Jacobus Kemp: Klucht van de bedrogen smith. Amsterdam, 1661.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton054700 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

KLUCHT

VAN DE

BEDROGEN

SMITH.


Gerijmt door
JACOBUS KEMP.

Gespeelt op d’Amsterdamsche Schouwburgh,

Op het Spreeckwoort
Die eens verliest sijn Faam en Eer
Die krijghtse Noyt of Selden weer.

[Vignet: Perseveranter]

t’AMSTERDAM,
________________

By JACOB LESCAILLE, Boeckverkooper, op de Vijgen-Dam,
by de Vischmarkt. Anno 1661.


[fol. A1v]

Personagien.

Karel
Nicolaes		 } twee Studenten.
Olphert Jansz. de bedrogen Smith.
Jacomyn, de Vrouw.
Grietje Olpherts, de Dochter.
Jellemer, een Fries.
Karsten,
Stoffel,
 }
} 		Smits Knechts.
Stijn, Smits Meyt.
Gerardus, de Advocaat.

Continue

[fol. A2r]

KLUCHT

Van de

BEDROGEN SMITH.

Karel singende uyt.
            O Logge Wijn-Godt groote vrient!
            O braafste baas van al de Hemel Goden!
            Gy doet ons noden
            Staagh op ’t geen ons dient;
            (5) U ed’le vocht doet ons in vreughde leeven,
            Geluckigh die haar in u dienst begeeven.
            t’Sa laat ons domineeren, ’t magher wel op staan,
            Dan weder aan ’t studeeren, kom sa laat ons gaan,
            De Hoertjens noch wat plagen, dicht geklopt haer t’huys uytjagen
            (10) Dat is Studenten aart, daar zijn wy voor vermaart.
    DAt ’s uyt, en noch beeter sou ick een glas wijn uyt krijgen,
    ’k Ben soo droncken dat ick star-oogh, ’k sou wel haast neer zijgen.
    ’k Hebber al eenige stoopen in, dat mijn Confrater hier was,
    Ick teegh datelijck weer met hem op de loop, en socht na een motkas.
    (15) Wat zijn wy Studenten oock seker koddige baasen,
    Onse Studie leyt al meest in kannen en in glasen;
    Doch, ’t wert nu het gebruyck, want die niet suypen kan,
    Die wert nu langer niet gehouden voor een man,
    Ha ’t is een schoone gaaf dat joelen, en dat kitten,
    (20) By namen als men soo een Nacht drie, vier blijft sitten,
    In d’een, of d’andere motkas, gelijckwe lest eens deen,
    In een seker Hoerhuys daar saten wy met ons tween
    Vier etmaal over een boegh, en doenwe ’t al hadden leegh gesoopen,
    Doen sloegen wy de Hoeren mooy dicht voor gelt, en teegen op het loopen.
    (25) Dat was de rechte slagh, die in een Hoerhuys gaat,
    En met ’t gelagh deur loopt, die hou ick voor mijn maet.
    Ick en mijn Confrater gingen flus noch lustigh aan ’t rinckincken,
    Je souter een jeucht aan gesien hebben, hadje daar hooren klincken
    De glasen, en kannen, wy smeeten aan sticken al den bras,
    (30) Soo langh alsser ecn heele kan in huys, of een ruyt in de glasen was,
    De Hoeren schreeuden als magere varckens, en riepen sy wouden om de Schout gaan,
    Ick gaf de Hoer een sufflet, mijn maat gingh de Koggel met hout slaan
    Dat hy de geest haast gaf, daar leyder een en kreet
    Over een schop in haar gat, een ander kronje speet
    (35) Datse door haar blaauw oogen in langh geen Pol sou krijgen.
    Wy maackten ’t Kroeghjen faets, en achten dwangh noch drijgen.
[fol. A2v]
    En doen wy onsen wil ten vollen hadden gehadt,
    Doen tegen wy ’t gat uyt en kosen ’t hase padt.
    Dat hebben wy al vast al wech, nou moet ick hier wat rusten,
    (40) Het slapen sou men veel beter als eten of drincken lusten.
    Wie duycker komt ginder aan, ’t lijckt wel een Diefleyder schier.
Nicolaas uyt, soeckt na Karel.
Nicol. Waar magh hy al weer in een gat wesen? maar zacht wie vind ick hier?
    ’k Loof het is Karel selfs, hy is’t. O droncke Kaatje,
    Confrater leghje daar?
Kar.                                O Klaas Oom, o mijn maatje,
    (45) Kom gaa wat bymen leggen. Ick ben soo droncken als een snip.
Nicol. Maar sooje hier langh vertoeft soo raeckewe wis in de knip.
Kar. Ick word’ soo droncken in de lucht, dat ickje niet kan bekennen,
    Seghmen een reys waar dat ick legh, of waar datwe bennen?
Nicol. Jy leght hier op de straet, en ontrent jou Vrysters deur,
    (50) Gut Karel rijst togh op, wat duycker schaamje veur
    De eene mens of d’aer, die hier verby mocht komen,
    Hoe isset slaapje borst?
Kar.                                  Ick begon al schier te droomen.
    Ey helpmen over ent. nou sta ick al weer pal.
Nicol. Kom gaenwe samen wat langhs dese burghwal
    (55) Datje wat benuchtert, soo hebje gien geschemp van de buren.
Kar. Maar segh hoe laat is ’t wel?
Nicol.                                           Men dunckt ’t is haast tien uren,
    Of half elf schier, of daar, of daar ontrent.
Kar. Kom ganen wy dit heen dees burregwal ten ent,
    Om dat ik wat bedaar, de tijd die moetme dienen,
    (60) Dat ick een seker Persoon spreeck, ik ga biget op strobienen.
Nicol. Dat is een gatje vol, dat is ’t eerst loof ick in een dagh drie vier
    Dat hy verlaten heeft de kroegh, of wijn, of bier.                                Binnen.
Grietje uyt, verwacht Karel.
    Wel waar magh hy blijven, hy sou percijs te elven komen?
    De baan die is nu klaar, ’k heb nergens voor te schromen
    (65) Om een vry woort met hem te spreken, ick hoop dat hy sijn woort
    Houwe sel, hoe licht wort een jongh mens oock bekoort?
    Dat bevind ick aan mijn self, doen hy eerst by mijn quam praten
    Hoe weynigh dacht ick doen dat ik mijn maaghdom aan hem sou laten.
    Die Studenten weten van praten, hy ken Griecks, en Latijn, en Spanjes,
    (70) En Italiaens, Oost-Indies, Jeuds, Frans, Engels, en Brittanjes,
    En met al dieTalen het hy mijn gevrijt, mijn docht het was mooy,
    Hy vrijden mij op sijn Amsterdams, dat wy t’samen raackten te kooy,
    Als ick’er noch om denck, hoe kon die Karel vleye
    Eer ick sijn wil wou doen, ick vrees dat ick ’t noch sel beschreye.
    (75) Wat was ick noch een kuys meysje, over een half jaar?
[fol. A3r]
    En nou ga ick (gordt betert) al van een jonge Soon of Dochter swaar,
    En ick heb het voor mijn Ouwers al vijf maanden gedragen verborgen,
    Och ik wou niet dat sy ’t wisten, sy souden mijn dootslaan of verworgen!
    Mijn Vaar is sulcken bosen Keerel, hy leytmen wel op een Ambeelt
    (80) En sloeghmen met sijn Veur-hamer doot, en als mijn Moer begint, die scheelt
    Het oock niet een krussel, soo out alsse is, durftse wel tegen vier Wijven,
    Je hebt jou leven haars gelijck niet gesien van vechten, of van kijven.
    Maar sus wie sien ick gins? ick loof daar komt hy aan.
Karel, en Nicolaas uyt.
Kar. De dronckenschap begint nu redelijk over te gaan.
    (85) Ick neem mijn afscheyt hier en moet terstont vertrecken,
    Ick kom flus weer by u, in ’t huys van Frans de gecken,
    Of licht in de Pijl-steegh. Ick blijf u dienaar dan.
Nicol. Ick d’uwe van gelijck, ick volgh hem achter an,
    Om sien eens waar hy gaat, of wat hy sal beginnen.
Kar. (90) Mijn Engel die ick min, en eeuwigh sal beminnen,
    Ick wens u goeden dagh.
Griet.                                 Jou oock Karel, ick heb hier
    Al wachtent wat gestaen, al ruym haast een quartier.
Nicol. Dit is wis de Dochter van den swarten Vulkanis,
    Ick segh dat die Karel wel een koddigen haen is.
Kar. (95) Maar lief ist hier al veyl te spreken met elckaar!
Griet. O ja, men Moer sit achter en spint, en men Vaar
    Is uyt om een bootschap, dus valter niet te schromen,
    En ick geloof niet dat hy van de middagh t’huys sal komen.
Kar. Volmaackte Margareet, o Parel van u Stam!
    (100) O Proefstuck van de Deucht, en Pronck van Amsterdam.
Nicol. Alsoo, sny op Jan Stien, kenjer niet hooger prijsen?
    O Borst, jou liefde is soo groot niet alsjer wel gaat bewijsen.
Kar. ’t Verdriet mijn dat ick oyt u byzijn derven moet.
Nicol. Toback, en Wijn, en Bier, of Hoerhuys meent dien droncken bloet.
Griet. (105) En ick wou alle nachts wel in u armen rusten.
Olphert uyt, en beluystert haar.
Olph. Onse Griet by een Schijtvalck met een Degen op zy? dat selme lusten
    Te weten wie ’t is, of watse te samen hebben in de sin.
Kar. Mijn liefste Margareet, ick brant in uwe min.
Nicol. Als Koestront in de Lamp.
Olph.                                           Wat droes is dit te seggen?
    (110) Is dit sieckten datse heele, en halve dagen op ’t bedt blijft leggen?
    Dit gaat al wel toe.
Griet.                         Mijn hert is soo benauwt,
    Och, Karel! dat ick maack mijn selver staagh verflauwt,
    Om dat ick vrees dat jy mijn ongetrouwt selt begeven,
    Most ick niet in de kraam, daar was niet aan bedreven,
[fol. A3v]
    (115) Al duerdent noch een Jaar.
Olph.                                             De duyvel haal de Hoer,
    Hetser bedriegen laten? och Sinte Pieter, wel mocht haar Moer
    Seggen, datse ’t water had, wat sel hier noch van werden?*
Kar. Mijn Engel, mijn Vriendin, al mijn gedachten porden,
    En weckte hevigh my van dese morgen an,
    (120) Om in het kort te zijn u echt getrouwde man,
    Dus stelt u hart te vreen.
Nicol.                                 Wat kan hy haar al wijs maken?
Olph. O Belijtje bid, hoe kan een mens oock in ’t lijden raken?
    Gri. Soo laat ick ’t daar op staan.
Kar.                                                 Ja liefste weest gerust.
Gri. Hier op van wederzijts malkanderen dan gekust.
Olph. (125) ’k Heb nu ’t verstant al wegh.                     Olph. binnen.
Gri.                                                           ’k Sal tegen half achten,
    Van avont jou dan weer voor dese deur verwachten.
Kar. Doet soo, daar gaatse heen, wat meent die malle meyt
    Dat ick haar trouwen sel? neen seker recht geseyt,
    Ick heb het niet in ’t sin, ’t is wel een lieflijck Meysje
    (130) Om somtijts soo een nacht, haar soet en poesel vleysje
    Te gebruycken na mijn wil: maar trouwen! dat is of.
Nicol. Confrater daar in hebje gelijck, maar seker ’t is te grof,
    ’t Is een eerlijcke Dochter, komt Vulkanus jou op ’t lijf te smeeden,
    Jy selt wel anders piepen.
Kar.                                     Hoe na heb jy onse reden,
    (135) Jou loose Luyster-vinck, van ’t eerste tot ’t lest gehoort?
Nicol. Ja al van stuckje, tot beetje, van ’t eerst, tot leste woort.
    De meyt gaat swaar van jou: wat magh die bloet al brouwen?
Kar. Sy heeft het mijn selfs gevraaght, sou jy dan je rust wel houwen?
    Sou jy wel weygerigh zijn alsse jou noode te gast?
Nicol. (140) Jy maackt het, soo jy ’t maackt, jy bent aen ’t Teefjen vast.
Kar. Niet eens, in ’t minste niet, ick sal daar wel op letten.
    Kom laat ons t’samen daer een Roemer Wijn op setten.                   Binnen.
Olphert, en Iacomijn uyt.
Jac. Och Olphert Jansz. ick weet langer gien raat
    Met onse Grietje, se het geen lust datse gaat, of staat,
    (145) En se was altijt Govert in ’t veurst by haar Karnuyten;
    Soo wy geen raat haast en doen, soo raacktse wis onder de kluyten.
    Och ick vrees dat het noot van de watersucht is!
Olp. Noch weet die ouwe malloot niet, dat de meyt bevrucht is.
Jac. Ick mien morgen vroegh allien gaan heen te strijcken,
    (150) En laten haar maaghdelijcke water by de Jeude Doctoor kijcken,
    Dat is een man die wel weet hoe een Vroumens gestelt is,
    Hy sal oock wel weten met wat accident dat onse Grietje gequelt is;
    ’t Ken wel licht Colicompas, of beslooten winden wesen, daar blijft een mensch wel van doot,
    Daarom sel ick haar t’avont een dranckje koken, van Carmille bloemen, of Malloot.
[fol. A4r]
Olph. (155) Ja Wijf ick loof wel, dat jou raat niet veel sal helpen,
    Want jy, noch gien Doctoor, noch Quacksalver sal heur pijn konnen stelpen:
    Dat jy daar of wist soo veel als ick daar nou of weet,
    Ick wed datje heur van boosheyt, de neus, met beyde oren af sneet,
    En joeghse voor sint Velten, by de droes op Marcken.
    (160) Sie daar, ick ben soo boos over dat eerloose varcken,
    Dat ick mijn selver wel sou aentasten.
Jac.                                                         Ey vaar wat schorter dan?
    ’s Is ommers onnosel, en slecht, die sloof weet nergens van.
Olph. Is sy onnosel en slecht; sy mocht de plaagh op haar vleys wesen;
    Die onnoselheyt sel haar suer opbreke sou ick vreese.
    (165) Sy stingh flus by een Scheyt-valck, en praten soo veel met malkaar,
    Dat jy in ’t kort van een Hoere-kint, Besje wesen selt, en ick Bestevaar.
Jac. Jee man, ’k schrick datjet seght, och! och, wat komt ons over?
    Ick krijgh een poplezy op mijn lijf, ’t gaat in de werelt hoe langer hoe grover,
    Wie sou dat sen leven op heur gedocht hebben of gegist?
    (170) Of wie sou geseyt hebben, dat die jonge scheytpels van byslapen wist?
    Het gaet me aen mijn sinnen, dat ick dit van de meyt hoor spreken.
Olph. Gaat haaltse voor den dagh, en wiltse vry hals, en bienen breken.
Jac. Ick selse mijn leven voor mijn kint niet kennen, al ben ick haar eygen moer.
Olph. ’t Is my leed dat ick de Vaar ben, van soo een stinckende Hoer.
Grietjen uyt, wort van haar Moeder gehaalt.
Jac. (175) Kom voort jou stinckent aas, die de snootste onder ons geslacht is;
    Ick salje in ’t Spin-huys laten setten, soo ’t maar in mijn macht is.
Olph. Wel moer jy hebt het na jou sin nou wel geklaart,
    Nou datje sint met kint nou sinje wel bewaart,
    Wat Vagebont, of Guyt, komt jou doch ’s nachts versellen?
    (180) Dat jy het langer niet op ’t bedt allien kent stellen?
    En seght datje sieck bent, en ons met vuyle leugens bedrieght;
    ’t Is wonder, dat ickje niet een schop geef, datje in de lucht vlieght,
    Jou eerelose Teef, wat doeje mijn niet al spreken.
Griet. Och Vaderlief, ick bid, ey wil jou gramschap breken,
    (185) Ick docht niet datter soo licht, een kint van komen sou
    Als ick het nu bevind, och Vader ick bidje nou,
    Datje jou niet versteurt, ’t sal wel ten besten keeren,
    Het hy mijn maaghdom genomen, hy sel men wel weer eeren.
Jac. Jou ezel, jy sout soo langh gewacht hebben, als ick dee, jou eerlijcke ouwe Moer,
    (190) Ick was wel acht en twintigh jaar, en ghetrouwt, eer dat ick met jou Vaertje over de Maes voer,
    Jy bent nau droogh achter jou ooren, en jy laatje soo jongh bedriegen?
Olph. Rys op, en segget ons sonder een woort te liegen,
    Wie dat jou dit al riet, of hoeje hier toe quam.
Griet. ’t Is ruym een half jaar verleen, soo quam ick over den Dam
    (195) Van Peete Grietjes of, ’t was savonts over tienen,
    Ick liep al vry wat snel, en rad over mijn bienen,
    Om dat ick wat rat thuys wesen sou, hy komt men achter aan,
    En vroegh men met beleeftheyt, waar ick wesen most, en waer ick van daan
[fol. A4v]
    Quam, ick seyt hem waar ick woonde, en soo met soete reden,
    (200) Brocht hy mijn aan mijn deur, en met alle vriendelijckheden
    Nam hy zijn afscheyt doen, en na die tijt en waar ick soo ras
    Niet buyten deur, of dat ick om een bootschap gingh, of hy was
    Altijt by men om een praetje, ick kon hem qualijck wech jagen;
    En ’t gebeurden eens op een avont, dat hy my quam vragen,
    (205) En bidden, of hy snachts, een uur twee, of drie, byme blijven mocht?
    Hy was buyten geslooten, ’k had mely met hem, en docht,
    Sal ick hem late loopen, by mocht by quaet geselschap rake;
    Daarom wist ick niet Vader, wat ick om ’t best sou make,
    Soo worden ’t al vry wat laat, en terwijl Jeluy ley en sliep,
    (210) Stack ick stilletjes de kaars op, en ick soetjens met hem na boven liep:
    En soo hy een Student is, tegen wy t’samen aan ’t studeeren,
    En al studeerende soo raackten wy allebey uyt onse kleeren,
    En gingen t’samen te bet, en sliepen warm en sacht,
    En voort na dese tijt, soo hebbewe meenigen nacht
    (215) In soete stilligheyt met malkanderen versleten,
    En hoeneer ick swaar ben geraackt, en ken ick self niet weten.
Olph. Jy bent een olijck varcken, verstaje dat wel meer?
    Jy brenght mijn huys in schant, ja jy by gort, sie deer
    Ick salje in een doncker gat setten, al sout mijn namaals rouwen.
Jac. (220) Men sou op jou wel een Kapel hebben durve bouwen,
    Jou Teef, jey bent soo snoot als yemant in de Stadt,
    Jy bent een schijn heyligh, en een rechte sluyphoer inje gat.
Griet. Ey moeder weest gerust, ’t is nu gelijck ’t moet blijven,
    ’k Sou wel een misval krijgen, van al jou rasen, en kijven,
    (225) Hy het men vast belooft gelijck een eerlijck man,
    Dat hy mijn trouwen sel.
Olph.                                   Gaat heen, en laat hem dan
    Van avont, na ouder gewoonte, by jou komen slapen,
    En als hy te bedt leyt om zijn genoegen te rapen:
    Soo sal ick met onse knechts hem dwingen na mijn wil;
    (230) Maar segget by lijfstraf niet tegen hem, maar houje stil.
Griet. Wel Vader, ’k sel soo doen.
Olph.                                             Dan sel ick hem soo kloppen,
    Dat hy weten sel wat het te seggen is een goet mans kint te foppen;
    Hy selje belooven te trouwen, in presentie van ons en onse maats:
    Of hy sal niet levendigh raken uytten huys, of van de plaats.
    (235) Kom roep mijn knechts hier gaau, ick sal ’t haar allegaar seggen.
Jac. Kom Jongens allegaar hier, en laatje werck leggen,
    Kom Karsten, laat de Blaes-balck staan, Jellemer leghje hamer neer.
Iellemer, Karsten, en Stoffel uyt.
Jell. Het isser noe te dwaan, het is jemme begeer?
    Het eiser is ient fier, het sellen wie hir metse?
Karst. (240) Hoe siet Grietje soo treurigh? wel jemeni wat letse?
Olph. Mijn Dochter is beslapen van een lichtmis of een Student,
[fol. B1r]
    Soo heb ick ’t overleyt t’avont dese Vent
    Na ouwer gewoonte, weer by haar sal komen slapen:
    Dan selle wy met menkaar hem soetjens komme betrapen,
    (245) En halen hem van ’t bedt, dan sel ick hem dwingen, dat
    Hy onse Grietje trouwen sel, of anders selle wy hem soo plat
    Op het ambeelt smeeden, als een ysere plaat; wiltje allegaar berijen.
Iell. De deil jense, so’er net tige wol so sel ickem deye.
    De deils koffe, het hetter may oes Grietke te dwaen?
Stoff. (250) Ick wou dat hy hier al was, ick souwer met vrenghden op slaan.
Jac. Ick selt hem verlieren dat hy mijn Dochter gingh met kijnt maken.
Olph. Kom laat ons allegaar sien aan heete ysers, en hamers te raken.         Binn.
    Karel en Nicolaas uyt.
Kar. Confrater dat gingh wel, wat bruyme die Waerdin?
    Dat ’s eerst een Helleveegh?
Nicol.                                      Hoe raken wy nu in?
    (255) Ons volck is al te bedt, waar sulle wy nu lopen?
Kar. In ’t een Hoerhuys of ’t ander, daar is noch wel jemant op, sou ick hopen,
    Ick ga te nacht by mijn Grietje slapen, daar word ick nu gewent.
Nicol. Gut broer laat ick by jou luy slapen, ’k sal stilletjes leggen gaan aan ’t voeten ent.
Kar. Dan wist ick het wel, dat ’s of, hoe na souje oock wel wat groens lusten?
Nicol. (260) Neen, ick saltje alleen wel houwe laten, ’t is maar om wat te rusten.
Kar. Neen, wy mochten Swagers raken, daar heb ick den bruy van;
    Jy bent al een olijke Sneukelaar, daarom snuyf jyder niet an.
Nicol. Als jy ’t soo niet verstaat, ’t is wel dan, soo ga ’k heen stappen,
    Recht uyt na de Krom-elleboog-steegh, in de Nacht-kroegh, daar tappen
    (265) Se een heele nacht Brandemoris, al komje noch soo laat,
    Soo kenjer wel in komen, asje maar sacht klopt, en beleeft praat.
    Daar sit het haartjen ront, van al die ouwe Brandewijns Pick-zielen,
    Nachtravens, Hoerejagers, Optreckers, en voort een party droncke Fielen.
    Jy sout het niet gelooven wat dat daar al om gaat.
Kar. (270) Ty daar dan alderliefst na toe, eer dattet wort te laat.
    Ick loof sy wachtmen al, daar ick te Nacht meen by te dromen.
Nicol. Soo Vulkanus dochter te bed is, soo meughje mijn na komen.
Kar. Dat meen ick ook te doen.
Nicol.                                       Nou Karel Oom vaar wel.                Binnen.
Kar. Jy oock soo tot weersiens. nou ga ick oock soo snel
    (275) Als ’t mogelijck is, om sien weer tot mijn lust te raken:
    Maar sacht, mijn dunckt dat ick haar deur begin te naken.
    Ick sal al stilletjes hier een weynigh blijven staan
    Tot datse buyten komt, daar komtse even aan.
Grietjen uyt, komt by Karel.
Kar. Meestresse van mijn hart, zijt welkom uytgelesen.
Griet. (280) Wel Liefste benje daar? ’k docht niet datje hier noch sout wesen.
Kar. ’k Heb al een weynigh hier ontrent u deur gestaan.
[fol. B1v]
Griet. Mijn vader die wou niet heel vroegh na bedt toe gaen,
    Hy sat by ons en vertelde soo swat vreemde quackjes,
    Ick worden ’t sitten moe, want siet, ick word wat swackjes,
    (285) Mit dat ick al een maent over de helft ben,
    Ick magh niet langer tegen ’t langh sitten, of staen, en
    Ick houme soo hart als ick magh, om datse gien schant van my sellen seggen.
Kar. Latewe hier niet langh staen: maer onse hooft gaen leggen
    Daer paerden noch wagens rijden, my dunckt dat Venus pruylt,
    (290) En haer voor het gesicht van onse twee verschuylt
    In haer Ivoren troon; vermits de flicker stralen,
Die uyt u soet gesicht, op my steets nederdalen,
    Sijn aengenamer, als van Cypres Koningin.
    Wie blust mijn brant, mijn Lief, die ’k lijd om uwe min?
    (295) Gaen wy mijn troost dees Nacht, vol-enden voort met kussen.                Binnen.
Olphert uyt.
Olph. Ja, ga maar soetjens heen, ick sal jou brandt wel blussen.
    Nou is de vinck in ’t net, al was hy de droes, of sijn moer,
    Soo sel hy mijn wil nu doen, of hy raeckt niet levendigh van de vloer.
    tSa nou met alle man sel ick hem nu wel dwingen,
    (300) ’k Wed dat hy nu wel haest een ander liet sal singen.
    Kom Jellemer, Karsten, Stoffel, en Wijf, kom allegaer hier,
    Brengh elck een hamer, en een gloeyent yser uytet vier.
    Ick sel hem geesselen, en brantmercken, en ’t vel van sijn vleys stroopen.
Iacomijn, Karsten, en Stoffel uyt, met Hamers en ysers.
    Iac. Al was hy de Duyvel selfs, soo sel hy ons niet ontloopen.
Karst. (305) ’t Sal mijn benuwen of ick dese vent wel ken.
Olph. Her uyt jou hoer, en boef, dat jou de nicker schen;
    Jou vagebont, jou guyt, wat hebje hier verlooren?
Kar. Saght vrienden, wilt togh eerst ten minsten reden hooren.
    De Duyvel hael de hoer, en al de andre rest.
Iellemer haastigh uyt.
Iell. (310) Haad deil, haad, haad fest de deil, haad fest,
    Der master, bruy die drots; de deker met him take.
Olph. Kom Jellemer vattem an.
Kar.                                           Wat Duyvel sal ick make?
Olph. Jou hoeren dop, jy hebt mijn Dochter nu geschent,
    En soo met kint gemaackt, maar dencktet vry, jy bent
    (315) Nou lydigh in de knip, ick vraagh met korte reden,
    Of jy het mijn belooft, en dat met vaste eeden,
    Of jy haer trouwen wilt? soo niet, soo sel ick strack
    Mijnheer de Schout ontbien.
Kar.                                           Grootvader hout gemack,
[fol. B2r]
    Stelt alle vrees ter sy, ick sal jou Dochter trouwen,
    (320) En als een eerlijck man haer voor mijn huysvrouw houwen.
Iac. Hoe kleyntjes singht hy nou, hy temt die wilde vinck.
Olph. Gaat Stoffel op mijn lessenaar, daar is pen en inck,
    En krijgh een vel pampier, jy selme dat beschrijven.
Stoff. Wel baas ick loop men best.                       Stoffel binnen.
Kar.                                             ’k Sal gehoorsaem blijven.
Stijn. (325) Dat loof ick wel, nou hy in de knip is, maer
    Was hy op Moocker Hey, ick meen dat hy haer
    Met haer dicke buyck sou laten sitten proncke,
    Ick sal men wachte van byslape, ick schuw de minne voncken.
Iell. Zo motter nay oes piepen danse, quoe Stoffel hir al wier.
Stoffel met Pen en Inck uyt.
Stoff. (330) Daer Baes, daer is Pen en Inct, en een vel schoon Pampier.
Olph. Kom hier, jy moet met eygen handen mijn een briefjen maken,
    Om dat mijn Dochter niet in ’t lijden komt te raken.
    ’k Wed jymen niet bedrieght, ick hebje nou in mijn macht.
Kar. Is dit uyt jage gaan? de Duyvel haal de Jaght.                         Kar. schrijft.
Iacom. (335) Gut kijnt gaat dat jou vaar niet vroom voor jou beschicken?
Griet. Ja moeder, is’t geen fraey Keerl? hy verstaat hem wel op sijn sticken.
Jell. Wol may men sisse dat de Deil so lelick net is as men zeyt, en dat ein wier wird.
Karst. Hy kreuntet hem niet eens.
Iell.                                              Ne hie is besueckte hird.
Kar. Sie daer, besiet de brief en wiltse vrylijck lesen.
Olph. (340) Ick sal het haest besien oft na mijn sin sal wesen.
Olphert leest.
            ’k Beken dat ick genoot de onbevleckte eer
            Van Grietjen Olferts, en dat ick haer nimmermeer
            (Het sy oock hoe ’t magh zijn) mijn leven sal verlaten:
            Maer sal tot in den doot haer minnen boven maten,
            (345) Gelijck een deughlijck man zijn vrouw te minnen hoort;
            Hier op soo geef ick dan mijn Engel het ja-woort,
            En sal met d’ouders sin in ’t korte met haer trouwen,
            En tot de doot ons scheyt haar voor mijn huysvrou houwen.

    Wel dit is alles goet, maer jou naam moetter onder staen.
Kar. (350) Kom, geef mijn hier den brief, soo set ickse onder aen,
    Ick sal met een woort latijn de smit lelijck uytstrijcken.
Olph. Wat so nou sel het eerst beginne wat te lijcken
    Laet sien hoe ist Vi coactus, maer seghmen wat dat woort beduyt.
Kar. Dat woort dat is mijn Van die in ’t latijn soo luyt,
    (355) Studenten soo als wy die geven aen malkander
    Gemeen een vreemde naem als d’eenen eerst komt by den ander.
Olph. Jy hebt gelijck, ick neemje dan voor mijn schoonsoon aen.
Kar. Ick u voor vader, en voor moeder nu ontfaan.
[fol. B2v]
Olph. ’k Wens datje bloeje mooght als boomen die groen in de May staan.
    (360) Ga nou vry samen te bedt het sel nou wel iens soo fray gaan.
Jac. Veel gelucks, keyeren, Grietje maack datje jou man bemint.
Griet. Ick sel hem soo gehoorsaem zijn als of ick was sijn eygen kint.
Iell. Wol master sel Jellemer net meyte warschip gein sis me ditte.
Kar. Jy selt Jellemer op seven Varckens na besijen de Sogh sitten.
Olph. (365) Nou kinderen, goe nacht.
Kar.                                                     Ick wens u van gelijcken mee.
Jac. Genacht Dochter en Seun slaap samen gerust in vree.
Olph. Kom gaen wy oock te rust jy luy mooght een pijpjc smoken,
    En door de Blaes balck dan de Smit weer aen doen stoken.                 Binnen.
Nicolaas uyt.
Nicol. Hier ga ick vast en waar alleen by donckre nacht,
    (370) Om dat ick nergens niet in komen kan, maar sacht
    Ick hoor gerucht, wat ist? zijn ’t dieven of zijn ’t spoken?
    Wil ick mijn houwen stil? neen best by tijts gesproken,
    Eer dat hy nader komt. Wie daar, ist vrient of niet.
Karel komt half gekleet uyt om wech te gaan.
Kar. Daar ist al weer te doen, hoe kom ick tot het verdriet,
    (375) Ick sal stout spreken, of ick was met men twee of drijen,
    Sta ruym, of wy sellenje met een Opsteker naje gat tijen.
Nicol. ’t Lijckt Karels stem bykans, hoe Karel wel ben jyt?
Kar. O Klaes Oom, ja ick Broer.
Nicol.                                         Wel benje niet by de Meyt,
    Ick dacht datje al warm by haar nu ley te slapen.
Kar. (380) Soo menigen Duyvel, neen de Vaar quam men betrapen,
    Gut Klaas Oom ’t was soo koddigh, ick saltje allegaar vertellen gaan.
    ’k Vind niet geraan hier te blijven, ick vrees voor die swarte Vulkaan.
Grietje komt van ’t Bedt soeckt na Karel.
Griet. Och, och, daar is hy mijn soo stilletjes ontloopen,
    Eer dat ick ’t heb gehoort de deur die heeft hy open
    (385) Gelaten, en sijn Hoet en Mantel het hy mee,
    En naast men sy daar hy ley vind ick de leege stee,
    Och, Vader, Moeder och wat sal ick gaan beginnen?
Olphert, Iacomijn en Iellemer uyt.
Olph. Wel wat isser te doen, benje berooft van sinnen?
Griet. Och, och, mijn eer, mijn eer, wat raat gaat my nou aan?
Jac. (390) Wat schortje kijnt, wat ist?
Griet.                                                 Och, hy is deur gegaan.
    ’k Sal door mismoedigheyt mijn aan men koussebant opknoopen.
Olph. Hy mocht de droes op sen vleys, kom Jellemer, jy selt loopen
[fol. B3r]
    Strack met het Handtschrift heen, hier in de naaste straat,
    Daar staat een heel hoogh huys, daar woont een Advocaat;
    (395) Gaat, laat hem dese Brief soo datelijck eens lesen.
    ’k Weet niemant in de Stadt sal men soo behulpigh wesen.
    Gaat heen, kom daatlijck weer.
Jell.                                             Wol master, ’k sel so dwaen.            Iell: binnen.
Olph. Laat ons dit met elckaar wat nader over slaan.
Jac. Komt kijnt ontsetje soo niet, wy sellen hem met die Brief wel dwingen.
Griet. (400) Och moeder! och ick vrees, ’t zijn al verlooren dingen.                        binnen.
Iellemer uyt, soeckt na de Advocaat.
Iell. De deil vreinen, het isser iene wraad al te dwaen?
    De iene mecket de bern, en d’oor motse de kost jaen:
    So selt oes master eak gein, die is des mooy bidragien,
    In noe stioertermie nay ien ’t scoeinder to, der gieter mie may plagien,
    (405) Der motick ien ’t scioester hinne, wer of ick him noe fien?
    Soe hi t’hoes niet wesse? hoe ist, of bin ick blien?
    Hir wennet tingt mie die deil, ick sel reis oppe door beuotse.
    Dog iepen doe lilke deil, stan mie te wird, doe guodse.
Advoc. Wie klopt daar?
Iell.                                Oe dog op, besoegt wa dater is.
Advocaat uyt.
Advoc. (410) Unde venis tam?
Iell.                                          Mie tingt dis vijnt is maal, wis.
Advoc. Quis miset te ad me.
Iell.                                      Het deil hestoe te sissen?
    Woestoe ’t scoiene? so gong ick hir lissen,
    Of oors ge ick datelijck te dorren ouyt.
    De eers poppelt mie al, fen dit maal gelouyt.
Advoc. 415) Hoe wat ist dat ghy meent? Es acetum habut in Pectore,
    Es debes morybus agristibus.
Iell.                                            Hie ick dit fen te fore
    (Wieten, ’kie wis hir net komd bi dis gick.
Advoc. Sapientiam ac virtutem testudunick.
Iell. Woeste soo vloecken, en swarren soo wol ick weyrinne.
Advoc. (420) Tempus omnia revelat.
Iell.                                                    De deil wer sel ick hinne?
Advoc. Quie struys in kalle multos habet ille magistrom.
Iell. Soed al so let wesse? so ist tied dat ick wey kom.
    Advoc. Quois, waar gaat ghy?
Iell.                                             Wol woeste hette sisse?
    So sist mie meyer haast, ick may hir net lang lisse
    (425) Te honne melken, woeste ’t cioene soo lit mie geen.*
Advoc. Quihimi. Wat wilje hebben? wat hebje gedaan?
Iell. Het soe ’k habbe wolle mien master stioert mie hir.
[fol. B3v]
Advoc. Qua nocent dosentum.
Iell.                                         Het wol die deil noe wir.
Advoc. In nocte consilium quandoce bonis dormittut homeru,
    (430) Hier dient verstant gevat tot een Superlativo gradu.
Iell. Gong sels oone galge soe stoe mie der hinne druwe.
Advoc. Clavos clavo pelletur.                                        Advoc. binnen.
Iell.                                         Ick wol hir eack net bluwe.
    Gongfort of ’k nim ’t mes, en jay die de beck op,
    ’t Is best dastoe rinste, doe krigste oors het oppe kop,
    (435) Noe mey mien master sels ney de ’t cioender toe rinne,
    Al woe ’er inne deye so wol icker net wir hinne.        Iell: binnen.
Olphert, Iacomijn, en Grietje uyt.
Olph. ’t Is wonder waar hy blijft, ’k verlangh vast na ’t bescheyt,
    Wat d’Advocaat van ’t briefje, tegen Jellemer seyt.
    Hoe brengen de Kinderen de Ouwers oock in ’t lijden.
Iac. (440) Ja hadse soo hiet niet geweest daar sou wel een Brackje haar komen hebben vrijen.
Griet. Sie daar komt Jellemer aan, och ’k hoop op goeden raat.
Iellemer uyt.
Olph. Wel Jellemer benje daar, wat seyt den Advocaat?
Iell. Het soe de deils fijnt ick koe neet ven hem hearen.
    ’t Schielde net felle of wie kriggen elkoer bie d’earen.
Olph. (445) Kom hier langh mijn de brief het is maar malligheyt,
    Dat men jou by menschen stuyrt, ick weet die man die pleyt,
    Soo wel alsser een Advocaat in de heele Stadt magh wesen,
    Kom gaan wy daar na toe en laten hem de brief lesen.
Iacom. Wil ick de Lanteeren op steken, ’t is schier pick doncker vaar.
Olph. (450) Neen wy hebbense niet van doen de Starren schijnen klaar.
Olphert, Iacomijn, Grietje, en Jellemer uyt, soecken na de Avocaats huys. Stijn en Karsten.
Olph. Men dunckt Wijf dattewe hier aen ’t rechte huys binnen.
    Ick moet reys kloppen en sien ofse oock noch op sinnen.
Advocaat roept uyt het venster.
Advoc. Wie klopt hier aan de deur? flucx packje hier van daan,
    Of kom icker uyt ’k salje de beenen stucken slaan.
    (455) Quid vis habere, ick salje datelijck voeten maken.
Iell. Voyten metse, het deil is dat de deker motem take.
Advoc. Hoor ick u noch, Ego Revera, ’k sal u datelijck leere gaan,
    Est medium noctis, ick raad u daar niet langer te staan.
Olph. Ick benje Buyrman Olphert Jansz. de Smit, jy hoeft niet te schromen.
Advoc. (460) Wel expecta ick salje soo datelijck by komen.
[fol. B4r]
Jac. Haddewe nou een Ham mee gebrocht vaar ick hoor hy praat van Speck.
Olph. Men Heer die spreeckt Latijn Wijf, ’k loof niet ofje bent geck.
Advocaat uyt.
Advoc. Wat is u seggen vrient, Non vacat mihi adesse epigues.
Iell. Der ’t cient sie deil al wir.
    Olph.                                   Hou de beck toe Fries.
    (465) Mijn Heer, mijn Dochter is met kijnt gemaackt ’t eerst van haar leven,
    En ’k heb hem by haar bekipt, soo het hy mijn gegeven
    Een briefje van sijn handt.
Adv.                                       Quid dicis, waar is de Persoon nou.
Olph. Die het sijn gat geschuert daerom kommewe met het briefje by jou.
Advoc. Da mihi, wel mijn dunckt dits al subtijl geschreven.
Griet. (470) Ick hoop dat de Advocaat mijn noch goe hoop sal geven.
De Advocaat leest.
                ’k Beken dat ick genoot de onbevleckte eer
                Van Grietjen Olpherts, en dat ick haar nimmermeer
                Het zy oock hoe ’t magh zijn, mijn leven sal verlaten,
                Maar sal tot in der doot haar minnen boven maten,
                (475) Gelijck een deughdelijck Man sijn Vrouw te minnen hoort;
                Hier op soo geef ick dan mijn Engel het Ia-woort,
                En sal met de Ouders zin in ’t korte met haer trouwen,
                En tot de doot ons scheyt haar voor mijn Huysvrou houwen.
                                                                                                Vi coactus.
    (480) Jy bent bedrogen en jou Dochter is verleyt.
Olph. Bedrogen, hoe mijn Heer, wel dat is moy bescheyt.
Advoc. Hy seyt door ’t leste woort dat ghy hem strengh gingh drijven,
    En heftigh daar toe dwongh, dat hy dit moste schrijven.
Olph. Dat woort dat is sijn Van, het hy mijn wijs gemaeckt.
Advoc. (485) Die Van die doet al vast dat hy is wech geraackt.
Olph. Hy is soo snooden Guyt als hy is, daar aan heeft hy de helft niet gelogen,
    Hier sta ick nu en kijck, mijn Dochter eerst bedrogen,
    En daar na mijn, ja wel, ick weet geen beter raat,
    Als dat ick onse Griet, eerse meer Hoere-kinders krijght in ’t Spinhuys setten laat.
Iell. (490) Ne master dog dat net, ick wolse lieaver trouwe.
    Iaco. Wilje dan oock het kijnt als ’et krijght wel voorje eygen houwe.
Iell. Oe ja, soo bin ick fort van ’t bern heytevaer.
Olph. Ses hondert gulden Jellemer die leggen voorje klaar.
Iell. So sel ick fort eerst days ien bruegmans pack metse litte.
Iac. (495) En alswe doot benne soo selje als Baas in de winckel blijven sitten.
Iell. Gans toesen dat komt wol.
Griet.                                                 Soo neem ick jou dan an
    Voor Lief, voor Bruydegom, en haast voor echte Man.
Stijn. Veul ghelucks kijeren, nou raack ick te minsten noch wel Speelnoot, of Stroyster,
    Ick brengh morgen ochten men hals-doeck, by Hille de Ployster,
[fol. B4v]
    (500) Met men dundoeckse Kap, en laatse stijven tegen de Bruyloft;
    En luckt het wel, men wort wel een kleurde Rock, met een paar witte Hantschoenen ekoft.
Karst. Die souwenje passe, soo wel alsser vijf wielen aan ien wagen doenen:
    Praat van een paar houten klompen, of een paar ouwe make nieuwe voetschoene,
    Die souwen aen je scheve voeten beter, als aan je swarte handen, een paar witte Hantschoene staan.
Stijn. (505) Wat roert het jou malle Pouwelis? ’k mien oock haast met een Hartje voor de roo deur te gaan.
Griet. Wis Stijntje, doe jyt terwijlje jongh bent; wordje ouwt het salje missen.
Stijn. Dat denck ick wel, het heylijcken komtmen nou over, as een ouwt Paert het pissen.
Karst. Jou mager varcken, wie souwje hebbe wille? dieje iens besiet, isje voort al moe.
Stijn. Dat schaat niet houte wammes, daar is gien pot soo scheef, of ’er komt wel een dexel toe.
Olph. (510) Nou ’t nest is vuyl gebroet, ken ick ’t niet beter schoon make
    En nu sy haar maaghdom quijt is, souse aan geen beter persoon rake.
Griet. Jy jonge Vrysters of Weeuwen, wie ’t zijn mag, al treed ickje op je zeer
    Waghje voor het byslapen, en draagh sorgh voor je eer;
    Ick weet wel datter zijn die haar maaghdom swaar valt te dragen,
    (515) Maar wiltse soo reuckeloos, gelijck ick dee, niet wagen.
    Ly liever smart, en brant van ’t heete minne bloet,
    Eer datje raackt met Kindt, gelijck ick dragen moet.
Iacom. Veel gelucks keyeren, wilt menkander altijdt liefde betoonen.
Olph. Wy wensenje allegaar ghenacht; mijn Heer ick salje voorje moeyte loonen.
Binnen.
Advoc. (520) Dat sal wel gaan, die bloet die heeft althans de Koe,
    En binnen korten tijdt soo krijght hy ’t Kalf toe.
    Omnia si perdas Famam servare memento,
    Qua semel amissa postea nullus eris.
    Soo dat met recht dit Vaars voor yder een goe leer is,
    Dat op de gantsche Aart niet beter dan de eer is.            Binnen.
UYT.
JACOBUS KEMP.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 115 werden in verband met het rijm zou men worden verwachten
vs. 423-424 rijm geen // gedaan