Pieter Willem van Haps: De mansmoêr. Amsterdam, 1699.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton034120 — books.google (UBL) — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[p. 1]

DE


MANSMOÊR,

KLUCHTSPEL.

[Vignet: Paulatim ad fastigium].

Te AMSTELDAM,

By de Erfg: van J: LESCAILJE, op de Middeldam,
op de hoek van de Vischmarkt, 1699.
Met Privilegie.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

Copye van de Privilegie.

DE Staten van Holland ende Westvriesland doen te weten. Alzo Ons vertoond is by de tegenwoordige Regenten van de Schouwburg tot Amsterdam, Dat zy Supplianten zedert eenige Jaaren herwaarts met hunne goede vrinden hadden gemaakt en ten Tooneele gevoert verscheiden Werken, zo van Treurspeelen, Blyspeelen als Klugten, welke zy lieden nu geerne met den druk gemeen wilden maken: doch gemerkt dat deze Werken door het nadrukken van anderen, veel van hun luister, zo in Taal als Spelkonst zouden komen te verliezen, en alzo zy Supplianten hen berooft zouden zien van hun byzondere oogwit om de Nederduitschen Taal en de Digtkonst voort te zetten, zo vonden zy hen genootzaakt, om daar inne te voorzien, ende hen te keeren tor Ons, onderdanig verzoekende, dat Wy omme redenen voorsz.de Supplianten geliefden te verlenen Oktroy ofte Privilegie, omme alle hunne Werken reeds gemaakt, en de noch in ’t ligt te brengen, den tyd van vyftien Jaaren alleen te mogen drukken en verkoopen of doen drukken en verkoopen, met verbod van alle anderen op zeekeren hooge peene daar toe by Ons te stellen, ende voorts in communi forma. Zo is ’t dat Wy de Zake en ’t Verzoek voorsz. overgemerkt hebbende, ende genegen wezende tet bede van de Supplianten, uit Onze regte wetenschap, Souveraine magt ende authorireit dezelve Supplianten gekonzenteert, geaccordeert ende geoctroijeert hebben, conzenteeren, accordeeren ende octroijeren mitsdezen, dat zy geduurende den tyd van vyftien eerst achtereenvolgende Jaaren de voorsz. Werken die reeds gedrukt zyn, ende die van tyd tot tyd door haar gemaakt ende in ’t ligt gebragt zullen werden, binnen den voorsz. Onzen Lande alleen zullen mogen drukken, doen drukken, uitgeven en verkoopen. Verbiedende daarom allen ende eenen yegelyken dezelve Werken naar te drukken, ofte elders* naargedrukt binnen den zelve Onzen Lande te brengen, uit te geven ofte te verkoopen, op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebragte ofte verkogte Exemplaaren, ende een boete van drie hondert guldens daar en boven te verbeuren, te appliceren een darde part voor den Officier die de calange doen zal, een darde part voor den Armen ter Plaatze daar het cazus voorvallen zal, ende het resteerende darde part voor den Supplianten. Alles in dien verstande, dat Wy de Supplianten met dezen Onzen Octroije alleen willende gratificeren, tot verhoedinge van haare schaade door het nadrukken van de voorsz. Werken, daar door in geenige deelen verstaan, den inhoudt van dien te authotizeeren ofte te avoueeren, ende veel min de zelve onder Onze protektie ende bescherminge eenig meerder kredit, aanzien oft reputatie te geven, nemaar de Supplianten in kas daar in yets onbehoorlyk zoude mogen influeeren, alle het zelve tot haren laste zullen gehouden wezen te verantwoorden; tot dien einde wel expresselyk begeerende, dat by aldien zy dezen Onzen Oktroije voor de zelve Werken zullen willen stellen daar van geene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie zullen mogen maaken, nemaar gehouden sullen weezen het zelve Octroy in ’t geheel [p. 4] ende zonder eenige Omissie daar voor te drukken ofte te doen drukken, ende dat zy gehouden zullen zyn een exemplaar van alle de voorsz. Werken, gebonden ende wel geconditioneert te brengen in de Bibliotheecq van Onze Univerziteit tot Leiden, ende daarvan behoorlyk te doen blyken. Alles op poene van het effekt van dien te verliezen. Ende ten einde de Supplianten dezen Onzen Conzent en Octroije mogen genieten als naar behooren: Lasten wy allen ende eenen ygelyken die ’t aangaan mag, dat zy de Supplianten van den inhoude van dezen doen, laaten en gedogen, rustelyk en volkomentlyk genieten, en cesserende alle beletten ter contrarie. Gedaan in den Haage onder onzen grooten Zegele hier aan doen hangen den XIX September in ’t Jaar onzes Heeren en Zaligmakers duizent zes honderd vier en tachtig.

G. FAGEL.
Ter Ordonnantie van de Staaten
SIMON van BEAUMONT.

    De Regenten van de Schouwburg hebben het recht van de bovenstaande Privilegie, voor DE MANSMOER, KLUCHTSPEL. Vergund aan de Erfgenaamen van Jacob Lescailje,
Den 12 January, 1699.

___________________________________________________________________

VERTOONERS.

GOEDAARD, Vader van Antonia.
DIEUWERTJE, Moeder van Fredrik.
FREDRIK, een Koopman, en Man van Antonia.
ANTONIA, Vrouw van Fredrik.
LEONOOR, een bekende van Antonia.
ANDRIES, Kantoordienaar van Fredrik.
KATRYN
METTE,		 } Meiden van Fredrik.*
ROELOF, een Kruijer.

Het Kluchtspel speeld in een Kamer
van Fredriks huis.

Continue
[p. 5]

DE

MANSMOÊR,

KLUCHTSPEL.
_____________________

EERSTE TOONEEL.

KATRYN, METTE.

KATRYN.
JA, Moffinnetje, of Mette, als ik jou myn meening zel zeggen,
Jy zelt jou Lichchaam aan dit huis geheel te kost moeten leggen;
En hebje lust? zo bekykt het vry van bovenen tot beneên,
En alle dagen moet jy ’et, getroost, nat fylen alleen:
(5) Want hoor, Schaap, men heeft hier blauwe en witte Italiaanze vloeren.
Get, Mette! hoe snel zel jy jou dikke hammen moeten roeren!
Want weet, ik ben de tweede meid, ik pas op ’t kind en ik naai,
Ook maak ik fontanjens, en ’t beurd zomtyds wel dat ik braai.
Maar jy zelt hier ander werk vinden, dat wil ik jou zweeren!
METTE.
(10) I, Hemmel! meut ik hi jo zo warken?
KATRYN.
                                                      Ja dapper, en noch meêr leeren,
Myn lieve Sloof.
METTE.
                          Mien Jonfers Meuder zegt mi jo, det in ’t hoes
Goor luttik wark is.
KATRYN.
                              Wat belief jou? zeidze dat? te droes!
O Mette, ik zweer, jou Twentze huid zel dat zo ras beproeven!
[p. 6]
Maar hoor, wat anders (,, wat ik mag haar niet meêr bedroeven)
(15) Komje niet uit de Twent?
METTE.
                                              I, jo, moor ’t lend up, ein betjen gens bet hen.
KATRYN.
Wat zegje? och! weet dat ik uit die beduiding jou meening niet vatten ken.
Nou dat is ook evenveel. Maar hoor, heb jy niet gediend by meed’re Vrouwen?
Of dorst jy zo ten eersten jou lichchaam hier in Amsterdam vertrouwen?
METTE.
Woe nee, ik heb te Omersfurt to deend, ’t gink mi door goor wol;
(20) Ik gink in dem Teubak, on ik at mi doogs tot boven toe vol.
Moor heur, Triene, ik wet wol det men hen uver al um ’t kust muet warken,
On is hi viel to pleugen, ik wol mi door toe starken.
Noe, ik go hen, Kotrien.
KATRYN.
                                      Myn bekoorlyke Pingsterblom!
Wel ik hoor jy bent, van jou hoofd tot jou klompjes, niet anders als goor dom.
(25) Hiet jy dat te hebben gediend, gelyk ik jou kwam te vraagen!
Wel je hebt buiten Amersfoort in ’t land Toebak gaan planten en draagen,
En dat om een loon van zeven stuivers daags. Nou ga maar heen,
En zet jou lyf te werk. ô Sint Joris! dat is ’er een!
Nou, laat ik de Kamer opruimen en myn Schilderijen voort vryven;
(30) Ik hou byzonder veel van te praaten maar gantsch niet van het kyven.


TWEEDE TOONEEL.

KATRYN, alleen, zingende.

        WAarom mag ik niet gaan vrijen
        Na de drift van myn gemoed?
[p. 7]
        Och, wat heeft staâg de eer te lijen
        Die een Vryster spaaren moet!
        (35) Ik kan gantsch niet langer draagen
        Dat ik graag verliezen wou;
        Komt ’er een om ’t Ja woord, vraagen,
        Hy verkrygt my straks tot Vrouw.
Roelof beld.
Ja bel nu vry, ik komje by, ik heb pas met myn zingen gedaan.


DERDE TOONEEL.

KATRYN, ROELOF.

KATRYN.
(40) BEnje daar nou?
ROELOF.
              Ja, Katryntje, jou zingen dat stont my zo wel aan,
Dat ik ’er na geluistert heb.
KATRYN.
              Deurf jy noch spreeken? weg ik wilje niet hooren.
ROELOF.
Wat heb ik dan gedaan? waarom ga je jou over my verstooren?
KATRYN.
Vraagje dat noch? jy had haast gemaakt dat ik ’t had verbruid;
Gisteren kwam ik gelaaden aan jou huis, en je waard mit je Vrouw ’t gat uit:
(45) Ik had ons Juffrouws provisiekasje verkragt; ik had Thee, en meerd’re zaaken;
Zuiker Kandy, en dan noch iets dat jou altyd pleeg wel te smaaken.
ROELOF.
En wat toch, Kaatje?
KATRYN.
                      Een braave fles met wyn, zo ver heb jy my gebrogt,
Door je aanhaaling en praat.
ROELOF.
                      Foei, dat ik uit was. Maar wie was op jou komst verdocht?
[p. 8]
KATRYN.
Ja maar, ik doe dat nooit meêr, ik heb, door angst, de fles an stukken gesmeeten.
(50) Hoort Roelof, ik ben een braave meid, ik zel niet worden vergeeten,
Ik hoop noch een goed huuw’lyk te doen, dat is staâg de wensch van myn gemoed.
ROELOF.
Wel, dat hoop ik van uwent wegen, maar van de fles gaat op de oude voet.
KATRYN.
Gantsch niet, daar schei ik uit. maar hoor, Roel, O Behoeder,
En vette Sant Niklaas! de meid, die onze Juffrouws moeder,
(55) Of schoonmoêr hier, met geweld, inhuurden, na haar wil en zin,
Die is eindelyk gearriveert: nooit, wil ik wedden, heb jy een mofin
Zo drommels dom of groen gezien, ja dat kan ze, maar niet anders zeggen.
Onze Juffrouw moet niet denken dat ik by dat maakzel wil leggen;
Neen, dat zel zeker mis zyn, wel ik sliep liever zonder bed.
(60) Wie weet wat een harde huid en bange lucht dat zy het!
ROELOF.
Wees jy maar te vreên, zy zel hier niet lang woonen.
KATRYN.
                                                              Daar wil ik op zweeren,
Want al die hier buiten de tyd komt, die ziet men ook weêr ras kasseeren.
ANTONIA van binnen roepende.
Katryn, Katryn.
KATRYN.
                  Ik kom, Juffrouw. Roelof, onze mand met kleêren staat gereed;
Die moet je na de schuit brengen; zeg nou dat je’er van weet.


[p. 9]

VIERDE TOONEEL.

ANTONIA, KATRYN, ROELOF.

ANTONIA.
(65) BEnje daar, Roelof?
ROELOF.
                            Ja, Juffrouw, ik ben daar zo in huis gekomen,
En waarom ik ontbooden ben, dat heb ik al van Katryn vernomen.*
ANTONIA.
Ja kom, krui onze mand eens ten eersten na de schuit;
Ik had jou gisteren ook van nooden, maar je waard den geheelen dag uit.
Waar had je geweest?
ROELOF.
                      Wel hoor, Juffrouw, ik had my gaan verhuuren,
(70) Van ’s morgens vroeg tot ’s nachts ver over twaalf uuren.
ANTONIA.
Ei! zeg by wie?
ROELOF.
                        Och! ik ken de lui niet; de man wou schielyk voort,
Om dat hy op de Beurs een heel kwaad en schaadelyk gerucht had gehoord,
Waar door dat de actien en andere koopmanschappen zoude slappen.
ANTONIA.
Wel zo! dat had hy niet kwaalyk begreepen, dat hy voor af ging stappen,
(75) Eer noch de tyding was gekomen dat hy schaaden geleeden had.
ROELOF.
Dat dunkt my ook, maar ik heb ’er op die wys zo veel geholpen op een pad.
ANTONIA.
Dat is het best niet. Ga nu maar heen, Roelof, en kom strak jou geld haalen.
ROELOF.
Heel goed, Juffrouw.
KATRYN.
                            Roel, maak in de Kruijers kroeg niet lang te draalen.


[p. 10]

VYFDE TOONEEL.

ANTONIA, KATRYN.

ANTONIA.
KAtryn, dat ik je daatelyk riep dat was om deze reên.
(80) Schik het hier alles aan een kant, en zet het Theegoed by een,
Myn Mansmoeder zal, tot myn verdriet, zo aanstonts hier komen.
KATRYN.
Daar hebje den brui al, den heelen nacht heb ik ’er van leggen droomen.
En wie heeft haar hier verzocht?
ANTONIA.
                                              Och! myn man, en ik vrees daar zal
Weêr reuizing wezen Katryn, want het hart dat klopt my al.
KATRYN.
(85) Wel, Juffrouw, benje slecht? wat acht haar niet, zy ken jou niet deeren;
Ook heb ik wel gehoord dat jy jou zomtyds loflyk kund defendeeren.
ANTONIA.
Dat moet ik doen om niet heel onder haar geweld te zyn, Katryn;
Want anders mogt de drommel, dat ik zo spreek, hier langer in huis zyn.
KATRYN.
Juffrouw, mag ik eens zingen?
ANTONIA.
                                      Al weêr? ik hebje strak al geluit hooren maaken.
(90) Nu, ik mag ’t wel lijen.
KATRYN.
                                    Strak zong ik voor my; dit Lied zel jou nou raaken.
Zy zingt.
        Is dit myn zoet vermaak!
        Zyn dit myn blyde daagen?
        Daar ik zo yvrig haak
        Myn man staâg te behaagen.
        (95) Ach! ik gevoel meêr plaagen
        Als myn Jeugd verdraagen kan
[p. 11]
        Hoe rampzaalig is het trouwen,
        Als de Twist haar plaats komt houwen
        In het huis, in het huis daar liefde moet
        (100) Gekweekt zyn en gevoed.
2.
        Myn vreugd die is voorby,
        Dat was myn tyd van ’t vrijen;
        Mansmoêr valt nu op my
        Met staâg in huis te strijen;
        (105) En ik moet zulks lijen,
        Met veel onrust van myn man;
        Doch ik mag myn rouw bedwingen,
        En, tot troost, myn kind voor zingen:
        Schrei niet meêr, schrei niet meêr, klein wichje, teêr,
        (110) Uw hoofje doed reeds zeer.
Wat zegje, Juffrouw? daar hebje myn Treurgezang; en ik vind goed,
Dat ik het alle dagen driemaal hier in huis zingen moet.
ANTONIA.
Dat Lied past geheel op my. Wie heeft het gemaakt, en jou gegeeven?
KATRYN.
Een die in den handel van ons huis heel wel is bedreeven.
ANTONIA.
(115) Och! mogt ik die Treurzang eens in een Blygezang verand’ren!
KATRYN.
                                                                                        Dat zel wel gaan,
Zo ras als jou Vader met haar getrouwd is, dan is haar ryk hier gedaan;
En zy bemind hem met gantsch haar hart en zinnen, daarom meugje gelooven
Dat hy haar wel na zyn hand zel zetten, en van haar gezach berooven.
ANTONIA.
Ja was Vader, al met haar getrouwd, dan genoot ik myn vryjigheid.
KATRYN.
(120) Dat zel in ’t kort geschiên.
ANTONIA.
                      Maar hebje ons huis al laaten zien aan de nieuwe meid?
[p. 12]
KATRYN.
Ja toch! en gezeid dat zy voor het werk niet behoeft te schroomen,
Door dien zy daar alle daagen gemakkelyk door zel komen;
En dat ik haar wel trouw zel helpen.
ANTONIA.
                                                        Zy is ’er nu al vast in,
Ik wil haar nu houden, het zy dan met of tegen myn zin,
(125) Ten minsten een geheel rond jaar, al zou ze my staâg verveelen;
Doch niet ten respekte van myn Schoonmoêr, neen, in geenen deelen,
Maar alleen om dat ik zo dikwils niet veranderen wil van meid,
Dat lot is andere vrouwen, maar my niet opgeleid.
Dieuwertje Beld.
ANTONIA.
Och! daar ’s myn Mansmoêr.
KATRYN.
                                            Gen dag, Juffrouw; zo, wel heden!


SESDE TOONEEL.

DIEUWERTJE, ANTONIA, KATRYN.

DIEUWERTJE.
(130) WEl heden! dat is altyd, wel waar toe dienen nou zulke reeden?
KATRYN.
,, Daar hebje nou het begin.
ANTONIA.
                                          Zyt gy daar, Moeder? dat is my lief.
DIEUWERTJE.
,, Ja ik geloof dat zy my zo graag ziet als een Kramer den dief.
Waar is myn Zoon, Katryn?
KATRYN.
                                      Hy zit op zyn kantoor te schryven.
Geliefje dat ik hem ga roepen?
DIEUWERTJE.
                                          Wel neen, jy zelt hier blyven.
[p. 13]
(135) Of meenje, sleeplende, dat ik hem zelf niet vinden kan?
KATRYN.
O ja! te wonder wel, Juffrouw.
DIEUWERTJE.
                                                Wat roer jy de snaater dan?


ZEVENDE TOONEEL.

ANTONIA, KATRYN.

KATRYN.
WEg gaat Dieuwertje moêr. Geen misselyker Vrouw zag ik van al myn dagen!
ANTONIA.
Ik kan ’t niet langer lijen, het eerst datze spreekt, is na haar Zoon te vraagen,
En daar loop ze voort na toe: zy vraagt niet eens hoe ik vaar,
(140) Noch wenscht my een goeden dag. Wel meend zy dat ik haar
Noch langer moet ontzien? ô neen! ik wil het niet meêr lijen,
Al zou het geheele huis vervult werden met kyven en strijen.
Ik ben verzekerd dat zy nu weêr; door haat, myn man
Tegens my zal aanhitzen zo veel als zy immers kan;
(145) En gaan het geheele huis door snuffelen, ja in alle hoeken,
Om zo tot een huiskrakeel weêr nieuwe stof te zoeken.
KATRYN.
Haar ryk zel kort zyn, jou Vaders huuw’lyk maakt alles goed.
ANTONIA.
Dat is alleen myn hoop. Maar als hy nu eens mede voor haar zwygen moet!
KATRYN.
Dat heeft voor al geen nood.
ANTONIA.
                                            Maar, Katryn, daar komen zy na beneden.
(150) Blyf jy hier, maak het Teegoed klaar, en let ondertusschen op haar reeden.


[p. 14]

ACHSTE TOONEEL.

DIEUWERTJE, FREDRIK, KATRYN,
het Thee goed op Tafel zettende.

DIEUWERTJE.
MAar Zoon, jy zyt ommers wonderlyk, geloofje my dan niet?
Ik zeg jy zyt een gek zo jy het langer door de vingers ziet.
Want zy weet wel dat... Maar zacht, Fredrik, men kan ons hier hooren.
Ik zag die verbruide meid niet. Katryn, heb jy hier iets verlooren?
KATRYN.
(155) Och! neen, want ik zoek niet.
DIEUWERTJE.
                                Dat zie ik meê wel. Kom, ga hier van daan.
KATRYN.
Hoe! zel ik dan dat onze Juffrouw my belast heeft laaten staan?
DIEUWERTJE.
Ja dat zel Mette wel doen.
KATRYN.
                                      Wie, Mette? och! die zel alles breeken
Daar zy haare klaauwtjens maar pas zel komen aan te steeken.
Mette by het porcelein! zulk een dom harthuidigen dier!
DIEUWERTJE.
(160) Wel ik gryp je daar meê by de kuif.
FREDRIK.
                                          Ga voort, Meid, wel hoe is het hier?
DIEUWERTJE.
Zo; doe je mond op, en spreek, wat mag die slons wel meenen!
Ei! hoor, zy mompelt noch binnen’s monds. Ja brui jy maar heenen.


NEGENDE TOONEEL.

DIEUWERTJE, FREDRIK.

DIEUWERTJE.
FRedrik, zy en haar vrouw die gaan gestaâg onder eene huik,
[p. 15]
En ze zyn te zaamen als twee handen op een buik.
(165) Zy moet het gat uit indien jy als een man wilt regeeren,
En altyd, met ontzach, jou vrouw uw wetten en meening doen leeren.
FREDRIK.
Om haar te doen verhuizen, Moeder, vind ik gantsch geen gelegentheid.
DIEUWERTJE.
Gelegentheid? wel die vind ik als ik wil; want men zeid:
Een knuppel, om een hond te slaan, die is heel licht te vinden;
(170) Men moet zomwylen ook eens veranderen met de winden.
Het deugd nooit als een meid heel lang blyft wonnen in een huur,
Want dan houd zy het met haar vrouw, en zy werd van haar natuur.
Maar hoor, Fredrik, om nu weder op myn voorig diskours te komen,
Zo zeg ik dan, dat jou vrouw de handeling van ’t geld moet werden benomen;
(175) Hoor, Fredrik, geloof jy jou moeder onbeschroomd en vry,
Zy verkwist byzonder veel geld, en een man, zo als gy,
Die eerst komt te negotieren, die kan zo niet lang staande blyven;
Zy is heel onachtzaam en los, door haar Jongheid, en al die wyven,
Of jonge kleuters die moet men aan de hand leeren gaan,
(180) Gelyk jou Vader my, toen ik noch jong was, heeft gedaan.
Peet Aal, peet Zaar, peet Aagt, peet Giert en peete Wyntje, dat zyn Vrouwen!
Die weeten het kunsje van wel enne zuining huis te houwen.
Maar jou Morsjebel die weet noch niet eens hoe dat het goed
Dat zy aan haar gat het, na verëisch en ordre, zitten moet:
(185) En zo ik het haar aanwys, na myn pligt, dan gaat ze straks aan het pruilen,
Dan scheld ze my voor een huisplaag, en in ’er boosheid begint ze te huilen.
Had je de Dochter van peet Theuntje getrouwd, dan had je een Heer geweest in ’t huis,
Nou moetje zwygen, want als deze begind, jy kund met geen nat gewyd kruis
[p. 16]
Haar mondje weêr toe sluiten: doch je moet jou geduurig braaf laaten hooren;
(190) Zy is heel boosaardig en met die smet is zy gebooren;
Want toen zy noch een kind was smeet zy alles an stukken op de vloêr,
Ja al dat zy vat kreeg, want zy heeft dat gaafje geërft van haar moêr.
Doch, hoor, Fredrik, het is jou schuld, je wout een Juffer trouwen,
Jy kost jou zo nedrig, als jou overlede Vader en ik, niet houwen.
FREDRIK.
(195) Nou, Moeder, zulks heb ik al in het begin zo dikwils gehoord,
Het is nu reeds zo: doch hoor, geloof my by myn woord,
Zy komt voortaan geen ander geld voor de misnagie te ontfangen,
Als het geen ik haar alle weeken daar toe wil langen:
Zo dat ik geheel Voogd ben. Maar gestaâg te kyven zulks is het beste niet;
(200) Het is niet kwaad dat men zomtyds wat door de vingers ziet,
Het geen de jonge Vrouwtjes, als onnozel en onweetende, bedryven:
Men moet haar maar nu en dan een klein regeltje voor schryven.
Op die manier brengt een wyze meester zyn discipelen tot verstand,
Hy leerd haar niet tevens veel, maar al zo van langer hand,
(205) Op dat zy in den drang van veele lessen niet verdwaalen,
En komen gantsch zonder grond het een over het ander te haalen.
DIEUWERTJE.
Zo lustig, preek al voort. Wel Jonge, hoe is het hier? word je gek?
Ja, ja, nou merk ik wel hoe ’et hier gaat; kom ’et is tyd dat ik vertrek.
FREDRIK, haar vasthoudende.
Hoor, Moeder ei! word toch niet gram, ik wil haar niet verschoonen,
(210) Noch minder jou genegentheid tot my met ondankbaarheid loonen;
Ik ken al haar fouten wel die ik ook uit haar verdryven zal,
Maar dat kan zo ten eersten niet gaan.
[p. 17]
DIEUWERTJE.
                                            Niet? wel zoete Vaâr! ik geloof dat al
Jou Voogdschap, op een vel papier geschreeven, hangt te pryken
Aan het huisje van gemak, op dat elk die handvest zou konnen bekyken.
(215) Jou rechte murwe Klaas.
FREDRIK.
                                              Wel, ik zweer! ik zal in het kort doen zien,
En zelf, in u byzyn, hoe ik, als een Man en Heer van ’t huis, zal gebiên.
DIEUWERTJE.
Wel zo jy ook anders doed, ik zel je verfoeijen en altyd haaten.
FREDRIK.
Maar daar komt zy, met Katryn, wy willen het daar zo lang by laaten.


TIENDE TOONEEL.

DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA, KATRYN.

FREDRIK.
KAtryn, roep Andries eens, hy is boven op het kantoor.
KATRYN.
(220) Andries, Andries, kom af. Myn Heer, ik kryg hier geen gehoor.
Hy zel voorzeker achter zyn by Mette. Ik heb het wel geraaden,
Want daar komt hy van daan.


ELFDE TOONEEL.

DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA,
KATRYN, ANDRIES.

KATRYN.
                      WEl, Driesje, heb jy jou maagje wat gelaaden?
FREDRIK.
Wat doe je van het kantoor?
ANDRIES.
                                        Onze Juffrouw riep my af, myn Heer.
[p. 18]
FREDRIK.
Wel, Vrouw, my dunkt dat is nu in een uur de derde of vierde keer.
ANTONIA.
(225) Ik had hem van nooden, en is daar nu zo veel aan geleegen?
DIEUWERTJE.
Ik wist wel datje zulk een vinnigen antwoord zoud hebben gekreegen.
tegens Antonia.
Jy hebt wel een geloop en een beschik, staâg an zend je de jongen uit.
FREDRIK.
Nu stapt daar maar over heen.
DIEUWERTJE.
                                  Wat heeft zy hem uit te stuuren, dat ’s verbruid!
Hy moet alleen in jou dienst geduurig op het kantoor weezen.
(230) En jy, Guit, zo je weêr achter by de meiden gaat zo meugje vreezen;
Want je begint ’er al meê te stoeijen, en belet haar het werk door jou praat.
Heb jy het hart eens datje, zonder order van jou Heer, van het kantoor gaat.
FREDRIK.
Daar kopiëerd die brief, maar maak me daar gestaâg aan by te blyven.
DIEUWERTJE.
En als hy dat niet doed dan moet je hem braaf die Oortjens vryven.
ANDRIES.
(235) Moet de brief van avond afgaan, myn Heer?
FREDRIK.
                                              Ja, aanstonds moetze geschreeven zyn.
DIEUWERTJE.
Wel wat heb jy anders te doen? of wou je weêr speulen met Katryn?
KATRYN.
Met my, och ja! ,, Maar hoor, Dries, hoe vaarje? je hebt nou dubbeld deel ontfangen,
,, Nou kun jy, als je weêr achter gaat, aan Mette meê wat langen.
[p. 19]
ANDRIES.
,, ’t Is goed, jy bent meê niet vry geweest.


TWAALFDE TOONEEL.

DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA,
KATRYN.

DIEUWERTJE, tegens Antonia.
                                            EN jy, durft buiten myn last,
(240) De keuken met porcelein versieren daar het niet past?
En kopere koffikannen met vier kraantjes te gaan koopen.
Tabeletjes, Sineese Goodjes en verlakte bakjes met hoopen.
Jy zelt dien bruijery ten huis uit laaten, want het geld
Kan door jou man op intrest, als anders, beter werden uitgeteld.
(245) Jy hebt reeds een Imboel al had je dertig Jaaren huis gehouwen;
Het zel myn Zoons bederf zyn dat hy met jou kwam te trouwen.
Jy verbruid zyn geld, en beneemt zyn respekt noch daar by.
ANTONIA.
Breek ik myn Mans respekt? en waar vinje zo veel nieuw huisraad by my?
DIEUWERTJE.
Ja jy; zo ras is hy niet uit of je staat gestaâg op de stoep te pryken,
(250) Word er iets geveild, jy moet het koopen of op het minste eens bekyken:
Onder tusschen heeft deze Schynschoon een Teetje bereid,
Dan drinkt de Juffrouw en Meid met malkaâr.
KATRYN.
                                            Wel, hoe vergeet men hier de waarheid!
DIEUWERTJE.
Hou jy jou schotdeur toe, of ik zelze met vyf grendels sluiten.
ANTONIA.
Ik mag, om vreeden te houwen, die loogens, die je daar uitschiet niet stuiten.
DIEUWERTJE.
(255) Wat zegje? het is de waarheid. Maar, kom, ga na achter en pas op jou kind.
[p. 20]
ANTONIA.
Dat gelieft my niet, daar is de Baker voor, ik vraag niet meêr na jou bewind.
Het gaat te grof, de nood van tweedragt vereischt dat ik het moet beletten,
En het bestier van het huis voortaan na myn believen zetten.
DIEUWERTJE.
Wel, Fredrik, ly je dit? ik word door die Slons schier raazende dol.
ANTONIA.
(260) Ja schier, dat is noch niet eens half, myn hoofd is lang geweest op hol.
FREDRIK.
Maar, Vrouw, wat hebje voor? ik versta nu dat jy zult zwygen,
Zo je niet wilt hebben dat wy hooge woorden hier door krygen.
ANTONIA.
Begin maar, och! je zult jou Moeder zulk een dienst doen, ’t is nu jou tyd?
Want het zou ook wonder zyn dat dezen dag ten einde liep zonder stryd.
DIEUWERTJE.
(265) Zwyg stil, Antonia, of ik zweer dat het jou zel berouwen.
ANTONIA.
Doed al wat jou gelieft, jy zyt toch gewoon om my krakeel te brouwen.
FREDRIK.
Maar wilje dan, tot ruil, niet na jou kind, volgens jou pligt, gaan zien,
En voldoen myn Moeders zin?
ANTONIA.
                                              Neen, dat zal nu niet geschiên,
Terwyl dat zy my zulks gantsch streng heeft gebooden.
DIEUWERTJE.
                                                    Zy zoekt ons maar te kwellen,
(270) Zy haat jou, en het kind: maar ik ga zelver order stellen.
Kom, Fredrik, gaa eens met my.
[p. 21]
Goedaard beld.
ANTONIA.
                                    Daar is licht ontzet, och! dat waar goed!


DERTIENDE TOONEEL.

GOEDAARD, ANTONIA, KATRYN.

KATRYN.
GEndag, Sinjeur Goedaard.
GOEDAARD.
                                  Wel, Kaatje, zyt weerom van my gegroet.
Is Dieuwertje hier?
KATRYN.
                    Ja toch! ,, Dat worden wy gewaar.
GOEDAARD.
                                                                Wel ik moet bekennen,
Katryntje, dat jy jou geheel na het wel leeven wilt gewennen;
(275) Ik spreek niet of gy nygt.
KATRYN.
                                                Wat zou ik toch, Sinjeur, o neen!
Ik ben een botte meid.
GOEDAARD.
                                  Neen, neen, dat gaat al vry wel heen.
KATRYN.
Maar, Sinjeur, hoe ben je zo gestrikt, en gebeft? wat is de reden?
GOEDAARD.
Ik meen nu, zonder meêr wachten, met Dieuwertje in de echt te treeden.
tegens Antonia.
Maar hoe! zit jy daar, myn Dochter, zo stil, en spreek je niet?
(280) Zie eens, jou Vader zal trouwen. Hoe is ’t? is jou weêr leed geschied?
O! ik merk jy zyt bedroeft, jy zoud my schier antwoorden met schreijen.
Kom, lustig, jy moet nu vrolyk zyn, en van jou droefheid afscheijen.
[p. 22]
Bezie my eens in het rond, of myn Bruigoms gewaad wel staat altemaal.
KATRYN.
Ja wel ter deeg, Sinjeur! dat is een man, Juffrouw! hy spreekt een andere taal,
(285) Als jou Schoonmoeder doed.
GOEDAARD.
                                                Ha, ha, nu merk ik eerst uwe rampen;
Dieuwertje die kwam jou weêr op nieuws aan boort te klampen.
ANTONIA.
Ja, Vader, dat is myn verdriet, zy maakt my noch krank en zinneloos.
GOEDAARD.
Ho, ho, geen nood, myn Kind, hoewel zy is al vry wat boos;
Het is een Oorlogsschip dat wel zeild, en voert tienmaal negen stukken;
(290) Maar zyt verzekerd dat zy evenwel voor my zel moeten bukken.
KATRYN.
Zo zy een Schip is, Sinjeur, en zy krygt maar een scheur of lek,
Zo gaat ze voor vast te grond.
GOEDAARD.
                                            Dan zou ik zeggen: bon voyagie, vertrek.
ANTONIA.
Maar vraagje niet waar zy is?
GOEDAARD.
                                        By de Baker, in de potbank, dan boven,
Dan in de kelder, en noch al verder wil ik gelooven.
(295) Maar wees jy slechts vrolyk en lustig, ik zal alles wel doen gaan;
Ja al watje zelt begeeren, dat zulje in myn Huuw’lykse Voorwaarden zien staan.
Leonoor Beld.
KATRYN.
Zie zo, daar is al meêr ontzet.


[p. 23]

VEERTIENDE TOONEEL.

GOEDAARD, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN.

KATRYN.
                              GEndag, Juffrouw.
ANTONIA.
                                                              Zyt welgekomen.
GOEDAARD.
Zo, dat mag ik altyd wel zien, dat zoent braaf!
LEONOOR.
                                                        Wy kusten zonder schroomen.
Uw dienaaresje, myn Heer, ik had niet gezien dat gy daar stond.
(300) Hoe gaat het u al?
GOEDAARD.
                              Heel wel, ik ben jeugdig, groen en gantsch gezond,
Want ik meen nu te trouwen.
LEONOOR.
                                      Met Dieuwertje?
GOEDAARD.
                                                            Ja toch!
LEONOOR.
                                                                      Waar mag zy dan blyven?
GOEDAARD.
Zy is hier in huis, en jy moest raaden wat zy nu komt te bedryven.
Hoor, Leonoortje, zy beschouwd de handeling van de Baker met het kind,
Of zy ook daar omtrent iets te bedillen vind.
(305) En dan wederom met een storm die Sloof heel fel bekeeven,
Zo ras als het Wicht maar eens schreid, schoon dat zulks nooit zo even
Toe kan gaan, niet te min, Mansmoêr die kyft en blaast en zweet,
Door grooten angst, als of het kind beschooren was veel leed;
En als men dan nu al de oorzaak weet van hoe ’et ’er was geschaapen,
(310) Dan is het niet anders, als, och! het Bloedje dat wilde wat slaapen.
Nu weetje waar Dieuwertje is, en wat zy heeft ter hand.
[p. 24]
LEONOOR.
Myn Heer, gy doed my lachchen.
GOEDAARD.
                        Dat geloof ik wel, want jy hoord graag van dien trant.
ANTONIA.
Vader, daar komt myn man.
GOEDAARD.
                                          Die komt my nu kwansuis ontfangen.


VYFTIENDE TOONEEL.

GOEDAARD, FREDRIK, ANTONIA,
LEONOOR, KATRYN.

FREDRIK.
UW dienaar, Vader.
GOEDAARD.
                  Dat geloof ik niet, want jy hebt na myn geen verlangen.
FREDRIK.
(315) Vergeef my dat, ik zie u graag.
LEONOOR.
                                      En ik kom hier, myn Heer, om de tyd
Wat te slyten by jou Vrouwtje, terwyl dat gy bezig zyt.
FREDRIK.
O! gy doed byzonder wel, maar gy hebt haar schier vergeeten,
Want ik heb jou in geen maand verwelkomt, by myn weeten.
LEONOOR.
Het is zo lang niet, Heer.
GOEDAARD.
                                    Och! zy doed heel wel in dat geval;
(320) Ik zweer, dat ik die manier van haar wel onthouden zal:
Want, als men wat te veel komt, dan is het: hoe staat het leeven?
Zo je wat wilt blyven, dan zal ik jou een stoel doen geeven;
En dat zo flaau als het diend. Wel, Fredrik, heb ik het niet net geraân?
FREDRIK.
Wel ’t gaat wel zo, maar....
[p. 25]
GOEDAARD.
                    Ja, maar; kwam ik hier wat veel het zou my niet beter gaan;
(325) Jou Moeder die stel ik hier buiten, want al kwam die hier alle daagen,
Om jou Vrouw wat te bekyven, zo zou zy jou niet mishaagen.
FREDRIK.
Maar, Vader!
GOEDAARD.
                Ja, maar hoor, ik spreek myn hart altyd recht uit,
Ik kan met geen veinzery noch met loopjens zyn gebruid.
FREDRIK.
Ik merk dat Vader, tot zyn vermaak, van daag met my wat wil gekken.
GOEDAARD.
(330) Neen, dat hebje mis, ik wil myn Huuw’lyk met jou Moeder voltrekken.
FREDRIK.
Dat wensch ik, met al myn hart; daar sla geluk toe. Maar daar komt zy aan.
ANTONIA, Goedaard ter zyde trekkende.
,, Vader, ik bid u, hoor haar geweld eens, en ga wat in dezen hoek staan.
GOEDAARD.
Heel goed. Fredrik, hoor eens, jou Moeder mag my, als jy weet, heel wel lijen,
Ik zal eens wat weg schuilen, om haar schielyk te verblijen.
FREDRIK.
(335) Ja dat zal zoet zyn.


SESTIENDE TOONEEL.

GOEDAARD, verborgen, DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN.

DIEUWERTJE, tegens Katryn.
                  WAt doe jy daar te staan gaapen? brui jy voor eerst van hier,
Jon luije Morssebel, met een optooizel al meê na de zwier.
[p. 26]
KATRYN.
Wel hy, hoe is ’et hier? wat heb jy gestaâg op my te kyven?
Ik moet, tot myn Juffrouws dienst, by haar in de kamer blyven.
DIEUWERTJE.
Ik zel jou.... Ja, Fredrik, of jy wyst en wenkt ik vraag na die Juffrouw niet;
(340) Ik wil hebben dat alles in jou huis ordentlyk geschied.
                                                                    Tegens Antonia.
En hier sta jy te snappen in plaats van op jou kind te letten.
Zyt verzekerd dat ik jou in’t kort beter na myn hand zel zetten.
GOEDAARD, in den hoek.
,, Dat zal mis zyn.
ANTONIA.
                    Als jy by het kind wilt zyn dan blyf ik daar van daan.
Fredrik, Dieuwertje by de rok trekkende.
DIEUWERTJE.
Hou jou rust. Waarom trekje me by de rok? ik kan dat niet verstaan.
(345) Jou kind word veel te schots gehandeld in allen deelen,
Ik zie het meêr stooten en duuwen als vriendelyk streelen.
ANTONIA.
Dat ontken ik.
LEONOOR.
              Jou Dochter heeft de lof dat zy voorzichtig is en net,
En, hoe jong dat zy ook is, het kwaad gebruik in haar huis belet;
Ja dat ze een uitsteek is boven anderen, zo zeggen die haar kennen!
DIEUWERTJE.
(350) Wat weet jy in haar byzyn dat waagentje net te mennen!
LEONOOR.
Het is gelyk ik zeg.
DIEUWERTJE.
                        Jy, Juffrouw, jy weet daar weinig van.
LEONOOR.
Ik weet wel dat zy niemand zal gebruiken die haar kind niet hand’len kan.
FREDRIK, Dieuwertje by de rok trekkende.
Maar, Moeder, mag ik jou bidden wees toch, om reên, te vreden.
[p. 27]
DIEUWERTJE.
Begin je weêr? het is of je van de drommel word bereden.
GOEDAARD, uit den hoek komende.
(355) Al gezien, Dieuwertje.
DIEUWERTJE, heel verbaast.
                                De drommel! gendag, Goedaard.
GOEDAARD.
                                                        Dat hebje slecht beleid!
Jy begind te kyven in plaats dat je goedendag moest hebben gezeid
Aan deze Juffrouw.
DIEUWERTJE.
                Het is my leed, maar in huis is veel te schikken;
Zie je weet... ’et kan zo even.... want als.... maar hoe benje zo vol strikken?
GOEDAARD.
Ja, ik versta jou wel. Maar hoor, ik ben nou geresolveert om jou,
(360) Indien dat jy noch daar toe genegen zyt, te neemen tot myn Vrouw.
DIEUWERTJE.
Wel, Goedaard, wel ja, ik ben gereed, want waarom te simmuleren?
Rond uit dat is het best, niet waar? jy kwamt my toch al lang te karesseren.
GOEDAARD.
Wel voorzeker!
DIEUWERTJE, Fredrik ter zyde trekkende.
                      ,, Waarom hebje my niet gewaarschuwd?
FREDRIK.
                                                        ,, Ik heb myn best gedaan.
DIEUWERTJE.
Kom, Goedaard, wy zullen een Teetje drinken. ei! blyf toch niet staan.
GOEDAARD.
(365) Zorg jy niet voor my.
ANTONIA.
                                  Komt, Vrienden, neemd uw plaats.
[p. 28]
KATRYN.
                                                      Mette, Mette, breng het water.
DIEUWERTJE.
Wel haal jy het zelf, Slons wat heeft de meid een keel en snater!


ZEVENTIENDE TOONEEL.

GOEDAARD, DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN, METTE.

METTE.
HOld vaste, Trien, grip oon, ek bren mi; hold jo, ek bren mi wer.
KATRYN.
Zacht, Mette, de Ketel die raakt zo doende noch wel om ver.
Kom, zet jy ze daar maar neêr.
METTE.
                                      Door steit jo dem beuzen kettel,
(370) Zi heft mien hend uvel to brend, on ’et stekt mi wie ein nettel.
Tegens Dieuwertje.
I, woe zi! bist doe nuch hi? mi vrucht von Jomfer nuch to zeen.
KATRYN.
,, Daar heeft zy haar kennis by ’t hoofd. Nou daar zyn der twee by een!
GOEDAARD.
Wel wat is dit? neen, dat gaat wel, die spraak klinkt liel’lyk in myn ooren.
Neen, dat meisje is goed. Kom wy moeten haar eens hooren.
DIEUWERTJE.
(375) Wel, Mette, heb jy jou keuken reeds uitgeschrobd? en al
Jou verder werk al afgedaan?
METTE.
                                      I, jo wis wol, on ek wol bal
Goor vlittiger warken; on wan ek hi wat kum to blieven,
Zo wol ek mien hoeswark zo snil, wie ein blixem, jo hen drieven;
Wan ek ’et man erst ein mool wet; on den wol unze Jomfer nicht
(380) Mit mi to kieven, on von et snakken hold ek mi goor dicht.
[p. 29]
DIEUWERTJE.
Wel dat is al heel fraai. Maar heb jy wel wat veel memorie?
GOEDAARD.
Ei! Dieuwertje, dat kan zy niet verstaan, zy weet van geen Historie,
Memorie, of vernuft, van wet, van recht of van manier;
Want die menschen zyn* al zo dom gelyk het domste dier.
(385) Hoor ik zal ’et haar, voor jou, op deze wys eens vraagen.
Bist doe vergettig, Mette, sonst wol et goor nicht mit di daagen?
METTE.
Woe nee, ek verget jo nicht.
GOEDAARD.
                        Dan zulje wel onthouden dat men jou belast.
Maar hoor, Fredrik, verzoekt my toch nooit aan jou huis te gast,
Doch te weeten, altyd niet als Mette de spys zel kooken;
(390) Myn neus heeft al lang van verre haar zindelykheid gerooken;
Zy ruikt gantsch muf, dat zweer ik. Maar te drommel! wat is dat?
Het beste komt achter aan, wat een rok het zy aan haar gat!
Groen en doorluchtig, doch zy komt heel wel te akkorderen
Op het bovenlyf, dat is weêr rood, want zo zyn al de hannekens kleêren.
(395) Nou ik heb dat Figuur beschouwd.
KATRYN.
                      Och! wat hebje haar wel afgemaald, Sinjeur.
DIEUWERTJE.
Mette, als je voortaan binnen komt, dan doet een helder voorschoot veur,
Het staat anders zo wat haveloos. Hebje wel wat veel linden?
METTE.
Jo, twy himden, on twy schurteldeuken.
KATRYN.
                                      ,, Zo, die kunje altyd ras vinden.
DIEUWERTJE.
Maar jou antwoorden luit te plomp: ja Juffrouw, moetje gestaâg
[p. 30]
(400) By jou reden voegen, als ik het een of het ander vraag.
Of hebje geen luiden van beleeftheid ooit gezien of hooren spreeken?
METTE.
Woe jo, wis wol!
DIEUWERTJE.
            Woe jo? wel dat heeft noch niet eens gebleeken.
METTE.
Unze Schultsche, door unze Trien on Toolken bi wond heft,
Dem hoob ek jo wol to zeen, zi woor jo al wat beleft;
(405) Zi kan to niegen, wie ein pupken, on bekeurlik snakken
Mit rieke luden, on mit Junker Jan von ’et hoes te smakken.
DIEUWERTJE.
Ga jy nou maar achter an jou werk, het zel met jou wel gaan.


ACHTIENDE TOONEEL.

GOEDAARD, DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN.

DIEUWERTJE.
WAt zeg jy van die meid, Goedaard?
GOEDAARD.
                                                Zy staat my gantsch niet aan.
DIEUWERTJE.
Het is al een knappe meid, men moet ze noch maar wat leeren;
(410) En als ze wat meêr assurantie krygt, en betere kleêren,
Dan zal zy deze Prongster noch beschaamen, en ook met een
Gebieden om te doen, ’t geen zy nu noch moet doen alleen.
KATRYN.
Zy zou my gebieden? zy? wel dat zel ommers nooit geschieden;
Zy ken het A B. noch niet eens, en zy zou my gebieden!
DIEUWERTJE.
(415) Snapster, ken jy ’t wel?
ANTONIA.
                            Zwyg, Katryn. Daar, Moeder, proef die Thee.
Nou Juffrouw Leonoor. Kom, Vader, jy drinkt wel een kopje meê.
[p. 31]
GOEDAARD.
Ik drink geen meêr water. Maar Fredrik, seldrement! jy zult zo verslappen.
Wat drink jy water! Dochter, jy moet hem niet meêr uit dat vaatje tappen.
DIEUWERTJE.
Ja, hy hoeft niet stark te zyn.
GOEDAARD.
                                Hoe! niet stark? wat zeg jy, Antonia?
ANTONIA.
(420) Och! niet een woord, ’t geen Vader daar heeft gezeid daar hoorden ik niet na.
GOEDAARD.
Wat belief jou? hoor, Kind, ik weet wel dat altyd de ooren
Van jonge Vrouwtjens heel fyntjes zyn om zulks aan te hooren.
DIEUWERTJE, schielyk na achter loopende.
Wel! daar speeld de drommel meê, ei! Goedaard, hoor dien kleinen Bloed
Eens schreeuwen, och! wie weet wat de Baker het wicht weêr doed.
FREDRIK.
(425) Kom, Moeder, ik ga meê, want ik moet het nevens u beschouwen.


NEGENTIENDE TOONEEL.

GOEDAARD, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN.

GOEDAARD.
WEg is zy. Nou ik meen zy zal achter kindermaal gaan houwen!
KATRYN.
Och! dat is goed dat ik een vryster ben, nou blyf ik daar van daan.
ANTONIA.
Maar, Vader, men hoord het kind niet.
GOEDAARD.
                        Ik weet wel, haar kyflust komt weêr aan.
[p. 32]
LEONOOR.
Maar Heer! en jy wilt noch met haar trouwen? zy kan haar niet bedwingen,
(430) Schoon dat gy by haar zyt.
GOEDAARD.
                            Ik zal haar wel een ander lietje leeren zingen.
Zy heeft my lief, en ik haar meê; en hier door zal ik myn Kind
In haar huishouwen maintineeren, en verbreeken Diewertjes Bewind.
Ik zal haar aanstonts een reglement voor gaan houwen,
Dat zy zal moeten opvolgen, of ik schei ’er uit om met haar te trouwen.
LEONOOR.
(435) Wel, Heer, gy zorgt byzonder voor uw Dochter.
GOEDAARD.
                                              Daar heb ik het op aan geleid.
ANTONIA.
Myn Vader, ik blyf u altyd verpligt voor uw groote genegentheid.
GOEDAARD.
Dat is myn pligt, myn kind. Maar, Leonoortje, jy weet toch van veele dingen,
En terwyl dat Dieuwertje de Baker wat voor gaat zingen,
Zo zeg my eens, hoe dat het komt, dat de Moeder van de Vrouw,
(440) Wanneer dat zich een paar heeft verbonden door de trouw,
Zo wel, als de Moeder van de Man, niet mede komt gebieden,
Bedillen, en zo voorts, in het huis van de jonge lieden?
LEONOOR.
Heer, ik acht my onbekwaam daar toe, die zaak is my onbekend.
GOEDAARD.
Zeg jy het zo maar na jou gedachten, daar of daar omtrent.
LEONOOR.
(445) Wel, hoor dan: de Mansmoeder, die is het gelyk als aangebooren
[p. 33]
Dat zy zich, in het huis van haar Zoon, steeds kyvende laat hooren;
Want zy steunt op zyn gezach, en terwyl dat hy niet verstaat
De mesnagie als wel een vrouw, zo stelt zy daar in de maat,
Om zo zyn Vrouw te plaagen, onder schyn, kwansuis, van haar te leeren;
(450) En het beurd nooit of heel zelden, dat die twee wel akkordeeren;
Daar heb je dan de veldslag; en de man valt straks aan de zy
Van zyn moeder, gelyk men veeltyds ziet, en werd dus zyn vrouws party.
Maar de vrouws moeder, die is veel billyker in die zaaken,
Want zy gebied haar dochter haar man gehoorzaam te zyn en te vermaaken;
(455) En klaagt zy over haar man, zy krygt geen gehoor; maar gaat de man na zyn moêr,
En beklaagt zyn vrouw, zy draaft daar heen of ze met de drommel ten huis uitvoer.
In het kort, mans moeder die stookt, en de vrouws moeder is tevreden.
En of ik nu een mislag had, dat het juist niet volgt na myn reden,
Zo neem ik dit spreekwoord tot myn voordeel, het welk dat zeid:
                              Mansmoêr,
                  Dat is een Duivel op de vloêr.
(460) En deze spreuk is immers de vrouws moeder niet toegeleid.
GOEDAARD.
Wel, wel, Leonoortje, jy zoud my geheel door jou verstand bekooren.
Zyn zo, op die zaak, jou gedachten?
ANTONIA.
              Haar verstand heeft zy meêrmaals doen hooren.
LEONOOR.
Pardonneert my, gy pryst my al te hoog; ik zeg maar ’t geen yder weet.
[p. 34]
GOEDAARD.
Nou, daar komt myn Dieuwertje. Och! hoe heeft zy haar tyd besteed!


TWINTIGSTE TOONEEL.

GOEDAARD, DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN.

DIEUWERTJE.
(465) EKskuseert my, Goedaard, zie het gaat daar achter zo... men mag ’et niet zeggen.
GOEDAARD.
Och! ja, zwyg jy maar stil, Dieuwertjemoêr, ik weet wel hoe de zaaken leggen.
Ik weet, Dieuwertje, al wat ’er passeert, al spreekt jou Goedaard niet een woord.
Strakjes, Engellief, zal ’er tusschen ons iets anders werden gehoord.
                                        Hy trekt Fredrik ter zyden.
Fredrik, datje my hier niet graag ziet, begind dat daar nou niet na te gelyken?
(470) Want je bruid met jou moeder na achter, en je laat my hier staan kyken.
FREDRIK.
Ik wou maar....
GOEDAARD.
    Ja, ik wou maar, ik spreek; zo als het is, myn hart ronduit,
Jy acht my zo veel, gelyk een schatryk man een duit.
                                              Roelof heel hart bellende.
KATRYN.
Wel zo den brui! daar meê de bel anstuk, dan was ’et wel geklonken.
Juffrouw, ’et is onze kruijer, te drommel, hy is zo dronken!
GOEDAARD.
(475) Is hy? dat is goed, laat hem dan binnen komen.


[p. 35]

EENENTWINTIGSTE TOONEEL.

GOEDAARD, DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN, ROELOF.

KATRYN.
                                ZO! het is met jou goê tyd.
ROELOF.
Ja, Katryntje. Juffrouw, dat vrachje ben ik al kwyt.
GOEDAARD.
Geen nood, je hebt weêr een goed vrachje binnen.
ANTONIA.
                                                                Roelof, ik zel je betaalen.
Zie daar is acht stuivers, vier voor de mand, en vier voor de boter te haalen.
ROELOF.
Ik bedank jou, verstaje wel, maar hou, Juffrouw, jy hebt mis,
(480) Jy vergat de stuiver, die ik most geeven aan de Commissaris.
ANTONIA.
Dat ’s waar. Zie daar.
DIEUWERTJE.
    Negen stuivers aan kruiloon te geeven, daar je hebt twee Meiden?
Fredrik, gaat dit zo voort, dan meugje jou tot het nacht verhuizen bereiden.
ROELOF.
Zo, dat is goed, al weêr werk voor my; dan presenteer ik myn dienst, Juffrouw.
ANTONIA.
Dat hy doed, is geen meiden werk.
ROELOF.
                                        Dat is waar.
DIEUWERTJE.
                          Dronken Beest, zwyg, dat zeg ik jou.
ROELOF.
(485) Wel, jy Juffrouw, jy lykt ze ook wel, jy komt hier altyd kyven en raazen.
[p. 36]
DIEUWERTJE.
Wat zeg jy, Schoft?
ROELOF.
                      Ja, jy zelt my met jou kyven niet verbaazen.
DIEUWERTJE.
Katryn, doed hem gaan of het raakt hier alles onder de voet.
KATRYN.
Neen, Juffrouw, ik heb liever dat jy hem, door jou gezach, vertrekken doed;
Want meen jy dat hy het gat van de deur zo ten eersten zel konnen rooijen?
(490) Al heel niet, daar zou ik hem moeten leijen.
DIEUWERTJE.
Wel komt hy iets aan stukken te gooijen,
Zo meug jy vreezen.
KATRYN.
            Wat zel ik dan doen? kom, Roeltje, ga toch heen.
ROELOF.
Wel wat heeft zy my te komandeeren, Kaat? zy is hier geen voogd alleen.
DIEUWERTJE.
Jy zelt nooit in dit huis weêr worden gehaald.
ROELOF.
                                                  Kun jy dat al meê beletten?
Jy bent wel een magtig Potentaat! jy maakt en je breekt hier wetten.
DIEUWERTJE.
(495) Jou, Zwyn, ik zeg datje gaat.
GOEDAARD.
          Hy vermaakt my, ei! laat eens hooren wat hy zeid;
Want de kinderen en dronken luiden die zeggen altyd de waarheid.
Maar je moet niet kwaad worden, het is buiten jou zyn praaten!
ROELOF.
Jy, Sinjeur, jy bent een vroom en eerlyk man, en je bent goed boven maaten,
Maar datje wilt trouwen, dat zelje rouwen; het broekje dat benje kwyt.
[p. 37]
(500) Zie, ik ken de nukken van jou Bruid, ik weet hoe zy hier op de bezemstok ryd.
DIEUWERTJE.
Goedaard, hoe ken dat dronken Vat liegen!           tegens Fredrik ter zyden. ,, Da Beest heeft hem vol gezoopen
Alleen om my wat te bruijen, doed hem na de drommel loopen.
FREDRIK.
Moeder, word kwaad, Vader, ik zal hem doen vertrekken.
ROELOF.
                                                  Neen, Heer, ik wil wel gaan;
Maar ik moet noch wat vraagen; Katryntje, hoe staat jou Mette al aan?
(505) Zel jy ’et wel met haar rond konnen schieten?
DIEUWERTJE.
                                                        Komt jou dat te raaken,
Zeg, Zwyn? wel my dunkt jy lui lacht ’er om, zyn taal moetje wel smaaken.
GOEDAARD.
Wel zou ik niet lachchen om dat koddig figuur?
ROELOF.
                                                  Nou, Sinjeur, ik ga heen.
DIEUWERTJE.
Dat is jou ook geraaden. ,, Voor my, breek vry jou hals en been.
KATRYN.
Kom, Roel, laat ik jou vast houwen.
ROELOF.
                            Katryntje, het beurd my niet alle daagen.
GOEDAARD.
(510) Ja, jy zult zo ras niet van dat vrachje worden ontslaagen.


TWEENTWINTIGSTE TOONEEL.

GOEDAARD, DIEUWERTJE, FREDRIK, ANTONIA, LEONOOR, KATRYN.

GOEDAARD.
NOu is hy weg, Dieuwertje, wat zegje van die dronken Snaak?
[p. 38]
DIEUWERTJE.
Och! niet, hy spreekt als dronken lui doen. Ik was bly dat hy jou was tot vermaak.
GOEDAARD.
Nou is het tyd, ik zelje nou doen hooren, dat ik je strak ging belooven.
LEONOOR.
Myn Heer, dan ga ik vertrekken, om hier in jou vryheid niet te berooven.
GOEDAARD.
(515) Neen, jy moet blyven, jy zult my dienst en vriendschap doen.
ANTONIA.
Ei! doed myn Vaders zin.
GOEDAARD.
          Hoor, Dieuwertje, recht uit, ik ben niet meêr zo groen
Om myn hart, als* ik wel plag; ik heb nou gantsch een tegenzin in het trouwen;
My zyn wat onlusten in ’t hoofd geschooten, die my daar van afhouwen.
Het is raar, ik heb geheel een afkeer van myn voorig besluit.
(520) In ’t kort, Dieuwertje, ’k hebje lief, maar om met jou te trouwen, daar schei ik uit;
O ja! ik trek myn Bruigoms pakjen uit; ik wil in vryheid blyven;
Ik volg de rust, want ik ben een dood vyand van raazen en kyven;
Te drommel! en viel my dat alle weeken zevenmaal te beurd,
Dan wierd by my de voorzegging van een dronken kruijer te vroeg betreurd.
DIEUWERTJE.
(525) Hoe! Goedaard, schei je ’er uit? waarom? wel je maakt my geheel verslaagen.
GOEDAARD.
Jou manier van leeven, Dieuwertje, die kan my gantsch niet behaagen.
DIEUWERTJE.
Och! zeg maar wat aan my gebreekt, ik zel ’et verbet’ren, jou ten geval.
[p. 39]
GOEDAARD.
Beloof je my dat?
DIEUWERTJE.
                      Ja toch! op myn woord.
GOEDAARD.
                            Hoor dan wat ik jou voorstellen zal.
Jy zult jou met de huishouding van myn dochter moeten vergenoegen:
(530) Jy zult niet kyven, noch bedillen, maar als jy ’er komt, jou voegen
Na haar manier en wetten, zoals jy die hier in order vind:
Het word jou toegestaan, om te speelen met jou zoons kind,
Wanneer het jou gelieft, mits met de baker of de meiden
Niet te kyven.
KATRYN.
      ,, Och! dat is goed, nou moet zy uit haar voogdyschap scheiden.
GOEDAARD.
(535) Jy zult, als het beurd, dat jou Schoondochter een fout begaat,
Dat al zelden geschied, die zaak versussen, maar niet, uit haat,
Die aan haar man, ten kwaadste, om onrust te brouwen, gaan overdraagen;
En, eindelyk, nooit hem aanhitzen, om zyn vrouw te plaagen.
Wat zeg je daar op, Dieuwertje?
DIEUWERTJE.
                          Och! Goedaard, al wat ik heb gedaan,
(540) Is ten besten van de kinderen geweest, en om het huishouwen voor te staan;
Maar wyl dat het jou zo gelieft, zo zel ik het getrouwelyk na koomen.
GOEDAARD.
Zo jy zulks doed, dan heb je voor geen onrust te schroomen;
Want ziet, Dieuwertje, ik heb myn Dochter zo lief als jy jou Zoon,
En voor myn trouwen zo wil ik voor haar zorg draagen, als ik ben gewoon.
[p. 40]
DIEUWERTJE.
(545) Daar heb je gelyk in, Goedaard, en ik beloof je myn beloften te houwen;
Want wat zou ’er een gesnap zyn zo wy niet kwaamen te trouwen!
GOEDAARD.
Dat kunje denken! ik neem dan, op jou beloften, Juffrouw Leonoor
Tot getuigen.
DIEUWERTJE.
                Ik ben te vreên.,, Want ik zie ’er toch anders geen gat door.
FREDRIK.
Ik wensch jou geluk, Moeder. Vader, ik zal u altyd gehoorzaam weezen.
GOEDAARD.
(550) Dat zal ook geschieden moeten, en dan zul je van my worden gepreezen.
ANTONIA.
Ik wensch u, met al myn hart, geluk, Vader, en dankbaar voor altyd.
LEONOOR.
Ik wensch u meê veel heil, myn Heer.
GOEDAARD.
                              Kom, Dieuwertje, het is nou uitgevryd.
Zich wel te bedenken, eer men trouwd, en goede voorwaarden te maaken,
Zyn voor zich zelf, het gemeen huishouwen, en voor kinders, deftige zaaken.

EINDE.
Continue

Tekstkritiek:

p. 3 elders er staat: leders
p. 4 Fredrik er staat: Fedrik
vs. 66 vernomen. er staat: ververnomen.
vs. 384 zyn er staat: zy
vs. 517 als er staat: al