I.                                                Komt laet ons heenen gaen.
F. Ba, laet ons allegaer, hun beyde lustich slaen.
Sa vrienden, volcht my nae, kom gaen we heele by dan,
(1440) Wel Pantagrul waer heen?
P.                                        Bon Jour, goen dach Paysan.
[p. 62]
F. Maer kyckt doch eens, maer kom, en voelt dit wat, Machuyt.
Wat is dit Pantagrul?
M.                        Ia welt is boere buyt.
P. Nonpoint Flaman.
F.                                    Maer hoort hy wil oock Wals gaen spreken,
Om soo langh als hy maer heeft inde krygh gesteecken.
(1445) Sa, spreeckt u moertjens tael.
C.                                                En doet de man geen quaet,
F. Wat raeckt het u myn Heer?
C.                                                Wel, het is myn soldaet.
F. Ghy sijt oock soo ick hoor, een vande boer-verjagers,
Gelycker veele sijn, oprechte mensche plaegers.
J. Nu Fobbert t’is genoech, ick bidde houdt u stil.
F. (1450) Ick segge Jaeckemijn, dat ick niet swygen wil.
Die Roovers als het sijn.
J.                                        Nu Fobbert, wilt doch swijgen.
F. Ick moeter eerst van al gaen een by t’backhuys krijgen.
Hout daer, ghy boere plaegh, nu ghy wat, Pantagrul,
J. Wel Heere houdt hem doch, hy wordt gelijck als dul.
F. (1455) Neemt hun Rapieren af.
T.                                                        Sa, wiltse nederleggen,
Of ick sal op myn siel, u haest wat anders seggen.
C.    Mort Dieu.
M.                        Wel hoe? adieu? wy en beginnen maer.
C. Sa, weert u Pantagrul.
F.                                        Hoe? weeren? neemt ha daer.
Pantagrul valt door de slagh om verre, den Capiteyn leght het geweer neder.
Kijck, wat een vroom Soldaet?
C.                                    Nu vrienden weest te vreden
F. (1460) Wy weeren ons wat meer als onse Koeyen deden,
[p. 63]
Die ghy gebonden aen de waegens dede gaen,
Of achter aen het Peert.
P.                                Wel hebben ’t wy gedaen?
T. Swijght, houdt u back-huys toe.
F.                                                        Sa, geeft my uwe maele.
Maer seght, wat isser in? de Turcken moet het haele.
(1465) Ba, t’is een goe capoen.
M.                                        Laet sien, neen t’is een hin,
Maer Fobbert, schutse uyt, isser niet anders in?
F. Sa, segt eens, ghy schavuyt, waer heb’t ghy die gekregen?
Ghy fielt, ghy niemants vrient.
J.                                                        ’t Is al genoch geslegen:
C. Maer trouwens laet hem gaen, hy heeft de hin betaelt.
T. (1470) Ia denck ick, sonder gelt op dieve borgh gehaelt.
C. Ick bidde laet hem gaen.
F.                                            Maer hoortse nu eens spreecken,
Mocht gy u gramschap nu op Swijns en Schaepen wreecken,
Als in voorleden jaer: maer nu, Godt sy gelooft,
Den tijdt is wat verkeert van dat ghy hebt gerooft.
C. (1475) Ey Vrienden laet ons gaen, wy moeten seecker deur gaen,
F. Neen neen, ghy moet met ons gaen leeren in de schuer staen.
T. De neeringh van de mart is tenemael verkeert,
Dat eerst verworpen was wort nu al weer begeert.
De lieden van het Landt die moesten eerst gaen vechten,
(1480) Soldaten moeten nu gaen worden boere knechten.
F. En soo daer altemet geen vlegels sijn genoegh,
Men sal haer leeren gaen somwijlen met de Ploegh.
M. Siet daer de Boeren selfs, eerst mosten Oorlogh voeren,
Nu de Soldaten weer, die moeten oock gaen boeren,
[p. 64]
(1485) Is dat niet seer verkeert in sulcken korten tyt?
F. Iae’t doch, en evenwel is haer noch t’meeste spyt.
Sy moeten trommel, roer, geschut, en spies, en sweerden
Verlaeten, en in’t landt gaen wercken met de Peerden.
T. Voor eerst hier dese twee, dan sy sijn Ionck en sterck,
(1490) En gants niet ombequaem tot alle boere werck.
M. Men salse nu en dan wanneerse by ons woonen,
Indiense neerstich sijn, een teel met soppen thoonen,
Alle de Boeren t’samen uyt.
Komt laet ons nu te bed gaen danssen dese bruyt,
’t Is boeren bruyloft nu, den Oorlogh die is uyt.
Iaer-schrift.
Doen ghIJ boere MeIJt, VroU brUIt Waert,
Was U feeste, CrIJgers UIJtVaert.
Continue
[p. 65]

EERSTE VERTOOGH
Ende
DERDE UYT-SPRAECK
Van het
TWEEDE DEEL VAN HET SPEL.

De Maeght van Vlaenderen sit in haren Throon tusschen de Maeght van Gendt, ende de Maght van Brugghe, de welcke Belgica eerbiedich ende vriendelijck komt groeten, haer aenspreeckende onder het Vertoogh, omhelsende malkander met groote vrientschap: waer naer sy ten lesten alle op haere knien vallen, om Godt den Heere hooghlijck te bedancken over de gegeven Vrede, naer het welcke verschijnen vier gewapende Chrijghs-luyden, te weten een Spaengiaert, Fransman, Vlamingh, ende Deen, ofte Engelsman, de welke alle vier te gaeder de Maeghden aenspreecken, die oock alle vier te saemen antwoorden, gevende malkanderen een Vrede-kus, ende worpende het geweer in een hoeck, gaen sy seer vriendelijck te samen dansen, terwijl de Goddinne der Vrede den naevolgenden Lof-sangh is singende.    Cupido komt in ’t midden, met een pijl in sijn handt, de welcke t’eenemael bekleet is met olijf-tackxkens, die de dansende allencxkens af nemen, ende bekroonen daer mede de Peys Goddin. Ende het Spel eyndicht.

Belgica. (1495) ICk wensch u Edel Maeght en u geselschap mede
Geluck in overvloet nu hier, en eeuwich Vrede.
V. M. Wel Keyserlijcke vrouw valt ghy hier felfs te voet,
Daer yder een van ons eerst voor u buygen moet?
Belgica. Komt laet my aen u mondt een vrede kusjen geven
[p. 66]
(1500) Wy sullen nu voortaen in soete vreught gaen leven.
V. M. Van blijschap of vermaeck en weet ick niet met al,
’k En sie ter werelt niet als druck en ongeval.
Belgica. Dat is Godt aengenaem.
V. M.                                            Wat, al ons druck en lijden?
Belgica. O ja, die Godt bemint die sal hy meest kastijden,
(1505) Maer noyt en salmen sien dat hy de sijn verlaet.
V. M. Doch hoe het is of niet wy sijn in droeven staet.
G. M. Het moet Godts wille sijn dat wy in droefheyt blijven,
Want al dat wy tot hulp bedencken of bedrijven,
Men siet het al op’t lest mislucken elcke reys.
B. M. (1510) ’t Is waer, men heeft soo langh gesproocken vande peys,
En menich mael geseyt op sulcken dagh sal’t wesen
Dat men de Vrede sal all’omme uyt gaen lesen:
Maer ach! tot heden toe en ist noch niet geluckt.
Belgica. Veeght vry de traentjens af en weest niet meer bedruckt,
(1515) Het is nu al gedaen, de vrede is geslooten.
V. M. ’t Is waer men seyt het wel, maer dat wy eens genooten
Op rechte vreught daer van,
Belgica.                        Dat sult ghy nu gaen sien.
G. M. Maer wanneer secht men dat het seecker sal geschien?
B. M.Daer weet noch niet een mensch van seecker tijdt of stonden,
Belgica. (1520) Ick hebbe nu de Peys all’omme doen verkonden,
’t Is nu Godt sy gelooft.
Alle.                        O hemel is het waer?
Belgica. Ia ’t is nu al gedaen, ick wensch u alle gaer
Nu met den Peys geluck, ick hebb’ in al ons steden
Doen vieren als ons peys met volle vrolijckheden.
V. M. (1525) Wel hoe, en hebben wy dat noch niet eer verstaen?
Belgica. U herte was mischien te seer met druck belaen.
[p. 67]
Dat ghy in eenicheyt hebt treurigh sitten suchten.
V. M. Het dunckt my als een droom.
Belgica.                                                Bedrijft nu vry genuchten.
V. M. O Heer ick stae verstelt.
G. M.                                            En al mijn bloet beroert.
B. M. (1530) Het schijnt dat oock mijn hert wert uyt sijn plaets ghevoert.
V. M. Wat sullen wy van vreught voor eerst nu gaen beginnen?
Belgica. Godt loven op ons knien met herte, ziel en sinnen.
V. M. Komt laet ons knielen dan, maer siet, ick schrey van vreught,
k’En weet niet waer ick ben, soo is mijn hert verheught:
Belgica. (1535) O wonderlijcken Godt, u noyt volpresen daeden
Sijn alle onsen troost wanneer wy sijn belaeden:
O maeckt ons hert, en ziel, en onsen mondt bequaem,
Om nu met danckbaerheyt te loven uwen naem.
V. M. O Godt die Israel gheleyt hebt door de baeren,
(1540) Daer sijn vervolgers al versmoorden die daer waeren,
Wy sijn nu oock verlost van veele swaericheyt,
U wonderlijcken naem sy lof en danck gheseyt.
G. M. O Heer t’is uwe gunst, dat wy gaen in wellusten
Onder de schaeduwe van onsen wyngaert rusten,
(1545) Wy sijn van moorderye, van roof en vlucht bevrijt,
Ghy moet ghepresen sijn, ghelooft, ghebenedijt.
B. M. O Hemels constenaer wie kan te recht u loven?
Den lof die u betaemt gaet onsen lof te boven,
Ghy hebt ons soo getroost, ghy maeckt ons soo verheught,
(1550) Dat wy al blijde sijn, jae smelten schier van vreught.
[p. 68]
K. al. Ghy dierbaer soet geslacht, Lant-Maegden en van Steden,
Wy wenschen u geluck met desen tijt van vreden.
M. al. Ghy sijt ons wellekom, maer leght u wapens neer,
Die wenschen voegen niet met sweerden of geweer.
K. al. (1555) O Engels vander aert, wy willen niet meer vechten,
Wy sijn u Minnaers al, u Dienaers en u Knechten.
M. al. Komt, kust ons dan, eens Peys, en dan te saem gedanst
Alle te samen. En soo de Peys-Goddin haer Vrede-hooft bekranst.
VERSCHONINGE
Cupido brenght de Peys-Goddin by der hant. Sy groeten alle malkander vriendelijck. De Peys-Goddin singht op dese voys. Cupido staet in t’midden, ende sy dansen.
[p. 69]
O Godt van Israel,
(1560) Heer der heyr-krachten!
Hoe wonder wel
Thoont ghy hier u macht!
Wie sou ter werelt soo u hulp verwachten?
Wie hadt oyt van rust of Peys ghedacht?
(1565) Maer ghy, ô Heer,
Siet tot ons neer,
Als wy geen hulp, noch troost verhoopen meer,
Hoort ghy ons klachten.
2
Ghedooght dat onsen mondt
(1570) U lof sal singhen,
Uyt harten grondt,
Om met danckbaerheyt,
Uyt ons ghesicht de traenen te doen springhen,
Dat elck mensch nu vry vreughden schreyt.
(1575) Wel aen, ’t is tijdt,
Weest al verblijdt,
Wilt nu tot s’Hemels eer, en Helschen spijt,
Quae lust bedwinghen.
[p. 70]
3
Gy lieve Vlaemsch geslacht,
(1580) Komt wilt Godt prijsen,
En dach en nacht,
Singen t’ sijnder eer,
Laet u lof-sangen nu danckhaerich rijsen,
En als wieroock op gaen tot den Heer.
(1585) Ghy oude Lien,
Valt op u knien,
Komt Ionghe Maeghdekens wildt oock Godt sien
Eer te bewijsen.
4
Laet ons als droncken zijn
(1590) Van vroolijckheden,
Den soeten Wijn
Vande lieve Peys
Komt vanden Hemel tot ons hier beneden,
Die wy eertijdts wenschten menich reys,
(1595) Sa, sijt verheught,
En springht van vreught,
Wilt duch van nu voortaen gaen inde deught
U tijdt besteden.
[p. 71]
5
Gelyck de morgenstondt
(1600) Siecken kan troosten,
Als die gewondt
Haest naer Medecijn,
Schijnt ghy ô Heer, ghelyck de Son in ’t Oosten,
Tot verlicgtingh van al onse pijn,
(1605) O daegeraet,
Ons troost en raet,
Brengt nu voortaen tot deugt van uyt het quaet
Oock d’alderbooste.
6.
Wie sou doch nu voortaen
(1610) In sonden leven?
Wie wil noch gaen
Plegen alle quaet,
Daer ghy ô Heer ons herten wensch komt geven,
En ons lust door Vrede vreught versaet?
(1615) O Heer, neen, neen.
Daer mach niet een
Meer qualijck leven, maer wel groot en kleen
Sal voor u beven.
[p. 72]
O Godt, die vreede gheeft
(1620) In onse tijden,
Dat yder leeft
Nu doch naer u wil,
Op dat wy eeuwichlijck met u verblijden,
Daermen nimmermeer sal swijghen stil,
(1625) Maer meer en meer,
Sal tot u eer,
Met singhen, heylch, heylich, heylich Heer,
U gaen belijden.
Eynde van dit Spel.
Continue
[p. 73]

JAN LAMBRECHTS
MEY-DROOM

Verthoonende de hedendaeghsche handelinghe ende genegentheyt der menschen: met onderwijsinghe om de sonden ende quaede lusten te vlieden, tot aenleydinghe van een gerust ende vredelijck leven: om soo vrucht en ghenucht te vinden in de langh gewenste Peys.
De welcke hier verziert wort, gemaeckt ende uytgeroepen te sijn onder de Goden in den Hemel, met de triomphante vieringhe over de solemniteyt, by alle het welcke den rechten Hemel ende waerachtighen Godt kan verstaen worden.


Iaer-schrift.

            ghIJ heere kont ons oogen sLaep geVen,
            en ons WIJnbraVWen sLUIMerIJnge
            tot rUste Van peIJs en VreDe.


[p. 74: blanco]
[p. 75]

Aen de Edele, weerde, ende wijse Heeren, mijne Heeren, de Burgemeesters, Schepenen, ende Raden van de grootmachtige, oudt vermaerde Stadt Brugge.

Myn Heeren, t’is van Oudts geweest in alle Landen,
Datmen de eerste vrucht hout voorde weerste panden,
    Gelyck men oock kan sien dat dit soo is geweest,
    By d’oude Heydenen, gelyck men van haer leest:
(5) Die altijts d’eerste vrucht van by naer alle saecken
Haer Gooden eerst van al deelachtich wilden maecken:
    Aen Ceres t’eerste graen, aen Pallas t’eerste vlas,
    Aen Bacchus d’eerste druyf, die daer te vinden was.
De Persianen oock die hielden altyts Maeghden,
(10) Die t’eerste Blomgewas in Phoebus tempel draeghden:
    En in Ephesien ter eeren van Diaen,
    Brachtmen het Ionghste Hert op elcke volle Maen.
En hier door heb ick oock de stouticheyt genomen,
Van met myn eerste vrucht, als een present, te komen:
    (15) Al is de eerste vrucht wel d’alder beste niet,
    Ick bid u Edelheyt, dat ghy de Ionst aensiet.
t’Is waer de gift is kleen, ick kom by naer al beven,
Iae ben gelyck beschaemt soo kleen en gift te geven.
    Te meer als ick gedenck u wijs en waerdicheyt,
    (20) Bedenck ick of de saeck oock dient in’t werck geleyt.
Doch echter niet te min ick sal de gifte seggen,
Ten is maer eenen droom die ick hier uyt gae leggen.
    t’Is waer ten is geen spoock van drollich nacht gesicht,
    Maer t’is een droom gedroomt in helder Sonne licht.
(25) En dat my meest verweckt van die u aentebieden,
Het beste van myn droom siet men nu waer geschieden,
    Waer door ick heb gesien dat yder vreucht bedreef,
    En daerom dacht my goet, dat ick die eens beschreef.
[p. 76]
En om dat my daer in yets dochte te behaegen,
(30) Soo nam ick daerom voor dit aen u op te draegen.
    Ick docht oock in myn sin het most wel qualijck gaen,
    Indien daer niet met almyn Heeren aen sou staen
Daer is yets anders by, ick hoop dat onder allen,
Aen Uwe Edelheyt yetwes sal wel gevallen.
    (35) Aenveert dan d’eerste vrucht, aenveert myn eerst gedicht,
    Dat van my door den druck te voorschyn komt int licht.

    Edele, Wijse, ende Waerde Heeren:
                Uwe Edts. ootmoedige ende geaffectioneerde
                            Dienaer ende onderdaen

                            I. LAMBRECHT.

                                            Soeckt vrede.


[p. 77]

VOORREDEN tot den LESER.

De oorsaeck waerom ick dit ghedicht de Meydroom ghenoemt hebbe, beminde Leser, is doorreden dat de blijde beginselen der Vreede door de schorsingen van de wapenen in de Maendt van Mey deses jaers 1659. eerst begost hebben, de welcke, Godt sy lof, geduergh voort en voort ghekomen is tot een gewenste eynde: daerom wort hierin desen droom oock geseyt dat de Peys van als dan in den Hemel gesloten ende uytgeroepen was, tot een seecker teecken dat de publicatie van de selve op de aerde oock soude volgen. De reden die my beweeght heeft, om fabelwijs dit voor den dagh te brengen, en is anders niet geweest als om te meer veranderinge van materie in dit werck te brengen, om als met nieuwe spijse U L. lust te verwecken: immers het is al gedaen met een yver ende meyninghe die ick oock van U L. soude wenschen, te weten, een goede en eenvoudige lust tot de eere Godts, een liefde tot alle rechtsinnige menschen, ende een groote ghenegentheyt tot de welvaert onses Vaderlandts.
U L. Vriendt en de Dienaer
JAN LAMBRECHT.
Soeckt vrede.


[p. 78]

HET EERSTE DEEL
Bestaende in Poetische verzieringe, door de welcke den waerachtigen Godt ende Hemel moet verstaen worden.

        In het criecken vanden dagh-raet,
        Wanneer Phoebus voor t’gelagh laet
        Zynen mantel d’horisont
        Inde blyde morgestont.
        (5) Als de vogels eerst ontwaecken,
        En de Schaepen eerst geraecken
        Uyt de stal, en tot de weydt
        Haere Herders staen bereydt.
        Als de morgewinden draeyen,
        (10) En den haen begon te kraeyen*,
        Als den dauw lagh op het gras,
        Als het noch half duyster was.
        Quam den lust myn hert becooren
        Om den Nachtegael te hooren,
        (15) Om te sien het open veldt,
        Dat des Hemels wonder meldt.
        Want die staegh moet sijn te vreden
        Met te woonen inde Steden,
        Is somtijts wel wat verheught,
        (20) Maer het Veldt geeft meerder vreught.
[p. 79]
        Inde steden sijn te mercken
        Schoone huysen, fraeije kercken,
        En al menich trots gebouw,
        Daer het veldt is woest en rouw.
        (25) Maer in steden sijn te vinden
        Gheen plantagien van linden,
        Daermen buyten elcx gesicht
        Vry mach schryven een Gedicht.
        Schoon men wil een veersie maecken,
        (30) Yder kan daer by geraecken,
        Elck een steeckt sijn neus bet naer,
        En dan vraecht men, wie sit daer?
        O daer moet men tol van geven,
        Van het geen men heeft geschreven,
        (35) Of het oock de Kerck of Staet
        In het minst niet tegengaet.
        Een gemeen mans wijse reden,
        Can seer qualyck sijn geleden,
        Daer somtyts een dom verstandt
        (40) Schryft van saecken van het Landt.
        Dees en veel meer andre saecken
        Deden my in’t velt geraecken,
        Want ick kreegh recht uyt geseyt,
        Vande steden tegenheyt.
[p. 80*]
        (45) Buyten satickaen een kantje,
        En daer sagh ick menich plantje,
        Met een Hemels nat bedout,
        t’Welck Natura onderhout.
        Daer sach ick het kooren bloeyen,
        (50) En veel boomkens onder groeyen,
        Blaeu en root, lausuer en wit,
        Daer de quackel tusschen sit.
        O docht ick, wie sal my geven,
        Dat ick hier soo al myn leven
        (55) Mach dit Hemels wonder sien,
        Maer ten can doch niet geschien.
        Want men sal dit kooren maeyen,
        En dan weder ander saeyen,
        En de winter volghter naer,
        (60) Als in het voorleden Iaer.
        Dus vertrock ick met gedachten,
        s’Werelts vreught als niet te achten,
        Maer ick wier weerom verheucht
        Door een nieu gevonden vreucht.
        (65) Want ick vondt my by een beeckje
        Van een versche water kreeckje,
        Die van beyde kanten was
        Vol van boomen ende gras.
[p. 81]
        Daer sett’ ick my weerom neder,
        (70) Want het was een hemels weder,
        Thetis liet Apollo uyt,
        Die quam stralen op het kruyt.
        En des hemels helder ooge
        Trock allenskens weer om hooge,
        (75) Al het Nectars soete nat,
        Dat op blom en kruyde sat.
        Daer sagh ick de Visschen springen,
        En gelijck malkander bringen
        Eenen dronck van uyt den stroom
        (80) Onder ’t lommer van een boom.
        Waer op dat de Nachtegale
        Gingh syn Meysche Droom verhale
        Door een lieffelijck gesanck,
        Dat door al de bladers klanck:
        (85) Waer door op de tacxkens quamen
        Hondert vogels, die al t’samen
        Met geknoter en gefluyt
        Borsten overvloedigh uyt.
        ’t Welk mijn hert tot vreugd’ bekoorde
        (90) Doen ick al dat singen hoorde,
        Want ick was geheel verheught,
        Ia ick smolt by na van vreught;
[p. 82]
        Soo dat ick door dees wellusten
        Scheen te lusten om te rusten,
        (95) Sorgeloos vol van wellust
        Gingh ick rusten heel gerust.
        Mocht my dese rust geduyren,
        Dacht ick hondert-duysendt uyren,
        Mocht ick hier mijn leven langh
        (100) Sitten by dees waetergangh!
        O wat soud ick dichtgens schrijven,
        Wat soud ick al niet bedrijven?
        Ick liet steden, steden zijn,
        Daer en is maer vreughde-schijn.
        (105) En in alle dees gepeysen
        Gingh mijn geest al soetjens reysen
        Met mijn sinnen en verstant,
        Vry wat hooger als het lant:
        Want ick reysde door de dromen
        (110) Daer geen menschen konnen komen,
        Ick en wist niet waer ick was,
        Noch van boomen noch van gras.
        Mijnen geest die was gevloogen,
        Soo my dacht tot inden hoogen-
        (115) Circkel, daer wel eer de Son
        Wiert gevoert van Phaeton.
[p. 83]
        Daer sagh ick de Gooden eten,
        En hoe Jupiter geseten
        Was in een klaer goude kleet
        (120) Van Vulcanus eens gesmeet.
        Daermen sagh op Tafel bringen
        Alderhande lecker dingen,
        Swaene vlees, en Otter-vis
        Was noch ’t slechste vanden dis.
        (125) Iuno hadde doen bereyden
        Haeren Paew, en die doen leyden
        In een groote Venisoen
        By een vetten Callekoen.
        Suycker gingh men uyt pateelen
        (130) Met pollepels yder deelen,
        Malvesy en hypocras,
        Dit was ’t drincken datter was.
        ’t Welck men niet en gaf by maten,
        Maer men heeft aen elck gelaten
        (135) Naer sijn wil, ja tegen danck,
        Van deeslecker spijs en dranck.
        Wil ick vanden huys-raet spreken,
        Die en mocht niet sijn geleken
        By die Cresus hadt vergaert,
        (140) Die niet half soo veel was waert.
[p. 84]
        Ia ick soude wel gelooven,
        Al wat Baltasar gingh rooven,
        Schoon het was een groote schat,
        En al menigh gouden vat,
        (145) Die hy gulsigh vol dé schincken,
        Om voor ’t leste mé te drincken,
        ’t En was doch niet te bedien
        By dat ick hier heb gesien;
        Daer de Tafels vol Robijnen
        (150) Als een ander Phoebus schijnen,
        Daer de huysen zijn gebout
        Van welrieckend Cypres-hout,
        Daer de kamers ende straten
        Zijn geleyt met goude platen,
        (155) Daer men goudt en silver acht
        Als men hier de Peerels placht;
        Daer men Peerels en Iuweelen
        Als met schoppen uyt gaet deelen,
        Daer een hellen Diamant
        (160) Scheen het slechste dat men vant:
        Daer een Rent van duysent ponden
        Schoon die t’achter wort gevonden,
        Sonder pleyten of krakeel,
        Quijt gescholden wort geheel.
[p. 85]
        (165) Siet soo leven sy hier boven,
        ’t Welck ick noyt en soud geloven,
        Had ick ’t selve niet gesien,
        Meer als ick hier kan bediên.
TWEEDE DEEL;
Bestaende in Berispinge ende in Leeringe, met een Liedt op ’t eynde, raeckende de ydele onnuttigheyt van de Pracht en overvloedige Rijckdom.
Wie doch isser van ons menschen
Die niet soude leven wenschen
In soo vollen overvloet,
Als men by de Goden doet?
(5) Dat wy soo in Vlaend’ren waren,
O wat sou men goedt vergaren?
Want het goudt is daer soo dier,
Als in Angola het bier.
O wat sou men Cloosters bouwen,
(10) En hoe soumen Bruyloft houwen?
Niet een mensch en waerder schrael,
Rijck en eerlijck altemael,
Want men siet nu niemant eeren
Sonder goedt of pracht van kleeren,
(15) Die geen goudt noch silver heeft,
Schijnt onweerdigh dat hy leeft.
[p. 86]
Niemant kan tot staet geraecken,
Die wil recht gaen met zijn saecken,
Die geen schadt vergaeren kan,
(20) Is geen wijs, noch eerlijck man.
Daer en tegen die met steelen
Weet zijn rolle wel te speelen,
Kan hy maer de galgh ontgaen,
Alle dingh is wel gedaen.
(25) Kan hy dan maer rijcklijck leven,
Ende groote giften geven,
Yder sal hem gunste bien,
Vreesen, eeren, geeren sien.
’t Is oock silver, goudt en renten,
(30) Dat men by naer d’ Elementen
Schijnt te brengen onder een,
Klagen, suchten, en geween
Gaetmen om het gelt bedrijven,
En dat duysendt menschen kijven,
(35) Is het niet om s’ werelts goet
Dat men alle dingen doet?
Wel is waer, men plach voor desen
Somtijdts vinden staen te lesen
Dese spreuck, Niet sonder Godt,
(40) Daermen nu mé hout de spot.
[p. 87]
En men gaet om Godt te quellen,
Daer, Niet sonder Goudt, by stellen,
Dese les is nu soo vast
Dat ’s op alle menschen past.
(45) Goudt en silver sijn de Goden
Vande menschen, wiens geboden
Meer dan Godes sijn ge-eert;
Gelt is nu in Godt verkeert.
Desen Godt is wel so krachtigh,
(50) Dat hy menichmael is machtigh
Te beroven van een Maeght
’t Alderbeste dat sy draeght.
Ick en soud niet durven spreken,
Waer het dickwils niet gebleken,
(55) Dat dees Godt een Jonge vrouw
Wel berooft van eer en trouw.
Fy dan menschen wilt u schamen
Goudt of silver Godt te namen,
Desen Godt en deucht doch niet,
(60) Soo ghy voor u oogen siet.
Meest al die met Staeten leven,
Die haer Gelt-godt heeft gegeven,
Sijn gemeynlijck onbequaem,
En de Staet vereert haer naem.
[p. 88]
(65) Maer men plach wel eer te seggen,
’t Welck niet is te wederleggen,
Dat een wijs en deughdigh man
Selfs sijn staet vereeren kan.
Maer ick diende hier te swijgen,
(70) Want wie kander nu yet krijgen,
Of het moet al zyn gesocht,
En door vrienden dier gekocht.
Niet een Ampt het zy soo kleene,
Gelt-Godt moet het ons verleene,
(75) Die dees Godt geen eer aendoet,
Wil als leven sonder bloet.
Nu wel aen ick late blijven
Van dees dulligheyt te schrijven,
Hoe de menschen als een Mol
(80) Wroeten in dees Aerden bol.
Sotte menschen wilt verdragen,
Dat men u eens soude vragen,
Waer dat al ons goedt bevaert,
Als men kruypen moet in d’aerdt?
(85) Luystert toe, ghy sult het hooren,
Daer komt juyst my wat te vooren,
Daer des menschen gierigheyt
Klaer wordt mede uytgeleyt.
[p. 89]
Wilt dan, bidd’ick, eens bemercken,
(90) Al des Egels dwaese wercken,
Siet het gierigh ever swijn,
Ende wilt dan wijser sijn.
[gravure]
Want dit beest voor alle saken
Soeckt een diepen hol te maken
(95) Effen als sijn lijf soo groot,
Als de doot-kist naer ons doot.
[p. 90]
Dan soo gaet dit dier beginnen,
Met sijn duysendt scherpe pinnen
Te gaen wentelen in t’gras,
(100) Daer het fruyt of Boomgewas
In een Boomgaert is gevallen,
En ten later niet met allen,
Tot dat sijn gepinden huyt
Steeckt al omme vol van fruyt.
(105) Daer met soeckt hy in te sluypen,
En het gaet allenskens kruypen
Tot het eynde van sijn hol,
Denkende, sijn huyt was vol:
Maer dan sagh het voor sijn oogen,
(110) Schandelyck te sijn bedroogen,
Als zijn appels over hoop
Vielen af alsoo het kroop:
Dit’s een spiegel voor de menschen,
Die hier anders niet en wenschen,
(115) Als wellusten, gelt, en goet,
Daermen eens van scheyden moet.
Schatten, eere, wellust, mallen,
Sal, elaes! ons al ontvallen,
Als ons hol sal sijn bereyt,
(120) Daer wy worden ingeleyt.
[p. 91]
Iulius en Alexander,
Groote Karel, en meer ander’,
Vielen met haer appels af,
Doen sy kropen in het graf.
(125) Groote pracht of hooge staten
Konnen aen geen menschen baten,
Schatten sijn als niet met al,
Als wanneer men sterven sal.
Geen gebouwen, geen Kasteelen,
(130) Goude baggen, noch juweelen,
Peerel-snoeren, gelt, noch gout,
Diamant, noch Amerout,
Geen vol gout geboorde kleeren,
Waer door Ezels schijnen Heeren,
(135) Gulde leer, noch schilderîen,
Die soo veele gaeren sien,
Geen Arachnes schoon bordueren,
Noch Tapijten voor ons mueren,
Geen scrybaen noch huys-cieraet,
(140) Dat ons tot langh leven baet.
Niet en heeft den mensch ten besten,
Of hy laet het al ten lesten,
Niet en gaet met hem in’t graf,
Maer het valt hem alles af.
[p. 92]
(145) Doch men vint veel wijse Vrouwen,
Die noch yets in waerde houwen,
Datmen besicht na de doot,
Maer die schat en is niet groot.
Nochtans wil ick voor haer spreken,
(150) Die de kist vol lynwaet steken,
’t Welck in Iaren noch in dagh,
Noyt de lucht aenschouwen magh.
Schoon sy ’t in haer leven derven,
Sy bewaren ’t voor die sterven,
(155) Die dan in de kiste moet,
Heeft’er keur van alle goet.
Met een hemd of slape-laken,
Moet den mensch sien te geraken
Door sijn hol tot inden throon
(160) Aen de tafel van de Goôn.
Wy en hebben niet met allen,
Oft het sal ons al ontvallen,
Als wy gaen ons oogen toe-
Doen, als van de werelt moe.
(165) Waerom is’t dan lieve menschen,
Dat wy alte samen wenschen
Beusel-goedt, ’k en weet niet wat,
Staten, eer, wellust, of schat?
[p. 93]
Al des werelts beusel saken
(170) Konnen ons geen rustheyt maken;
Rijckdom wort met moeyt vergaert,
En met sorgh en ancxt bewaert.
Is ’t dan niet belachens weerdigh,
Dat de menschen sijn soo veerdigh,
(175) En soo draven vol onrust,
Noyt versaet door hebbe-lust?
Is ’t niet weerdigh te beweenen,
Dat meest alle menschen meenen,
Die geen ryckdom heeft noch staet,
(180) Dient verstooten en gehaet?
Is ’t oock weer niet te beklagen,
Datmen soo siet afgunst dragen
Aen die krygen werelts winst:
Maer d’ afgunst is noch het minst,
(185) Want getier en scheldigh kijven,
Sietmen alle daegh bedrijven,
Achterklap, twist, en gevecht
Wort om goet al uyt gerecht.
Om dit selsaem goet te krygen,
(190) Sietmen loopen, stuypen, nygen,
Dat wy in soo korten tyt
Raecken door het sterven quyt
[p. 94]
Is ’t wel weerdigh dat wy wroeten
Soo naer ’t goet met hand’ en voeten?
(195) Siet des menschen wercken wel,
’t Is niet meer als kinder-spel.
Die sijn besich gansche dagen,
Dit te brengen, dat te dragen,
Hier te springen op een block,
(200) Daer te ryden op een stock,
Of met ballekens te schieten,
Die dan de Fortuyn genieten
Van te winnen, sijn verblyt,
Daer den ander kijft of kryt.
(205) Andre gaen Kasteelkens bouwen,
Slijck en aerde t’samen douwen,
Staen begaet en vuyl besweet,
En bederven soo hun kleet.
Maer de Ionge-meyskens leeren
(210) Vodderen aen poppe-kleeren,
En die toijen altyt aen,
En die doen de poppen staen.
Maer terwijl al dese wichten
Hunnen handel dus beslichten,
(215) Roept de Moeder, komt naer huys,
En dit is haer meeste kruys.
[p. 95]
Daer wordt dan dit rot bekeven,
Waer hebt ghy soo langh gebleven:
Waer of syt ghy soo beklat
(220) Siet eens wat een kleet is dat?
Seght de Vader: die vol tooren
Al haer ydel vreught gaet stooren,
Die haer tuygh om verren smijt,
Yder sucht dan, beeft of krijt,
(225) Siet soo gaet het met ons wercken,
Die den Hemel komt te mercken,
En die roept ons t’huyse waert,
Alsmen best in ’t spel vergaert.
Is dan hier ons driftigh mallen
(230) Meer als enckel niet met allen?
Is ons loopen, al ons gaen,
Meer als kinder-werck gedaen?
Moeten oock niet hooge staten
Als der kinders spel verlaten?
(235) Is dan een Caros meer waert,
Als des kinders houte paert?
Machmen by het goet der rijcken
Knicker-ballen niet gelijcken?
Sijn ons huysen niet gelijc
(240) Aender kinders bouw’ van slijc?
[p. 96]
Sietmen nu niet alle dagen
Hier beweenen, daer beklagen,
Dat ’er menich schoon Kasteel
Omgeworpen is geheel?
(245) Torens, Huysen, Kercken, Steden,
Sijn noch korten tyt voorleden,
Neergeworpen in het sandt,
Af gebroocken en verbrandt.
Is des menschen kinder telen,
(250) Oock niet als de meiskens spelen?
Is ons doen, recht uyt geseyt,
Meer als dwase ydelheyt?
Ia my dunckt, ick segh met reden,
Ydelheyt der ydelheden,
(255) Op de werelt is het al,
Onrust, pijn en ongeval.
Wilt ons dan ô hemel geven,
Naer het eynde van ons leven,
Schoon wy hebben quaet gedaen,
(260) Daer geen slagen voor t’ontfaen.
Als wy moeten t’huyswaert komen,
En ons speel-goet wort ontnomen,
Dat wy bevend’ en versaeght,
Van u niet sijn deur gejaeght.
[p. 97]
(265) Gaet ons spel hier lanck geduren
Dat wy peysen op de uren
Alsser dient naer school gekeert,
Alsser dient wat goedts geleert.
Laet ons dan wat sien te leeren,
(270) Van het spel ons af te keeren:
Werelts spel is maer verdriet
Die daer van het eynde siet.
Dat wy nimmer sijn beladen
Als wy hooren ons versmaden,
(275) Als niet weerdich dat men leeft,
Om dat men geen spel-tuygh heeft.
Kinders die men siet versteken
Komt het speelgoet wel t’ontbreken,
Menschen die ’t niet wel en gaet
(280) Worden over al versmaet.
Doch laet rijcke opgeblaesen
Van hun machtigh spel-tuygh rasen,
Als den hemel ’t spel verbiet
Baet noch staet, en eer is niet.
(285) Kinders seer tot spel genegen
Selden goe fortuyn verkregen,
Daer een kindt dat speelen laet
Wel geraeckt tot eer en staet.
[p. 98]
Soo die hier oock in dit leven
(290) Al naer wenschen wordt ghegeven,
’t Is te vreesen dat de hel
Wel sou volgen naer haer spel.
Daerom wilt u noyt bedroeven,
Gaet den Hemel u beproeven
(295) Met geen winst of teghenspoet,
Daer is voor u beter goet.
Wat is van al dees werelts goedt,
De pracht en overvloet?
Wat is van hoge staeten?
(300) Een grooten schijn,
Maer enckel niet,
Geduerigh pijn,
Sorgh en verdriet,
’t En kan tot rust niet baeten.
[p. 99]
2
(305) Helaes! hoe seer verdoolt den mensch,
Die al sijn lust en wensch
Stelt op dees’ Aerdtsche dingen?
De pracht die baert tot sonden lust,
De lust die maeckt ons ongerust,
(310) Ten sy wy die bedwingen.
3
Want hier en is noyt waere vreughdt,
Die eenich mensch verheughdt,
Als inde deught ghevonden:
Al komt ter schoon een blijden dagh,
(315) Daer naeckt weer suchten en geklagh,
D’ onrust komt door de sonden.
4
Daer is voor ons ter werelt niet
Dan sorgen en verdriet,
Hoe wy naer lusten pooghen,
(320) De staeten, wellust, eer of schat
Syn als een dranck van siltigh nat,
’t Welck ons meer doet verdroogen.
5
Gelijck ’t Compas dat noyt en rust,
Als het verliest de kust,
(325) Waer van het is genomen;
Soo gaet het op een woelen aen,
Ten sy wy nae den hemel staen,
Waer van ons rust moet komen.
[p. 100]
HET DERDE DEEL
Verthoonende de vreught der gelucksaligheyt, prijsende de Peys ende ruste, ende verhalende des menschen onbehoorlijcke lust tot de lichamelijcke dinghen des werels.
Nu wel aen ick dien te komen
Noch wat verder met mijn dromen,
Daer ick, soo mijn dochter sagh
Een geduerigh kermis dagh,
(5) Daer men in vergulde koppen
Vol van wijn gingh suycker doppen,
Die men menich mael uyt dronck
En weer tot de boorde schonck.
Eyndelijck al wat de menschen
(10) Tot de lust of ruste wenschen,
Al wat dat men peysen mach,
Yder voor sijn oogen sach.
Ick gingh weer op Vlaend’ren dincken,
Daer de liên soo geeren drincken,
(15) Daer men Heere noemt de Weert,
Daer men wel zijn kap verteert,
Daer men suypt gelijck de Seugen
Meer als datse wel vermeugen,
Daer men Bacchus soo begeert
(20) Daer men Belsebub soo eert,
[p. 101]
Ja ick wenste vande dorpen
Boeren om te sitten slorpen,
Schoon sy droncken elck een vaen,
Daer sou niet geschreven staen.
(25) Doch ick laet de Boeren blijven,
Want sy vechten ende kijven
Al te dickwils door den dranck,
Haere herssens zijn te kranck.
Maer ’k en mach oock niet vergeten
(30) Veel die pap en brocken eten,
En door lange droeven tijt
Haeren besten Vriendt syn quijt.
Sagen sy dees Venisoenen,
Sagen sy oock dees Kalcoenen,
(35) Daer en bleef niet eene heel,
Tot dat yder kreegh zijn deel.
Doch ick moet u eens verhalen
Hoe ick sagh de goude schale
Van d’een handt in d’ander gaen,
(40) Soo daer wiert bescheet gedaen.
De Naijades en Goddinnen
Gingen doen een dans beginnen,
Venus met een roose krans.
Was de leyster van de dans,
[p. 102]
(45) En de negen Musen quaemen
By den hoop, die soo alt’samen,
Sprongen geestich inde lucht
Noyt en sach ick meer genucht,
Maer ten lesten naer dit mallen
(50) Quam my schielyck ingevallen
Of daer noyt geen twist en quam,
Daer ick neerstich naer vernam,
Want ick gingh door alle hoecken
Rovers of Soldaeten soecken,
(55) Offer oock mocht schilwacht staen
Om den hemel gae te slaen:
Daerom gingh ick als de ronden,
Maer ’k en hebbe geen gevonden,
’t Was als kermis waer ick sagh,
(60) Van soldaeten geen gewagh.
Hierom docht ick moet geschieden,
Dat hier alle dese lieden
Sijn in vreughden en wellust,
d’ Oorsaeck is alleen de rust.
(65) Gaeter yemant kooren saeyen,
Ceres mach de vruchten maeyen,
En geen Krijgers krijgen ’t graen,
Als men siet in Vlaendren gaen,
[p. 103]
Galathé mach daer gaen weyden
(70) Met haer schaepkens aender heyden,
Maer ons droevigh Vlaenderlandt
Is vol wolven t’ allen kandt,
’t Welck ick, so my docht ging klagen
Daer het al de Goden sagen.
(75) Jupiter gebooter stilt,
Segt, sey hy, al dat ghy wilt.
Groote Gooden en Goddinnen,
Soo gingh ick mijn klagh beginnen,
Ach hoe leeft ghy hier in vreught,
(80) O hoe sijt ghy hier verheught!
Peyst doch eens op onse Landen,
Die soo vol sijn van Vyanden,
Daer men soo veel roverîen
Alle dagen siet geschien,
(85) Niemant schier en neemt ter herten
Ons benautheyt, druck en smerten,
Alle boosheyt gaet sijn gangh,
Als des Koekocks oude sangh,
Al ons Boeren sijn heel arm,
(90) Maer het Krijghsvolck meest al warm,
Daer is recht noch tegenstant
In ons droeve Vlaenderlant.
[p. 104]
Wil ick vande steden spreken,
Daer komt oock al veel t’ontbreken,
(95) Daer is neringh noch gewin,
Pacht noch renten komen in.
Yder heeft zijn wegh bedorven,
Trouw en liefde is gestorven,
En den droes woont schier al om,
(100) Trouw is nieuwers wellekom.
Maer daer ik noch meest van klaegde
Was van al de soete Maegde,
Die in droefheyt, angst en pijn
Door dees ongevallen sijn.
(105) Want dit lieve soet geslachte
Ducht by daege, sucht by nachte,
’t Gaet heel tegen haeren sin,
Daer is liefde, trou noch min.
Schoon sy neerstigh spelle-wercken,
(110) En aendachtigh gaen te kercken,
Schoon sy spaeren alle daegh
Om een nieuwe rock of kraegh,
Of sy schoon zijn als Goddinnen
Op getoyt als Engelinnen,
(115) Niemant biedt haer schier de hant,
Daer is lust noch vreugt in ’t lant.
[p. 105]
O ghy Goden en Goddinnen,
Seyd ick, roept haer hier eens binnen,
Laet haer eens de vreughden sien,
(120) Die hier altydt aen geschien.
Niet alleen gemeene Maeghden,
Op dat rycke niet en klaeghden,
Want sy sijn voor u gelijck,
t’Sy die arm sijn ofte rijck.
(125) Rycke Maeghden en Ionck-vrouwen
Souden oock al geeren trouwen,
Haere kleeren wysen t’ uyt,
Dat sy willen sijn de bruyt.
Maer geen mouskens, lint noch stricken
(130) Konnen doch den geest verquicken,
Vande Ionckers, want sy sijn
Koelder als de Franse wijn.
Schoon sy thoonen bloote borsten;
Niemant schynter naer te dorsten,
(135) Emmers wel voor eenen nacht,
Maer van trouwen geen gedacht.
Soo ick besich was met spreecken,
Sagh ick een sijn hooft op steecken,
En alsoo ick wierdt gewaer,
(140) ’t Was een Valsche Muntenaer*.
[p. 106]
Die met schalcke listicheden
Aldus wederley myn reden,
Hy quam by my; en terstont,
Stopte hy my dus de mondt.
(145) Segh, seyd’ hy, dees Vrou-persoonen,
Dat sy voort niet meer en toonen
Haeren rugh, en borsten bloot,
Neen, dat is voor geenen noot.
Seght maer dat haer sou believen,
(150) Hun te decken met de brieven
Van een Rent, die Iaerlycks geeft,
Daermen rijckelyck by leeft.
En in plaetse van collanten,
Perels, ringen of pendanten,
(155) ’t Sy die fijn sijn ofte vals;
Dat sy hangen aenden hals
Eene Beurs, of Rente brief,
Yder sal haer hebben lief.
O wy leven droeve Iaeren,
(160) Waer is nu den tyt gevaeren,
Seyd’ ick, dat een schoone vrouw
Dier gekoft wort tot de trouw?
[p. 107]
Als de Keysers Herderinnen
Gingen vryen en beminnen,
(165) En seer dickwils een Boerin
Door de trou wierdt Keyserin;
Als de Princen slechte Maeghden
Vryden, en tot trouwe vraeghden;
Doen wel eer een Koninghs kint
(170) Soo tot Crates wierdt gesint;
Als een Maeght van schoone leden
Een gebulten heeft gebeden
Tot de trou, doen was het eer
Wijs te sijn, maer nu niet meer.
(175) Die nu schoon sijn sonder schijven,
Siet men dickwils langer blyven
Sonder trouwen: is’t niet waer?
Seyde weer dien Muntenaer.
Koeyen, ossen, schaepen, swijnen,
(180) Nu ter tyt meer waerdigh schijnen,
Als de schoonste Maeght die leeft,
Die geen goet noch geldt en heeft;
Want, seijd’ hy, wanneer de Boeren
Schaep of swijn te martwaert voeren,
(185) En wanneer daer kopers sijn,
Vraechtmen niet, hoe veel u swijn?
[p. 108]
Hoordemen wel oyt sijn leven
Boeren geldt met Swijnen geven?
Qualyck kryght de Maeght een man
(190) Daermen niet me geven kan.
Komter thien een Jonck-vrou vrîen,
Moet men hedendaeghs niet lîen,
Datter een op t’laetste vraeght,
Hoe veel geef je met dees Maeght?
(195) Maer de Goden deen hem swijgen,
Voor sijn klappen gingh hy krijgen,
Dat hy vanden hemel uyt
Wierdt gestooten, als een guyt.
Gheen baetsoeckigh giericheden
(200) Konnen daer oyt zijn geleden,
Iupiter verwondert gram
Vraeghde hoe dien vreck daer quam?
Soo my docht, doen sagh ick komen
Een, die heeft myn handt genomen,
(205) Die als ick haer wel bekeeck,
Venus wonder wel geleeck.
Want daer stont een naeckte Iongen,
Dicht aen haeren schoot gedrongen,
En sy, docht my soo het scheen,
(210) Driemael schoonder dan Heleen
[p. 109]
Soo dat ick my scheen te schaemen,
Haer t’aensien, want siet daer quamen
Straelen uyt haer aengesicht,
Schoon gelyck des hemels licht.
(215) En dees aengenaeme Vrouwe
Trock my soetjens by den mouwe,
En met lieffelijck* geluyt
Sprack sy dese woorden uyt.
Daer gaet nu een Son oprysen
(220) Over Vlaender, die d’afgrysen
Vande lange droeve nacht
Sal verjaegen onverwacht.
Want van wegen al de Goden
Wort Mercurius ontboden,
(225) Hy is nu al op de reys,
Tot verkonden vanden Peys:
Eenen Peys, ô blijde maren,
Niet voor korten tijt van jaeren,
Maer voor eeuwigh sonder endt,
(230) t’Eijnde van een langh ellendt.
Die sal Vlaendren gaen verlichten:
Hoe salmen nu daergaen dichten
Blijde deuntiens? o hoe sal
Men daer vieren over al?
[p. 110]
(235) Soo sy besigh was met spreken,
Quam Mercurius gestreken,
En hy gingh soo trots en breet
Met een goude laecken kleet,
Al Iupiters bastaerts Soonen
(240) Quamen met olijve kroonen:
Polumeia quam oock aen,
En begonst de maet te slaen:
Clio gaf haer nieuwe sangen:
Colliope sagh ick langen
(245) Nieuwe boecken van musijck:
En Euterpe van gelyck
Nam Basuynen en Trompetten,
Moesel fluyten, en kornetten:
Terpsicore altyt aen
(250) Dede hare snaren staen:
Melphomene sochte rieten,
En gingh haer fagot begieten:
Thalya sat aen een kant
Met haer cijter inde hant:
(255) En Erato sochte snaren
Die van haere herpe waren:
Maer Urania begon
Met haer groote violon:
[p. 111]
Waerom sy terstont al’t samen
(260) Sulck een soet musyck op namen,
Noyt geen oor, ick weet het wel,
Hoorde sulck gesangh en spel.
En dat singen bleef geduren
Wel ten minsten twee drie uren,
(265) En alsoo het was gedaen,
Heeft dan yder op gestaen.
Doen ginghTryton driemael blasen,
En met sijn Trompet soo rasen,
Dat Jupiters gulde throon
(270) Scheen te dav’ren vanden thoon:
En daer na soo wiert gebooden,
Dat Goddinnen ende Gooden
Souden met stilswijgentheyt
Hooren watter wiert geseyt.
(275) Daerom socht ick by te dringen,
Om te horen al de dingen
Die Mercurius uyt las,
’tWelck in deser voegen was.
[p. 112]
VIERDE DEEL
Uyt roepinge ofte publicatie vanden Peys tusschen de Vorsten van Spangien, ende Vranckrijck, gedaen onder de Goden inden hemel.
[Gravure: Abr: van Diepenbeeck inv: — Cor. van Caukercken fec.]
[p. 113]
Jupiter van hooge machten,
Godt van wonderbare krachten,
Nevens Pluto voort gebracht,
Meerder doch als hy van macht:
(5) d’Helsche Proserpinaes vader,
Eubuls Waer en Moer te gader,
d’Alder grootsten van ons al,
Die daer is of komen sal.
Die hem dickwils heeft herschapen,
(10) Om by dees of die te slapen,
Die veel Maeghden heeft ontschaeckt,
Die veel Kinders heeft gemaeckt,
Die sijn Iuno wist t’ontvliegen,
Om de Nymphen te bedriegen,
(15) Die met vyer en blixem speelt,
Daer hy Aethna meë van deelt,
Godt der schrickelycken donder,
Die heel Phlegra wierp ten onder,
Daer hy Mimas ginck verslaen,
(20) Die niemant kan wederstaen;
Desen Godt sijnde bewoogen
Door een hertelyck medoogen
Van het jammerlyck verdriet,
Dat hy op de aerde siet,
[p. 114]
(25) Oock ten and’ren om het klagen,
’t Welck hy hoorde alle dagen
Van sijn Nichte de Goddin
Venus, en den Godt der Min.
Daerom heeft hy t’huys doen komen
(30) Mars, en hem sijn macht benomen,
Stekende sijn swaerdt in schey,
En gaf hem een Boere vley:
Waer door dat de aerdtsche Vorsten
Nu niet meer na bloedt en dorsten,
(35) Maer verledight door de rust
Zijn geneyght tot soete lust.
Hierom wordt aen elck geboden,
Door den Opper-godt der Goden,
Dat een yder over al,
(40) Hem dus reguleren sal.
Alle staten van persoonen,
Die daer hier of elders woonen,
U zy kennelijck en kondt,
Van dit eeuwigh Peys-Verbont:
(45) Dat men in de Nederlanden
Niemant rekent voor vyanden,
d’Een sal d’ander gaerne sien,
Helpen, eeren, gunste biên.
[p. 115]
Soo in Vranckrijck quam te hand’len
(50) Eenen Spangiaert, en te wand’len
Met sijn knevels swart en breedt,
Zeltsaem op syn Spaens gekleedt,
Namentlick met smalle schoenen,
Slinger-mouwen, en bragoenen
(55) Die tot d’ellebogen staen,
Laet hem vry al proncken gaen,
Niemant sal daer met hem gecken,
Of hem doen sijn poockje trecken,
Weer de punt staet van sijn swaerdt
(60) Seven voeten hoogh van d’aerdt.
Schoon hy draeght een groote lobbe,
Wijder als een wasschers tobbe,
Of een groote slinger-kraegh,
Scherp gekant gelijck een zaegh,
(65) En een hoedt met smalle voeyen,
Broeck en kousen sonder ploeyen,
Schoon hy niet dan Spaens en spreeckt,
Dat men hem dies niet versteeckt.
En soo daer oock Fransche Heeren
(70) Met hun vasten-avonts kleeren
Quamen op de Spaensche kust,
Laetse wandelen gerust.
[p. 116]
Of sy gaen met ronde velten,
Lange beenen als twee stelten,
(75) Met een broeck het kan geschien
Op geen voet naer tot de knien,
Of wel een met hondert strecken
Om de koussen op te trecken
Wijder als een tonne bier,
(80) Laetse gaen t’is hun manier.
Hoe het is of kan geschieden,
Men gebiedt aen alle lieden,
Elck een vry te laten gaen,
Dat aen niemant wordt misdaen:
(85) Datter niemant sal bedrijven
Vechtery noch scheldigh kijven,
Dat geen Vrouw meer kneuter knort,
Dat geen man meer gram en wort,
Dat men alle in wellusten
(90) Leeft in blyschap en in rusten,
Dat men vrydt en vruchten teelt,
Iupiter dit al beveelt,
Dat dit alles voorgesproocken
Zy gehouden onverbroocken
(95) Sonder eynde of termyn,
Dit belieft hem soo te zijn.
[p. 117]
Al de Goden bogen neder,
Doen quam daer als een onweder,
Want een groote blixem-strael
(100) Schetterde door al de zael.
Doen gaf Iup’ters vier’ge wagen
Meer dan duysendt donderslagen
Seven reysen achter een,
Locht en Hemel scheen te kleen,
(105) d’Elementen door het beven
Deden alles schier begeven
Door den donder die soo klanck
Dat ick uyt myn slaep ontspranck.
Ick en weet niet wel te schryven
(110) Wat ick eerstmael ginck bedryven,
Soo ick quam uyt desen droom:
Door de wonderlycken stroom
Sat ick lange noch al beven
Schier half doot en half in ’t leven,
(115) Half verblydt en half vertsaeght:
Maer doen sagh ick daer een Maeght
Komen wand’len langst de hage,
Die my toe loech, en gingh vragen,
Waerom ick dus eensaem was
(120) Daer geseten in het gras?
[p. 118]
Soeten Engel, seyd’ ick weder,
Ick was hier geseten neder,
Om te dichten eenigh Liedt,
Hoort eens wat my is geschiedt:
(125) ’t Welck ick aen haer al gingh seggen,
En mijn droom in’t langh uytleggen.
Neemt dan hier door, seyd’ sy, merck,
Van der Goden hemels werck.
Daer en kan niet goets geschieden,
(130) In de werelt door de lieden,
Dat den hemel niet en doet,
Want vandaer komt alle goet.
Aen dees droomen kondy mercken
Iupiters veel wonder-wercken,
(135) Dat de Goden zijn vergaert,
Totden welstandt van der Aert:
Sonder wien der menschen daden
Zelden baten, dickwils schaden,
Daerom dient elck een voortaen
(140) Met de Goden wel te staen:
Hun te dancken, loven, eeren,
Niet te doen, noch te begeren,
Als het gene by de Goôn,
Wordt gesloten en geboôn.
[p. 119]
(145) Desen Peys die ghy door droomen
In den hemel op saeght komen,
Sal oock schielick onverwacht
Op der aerde zijn gebracht.
Niet en salder van de Goden
(150) Zijn onmooglick, of verboden,
Dat dan Belgica verblijdt,
Daer genaeckt een gulden tijdt.
Dat de Vlaemsche Harderinnen,
Nu vry alle vreughd beginnen,
(155) Naer veel suchten en geschreys,
Geeft den hemel rust en Peys.
En alsoo ick na haer reden
Hoorde met verwonderheden,
Sagh ick dat het Pallas scheen,
(160) Waer na sy terstont verdween.
Ick en kon niet ledigh blijven,
Maer begon terstont te schrijven,
Sittende noch aen die kant,
Tot de Nymphen van ons landt.
(165) Want ick gingh voor alle saecken
Aen de Maeghden condigh maecken
Dat sy souden haer verblien
Over ’t geen haest sou geschien,
[p. 120]
Datse soude vrolijck wesen,
(170) Dat haer pijn sou zijn genesen,
Dat men haer sou hebben lief,
Dus was d’inhout van mijn Brief.
Ionge Meyskens soete zielen,
Die oyt veel van blyschap hielen,
(175) Syt ten vollen nu verheucht,
Singt een deuntje, springt van vreugt.
Mars verliest nu al sijn krachten,
Ja hy moet de swijns gaen wachten,
Cupido comt in ons Landt,
(180) Die alree sijn booghe spant.
Hebt ghy eertyts sitten stichten,
Veel van u gaen moeten vluchten
Voor t’onmenschelijck gespuys,
Haelt nu vry u Schaepkens t’huys.
(185) Pan mach weder inde weyden
Galaté syn liefste leyden,
Daer sullen geen roverien
Inde velden meer geschien.
Al de wapens syn gebrooken,
(190) En den peys is uytgesproocken,
In den Hemel en allom,
Seght de Vrede wellekom.
[p. 121]
Hoe sal weer u Vee gaen speelen,
En u Schaepkens Lammers teelen?
(195) Hoe sult ghy den roosekrans
Weer gaen hangen by den dans?
Schoon vermaerde Vlaemse Maegden,
Die wel eerst de traenen vaegden
Van u kaecxkens door verdriet,
(200) Singt nu vry een vreugde liet.
Gaet nu vry een eynde singen
Der voorleden droeve dingen,
En begint een nieuwen sanck,
Tot des hemels lof en danck.
(205) Die den segen neer komt senden
Vande peys, die al d’ellenden
In een soete vreugdt verkeert,
t’Welck ghy lange hebt begeert.
Siet nu is u wensch gekommen;
(210) Veel gelucks dan soete blommen,
Leeft in vreugdt en soete lust:
Vaert nu wel dan met de rust.
Daer kompt peys in onse daegen,
Laet elck sien sich soo te draegen,
(215) Dat de siel gelyck het vleys
Magh genieten eeuwigh peys.
EYNDE.
[p. 122: blanco]
[p. 123]
JAN LAMBRECHTS
GODDELYCKE
VREDE-LOF
Aenden Gever vande Selve.
Over sijn menichvuldighe weldaden die hy aen het menschelijck gheslacht gedurichlijck bethoont, ende namentlijck* alsnu door het geven van de langh ghewenste Peys.
Jaer-schrift.
ô heere onsen heer, ghIJ gaet nVteeCkens thoonen,
Waer Van WIJ op Der aerDt seere VerWonDert Woonen.
[p. 124: blanco]
[p. 125]
Aen de Edele, wijse, ende weerde Heeren, mijne Heeren de Burge-meesters ende Schepenen van den Lande van den Vryen.
Regierders van het Landt, twelcklangen tydt veel plaegen,
Verdrucking en verdriet heeft door de twist* verdraegen:
Waer door U. Edelheyt seer dickwils was bedroeft,
Iae oock de vreugdt daer van met schaede hebt beproeft.
(5) U eygen goed’ren selfs gebroocken en bedorven,
De Pachters wegh gevlucht, heel arme of gestorven,
En dese pynlijckheydt en was alleen noch niet,
Want daer quam dagelycks hoe langs hoe meer verdriet.
Door dien ghy altyts aen, vol angsten moste raemen,
(10) Hoe men verhoeden sou, datter geen krygers quaemen.
Waer in u wysen raedt soo wel wist te voorsien,
Dat ongelooflyck scheen, hoe dat het kost geschien.
Waer door van over al het volck met groote hoopen,
Als tot een schuylplaets quam, tot’t VRYE lant geloopen,
(15) Die ghy als Vaders hielpt uyt druck en ongeval,
Waer voor hierboven eens al t’loon seer groot sijn sal.
En wat de Werelt raeckt, ick weet wel dat myn Heeren
U onderdaenen al seer loven, prysen, eeren:
En wat oock my aengaet, ghy sult voorseecker sien
(20) Van myn doen t’uwer eer al watter kan geschien.
Voor eerst soo offer ick hier in U. Edel handen
Dees nieuwen vrede-lof, tot vreugde vande Landen:
Het is nu al gesorght, het is nu al gesucht,
Het is nu al gevreest, het is nu al geducht,
[p. 126]
(25) Den Hemel heeft u Landt verlost van alle plaegen,
Den Hemel heeft u oock van grooten last onslaegen.
Aenveert nu dan met lust dees Vlaemse Vrede-vreught,
Die segt, hoe en waerom, men wesen moet verheught.
Al doet die geen verhael van hoogh verheven saecken,
(30) Ghy kont al nietemin noch hier u geest vermaecken,
En t’is tot uwer eer uyt waere gunst geschiet,
Ick bid u Edelheyt veracht het daerom niet.
Edele, wijse, ende weerde Heeren,
Uwe Edts ootmoedige ende geaffectioneerde Dienaer
JAN LAMBRECHT.
Soeckt vrede.
[p. 127]
VOOR-REDEN
TOT DEN
LESER.
ICk bidde UL. beminde Leser, dat ghy desen Goddelijcken Vrede-lof wilt lesen met soodanige verwonderinge van Gods wonderlijcke werck als ick daer van gehadt hebbe in die te beschrijven: want ickbekenne, dat ick noyt in mijn leven iet gedaen hebbe met meerder lust ende minder arbeyt: ende daer naer de selve overlesende, soo gaf ick dit Gedicht de naem, van mijn beste ende liefste kindt te wesen: ende daerom hebbe ick oock het selve vereert met twee kopere plaeten. Wel is waer, dat men daer in eenige materie vindt, die in mijn Vlaemsche Maeght ofte Mey-droom oock is, te weten de verachtinghe der sonden, ende quade genegentheyt: doch daer na wort in myn andre wercken maer geklaeght, daer hier remedie gegeven wort, om de selve te myden, ende om dat den mensch geen arger Oorlogh ofte onrust heeft dan als wanneer hy is inde verwarringen der wereltsche lusten: en daerentegen myn Boeck alleen is behelsende de Vrede-vreught: soo ist dat ick dickwils de oorsaecke der plagen stijf aen geroert hebbe: biddende dat U L. daer van niet en soude klagen, gelijck* seeckere lantlieden eens klaeghden jegens den Bisschop onder wiens Bisdom sy woonden, als dat* haren Pastoor een geheel Iaer een selfde sermoen gepreect hadde: aende welcke den Bisschop vraeghde, oft sy oock al onthouden hadden watter geseyt ware geweest? Sy seyden, hy bestraft altyts de sonden: Ende gevraecht sijnde, wat sonde het was? gaeven sy voor antwoort dat sy het hadden vergeten. Den Bisschop sich gelatende als oft hy den Pastoor daer over hadde willen berispen, dede daedelyck syn Secretaris een brief schryven en segelen, seggende dat den Pastoor sich hadde te reguleren naer den inhoudt: waer mede de boeren thuys quamen
[p. 128]
seer verblyt, jae wel een stoop daer op settende: maer hoorende datter geordineert was, noch een jaer het selfde te prediken, haelde sy hare hoorens wat in. Beminde Leser, dit Boeck komt oock in handen van onsen hoogh weerdighsten Heere Bisschop; U. L. kan wel peysen wat ick wil seggen, daerom scheyd ick’er uyt, ende blijve
U.L. Vrient en Dienaer
J. LAMBRECHT.
Soeckt vrede.
Jaer-schrift tot de Lasteraers.
WIe kan Der zIJn gerVst bIJ hVn DIe VreDe breken,
sIJ Last’ren WeL terstont WIe hVn eens toe gaet spreken.
[p. 129]
GODDELYCKE VREDE-LOF
Aen de Gever van de selve.
De winden soo my dunckt beginnen te ontwaecken,
Welcke de morgenstont wel wilden wacker maecken,
Sy bruyschen soetelyck aen d’oosten Horisont,
Terwijl de Sevenster’ gaet kussen Thetis mont.
(5) De Wolcken vande nacht beginnen af te trecken,
Diana met haer jacht gaet weer het velt ontdecken.
Verhuyst dan altemael ghy naere nacht gebroet,
Voor Phoebus klaer gesicht, daer ghy van vluchten moet.
De schandelycke Wolf en derft niet langer huylen,
(10) Maer soeckt een duyster hol om heden te gaen schuylen,
De Slange wordt bevreest, den wreeden Crocodil
En spout geen meer fenijn, maer houdt hem eensaem stil,
De vleermuis schuyft van kant, den Uyl is niet te vinden,
Daer t’ander locht gedier gaet hipplen op de linden,
(15) De Meere-haen begint met stil en soet geluyt
Te hooren of den thoon noch goet is van sijn fluyt:
Wel jae t’is meer dan tyt van dat ick op moet springen,
k’En mach dees grooten dagh niet ledigh over bringen,
Dit is den blyden tyt, dit is den grootsten dagh,
(20) Die men in hondert jaer, en langer niet en sagh
Dit is dien grooten dagh die menich duysendt menschen
Met traenen en gesucht, met hoop en vreese wenschen:
Wel aen dat myn vernuft, sa, t’hoont eens u verstant,
Tot danckbaerheyt aen Godt, tot vreuchden van ons lant:
(25) Verhaelt de menschen eens, maer eerst ons Landts-genoten,
Naer dat hier langen tyt veel traenen syn vergoten;
[p. 130]
Ia tranen niet alleen, maer oock veel menschen bloet,
Dat nu dient vreucht gepleecht in vollen overvloet.
Maer wat ick bidden mach? kompt laet ons eerst bemercken
(30) Des Heeren wonderheyt door al sijn groote wercken
Niet met een boose sin, of met een trotsche kop,
Maer weenende verheught: ick bidde peyst’er op.
t’Is, als geen tyt geleen, wy waeren al verslaegen,
Ons droefheyt scheen te groot om onsen druck te klaegen,
(35) De Borgers onser Steen vergingen van verdriet,
De Lieden op het veldt oock beefden als een riet.
De grensen van ons Landt die laegen vol van dooden,
De levende half doot door schrick en vreese vlooden,
Noyt sach schier eenich mensch ons Landt in droever staet,
(40) Want met een woort geseyt, daer was geen troost noch raet.
Dan komt dien grooten Godt sijn Hemels segen senden,
Dan siet de Heer eerst aen ons jammerlijck’ ellenden,
Siet alsmen hulp noch troost ter werelt meer verwacht,
Dan werckt den hemel eerst sijn wonderbaere kracht.
(45) Als die van Israel noch in Egypten waeren,
En wilde Godt noyt recht sijn wonders openbaeren:
Maer als sy quaemen dan ontrent de roode Meer,
Wanhoopich van sijn kracht, hoe hilp haer doen den Heer?
Als Jonas over boort wierdt inde Zee gesmeeten,
(50) Godt heeft tot sijn behout doen noch wel raet geweeten:
Als David door de beeck liep, vluchtigh voor sijn soon,
Besloot de Heer hem weer te setten in sijn troon.
Wat mensch had eens gepeijst, dat weder sou regieren
Een Coningh, als een beest die hoy at met de dieren?
(55) Als Daniel oock in de kuyl der leeuwen was,
Wie had’er oyt gedacht te* sien hem wel te pas?
[p. 131]
Wie hoorder oyt een mensch in vlammen sijnde singhen,
Ghelijck nochtans ghedaen wierdt van drie Jongelingen?
Het is den selven Godt, die al dit heeft ghedaen,
(60) Die inden lesten noodt ons heden by komt staen.
Soo langhe als men schijnt, door hulp van menschen krachten
Geen uytcompst van verdriet tot* onsen troost te wachten,
Den Hemel lachter mê door al ons slecht bescheet,
God helpt maer op het lest als men gheen raedt en weet.
(65) t’En is maer al te klaer tot onsen troost ghebleken:
Wie wist voorlede Jaer van rust of peys te spreken?
Wy staecken inden druck door twist tot over t’hooft,
En nu is t’al in rust, wie had het oyt ghelooft?
De weerelt stondt in roer, ons landt was afgheloopen,
(70) En voor den armen Boer niet goets meer te verhoopen,
Sy waeren al bedroeft, schier altemael ghevlucht,
Behoeftich sonder troost, en gaeven sucht op sucht.
De Winckels stonden leegh, geen Koop-lien konden reysen,
Wat uytkomst was er doen van ons verdriet te peysen?
(75) De wijste van ons al, de kloeckste van het landt,
En hadde selfs geen hoop van hulp of tegenstandt.
Maer korts naer dit verdriet men spreeckt* van Peys te maken,
Hoe krachtich is Godts handt, hoe gaen des weerlts saken!
Al die nu sijn verstandt, al wie sijn sinnen heeft,
(80) Bedenckt wie dit gheluck, en desen seeghen geeft.
Bedenckt oock wederom, hoe al des weerelts dinghen,
Sijn* ys van eenen nacht, en enckel beuselinghen.
Belacht de weerelt vry, de wijste lien van al
Ten opsicht vanden Heer sijn simpel, sot, of mal.
(85) Den vyandt quam te veldt, en socht voor met-ghesellen
Tot onsen onderganck schier duyvels van der hellen.
[p. 132]
Die weinich tyt verleen vergoot sijns vrienden bloet,
Die hitst hy tegen ons, die gaet hy te gemoet.
Ia die tot deser tijt ons Vyandts bloet verwanten
(90) Verbannen uyt haer Landt, vervolgen t’alle kanten:
Die roept hy tot sijn hulp, die houdt hy voor sijn vrient,
En met malkanders macht tot een verderf gedient.
Wel sijn wy dan soo quaet beminde Landts-genooten,
Dat al de Werelt heeft ons ondergangh beslooten?
(95) Sijn wy aen t’Fransche Rijck soo boos een erf Vyandt,
Als wel het Crom gewelt van t’moordigh Engelandt?
Die onse Vyandts vrient op een schavot dee sterven,
En noch ons Vyands bloet sijn goet niet laet be-erven?
Heeft oyt ons Vlaenderlandt wel eens aen t’Fransche Ryck
(100) Soo boos een pest gespeelt, misdaen wel desgelyck,
Dat sy die Moordenaers gaen uyt de moort kuyl haelen,
En ons haer grouwel-daet als willen doen betaelen?
Bewoonders van ons Landt, ô Borgers onser steen,
Ghy schynt als tegen recht te hebben dit geleen:
(105) Nochtans en moght ghy dit den hemel niet verwytten,
En met de honden gaen dess smyters steenen bytten,
Maer sit eens met gedult, en soo ghy maer een woort
Met reeden t’onser schult boetveerdelick verhoort,
Ghy sult voorseeckerlyck de langhgeleden plaegen
(110) Te beter soo my dunckt gheduldelick verdraegen.
Wel aen dan, hoort eens toe, en wat ick bidden magh,
Gedenckt oft men dit quaet niet in ons landt en sagh?
En wierdt den armen mensch allomme niet verstooten?
Het welck aen Godt den Heer seer lange heeft verdrooten.
(115) Al die geen goet en kreegh, noch niet en quam tot staet,
En wierden in ons Landt die niet allom versmaet?
[p. 133]
Daer Godt nochtans gebiet dat in ons landt en steeden,
Den Armen sy gedooght, en leven moet in vreeden.
En die het beter maeckt, den Armen helpen moet,
(120) Hem geven troost en raet mee deelen van sijn goet.
Daer salder die dit hoort, wel veele konnen peysen,
Dat dees voorseyde deucht gepleecht wiert menich reysen,
Ia in het tegendeel veel Armen laet ick staen,
Die inde plaets van deught sijn ongelyck gedaen.
(125) Den meesten deel van ons was uyt om groote staeten,
De rest tot giericheyt, en eersucht uyt gelaeten,
Hoe heeft men t’ongelyck, de groote niet gestreelt?
Hoe heeft het booste Volck de Meester niet gespeelt?
Een yder was geneyght om Weerels goet te gaeren,
(130) En niemant wiert ge-ert als wel die Rijcke waeren:
Hoe was ons hert geneijcht tot pracht en overdaet?
En niemandt van ons al bekennende sijn staet.
Hoe veel en vontmen niet in dorpen of in steden
Genegen tot den dranck, en alle gulsicheden?
(135) Hoe waeren wy geneyght tot vleeselycke lust,
En noyt en scheen het vier van ons gemoet geblust.
Den brant van nydigheyt die scheen ons hert te branden,
De Vader en het Kint die pleyten als vyanden,
Den boosen achter klap gingh als een vlamme voort,
(140) Men sprack van yder mensch schier niet een deughdig woort.
Men wist van yder haest een valsheyt te versieren,
En dit gingh voort ven voort als peck of solfer vieren:
Daer was schier niet een quaet dat men bedencken mach,
Het welck men in ons landt en steden niet en sagh.
(145) t’Is hier door dan geweest dat alle dees’ ellenden
Den Hemel voor ons quaet heeft over ons gaen senden.
[p. 134]
Maer nu, Godt sy ghelooft, die van sijn straf aflaet,
Het schijnt dat hy vergeeft ons sonden en misdaet.
Het doet hem selve pijn, dat hy om ons misdaeden,
(150) Soo dickwils straffen moet, want hy is vol ghenaeden,
Nu sien wy t’onser troost het geen hy heeft gheseyt,
Dat hy ghelijck een beeck der Princen herten leyt.
Want soo leydt hy het hert van twee verscheyde Vorsten,
Dat sy niet meer naer bloedt, noch ons verderf en dorsten.
(155) Den plaeger van ons landt laet nu de wreedheyt staen,
En die hy tot ons bracht wenscht hy nu wegh te gaen.
De Steeden die hy haer ten onrecht heeft ghegeven,
Die wenscht hy nu vooral aen ons te sijn ghebleven.
Die eyscht hy wederom, om ons te gheven weer,
(160) Of dreyght haer met het sweert te houwen al ter neer.
Hoe gaet nu dit besluyt op het voorleden passen?
En is ’t, ghelijck men seyt, de Mooren niet ghewassen?
Wel gaen de saecken soo onseecker inden Staet,
En dat men somtijts daer soo vreemde slaegen slaet,
(165) Wie kan de Werelt noch van sotticheyt verschoonen?
Men kan haer slecht bescheet als met de vingers thoonen.
Nu sien wy klaer ghenoegh, wie dese dingen doet:
Het is alleen de Heer, van hem komt alles goet.
Het komt door hem alleen dat wy in vreede leven,
(170) Hem sy voor eeuwich lof, die ons de Peys komt geven.
O gever van de rust, ô Godt, ô hemels Heer,
Wy dancken u te saem, wy vallen voor u neer,
Ghy maeckt ons soo verblijt, dat duysent vreughde-traenen,
Gheduyrich onse ziel tot danckbaerheyt vermaenen.
(175) U wonderlijcke handt die leydt wel tot de doot,
Maer brenght ons weder uyt, en buyten alle noodt.
[p. 135]
Wy sullen uwen lof met volle keelen singhen,
En elck aen sijn gheslacht vertellen dese dinghen.
U wonderdaedicheyt ons kinders maecken kondt,
(180) Ghy slaet, en ghy gheneest, ghy heelt naer dat ghy wondt.
Ghy leydt wel tot de hel, maer brenght weer tot het leven,
Ghy kondt de dooden selfs het leven weder geven.
Veel liever moet mijn pen voor eeuwich stille staen,
Als die tot uwen lof niet heden laeten gaen.
(185) Veel liever moet mijn handt voor eeuwich ledich blijven,
Als dat ick tot u eer op heden niet sou schrijven.
Veel liever had ick noyt ter scholen yet gheleert,
Als U met dat ick kan, op heden niet vereert.
Veel liever waer ick quijt mijn beyde ooghen lichten,
(190) Als dat ick tot u eer op heden niet sou dichten:
Veel liever waer ick dwaes, verworpen ende slecht,
Als nu tot uwer eer, ô Heer, niet uytgerecht:
Veel liever soud ick sijn ter werelt noyt gebooren,
Als nu, ô Heer, tot u de danckbaerheyt verlooren,
(195) Jae beter sou den mensch schier plegen alle quaet,
Als nu ondanckbaer sijn voor Godes milde daet.
O laet ons niet om leegh, ghelijck de Swynen, wroeten,
Maer dencken dat wy Godt danckbaerich loven moeten.
Op dat wy nu voortaen de seghen vanden Heer,
(200) Op ons bedorven landt verkrijgen meer en meer.
Op dat hy nu voortaen all’ onse wercken segent,
En alle overvloet op onse landen regent.
Helaes! wat baet doch al ons woelen op der aert,
Wanneer de Heer ons goet niet segent en bewaert?
(205) Het is al sonder winst soo dickwils op te springen
Van als des morgens vroegh den haen begindt te singen,
[p. 136]
Ons sorgen is voor niet, het wercken geeft geen baet,
Alwaer des hemels Heer sijn* segen niet en laet,
De Waeckers staen vergeefs daer Godt verlaet de wallen,
(210) De mueren van de stadt kan hy doen nedervallen.
Wy timmeren vergeefs met steenen ende hout,
Indien met ons den Heer het huys niet mede bout.
Daer is geen werelts werck, geen plichten, noch geen staeten,
De welcke sonder Godt de menschen connen baeten.
(215) Wel waer toe dan gesorgt? ons waecken is voor niet,
En alles te vergeefs, t’welck sonder Godt geschiet.
Het wercken valt te swaer als wy geen troost gevoelen,
Die van den Hemel komt, in al ons noestich woelen.
Komt laet ons eens aensien met schriftelijck verstant,
(220) De vogels vandelocht, de bloemen van het lant,
Aensiet de schoone Paeuw’ verlicht met hondert oogen,
Aensiet de vogel weer die somtijts komt gevloogen,
Gelyckmen jmmers seght vanuyt het Paradys.
Aensiet de Papagaey, en Vogel van het Ys.
(225) Gedenckt dan eens, ô mensch, wie alle dese dieren
Met voetsel onderhoudt, met pluymen gaet versieren:
En slaet dan wederom u oogen op het veldt,
Besiet eens hoe het daer des Somers is gestelt:
Daer sult ghy wonder sien, maer denckt eens daer en tegen,
(230) Dat op dieselfde plaets heeft eertyts* snee gelegen,
Dat daer weleerden rijm, en koudenhaegel viel,
Waer door de werelt scheen een lichaem sonder ziel.
Hoe dat dit is verkeert in min als hondert daegen,
En nu in plaets van rijm de kruyden blommen draegen.
(235) Daer eerst het boom gewas met is gelaeden stondt,
En daermen niet een bladt meer op de struycken vondt.
[p. 137]
Dat staet des Somers vol van liefelycke blaed’ren,
Daer duysent vogelen des somtyts in vergaed’ren,
Ontrent de water kant, ofdaer het vochtigh is,
(240) Staen bloemen, heylsaem kruyt, klavers, gras en lis.
Waer uyt de lely-blom komt moedigh op geresen,
Die schynt een Koningin van al het kruyt te wesen.
Die door haer hemels blaeuw’en wit of geel cieraet
In schoonheydt overtreft een Konincklyck gewaet.
(245) En slaet dan wederom u oogen op de roosen,
Die als het morgenroot, of als scharlaecken bloosen,
Die door een soeten geur het menschen herte treckt,
Gelyck een schoone Maeght tot liefde lust verweckt.
En die aldus bekleet de kruyden vander aerden,
(250) Sal hy ons niet voorsien? wy sijn van meerder waerden.
Hy die soo schoone maeckt de selsaem tullepaen,
Die heden schoone pronckt en morgen is vergaen,
Sal hy alleen den mensch als sorgeloos vergeeten,
En niet genoech versien van kleeren, dranck en eeten?
(255) Wat dunckt u? moeten wy vol sorgen, angst en pyn,
Gedueriglyck belaen voor kost en kleeren sijn?
En moet een knorrigh wijf vol sorgen sitten spinnen,
Of al ons oogh merck syn om Werelts goet te winnen?
Neen, neen, voorseecker neen, den hemel dient gesocht:
(260) Al t’ander werdt van t’selfs op onsen stoel gebrocht,
De Lely roert geen wiel, de Roos en gaet niet wercken,
Nochtans sijn wy belust haer schoonheyt aen te mercken.
De Vogels van de locht en gaen niet aen de ploegh,
Nochtans sijn sy gekleet, en krygen kost genoegh.
(265) t’Is waer wy moogen niet als winter-ratten slaepen,
Of slijten onsen tijt met geeuwen ende gaepen,
[p. 138]
Noch als de leuyaerts doen gaen sluym’ren op den heert,
Als oft ’er door de schouw al viel wat men begeert:
Maer neen, wy moeten zyn bly-lustigh in ons wercken,
(270) En voort wat ons gebreeckt gaen soecken in de Kercken,
De reste van den tydt, is ’t moog’lyck, zyn verheught;
Maer trachten na de deugd, want sond’ en geeft geen vreugt.
Gelyck de vogels doen, die huppelen en springen
Al soecken naer de kost, en dan soo gaense singen,
(275) Nochtans sy houden huys, eenyder heeft syn paer,
Sy bouwen huysen oock, ja meest een yder jaer;
Sy krygen kinderkens, die moeten oock al leven,
En meer als eene’s jaers, ja menighmael wel seven,
Sy krygen oock de kost, en zyn noch altijdts bly.
(280) En zyn de vogelkens niet fraeyer dan als wy?
En of daer schoon een mensch noch arbeydt moet verdragen,
Wat dunckt u, heeft hy noch wel reden om te klagen?
Och neen hy, seeckerlyck, en of men huysen bouwt,
En of men sorgen moet, en schoon al of men trouwt,
(285) De vrouw, ten uyttersten, en kan noch al maer baren,
Het een door’t ander jaer, een vruchtjen alle jaren:
En noch zyn wy besorght, voor soo een kleyn getal,
Wat dat men om de kost en kleeren maecken sal.
Gelijck de Mollen doen, die in de aerde steecken,
(290) Sy vreesen noch altijdts dat die haer sal gebreecken,
Sy sterven, soo men leest, met hare pooten vol,
Voor aerde noch besorght: Wy doen oock als de Mol;
Wy sorgen voor een broodt, en meenen lang te leven,
Daer somtijdts wel een kant ons al genoegh kan geven:
(295) Maer siet, helaes! het schijnt dat sorgen, angst en pijn,
De menschen hedensdaeghs als aengeboren zijn.
[p. 139]
Maer wie doch van ons al kan maecken door sijn sorgen,
Dat hy verseeckert is, te leven maer tot morgen?
Wie kan oock van ons all’, met sorgen ofte wensch,
(300) Een voet, ja maer een duym, verlengen eenigh mensch?
Wie kan oock van ons all’, een hair sijns hoofts vermeeren?
Wel waer toe dan gesorght voor eten, dranck, en kleeren?
Het is ons eygen schult, voorseecker, dat den Heer
Ons somtijdts als vergeet, wy sorgen selfs te seer.
(305) Wy moeten op den Heer voortaen gaen maer betrouwen:
Hy heeft ons altemael soo lange onderhouwen:
De werelt, soo men siet, heeft nu soo lang gestaen,
En Godt heeft alle ding tot heden wel gedaen.
Hy laet soo wel de Son voor goede menschen rijsen,
(310) En wil haer niettemin als goede gunst bewijsen.
Voorseecker onse sorgh en is maer slecht bescheet,
Om dat den Gever selfs al ons gebreecken weet.
Hy sagh ons droefheyt aen: hy wist al ons ellenden,
Hy wiert ’er door beweeght: soo dat hy ons ging senden
(315) Een heylsaem Balsem-kruyt, dat onse quael geneest,
En soo ons wonden heelt, als noyt te zijn geweest.
’t En komt niet by geval, en stelt u dat niet voren,
Dat wy door vrede zijn, als op een nieuw herboren:
Neen, neen, ’t en kan niet zijn; het gingh te wonder toe:
(320) Want dese blijde maar quam op, men weet niet hoe.
Gelijck het voor de mensch sou schijnen seltsaem wonder,
Een helder Sonneschijn in schrickelijcken Donder;
Dit wonder sien wy nu: want siet eens, nu soo ist
Dat Godt de Vrede sendt, te midden in den twist.
(325) Terwijlen het geschut gingh donderende schieten,
Terwijl daer niet een mensch sijn vryheyt mocht genieten,
[p. 140]
Terwijl ons Vaderlant, scheen inden lesten snick,
Veranderde t’geheel schier in een oogenblick.
De soete vrede komt, met wit sattyne kleeren;
(330) Gedaelt van uyt de locht: komt laet ons t’haerder eeren,
Gaen lossen het geschut tot driemael achter een:
Doch niet dan als met kruyt; geen yser, loot, noch steen.
[Gravure]
En datmen over al, de klocken op gaet trecken;
Om soo des menschen hert, tot vreughde te verwecken;
[p. 141]
(335) Niet een en sy daer stil, tot d’alderminste bel,
Sal roeren haeren beck: en maecken soet gerel.
En datmen over al de marckten, ende straeten,
Tot d’alderminsten hoeck, niet ledigh en sal laeten,
Maer datmen die al’ om, vol hooge staken plant;
(340) En daer op tot de locht, de vreughde vieren brant.
Dat onse Vlaemsche Maeght, haer gae op t’ best bereyden,
De soete Maeght van Gendt, die salse gaen geleyden,
Met onse Brughse Maeght, om soo te haelen uyt
De schoone Belgica, verciert gelyck een Bruyt.
(345) En dat die al te saem, met vreughde gaen ontmoeten,
De soete Peijs-Goddin, en kussen haer de voeten:
En heeten wellekom haer hooge Edelheyt;
Op dat sy in ons landt met blyschap sij geleyt.
Hoe menich duysend mensch en salder niet gaen droomen.
(350) Om haer te moogen sien; en eerst daer by te koomen.
Want die by een vergaert dees schoone Maeghden siet,
Aenschout een wonderheyt, die selden is geschiet.
Nu mogen wy, God lof, dees schonicheyt aenschouwen.
Komt laet ons al te saem, met vreugden kermis houwen;
(355) Maer dat eerst elck bedenckt den alder-besten vondt,
Om wel te sijn verheugt, oprecht uyt s’ herten grondt.
Wanneer een groote stadt, haer kermis dag laet vieren.
Tot vreughde van het volck; het gaet op dees manieren:
De vendels sijn ont-daen, en proncken op de poort
(360) En wie van buyten komt, wordt als tot vreugt bekoort.
Maer komend’ inde stadt men hoort de klocken luyden,
De straaten sijn verciert met mey, en lis, en cruyden,
De Borgers sijn verblyt, de sorge schynt te sijn
Onder de kelder deur begraeven inde wijn,
[p. 142]
(365) De kinders sijn verheucht, sy sien de schouwen roocken,
Door dien men besich is all’ om wat goets te koocken
Daer dient nu oock geen sorgh, en niet met al gespaert,
Maer dat men onder een tot soete vreught vergaert:
Want t’is nu kermisdagh, niet van een dorp of steede,
(370) Dit is dien grooten dagh, den blyden dagh van vreede:
Dit is de kermis dagh, waer van den heelen al
Of mè doen inde vreugt, of wel verwond’ren sal.
k’En weet niet hoemen sal de vreugden die van daege
Gepleecht sijn over al, bedencken of verdraege,
(375) En dies al niet te min hoe datmen is verheugt,
Daer dient noch duysent-mael meer blyschap ende vreugt.
Of schoon ick niet en kan naer rechten eysch beschryven
De vreugden diemen nu all’ommen sal bedryven,
Ick bidde die dit leest, en spreeckt dees geene schant,
(380) De blytschap ende vreugt beletten myn verstant,
En wat ick bidden mach laet ons alt’saem verblyden,
En niemant nu voortaen gaen haeten noch benyden,
t’Sy hoogh of leege lien, t’sy arme ofte ryck,
Laet heden alle quaet, verblyt u al gelyck;
(385) En daerom al die sit verheven in de staeten,
En wildt u moedigheyt een weynich tyts verlaeten,
En al die sijn geneyght tot suypen vande wijn,
En laet nu doch de kan een weynich van u sijn,
En al die sijt gewoon u schatten t’over tellen,
(390) En wildt u goudt gewicht nu wat besijden stellen;
En die genegen sijn tot lusten sonder rust,
Onthout ten minsten nu oock wat u boose lust;
Ghy hatig boose volck geneigt tot twistigh* kijven,
Gaet by de Crokodil van daegh wat stille blijven,
[p. 143]
(395) Ghy tongen vande nyt gewoon tot achterklap,
Verlaet ten minsten nu een weynich u gesnap;
Ghy Borghers van ons landt, ghy wercklien van ons steden,
Laet nu de ploegh wat staen, en wilt geen yser smeden;
Geen roepen noch geklop en dient van daegh gehoort,
(400) Op datter niemants rust of blyschap sy gestoort;
Dat al ons borgery wel dicht haer deuren sluyten,
Op dat de sorgh en vrees mach sijn geslooten buyten;
Daer dient op desen dagh van u al niet gedaen,
Dan weenen door de vreught, en als verwondert staen;
(405) En Hemels droncken sijn door al dees blyde dingen,
En dan als David gaen te saemen vreughdigh springen,
En dat men al te saem, Wy u Godt loven singht
Dat al ons bloet beroert, en t’hert van vreugde springt.
Ick hoop den hemel sal ons heden oock vermaecken,
(410) Door helder sonne schyn, om soo ons hert te raecken,
En baeckeren daer uyt der sonden vuylicheyt,
Op dat elck nu voortaen een beter leven leyt,
Ick hoop de dulle wint van twist* sal oock niet waeyen,
Noch norssche kurselheyt ons vreugt in druck verdraeyen;
(415) Daer mach geen muise-nest meer woonen in ons hooft,
Op datter niet met al van daegh ons vreught berooft.
Ick hoop de wreede doot en sal van daegh niet schieten,
Maer laeten al ons volck een volle vreught genieten.
O dooder vande doot, ô leven onser Ziel,
(420) Wy wenschen dat ghy nu de Doot in banden hiel,
Niet dat wy op der aerdt hier eeuwig willen leven,
Maer dat wy sleghts van daegh gerust en blyde bleven,
Op dat nu yder mensch sich uyt stort inde vreugdt,
Tot lof van uwe naem door dese groote deugdt.
[p. 144]
(425) Hoe konnen wy, ô Heer, u eer genoeg bewysen,
En u almogentheyt gelyck het dient volprysen?
Al spraecken wy u lof gelijck een Serephijn,
Daer sou noch lichtelijck te kort gebleven sijn.
Al wierdt elcks enckel hayr een tong om u te loven,
(430) Den lof die u betaemt gingh noch u lof te boven:
Al loofden wy te saem, ô Heer, u dagh en nacht,
Te doen dat ons betaemt waer buyten onse macht:
Al konden wy soo snel gelyck den Arent swieren,
Al songen wy soo wel gelyck de vogel dieren,
(435) Noch waeren wy te traegh, noch sweegen wy te stil,
Maer daer ons kracht gebreeckt, aenveert ghy onse wil.
Al smolten wy oock heel gelyck in traene-beecken,
Noch waschten wy niet af ons sonden en gebreecken.
Want wy syn heele quaedt, en ghy sijt heele goedt,
(440) Van ons komt het verderf, by u is ons behoedt.
t’Is door u gunst, ô Heer, dat wy tot wesen quaemen,
En eerst van slijm en stof de menschelyck-heyt aenaemen:
Hoe toonde ghy u kracht, want wie kan doch verstaen,
Hoe eerst de mensche leeft als vrouwen swanger gaen:
(445) Hoe dat de kleene mensch in ’t lichaem vande vrouwe,
De spijs en voetsel krijgt, en woonen daer soo nouwe.
En noch niet eens en kickt, daer hy soo pijnlyck lagh,
Ia weenende beklaeght te koomen voorden dagh,
En als de moeder dan is besigh om te baeren,
(450) Wat lydt het kindt gevaer? maer God gaet het bewaren,
Sy wiegen dan tot slaep, maer ghy verleent de rust.
De moeder geeft de mam, maer ghy het kint de lust,
Geen pap-pot nochte mam en kan het houden leven,
Als ghy het kint, ô Heer, daer toe geen lust wilt geven,
[p. 145]
(455) En als het naderhant gaet loopen wat alleen,
Bewaerde ghy het niet, ’t brack armen, hals, of been:
En als het metter tyt wat grooter is gewassen,
Dan schynt hem alle quaet en dertel spel te passen.
Den mensch groeyt voort en voort geduerigh in het quaet,
(460) En ghy sijt noch soo goet, dat ghy niet meer en slaet:
Want queelen wy maer eens, ghy kompt ons haest genesen,
Ghy sijt de goetheyt selfs, hoe soudt ghy beter wesen?
Wie heeft ons dan verleyt dat wy soo goeden Heer
Tot weder loon van deugdt misdoen gaen meer en meer?
(465) Soo haest wy maer verstant of onse sinnen krygen,
Wy loopen naer het quaedt dat wy almachtigh hygen,
Wy plegen onsen lust, believen maer den mensch,
Maer Heer tot uwer eer, vlieght schier niet eenen wensch.
En voor ons by den mensch en is geen rust te vinden,
(470) De lusten sijn vergaen veel lichter als de winden.
Maer ghy geeft rechten troost, van u komt waere vreugdt,
De welck ons driften stilt, en onse ziel verheught;
En daer by weten wy, dat heel het menschen leven
U eygen toebehoort, het wort van u gegeven,
(475) Niet eenen oogenblick of wy sijn al te saem
Geheel ons levens tyt te looven uwe naem;
Te worden dat wy sijn, wert ons van u gegeven,
En sonder u behulp wie souder blyven leven?
Voerseeckerlyck niet een, want in dit traenen dal,
(480) Is al te veel verdriet, en ramp, en ongeval.
Maer ghy beschut ons staegh voor duysendt swaerigheden,
Van hinder, stoot, of val, bewaert ghy onse leden,
Hoe weynich datmen pooght te plegen elck sijn plicht,
Ghy steeckt de handt daer toe, en maeckt ons wercken licht.
[p. 146]
(485) En als wy sijn bedroeft, ghy komt ons haest vermaecken,
De wercken vanden mensch sijn als u eygen saecken,
Ia dat noch verder gaet, het schynt al soomen siet,
Dat yder mensch alleen u tot sijn hulp geniet:
En daerom sijnder veel, die seeckerlijck verklaeren.
(490) Dat uwe Engelen de menschen hier bewaeren,
En dat elck Cristen mensch een Engel heeft tot vrient,
Die hem sijn leven langh tot een bewaerder dient,
Die hem in sijne noot gaet by staen alle daegen,
En van hem oock des nachts het hels gespuys verjaegen,
(495) En hem sijn rust bewaert, en weckt op tydt en stont,
Gelyck ick menich mael warachtelijck bevont.
Soo lief heeft Godt den mensch, hy gaet sijn Engels geven,
Als tot ons mede hulp in dit ellendigh leven;
Ia Engels niet alleen, maer hy wil selve gaen,
(500) Om menich-mael den mensch getrouwigh by te staen:
Maer siet wat segh ick doch? wat wil ick al bedryven?
U liefde doch tot ons kan niemant recht beschryven.
O Heer u woorden selfs die seggen dat u wensch,
En uwen lust hier is, te wesen by den mensch.
(505) Ja ghy wiert selve mensch, wie soud het durven spreecken?
Ten waer het ons, ô Heer, voorseecker waer gebleecken:
Maer dat noch verder gaet, en ongelooflijck schijnt,
Ghy stierft voor ons de doot, so hebt ghy ons bemijnt.
Maer, Heer, ick scheyder uyt, ick voel myn kracht begeven,
(510) Vergeeft my dat ick van u liefde heb geschreven,
Helaes wat wild’ ick doen? want niet een mensch die leeft,
Kan weten noch verstaen, hoe lief dat Godt ons heeft.
Wie kan het landt der zee, of al de sterren tellen,
Of wel sijn eenen voet op hooge bergen stellen,
[p. 147]
(515) Daer d’ander staet om leegh? of wie kan met sijn handt
Al ’twater vande zee uytscheppen op het landt?
Het geen ick niet verstae, hoe kan ick t’ander leeren?
’t Is beter als gedwaelt ten halven weer te keeren.
Hoe kan van my te recht u liefde sijn geseijt,
(520) t’Is beter dat ick klaegh van ons ondanck-baerheyt:
Want wy sijn al te quaet en ghy te goeden Vader,
Ghy hebt voorwaer te lief u Kinders allegader,
Ghy roept ons door u gunst ten hemel wel om hoogh,
Maer wy slaen op de Aerdt geduerighlyck de oogh:
(525) Wy blyven in het slijck van s’werelts modder woelen,
Of schoon wy menich mael U hemels gunst gevoelen:
t’Is al om staet en baet, om s’werelts vuyl gewin,
Daer wy gaen stellen aen ons herte, ziel, en sin.
En als wy op het lest tot ouderdom geraecken,
(530) Ons herte niet te min blyft noch vol werels saecken:
Wy buygen tot de aerdt met onse leden krom,
Wy sien noch schier naer u niet in ons ouderdom.
Den hemel is nochtans de baecken van ons oogen,
Daer wy met alle vlyt behooren naer te poogen,
(535) Den ancker van ons rust, het wit daer men naer schiet,
De haven voor ons schip is dat den hemel niet?
Maer ach! wy blyven staeg op s’ werelts zee laveeren,
Wy weten, soo het schynt, niet eens van weder keeren,
Daer altyt aen den ringh van ons gewisse slaet,
(540) Te sien naer het Compas waer dat de wyser staet,
Die seeckerlyck altyt naer t’Noorden wordt gedreven,
Hetwelck een seecker spoor kan geven aen ons leven
De raeder van ’t Compas, om dat die met Magneet
Alleen maer op het eynd van’t yser wordt gesmeet;
[p. 148]
(545) En om dat de Magneet uyt Noorden is genoomen,
Soo is hy even staegh geneijgt daer weer te koomen.
Voorwaer des menschen plicht wort klaerlijc hier getoont:
Wel slaet dan elck het oogh daer onsen Zeijlsteen woont,
[Gravure]
Of wel de steenen selfs die sullen ons beschaemen,
(550) Vermits die sijn geneijght te gaen van daerse quaemen.
Het is doch onsen plicht geduerighlijck te gaen,
Gelijck de Reysers doen, en nimmer stil te staen,
[p. 149]
Wat is ons leven hier als een geduerigh reijsen?
Hoe is hier doch ons vreugt, hoe sijn hier ons gepeijsen?
(555) Wat heeft de Werelt doch dat ons kan houden stil?
Ist niet als een die reijst, die altyts verder wil?
Hoe groot ons blijschap is, daer koomen suchten onder,
Daer schuylt noch altijts yet, en dat en is geen wonder,
Wy laeten onsen cours van ’t Hemels noorden staen.
(560) En draeyen onbewust daer onse lusten gaen:
Maer om dat wy niet af van onsen wegh en wycken,
Komt laet ons wederom naer het compas gaen kycken,
En daer wy mosten doen gelijck het heeft gedaen,
Te weten, met het oogh naer onsen oorspronck staen.
(565) Nu moeten wy daer van oock wederom gaen leeren,
Van alle quaede lust ons oogen af te keeren.
En mercken hoe die steen soo driftigh is gesint,
Op yser ende stael, het welck hy al verslint.
Want siet eens de Magneet, als duysendt menschen weten,
(570) Is van natuer geneyght, om stael en yser t’eten,
Waer door het oock geschiet, dat somtyts wel een schip
Geraeckt in ongeval aen steen rots of op klip.
Want die eens al te naer de rotsen komt te dryven,
Al waer de zeyl-steen is, sijn schip dat moeter blyven,
(575) De kracht van desen steen die treckt als by een toom,
Om t’yser werck het schip wel tegen windt en stroom,
En daerom het Compas en mach geen yser voelen,
Of’t laet sijn rechten cours, en ’t gaeter achter woelen;
Soo doen wy naer ons lust, men laet den Hemel staen,
(580) Wy voelen alle quaedt, daer onse sinnen gaen:
Gelyck als de Magneet genegen is tot yser,
Soo sijn wy tot het quaet, maer hoe sijn wy niet wyser?
[p. 150]
Dat wy niet vast en staen naer onse rechte kust,
Al waer dat het Compas van onse ziele rust.
(585) Wy sijn als desen steen tot yser werck genegen,
Het welck ons lust verleydt tot veel verkeerde wegen.
De lusten van ons vleesch door weeldigh dertel bloet
Verleyt ons als het stael de zee Compassen doet.
t’Is beter onse ziel op ancker laeten rusten,
(590) Als swieren achter stael van s’werels quaede lusten.
t’Is beter dat wy sien waer ons den hemel treckt,
Als dat het yser ons tot quaeden drift verweckt.
t’Is beter dat wy staen recht naer ons hemels Noorden,
Van waer ons oorspronck is en daer wy eens behoorden
(595) Te haevenen ons schip als moede vande zee,
En lustigh naer de rust van een geruste ree.
Den hemel is het wit daer wy naer moeten schieten,
Al komter tegenheyt ten moet ons niet verdrieten.
De blytschap gaet en komt, de droefheyt komt en gaet,
(600) En soo passeert ons tyt die nimmermeer stil en staet
Al komter noorden wint de baeren op doen swellen
Van onse werels zee, ten moet ons niet ontstellen,
En of het storme waeyt door tongen vande nyt,
En dat den achterklap door al ons leden snyt,
(605) Wanneer des hemels Son de troost van alle menschen
Weer helder tot ons schynt het gaet noch eens naer wenschen
Al komter wat verlies of sieckt of tegenspoet
Hier boven is ons troost, ons schat en hoogste goet,
Het is des Heeren wil dat wy som tyts wat klaegen,
(610) Het is hem aengenaem dat wy om hulpe vraegen,
En daerom soeckt hy ons gelyck de Snijders doen
Naer haer en vingerhoet, scheer, priemen, of pinsoen,
[p. 151]
Die buyschen op het bort om datter scheen verlooren
Te beter door geklanck vant’ ruytelen te hooren.
(615) Soo doet den Heer ons oock, de reden dat hy slaet,
Is dat hy ons verliest door sonden en misdaet.
Wy waeren soo het scheen verlooren door de sonden,
Maer met dees quaeden tyt Godt heeft ons wel gevonden,
Nu wy gevonden zijn en laet ons doch niet meer.
(620) Verliesen door ons quaet, vervreemden vanden Heer.
Den tyt van rust en peys, die langh verwachte tyden,
Beleven wy Godt lof, komt laet ons dan verblyden,
En niet gedoocken zijn in aertsche vuylen bras,
Gelyck het werck getuygh des Kleeremaeckers was:
(625) Maer laet ons Godts gesicht en open lucht verkiesen,
En noyt in leur of lap door hoovaerdy verliesen.
Den sotten nieuwen draght en is maer enckel last,
Door dien het vuyl fatsoen ons leden niet en past.
Als stricken ende lindt, als poer en mousse plecken,
(630) Als plaesteren van hayr, en hondert sotte trecken,
Daer in verliesen wy dat Godt ons niet en siet,
Hy siet wel kramery, maer ons gesicht schier niet,
Dat geeft hy eenen klop soo dat wy ons verthoonen,
Hy wil ons suyver sien en niet in lappen woonen,
(635) Het is een suyver hert dat hem alleen gereyt,
De rest en acht hy niet, want t’is maer sotticheyt.
Hy siet ons geeren aen, laet ons het oock beminnen,
En trachten het geluck van sijn gesicht te winnen,
Hem sij voor eeuwigh lof dat wy gevonden sijn,
(640) Het slaen is ons geluck, al scheen het eerstmael pijn.
Sijn liefde is te teer; ten sijn maer minne slaegen,
Gelyck een Vaeder doet sijn liefste kindt verdraegen,
[p. 152]
Die dreygt eer dat hy slaet, die heft de handt wel hooge,
Tot dat hy siet sijn kindt met traentjens in de ooge,
(645) Dan wort hy selfs beweeght, hy neemt het in sijn armen,
Soo doet den Heer ons oock, soo gaet hy ons ontfarmen
O Hoeder vanden mensch die ons soo geeren spaert,
O Hoeder vanden mensch die ons soo wel bewaert,
O Hoeder vanden mensch hoe sullen wy verblyden,
(650) Als wy eens nae de doot bevrijt van alle lyden,
U glory sullen sien? daer inder eeuwicheyt,
O Heer, tot uwer eer u lof sal sijn geseyt.
[p. 153]
Den Goddelijcken Lof-sangh,
TE DEUM LAUDAMUS:
Uyt het Latyn inde NederduytscheTael op Dicht ghestelt.
1 WY loven U, ô Heer, uyt gantscher hert en zielen,
Wy sullen tot U eer te saemen nederknielen:
2 Want wy belijden U te sijn die tal regeert,
Als Vader vander aerdt, die al de werelt eert.
3 De Engelen die staen gheduerich voor U voeten,
Om staegh met nieuwen lof U Majesteyt te groeten.
4 De klaere Cherubijns die roepen tot Ueer,
En al de Seraphijns gheduerich meer en meer:
5 Als dat ghy Heylich sijt met onversaede stemmen,
O Heylich, Heylich Godt, gaet haeren voys op klemmen.
6 Den Hemel en de Aerdt, ô hooge Majesteyt,
Is vol van Uwen Lof, en groote Heerlijckheyt.
7 d’Apostelen vol vreught doen anders niet als singhen,
Gheduerich inden Choor een liet vol blijde dinghen.
8 En de Propheten ’t saem, met grooten yver staen,
Te hooren uyt U mont wat van haer dient ghedaen.
9 Het glorieuse heyr der blijde Martelaeren,
Die gaen tot uwer eer haer vromen strijdt verklaeren:
10 De Moeder onser Ziel, u Bruyt de waere Kerck,
Belijdt ghestaedichlijck all’om U wonder werck.
11 Ghy zijt Haer Bruydegom, en Vader vande menschen,
Vol van Almogentheyt, naer U is al ons wenschen:
12 Want siet ghy hebt ons lief, en sendt van U Throon
Den Salighmaecker neer, U noyt volpreesen Soon.
13 Die laet sijn Heylich Geest in onse herten komen,
Waer door dat onse Ziel met met vreucht wordt inghenomen.
[p. 154]
14 O Christe Godes Soon, ô Konincklijcken Heldt,
O dooder vande doot, behouder van het veldt:
15 Ghy sijt een Koninghs Kindt, des hooghsten Keysers Soone,
Ghy hebt voor U Paleys bewoont des Hemels Throone,
16 Ghy dede t’onser heyl de Menscheyt geeren aen,
En thoond’ U onbeschroomt om in de Maeght te gaen,
17 En nae dat ghy de doot tot inde doot deet loopen,
Voor die geloovich sijn staet Uwen Hemel open,
18 Daer Uwen Vader sit, en ghy ter Rechterhandt,
Al waer datmen U Prijst en looft aen allen kant.
19 Maer als ghy naer den tijt sult komen inde Wolcken,
Gelijck men vast ghelooft t’oordeelen alle Volcken,
20 Wy bidden dat ghy ons door U vergoten bloet
Niet laet verlooren gaen, maer geeft ons t’eeuwich goet.
21 Wy bidden oock dat ons een plaetsken sy ghegeven,
Daer eeuwich vol van vreught U lieve Borghers leven.
22 Wy sijn doch al U Volck, ô maeekt ons zalich dan,
Ghebenedijt U erf, en scheyter nimmer van.
23 Maer blijft ons staedich by, en brenght ons eens ter eeren,
En wilt ons hier op Aerdt bewaeren en regeeren;
24 Wy sullen alle daegh, en oock wel inden nacht,
Belijden Uwen Naem, verkondighen U kracht,
25 En loven Uwen naem oock aen ons met-ghesellen,
Tot inder eeuwicheyt U wonderen vertellen,
26 Geweerdicht U, ô Heer, dat heden doch den mensch
U niet en magh misdoen, dat is ons hooghste wensch.
27 Vergeeft ons voorich quaet, ô wilt ons doch ontfermen,
Dewijl wy ons misdaet beweenen en bekermen.
28 Laet U Barmherticheyt over de Menschen sijn,
Ghelijck het blijde licht van helder Sonne schijn.
29 In U is al ons hoop, en laet ons noyt beschamen,
Tot inder eeuwicheyt van die ons haeten: Amen.
Continue
[fol. π1r]
VORSTELYCKE
MINNE-LUSTEN
Natuyrlijck bedacht ghelijck als veele dinghen hebben konnen voorvallen inde beghinselen der Liefde ende Vryagie vanden jongen Vrede-Vorst den Alder-Christelijcksten
KONING VAN VRANCK-RYCK
Tot de Hooch gheboren, Edele, ende wonder schoon-begaefde
PRINCESSE
MARIA THERESA
Infante van Spaengien.
In Dicht beschreven door I. LAMBRECHT.
Is ’t dat den mensch geeft alle het goet van sijn Huys voor de Liefde, soo sal hy dat noch als niet versmaden.
Canticorum VIII.
M. DC. LIX.
[fol. π1v]
Dese Vorstelycke minne-lusten syn gevisiteert en geapprobeert by den seer eerwaerdigen Heere myn Heere P. Scheppers, Proffessoor inde H. Godtheyt ende Canonick vande Cathedrale Kerk van S. Donaes binnen Brugge.
[fol. π2r]
AEN DEN JONGEN VREDE-VORST
Den Alder-Christelycksten
KONINGH VAN VRANCKRYCK
Groot Machtigen Monarch, wiert Salomon gepresen,
Om dat hy vrede socht, ghy gaet oock vreed’saem wesen,
Verdient ghy minder lof, geduchte Wereldts Heer?
Voor my, ick segge, neen, geen minder, maer wel meer.
(5) De reden dat ick u noch boven hem wil prijsen,
Die kanmen, soo my dunckt, wel lichtelijck bewijsen,
Want Salomon somtijts versochte vreed’saemheyt,
Alleen uyt geyle lust, en wiert van Godt verleyt.
Maer uwe Minne-lust heeft ons in deught verkregen
(10) Een al gemeyne Peys, voorseecker Godes zegen
Sal altyt met u sijn, die noyt geen Prins verlaet,
De welcke vrede soeckt, en rechte weegen gaet,
Als doet u Majesteyt: wat Palmen, wat Laurieren
Bereyt de Faem all’om u Edel hooft te cieren?
(15) Die hier meer eer verkrijght, meer vreucht, en rust geniet,
Als die een machtigh Rijck krijght onder sijn gebiet.
,, Een Prins die inde tucht kan breydelen sijn sinnen,
,, Is teenemael bequaem om Rijcken t’ overwinnen,
,, Een Vorst die wetten set, en naer den reeghel leeft,
(20) ,, Is weerdigh* dat elck een hem lof en eere geeft.
[fol. π2v]
,, Een Koningh die sijn Landt kan t’ allen kandt bewaren,
,, En die een machtich Heyr, als ’t noot doet, kan vergaren,
,, En echter Vrede soeckt, naer Peys en ruste tracht,
,, Verdient meer lof als hy, die eens de Werelt bracht
(25) ,, Heel onder syn gebiet. O Caesar van ons tijden!
O ander Scipio! die ghy placht te bestrijden,
Die hebben u nu lief, en ’t is een beter lof,
,, Die uwen Vyandt seght, als Vleyers van u Hof.
Den Dienaer van U Majesteyts Dienaeren
J. LAMBRECHT.
Soeckt vrede.
[fol. π3r]
Aen de Edele, weerde ende wyse Heeren,
Myn Heeren.
VOOCHT ende Schepenen vande treffelijcke ende vermaerde Stadt IPEREN.
ED’le, achtbaere, wyse Heeren,
,, Die in soo bedroefden tydt
Met veel arbeydts most regeeren,
Weest ten vollen nu verblijdt.
(5) Al u droefheyt, al u suchten,
Syn (Godt lof) nu ghepasseert,
En verandert in ghenuchten,
Al u druck in vreught verkeert:
Daer ghy eertydts most beraeden,
(10) Om u Volck en Borghery
Naer hun machten t’overlaeden,
Want van last scheen niemandt vry.
En schoon u sorghvuldichheden
In all’s pleeghden wysen raet,
(15) Het ghemeent verstaet geen reden
Somtydts als’t haer tegen gaat,
Waer door dat wel konden wesen
Daeden, die ghy hebt ghedaen,
Nu en dan t’onrecht mispresen,
(20) Die den Hemel wel aenstaen.
Slaet over de volgende pagina voor het vervolgh van dit
[fol. π3v]
Aen alle
VLAEMSCHE EDLE JUFFROUWEN,
Borgerinnen, ende Dienstmaeghden.
SOet aerdich vrou geslacht, van wien ons schijnt gegeven,
Wanneermen u bemint, pijn vreught, jae doot of leven,
Gront-steunsels van ons volck, die in u dierbaer schoot
En ander werelt draeght, tot spijte vande doot.
(5) Ghy hebt langh droef gheweest, ick help het u bekennen,
Maer ’t is nu eenmael tijt, wilt u tot vreught gewennen,
Vermits het ware spoock, dat Oorlogh was ghenomt,
Geraeckt is om den hals, en Vrede by ons komt.
De lieve Peys-Goddin, u Speel-noot, u Vriendinne,
(10) Die komt u bieden aen, Peys, rust, en soete minne,
Dat vry u hertjen lacht, verblijdt u alle gaer,
Ghy hebt’er reden toe door dese blijde maer.
Ghy hebt’er reden toe, ghy sijt verlost van lijden,
Ghy hebt’er reden toe, dat ghy u sout verblijden,
(15) Den plaeger van ons lant voelt liefd en Minne-Lust,
Hy kust, en vrijt, en streelt, den twist is uytgheblust.
Ghy dient nu onder een te singen, springen, dansen,
Men werpt de wapens weg, roers, sweerden, spies, en lanssen,
Dit is, ô soet geslacht, u wensch, ick weet het wel,
(20) Want ghy haet moordery, en lieft t’ soet minne-spel,
Komt, leest dees dichten dan, die sullen u vermaecken,
Door dien dat Princen selfs naer Minne-Lusten haecken,
Peyst dan al lachende, hoe dat het muysen wil
Al wat van katten komt, maer echter swijght het stil.
Aengenaem en lieftallich Volck,
U. L. Geaffectioneerden Vrient en Dienaer
J. LAMBRECHT.
Soeckt Vrede.
[fol. π4r]
Die tot lof van uwe daeden
Nu een seecker teycken gheeft,
Want u lasten sijn ontlaeden
Door de Peys, dus vrolijck leeft.
(25) Schijnen by ons geen Poëten,
Sit de Dicht-konst noch en sucht,
Isser niemant die laet weten
Dat het tijt is van ghenucht,
Maeckter niemant Vreugt-gedichten
(30) Van dees nieuwe blijde Peys,
Laet dees Dichten dan verlichten
Haer die suchten menich reys,
Wat hier is dient dan ghelesen,
Want wat voormaels komen kan,
(35) Schoon het beter soude wesen,
Kan nu baeten vrouw’ noch man,
Daerom bidd’ ick, weerde Heeren,
Wilt een gunstich ooghe slaen
Op ’t geen ick u kom vereeren,
(40) ’t Is uyt liefd’ en jonst ghedaen.
Edel weerde ende wijse Heeren,
Uwe Edelheyts goetgenegen Dienaer
J. LAMBRECHT.
Soeckt Vrede.
[fol. π4v]
Aen alle boose achterklappende, venynighe Tongen, en Berispers.
BEminde Vrienden, het soude voorseecker den mensch het leeven doen verdrieten, die eens valt inden haet van boose achterklappende monden, de welcke nu onder de menschen in groot ghetal te vinden sijn, soo dat ick meyne datmen met een grooten bergh van bry hun qualyck al den muyl soude konnen stoppen: dan ick verblijde my als ick peyse, datter een materie inde Werelt is die alle achterklappers den beck eens sal doen toe houden, te weten de Aerde, daar alle vlees sijn oorsprongh uyt genomen heeft, want ick hoop, wat mijn aengaet, dat ick geen Vyanden en hebbe, die eens den mont sullen ghestopt worden met Stoffe daermen de koeyen mede bindt; neen neen, alle mijn Lasteraers sijn eerlijcke lieden: ick hoop dien volgens, dat sy het Kerckhof sullen verkrijghen voor haer lichaem, ende wat aengaet haer zielen, ick wensch dat den Almogenden die soo ghenadich gelieve te sijn, als ick sijn barmherticheyt over de mijne sy wenschende.
J. LAMBRECHT.
Soeckt Vrede.
[p. 1]
VORSTELYCKE.
MINNELUSTEN.
DE noyt vernoeghde lust van veele werelts menschen
En doet geduerich niet als staet en eere wenschen,
Terwyl een ander volck, gelyck als Mollen wroet
Met onversaeden dorst naer alle werelts goet.
(5) Men heeft door hebbe-lust ghetwist soo langhe tyden,
Terwyl ons Vaderlant gewentelt heeft in lyden,
Het welck de Minne Godt met volle mondt beklaeght,
Dat hem dees handelingh verdrietelyck mishaecht,
Als hy sijn Vader siet geduerich wapens smeden,
(10) Waer mee den dullen Mars voor Godt wert aengebeden.
Dit doet hem sulcken pijn, dat maeckt hem soo bedroeft,
Dat seecker Venus-kindt wel vreucht en troost behoeft.
En daerom heeft het lest sijn Moeder gaen verwachten,
Het vloogh haer om den hals, haer doende duysent klachten,
(15) O Moeder, seyd het Wicht, wat is dit voor een tyt,
Daer schier geen mensch die leeft ter werelt recht verblyt?
Het ambacht dat ick doe, twelck ghy myn hebt doen leeren,
En is geen blanck meer weert, k’en kan my niet geneeren,
Want daer en valt geen werk, en Mars, dien oorlogs guyt,
(20) Bederft mijn neeringh al, en drijft mijn cooplien uyt.
O kond’ ick ander werck,’t sy naeyen, draeyen, weven,
Ick soude, soo my dunckt, dan beter konnen leven,
Maer wat ick bidden magh, ey! leert my ander werck,
Men neemt doch op mijn styl voortaen geen oogemerck.
(25) Al schiet ick Man of Maeght, s’en hebben geen gevoelen,
Ick mick wel naer het wit, maer misse selfs de doelen,
En of ick nu en dan een Maeght of Vryer wondt,
Sy achten’t guychel-spel, sy worden haest gesondt,*
[p. 2]
Men leyt daer plaesters op van Indiaensche aerde,
(30) Van wit of geel couleur, die houtmen soo in waerde,
Die jaeght de lusten wegh, die betert haest de pijn,
En daerom geen van al en wilder sonder sijn.
En als het noch gebeurt, dat ick’er heb geschooten,
Naer dat hun langhen tyt de wonde heeft verdrooten,
(35) Tot spijte van mijn konst, daer wort geen vreugt gepleegt,
Eer datmen voor haer bey dees aerde seecker weegt.
En soo t’een aerde-gelt gaet meer als t’ander weeghen,
Elck blijft gelyck te voor, men magh geen lusten pleeghen:
’k En wil geen pyl noch boogh, daer leyt het altemael,
(40) My dient een gout-gewicht, een beurs, óf silver-schael.
Maer, Moeder, kost het volck sijn lusten soo bedwingen
Om eens by Jupiter te sien de moye dingen,
Hoe saligh soud’ et sijn, maer neen, de Gelt-Godt doet
Alleen de lust vergaen, en dwingt het dertel bloet.
(45) En soo dit drollich Wicht dees dingen gingh vermaenen,
Het sat op Venus schoot, en ’t storte duysent traenen,
En somtyts cust het oock sijn Moeders soete mondt,
Die menichmael wel eer de Goden heeft gewondt.
Wel, Venus was bedroeft, sy sagh sijn traenen rollen,
(50) Geduerich in haer schoot, soo groot als caetsebollen.
Soo datse wiert beweeght, sy gaf hem eenen kus,
En drooghde sijn gesicht, en sprack tot hem aldus.
Wel lieve leckertje, wat magh u doch beweghen,
Dat ghy dus van u werck een afkeer hebt gekregen?
(55) Fy, dat en gaet niet fraey, ba, ghy moet neerstich sijn:
Al valt de neeringh slap, weest daerom niet in pijn.
Al is de tyt nu slecht, die kan wel haest verkeeren,
Hoe? wilt ghy daedelyck een ander ambacht leeren?
[p. 3]
U stijl is heele goet, liet ghy het wercken staen,
(60) Hoe soud’ het met de kaes, met melck, en boter gaen?
De room-cuyp viel in stucks, de keêren viel in duyghen,
Het geen ick segh is waer, de lantsman sal ’t getuyghen,
De kaes wiert al verrot, de boter bleef vol haer,
De melck bedeeghde al, men wiert het haest gewaer.
(65) Jae soo ghy niet en werckt, geen ambacht salder dooghen.
Fraey als een soete man, ghy moet u wat gaen pooghen,
Daer is schier niet een mensch, die op der aerden leeft,
Die soo u werck veracht, jae die ’t niet geeren heeft.
Het Wicht aldus gestreelt met dese troetel-woorden,
(70) De welcke tot het werck sijn sinnekens bekoorden,
Het grappelde een pyl, die ’t op sijn booghe hiel,
Het schoot sijn moeder selfs (wat dunckt u vande fiel?)
Als Venus dese schoot begonde te beseffen
Ontrent haer witte borst (daer wist hy haer te treffen)
(75) Sy liet het heenen gaen met kleen, of geen gemerck,
Wel, dacht sy, wat kan ’t sijn, ten is maer kinder werck.
Maer doen sy d’eersten nacht alleene most gaen legghen,
Sy wenschte wel haer smidt, om (ick en derft niet segghen)
Met dierghelijck gepeys verwachte sy den dagh,
(80) Tot dat sy by geval Mercurius daer sagh.
Sy wiste op haer zeer de doeckens soo te winden:
En hem ’k en weet niet wat, al op de mouw te binden,
Dat hy gaen nooden sou de Goden altemael,
Dat yder voer de noen most komen in haer Zael.
(85) Mercurius vloogh heen, begroetende de Goden,
Tot Venus stil vertreck, ghelijck hem was geboden:
Den loosen Jupiter, die had het haest gevat,
Hy seyd’ al grimmende, daer schort weer Venus wat.
[p. 4]
Doch yder heeft met vlijt de ure waer genoomen,
(90) En al wie datter quam, hiet Venus wellekoomen,
Sy toonde bly gelaet, sy sey aen yder, sit,
En soo daer stilte was, sy sprack ten lesten dit.
Het is elck een bekent, hoe door dees droeve tijden
De menschen overal soo veel benoutheyt lyden,
(95) En daerom hebb’ ick u te samen hier begroet,
Die door u wijsen raet de werelt helpen moet.
Doch dit en was ’t al niet, maer wel sy socht te mallen,
Men hoorde nu en dan van hier een klucht ontvallen.
Sy sagh de Gooden aen, sy loegh op elck van haer,
(100) Sy sloegh een dertel oogh, nu hier, dan weder daer.
Sy riep ten lesten Mars, om stil hem af te vraegen,
De reden dat hy haer soo langh heeft haet gedraegen
Doen hebben sy te saem ’k en weet niet waer belent,
Al waer de koetse stont by’t bedd’ of daer ontrent.
(105) Soo dat sy op het lest daer booven op geraeckten,
En slooten soo de Peys, dat heel-de koetse kraeckten,
Dit wiert aen haeren man Vulcaen terstont geseyt,
Die heeft met allen vlijt een yser-net bereyt.
Appollo ’s Hemels oogh die dee de deur eerst open,
(110) Waer op de Gooden al oock gingen binnen lopen;
Vulcanus heel jaloers, quam oock aen met sijn net,
Die dees twee visschen vont in ’t midden van sijn bet.
Waer over Mars beschaemt, hem pooghde te vertrecken,
Wanneer de Gooden doen al gingen met hem gecken,
(115) Maer Venus loose kindt, dat oock dit spel aensagh,
Liep flucks naer Mars geweer, dat yewers neder lagh.
En daer mee naer Vulcaen, die gingh sijn schande wreeken,
Met al het moort getuygh te mors’len en te breeken,
[p. 5]
Waer door ons Vader-landt in volle rusten leeft,
(120) Vermidts den Oorloghs Godt geen wapens meer en heeft.
Wat sal den sluymer doen, wat kan hy nu gaen maecken,
Om soo sijn onderhout en aen de kost te raecken?
Dat hy naer Spangien gaet, en daer de Geyten drijft,
Of wel de Gansen wacht, indien hy by ons blijft.
(125) Hy kan oock lant werck doen, en dorsschen met de boeren,
Of blijft hy inde stadt, hy mach de mest-kar voeren:
Of dat hy nacht werck doet, en ons secreten ruymt,
Of bijden vuyl-kock sit, en daer de vispot schuymt.
Hy kan oock nu en dan de meyssens helpen schuren
(130) Of dat hy aen een Beul sich gaet voor knecht verhuren,
Doch hoe het gaet of niet, wy sijn de stinckert quijt,
Waer over Venus Soon ten vollen hem verblijt.
Nu gaet het drolligh Wicht, syn ambacht weer beginnen,
Te schieten over al, de menschen te doen minnen,
(135) Voor eerst de Fransche Vorst, die treft het loose Wicht,
Waer toe het heeft gebruyckt sijn alderbeste schicht.
Den Koningh ongewoon van dese pijn te voelen,
Riep uyt, wat mach dit sijn? ick voel myn herte woelen,
Ick voel ’k en weet niet wat, een pijn maer soete pijn:
(140) Mijn Heer, sey den Doctoor, het sal een koortse sijn.
En Masarini quam, om sijnen pols te tasten,
Die dit en weder dat daer over gingh belasten,
Maer wat hy dee of niet, den Prins en kreegh geen baet,
Want siet de quaele bleef geduerigh in een staet.
(145) Maer Cupido die loegh, ja scheen der mee te gecken,
Dan yder kent hem wel, het sijn sijn oude trecken,
Ha! dacht hy inden sin, daer sal geen ruste sijn,
Voor dat ick hier toe hael een Spaensche Medecijn.
[p. 6]
Ick moet een Edel-Maeght gaen schieten van gelijcken,
(150) En bey die sijn gewont, dan met een salf gaen strijcken.
En ’t is oock soo geschiet, hy schoot des Koninghs kint,
Dat van de Franse Vorst soo machtich is bemint.
Terwyl gingh Cupido, als de Princes beklaeghen,
Haer dit en weder dat, en veele dinghen vraeghen,
(155) En of dit hooft-sweer was het geen haer heeft ghequelt.
En wat dat haeren pols soo dapper heeft ontstelt,
Waer af haer lijf soo brandt, hoe dat haer ooghskens dwalen,
En ofter fantasy quam in haer sinnen malen,
En of daer eenich Prins misschien haer herte steelt?
(160) Aldus heeft Cupido daer den Doctoor ghespeelt.
En sonde de Princes een duyfken sonder galle,
Die opend’ haer gemoet, en seyd’ het al met alle,
Het geen haer pynlijck viel, heeft sy hem al geklaegt,
Jae noch dat voorder gaet, het Wicht selfs raet gevraegt.
(165) En hier begon de Guyt tot hulp voor haer gebreecken,
Van dit en weder dat heel wijt en breet te spreecken,
En hoe de Fransche Vorst gevoeld’ oock sulcken quael,
Verteld’ hy de Princes door listich langh verhael,
Die door medogentheyt geraeckte schier tot traenen,
(170) Wanneer sy hoorde van dien Jonge Vorst vermaenen,
En scheen geheel ontstelt, nu bleeck, en dan weer root,
Maer, seyd’ sy, lijdt hy oock perijckel vande doot?
En onder dit gespreck veel edel staet-Juffrouwen,
Die quamen de Princes met troostingh onderhouwen,
(175) Maer laes! de quaele bleef geduerigh in een staet,
Nu scheen de coortse fel, en dan weer weynich baet:
Waer van seer haest de maer in Vranckryck is gekomen,
Jae selfs den Coningh heeft het ongeval vernomen,
[p. 7]
Hy wierter door beweeght, jae was geheel ontstelt,
(180) Hy vraeghde, wat mach ’t sijn dat de Princesse quelt?
Hy was geheel ontrust, jae dede niet als vraeghen,
Het scheen dat hy haer pijn had willen helpen draegen,
Hey lacy! sey de Vorst, wat is van s’ menschen jeught,
Hoe dickwils sietmen pijn, hoe selden heeftmen vreught?
(185) Wat geeft het machtich goet, wat is van hooge Staeten?
Die sijn ons eyghen niet, wy moetense verlaeten,
Wat is doch een Casteel, een Stadt, jae Koninckrijck?
’t Is hout, en steen, en aerdt, ’t is windt, en stof, en slijck.
Wat magh de reden sijn, die ons soo doet bewegen,
(190) Datmen door eersucht heeft, als noyt genoegh verkregen?
Wat hebb’ick nu te meer, dat duysenden haer bloet
Verlooren in mijn dienst, en menichten haer goet?
Den slechtsten van die al verkreegh van Godt sijn leven
Gelijck hy (hem sy lof) het mijn eens heeft gegeven,
(195) Hoe speeld’ ick dan aldus met t’leven vanden mensch?
Daer elck het sijn bemint gelijck ick t’mijn oock wensch.
En d’alderslechsten Boer bemint oock, soud’ick peysen,
Soo wel sijn cleyne huys als ick doe mijn Paleysen.
Wat heeft my dan beweegt, wel Heer, wat gingh ick aen,
(200) Ick moet een ander doen als ick my wensch ghedaen.
Hoe menich wijs verstant en hebb’ ick niet doen duchten,
Hoe menich soete Maeght en hebb’ ick niet doen suchten,
Wat sijnder veel beroyt, wat sijnder veel benout
Door d’oorloghs roovery, diemen geduerich hout?
(205) Daer wy doch altemael sijn kinders van een vader;
Wel waer toe dan aldus geleeft in twist tegader?
’k En worde maer gewaer, dat in het Spaensche rijck.
Een Koninghs-dochter is, in hoogheyt mijns gelijck,
[p. 8]
Die maer wat pijn gevoelt, en siet, ick krijgh medoogen,
(210) En hebben wy niet al des moeders borst ghesooghen,
En sijn wy voor den Heer niet alles even goet?
Wy komen van het stof dat elck weer worden moet.
Wat hebb’ ick dan vergeefs met krijgen willen winnen?
Ick hebbe, soo my dunckt, berooft geweest van sinnen,
(215) En daeromnu voortaen, geen dienaer van mijn staet
En sal soo konstich sijn, die my meer oorlogh raet.
Met diergelijck gepeys gegrondt op goede reden,
Gingh desen Jonge Vorst alsdan sijn tyt besteden,
En echter onder al hy maeckt een vast besluyt,
(220) En riep sijn raet by hem, en sprack dees woorden uyt.
Wel sal dan nimmermeer den lust van bloet vergieten,
De Princen van mijn rijck, en mijnen raet verdrieten?
Hoe sou mijn Koninckrijck tot welstant sijn gebracht,
Daermen geduerichlijck naer meer verwoestingh tracht?
(225) Hoe? moet een Koninck sijn van in sijn Jonge daeghen
Niet anders als een plaegh om duysenden te plaeghen?
Of moet een jonghe vorst gheneycht sijn van sijn Jeught
Tot crijgh en moordery, en noyt tot soete vreucht?
Neen vrienden, niet alsoo, ick sweer u by mijn croonen,
(230) Ick wil, als Salomon, in lust en rusten woonen.
Daer sal dan geen soo stout voortaen sijn van u al,
Die mijn tot moordery van oorloogh raeden sal.
En soo den Koninck sprack, al is hy Jongh van Jaeren,
Sy beefden altemael, die inde kamer waeren,
(235) Te meer om dat hy trock grammoedelijck sijn sweert,
En wierp het naer het vier dat aen lagh inden heert.
Ha daer, seyd hy, bewaert dit tot op ander tijden,
Niet om het Christen volck, maer Turcken te bestrijden,
[p. 9]
Of wel als yemandt tracht ten onrecht naer myn Rijck,
(240) Thoont dan klockmoedigheyt, en helpt my al gelijck,
En schoon den Koningh sweegh, niet een en dorste spreken,
Niet een en hadd’er ’thert sijn hoornen op te steken,
De Vorst scheen heel vermoeyt, en ook noch niet gesont,
Dus seyd’ hy, dat sijn raet vertrecken sou terstont.
(245) Hy leyd’ sich op syn bedt, en viel terstont in rusten,
En siet hy droomd’ een droom, die hem scheen vol wellusten,
Hem dacht, hy had gesien de siecke Spaensche Maeght
Die hy medogentlyck getroost hadt en beklaeght.
Hem dacht, hy had gevoelt haer Edel hertjen woelen,
(250) Ia dat hy haeren pols verscheyde mael gingh voelen,
En onder dit beslagh van soete pijn genucht,
Geraeckte hy uyt slaep, en gaf een diepe sucht.
O, seyd’ hy, soeten droom, my lieflijck boven maeten,
Maer waerom hebt ghy my soo schielyck gaen verlaeten?
(255) ’k En weet niet dat ick oyt soo soete droomen sagh,
Van dat ick heb geleeft tot heden op den dach.
Ick sagh een Ledekant, en daer op een Princesse:
Wat of dees droom beduyt? my dunckt het is een lesse
Daer ick naer leven moet in dees mijn groene Ieught,
(260) Den hemel soo het schynt jont selfs my soete vreucht.
En waerom soud ick doch dit gaen in twyffel setten.
Als oftmen niet met al op droomen moste letten?
Dat Joseph heeft gedroomt, is hem daer naer geschiet.
En heeft hy Pharos droom niet klaerlijck oock bediet?
(265) En wat een wonder droom is Jacob overkoomen,
Waer door hy heeft gedaen beloften op sijn droomen?
Nabuchodonoser heeft oock door droom gesien,
Door sijn hoveerdicheyt wat hem stondt te geschien.
[p. 10]
En bracht Aspasia een droom niet in de sinnen,
(270) Hoe dat een machtigh Vorst eer langh haer sou beminnen?
Cipryna droomde klaer dat haer een Leeuw’ aen quam,
Voor dat Porphijr haer uyt der Beeren klaeuwen nam.
En dat noch vaster gaet, door droom d’ Engel des Heeren
Quam Joseph van sijns Bruydts bevrucht sijn wonder leeren:
(275) Drie Koningen daer naer door droom hebben verstaen,
Van Godt den rechten wegh om naer hun Rijck te gaen.
Godt komt den mensch sijn wil in droom dickwils verklaeren,
Door dien hy Engels geeft die onse rust bewaeren,
Gelijckmen vast gelooft, dat elck sijn Engels heeft,
(280) Die ons voorsichtelijck bijstaet soo langh men leeft.
’k En ben geen ketter-Prins, maer een recht Cristen koningh,
’k En spot niet met de deugt noch Hemelsche vertoningh,
O neen, ick legh mijn hooft sachtmoedigh inde schoot
Van onse Moeder-kerck, van nu tot aen mijn doot.
(285) Hier voortijdts was een Vorst, met dat hy was ontwaecken,
Daer most een Kamerling hem kondigh komen maecken,
Dat hy een mensche was, en sterven most op ’t lest,
Maer siet ick peys een spreuck, die houd’ ick alderbest:
Ick sal een hofdienaer doen komen alle morgen,
(290) Eer dat mijn soete lust verjaegt wort door de sorgen,
Die aen my seggen sal, hoe eens de Spaensche Maegt
Heeft my in eenen droom aen hert en ziel behaegt.
En kort naer dit gepeys, hy kost niet ledig blijven,
Maer gingh aen ’t Spaensche Hof in deser voegen schrijven.
(295) Geduchte werelts Vorst, die veele Rijcken heeft,
Die ghy voorsichtelijck regeert en wetten geeft,
De meest in ’t Spaensche Rijck gaet lofbaer selfs regeeren,
Ick wensch u salicheyt, midtsgaeders al u Heeren;
[p. 11]
De vraegh die ick u doe, en is om stadt noch landt,
(300) Maer dat ons bloedigh swaert geworpen sy van kandt.
Ick ben het twisten moe, laet ons als vrienden leven,
Wat kan doch u of my de krijgh en Oorlogh geven?
Helacy! niet met al, dan zielen aende hel,
Voor my, ick scheyder uyt, ten is maer katte spel.
(305) De reden waerom ick nu ben tot Peys genegen,
Komt meest door eenen droom die k’onlanghs heb gekregen,
Waer in ick, soo my docht, u Edel Dochter sach,
De welck in doodts gevaer met felle koortse lach.
Ick wierter door beweght, soo dat somtijdts de traenen,
(310) Door liefde van u kindt tot vrede my vermaenen.
Vaert wel, en weest gegroet, men kan hier uyt verstaen
Myn redelijck versoeck, en watter dient gedaen.
Ten is geen vreemt geschrift van eenich Secretaris,
Maer ’t is mijn eigen handt, tot teecken dat het waer is.
(315) Daer viel geen lang beraet, maer dadelijck den brief,
Quam tot de Spaense Vorst, die hem scheen wonder lief,
Waer op dat hy terstont sijn Raet heeft doen vergaeren,
En siet den inhout heeft verblijt al die daer waeren,
Door dien men klaerlijck sagh, als dat de Franse Vorst
(320) Alleen naer de Princes uyt rechte liefde dorst.
En somen haer den brief door last heeft voor gaen lesen,
Sy sey, doch half beschaemt, ick moet hier Hester wesen.
Maer Venus dertel kindt, dat al dees handel sagh,
Vloogh op dit woort van daer, en gaf een grooten lagh.
(325) Siet waer Cupido schiet, hy schijnter peys te winnen,
Het komt ten lesten uyt op trouwen ofte minnen,
Hy raeckt ons als hy wil, schoon men verborgen sit,
Al waer Cupido schiet, hy raeckt het herten-wit.
[p. 12]
Hy doet de Leeuwen selfs wel voelen minne smerten,
(330) Jae breydelt, soo het schijnt, van al wat leeft de herten,
Nu triompheert het Wicht, en ’t lacht al menich reys,
Door dien hy door sijn const te voorschijn brengt de Peys,
De saeck gingh voort en voort, daer was niet onderbleven,
Van aende Fransche Vorst weerom te sijn geschreven,
(335) Hoe datmen sijn versoeck bevondt vol reed’lijcheyt,
En niet met al en stondt daer op te sijn ontseyt.
Dat oock den Spaenschen raet, als die van Vranckerycken,
Naer geen verwoesting staet, maer peys soeckt van gelycken.
En als selfs de Princes den brief gelesen heeft,
(340) Die wenste dat den Vorst van Vranckryck langhe leeft,
En onder inden brief, hoe datse hem dee groeten,
Het welck des Coninghs pijn niet weynich gingh versoeten.
Doen gingh het vryen aen, den Prins schreef haest weerom,
Doch aende Spaensche Vorst niet, noch sijn Edeldom,
(345) Maer wel aende Princes, die wist hy aen te spreecken
Door woorden naer de konst, en duysent minne treecken,
Hy sondt haer oock sijn beelt, geschildert wonder net,
Daer dus sijn Naem-gedicht noch onder was geset.
[p. 13]
[Portret (gravure) met randschrift: LOUIS 14 DE DIEU DONNE, Roy de france et de Navarre. Naquit a S. Germain le 5. de Septembre 1638, et succeda a la Couronne le 14. May 1643.]
Lief, daer myn hert naer lust,
(350) Op u gae ick al peysen,
Verlicht eens myn onrust,
Ick wensch u menigh reysen:
Siet doch wie u bemint,
Troost my, die als gewondt leyt,
(355) Reyn Edel Konincks kint:
Ey! jont my weer gesondtheyt,
Syt als mijn medicijn,
[p. 14]
Coelt eens myn vierigh minnen,
Hebt medoog’ met myn pijn,
(360) Rust myn verliefde sinnen.
En loont geen min met quaet,
Soeckt Peys en soete Vrede,
Tracht naer den Echten staet,
Ick wensch dat leven mede
(365) Elck prijst u schoonigheyt.
Naer u dan dit geklaegh gaet,
Recht als die siecklijck leyt,
Om hulp wacht naer den daghraet,
Yverigh wensch ick u,
(370) Die speelt in myn gedachten,
Eyndight myn clagen nu,
Fortuyn van myn verwachten,
Roos, Lely, Tullepaen,
Ach of ick u mocht plucken!
(375) Neemt my voor minnaer aen,
Cieraet van myn gelucken,
Eel Blomtje, soete Maeght,
Een Roosje nieu ontloocken,
Tot wien myn hert soo jaeght,
(380) Dat het schier wert gebroocken.
Eer van u hoogh geslacht,
Niemant gaet u te boven,
Aenhoort dees minne-klacht,
Voortaen sal ick u loven.
(385) Aenveert dit minne pandt,
Roem, Glans, en Eer der Vrouwen,
Roept my van uyt den brant,
En laet ons t’samen trouwen.
[p. 15]
Soo drae als de Princes den brief had opgebroocken,
(390) Kreegh sy soo soet coleur als rooskens nieuw ontloocken,
Sy sagh het aerdigh beelt, en kusten ’t menighmael,
Sy las het naem-gedicht, en prees de soete tael.
Doen gingh sy wederom het aerdigh beelt aenmercken,
Terwijl Natura lust in haer begon te wercken;
(395) Sy weend’ al lachende, doch al met stil geluyt,
Maer hoe sy haer bedwongh, de traentjes braecken uyt.
Wat baet my, sey de Maeght, of ick dees dichten lese,
Of dit schoon beelt aensie, ten kan my niet genese,
Daer moet yet anders zijn dat recht mijn lusten boet,
(400) Ick voel hoe langer meer geprickelt mijn gemoet.
’k En wil oock niet te langh mijn Lief in onrust laten,
Te meer ons liefde-lust aen duysenden sal baten.
Sy hadd’een Kamerlingh, die juyst een schilder was,
Die quam in dit geval haer wonder wel te pas.
(405) En namentlick vermits hy van syn jonge jaren
Door konst van Poësy in dichten was ervaren:
Dus dacht sy eerst voor al te thoonen hem het beelt,
En oock het dichtjen dat op ’s Koninghs name speelt.
Dan dacht sy wederom, ick sal noch beter swijgen,
(410) Ick mocht, alsoo hy ’t leest, misschien een bloosje krijgen,
Een minne-brief is lief, maer maekt een Maegt beschaemt,
’t Is beter eerst gepeyst, wat my hier best betaemt.
Dus gingh dees dierbaer Maeght de saeck wel overwegen;
Maer als den Hemel wil, wat mensche kander tegen?
(415) Want ’t is, gelijck men seght, wat eens wil ofte spreeckt,
Dat Sinte Pieter noyt het selfd’ om verre steeckt.
’t Was als het wilde zijn, sy sagh de Ioncker komen,
En daerom het geval dat heeft sy waergenomen;
[p. 16]
Men riep den Edelman, sy thoond’ hem het gedicht,
(420) En oock de schildery van haer liefs aengesicht.
Die strack de veersen las, de welck hy heeft gepresen,
Hy sagh de schildery, en prees het schoon soet wesen,
Hy prees het net pinceel, en seyde ’t was vol geest,
Maer wat het dicht aengingh, dat prees hy aldermeest.
(425) Maer echter de Princes, die voorderde haer saecken,
En vraeghde of hy oock wel diergelijck sou maecken,
Te weten haer gesicht, soo oock in schildery,
En op de lett’ren van haer naem op dicht daer by:
En dat sy voor syn moeyt’ hem dan sou doen beloonen
(430) Met d’eer van Ridderschap, en duysent goude kroonen.
De Ioncker nam het aen, en heeft het soo gedaen,
Gelijck men daedelijck hier na sal vinden staen.
Waer zyn de spotters nu die dicht-konst soo misprijsen,
Ia de Poëten selfs schier met de vingers wijsen?
(435) En schelden hem voor geck, doch echter sonder gront;
Maer vrienden, wijsheyt krijght geen plaets in Esels mont.
En hier door komt het by dat Dichters of Poëten,
Nu dit en weder dat van Esels wert verweten:
Voorseecker Momus heeft alom noch veel geslacht;
(440) Dit is de reden dat de wijsheyt wort veracht.
Maer vrienden, van’t geslacht der langh-geoorde peerden,
Houdt immers nu voortaen de dicht-konst meer in weerden,
Wanneer een Koninck selfs het dichten nu begint,
En als’er een Princes de Poësy bemint.
(445) Doch wat ick segh of niet, veel sullen ’t noch verachten,
En wat hier is geseyt bespotten alsse plachten,
Om dat de Poësy niet brenght ter keucken in,
Want ’t is nu al te doen met ’s werelts vuyl gewin.
[p. 17]
Maer wat ick vraegen sou, en hebt ghy noyt gelesen,
(450) Hoe Roomen door sijn bouw van outheyt wort gepresen?
Meest om dat men daer siet Anphitheatres staen,
Wiens glans soo door den tijdt als d’ Oorlogh is vergaen.
Ia wel, daer sijn geweest hier voortijdts de Thoneelen,
Daer de Poeeten doen haer dicht op deden speelen,
(455) Op dat soo door de konst gebracht wiert voorden dach
Al menich wonderheyt, die half verdonckert lach.
Hoe Koningh Cestus eens Lucretia ontschaeckte,
En door dees boose daet haest uyt sijn Rijck geraeckte,
Of hoe Aeneas eens sijn oude Vader nam,
(460) Dien hy uyt Troyen droegh, en soo den brant uyt quam.
En hoe dat Schevola, Porsena dacht ’t ontlijven,
Maer dee sijn Cancelier selfs doot ter plaetse blijven,
Waer voor dat hy tot bloet terstont daer naer sijn hant
Vrywillich inde vlam te pulver heeft verbrant.
(465) Dit ofte diergelijck liet den Senaet vertoogen,
Op dat het Roomse volck oock sou naer vroomheyt poogen.
En dan wiert den Poeet van wien dit wiert verthoont,
Bekroont met Lauwerier, en bovendien beloont.
Wat dunckt u laster-volck, waeren’t oock sotticheden,
(470) Of is ’t niet beter soo somtijdts den tijdt besteden,
Als in een drinck-gelagh gaen reutelen te saem,
En daer te steelen noch de eer van yemandts naem?
Doch wat ghy secht of niet, ick wil voorts al mijn daegen
De konst van Poesy en wijsheyt liefde draegen,
(475) Dat ick u neus wat wreef, is by geval geschiet,
Ick volgh weer mijn verhael, ’k en acht de spotters niet.
Den Fransen Coningh heeft met innerlijck verlangen
Geduerichlijck gewacht, maer doen hy heeft ontfangen
[p. 18]
Den aengenaemen brief met haer soetaerdich beelt,
(480) Dat hem te vooren heeft in het gedacht gespeelt.
Doen sat hy als versuft, hy liet die eerst wat leggen,
Niet wetende oprecht wat d’inhout soude seggen,
Ten lesten sprongh hy op en nam gelijck een moet,
Denckende d’inhout dient gesien t’sy quaet of goet.
(485) Doen sagh hy eerst het beelt van haer soetaerdich wesen,
O hemel sey de Vorst, ’k en moet den brief niet lesen,
Want van dees schildery kan ick genoegh verstaen,
Wat datter is geseyt, en hoe de saecken gaen.
Maer waerom dus getoeft? ick sal mijn liefde blussen
(490) Met dit soetaerdigh beelt geduerichlijck te kussen,
Maer helaes! dees genucht en blust de lusten niet,
Die baert maer, soe my dunckt, verlanghende verdriet.
Hy nam dan eens den brief en sagh den naem geschreven,
Van die sijn ziel besat, ô, seyd’ hy, troost en leven,
(495) Ghy sent my oock een dicht, Ick sie ghy hebt my lief,
Ick wil tot aen mijn doot bewaeren desen brief,
En nu met stillicheyt tot troost van mijn gedachten,
Gaen lesen dit gedicht; het sal mijn pijn versachten,
Gelijck ick emmers hoop, en ’t was soo inder daet,
(500) Want soo was het geweest, gelijck hier onder staet.
[p. 19]
[Portret (gravure) met randschrift: MARIA TERE‚A Infanta d’ espana. Nacida en 20. Septiembxe 1638.]
Monarch van Christenrijck,
Als Salomon vol vreden,
Roemwaerdich van gelijck,
Ick wensch u salicheden
(505) Als Caesar groot van macht,
Troost van die vrede wenschen,
Eel Vorst van hoogh gheslacht,
Rust-gever aende menschen,
Een Prins van groot gebiet,
(510) Saghmoedicht, goedertieren,
Aen geen schier wijct ghy niet.
[p. 20]
In deught, en goe manieren,
Neemt blijtschap in u Jeught,
Fortuyn baert u gelucken,
(515) Aenveert vry soete vreught.
Niemant sal u verdrucken,
Tracht naer de rust altijt,
Alsoo ghy gaet beginnen.
Daer veel door wort verblijt,
(520) Eer van u Edel stam,
Schoon, wijs, jae vol van deughden,
Prins die den twist wegh nam,
Aenleyder tot de vreughden,
Nu vaert wel, Vrede-Vorst,
(525) Aen u is dit geschreven.
Hoe ghy door Liefd meer dorst
Hoe Langher ghy moet leven.
Soo haest den Christen-Vorst het dichtjen had gelesen,
Hoe kan, seyd’ hy, dit werck ten vollen sijn gepresen?
(530) t’ En is niet als ick dacht, het mijne naer gebotst,
Maer t’is vol aerdicheyt, ’t welck mijn dicht overtrost.
Wel sijnder in dat rijck soo vloeyende Poëten?
Ick wenscher eens te sijn, ick moet den schrijver weten,
Maer doch de eer alleen is aenden dichter niet,
(535) Mijn Lief geboot het soo, t’is dan door haer geschiet.
Sy heeft voorseeckerlijck lust in mijn dicht gevonden,
Dat sy haer naem in dicht oock heeft aen my gesonden,
Het welck my soo verheught, gelijck wel somtijts plach
De morgen Son te doen op d’eerste Paessche dach.
[p. 21]
(540) Dan keeck hy op het beelt, en dan weer op de dichten,
De welck hem overhant met soeticheyt verlichten,
En daerom steld’hy vast, datmen de Raeden sou
Vergaeren doen terstont, en voorhouden sijn trou.
Het welck soo is geschiet, en als die Heeren quamen,
(545) De Koningh quam daer by, en sprack tot hun alt’samen.
Besorgers van mijn Rijck, Bewaerders van mijn Croon,
Ick wensch u hemels vreught naer t’leven voor u loon,
U raet hielp menichmael mijn rijck in veel gevaeren,
Soo tot vermeerderingh, als om dat te bewaeren,
(550) Hier boven sy u loon, gaet, leeft nu eens gerust,
’k En hebbe nu voortaen geen langer Oorlooghs lust.
En of ick door het sweert mijn Rycken kost vermeeren,
Ick voel hoe meer men heeft, hoe meer men gaet begeeren;
Een Koningh is een mensch, men leeft maer korten tijt,
(555) Ick wensch dan soete vreught, die mijne jeught verblijt.
’k En wil de Spaensche Vorst niet meer in Oorloogh houwen,
Want met een woort geseyt, ick wil sijn dochter trouwen.
Ick hoope die Princes te krijghen voor mijn bruyt,
Dat Oorlooght al die wil, voor my, ick scheyder uyt.
(560) Ick wil datter terstont Gesanten sy gesonden,
Die aen het Spaensche hof mijn meyningh gaen verkonden,
En seggen aende Vorst wat rovery, en quaet,
Wat groote grouwelycheyt in Neerlant ommegaet:
En thoonen wederom, hoe dat den Peys kan geven
(565) Gewenschten overvloet, goet, blydschap, en langh leven,
En dan aen de Princes, die ick van herten min,
Te seggen, hoe ick wensch haer voor mijn Coningin.
Dit wierdt terstont gedaen, men gingh Gesanten senden,
Die aen de Spaensche Vorst verthoonden al d’ellenden,
(570) Die komen door den twist, en hoe dat alle goet.
Door Peys en Ruste komt, daer elck naer trachten moet.
[p. 22]
Waerom de Fransche Vorst tot grontsteen deser saken
Versochte de Princes sijn Koningin te maecken:
Een yder stont het toe, den Koningh vont het goet,
(575) Maer seght dat de Princes daer eerst op voysen moet.
Hy was schier half bevreest, dat sy het soude weyg’ren,
Daer nochtans haer geluck kost schier niet hooger steyg’ren:
Hy koos een Raets-heer uyt, de welck hy order gaf,
Om dit aen de Princes terstont te vraegen af.
(580) Den Heer is heen gegaen, half bevend’ en verslaegen,
Schier als den Engel, die des hemels bruyt ging vraegen:
Doch echter hy gingh in, en vraeghde met een woort,
Of sy geen nieuwe maer van Vranckrijck had gehoort?
Waer door dat de Princes een bloosje scheen te krijgen,
(585) Ach! dacht sy, mijn Poëet en heeft niet konnen swijgen.
Den Raets-heer sagh terstont, hoe datse wiert beschaemt,
Nu, dacht hy, is het tijt te doen dat my betaemt..
O, seyd’ hy, Edel Maeght, de schoonste van ons landen,
Wat sijnder in het rijck die door u liefde branden?
(590) Maer hoe het gaet of niet, voor hun en is geen troost,
Door u te sijn verlicht, ô Dach-ster van het Oost.
Daer is een groote Vorst, met naem de Fransche Koningh,
Die vraeght u voor sijn bruyt, die wenscht u in sijn woningh,
En hier recht uyt geseyt, sijn Eel Gesanten staen,
(595) Verlanghende hier op u grooten JAE t’ontfaen,
De Maegt wiert soo beschaemt, dat sy niet konde spreecken,
En schaemte, soo men weet, is een recht liefde teecken,
Doen gingh den wijsen Heer weer om met soeticheyt,
In sijne reden voort, en heeft aldus geseyt.
(600) O Pêrel van het Rijck, ghy sijt in volle weelde,
Tot nu toe opgevoet, en als ghy maer eens queelde,
Hoe veel wasser bevreest: ghy sijt met sorgh en vlijt
Eerbiedichlijck gedient geweest tot allen tijt.
[p. 23]
De reden die u Godt misschien tot nu bewaerde,
(605) Kan sijn, om nu door u te geven Peys op d’aerde,
Gedenckt, hoe door den twist soo veel sijn in verdriet,
Laet u eens vooren staen dat ghy de droefheyt siet,
Hoe dat veel Lant-volck is berooft van al haer haeven,
En schijnen door gebreck als levende begraeven,
(610) Sy wroeten door het slijck amechtich, desolaet,
En veele Dorpen daer geen huys meer heel en staet.
Haer kinderkens half naect staen vuyl, beslijckt, bekreten,
Die eysschen menichmael vergeefs haer ouders t’eten,
En krijgen sy noch wat, het is een stuckjen broot,
(615) Seer dickwils droogh en swart, soo sijnder veel in noot.
Maer soo dit arme volck, door u in rust mocht leven,
Sy souden noch eer langh by duysent ey’ren geven,
En wafels, room, en melck, met boter, vleesch, en kaes,
Jae somtijts een patrijs, een snip, konyn of haes,
(620) Al mosten sy door t’slyck drie uren loopen hijgen,
Sy souden eenigh wilt voor u bestaen te krijgen,
Want schoon daer yemant gingh geheel de werelt ront,
Men vint geen beter volck als ick in Neerlant vont:
Maer noch de borgery dient boven al gepresen,
(625) Men vint geen soeter volck, daer kan geen beter wesen,
Maer helaes! door den tijt sy sitten nu bedruckt,
Want daer is niet met al, dat haer nu wel geluckt.
De oude lieden gaen al suffen langs de straeten,
Meest altijts vanden tijt ende vande droefheyt praeten,
(630) De Winckels sonder volck, de coop-lien sonder gelt,
De gasten sonder werck, soo ist daer nu gestelt.
En dit noch onder al, moet ick u oock vermaenen,
Dat u door medoogh sal misschien doen storten traenen,
De soete Maeghdekens suchten daer even seer,
(635) Men hoort van haeren mont geen blijde deuntjens meer.
[p. 24]
Haer schoon soet aengesicht is menichmael bekreeten,
Want veel sijn soo beroyt dat sy geen raet meer weeten,
Geen Renten komen in, de Pachters brengen niet,
Men weeter van geen vreught, ’t is altemael verdriet.
(640) Men sagh haer lief gesicht hier voortijts uyt de huycken,
Maer nu gaen sy bedroeft meestal in failien duycken,
Sy sitten heel de weeck bedruckt aen t’spelle-werck,
En als het sondagh is, al suchtend’ in de kerck.
Sy schijnen levend doot, men weet schier van geen vryen,
(645) Maer ghy kont, Edel Maeght, haer door u trouw verblyen,
En ’t is oock meer dan tijt, al’t lant is schier verwoest,
Men sieter alle Jaer niet een gewenschten oeghst.
Den Oorlogs grouwel-daet roept wraeck tot inde wolcken,
Dat Godt eens sou aensien de droefheyt vanden volcken,
(650) Soo dat den hemel nu door u een uytkomst geeft,
Princes, ghy hebt te sien hoe dat ghy hier in leeft.
De Maeght was heel ontstelt, want noyt haer leven daegen
En hadde sy gehoort van soo veel droefheyt klaegen.
’t En was geen steenen hert, dat hier most sijn versacht,
(655) Maer wel een jonge Maeght, die licht wort om gebracht.
Sy sagh den Raetsheer staen met innerlijck verlangen,
Daer rolden nu en dan veel traentjens van haer wangen,
Sy neemt geen langh beraet, dat haer met twijffel quelt,
Door dien den hemel selfs haer minne-wetten stelt.
(660) Sy wist dat door haer min veel souden sijn in vreden,
En dat sy was bequaem om t’geen haer wiert gebeden,
Sy voelde sich ontstelt door krachten van de min,
En soo het schijnen mocht, ’t was alles naer haer sin.
Sy sagh dat haers gelijck nu quam de vryer maecken,
(665) s’En wilde, soo het scheen, geen uytstel vande saecken,
Haer hertjen was verheught door soete minne-vreught,
Vermits haer liefde-lust gegront was op de deught.
[p. 25]
Wel seyde sy, mijn Heer, u soete wijse reden
Die heeft mijn hert beweeght, ghy hebt my soo ghebeden,
(670) Dat ick u reden niet met reden kan weerstaen,
Ick ben in als te vreen, dient het mijn Vader aen.
Sy opend’ een Schrybaen, en nam van haer Juweelen,
Daer sy den goeden Heer gingh jonstich mee van deelen,
Ick sal oock, sey de Maeght, mijn meynigh aen mijn lief
(675) Gaen schrijven daedelijck, komt tot my om den brief.
Den Raets-heer gingh terstont den Koningh openbaeren,
Hoe dat de saecke stont, en hoe hy was ghevaeren,
Alwaermen op de voet om de Gesanten sont,
Als dat op haer versouck wiert veel gelucks gejont.
(680) Hoe yder was verblijt, en kan ick niet beschrijven,
En daerom dunckt my best dat ick het laete blijven,
’t En is niet seggelijck, hoe elck daer was verheught,
Het volck liep onder een, het Hof was vol van vreught:
Men liet door al het Rijck, als dat het Peys was, weten:
(685) Wat dunckt u, ginghen doen niet veele blijde eten?
Jae droncken bovendien een goede romer wijn,
En ginghen al te saem met vreughd en vrolijck sijn.
De blijde maer van Peys wierdt over al gesonden,
Doen wierdt den Oorlooghs-Godt gekoort en vastgebonden,
(690) Men gingh oock over al Bellona bannen uyt,
Maer Caron liep van selfs in sijn verrotte schuyt.
Den Atrops stont verstelt, en Hate-nijt gingh lopen,
Erynnis voor de hel riep, Cerbere, doet open,
En het drye-hoofdich Dier maeckt’ yselijck gebas,
(695) Tipsihone verschoot, s’en wist niet watter was.
Alecto was bevreest, en Megra heel verslaeghen,
Doen gingh Proserpina aen haeren man afvraeghen,
[p. 26]
Wat datter was te doen, de hel wiert heel beroert,
En daerom Pluto wiert weer over al ghevoert,
(700) Te sien of aende hel gheschieden schaed’licheden,
Hy dacht dat Tiphon weer gingh roeren sijne leden,
Terwijl op aerden gingh aen Phoebus goeden dach
Aurora bieden aen, veel blijder alse plach.
En Philomela songh, die Maya gingh beweghen,
(705) Maer Schilla klom vol vreught ghelijck de wolcken teghen,
En Talus sat gerust, Antigone vloogh uyt,
Alcione en Ceys aen strandt maeckten gheluyt,
Hirien scheen selfs verblijt, men hoorde haer niet suchten,
Pigmea, Corone, die maeckten t’saem ghenuchten,
(710) Ciparissus gaf reuck, en Philemon wiert groen,
En Boucis gingh terstont sijn beste kleet aen doen.
De werelt was vol vreught, jae selfs de Lammers spronghen,
Doen speelde Pan een liet, en duysent Vogels songhen,
Want alsmen vande Peys ons bracht de eerste maer,
(715) Het was ontrent de Mey den soetsten tijt van t’Jaer.*
[p. 27]
[...]
Tekstkritiek:
fol. π2r, vs. 20; weerdigh dat er staat: weerdghdat
Continue

Tekstkritiek:

Voorwerk:
fol. **3v, vs. 29 Daer er staat: Daet
t.a.p. vs. 47 gadt er staat: gact
fol. ***1r, vs. 57 bedroefde er staat: bedroesde
Het spel:
vs. 118 Verthoont er staat: Ver thoont
vs. 252 gantsche er staat: gantsehe
vs. 323 noch er staat: noeh
vs. 605 geloopen er staat: geloo pen
p. 32 er staat: 40
vs. 757 waere er staat: waer e
vs. 758 bederven er staat: bedorven
vs. 995 kussen er staat: kusten
vóór vs. 1017 Jaerschrift er staat: Jaerschirft
vóór vs. 1145 wringhende er staat: wringhnde
p. 51-53 De strofen 4-8 zijn verkeerd genummerd als 3-7.
vóór vs. 1219 seer er staat: seeer
vs. 1394 achter er staat: achtet
Mey-droom:
p. 75, vs. 10 kraeyen er staat: kraeyn
p. 80 er staat: 78
p. 105, vs. 140 Muntenaer er staat: Munten aer
p. 109, vs. 217 lieffelijck er staat: lieefflijck
Vrede-lof:
p. 123 namentlijck er staat: namentljek
p. 125 vs. 2 twist er staat: t’wist
p. 127 gelijck er staat: geljck
ibid. dat er staat: dar
p. 130, vs. 56 gedacht te er staat: gedachtte
p. 131, vs. 62 tot er staat: tor
vs. 77 spreeckt er staat: sprecckt
vs. 82 Sijn er staat: Sjin
vs. 208 sijn er staat: sjin
vs. 230 eertyts er staat: eeertyts
vs. 393 en 413 twist er staat: t’wist
Vorstelycke minne-lusten:
p. 1 vs. 28 guychel-spel er staat: guychel. spel
p. 20 vs. 518 weesrijm.
p. 26 vs. 715 tijt er staat: tijr