| Enoch Krook: De buitenspoorige toebaksnuiver. Amsterdam, 1697. Uitgegeven door Ruth den Braber Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Ceneton05117 - Ursicula In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
[p. 2: blanco] [p. 3]
[p. 6]
Dat hy, daarom alleen, een Heer zyn kind ontzegt, Om dat hy in ’t misbruik zich niet na hem kon voegen. De Minnaar, die reeds was van zyn Meestres bemind, (5) En van de Moeder, en de Grootvaâr, heel bezind, Bedenkt een List, om hem volkoomen te vernoegen; Koomt in een vreemde schyn, als Minnaar van dat kruid, Krygt dus (schoon eerst ontzeid) zyn Minnaares tot Bruid. ENOCH KROOK. _____________________________________________________________________________
LEANDER, Minnaar van Kornelia.
ELDERT, Knecht van Leander. KOERT, een Yvoordraaijer. ANTONIO, een Zwartje. ’t Kluchtspel speeld in ’t huis van Bertrand.
MYn Heer, waar toe diend dit dat gy de Lyst, en Nommers, van Vaders Snuiftoebaks doozen hebt opgenoomen? Ach! ik vrees dat my dit heimelyk gesprek met u heel kwaalyk zal bekoomen. Gy weet hoe myn Vader u heeft afgezet. Ik bidje, vertrek. LEANDER. Ja, maar heel tegens reden. KORNELIA. Schoon Dat zo is, ik moet, als een gehoorzaame Dochter past, opvolgen zyn geboôn: (5) Hoe wel hy zelfs moet toestaan dat op u niets te zeggen valt, en het de alderbelachchelykste zaak des Waerelds is, waarom hy het Huwelyk van my met u heeft afgeslaagen; Nochtans ben ik van verstand, dat de Kinderen de gebreeken in hunne Ouders, geduldig moeten verdraagen, Tot dat men door georloofde middelen, of goede redenen haar van hunne* dwaaling aftrekt. LEANDER. Wel, Mejuffer, zyt verzeekerd, dat het geene ik nu tracht in’t werk te stellen, tot geen ander einde strekt. Deze Lyst van uw Vaders Snuifdoozen, die ik uitgeschreeven heb, en’t geen ik vorder zal beginnen, (10) Is met goedvinden van uw Moeder, en Grootvader. Dwaaze menschen kan men niet beter tot recht verstand brengen, als dat men zich veinst met haar eens te zyn van Zinnen, Zo krygt men geloof by hen, en geraakt in hun gunst. [p. 8] En, ’t geen men door goede reden niet kon verkrygen, verkrygt men dan door geöorloofde kunst.
JUffrouw, ik vrees dat je Vader...... KORNELIA. Wat is’t? TRUI. O myn! hoe loop ik daar tegen Die stoel! ELDERT, vallende, roept half slaapende. Waar is de brand? hei. LEANDER. Zwyg Eldert, wat brand, Gek? ELDERT, zijn oogen vryvende. Heb je dan met den Degen (15) Gevochten? LEANDER. Wat schortje, droomje? ELDERT, Isser dan iemant verdronken, myn Heer? TRUI. Ha! ha! ha! ELDERT. Spreek, wat isser te doen? hoe lachje zo zeer? TRUI. Om dat je zo slaaperig ziet. LEANDER. Wat doeje te slaapen? ELDERT. Ja, by myn trouwe, ’k Geloof’t wel, had ik Trui zo lang, als jy Juffrouw Kornelia, moogen onderhouwen, [p. 9] Ik zou niet geslaapen hebben, ik verzekerje dat; (20) Maar ik had geen handgebaar, en raakten in slaap wyl ik daar zat. TRUI. Kwibus, ik geloof je meend tot jouwent te weezen, Omdat je zo schreeuwd: kom, je moet vertrekken. Mijn Heer, ik ben vol vreezen Myn Meester is zo even, eens achter op de plaats gegaan, Ik zorg dat hy hier straks by zyn Snuifdoozen koomen zal, en wat raad ging ons aan, (25) Zo hy u, by zyn Dochter, hier in zyn kamer mogt vinden? LEANDER. Vaar wel, myn Engel, verwacht een gelukkige uitkomst. KORNELIA. Vaar wel. TRUI roept Leander weêrom. Myn Heer! myn Heer! zo ge uw Beminde Noch iets hebt te zeggen, dat meugje met een snap noch wel doen. Haar Vader, zag ik, dat op de Plaats ging, daar hy gemeenelyk wat lang zit, en om te verhoên Dat men u hier niet al te schielyk mogt koomen betrappen, (30) Maar dat’er tyd mogt zyn dat gy, met Eldert, behendig de deur uit kost snappen, Liep ik kousvoetelings na de plaats, en schoof, zonder dat hy’t hooren kon, de wervel op de deur, En docht, nou zit jy vast, druk maar schoon uit, Sinjeur. Ik zal myn Heer Leander waarschouwen gaan, ’t is tyd dat hy gaat: heb je hier nu je zaaken Beschikt, en alles Mejuffrouw gezeid? zo wilje maar vaardig maaken. LEANDER. (35) Ja; maar je zuster Elsje, zal die wel klaar zyn, gelyk als’t is gezeid? En is ze stoutmoedig genoeg? TRUI. Alzo stout als ik. laat Eldert maar by haar gaan, en verkleed met haar hier koomen, zyt verzekerd dat de Meid [p. 10] Haar rol heel aardig, en na de kunst zal speelen. Als Eldert het maar zo goed maakt, zo zal’er niets aan scheelen. ELDERT. Maar kan ze wel snuiven? TRUI. Hoe grooten Snuiver dat jy ook bent; zy kan het Licht beter als jy, ze is een liefhebster, myn vriend; (40) Ze heeft wel zes jaar by Portugeezen, en Franschen gediend. Die kwaamen haar het snuiven, en noch veel andere dingen te leeren. Ga heen, eer onze Juffrouw Mama t’huis komt. ELDERT. Myn Heer, de kleêren.... LEANDER. Die leggen t’huis al gereed. ik kom straks by je. ELDERT. Dag, Truitje. TRUI. Nou, Eldert, laat me met vreên De deur openen; kom, her uit.
MEjuffouw, ik wilde uw Mama, die reeds kennis van zaaken heeft, noch wel eens spreeken, waar is die heen? KORNELIA. (45) Na myn Grootepapa, om over Papaas dwaasheden te klaagen. Daagelyks brengt hy het huis vol Italiaanen, Franschen, en Smoussen, die dan met hem snuiven, wyl hy dat boven alles acht, gelyk gy weet, en daar in schept zyn grootste behaagen; Ja, elk een hier in huis, wil hy dat snuiven zal; Mama, ik, de Meid, onze Kareltje, onze Josyntje...... TRUI. Ja, myn Heer ’t moet hier al snuiven, zelfs tot Filitje, ons Hondje, in ’t kluis, [p. 11] Dat leerd meê al snuiven. BERTRAND roept van binnen. Trui! Kornelia! holla hei! maak open! KORNELIA. Och! daar roept Papa. TRUI. Hoor, Juffrouw, loop jy, terwyl ik myn Heer Leander uit laat, na boven op de achterzaal, die over de plaats ziet, en kyk kwansuis Uit het venster, en maak de deur maar open. (50) Zeg, dat ik na de Yvoordraaijer, om de bestelde Snuifdoozen was geloopen, En dat ik nu hier, voor in de kamer, alles in ordere stel. KORNELIA. Ik zal. LEANDER. Tot voortzetting van ons Huwelyk, Mejuffer, ga ik na uw Grootepapa, om uw Mama noch eens te spreeken, en kom hier straks, verkleed, wederom. vaarwel. Truitje, de proefjes Snuif liggen op de Tafel. TRUI. ’t Is goed, myn Heer.
Maar laat hy kyven, zo veel hy wil, ik zal hem wel een rad voor de oogen draaijen, (55) Hy heeft my niet gehoord, en wyl ik hier voor in de kamer ben, heeft het, dat ik hem opgeslooten zou hebben wynig schyn. Ik doe met ’er haast de Snuif daar ze hoord. Ja wel, zo veel doozen met Collocentie voor een mensch! dat immers de gekken geen brood aaten het koorn dat zou goed koop zyn. [p. 12]
WIe meen jy met die gekken, Trui? en hoe komt de Wervel op de deur te raaken? TRUI. ’t Is een oud spreekwoord, Sinjeur, kan jy’er een toepassing op maaken? BERTRAND. Wat roerd dat jou, maar hoe komt de Wervel op de deur? TRUI. (60) Ik heb na de yvoordraaijer geweest, vraagje dat my Sinjeur? Ik kom hier zo eerst in, om alles in order te schikken. Onderweegen Heb ik twee proefjes Collocentie, daar ik al eens van gesnooven, en ze in Nommer twe, en drie gedaan heb, van twee Heeren gekreegen, Die je flus zullen komen bezoeken. Maar was de wervel op de deur? hoe kwam dat by? Kon je ’er niet uitkoomen? BERTRAND. Neen ik. TRUI. Wie heeft dat gebakken? dat’s kluchtig! BERTRAND. Wel hoe drommel is ’t! vraagje dat my? (65) ’k Wou dat ik wist wie ’t gedaan heeft, ’t zou niet wel afloopen. Onze Kornelia riep noch uit het venster van de achterzaal, en die maakten de deur open. Myn Collocentie had ik niet by me, ik kon niet eens snuiven, ô spyt! Ik zou schier verstikt hebben door de benauwde lucht, terwyl ik daar zat. Het Secreet moet geruimd. Collocentie. [p. 13] TRUI. Dat’s waar, Sinjeur. Maar wie zou denken, als jy op het Gemak ging, dat je daar dan geen Snuif by je had. BERTRAND. Ik had ze vergeeten; maar op dat zulks niet weêr mag beuren, (70) Zo wil ik, dat je zes van die nieuwe halfvierendeels doozen met Collocentie, die ik besteld heb, daar zult op ’t plankje zetten, of je zult me ongemeen versteuren. En daar boven zeg ik, gelyk ik meêr gezegt heb, datje in de gang en by de tafel, als ik eet, en in het ledikant, en by de rustbank, en voorts in alle plaatzen van ’t huis, daar ik daaglyks kom te gaan, Doozen met Collocentie zult zetten; op dat myn Snuiflust over al kan werden voldaan. Maar de wervel van zelf op de deur te schieten, die zaaken Versta ik me niet. TRUI. ’t Is my ook eens gebeurd, de wervel moetje laaten vermaaken, (75) Ze is te los en draaid geduurig heen en weêr, En als men de deur na zich toehaald schietze der overheen; en zo gebeurd het wel meêr: Ik heb het zellever bevonden, Sinjeur, je meugt me wel gelooven, Ik zat ’er eens wel een uur, maar ik riep onze knecht van boven En die hulpme...... het stonker, Sinjeur.... BERTRAND. Dan zou jy doen gelyk ik heb belast, (80) En zetten overal Snuifdoozen. TRUI. De Draaijer hadze noch niet gedaan, by zalze straks t’huis brengen, Sinjeur. BERTRAND. Dien Hangebast Zal nooit een duit meer aan me verdienen. Maar jy kost ’er van myn ouwen Wel gezet hebben, der zynder genoeg. [p. 14] TRUI. Daar docht ik niet om, ik val wat kort van memorie. BERTRAND. Dan moestje wat meêr snuiven, zo zou je beter leeren onthouwen, Ik rekommandeer het jou lui alle daagen, maar je slaat het geen acht, Daarom blyfje zo dom. TRUI. Maar zeker zou het waar zyn, Sinjeur, heeft de Snuif zulk een kracht? BERTRAND. (85) Gewis: ze reinigt de harssenen, verlicht de oogen, en doet zwaare zinkingen verdryven, of opdroogen. TRUI. Iemand die dan met een zwaare zinking gekweld is, zou men die daarvoor de Collocentie, wel op trouw toezeggen moogen? BERTRAND. Ja, ze is probatum est. TRUI. Dat ’s goed: ik heb een Speelnoot, die by een Weênaar diend, Sinjeur, die wil ik de Snuif dan aanraân. Ze heeft al veel medicynen gebruikt; maar de zinking blyft haar by, en ze heeft ’er al over de vyf maanden aan gegaan. Ze word van een Droogscheerder gevryd, en ze zou hem wel willen trouwen; (90) Maar de Meid vreest, zo de zinking niet stilletjes verdwynt, dat hy heur niet hebben zal willen, uit vrees, dat hy ze met dat accident zou moeten houwen. En wou dat door de Snuif weg droogen, dat zou haar aangenaam zyn. BERTRAND. Wel, ik spreek van zulke zwaare zinkingen niet, Zwyn. Scheer je de gek met me? TRUI. Wel neen, Sinjeur, ik docht..... [p. 15] BERTRAND. Voort van hier, aan je werk; en als Kareltje, en Jozyntje t’huis koomen, stuurt ze hier, zy moeten exerceeren.
(95) Ik heb haar de Almanach al gegeeven, en gezeid, je moet doen als daar staat; maar ’t is zo veel als wind. Kareltje zou het wel haast weg hebben, maar Jozyntje kan het niet vatten, en myn oudste kind, Kornelia, daar mag ik myn kop niet meêr meê breeken; Ik geloof dat myn Vrouw, die altyd op de Collocentie pruttelt, haar hartnekkig heeft gemaakt, maar ik zal haar de kaart wel versteeken. Zy zal Leander niet hebben; schoon hy deugdig en ryk is, hy is niet geverzeert (100) In de Collocentie, en, dat ’s een teken dat hy geen welleevendheid heeft geleerd. Nu, die proefjes die Trui in nommer twee, en nommer drie gedaan heeft, moet ik eens bezien, en met myn lyst collationeeren. Driemaal achter een moet ik proeven, eer ik oordeel, zonder te varieeren. Nu blindelings de doozen verwisseld, en zien of ik nu mis. Dat ’s nommer drie, Braziliaansche; die is puik: en dat, nommer twee, Italiaansche [neemt zyn Bril] ô! ik heb dat kunsje wis: (105) ’t Accordeert met myn lyst, ik moetze eens heel doorleezen. Nommer een, Spaansche, nommer twee en drie is gezeid, nommer vier, blommetjes, Juffers Snuif. och! daar valt myn bril aan stukken, nu kan ik het schrift niet zien, wat raad? ja, onze Trui of Kornelia moet me nu behulpzaam weezen. Trui! Trui! daar leggen myn oogen nu. ja wel, wat is ’er [p. 16] iemand, die oud word, en zwak van gezigt, kwaalyk an. Maar waarom of een mensch, ook niet, gelyk de Arenden, en Slangen, (zo men zeid) weder jong worden kan? Zeker, dat wou ik noch wel, en het zou my, en een ander, veel baaten; (110) Een oud man zou dan veel dingen noch doen, en zien kunnen, die men nu, door zwakheid, moet laaten. Trui!
WAt beliefje, Sinjeur. BERTRAND. Hoe is ’t? waarom gaaje ten eerste niet voort, als ik je roep? Moet ik altyd drie viermaal roepen, eer je zult koomen? TRUI. Wel neen, Sinjeur, maar ik ly een mat op de stoep. BERTRAND. Kom, lees dit Schrift eens voor me; ik ben daar zo even Bei’ myn oogen kwyt geraakt. TRUI. Heden, Sinjeur, je doet me schrikken en beeven! (115) Bei je oogen kwyt geraakt? dat is bedroefd en slecht! Val eens wakker aan ’t snuiven, licht koomen ze dan wel weêr te recht. BERTRAND. Weg, malle Meid, ’k meen myn oogen niet, maar myn Bril, die aan stikken Gevallen is, ’k zal morgen wel weêr een nieuwe koopen. TRUI. Meen je die? je deed me zeker verschrikken. BERTRAND. Ja, daar heb ik het huisje. TRUI. Dat deugd ook niet veel meêr, maar wat zwaarigheid, [p. 17] (120) Zacht dat ’er by den eenen of den anderen Brillekraamer veur jou noch een goeije bril in een huisje leid. BERTRAND. Dat hoop ik. Maar lees eens op, by nommer vyf ben ik gebleeven. TRUI. Nommer vijf, Bonfleers de rosse. BERTRAND. Wat? Bonfleurs de rosse, ’t Is, Bonfleurs de rooze. TRUI. Ja, dat ’s waar, ’t is zo; dat moet je me vergeeven. BERTRAND. Al vorder. TRUI. Nommer zes Amsterdamsche Kattensnuif. BERTRAND. Wat zegje Kattensnuif, Meid? zo staat ’er niet. TRUI. Neen, neen. Kattenbrugsche. BERTRAND. Ei! Kattenburgsche wil je zeggen, die heb ik die puik is, de Acteurs van de Schouwburg snuiven der van. Maar ik hoor wel, je loopt ’er zo wat over heen. TRUI. (125) Nommer zeven een leugen Snuffen. BERTRAND. Hoe ? TRUI. Een Leugen Snuffen, Sinjeur. BERTRAND. Wel! ik zou van zulk leezen, braaken! Jou domme Zwyn, speld het. TRUI. Een Leuveken Snuffeken. BERTRAND. Een Leuvens Snufken zal ’t weezen. ô! kom, [p. 18] schei ’er maar uit, je zoud me met zulk leezen wel mal maaken. Je kend ’er toch niet uitkoomen, ik dien ’t zelfs wel te raân. TRUI. Ja, dat geloof ik wel, Sinjeur, ik heb maar zes Jaar school gegaan! BERTRAND. Zes jaar lang! en kanje dan niet beter spelden en leezen? TRUI. (130) De Meesters, daar ik by School gegaan heb, kosten ’t zelf niet. BERTRAND. Kosten ’t die zelfs niet? wel Trui, hoe kan dat weezen? Meesters, die jou spelden, en leezen leeren zouden, die zouden het zelfs niet kennen? TRUI. Zeker, ’t is zo geschied. Ze vroegen me altyd, wat is dat voor een letter? en ik wist het niet. Zo zy het zelf geweeten hadden, hoefden ze ’t my niet te vraagen. Ook heb ik een Meester gehad, die pas om de veertien daagen (135) Eens op het School kwam, en dat ’s morgens niet langer als een kwartier, En hy deed niet als borrelen onder het deksel van zyn Lessenaar; als by dan afging, liet hy het bestier Aan een Jonge, die dan ondermeester zou weezen; En die speelden altyd met ons, Sinjeur, hoe kon ik dan leeren leezen? Daarom klaagden ik het aan myn Ouders, en die nammen der me van daan. (140) Kwam ik dan weer by een andere, daar docht het ook niet. BERTRAND. Ja, jy waard licht stout, en woud niet leeren. Maar by hoeveel Meesters heb jy wel school gegaan? TRUI. By hoe veel Meesters, laat zien, by meêr als twintig, ik ben niet langer als drie maanden by een Meester gebleeven. Want den eene was hovaerdig, den andere pasten niet op, [p. 19] de derde was een dronke bol, de vierde was beulsgezind, de vyfde was gek; Kortom, ik kon altyd de Meesters dat ik niet leerde de schuld geeven. Maar myn Peetje bracht me in een Banketbakkers winkel, en daar leerden ik best: Ze kocht men het heele A.B. van letters, die ik zo leerde kennen, want op het lest (145) Bevond ik dat aan een M, drie beentjes, en aan een I, maar een was te vinden, Dat ook aan een W meêr was als aan een V, en zo voorts; ziet, zulke zoete leeringe, die binden Veel beter, als die van de Meesters, die voor de billen, of met de plak staadig slaan. Daarom wou ik altyd liever in een Banketbakkerswinkel als by de vermaardste Meester, School gaan. BERTRAND snuift geduurig. Ja, om banket te eeten. Maar niet om leezen te leeren. TRUI. (150) Al, Sinjeur, als men daar beter, als by een Schoolmeester de letters leerd kennen, is het dan niet ter eeren? Leeren is leeren, daar men best leerd, is het best. BERTRAND. Dat is wel waar, maar zulk leeren is geen fatzoen. Want dan waarender, na jou stelling, maar Banketbakkers, maar geen Matressen en Schoolmeesters van doen. De Letters te kennen is niet genoeg, men moetze ook by malkander weeten te voegen Tot woorden. TRUI. Zo deed ik ook Sinjeur, den eenen voegden ik by den ander in ’t Penshuis en at letter voor letter, tot dat ik had myn genoegen, (155) En dan zeide ik het woordeken van OP. Ja, wat meêr is, door de zoetigheid die ik in dat Letter kaauwen vond, sprak ik te met wel woorden van een vaam lang. BERTRAND. Ik geloof ’t wel, ha! ha! [p. 20] TRUI. Lach je ’er om Sinjeur, zeker het viel me zomtyds vry wat bang. Maar heeden! wat is je rok met Snuif bestort, ’t is schand zo der volk komt die ’t zien, laat ik het wat of veegen. BERTRAND. ’t Is niet noodig, laat jy ’t maar zitten, daar is niet aangeleegen Of de rok met Snuif bestort is. Men Poeijert zyn rok, heeden al zo wel, als de Pruik, dat is nu moode, dit is Respectum Collocentium, gaa maar eens langs straat, je zult Smouzen, en Franschen, en andere, haar beffen, dassen, en kleêren met Snuif zien besteld. (160) Dat is het blaizoen van de Snuivers, die dat niet draagt word ’er niet onder geteld. Daar wordt geklopt, Trui, laat eens in, licht zal ’t myn Vrouw zyn, of de Heeren, die je zei dat hier zullen koomen, En is het de Draaijer, stuurd hem hier by me, ik zal hem Kapittelen, ik meen hy mag wel schroomen.
Ze werken op haar gemak, en men krygt het niet te eer* onder haar handen van daan (165) Of’ er haast by is, of niet,* men mogt het liever by andere bestellen, Was het zo goed niet, ze zouden ons dan met te laaten wachten zo niet kwellen.
,,Elsje Zus, pas wel op, en jy ook, Eldert, Trui binnen. [p. 21] ELDERT en ELSJE. ,,’t Zal wel gaan houje maar weg. ELDERT, door de neus spreekende. Servitori, Mevrouw, neem haar gemak en zet zich neêr. ELSJE. Wel aan, laat ons de Doozen openen, en proeven. ELDERT en ELSJE tasten in zyn doozen. Collocentie, myn Heer. BERTRAND. Wat wil dit zeggen? ELSJE. Myn Heer Snof, wat dunkt u? ELDERT. Mevrouw, Collocentie. (170) Die Spaansche is heel goed. ELSJE. Nu, myn Heer Snof, snuif al voort. ELDERT. Haar Excellentie Die ga my voor. ELSJE. Neen, tast maar toe, myn Heer. ELDERT. Mevrouw Collocentie, ’t zal niet geschiên, De eer komt u toe. BERTRAND. Wel heb ik van myn leeven geen stouter menschen, als dezen myn Heer Snof, en Mevrouw Collocentie, gezien. Ze koomen, zonder verlof te vraagen, in myn huis, gaan stout aan myn tafel zitten, en doen al myn doozen open. Ze snuiven der uit, en ik ken ze niet. hoe Duivel, of dit af zal loopen? ELSJE. (175) De Smous, na ik merk, myn Heer Snof, heeft ons hier op de rechte plaats gebragt. Dit zal dien grooten Liefhebber zyn. [p. 22] ELDERT, Ik zou al wat twyffelen, Mevrouw, want ik zag geen Snuifdoozen door ’t huis. BERTRAND. Myn Heer Snof, daar werden twee douzyn Doozen van de Yvoordraaijer verwacht. Ik hem myn Meid al belast, dat ze’er van myn oude Doozen zou zetten, maar ze heeft het vergeeten. Ik wou dat dien dien Draaijer, dien beest, die hier myn respect zo doed krenken, met zyn gat op’t houte Paard was gezeeten. ELSJE. Is uw naam geen Bertrand? BERTRAND. Ja, Mevrouw Collocentie. ELSJE. Wel, dan zyn we hier immers te recht. ELDERT, (180) Aan de Snuif zou ik het gelooven. Den grooten Mogol heeft my ook veel van de Heer Bertrand zyn snuiflievendheid gezegt; Hy beminden hem bezonder, en hoorden hem gaerne discoureeren. BERTRAND. Den grooten Mogol? ik heb nooit in zyn land geweest. ELDERT, Dat’s myn schuld niet: ja, Mevrouw, hy wil hem ook door zyn Gezanten laaten complimenteeren. Den Tartaarischen Cham zei desgelyks, dat hy hem rekend voor zyn allerbeste vrind. En den Grooten Turk, had myn Heer Bertrand, om dat hy zo een groote Snuiver is, zo lief, als zijn eigen kind. BERTRAND. (185) Myn Heer, word je zot, wat zeg je al? ELDERT, Ik zeg zot meug je zelfs zyn. Den Hofpodaar van Wallachijen. Heeft hy’t snuifen geleerd, en die zou hem zyn Dochter gegeeven hebben, had hy ze maar willen vrijen. [p. 23] BERTRAND. Dat lieg je: ik heb daar nooit geweest. wat Duivel! is dit voor een Vent? ELSJE. Ik geloof’t wel, myn Heer Snof, in de Landen die ik doorreist heb, is dezen Heer voor een groot kender bekend. In* Vrankryk wilden ze hem, met den Tytel van Grand Métre de Collocentie, vereeren; (190) En in Spanje, en Portugaal hoorden ik, dat’er veel Heeren Hem nydig waaren, om dat zyn neus van binnen beter, als de haare, naar een schoorsteen geleek; Gy kund het ook noch wel zien, myn Heer Snof, hy is noch zwarter als de uwe. ELDERT. Dat doed ik veeg de myne ordinary tweemaal in de week. BERTRAND. Dat is niet liefhebberachtig, dan ben je maar een van de slechten, Tweemaal in de week je neus schoon te maaken, en dan noch door de neus te spreeken.... ELSJE snuivende. Is het beter dat ik hem nooit schoonmaak? wel, myn Heer, ik laat my door u, zeer gaerne in de kunst onderrechten. BERTRAND. (195) ’t Is zo, gelyk ik zeg. ELDERT snuivende. O ja, myn Heer heeft gelyk. O! wel met recht groot Filizoof! etzi, etzi, etzi. ELDERT, Etzi, etzi, etzi. Dat’s gelyd aan den dyk. ELSJE. Dat ’s na de kunst, driemaal te sniezen is volgens de Constuimen, Meêr dat is strafbaar. ELDERT, Ja, daarom deed ik eens een Heer, omdat hy die wet overtrad, zyn eigen Zaal ruimen. [p. 24] BERTRAND. Ik wou wel dat je myn Zaal ook eens ruimde; of zeg me, wat benje voor volk? (200) Wat doe je hier? jou praat verdrietme, en je onvatzoen verveeld. ELSJE. Myn Heer Snof, die is uit Pontus Modderkolk Gesprooten, en ik uit het Land van Winjewanje, Het is gelegen net zesendertig honderd myl, Noorden ten Zuijen, van Nova Spanje. Myn Heer Snof, laat ons nu verder discoureeren van de kracht van de Snuif. BERTRAND. Jy, Mevrouw Collocentie, ik verzoek dat je aanstonds Vertrekt, of ik vatje by de Kuif. (205) En jy desgelyks, myn Heer Snof, of ik zelje, door myn Huisgenooten, de Zaal doen ruimen. Zo stout, en onbekend zynde, in iemands huis te koomen, en zyn goed zo vry, als het uwe, aan te tasten, dat is ook, dunkt my, tegen de Constuimen. Ik geloof, dat jy lui hier wat anders zoekt, en datje tot dien einde myn huis bespied. Hou je handen uit myn doozen, myn Heer Snof van Pontus Modderkolk, en jy, Mevrouw Collocentie van Winjewanje, of zeg wat kom je hier doen? spreek. ELSJE snuivende. Wel myn Heer, zieje dat niet? BERTRAND. Ja ik zie ’t wel, en heb het al lang genoeg gezien, daarom raad ik je te vertrekken, (210) Of ik zal daadelyk..... ELSJE tegen Eldert. Zou de Heer Bertrand, wel met ons gekken? BERTRAND. Neen ik gekker niet meê. Ik zeg je, pak je voort. ELSJE schreijende. Och! myn Heer Snof, wie heeft ooit van droever verandering gehoord? [p. 25] De grootste Filozoof des waerelds van de Snuivery, zo schielyk beroofd van zinnen. Is’t moogelyk! kan ’t weezen? ELDERT, ’t Moet moog’lyk zyn, dewyl gy’t ziet, anders zou hy zulk een zwaaren mislag niet beginnen, (215) En aan ons vraagen..... ELSJE. Och! myn Heer Bertrand! myn Heer Bertrand! wat raad gaat u aan Snuif met ’er haast eens van je ponzi ponzi, op dat je weêr beter met je zinnen moogt staan. BERTRAND. Dat zyn onbeschaamde beesten, ze zeggen noch dat ik gek ben, wel het is om zyn patientie Te verliezen. Ik zeg voor ’t laast, myn Heer Snof, en Mevrouw Collocentie Dat je vertrekt, of...... ELSJE. Spreek je dat nu met een gezond verstand, en meen jy ’t dan? BERTRAND. (220) Ja, Rappalje, ik meen het. ELSJE opstaande. Zie daar! nu word ik ook zo boos, dat ik my niet langer betemmen kan. Jou Buffelbeest, ben jy dien vermaarden Snuiver daar ik zo veel van heb hooren spreeken? En vraag je als men by jou in huis komt, wie benje? wat doe je hier? wel dat zyn onvergeevelyke gebreeken. En zulk een zeggen durf jy noch staande houden met een onbeschaamd gelaat? Weet jy dan noch niet, dat het in een Snuivers huis, als men maar zegt, Collocentie myn Heer, al zo vry in te koomen staat, (225) Als in een huis, daar de Liefhebbers publyk dobbelen, en speelen? Ben jy een kender, en zegje wat doeje hier? ô spyt! zie daar, zo my dat een vries Varken gevraagd had, ik zou het aanstonds doen keelen, [p. 26] Ja inzouten, en rooken, en kooken, en vreeten het op. O! Inpertinente vraag! ô hoon! het bloed kruipt, van myn teenen, na myn kop. BERTRAND. Myn bloed is daar al lang geweest. ELSJE opstaande. Myn Heer Snof, hoe zal men dit affront best wreeken? ELDERT, (230) Na myn oordeel, zo moet hy wegens deze mislag, voor eerst van dat recht van in deze zyn Zaal te koomen, daar zyn Snuifdoozen staan, zyn versteeken. En dan vorder, zal men dit zyn doen schryven in alle gewesten van de waereld, daar zyn naam is geroemd. Op dat die uit de boeken, en het geheugen der kenders uitgewischt word, dewyl hy niet waard is, dat hy meêr een Snuiver word genoemd. Fynman, ruim de Zaal, en laat ons de Tafel over: want gy zyt deze plaats, noch de eer die wy u deeden, niet waardig. Voort van je Tafel. BERTRAND. Ja wel! hoe gram dat ik ben, zo moet ik eeven wel noch lachchen voort van je tafel! dat komt aardig. ELDERT, (235) Ja, aardig komt het, dat jy, die Collocentie handeld, noch niet en weet de manieren van die staat. Maar kom, ik zal ’t u eens beduiden: het recht van de Collocentie, en het pasdies speelen, is in een graad. Die in het passedies speelen fout gooid, verliest het recht van de steenen, dat ’s zonder tegen praaten, En dewyl jy in de Snuifwet fout begaan hebt, met ons te schelden, en te vraagen wat wy hier doen; verlies jy het recht van jou Zaal, en Tafel, en moet die ons overlaaten. BERTRAND. En ik zelje door de Schout vatten laaten gaaje niet aanstonds uit myn Huis. (240) Help! help! kracht, en geweld! [p. 27] ELSJE stil tegen Eldert. ,,Laat ons vertrekken, Juffrouw Elizabeth mogt t’huis koomen, ’t is voor ons hier langer te blyven niet pluis. ELDERT, Welaan. Wy gaan, Bertrand, en zullen uw misslag in alle Landen te kennen geven. Het zelje wel tien duizend gulden aan port van brieven kosten dat je deze fout hebt bedreeven.
Hoe of ze hier kwaamen? onder schyn van pryzen, schooren ze de gek met me, en maakten me zo kwaad als een spin.
KORNELIA. (245) WAt isser te doen, Papa? hoe komje zulk een keel op te steeken? KOERT. Ik vloog op het geschreeuw meê naar binnen. BERTRAND. Ik wou dat ik jou den Hals zag breeken, Verstaâ jy dat wel, Meester Koert? ik ben al kwaad genoeg; En hoe laat datje met myn doozen komt, komje, op deze tyd, echter voor myn oogen te vroeg. KOERT. Myn Heer, ik kon ze niet eer maaken, want.... BERTRAND. Kaerl, ik zou je wel verscheuren* (250) Dat ik maar kon, gaa nu uit myn oogen, kom morgen. KORNELIA. Papa, ei! KOERT. Myn Heer, wil u zo niet versteuren. [p. 28] BERTRAND. Ik zeg, gaat nu onder myn oogen van daan. ’k Ben kwaad genoeg gemaakt, kom morgen, Meester Koert, zo kan ik my, met rype deliberatie van zinnen, om u op myn gemak te bekyven, beter beraân. KORNELIA. Papa, bedaar je toch, en zeg ons wat is u overekoomen, Dat gy zo gram zyt? BERTRAND. Heb je daar voor straks geen twee menschen vernomen? KORNELIA. (255) Neen, Papa, ik heb niemand gezien, ik was achter, en kom hier binnen loopen, op uw geroep. KOERT. Ik al, myn Heer, ik zag een Heer, en een Mevrouw, die heel bont opgeschikt waaren, al lachchende treeden van de stoep. BERTRAND. Zeg liever een Schobbejak, en een Varken, die, om dat ik haar naam kwam vraagen, En wat zy hier deên, haar zo geaffronteerd hielden op haar manier, dat zy my wilden uit myn Zaal en van myn eige Tafel jaagen. Ik had gepekzeert tegen de Snuifwet, zeiden ze. KOERT. Dat lyken wel potzen. BERTRAND. Ja; maar dat lyken ook wel potzen, dat jy myn Snuifdoozen niet eerder maakt gedaan. (260) Ik verzeeker je dat ik na dezen op een ander zal gaan. Jy bent meê een van die Meesters, die de menschen op haar beurt ook al plaagen. KOERT. Wat zeggen is dat, myn Heer, vergeef het my deê ik je wachten, ik weet myn doozen zullen je ongemeen behaagen. Daar kwam juist een Heer tot mynent, die een Schipatte Snuifdoosje wou gemaakt hebben, onder en boven met [p. 29] een Agaat plaatje, gesneên Na de nieuwste moode, zo kurijeus als ik ’er ooit een maakte, trouwens, hy moest ’er ook tien dukatons voor besteên; (265) Ja, datje ’t Modelletje maar zaagt, myn Heer, je zoud ’er op verlieven, Zo Jentiel is ’t. BERTRAND. Zou je me dan wel een half douzyntje dat zo goed was kunnen maaken? KOERT. Ja, waarom niet, myn Heer? BERTRAND. ’t Is wel, doet dat dan; maar je moest me wat eerder gerieven. KOERT. Ik zal maaken dat het wel is, myn Heer. BERTRAND. Laat de yvoore die je nu t’huis gebragt hebt, en de Schilpatte die je zult maaken, op een rekening zyn gesteld, Ik beloof je als ze gedaan zyn, om dat je zo een groot kunstenaar bent, te betaalen met grof geld.
Maar, Papa, gy hebt immers zo veel Doozen, wat zullen deze Schilpatte? die gy...... BERTRAND. Die wil ik aan jou Zuster of aan jou vereeren, (270) Om op je Teetablet te zetten, zo je maar wilt snuiven leeren, En daar boven zal ik ’er jou dan noch een laaten maaken, zo kostelyk als jy ooit met oogen zaagt; Mits dat je ’t, gelyk nu by de Juffers ’t gebruik is, in plaats van een Speldekussentje, op je zy, als een Orlogie draagt. [p. 30] KORNELIA. Papa, excuseer my dat ik u moet bedanken voor deez’ geneegenheden, Gy weet wel, dat het Snuiven tegen myn humeur is. BERTRAND. Wel, of het tegen uw humeur is, is het daarom tegen reden? KORNELIA. (275) Ja; zo ver het gebruik buiten noodzaaklykheid is, acht ik het tegen reden en redelykheid, En onbetaamelyk voor Juffers, ’k heb by u dit menigmaal bepleit, Maar vruchteloos: vergeef my dat ik het moet zeggen, gy zyt op de Snuiftoebak zo gezet, dat gy een huwelyk, dat my zou gelukkig maken, My weigerd, met een Heer, wiens deugden, noch geslacht, noch schatten zyn te laaken; En dat alleen, om dat hy van de Snuif zo veel niet houd (280) Als gy begeerd. BERTRAND. Ja, dat’s in hem een groote fout, En daarom reken ik hem voor een Dommert, die zyn waereld niet recht kend, noch weet hoe men heden by de menschen moet leeven. Kon hy snuiven, de Toebak had al lang zyn verstand opgehelderd, en aan hem een middel gegeeven, Om my, door een zoet en eerlyk bedrog, uw huwelyk met hem toe te doen staan ; Maar hy is niet schrander genoeg, en dat komt hem, om dat hy zich van de Collocentie onthouwd, alleen van daan. KORNELIA. (285) Dat kon wel gebeuren. Papa, ik ga met uw verlof op myn kamer, en zal het geen gy zegt onthouwen. BERTRAND. Dat kan my niet scheelen, maar ik zeg u, dat gy met niemand als die met my in de Snuif accordeert, zult trouwen. [p. 31]
Papa, wat isser van uw dienst? BERTRAND. Myn Zoon, ik wil eens zien hoe ver gy zyt geavanceert In de handeling van de Snuifdoos; nu, Kareltje, laat eens zien wat ik u heb geleerd. KAREL. Wel aan, Papa. BERTRAND. Myn Zoon, wild toch al de Commandes van het Manuaal wel obzerveeren. KAREL. (290) Ik zal, Papa, en, om to toonen dat ik al de Commandes, zo wel als het Manuaal, vast heb, zal ik met u believen my zelve Commandeeren. BERTRAND. Wel dat’s goed, Kareltje, dat je zo gestudeert hebt, kom an, prepareer je neus tot de Snuif, recht op je lyf. KAREL. Uw hand aan de Tas daar uw Neusdoek in steekt. Kryg uw Neusdoek. Snuit uw Neus uit. Berg uw Neusdoek. Haal uw Snuifdoos uit met de rechterhand. Breng de doos over in de Linkerhand. Slaa met uw middelste vinger op de Doos. Open de Doos ordentelijk, zonder storten. Prezenteer de Doos aan het gezelschap. BERTRAND. Goed. KAREL. Haal de doos weder na u toe. Klop met uw vinger, op het dekzel, of ter zyden van de Doos. Gryp de Toebak uit de Doos, met de duim, en voorste vinger. [p. 32] Knyp de Toebak vast, tusschen de vingers. Doet de Doos wederom toe. Steek de Doos op, in uw rechter beurs. Recht om wend u. Blaast af de Toebak van om uwe vingers. Herstel u. Breng de Toebak met behendigheid na de neus. Snuift de Toebak op, door beide neusgaaten, driemaal. Is ’t goed, Papa? BERTRAND. Ja, Kareltje, treffelyk, maar het gaat nog zo wat styf. Ga nu maar heen, studeer zo voort, ik zal daar voor een goude Dukaton in uw Spaarpot steeken. Daar komt Jozyntje.
Belieft Papa iets van my? Trui zei dat Papa my wilde spreeken. BERTRAND. (295) Ja, Dochter, kom hier, onze Kareltje heeft daar straks het Manuaal van de Snuifdoos gedaan heel net op de maat. Nu wil ik, dat gy my ook eens doet zien, hoe na dat gy ’er al meê staat. Maar kom, snuif eerst eens met me. JOZYNTJE. Papa, vergeef het my, ik zou my niet gaerne tot dat Manuaal, noch het snuiven gewennen. BERTRAND. Waarom niet? JOZYNTJE. Om dat ik my inbeeld daar door de welvoegelykheid eens Juffers te schennen. BERTRAND. Vraag dat aan jou Mademoizelle eens, daar je Frans by [p. 33] leerd, of een Juffer, die toonen wil wel opgebragt te zyn, in deze tyd niet snuiven moet. (300) Want zy leeren ze toch zo veel... JOZYNTJE. Dat’s waar, Papa; maar schoon zy zulks al toestemden, echter oordeel ik het voor Juffers niet goed. Een flesje Eau de la Reine in de zak te draagen, om, voor pyn in ’t hoofd, een druppeltje twee drie op te snuiven, of in het fleschje te ruiken, Dat gaat heen, en is goed als ’t helpt: maar Snuiftoebak te gebruiken. Past voor geen Juffers, daar immers niets voor beter staat, Als dat zy helder van aanzigt zyn; en wat maakt de Snuif een besmoezeld gelaat: (305) De neus ziet, als een Schoorsteen: Ja, ik zou als ik groot word geen Vrijer begeeren Dat een Snuivert was. BERTRAND. Zie! wat een wyshoofje! Jozyntje, ik wil wel zweeren, Dat jou Mama, of je Mazeur, jou dat ingestooken heeft. JOZYNTJE. Geenszins, Papa, maar my dunkt, gelyk ik gezegt heb, dat Snuiftoebak te gebruiken tegen de wel betaamelykheid der Juff’ren streefd. BERTRAND. Jou dunkt kwaalyk, want het is hedendaags de methode: (310) Alle Juffers, die in Zalette koomen, doen ’t, en ik wil dat je meê leerd doen na de moode, Daar aan kend men een Juffer, of ze haar waereld verstaat, en wel is opgebragt. Zo jy geen snuive wild leeren, zul je nooit geen vrijer krygen. JOZYNTJE. Maar, Papa, ha! ha! ha! BERTRAND. Hoe! wat is dat te zeggen, dat je lacht? JOZYNTJE. Zou ik, om dat ik niet snuiven kon, geen Vrijer krygen, Papa, dat kan ik niet gelooven. [p. 34] De Vrijers, die daarom de Vrysters laaken, zyn gek, en de Vrysters, die om een Vrijer te krygen snuive leeren, slechte slooven. (315) Alle moodens zyn juist niet goed die men wel in ’t Zalet pleegt, ook komt ’er wel eens een mooden in, die niet deur gaat. BERTRAND. Deze gaat deur, en zal noch meêr toeneemen, want daar is schier niet eene vergaadering of byeenkomst, het zy het daar mogt passen of niet, of ze snuivender, het staat dan zo het staat. Wat al Perfuim winkels ziet men tegenwoordig ook in deze Stad, die, door de Snuiftoebak, wel vaaren. Maar dat dunkt jou nu vreemd, om dat zedert eenige Jaaren Het gebruik van die dingen, en winkels zo zyn aangegroeid; (320) Voor dezen zou men die dingen onnoodig geacht hebben, en verfoeid, Maar het behoord nu onder de tekenen van welleevendheid voor Heeren, en Juffers, gelyk als dobbelen met de kaart, danssen, en Fransch spreeken. Wie zou voor tachchentig Jaaren gedacht hebben, dat een Juffer in geen gezelschap of Zallet haar hoofd zou mogen opsteeken, Die aan de zedige kant is, niet braaf kon dobb’len met de kaart, niet danssen kon, noch Fransch sprak. En andre zaaken meêr: kend zy die dingen niet, of weigerd zy ze, dan is ’t straks, dat is eerst een moêr gemak! (325) Dat is een styve Tryn! ja, Kind, zy heeten ze styve Trynen: Leer jy nu danssen en Fransch spreeken, je moet ook snuive leeren, en je zoud in geen gezelschap moogen verschynen. JOZYNTJE. Ja wel, Papa, ik zeg als noch, ’k geloof, noch acht dat zeggen niet. BERTRAND. Jy bent een wonderlyk Meisje, ik zeg dat het evenwel geschied; [p. 35] En, leef jy noch wat lang, je zult noch andere dingen zien geschieden, (330) Eer tien jaaren om zyn, zal ’er by de Juffers niet eenen Theebezoekje zyn, of zy zullen, op zyn Engels, malkander een Postelein Pypje, gestopt met Varinas Toebak, aanbieden; Ik heb ’er al een modelletje van gezien; ook werd reeds by de Heeren de As van de Toebak in Zilver doosjes voor de Juffers bewaart, want die maaken der haar tanden meê schoon; En als zy dan zelf Toebak rooken kunnen zy haar van haar eigen As bedienen, en hebben die van de Heeren, niet van noôn. JOZYNTJE. Papa, dat zy, of ga zo ’t wil, ik hoop my nooit in zulke buitenspoorigheden in te laaten. Vergeef my, dat ik u daar in niet gehoorzaam. BERTRAND. Het zal je nadeelig zyn, Jozyntje. Ik zie je Mama en Grootepapa; ga nu maar heen, we zullen hier na daar wel breeder van praaten.
ELIZABETH. (335) MAar Hartje, wat doen over al door ’t huis zo veel doozen te staan? Heb je noch geen Snuifdoozen genoeg? BERTRAND. Docht ik het niet dat het weêr op een tegen spreeken zou gaan. Ja wel, ik zeg . . . BARTHOLOMEUS. Hoor, Zoon, je Vrouw heeft gelyk, wat beduijen zulke zotte grillen? Ik hoor haar geduurig klaagen, datje alleen niet veel geld; [p. 36] maar de kostelyke tyd, met die vodderije, zeer schandelyk gaat verspillen, Dat je jou dingen verwaarloosd, en jou huis als een kroeg maakt, daar elk een in koomen mag. ELIZABETH. (340) Och ja! Papa, Smousen, Waalen.... en ’k weet niet wat al voor slag Van menschen, die den heelen dag, in en uit, door het huis loopen en ritten, En dikwils by myn Man tot over middernacht te snuiven zitten. Ik heb ’er zulk een verdriet in... BERTRAND. Ja, jou bedillen is my ook wel een groote pyn. Elk een heeft zyn pleizier, en ziet, dit is het myn. (345) Hier was straks eenen myn Heer Snof, en Mevrouw, die.... maar ik mag ’er niet aan denken Of ik zou.... ELIZABETH. Liefste, ik misgun u uw vermaak niet, maar dit gaat te grof, en al dat snuiven moet zekerlyk uw harsens krenken. Ik heb eens gehoord, dat iemant zyn hoofd geopend is, die in zyn leeven zeer sterk gesnooven had, Daar een heele koek Snuiftoebak op de harsenen zat. BERTRAND. Dat is maar malle praat, men kan my zo niet foppen. (350) Ik zeg dat de Snuif de harsens zuiverd, en van alle zinkingen en dampen ontlast, in plaats dat zy die zou verstoppen; En om je daar van te overtuigen, dat ik maar een braaf Meester wist die, zonder prykel van ’t leeven, en veel pyn, De Pan van myn hoofd eens kon oplichten, ik liet het straks doen, op datje dan zien zoud hoe dat myn harsenen gelyk als speelen loopen in myn hoofd, dat is te zeggen, liber en vry zyn. [p. 37] BARTHOLOMEUS. Dat jou harsens speelen loopen, Zoon, kan men aan jou reden wel hooren. BERTRAND. Ei lieve ! Papa, gaat eens wat zitten, en hoor my eens, zonder u te verstooren. Zeg my eens, wie zyn ’t die nu meest snuiven? BARTHOLOMEUS. Daar zyn der zo veel, Spanjaarts, Portugeezen, Italiaanen, Franschen, Smousen, en andre. BERTRAND. Heel goed. Nu zal ik je bewyzen dat de Snuif schrandere menschen maaken moet. (355) Zeg eens, waar zulje kunstiger, en schranderder, als die je daar genoemt hebt, in de waereld vinden. ’k Zal eenige voor alle neemen: wat zyn de Italiaanen kunstig in alles, ja zo kunstig, dat zy de heele waereld achten voor blinden. Wat zyn de Franschen meê aardig in haar spreekwyzen, galant, en listig in allerlei geval; En wat zyn de Smousen doortrapt, zeker, hy moet al een Smous meê brengen, die een Smous bedriegen zal: En daarom geloof ik ook, dat den Filozoof Democritus, die uit een land, daar meest domme menschen waaren, is gesprooten, (360) Alleen, door de Snuiftoebak, zyn wysheid en verstand heeft genooten. ELIZABETH. Dat is een schoone gelykenis. BARTHOLOMEUS. Ja, Dochter, ik hoor ’t wel, en Bertrand, myn Zoon, ik zeg, zo gy het misbruiken van de Snuif, en zulke dwaaze gedachten niet laat van u vliên, Dat men met of tegens uw dank, daar in zal moeten verzien. Ik hoor dat men reeds overal met u gekt, en dat gy myn Heer Leander weigerd uw Kind ten Huwelyk te geeven, [p. 38] Alleen, om dat hy, na uw genoegen, niet genoeg in de Snuif is bedreeven, (365) Daar ik, en uw Vrouw, nochtans dit huwlyk graag zaagen geschiên. BERTRAND. Daar heb ik gelyk in, hy is niet inventief, heeft geen praktyk by hem, en kon hy snuiven, men zou wel schranderheden van hem zien; En daarom, denk ik, myn kind was bedurven, schoon hy veel geld heeft, hy zou het niet wel weeten te besteeden, Om ’er veel mee te winnen, en een Snuiver die zoekt... ELIZABETH. Ei! hoor eens, Papa, wat spreekt myn Man krachtige, en gefondeerde reden.
MYn Heer, daar zyn die twee vreemde Heeren, die my flus die proefjes Snuif gaaven. ELIZABETH stil tegen Bartholomeus. ,,Het zal myn Heer Leander, met zyn Knecht, zyn, (370) ,,Gelyk het gezeid is. BERTRAND. Laaatze maar binnen koomen. ELIZABETH. Maar, Man.... BARTHOLOMEUS. Maar, Zoon.... BERTRAND. Maar, Papa, ik bid je, laat me myn Vryheid in myn eigen huis TRUI. Een van die Heeren is een Spaansch Engelsman, en zy hebben een Zwart by haar, die haar tolk is. [p. 39] BERTRAND. Goed, die kan my haar zeggen dan vertolken.
BERTRAND. Ja, ik verstaâ ’t zo. Ik moet eens heen en weêr op de Plaats gaan. Ei lieve, Papa, verwellekoom de Heeren eens uit myn naam, en hoor toch de zoetigheên van onze discourzen eens aan. BARTHOLOMEUS. (375) Neen, ik ga, ik heb daar geen smaak in.
MYn Heer Leander, gy hebt uw tyd net waargenoomen. ’k Wil niet twyf’len of gy zultdezen dag noch tot uw oogmerk koomen. LEANDER. Ik blyf u ten hoogsten verpligt. ELIZABETH. Myn Heer, myn Man zal aanstonds koomen hy ging maar eens heen en weêr, Naar achteren. LEANDER. Ik vrees dat hy my, of myn knecht lich zal kennen. ELIZABETH. Dat heeft geen nood, uw gewaad, en Pruik maakt u genoeg onkennelyk, myn Heer. [p. 40] ELDERT, My kan hy niet kennen, toen ik straks hier was, teryl gy u verkleeden, sprak ik met voordacht door myn neus, op dat onze aanslag niet zou werden gebrooken. ELIZABETH. (380) Ik hoor myn Man. BARTHOLOMEUS. Kom, Dochter, gaan wy na uw kamer, op dat hy niet merkt dat wy myn Heer Leander hier hebben gesprooken. Nu, myn Heer, doet als gezeid is, zeg dat gy al uw geld uit Spanje in Wissel aan my hebt gerimitteert.
BERTRAND. HOe! is myn Papa, noch myn Vrouw hier niet? dat ’s slecht. Vergeef het my, myn Heeren, ik had anders u voor aan de deur al gekongratuleerd. De proefjes Collocentie, die gy aan myn dienstmaagd gaaft, zyn puik. ELDERT. Je rommel serven ser. Houd jou doe? BERTRAND. Wat is dat te zeggen, Tolk? ANTONIO. Myn Heer zegt, om zyn pligt aan u af te leggen, (385) Dat hy uw dienaar is, en vraagd hoe gy al vaard. BERTRAND. Ik ben zyn dienaar onderdaanig, myn gezondheid is reedelyk, na dat ik ben bejaard. ANTONIO. Mylord, hy vaare wel. ELDERT. Spreek, Mylord, no Englis? [p. 41] BERTRAND. Wat? ANTONIO. Of myn Heer Engels kan spreeken BERTRAND. Neen. ANTONIO. No ser. ELDERT. Entiende vuerstrae medced Espanjol? ANTONIO. Verstaat u lieden Spansch? BERTRAND. Neen, want daar is wel twintig Jaaren, en meêr verstreeken. Dat ik daar was, het snuiven heb ik onthouwen, maar het Spaansch glad vergeeten, myn Heer. (390) Ei lieven! daar zyn stoelen, ik bid, de Heeren zetten zich wat neêr. Collocentie, myn Heeren. ELDERT. Esse polvillo Espanjos es bueno. ANTONIO. Hy zegt, die Spaansche Snuif is goed. BERTRAND. Uw Heer komt zich verabuzeeren. Het is Braziliaansche, uit Nommer drie, de zelve die zyn goedheid my heeft believen te vereeren. Wat dat spyt my dat ik myn Spaansch zo vergeeten heb, of dat uw Heer geen Neêrduits spreekt. ANTONIO. Dat spreekt hy zomtyds wel, inzonderheid als hy boos is, of als’er een Onsje Snuiftoebak in zyn neusgaaten steekt, (395) Dat geloof ik nu niet veel scheeld, je zult het licht straks wel hooren. BERTRAND. Is dat mogelyk! [p. 42] ELDERT. O ja. BERTRAND. Waarachtig, hy spreekt Duits, nooit kwam my vreemder zaak te vooren. ELDERT. Dunkt u dat zo wonderlyk? zulks kan de gramschap, of de Snuif uitwerken op myn Brein. het gaat met my in deze zaaken, als met de Studenten, die als ze, per liktum, een stoopje wyn In ’t lyf hebben, zeggen; Dubibe vinum, (400) Loquere me, Linguam Latinum. Want, Vinum aquit ingenium, wyn scherpt het verstand, en gy weet wel, myn Heer, dat wyn zelfs beesten spreeken doet. Spreek maar, ik verstaâ ’t. BERTRAND. Wel, wat ben ik bly dat gy Duits spreekt, maar eer wy verder spreeken, moet Ik u iets vraagen: uw Zwart dat lykt een aardige Snaak, hoe komje aan hem? LEANDER. Myn Zwart, die is in Gotland geboren. BERTRAND. In Schotland? ELDERT. Neen, in Gotland. BERTRAND. Hoe! in Gotland? daar is het immers koud, daar vind men geen Mooren. ELDERT. (405) Waar van daan was Aran dan, de gotze Moor, daarmen in het Spel van Titus in leest? En dat is deze Zwart, zyn over, over, over Grootvader geweest; Maar hy is de eenigste die noch over is gebleeven, En heeft, met my veel Landen doorreist, zo dat hy in [p. 43] alle taalen alzo veel als ik, is bedreeven. BERTRAND. Hoe vreemd dat my dit dunkt nochtans wil ik het gelooven, om dat myn Heer het zegt. (410) Maar laat ons van de Snuif spreeken. Behoudens uw respekt, myn Heer gy oordeelden daar even niet recht Van de Collecentie, het was Braziliaansche. ELDERT. ’t Was niet. BERTRAND. Voor wat voor Snuif, zond gyze my dan? ELDERT. Dat kanje wel ruiken, myn Heer, voor Spaansche. BERTRAND geeft Eldert een doos Spaansche. Ik zeg ’t is Brazil Toebak. Maar wat voor Snuif is dat dan? proef met aandacht. ELDERT. Dat ’s Italiaansche. BERTRAND. ’t Is juist Spaansche. Ei lieve! Snuif ook eens, wat oordeeld gy, myn Heer? ELDERT. ’k Zeg noch ’t is Italjaansche. BERTRAND. Dan benje geen kender in lang niet, gy hebt veel mis geraaden. Wat dunkt u, myn Heer? LEANDER. (415) Eer ik myn sentiment zeg, moet ik eerst driemaal achter een van de Toebak hebben gesnooven. BERTRAND. Zo doe ik ook, ik hoor wel dat, myn Heer, deez’ Heer in kennis gaat te boven. Uw manier van doen gevalt my. ELDERT. Wat zegje daar, Canaljos. LEANDER. Por vida mia, ik zeg myn Heer heeft gelyk. [p. 44] En scheld niet, maar herroep uw woord anstonds, of wyk Voort, met uw Zwart, uit de Zaal, schoon wy vrinden zyn, ik zal u leeren, (420) Daar gy ongelyk hebt iemand in zyn eigen huiste affonteeren, ELDERT. Sinjoor Batiesta, Sinjoor Batiesta. LEANDER zyn degen trekkende. Neen, vertrek aanstonds, met uw Zwart, ik wil niet dat gy hier langer zyt.
BERTRAND. MYn Heer, bedaar u, ’k ben op ’t alderhoogst verblyd Dat hy vertrokken is, myn Heer, heeft beter verstand van Collocentie. LEANDER. ’t Moeit my dat ik hem ken, ik meende myn patientie (425) Te verliezen, dat hy, een Spanjaart, zo wel als ik, hem niet beter geverzeert in de Snuiftoebak bevond. Ik heb veel Landen doorreist, en toen ik, hier koomende, verstond, Dat myn Heer een groot Liefhebber was, trachten ik, met hem, u te spreeken,, en wat kennis te maaken, Vermits ik toch van meening ben om my in dit Land, daar ik voor tien Jaar omtrent de taal leerde, neêr te zetten, want ik heb al myn zaaken In Spanje gereddert. ’k Zal myn Heer eens toonen, hoe groot een Liefhebber dat ik ben. Krygt een Papier uit zyn zak. (430) Zie daar, zulk een grooten Lyst houde ik altyd van myn Collocentie doozen, en, Die nommer ik. BERTRAND. Ik meê, myn Heer, zie daar legt myn Lyst. LEANDER. Ei! lees myn Lyst eens. [p. 45] BERTRAND. ’k Heb juist myn bril niet. LEANDER. Wel, ik zal ze u, lust het u, dan eens te vooren leezen. Nommer een, Spaansche. Nommer twee, Italiaanse. Nommer drie, Braziliaansche. Nommer vier, Blommetjes, Juffers Snuif. Nommer vyf, bonfleurs de Rooze. Nomer..... BERTRAND. Myn Heer, vermoei u maar niet, na dat ik hoor, zo zal uw Luyst, even eens als de myne gesteld weezen. Bezie die eens. LEANDER. O ja, zy koomen, na ik merk, gansch over een. BERTRAND. Is, myn Heer, noch ongetrouwd? LEANDER. Waarom vraagd, myn Heer, dat? BERTRAND. Om eenige bezondere reên. LEANDER. (435) Neen? myn Heer, ik ben noch Jongman. En ’k heb al myn geld uit Spanje, in wissel, hier doen remitteeren, Aan eenen zeek’ren Heer Bartholomeus, daar myn vrinden veel meê pleegen te Negotieeren. Is hy u ook bekend? BERTRAND. Is dien Heer Jong, of oud? waar woond hy? LEANDER. De gracht is my niet als te wel bekend. Maar hy moet, myns bedunkens, al naby de zeventig Jaar zyn omtrent. BERTRAND. Och! dat zal myn Vader zyn, Trui! [p. 46]
TRUI. WAt beliefje, Sinjeur? BERTRAND. Vraag Grootepapa, en myn Vrouw, en onze Kornelia, of ze eens hier willen komen. TRUI. (440) ’t Is wel, Sinjeur.
LEANDER. ZOu dien Heer Bartholomeus, daar ik van spreek, uw Vader zyn? Dat waar my lief. BERTRAND. Ik twyfel niet, na dat ik uit uw reên heb vernoomen. Zoud gy wel zin hebben om met een braave Hollandsche Juffer te trouwen, myn Heer? LEANDER. Ja , daartoe ben ik volkomentlyk gezind. Tot dien einde kwam ik hier. Myn Heer Bartholomeus sprak my van een Juffer, die......... BERTRAND. Daar komt myn Vader.
Nichje, dat is dien Heer daar ik met uw Mama van sprak, [p. 47] en die ik gaerne aan u ten huw’lyk zag besteeden. Myn Heer, dit is die Juffer, myn Nicht, daar ik u van gezegt heb, wat dunkt u? LEANDER. Zy gevalt my bezonder, en is heel wel gemaakt van leeden. (445) Mejuffer..... BERTRAND. Hoe! hebt gy dezen Heer aan myn Dochter reeds al gerecommandeert? ELIZABETH. Ja; Papa heeft ons zulks gezegt, Liefste, en ik heb’er niet veel tegen, dewyl gy toch uw Kind niet anders begeerd Als aan een Liefhebber van de Collocentie te doen trouwen. Wat dunkt ’er u van? BERTRAND. Ja wel, ik kan my zelf van blydschap niet onthouwen! Ik had dat zelve oogmerk om myn kind aan hem op te draagen, wel dat valt heel wonderlyk wel na myn zin uit. (450) Maar, Papa, hoe is ’t met zyn Capitaal? BARTHOLOMEUS. Heel wel. BERTRAND tegen Leander. Myn Heer, zoud gy myn Dochter wel begeeren tot uw Bruid? LEANDER. Myn Heer, ’k zal my ten hoogste gelukkig achten, zo ik met uw Dochter mag paaren. BERTRAND. Wel, Kornelia, wat zegt gy, zoud gy wel willen? uw Grootvader, ik, en uw Mama, zaagen zulks graag. KORNELIA. Papa, zou ik my zo ten eersten verklaren? Men moet eerst malkanders humeur leeren kennen. BERTRAND. Tut, tut lang vrijen is geen mooden meêr. Als je malkander hebt zullen die dingen wel wennen. KORNELIA. Maar. [p. 48] BERTRAND. Doe jy ’t; myn Heer is een goed Heer. (455) Hier zul je beter aan doen als aan Leander. ELIZABETH. Nu, Dochter, gehoorzaam. LEANDER. Mejuffer, ik bid laat u beleezen. Ik zal u zo lang ik leef beminnen, verhoor my toch. KORNELIA. Dewyl myn Ouders het zo verstaan, zal ik gehoorzaam weezen. BERTRAND. Zie daar, myn Heer, ik geef u myn Kind tot een vrouw, En zestig duizend guldens ten huw’lyk. ELIZABETH. Veel geluk, Kinderen. BARTHOLOMEUS. Dat wensch ik meê. TRUI. Ik ook, myn Heer. LEANDER. Ik bedank u al t’zaamen. Maar wie zou denken datmen, door Snuiven, tot een huw’lyk koomen zou. TRUI. Niet waar, myn Heer, Leander? BERTRAND. Hoe! Leander? BARTHOLOMEUS. Ja, myn zoon, het is Leander, die gy eerst weigerde uw Kind te geeven. ELIZABETH. (460) Wat dunkt u nu, Liefste, is hy schrander of niet, al is hy in de Snuif niet bedreeven? KORNELIA. Papa, behaagd u nu dat zoet en eerelyk bedrog? BERTRAND. Ja. Al ben ik bedroogen, vaart ’er wel mee; myn Heer, ’t geen ik straks gezeid heb, zeg ik noch. EINDE.
Zaligmaakers er staat Zaligmakers vóór vs. 1: LEANDER er staat LEANDERR vs. 7: hunne er staat hnne vs. 164: eer er staat eer- (misschien is eerder bedoeld) vs. 165: niet er staat met voor vs. 167: heel er staat Heel vs. 189: In er staat Ik voor vs. 209: BERTRAND. er staat BERTRAND, |
