Willem Godschalk van Focquenbroch - Min in ’t Lazarus-huys

Willem Godschalk van Focquenbroch: Min in ’t Lazarus-huys. 1674.
Uitgegeven door dr. E. Groenenboom-Draai
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton028120 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Frontispice door Adriaan Schoonebeek, in enkele exemplaren van Ceneton028130 ingevoegd ter vervanging van de titelpagina

[fol. *1r]

W.G.V. FOCQUENBROCHTS

MIN

In ’t

LAZARUS-HUYS,

BLYSPEL.

[Vignet: Doet u oogjes oopen want het is schoon]

t’Amsterdam, by JACOB VINCKEL, Boeck-
verkooper in de Beursstraet, in de Histo-
rie-schrijver 1674.

[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

Aen de

HEER P.H.

MYN HEER,

DE hedendaegse opsichtige uytsporigheden der liefde hebben my verplicht de selvige toe te passen de rinckelstoel in ’t Lazarus-huys; het sal u E. mogelijck vreemt dunken, dat ick u E. opdrage mijn geckespel, en lichtelijck ingenomen met een belghzucht, dat Marten en Klaes voor uw oogen vertone; maer vermits sy daghelijx de Stadt doorkruyschen, en langhs straten en wegen het oogh der wijsten doen stilstaen door de vrouwen, die sy aenrandende kussen, haer gebaerden so doen uytmunten, dat de voor by ganger by sich selfs moet meesmuylen, en klaer sien de geckheyt des werelts, dat sy selfs in haer redenloosheit de stralen van genegentheyt tot een vrouwe in harsenloosen doet uytschitteren als in vervoerde minnaers; soo dat sommighen soo verre komen, dat sy des nachts de hecken opklauteren, om de rustplaets van een bevalligh schepsel te begluiren; waer in de tochten die het verstant bestrijden, soo verre komen, dat sy sich selver inbeelden de genegentheyt te raken van elck een die sy na sporen. Ick hebbe goet gedacht (gelijck Erasmus sijn lof der sotheyt opgedragen heeft aen de scherpsinnighste verstanden des werelts) geen beter beschermheer van mijne Min in ’t Lazarus-huys te sullen vinden, als de wijt-vermaerde naem van U E. door uwe voorsaten soo in artsenyen, als door u in vergaer plaetsen, en saletten der Jofferen verheven; Ick hebbe in mijn tijdt eer ick de dorpere kust van Guinee, (doch aengenaem door haer Goutmijn) besochte veel in Genees-kunst gesien, en een tal van wel geboorde mannen weynig behaeght, vermits gesien heb dat de wereldt in gecken be- [fol. *2v] staende, niet wel te vernoeghen is in die armste broeders der verstanden; ick hebbe niet minder in saletten der jongezellen veel uytsporigheeden der liefden gesien, die my stoffe geven met Democrites alles te belachen, tot ick eyndelijck na de andere werelt op een vergunde hoop van een hooger geluck gestegen in het aengesichte der Swarten mijn ooge verlustede in een getaende verwe; soo heeft de quaetwillige Fortune met my getobbelt, tot ick eyndelijck geen tegengift vindende voor de tirannyen der liefden my hebbe overwonnen gevonden van haer trouloosheyt; des ick u E. versoecke mijn nagelatene kluchtspelen te erkennen als u E. eygen, de selvigen te verdedigen, gelijck een bequaem voorvechter tegen de lasterende werelt, en voornamentlijck tegen de Messieurs Nil volentibus arduum, die, gelijck sy de Parnas, in roer stellen, veel op mijn Min in ’t Lazarus-huys met berispingen sullen voltiseren, maer soo u E. naem niet de pijne waert acht haer te bekibbelen soo wijstse na Joris-vaer. Onderwijlen my bevindende verplicht aen u E. persoon ten hooghsten, sal by mijn aflijfvigheyt u E. toevertrouwe de opsicht van den bengel in de rinckelstoel en Min in ’t Lazarus-huys, en soo sy mochte te voorschijn komen op eenigh tooneel; beveele u E persoon de nootsaeckelijckheyt tot alles, waer op my verlate

Aen de goutkust in Guinee.

W.G.v.F.

[fol. *3r]

INHOUD.

EEn sekeren Edelman, met namen Ferdinand: wanende dat hy in den Haegh (’s naghts van sijn Vryster komende) een Edelman Reynoud geheten, doorsteken had, komt vlughtende ’t Amsterdam by sijn Vrindt Valerius, met welcke hy raedt pleegt, hoe hy best het gevaer van sijn leven sal ontvlugten: dese, na veel bedenckens, vindt goet hem in ’t Lazarus-Huys voor een sot te bestellen. Ondertusschen gebeurt het, dat een Geldersche Juffer Isabella, binnen de St. Anthony Poort komt de welcke haer Ouders ontlopen was, om dat sy haer tegen haer sin wilden uyt huwelijcken: haer kneght Leonard de welcke met haer gevlugt was, (door dien sy veynsde op hem verlieft te sijn) begint hare afgunst te bemercken, soo dat hy, (vresende met haer aghter haelt te worden) haer tenemael aghter de vest uytplundert, en verlaet; waer door sy als tot een halve raserny vervoert word, sughtende, en schreeuwende over den jammerlijcken staet, waer toe sy soo haest door haer eygen sottigheydt vervallen was; soo dat Valerius (die nu sijn vrient in ’t Lazarus-Huys bestelt had) als oock Joris-vaer, Regent van dit Huys, beyde oordeelde datse geck most sijn: doch Valerius (spijt dese meyninge van sotheyt) vindt soo veel aengenaemheydt in haer wesen, dat hy op haer verlieft, en bid Joris-vaer, (die haer alrede in sijn Logiment wouw brengen) van wel op haer teletten, veynsende dat sy een was van sijn Nighten, de welke hy morgen wederom ’t huys soude bestellen: maer vertreckende smede hy alrede in sijn verliefde gedachten, om haer tot sijnent te brengen, te laten genesen, en also tot sijn genegentheyt en liefde te verplichten. Indien de Liefde aldus sijn rol speelde buyten het Lazarus-Huys, voor waer sy stondt binnen het selfde mede niet stil. Want lightelijck was Valerius noch niet eens verlieft op Isabella, of een sekere Meyt Catryn genaemt, was verlieft op sijn vrindt Ferdinand nu Karel genoemt: sijn minnelijck wesen, en brave gestalte (sonder sijn sotheydt eens aen te sien) haer gedaghten soo opgetogen, dat sy haer Juffer selfs dese haer liefde niet kon verswygen. [fol. *3v] Dese door dit verhael, als oock door haer eygen nieus gierigheyt hem gaende besightigen, wort mede door de selve drift bevangen: haer naem was Anna voor veertien dagen met dese haer meydt van Haerlem gekomen om haer oom die Regent was van dit huys te besoecken, als oock om de Stadt eens te besightigen: Sy, door haer schoonheyd, en minnelijck wesen beweeght desen Karel schier om haer met gelijke liefde te beminnen, ’t welck geschied waer, indien Isabella in ’t Lazarus-Huys komende hem sulx door haer meerder* schoonheyt niet en hadde belet. Want dese twee quamen malkanderen nauw te sien, of de liefde voeghde haer herten, met soo onverbreeckelijcken bandt aen malkanderen: dat (merckende elckanders verstandt in ’t midden van haer dwaese samenspraeck uytschitteren) yder sijn staet en gelegentheyt aen den anderen openbaert, sweerende malkander in eeuwigheyt te beminnen, en noyt te verlaten. Onderwijl hiel Juffr. Anna niet op maer klamt haer gewaende sot Karel weder aen boordt, en verweckt in Isabel, door het vereeren van een strick aen hem soodanigen jalousy, dat sy niet als beswaerelijck, door de redenen van Karel daer uyt kon verlost worden. Maer viel dit eerste poinct van jalousy wel uyt, het twede geluckte soo veel te slegter. Catryn om niet wederom met haer Juffer na Haerlem te vertrecken, en alsoo van het lieve gesight hares sots berooft te worden, veynst sigh mede sot te sijn. Haer Juffer dese vont mede goet vindende, volght haer voorbeeldt: soo dat Joris-vaer haer beyde tot sijn droefheydt in desen droevigen staet bevindende, ’t selve aen haer Vader Philibert laet weten: hy neemt voor haer op te sluyten, ’t welck hem den Doctor ontraed, en oordeelt veel eer dat het nootsaeckelijck is een gheveynsde trouw tusschen haer, en Karel te maecken om haer aldus in haer genegentheydt te vleyen, en wederom tot verstant te brengen: dit dan vast gestelt, en van Karel aengenomen sijnde, verwekt Isabella tot sulcken jalousy, dat sy Karel verlaet, en haar gewilligh van Valerius met een sleetje nae sijn huys laet vervoeren. Ondertusschen gebeurt het dat Reynoud (die men meende dat Ferdinand nedergeleyt had) in de Stadt komt, en aldaer sonder knegt komende Leonard huurt, [fol. *4r] en met hem dit Lazarus-Huys gaet bekijcken: alwaer hy, van de Regent genoodt sijnde op dese sotte Bruyloft, oock voor neemt te vertoeven, om sijn nieusgierigheydt te voldoen. De Vader van Anna was nauwlijx van Haerlem by sijn Oom gekomen: of men begint de bruyloft stacie, daer al de persoonen van dese Comedie saemen verschynen behalven Isabella, en Valerius, de welcke evenwel mede niet langh aghter blyven. Want Isabel was nauwlijx in ’t huys van Valerius of krijght berouw, en loopt weder nae ’t Lazarus-Huys: Valerius haer aghter na, soo dat sy schier gelijck in ’t midden van dese Bruyloft verschynen: sy van Karel met veraghtingh bejegend, en door spijt gedreven, verhaelt daer in ’t kort, hoe Karel die Ferdinand was, die Reynoud het leven benomen had, en alleen sich sot veynsde om het gevaer des doodts te ontvlieden. Terstont was de kaemer in roer, en elck soude voor ander dese vermomde Ferdinand op ’t Lijf gevallen hebben ten sy Reynoud hem, met het waeraghtigh verhael deser geschidenisse tenemael onschuldight had, seggende, dat niet hy, maer sijn knegt vermomt met sijn kleeren, en sijn naem van Ferdinand gequest was, doch niet dodelijck, schoon hy dit gerugt hadde laten uytstroyen van sijn doodt, alleenelijck om te sien hoe sijn Matres Celia sigh souden houden: waerom hy oock (om dese meeningh noch meerder te doen verstercken) van den Haegh nae Amsterdam sigh hadde begeven. Ider was vernoegt over dit verhael dog verlangde niet minder te weten de staet van Aeghje anders te reght Isabella geheten: welke niewsgierigheydt Leonard aen yder voldoet, verhalende, hoe hy gevlydt sijnde door haer Liefde, haer uyt haers Vaeders huys hadde vervoert, mits haer Ouders haer tegen haer sin wilden uyt huwelijcken, en eyndelijck merckende haer afgunst tegen hem haer had uytgeplondert; waer over hy sig ten besten verontschuldight haer alles weder gevende. Dit vermeerderde de vreught sodanigh, dat yder niet raedtsaem aghte te scheyden, voor dat Ferdinand met Isabella, Valerius met Juffrou Anna en Leonard met Catryn getrouwt wierd; te samen, (voor soo veel de tijdt toeliet) bruyloft houdende in het Lazarus-Huys.

UYT.

[fol. *4v]

Aen den Leser of Aenschouwer.

HEt ooghmerck van dit spel is niet om met de redelijcke maer met de redeloose Min te spotten: de redeloose Min die schier oorsaeck is van alle sotternyen die der in de Weerelt begaen worden. Don Quevedo heeft in sijn Spaensche Droomen, te sijnen tyde, al lang een huys van verliefde sotten opgereght, soo dat het soo onghehoorden saecke niet en is, dat onsen Poeet hier Cupido sulcken sleghten troon in ’t Lazarus-huys toegestelt heeft. O neen! sijn sotten grillen maecken hem soo treffelijke setel waerdigh, gelijck hy selfs in de Voorreden van dese Comedie genoeghsaem bewijst. Besiet oock het spel en het sal u redenen genoegh verschaffen.
Ziet hier de voornaemste in ’t kort.
Ferdinand door al te dwasen min tot jalousy vervoert komt in ’t gevaer sijns levens, is gedwongen sich onder een sot gewaet in ’t sothuys (sich dwaes veynsende) te versteecken; een sotte minnedrift dwingt hem niet alleen een sottin te minnen; maer haer sijn misslag te openbaren, by na tot sijn bederf.
Isabel ontvlughtende een redelijcke min komt in een oogenblick tot de grootste elende en vervalt tot de liefde van een sot, die haer talleloose sotternyen doet begaen.
Juffrouw Anna, met haer meyt Catrijn worden beyde door de liefde van een dwaes tot veel buyten sporige dwaesheden gedreven.
Reynoud door sijn jalousy helpt sijn heele stadt in een valsch rumoer, sijn kneght in ’t gevaer sijns levens, sijn vryster in groote bekommeringe, en sijn huys in een beklaegelijcke rouw.

Speelende Persoonen.

CUPIDO. Doet de Voor-reden.
FERDINAND VALERIUS	}	Twee Jongelingen.
ISABELLA Een Geldersche Juffer.
LEONARD Dienaer van Isabels Vader.
JORIS-VAER Vaer van ’t Lazarus-huys.
CLAESJE, MARTEN	}	Twee halve gecken.
ANNA Dochter van Philibert, en Nicht van Joris-Vaer.
CATRYN Haer Meydt.
DOCTOR
PHILIBERT Een Haerlems Koopman vader van Anna.
REYNOUT Een Haeghs Edelman.

Vier danssende Sotten.

Het spel speelt voor, en in ’t Lazarus-huys van Amsterdam, spelende van den eenen avondt tot den anderen.

[p. 1]

DE MIN

in ’t

LAZARUS-HUYS.

BLYSPEL.
______________________

CUPIDO doet de Voor-Reeden. Sittende in een Stoel met Rinckels, in Sots Kleeren, met een blicke Slabbe voor.

GHy Troep van Juffers, en van Heeren!
Die andersins mijn slaven bend,
Ick souw schier wel derven sweeren,
Dat ghy uw Meester niet meer kendt.
(5) Wie meendt ghy dat hier sit te kijcken?
Wie meendt ghy, dat ghy in dees Kap,
En in dees Rinckel-stoel siet prijcken?
Geharnast met dees Blicke Slabb?
Ick weet wel, dat ghy noyt versinnen
(10) Noch dencken sult met uw verstandt,
Dat ghy den Grooten God der Minnen
Hier siet in ’t Lasrus-huys geplant:
Maer eevenwel, al lijcken ’t droomen,
Ick ben het selver, dat ghy ’t weet:
(15) Doch hoe ick hier toe ben gekoomen,
Vraegt dat alleenigh den Poëet
Die dees Comedie doet vertoonen;
Vermits dat hy (wijl dat hy sweert
Dat door langh in sijn Buurt te woonen,
(20) Hy mijn Natuur wel heeft geleert)
My voor so Geck, en Sot, derft schelden,
[p. 2]
Dat hy, als per playsier quansuys,
Op ’t lest my by de Sotten stelde,
In ’t Amsterdamsche Lasrus-huys.
(25) ’k Beken, ick ben geensins de wijste,
Schoon ick een God ben; Maer, wat raed?
Ick sie, dat dickwils d’aldergrijste
De grootste Sotheyt wel begaet;
Ben ick dan daerom te veragten,
(30) Een jongen sijnde, als ick ben?
Wanneer de luy van myn verwagten,
Meer Wijsheyt, als ick geeven ken?
De Kinders wercken Kinder geuren;
De Sotheyt is een Eygenschap,
(35) Die van de jeugt niet is te scheuren,
Want yeder draegt sijn Narre-Kap.
My daerom, die t’ gebied der harten
Van al de jeugt is toevertrouwt,
My wijdt men al die Sotte parten,
(40) Die daegelijcks de jonckheyt brouwt:
En ’k weet, men wijt se my met reeden,
Mits ick mijn selven Oorsaeck vind,
Van hondert duysent Sottigheeden,*
Die ick doe doen, aen die bemint.
(45) Hoe vaeck doe ick een Party gecken,
Uyt Sotte Raserny alleen,
Haer hayr uyt Kop en Kneevels trecken,
Door ’t loopen van een Blauwe Scheen?
Hoe vaeck doe ick ’er een verlieven?
(50) Die t’ minnen in gedagten pleegt,
Of met een tal van Sotte Brieven,
Daer sijn Matres haer Poort aen veegt.
Hoe vaeck doe ick een Sots-Kap draven?
Voor by een huys, daer ’t alles rust,
(55) En elck al leyt in slaep begraven,
Wijl hy de Stoep of Klopper kust.
Hoe dickmaels doe ick Serenades
Op saegen, voor een Sotte sloor?
Die, spijt Couranten, en Ballades,
(60) Al leyd te roncken op een Oor.
[p. 3]
Hoe dickmaels doe ick hayr, en locken,
Besmeurt, beplackt, en stijf van Gom,
Of uyt gevallen door de pocken,
Bewaeren voor een Heyligdom?
(65) Hoe vaeck heb ick een Party Dwaesen,
Tot teecken van haer Sotte brandt,
Een tal van Fluyten, en van glaesen,
Doen kauwen na haer ingewandt?
Hoe vaeck heb ick een Sot bevoolen,
(70) Gestijft door dwase Minne-vlam,
Te suypen uyt gelâen Pistoolen,
Op de gesontheyt van Madam?
Terwijl een ander, meenigmaelen,
Als hem die selfde drift bekruypt,
(75) Uyt Pispot, en uyt Urinalen,
Een Sotte sloofs Gesontheyt suypt.
Een ander, sijn Matres ter eeren,
Smijt, door een al-te-dolle kuur,
Sijn Wambais, Broeck, en Hoedt, en kleeren,
(80) En al den Preutel op het Vuur.
Een ander maeckt weer andere geuren;
Die ligt de Rymer van dit Spel,
(Vermits sy alle daegh gebeuren)
Souw kunnen noemen, buyten tell.
(85) Gelijck, wanneer men by de Vrinden
Hier ligt eens om vroegh by de Rey,
Men ligt hier wel souw Zielen vinden,
Die ’t beeter weeten noch als hy.
Dies ist om deese fraeye saecken,
(90) (Waer van hy my als Baes uytscheldt)
Dat hy my heeft dees stoel doen maecken,
En hier in t’ Lasrus-huys gesteldt;
Om u altsaemen te doen weeten,
Of hy met reeden sprack, of niet,
(95) Toen hy mijn Geck, en Sot dorst heeten,
Met al wat leeft in mijn gebiedt.
Of my dees vodden dan niet passen,
En al dit Lasarus-livrey,
[p. 4]
Als of k’er was in opgewassen,
(100) Dat toont hy u voor eerst, in my.
Terstondt, sal, om u te vernoegen,
Hy u doen sien, met vreemt gedruys,
Hoe sigh de Minneryen voegen
In de Messieurs van ’t Lasrus-Huys.
(105) Vermits hy voor heeft, u te toonen,
Dat nooyt de Min, in beeter plaets,
Dan in het Gecken-huys, kan woonen,
En by een tal van Sotte maets.
Nadien de Sotheyt, en het Minnen,
(110) So vast aen een gekoppelt sijn,
Dat hy berooft moet sijn van sinnen,
Of voor het minste, Sot in schijn,
Die sigh tot minnen gaet begeeven;
Want, of in schijn, of in der daet,
(115) Is, en de Min, en ’t Minnaers leeven,
Slegs puure Sotheyt, op een draet.

Uyt.

[p. 5]

EERSTE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Ferdinant Valerius.

Ferd. SO eeven kom ick eerst, gelijck ghy siet, in Stadt.
Val. Maer ’k bid u, segh my, wat veranderingh, en wat
Verbleeckte en Dootsche Verf bespeur ick in uw weesen?
Ferd. (120) Ach! ’t schijnt ghy uyt mijn Oogh mijn Onluck weet te leesen.
Helaes, Valerius! mijn lijf staet in uw handt.
Val. Hoe dat?
Ferd. Mijn waertste Vrind! die met so waerden bandt
Van Broederlijcke Trouw, steets waerd aen my verbonden,
Ick heb, helaes!....
Val. Spreeck op.
Ferd. Ick heb....
Val. Wel nu?
Ferd. Gesonden
(125) Ter Afgrondt, een.....
Val. Wie toch?
Ferd. Saght, hoort men ons hier niet?
Val. Ick sie geen Mensch, spreeck uyt.
Ferd. Ach! tot mijn leet, door stiet
Ick gistren seeckren Heer, die mijn....
Val. Verlaet die vreesen,
Hier is geen Mensch ontrent die u verdaght kan weesen.
Ferd. Mijn anghst, Valerius! verbaest my so, dat ick
(130) Voor ’t ruysschen van de Windt, ja voor mijn schaduw, schrick.
Val. Ick bid, segh my sijn Naem, laet my uw voorval hooren.
Ferd. k’ Vrees dat men ooveral mijn stappen na sal spooren:
So dat ick, waer ick ben, bedught ben in mijn noodt.
Val. Ghy schijnt my door dees schrick reets dooder dan de Doot.
(135) Segh my, wie isset toch? laet my sijn Naem toch weeten:
Wat is hy? Eedelman of niet?
[p. 6]
Ferd. ’t Is my vergeeten.
Val. ô Twijffelmoedigh Hart! voorwaer ick sie in t’ endt,
Dat ghy de Trouwheyt van uw Vrind niet meer en kendt,
Of dat ghy met my spot.
Ferd. Wel aen, nu, ick sal spreecken:
(140) Weet dat ick Reynoud dan heb in den Haegh doorsteecken.
Val. Hoe! Reynoud, seght ghy? ach, wat droever ongeluck!
Ferd. Te swaren slagh, helaes! te vol van smart, en druck:
So braven Eedelman, die ick selfs nooyt te vooren
Gesien had, dus bedroeft, en deerlijck te doen smooren
(145) In t’ bloejenst van sijn tijt!
Val. Uw Onluck is te klaer!
Gewis dit toeval, Vrind! dreyght u met veel gevaer.
Mits ghy de Vrinden van uw Vyand hebt te vreesen,
Wiens Maght, en groot Gesagh u doodlijck sullen weesen.
Ferd. Ach! ’t schijnt dat my de Ziel uyt schrick en angst begeeft;*
(150) En so sy noch de Maght van u te spreecken heeft,
Is door uw Vriendschap, die mijn hoop noch houd in ’t leeven,
Van dat ghy in dees noot my niet en sult begeeven.
Ach, Vrind Valerius! bergh my het leeven dan,
Of sonder u ben ick gewis een lijf-loos Man.
(155) Maer hoe? ghy antwoort niet.
Val. ’k Sta op uw staet te dencken:
Geen lastigheyt sal oyt mijn plight van Vrindschap krencken.
O Neen! ik sta alleen te peynsen wat voor raedt
My in dit ongeval aen u te geeven staet.
Het feit dat is geschiet; en ’t is niet te herhaelen.
(160) Voorsigtigheyt alleen, die ist, die meenigmaelen,
De starckste Vyand door haer listen heeft verheert,
Die door de Dapperheyt, vergeefs sou sijn gekeert.
Dees ist dan booven al, die ons hier hulp moet geeven:
Maer, hoe? en om wat reen benaemt ghy hem het leeven?
Ferd. (165) Na dat ik gisteren een goet deel van de naght
Had by mijn Leonoor in wellust doorgebraght,
Die ik (gelijk gy weet) al over langh beminde:
Quam ik in ’t uyt gaen, van haer deur een man te vinden,
Die, na ick merckte, met een knegt twee drie verselt,
(170) Sigh midden op de straet tot mijn verspieder stelt:
[p. 7]
’t Geen Leonoor de Deur dee sluyten, en vertrecken;
En ’t geen mijn jalousy so heevig op quam wecken,
Dat na veel woorden, tot verdubbelingh van spijt,
Met het ontbloote stael de rest wierd afgepleyt.
(175) Dees was Heer Reynoud; Mits ’k hem met sijn eyge woorden
(Op ’t vragen wie hy was) sigh self so noemen hoorden.
Dees Naem, my wel bekendt, doch door de Faem alleen,
(Vermits ick Reynoud self nooyt had gesien voor heen)
Kon niet beletten, spijt sijn Staedt, en groot vermoogen,
(180) Dat ick hem gingh te keer. Doch wijl de naght onse oogen
Sodanigh hield bedeckt, dat eerder by t’ gevoel,
Dan ’t light gevogten wierd, so treft in dit gewoel,
Doch tot mijn Ongeluck dees klingh mijns Vyands leeven:
Die, door mijn Raserny ten boesem ingedreeven,
(185) Hem met een nare schreeuw ter aerde storten dêe.
Ick hier door gansch ontroert, vermits ick prijckel lee,
Van, door sijn knegts geparst, mijn leeven mee te laeten,
Begeef my op de vlught, en door verscheyde straeten,
Geraeck ick in ’t Voor-houdt, en so voort Boswaerd in,
(190) En eer de morgenstond dees dagh noch gaf begin,
Had ick reets seeven mijl, door Bos, en Duyn gelopen.
So kan de Dootsche vrees een mensch met spooren noopen.
In ’t end siet ghy my hier dus vluchtigh t’ Amsterdam.
Val. ô Dolle jalousy! ô Sotte Minne-vlam!
(195) De schuld van ’t meeste bloed dat daeglijcks word vergooten,
Is uyt uw Koocker, en uw Sotte drift gesprooten.
Maer, ach mijn waerde vrind! waer loopt, waer vlugt ghy best?
Voor uw vervolgers, die so wel in ’t Oost, als West,
(Vermits ’t onmooglijck is de wraeck-sugt te bepalen)
(200) U door haer groot gesagh sijn machtigh t’ achterhalen.
Ach, vrind! uw Dapperheyt, en ’t Eedelmoedigh vier,
Dat in uw Aeders leeft, dat staet u al te dier.
Mijn geest staet duysenden van vonden t’ ooverweegen.
Ick denck, en ooverpeyns vast hondert duysent weegen,
(205) Om u te helpen, maer ick vind slegs ydelheyt.
Want hoewel dat ghy rijck, en groot van vrinden zijt,
So is ’t onmoogelijck uw selven te bewaeren,
Voor haer, die in gesagh schier Princen eevenaeren.
[p. 8]
Maer sagt, daer schie’t my iet, na dat my dunckt, in ’t sin:
(210) De beste raed die valt somtijts het eersten in.
Soud ghy wel maghtigh sijn een Sotte Rol te speelen?
Ferd. Of sot, of wijs te sijn, kan my thans weynigh scheelen.
Val. ’t Is noodigh, dat ghy u stelt in so Sotten schijn,
Dat ieder die u siet u waent puur geck te sijn:
(215) En soo sult ghy uw staedt voor ieders oogh bedecken.
Dat Huys, is, als ghy weet, een Gasthuys, daer de Gecken
Geherbergt worden, in haer Sotte Raserny:
Indien ghy ’t waegen derft, en by aldien dat ghy,
Als een ontsinnige, u derft daer in begeeven,
(220) So aght ick u bevrijdt van het gevaer van ’t leeven.
Want, en dees sotheyt, en het Lazarus habijt,
Sal nooit doen dencken dat ghy Ferdinandus zijt.
Ferd. Uw raed behaegt my seer; Om dan mijn doot te mijden,
Ga ick my van dees uur tot Sot te sijn bereyden:
(225) En sweer, dat ick mijn selfs ga veynsen so ontsind,
Dat ghy selfs geen verschil in schijn en waerheyt vind.
Val. ’k Geloof schier t’geen ghy seght; mits hier in, na mijn oordeel,
Een Minnaer de Natuur niet weynigh heeft tot voordeel.

TWEEDE UYTKOMST.

Isabella, Leonard, beyde in Reys-gewaedt.
Valerius, Ferdinand.

Leon. Hier siet ghy, Isabell! dat maghtigh Amsterdam.
(230) Dit is de Poort, wiens naem van Sint Antony quam:
Gins siet ghy langs de straet de steyle Suyder Tooren;
In ’t kort, dit is die Stadt, die uyt Moeras gebooren,
Aen heele weerelden by na de wetten stelt.
Isab. Ick vind die schoonder noch dan men my had vertelt?
(235) ’k Beken, ick stae verbaest, door veel verwonderingen.
Leon. Ghy siet het slegtste deel.
Ferd. Dit schijnen vreemdelingen.
Val. My dunckt het oock, ’t is best hier niet te blijven staen,
Maer laet ons daedelijck ons spel beginnen gaen.
Trêen wy in ’t Lasrus-huys, om den Regent te spreecken,
[p. 9]
(240) En om u met der vaert in ’t Gecke-kleedt te steecken.
Ferd. Wel aen, wijl ’t weesen moet, tree dan ter deuren in;
En so neemt van dees uur mijn sotheyt sijn begin.
Beyde binnen.

DERDE UYTKOMST.

Isabella. Leonard.

Isab. Het is een schoone Stadt.
Leon. ’k Sagh beter nooit mijn leeven.
Isab. Den Heemel Leonard heeft ons veel luck gegeeven,
(245) Van voor de nacht noch hier in Stadt geraeckt te sijn.
Maer, ach! hoe swemt mijn hart noch tusschen vrees en pijn:
Wijl ick met u ontvlugt mijn land, en huys te gaeder;
Want laes! wat of uyt spijt mijn overouden Vaeder
Nu niet wel vloeckt, en seydt?
Leon. Al ’t geen een Eedelman
(250) In bloedt, en eer gequetst, uyt gramschap seggen kan:
My dunckt ick sie hem al uyt Dolheyt loopen raesen,
En langs de straet het volck door sijn gesight verbaesen,
U noemende de hoon, en smaet van sijn geslaght,
En my een trouwloos kneght, die u tot oneer braght.
Isab. (255) So hy de Dwaesheyt ooyt heeft van mijn Min geweeten,
’t Is seecker, dat hy my wel Sot, en Dol sal heeten.
Leon. Schoon dat het Sotheyt was in uw verdoolde sin,
Een ongelijck portuur te kiesen door uw Min;
So wild my daerom nu, in ’t minste niet veragten,
(260) Noch stoot mijn nieuw geluck niet om, in uw gedagten,
Vermits de liefde, die my nu uw Bruygom maeckt,
Doet, dat met een mijn staedt so hoogh als d’uwe raeckt.
En schoon ick, als uyt niet, ben tot dit luck verweesen,
Denck dat ick nu niet meer, ben die ick plagh te weesen.
Isab. (265) Wat reeden hebt ghy toch, mijn waerde Leonard!
Dat ghy door deese reen, op nieuws, mijn Ziel benart?
Leon. Uw woorden, Isabell! doen my verandringh vreesen.
Isab. En wat veranderingh kund gh’ uyt mijn woorden leesen?
Leon. ’k Merck dat ghy my veragt, en dees u vlugt berouwt:
(270) Mits ongelijcke Min nooyt vaste stand en houd.
[p. 10]
Isab. Hoe! zijt ghy minder nu, dan toen ick u mijn leeven
Ja toen ick u mijn Eer quam in uw handen geeven.
Waerd ghy mijn Dienaer niet?
Leon. Wel ja.
Isab. Wat ongelijck
Kan u die Eer dan doen waer mee ick u verrijck?
(275) Van u uyt die staedt, tot mijn Bruygom te verhoogen?
Maer neen, ghy hebt my self, na dat ick sie, bedroogen,
U inborst veynsende, in met my wegh te vlien:
Helaes! ick merck het wel.
Leon. Hebt ghy dat kunnen sien?
En wist ghy selver niet dat het u souw berouwen?
(280) En dat ick dat berouw souw voor veragtingh houwen?
Gewislijck, Isabell! ghy haet my.
Isab. Zijt ghy Sot?
Leon. Ick ben wel Sot geweest, door ’t samen-spannen tot
Dees schandelijcke Vlught, verleyd door uw gebeeden,
Waer door ick daegelijcks my vond van u bestreeden.
Isab. (285) Een teecken, dat ick u beminde, booven hem,
Die door mijn Vaeders wil, en sijn gegeeven stem,
Ick, sonder deese Vlugt, te trouwen was gedwongen:
Maer ’t schijnt, dat enckle woord, dat my flus is ontsprongen,
(Toen ick my selven Sot dorst noemen door mijn Min)
(290) Dat quetst u het verstandt, en speelt u in den sin.
Noemt ghy dan, Leonard! veragting u te minnen?
En door die Min alleen berooft te sijn van sinnen?
Gewis, die naem komt met mijn hart niet oover een.
Leon. Uw hart is my bekendt, spijt dees versierde rêen.
Isab. (295) Helaes! wie souw myn hart ooyt beeter kunnen weeten,
Dan ghy, die door de Min daer vast zijt ingeseeten?
Maer neen, Vrind Leonard! het schijnt dat ghy met list,
Quansuys een oorsaeck soeckt van opgewurpe twist,
Om onder deese schijn my schandigh te verlaeten:
(300) Maer, ach! wat reeden ist, die u my dus doet haeten?
Leon. Ontrouwe! ’t blijck genoegh, hoe dat ghy my versmaet,
En steets veragt hebt, om ’t verschil van onse staedt:
Waer door ghy my uw Min onwaerdig denckt te weesen.
Want so uw liefde was so hoogh in top gereesen,
[p. 11]
(305) Gelijckerwys ghy veynst, hoe soud gh’ op myn begeer,
My kunnen weyg’ren dat, het geen ghy noemt uw eer?
Maer neen, onbuygbaer voor mijn smeecken, en gebeeden,
Blijft ghy steets eeven koel, en houd verstand, en reeden,
Waer dat men anders, in een Ziel, die regt bemindt,
(310) Nooyt so veel agterdoght, en so veel oordeel vindt.
Isab. Weet ghy niet, dat de Deugt de Driften moet verwinnen,
Wanneer sy twisten om de Heerschappy der sinnen?
En dat ick, eer de Trouw ons’ liefde wettigh maeckt,
De Kuysheyt eeren moet? ô Leonard! ghy laeckt,
(315) ’t Geen in my, als een Deugt, veel eerder is te prijsen.
Wat kan ick anders, dan met woorden u bewijsen,
Dat ick u min? Gewis, had ick myn selfs so blood
En u het geyl genot gegeeven, van myn schoot,
’k Weet, die ligtvaerdigheyt, had reets in u gedagten
(320) Na die genooten gunst, my doen van u veragten.
Vermits men in ’t gemeen, na ’t Wetteloos genot,
Van wien men wierd bemind, veragt word, en bespot.
Leon. Een schoont, die voor ’t genot, ons magt had te doen blaken,
Sal, na ’t genot, veel eer ons’ vlammen heeter maecken.
(325) Maer neen, ô Isabell! dees uw Wantrouwigheyt
Spruyt uyt dees oorsaeck niet daer ghy uw deugt mee vleyd:
Maer uyt iets anders, ’t geen my sien doet uyt uw oogen,
Dat ick van u veragt, bespot ben, en bedroogen.
Isab. ô Onverstandige! spaer deese woorden toch.
Leon. (330) Segh Ongeluckige veel eer, door uw bedrogh.
Isab. Hoe nu? is dit bedrog? en noemt ghy het dan haeten
Om uwe liefde, land, en Ouders te verlaeten?
En Eer, ja leeven selfs, te stellen in uw hand?
Is dit d’ontrouwigheyt die ghy my stelt tot schand?
Leon. (335) Geen reeden, Isabell! kan mijn geloof verbreecken
Van uw bedrogh: Vermits dat ick uw Vlugt eer reecken
Te sijn veroorsaeckt uyt een haet tot Constantyn,
(Met wien ghy vreesde haest door dwangh getrouwt te sijn)
Dan wel uyt liefde, daer ghy my mee kost verleyen.
Isab. (340) Ach! dees beschuldigingh meld my uw schelmeryen:
’t Is waer Verraeder! dat de Min van Constantyn
My (spijt mijn Vaeders dwangh) nooyt kon dan haetlijck sijn.
[p. 12]
Maer wat was d’oorsaeck van dit haetlijck teegenstreeven?
Was ’t niet, om dat ick u mijn hart al had gegeeven?
(345) Helaes, mijn Leonard! wat onregt doet ghy my
Door dees uw agterdoght? Mijn Ziel! set die ter zy,
En keer my toch weer toe uw Minnelijcke oogen,
So ghy de tranen van de mijne op wild droogen.
Leon. Wegh met uw tranen, weg met uw geveynsde Min;
(350) Maer geef my daedlijck die Juweelen, die ghy in
Uw kleederen verbergt, en al de rest met eenen,
Die voor een dagh of twee, ghy my liet sien te Rheenen.
Isab. Hoe! mijn Juweelen?
Leon. Ja, op dat ghy hier op straedt,
Of in de Herbergh, u die niet ontsteelen laet.
Isab. (355) Waer toe begeert ghy die?
Leon. ’k Sal ’t u daer na ontknoopen.
Isab. Is, ligt ons geldt verteert, dat ghy die wild verkoopen?
Leon. Neen, ick begeer die slegs om dat ick se begeer.
Isab. Verkoop indien ghy wild dees Krop-boot dan veel eer.
Leon. Neen, geef my alles hier.
Isab. Hoe, alles?
Leon. Sonder praeten,
(360) Geef op.
Isab. Helaes, mijn Vrind! ghy wild my light verlaeten.
Leon. Dit teegen-preevelen sal u niet wel vergaen.
Isab. Helaes, mijn Leonard! wat heb ick u misdaen?
Sijn dees Juweelen u, so wel als my niet eygen?
Leon. Verraderes! so ist, dat ghy uw loon sult krijgen.
(365) Onkuysche! geef my hier, al wat ghy hebt.
Isab. Hoe nu!
Onkuysche, ach mijn Ziel! krijgh ick dees naem van u?
Mijn waerde Bruydegom!
Leon. Ick wil die naem niet hooren:
Geef de Juweelen of dees Poock sal u doorbooren.
Isab. Daer sijn sy: Heemel, ach! nu sie ick u nooyt meer.
Leon. (370) Sa, daedlijck, geef de rest.
Isab. Mijn Lief! ick heb niet meer.
Leon. Uw Reys-Rock, met uw Keurs, schud uyt, en sonder spreecken.
Isab. Hoe! Keurs, en Reys-Rock, Lief!
[p. 13]
Leon. Dees hand sal u doorsteecken,
Maeckt ghy het minst gerugt, en ghy niet alles geeft.
Isab. Helaes! mijn hart dat klopt, mijn lichaem lilt, en beeft,
(375) Van enckle schrik.
Leon. Schud uyt, tot ’t hembd toe, al uw kleeren.
Isab. Waer wil dit heen?
Leon. Schud uyt, eer ick begin te sweeren.
Isab. Daer hebt gy ’t all, helaes! wat wild ghy nu, mijn hart?
Leon. Ick heb genoegh, vaer wel, denck eens om Leonard.
Binnen.

VIERDE UYTKOMST.

Isabella, alleen in haer onderkleeren.

VErraeder! gaet ghy my soo trouweloos begeeven!
(380) Keert weer keert weer en neemt met eenen toch mijn leeven?
Wijl ghy my alles, daer ’k van leeven souw, ontneemt.
Ach ik Rampsalige! dus arm, en naeckt, en vreemt,
Wat droever ongeval sie ick tans voor mijn oogen!
Maer, schoon dat my dien schelm dus deerlijck heeft bedroogen,
(385) ’t Is my noch troost genoeg, schoon hy mijn schatten stal,
Dat hem mijn liefde, noch mijn hert niet volgen sal.
Want schoon dat ick met hem, mijn Ouders, huys, en Vrinden,
Ontvlooden ben, geen Min (vermits ick nooyt beminde)
Gaf my daer oorsaeck toe, maer enckle afschrick van
(390) Een Minnaer, die men my wouw geeven tot een Man.
Dees Dwangh alleenigh dan, die porde my te vlugten:
Hoewel daer door gebragt tot swaerder ongenugten,
Want hoe het een bedrogh door ’t ander word betaelt,
Dat siet men hier in my na t’leeven af-gemaelt,
(395) Mits ick die Sotheyt van dien Af-keer nu moet boeten;
Waer door dat ick een Man, die eenigh aen mijn voeten
Uyt Eerbied ley geknielt, te schandigh heb veraght.
Maer laes! waer sal ick heen in t’ vallen van de Naght?
Dus naeckt, en onbekend? Wat sullen die my vinden
(400) Van my gelooven? ach, hoe gaet ghy dus verswinden
Mijn Rijckdom, staedt, en Eer! die ick soo haest verloor,
Door Sotte koppigheyt. Maer sagt my dunckt ick hoor
Al volck: Ick sal my hier een weynigh needer setten.

[p. 14]

VYFDE UYTKOMST.

Joris-Vaer. Valerius. Claesje. Marten. Isabella.

Ior. ’k Belooft u, van op hem in alles wel te letten.
Val. (405) Maer souw ’t niet noodigh sijn, dat men so dra men kon
Voor hem een seeckre Soort van Teegen-gift verson?
En dat men hem te met wat dee Medicineeren?
Ior. ’k Sal met den Doctor daer eens oover consuleeren.
Maer wijl hy meenigmael puur dol is, als ghy segt,
(410) Sal ’t goet sijn, dat men hem aen ysre Keetens legt,
En opsluyt, op dat hy de menschen niet en hindert.
Val. Terwijl dat nu de Maen vast alle daegh vermindert,
Waer mee, gelijck ghy weet, de Sotheyt oock vergaet,
So is ’t niet noodigh, dat men hem noch binden laet;
(415) Maer laet hem nu slegs in de lange Rock wat loopen,
Tot dat men sie wat goets men uyt hem heeft te hoopen;
Ior. Seer wel; Maer hoe ’s sijn Naem?
Val. Sijn naem is Karel.
Ior. En
Waer is hy toch van daen?
Val. Van Uytregt.
Ior. Ick beken,
Dat ick hem eerst had voor een Delvenaer genoomen;
(420) Vermits my uyt die Pleck veel luy besoecken koomen.
Maer wat was sijn bedryf? en wat ist voor een geest?
Val. Hy is voor deesen een geleert Student geweest,
Doch al te vuurigh in de boecken.
Ior. Na uw meenen,
Komt het hem daer van daen?
Val. En van wat Min met eenen.
Ior. (425) So is sijn Sotheyt dan een dubbelt quaed, alsoo
’t Van Joncker Plato komt, en Monsieur Cupido.
Val. Gewislijck, elck alleen, is magtigh, om by tyen
De Wijste Man het hooft op stelten te doen ryen.
Ior. De Ooverdaet, so wel in Studie, als in Min,
(430) Berooft ons het verstandt, en blaest ons Sotheyt in.
[p. 15]
Val. Hoe veel te meer dan als die twee te samen koomen,
Word door die dubble kragt de Reeden ons ontnoomen?
Ior. Siet hier, hier siet gh’er twee, die door die selfde kragt,
Oock Sot geworden, laetst my mêe sijn t’huys gebraght;
(435) Schoon sy ten naeste by daer van nu sijn geneesen.
Val. Wat sijn sy?
Ior. ’t Plagten eer geleerde luy te weesen
Maer al te diep verwart door haer Philosophie,
Wierd elck van haer so Sot, voor ’t minst, als andre drie,
Doch eyndlijck, door de sorgh, die voor haer is gedraegen,
(440) Siet men haer selden meer in d’ouwe Sotte Vlaegen.
So dat ick haer gebruyck, in ’t passen op de Poort,
En in om boodschappen te loopen, en so voort,
Kom Klaesje! kom eens hier.
Isab. Ach! ick begin te vreesen.
Klaes. Hier ben ick.
Ior. Dat ’s een Seun.
Klaes. Dat loof ick kan niet weesen;
(445) Vermits ick met mijn Vaer gansch niet reciproceer,
Want die is langh al doot, ick ben geen Seun dan meer.
Val. Ick hoor sijn Logica.
Ior. En jy, Me-Joncker Marten!
Jy bend een Eedelman.
Mart. So slegs mijn Moer geen parten
Gespeelt heeft met een Boer, terwijl ick wierd gemaeckt.
Ior. (450) Dees is den Adeldom so seer in ’t hooft geraeckt,
Dat hy sigh schier van ’t bloedt van Heer Achilles reeckent.
Val. Ick heb hun beyder soort van Sotheyt al geteeckent.
Mart. Maer segh eens Joris-Vaer! het Vuur, ist kout of heet?
Ior. Kout is het altijt niet.
Mart. Hoe Droes of hy dat weet?
(455) En waer of hy de kragt van ’t Vuur so wel geleert heeft?
Of ist, om dat hy ’t door een Brand-merck geprobeert heeft?
Ior. Jouw Gauw-dief! als je bend,
Val. Ha, ha, wel Joris-Vaer!
Daer heeft hy u gehad. Maer siet, wat Vrouw sit daer
Gints op de straedt?
Klaes. Ick wed, ’t sal Sinte Tisbe weesen,
[p. 16]
(460) Die om haer Pyramus is uyt de Doot verreesen.
Isab. Helaes! na dat ick merck, so heeft men my gesien.
Nu is het al te laet, om hier van daen te vlien:
’t Sal best sijn, dat ick door mijn sugten, en mijn klaegen,
Doe blijcken, dat men my heeft al mijn goet ontdraegen.
(465) Of ick noch ligtlijck in ’t Medoogend Amsterdam
In dit mijn ongeluck of troost, of hulp bequam.
Mart. Segh Vrouw-mensch! sta eens op, wat sit ghy hier te steenen?
Isab. ô Heemel! wild my wraeck op deesen schelm verleenen,
Die met mijn kleeren my soo veel juweelen stal.
Ior. (470) Wy koomen regt te pas.
Val. Ik kense wel s’ is mal.
Isab. Ach, ongeluckige! noch nauwlijcks hier gekoomen,
Word u, op eenen sprongh, al wat ghy hebt ontnoomen.
Klaes. ô Schepsel!
Isab. Wat is dit?
Klaes. Houd u een weynigh stil.
Isab. En waerom dat?
Klaes. Om dat ick u eens soenen wil.
Isab. (475) Staet af van my, ghy Fiel!
Val. Ick ken dit sotte weesen.
Ior. Kom Susje! sta jy op, en wild voor ons niet vreesen.
Isab. Ach! is ter Weereld dan geen meer erbarmenis?
Voor een die al haer goet terstond ontstoolen is.
Mart. In dien ’t haer harssens sijn, daer sy van leyd te praeten,
(480) So sweer ick dat men haer heel weynigh heeft gelaeten.
Isab. Agt duysent Kroonen, was voor ’t minste de waerdy,
’t Geen in Juweelen men ontstoolen heeft aen my.
Ior. Ick hoor wel uyt de Text, waer op haer sinnen speelen,
Dat dees haer Sotheyt spruyt uyt Rijckdom, en Juweelen.
Val. (485) Dat hebje wel gevat, ik ken haer heele staet,
Hout haer van nacht om mijnent wil slegs van de straet.
Ior. Sa jongens! pack haer aen; en leyd haer dan na binnen.
Mart. Kom Susje! ga jy mee.
Klaes. Kom aen, mijn Kind van Minnen,
Tree sagjes voort.
Isab. Waer heen? wat wild ghy met my doen?
(490) Laet los, ghy Fielen! los.
[p. 17]
Klaes. Gans bloed! was dat een Soen?
Mart. Hoe Vrouw-mensch! sla je my? ’k Sweer, ick sal jouw die parten
Verleeren, kom je t’huys.
Klaes. Segh dat je Sinte Marten
Of van sijn Maegschap, bend.
Mart. Die ben ick, maer te Paerdt.
Isab. Indien ghy, die ghy segt, of van sijn Vrinden waerd,
(495) So soud ghy so Barbaers, en wreet niet met my leeven,
Maer soud my eer de helft van al uw kleeren geeven.
Ior. Kom Dogter: gaet ghy slegs, men sal u, hebt gedult,
Ter plaetse brengen daer ghy kleeren krijgen sult.
Kom gaet, waer wagt ghy na? ghy hebt hier niet te vreesen;
Mart. (500) ’k Segh andermael gae voort; [het sal niet anders wesen.]*
Isab. [Wel wat sal dit dog zyn.]* Waer brengt ghy my hier in?
Ior. Gaet slegs, ghy sult het sien.
Klaes. Sa, Neegersche Heydin!
Tree in ’t Gevangen-huys.
Isab. Hoe! ben ick dan gevangen?
Wat heb ick toch misdaen?
Ior. Gaet slegs, ghy sult niet hangen.
Isab. (505) Laes! is dit helpen die, die men het sijn ontnam.
Sijn dit de Deugden van ’t Barmhartigh Amsterdam?
Ior. Des Stads Barmhartigheyt sal u tot voordeel koomen.
Isab. En vangt ghy dan een Vrouw die ’t haren is ontnoomen?
Ior. Gaet slegs, en teemt daer na uw Text soo langh ghy wild.
Isab. (510) ’t Was beeter, ghy mijn Dief, dan my, gevangen hield.
Ior. Och! die Juweelen sijn die sloof in ’t hooft geslaegen.
Klaes. Kom, als een Meyd, stap voort.
Isab. Helaes! mijn gelt t’ontdragen,
En my te vangen! ach Rampsalig’ als ick ben. Binnen.

SESTE UYTKOMST.

Joris-Vaer. Valerius.

Ior. TErwijl ghy siet mijn Heer! dat ick niet blijven ken,
(515) Maer my genootsaeckt vind wat order te gaen stellen,
Ontrent den toestand van mijn Sotte Huys-gesellen;
So ga ick nu, wijl ick u morgen weer verwaght,
[p. 18]
So ghy my spreecken wild.
Val. Wel Joris-Vaer goe naght.
En wild voor al toch sorgh voor onse Karel draegen;
(520) En wijl hy, als ghy siet, nu vry is van sijn vlaegen,
So sal ’t genoegh sijn, dat ghy in de lange Rock
Hem slegs wat loopen laet.
Ior. Seer wel; of anders, ’t hock
Is al gereet gemaeckt, daer, so sy willen baeren,
Plaets sullen vinden, om haer selven te bedaeren.
Val. (525) Goe Naght. Ick gae, wilt toch dat vrouwmensch wel bewaren*
En schoon dat sy wat vremt en yslijck komt te baren,
En acht, dat niet maer hout haer digjes inde val,
Door dien men u hier al heel wel beloonen sal.
Binnen.

SEEVENSTE UYTKOMST.

Valerius, alleen.

Tot morgen toe [heel vroegh]*. Geluckigh ben ick wis,
(530) Dat d’uytkomst van mijn Raed so wel bevallen is;
Vermits ick tot der doot was met mijn Vrind verleegen,
Doch nauwlijcks heb ick hem in ’t Lasrus-huys gekreegen,
Daer hy gesondt, en wys, ontvlugt sijn dreygend lot,
Of selver keer ick daer weer uyt, so sieck, als Sot.
(535) Nauw heb ick die Sottin terstond daer in sien haelen,
Of stracks ontfingh mijn Ziel so felle Blixem-straelen
Uyt haer Lazuur gesight, dat in die selfde tijt*
Ick mijn verstandt verloor, en wierd mijn sinnen quyt;
Pas of mijn Sotheyt uyt de hare was verreesen.
(540) Ach! wat bevalligheyt bevond ick in haer weesen
Haer soete treurigheyt, en minnelijcke spraeck,
Ontsteecken in mijn Ziel, een Sotheyt vol vermaeck.
So dat ick van de Min, door varsch-ontsteecken hetten,
My met* de Sotheyt reets voel van dees Vrouw besmetten.
(545) ô Spooreloose Min! wat is het dat ghy maeckt?
Dat ghy op ’t onversienst my met dees Sotheyt raeckt?
Die my dwinght, morgen vroegh weer na dit huys te keeren,
Op dat ick door een list volvoer mijn Sot begeeren;
[p. 19]
Of, op dat men met een, de Dwaesheyt van mijn Geest
(550) Met het ontstelde Breyn van al de rest geneest. Binnen.

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Anna. Catryn.

Anna. Zoo weet ghy dan Catryn my so verr te bepraeten,
Dat ick om uwent wil mijn Kamer heb verlaeten,
En hier tot op de plaets met u gekoomen ben.
Segh op, wat wild ghy nu?
Catr. Me-Juffer! ick beken,
(555) Dat ick eer waerdigh ben gelastert dan gepreesen,
En dat mijn Sotheyt wis van u bespot moet weesen;
Als ick u seggen gae de doolingh van mijn sin:
En dat ick hier in huys een nieuwe Sot bemin.
Maer egter, wijl uw Oom stracks ’t huys is uyt getreeden,
(560) So hoort in Vryigheyt, dat ick u eens in ’t breede
Mijn Min verhaelen gae: Terwijl wy hier misschien
Mijn aengename Sot terstond wel sullen sien.
Anna. Hoe nu, Catryn! wat ’s dit? Wat Koorts ontstelt uw sinnen?
Dat ghy vervoert word tot een Lasrus-Sot te minnen?
(565) Maer neen, ick ben verdoolt, ick denck ghy met my spot:
Vermits men nooyt een Mensch verliefd sagh op een Sot.
Catr. De Min is selver Sot, dat moet Me-Juffer weeten,
En die niet Sot en is, die magh geen Minnaer heeten.
Anna. Een teecken, dat hy u niet heel veel Wijsheyt laet.
Catr. (570) Wie siet’er dat de Min met Wijsheyt samen gaet?
Anna. Hoe nu! een vreemde Sot hier korts eerst ingekoomen,
Die heeft u dan alree al uw verstand ontnoomen?
’t Is goet te sien, dat ghy niet veel te missen had.
Catr. Sijn weesen, en gedaent bedroogen my, so dat
(575) Ick hem daer door in ’t eerst langh heb voor wijs gereeckent.
Want ’t was sijn Sotheyt niet, Me-Juffer! die al spreeckend,
My dus betoovert heeft; maer ’t was, terwijl hy sweegh,
Dat ik het Minne-vuur eerst in mijn boesem kreegh.
Anna. Hoe kan een Wijs mensch toch verlieven door het swijgen?
[p. 20]
Catr. (580) Gelijck men liefde tot een schildery kan krijgen;
Waer in een Beeltenis, die ons de oogen streelt,
Ons, al stil swijgende, vaeck hart, en ziel ontsteelt,
Soo ben ick door een Beeld mêe gansch ontrooft van sinnen.
Anna. Wat grooter Dolligheyt! een stomme steen te minnen!
Cat. (585) ô Ja, ’k heb aen een steen gegeeven ziel, en hart.
Anna. Maer, wat genot, of heyl, verwagt ghy uyt dees smart?
Catr. Mijn heyl bestaet alleen, in op geen heyl te passen.
Anna. Ghy zijt, geloof ick, dol; De Maen die is aen ’t wassen.
Catr. Mijn Dolheyt hangt misschien van ’t groejen van de Maen,
(590) Maer, met de Son van ’t luck groeit oock mijn liefde aen.
Anna. Ghy zijt door Son, en Maen, alleen niet sot te heeten,
Maer ghy zijt Geck, en Dol, door al de agt Planeeten.
’t Sal best sijn, dat mijn Oom u mee een hock vergunt,
Waer dat ghy uw verstand weer wat vergaeren kund;
(595) Wijl ick alleen weerom sal na myn Ouders keeren.
Catr. Eer ick het waerd gesigt van Karel souw ontbeeren,
So heb ick liever hier puur Sot, ja Dol te sijn.
Keert ghy daerom vry weer na Haerlem sonder mijn:
Want, wijl ick, als ghy segt, van liefde Sot moet weesen,
(600) So blijf ick liever hier, om my te doen geneesen.
Maer siet, daer komt hy aen.

TWEEDE UYTKOMST.

Ferdinand, in Sots kleeren. Anna. Catryn.

Anna. IS dit uw Minnaer dan?*
Ferd. Hoe, ick geboeient! wie dêe my dees keetens an?
Of hebt ghy dit gedaen? hebt ghy my binden laeten?
ô Groote Casteleyn van ’t Slot van Damiaten!
(605) Soo sweer ick, dat ick my hier oover wreecken sal.
Want, schoon dat ghy dien Reus, pas als een Maly-bal,
Lest met een Vuyst-slagh hebt gestiert na d’Antipooden,
So, sal ick, Agters-kind van d’Opper-baes der Gooden,
U daedelijck het hart doen sincken in uw broeck,
(610) En u doorbooren met een Amsterdamsche Koeck.
Anna. Ach, laet ons vlien, Catryn!
Catr. Neen Juffer! laet ons blijven;
[p. 21]
Ick weet, hy sal op ons geen ooverlast bedrijven.
Ferd. Siet hier uw Dienstbre Slaef, die om uw Min verbrand.
ô Schoone! vlugt my niet: Het swart Egypten-landt,
(615) Noch het Barbaers gewest der Plat-geneusde Mooren,
Heeft my niet voortgebraght, om hier uw rust te stooren;
Maer, so ghy ’t weeten wild, de Min die stelt my hier,
Als tot een Voorbeeld van sijn Eedel-aerdigh vier.
Ick ben, en ick ben niet: Want ’t sijn is niet van nooden
(620) Dien ’t best is niet te sijn; Des kom ick hier gevlooden,
Om ’t sijn te myen, en om niemendal te sijn.
Wel eer was ick Student, maer seecker Maeghdelyn
Dee voor de boecken my de les van Venus kiesen,
Waer door ick eyndelijck moest al mijn sijn verliesen:
(625) Want, schoon dat sy aen elck den Vryen toegangh gaf,
So stack mijn Eedelheyt aen elck de loef noch af.
En of ick haer geviel, dat geef ick u te gissen,
Wijl sy op seeckre tijt my juyst eens had sien pissen.
Anna. ô Onbeschaemsten Sot, en Buffel die ’er leeft!
Ferd. (630) ’k Bid dat uw Majesteyt my toch haer Voeten geeft,
Dat ick die kussen magh; wijl ghy, gelijck de Gooden,
(Nadien ghy Godlijck zijt) geen voeten hebt van nooden.
Gewis, ick sie in u, ’t Schets van die Serafyn,
Die my in Amsterdam nu Sot, en Dol doet sijn.
Anna. 635) Wat jammer ist, Catryn! dat sulcke brave leeden
Niet na hun waerdigheyt bestiert sijn van de Reeden?
Ferd. Helaes! ghy hebt mijn hart geraeckt met so veel viers,
Dat ick om u, al meer, als slaef ben in Algiers.
Uw soet gesight ontsteeckt op nieuws mijn doove koolen;
(640) In ’t end, het Vuur dat kruypt van ’t hooft tot in myn soolen;
En so ghy my in ’t kort geen gunstigh woord vereert,
Soo ben ick in een uur tot Asch gecalcineert.
Catr. Helaes! ick vrees dat hy u mee al sal behaegen.
Anna. Wat Maen, segh ô Catryn! regeert ’er in dees daegen?
(645) Die so besmettelijck in Min, en Sotheyt is?
Catr. Gewis ghy zijt gevat, indien ick niet en mis.
Anna. Ach! dat ick met mijn bloedt sijn Wijsheyt weer kon koopen!
Catr. Wat baet het u, helaes! tot sulck een wensch te loopen?
Anna. ’k Beken, ’t en baet my niet, maer ’t wenschen staet my vry
[p. 22]
Catr. (650) Ach Juffer! dese wensch verweckt mijn jalousy.
Ferd. In ’t punt van jalousy, een koppel kneppel-slaegen
Geplant op ’t Agter-stuck, kan al die drift verjaegen;
Doch wijl de jalousy in Hoorens meest bestaet,
So bid ick, segh my eens, wie dat daer vry van gaet?
(655) Langh leef de groene Min, langh moeten d’hoorens leeven!
Op dat men die malckaer noch langh om sunst magh geeven.
Doch twijffelt ghy misschien aen sulcken fraejen saeck,
So hoor, hoe ick hier op mijn Syllogismys maeck.
Elck Minnaer is jalours: De jalousy maeckt Hoorens;
(660) Ergo, de Hoorens sijn in Steeden meer als Toorens.
In dien ghy Schoone! hier de Minor op negeert,
So hoor, hoe die in ’t kort word van my geprobeert:
De Hoorens, so die door de jalousy niet koomen,
Hoe krijgt men die dan, door alleen daer van te droomen?
(665) Wat dunckt u? antwoord eens.
Anna. Helaes! verdwaelde Geest!
’k Geloof dat hy voor dees wel wijs moet sijn geweest.
Ferd. Wild ghy m’een Vrindschap doen, om te requiesceren
In Pace?
Anna. En waer mee?
Ferd. Wild my die strick vereeren;
Waer ick de Roosen van den Eesel Apulè
(670) Op af-geschildert sie; misschien dat sy my mêe,
Gelijck als hem weleer, weer geeven ’t oude weesen.
Dit sal mijn Antidoot, ghy mijn Apollo weesen.
Anna. Ach, had het sulcken kraght!
Ferd. Het sal mijn Noort-starr sijn.
Catr. Dees sal u beeter staen, van Geel, en Carmosijn.
Ferd. (675) Het sal u beeter staen, dat ghy u met mijn saecken
Ghy kleuter! niet en moeyt; door ’t sluyten van uw kaecken.
Anna. Neen, dees sal beeter sijn, want ghy zijt beyde groen.
Ferd. Ja, op dat dit mijn hoop weer magh herleeven doen.
Doch in de plaets van u hier weer wat voor te schencken,
(680) So sal ick daeglijcks, drie minuten aen u dencken.
Anna. Voorwaer, dat is te langh.
Ferd. ’k Beken, het is wat veel,
Maer schat het, so ghy wild, slegs op het darden deel.
[p. 23]
Catr. Ik daght, ô Juffer! dat ghy voor dees Sot woud vlugten.
Anna. Swijgh stil, Catryn! sijn praet verdryft mijn ongenugten;
(685) Want schoon hy meenigmael veel sotte grillen spreeckt,
So vind ick egter noch dat ’er vermaeck in steeckt.
Maer sagt, daer hoor ick Volck: Catryn! laet ons vertrecken,
Om door de saemen spraeck geen opspraeck te verwecken.
Binnen.
Ferd. Ghy gaet mijn schoone Son! helaes, wat droever naght,
(690) Of wat voor Neevel, uyt den Af-grond voort gebraght,
Ontrooft my toch den Dagh, my door uw ligt gegeeven?
Maer sagt sy sijn al wegh. Wat komt hier herwaerts streeven?
Helaes waer ben ick hier gebragt door ’t ongeval.
Isab. Waer ick hier kom ick vind slegs Sotten ooveral,
(695) So dat het Vrugtloos is hier reeden te gebruycken,
Want daer geen Reeden woont, daer moet de reeden duycken,
’t Sal best sijn, dat ick my mee puur ontsinnigh maeck.
Wijl ’k aêrs geen middel sie hoe ’k hier van daen geraeck,
Want daer de Sotheyt heerscht, daer word ’t verstand verweesen;
(700) Des ist my noodigh by dees Sotten Sot te weesen.
Hoe wel van d’andere kand, door soo veel ongeval,
Mijn Dolheyt licht van self sijn Rol wel speelen sal.
Ferd. ô Heemel! wat is dit? wat sie ick voor mijn oogen?
Wat Goddelijcker Light, wat Blixem uyt den hoogen,
(705) Treft my door dees Sottin met sulck een gloeiend Vuur?
ô Nooyt-gesiene Schoont! ô Wonder der Natuur!
Hoe komt ghy in dees staedt my so volmaeckt te vooren?
Ach! ben ick noch mijn selfs, of heb ick my verlooren?
Gewis ick voel mijn breyn ontroert door dees Sottin,
(710) En mijn verstant verhuyst op ’t koomen van de Min.
Isab. Hoe nu! wat heeft dien Sot? dat hy dus opgetoogen,
En dus aendaghtigh staet, en siet my onder d’oogen?
Ferd. Voorwaer een gansche eeuw van jaeren agter een,
Was noch te korten tijt, om so veel wonderhêen
(715) Regt te besigtigen: Vermits de Heemelingen,
Op ’t sien van so een Beeld, selfs vol verwonderingen,
En opgetoogen, ja betoovert souden staen.
Wel aen, ick voegh m’er by, en spreeck haer een mael aen.
Maer hoe? ick stae bedroeft, wijl dat ick gae beginnen
(720) Te spreecken met een steen, ontblood van Ziel, en sinnen.
[p. 24]
Isab. Waer sta ick op en denck? en waerom vlugt ick niet?
Het schynt dat syn gesigt het vlugten my verbiedt;
Wat welgemaeckter Man! wat aengenamer weesen!
Helaes! ick min hem eer, dan dat ick hem souw vreesen.
Ferd. (725) ô Hemelsch Schepsel! dat myn Ziel vol vuur ontsteeckt,
Myn tongh die blyft verstomt, terwyl myn liefde spreeckt.
Isab. Wat heerelycker stal van lichaem! door wat reeden,
ô Hemel! is ’t verstand geen Meester van dees leeden?
Ferd. De gantsche Weereld, souw schier sterven van verdriet,
(730) Als hy so schoonen Beeld berooft van sinnen siet.
Isab. Rampsalige! ghy zijt als die vergulde Vaeten,
Die in der daet gemaeckt, om Amber in te laeten,
Regt teegen alle reen, vervult sijn met fenyn,
Hoewel dat ick gevoel, dat ghy, helaes! in myn,
(735) Schoon ghy uw sinnen mist, myn Ziel berooft van sinnen;
Vermits dat ghy my dwingt, uw Sotheyt selfs te minnen.
Ferd. Ach! uyt wat Koocker, segh ô Spooreloose Liefd!
Hebt ghy die pyl gesogt, waer mee ghy my doorgrieft?
En in wat Sotter Nat hebt ghy sijn punt gaen doopen?
(740) Waer van ick het vergift voel door myn aders loopen.
Isab. Helaes! dat ik hem toch mogt spreecken van myn Min.
Ferd. Ach! by aldien ick wist, ô Heemelsche Sottin!
Dat u een Sot, wiens lot hem alleen Sot doet weesen,
U aengenaem souw sijn, wanneer hy was geneesen,
(745) So wierd ick daedlyck wys, in spyt selfs van myn noot,
Nadien dat ick by u geen vrees heb voor de Doot.
Isab. Hoe! ben ick niet die geen, die door myn knegt bedroogen,
En arm geplundert ben? na dat ick uyt de oogen
Van myne Ouders so stoutmoedigh was gevlught?
(750) En sta ick nu bedeest, verwonnen, en bedught,
Door ’t aensien van een Sot, berooft van Ziel, en Reeden?
Niet waerdigh van op hem myn oogen te besteeden?
Helaes! wat twijffel ick? ben ick mee Sot, in ’t end?
Ferd. hy spreeckt haer aen.
Ferd. Ach! daer verdwynt myn Son, wyl sy haer oogen wend.
(755) ô Nagt-verwerckster! ey, doet toch die mist verdwijnen,
En laet toch uw gesigt op nieuws myn Ziel beschijnen.
Isab. Dus spraecksaem, en beleeft!
[p. 25]
Ferd. Myn schoone! noch myn Geest,
Noch myn verstand is nooyt voor deesen Sot geweest.
Maer, wyl uyt u te sien myn Sotheyt is verreesen,
(760) So sweer ick eewiglyck met u mêe Sot te weesen.
Isab. Sa, Pagies! haest u wat, brengh al het volck by een.
Ferd. Helaes! daer holt haer geest weer buyten alle rêen.
Ick wil my mêe, als sy,* in volle Sotheyt stellen.
Isab. Brengh my so daedlyck hier, een van myn beste Tellen,
(765) Die my vereert sijn van myn Ridder Mandricart.
Ferd. ’t Schynt, als of door Romans haer breyn dus is verwart,
Die seecker huydens daegs veel nieuwe Sotheyt teelen:
Wel aen, ’t lust my met haer die selfde Rol te speelen.
Sa, brengh my hier myn paerd, myn Sabel, schild, en speer,
(770) Want daer mee treck ick dien Doorlugten Reus te keer,
Die lestmael Sacripant tweemael de Sael deê ruymen;
Sa, brengh my myn Helmet, beschauwt met groene pluymen
Vermits mijn ouwe Min voortaen als roock verdwijnt,
Terwyl een nieuwe Hoop weerom mijn Ziel beschijnt.
Isab. (775) Ghy Ridder wie ghy zyt, wild my den beugel houwen;
Ferd. Dat ick uw Dienaer ben, dat moogt ghy vast vertrouwen;
Want ghy! ghy zyt de Ziel, waer door myn lichaem leeft.
Isab. Hoe Fiel! byt ghy my in de voeten?
Ferd. Hoe nu! geeft
Ghy dus de naem van Fiel, Princes! aen uw gevangen?
(780) Die uyt ootmoedigheyt blyft aen uw Voeten hangen.
Isab. Weet ghy wel, Ridder! dat ick Doralize ben?
Ferd. Uw groote Schoonheyt maeckt dat ick u daer voor ken.
Maer leyd dat ick met een uw Mandricart magh weesen.
Isab. Wel aen, ick stae ’t u toe; schoon Mandricart voor deesen
(785) In wysheyt plagh te sijn een Phenix van syn tyt,
Daer ghy de grootsten Sot van heel Europa zyt.
Ferd. ’k Beken, ick ben een Sot; maer saegt ghy my van binnen,
’k Weet dat ick Mandricart in wysheyt souw verwinnen.
Isab. Gaet vraegt myn Schil-knaep of Rogier hier is geweest.
Ferd. (790) Hy seyd, dat met syn Schip door seecker swaer tempeest
Hier op de kust gejaegt, hy flus quam aen gevloogen,
Maer dat hy nu by ’t Vuur sijn Schoenen sit te droogen.
Isab. Hoe is uw Naem?
[p. 26]
Ferd. Mijn Naem? ’k loof dat sy Karel is.
Isab. So zijt ghy dan geen Neef van Joncker Amadis?
Ferd. (795) Sijn Neef? wel deegelijck: ’t is noch geen maent geleeden,
Dat wy te saem ter jaght op Kabbeljauwen reeden.
Isab. En kend ghy Roeland wel?
Ferd. Seer wel, so ’k aêrs niet weet;
Is het die Man niet die so graegh Pompoenen eet?
Isab. ’t Is een seer eerlijck Man.
Ferd. Wel! heet ick u dat liegen?
Isab. (800) Neen, neen, dees is niet Sot, of ’k moet my wel bedriegen,
safjes. En selver Sotter sijn dan ick hem heb geaght.
Want, laes! waer heeft de Min in Sotheyt so veel maght?
Ferd. ’t Schijnt schier, als of sy iet van mijn verstand moet peynsen.
safjes. Daerom volhard ick best, in my noch Sot te veynsen.
(805) Wel aen, ick wil ter jaght; men Saedelt my mijn Paerdt:
Waer sijn de Bracken? dat men stracks de honden paert:
Brengh hier de Valcken, met de Winden, en de Fretten.
Isab. Waer sijn de Vuur-Roers, met de Hoorens, en de Netten?
Ferd. Waer sijn de Jaegers? sa, wy moeten op den tril.
(810) Maer brengh geen Valcken, mits ick selver vliegen wil,
Ja, so hoogh, dat ick selfs de Starren, en Planeeten
Sal kunnen vangen, om voor Wild-braed op te vreeten.
Isab. Sa, geef my Gaeren aen, op dat ick Netten braey,
Want ginder in ’t verschiet, daer komt een Papegaey.

DERDE UYTKOMST.

Joris-Vaer. Isabella. Ferdinant.

Ior. (815) Ick heb u, Juffrouw! hier een nieuwe Rock doen maecken,
Die ick u passen wil; wild dan dit praetje staecken,
En gaet met my in huys: En ghy, Heer Karel! sult,
So ’t u belieft, aen my toereeckenen de schuldt,
Dat ’k u beletten gae, u niet met haer te moeyen:
(820) Want Sotten hoeven hier geen Sotten voort te broeyen.
Ferd. Hoe komt de wijsheyt jouw toch uyt die Bocke-baerdt?
Isab. Gans bloed! wat is jouw mond met sulck een Neus bewaert!
Ior. Gelijck ghy seer wel segt, die wijsheyt hoor ick gaeren:
[p. 27] Maer of dat gintse Hock u mêe wel sal bewaeren,
(825) Om u die praetjens met malckander te verbien,
Dat sult ghy ligtelijck in ’t korte mee eens sien.
Isab. Ick lach met u; Want ick ben vry in alle saecken;
Want ick heb vryheyt, van mijn Huyck een Broek te maecken,
Ja selver, van mijn Hart een Knap-sack, als ick wil.
Ior. (830) Kom, kom, al praets genoegh; gae met my, en swijgh stil.
Isab. Vaer wel dan waerde Sot!
Ferd. ô Godlijcke Sottinne!
Ick segh u duysentmael Vaer wel.
Jor. Kom, kom na binnen,
Beyde binnen.

VIERDE UYTKOMST.

Ferdinant alleen.

HOud stand, gaet lancksaem, mijn gedaght!
Wild ghy niet door de Wind verswinden,
(835) ’t Is noodigh, dat ghy zijt verdaght,
So ghy het regte spoor wild vinden,
Dat ghy ’t verstand tot leyds-man waght.

Ghy gaet wel, daer de wil u leyd;
Door d’eerste driften aengedreeven;
(840) Maer laes! de Reeden die beschreyt
’t Gevaer waer in gh’u hebt begeeven,
Door ’t hollen van uw lossigheyt?

ô Neen, ô neen, keer liever weer:
Want de beroovingh van uw sinnen
(845) Ontrooft uw Ziel sijn glans, en Eer;
En voorts, door een Sottin te minnen,
Stort al de vreugt van ’t minnen neer.

Wegh Min: wiens dwangh my teegen streeft;
Wegh dwaes, en al te Sot verkiesen;
(850) Vermits het gansch geen reeden geeft,
Sijn Breyn, en Reeden te verliesen,
Om een die Breyn noch Reeden heeft.

[p. 28]

SESTE UYTKOMST.

Valerius. Ferdinant.

Val. ’k Weet, Ferdinant! dat gy myn Sotheyt eer sult vloecken,
Dan my bedancken voor dat ick u kom besoecken:
(855) Want, Vrind! om uwent wil en kom ick hier nu niet,
Maer om myn selven, die door seecker vreemt verdriet,
Helaes! het leeven, met myn vryheyt heb verlooren.
Ferd. Ach, Vriend Valerius! wat doet ghy my hier hooren?
Heeft iemandt my verspiet? weet iemandt waer ick ben?
(860) En dat ick in dit Huys my niet verbergen ken?
Val. Tot noch toe, waerde Vrind! is uw verblyf verborgen;
En voor ontdeckt te sijn en hebt ghy niet te sorgen,
Vermits dat u dit kleet bewaert tot beeter lot.
Maer, ach myn Ferdinant! ick self, ick self ben Sot;
(865) En wyl myn Sotheyt sigh niet langer kan verschuylen,
Souw ’t ons wel noodigh sijn van kleederen te ruylen.
Ferd. Segh my, Valerius! wat voorval dat dit is,
Dat dus uw Breyn verdraeyt uyt sijn gestaltenis?
Helaes! wat doet uw Verf, wat doet uw geest verdwijnen?
(870) Wat heeft, in ’t end, uw staedt verandert in de myne?
Val. Heeft men hier gisteren in ’t vallen van de Naght,
Geen seeckere Sottin in ’t Lasrus-huys gebraght?
Wiens schoonheyt, by de Son, by Heemel, en Planeeten,
Ja by d’Onsterflijckheyt schier niet is af te meeten.
Ferd. (875) Hoe! is sy d’uwe ligt, dees heerlycke Sottin?
Val. De Myn’ is sy so niet, als ick my d’haere vin.
Ferd. Kom, gaet met my in huys, om u wat neer te stellen,
Waer ghy my, so ’t u lust, uw voorval sult vertellen.
Val. ô Heemel!
Ferd. Hoe! ghy sugt.
Val. Ick sugt, myn Vrind! met reen;
(880) Nadien ick met myn Hart, myn Breyn verlies, met een.
Binnen.

[p. 29]

DERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Ferdinant alleen.

IS dan ’t Geval noch niet vermoeyt?
Van in myn onluck, so verbolgen,
My met een quellingh te vervolgen,
Die alle daegh noch wast, en groeyt?

(885) Laes! in die plaets van hier t’ ontvluchten
Het dreygend onluck van myn Doot;
So streckt dit Huys my, in myn noot,
Een doot van duysent ongenugten.

Want pas, als of door vlaegh, op vlaegh,
(890) Myn Ziel nooyt smarts genoegh kon vinden,
So word de waerdste van myn Vrinden
Op nieuws my tot een dubble plaegh.

Valerius, wien myn gedagten
Bekend sijn, als sijn eygen hart,
(895) Komt en vermeerdert noch myn smart,
In plaets van hulp van hem te wagten.

Vermits hy mêe door myn Sottin,
Met my, in eenen staedt gebragt is;
En sweert dat hem de Ziel verkragt is,
(900) Door ’t Vuur van deese selfde Min.

Hy sweert te sterven duysent dooden,
So sy niet blust sijn heete brandt;
Want weynigh reeden, en verstand
Heeft de verhitte Min van nooden.

(905) Daerom soo tragt hy hier van daen
[p. 30]
Haer uyt dit Lasrus-huys te ligten;
Quansuys als yemand van sijn Nigten,
Waer van de sorgh op hem moet staen.

ô Liefde! in hoe veel gevaeren
(910) En leeft, en sterft, en quynt! die geen,
Die ghy nu in uw slaverny doet treen,
Wanneer uw Keetens hem beswaren!

Maer egter, spyt dees smart en pijn,
’t Zy men my wys of Sot wil schryven,
(915) Laet my by mijn Sottin slegs blyven,
Wild ghy my niet puur Sot doen sijn.

TWEEDE UYTKOMST.

Anna. Ferdinant.

An. HOe! of ick van myn selfs hier dan geen tijng sal hooren?
Hier, segh ick daer ick eerst myn selven heb verlooren;
Maer neen! ick dool misschien, mits myn geheugenis,
(920) Ligt mêe, met myn verstand, my reets ontvloogen is.
Want d’alte-wreede Min, door my het hart t’ ontrucken,
Brack wis, met eenen treck oock al myn Breyn aen stucken:
Ja so, dat spyt de Naem van Sot, en dwase Min,
Ick in myn selfs de Daet noch tienmael Sotter vin.
(925) Een Sot, helaes! vervoert mijn wel bepaelde Sinnen,
Die reets al Sotter sijn, dan hy, die sy beminnen;
So dat ick van een Sot ben het Cameleon,
Nadien dat ick sijn Verf dus schielijck ooverwon.
Ferd. Na dat ick hooren ken, uyt deese haer gedagten,
safjes. (930) So sal ’t my noodigh sijn my wat voor haer te wagten?
’t Sal best sijn, dat ick tragt, de Sotheyt van haer Min,
Weer door myn Sotheyt, te verdryven uyt haer sin.
Dies ick my Sotter noch gae veynsen dan voor deesen.
An. Sal dan een Sot, helaes! myn ooverwinnaer weesen?
(935) En sal ick......
Ferd. Hebt ghy hier niet in passant, misschien
[p. 31]
Gevoelt, geproeft, getast, geroocken, of gesien,
Een seeckren Olifant die ick flus heb verlooren?
Gekleet in ’t groen Fluweel van ’t gat tot aen sijn Ooren,
En net gefigureert met Laersen aen het been.
An. (940) En hebt ghy my hier self niet eer gesien, alleen,
Wanhoopigh in myn druck, en treurigh in myn lyden.
Ferd. Die eens, ô Suster! lijd, sal sigh oock eens verblyden.
An. ô Woorden! die in dien ghy Prophetyen waerd,
My d’alderluckigste soud maecken hier op aerd!
Ferd. (945) ô Pinsternakelen! ô Geel, en Roo Karooten!
In dien ghy loopen kost op uw gesplitste Pooten,
Hoe soud ghy draven op het roeren van de Trom!
An. Helaes! hoe schielijck keert sijn Sotheyt wederom!
Ferd. So ghy, ’t geen ick verloor my weeder kund bestellen,
(950) Sal ick tot berg-loon u vereeren twee-paer bellen.
An. Geluckigh soud ick sijn, indien ick u ’t verstand,
Dat ghy verlooren hebt, weer stellen kon ter hand.
Ferd. Doet het om ’t Booden-broodt, indien j’het hebt gevonden,
Of ’k sweer Caronje! dat ick voor je ouwe sonden,
(955) Al ben je noch so mooy, u smyten sal met slick.
An. Segh eens, uw Vryster, is die wel so mooy als ick?
Ferd. Wel deeglijck; Want sy doet elck die haer siet, ontvonken,
Vermits sy is van Sneeuw en Peeper saem gekloncken.
Sy is het die my bind, met een onbreeckbre band,
(960) Mits sy, door ’t selfde Vuur, dat my verteert, verbrandt.
An. Om haer, helaes! alleen, hebt gh’ uw verstand verlooren.
Ferd. Het branden van haer Oog dat maeckt de luy tot Mooren;
En ’t lachen van haer Mond heeft sulcken soeten treck,
Dat wel een Water-Snip souw vliegen in haer beck.
An. (965) Helaes! in plaets dat dit mijn Min dient om te keeren,
So doet sijn Sotterny mijn liefde noch vermeeren;
Ach! met wat schoonder Geest souw hy niet sijn verciert?
Indien van deese quael sijn Breyn geneesen wierd.
Ferd. My dunckt ghy by u selfs, staet te Philosopheeren;
(970) Dies, om mijn reedenen daer by te Copuleeren
So weet, dat Amor (alias een vreemt slagh van een Vendt)
De Ziel, de Ziel het lijf, regeert, na ’t Temprament;
Waer uyt ick induceer, dat na de Tempramenten,
[p. 32]
De Min vaeck wonderlyck in ’t lyf moet redementen.
Anna. (975) Houd op, hier van genoegh: Maer seg, waer is myn lindt,
Van hoop, dat ick u gaf?
Ferd. Dat is al aen de Windt:
Want sijnde niet heel Sot in ’t Minnen, noch in ’t hoopen,
So moest ick dadelyck dat Troef-blad laeten loopen,
En discarteeren dat behendigh uyt de weegh,
(980) So dra ick beeter Kaert, en Spel in handen kreegh.
Anna. Wat kreeght ghy dan?
Ferd. Ick kreegh een Kooningin van Harten:
Die selfs de Kooningin van Vranckryck wel mogh tarten,
In veel Provincien te winnen in een uur.
Hoewel hier teegen, door een vreemden Avontuur,
(985) Myn Vyand in het Spel, hoewel myn Vrind in ’t leeven,
Door een verdoemde steeck, myn gansche Kaert, vergeeven
En ydel maeckte, door het sien van ’t selfde bladt,
Dat my de winst van ’t Spel schier al verseeckert had.
Dit dêe wel haest, door twist, ons’ Vrindschap, als verswinden;
(990) Tot Vyand maeckende de twee Getrouwste Vrinden;
Vermits de Vrindschap, in de Min, en ’t speelen, stuyt;
Want daer men speelt, of mindt, daer heeft de Vrindschap uyt.
Anna. So is myn Hoop dan wegh?
Ferd. So doet de myn met eenen.
Anna. Wild ghy een ander?
Ferd. Hoe, te geeven of te leenen?
Anna. (995) Te geeven, so ghy wild.
Ferd. Waer hebt ghy dan het lindt?
Anna. Hier op myn hooft.
Ferd. Soo hoogh?
Anna. Hoe nu dan, zyt ghy blindt?
Ferd. Wel, maeckt het dan eens los.
Anna. Ghy moet het self ontbinden;
Ferd. Sta dan so langh wat stil, ick sal de knoop wel vinden.
Hy ontbind haer hooft-strick.
Anna. Ontknoop se, s’ is voor u. ô Heemel! so ick dorst,
(1000) ’k Souw hem omhelsen, en hem drucken aen myn borst:
Maer waerom derf ick niet? geen mensch is hier op weegen;
En sot, gelijck hy is, wat is daer aen geleegen?
Sy omhelst hem.
[p. 33]
Ferd. Hoe nu: wat doet ghy my? al sachjes met gemack,
Of hoe nae wild ghy my iets stelen uyt de sack?
Anna. (1005) Helaes! hy laet niet toe hem in myn arm te knopen,
O dwase, en sotte Min wat kund ghy my doen hopen?

DERDE UYTKOMST.

Isabel in Sotte kleeren. Anna. Ferdinand.

Isab. DIe knoop staet wonder wel, neen, neen, ga so vry voort,
Want jy bent alle bey pas soo langh als ’t behoort,
Voor my, ick wensch dat ghy een tal van blyde jaren,
(1010) In dees omhelsingh, met malkander wel moocht varen.
Maer hoe verrader! hoe, syt ghy myn Mandricart?
Die Doralice reeds gegeven had uw hart?
Helaes! ick heb alreets berouw van die gedachten,
Die my wel eer wat goets dêen uyt uw liefde wachten:
(1015) En ghy! in ’t heymelyck getrouwde Land-gravin,
Van Denemarcken! segh wat dolheyt schiet u in?
Dat soo ghy wys zyt, ghy hier Sot wordt by de Sotten?
Vertreck want yder een sal met uw Tabbaerd spotten,
Daer ghy al slepende de vloer de neus mêe snuyt.
Anna. (1020) Al sachjes, Aegje! sacht, roep soo niet overluyt.
Isab. Neen kaeckelaerster! gaet, ’k wil uw ghesicht niet velen,
Wyl ghy het wettigh kint sijn erf recht soeckt ’t ontstelen;
Anna. Het sal my best sijn, dat ick hier van daen vertreck,
Eer dat een ander my niet mee en keurt voor geck. binnen.

VIERDE UYTKOMST.

Ferdinand. Isabelle.

Ferd. (1025) Wat koppelaerster souw myn saeck sich meer bemoeyen?
O jalousy! gy die de liefde aen doet groeyen,
Waerom ist dat men u een Soon noemt van de min?
Daer ick u eer de naem van Vader waerdigh vin,
Na dien men dagelycks kan door uwe daden hooren,
(1030) Dat hy door u alleen, soo dickwils wort gebooren.
Ghy hebt, O schoone! my verlost ter goeder tijdt
Van dees gehate vrouw: maer hoe wat treurigheydt
[p. 34]
Vertoont sigh in haer oogh! hoe staet dus opgetogen
Die schoonheyt die mijn Ziel vervoert heeft met haer oogen?
(1035) Ach! waerom spreeckt ghy niet? Wat speelt ’t u in den sin?
Isab. Het rouwt my, dat ick met Mevrouw de Land-gravin
Dus stout gesproocken heb, voor eerst, om dat ick vrese,
Dat ghy my dencken sult van haer jalours te wese:
Ten anderen, om dat ick heb uw vreught gesteurt,
(1040) En dat ick door mijn komst u heb van een gescheurt.
Ferd. Ach Aechje! soo ick haer bemin, soo derf ick sweren,
Dat my de blixem vry als bos-kruyd magh verteeren:
En, soo ick niet en ben die selfde Mandricart
Die Doralice alleen draeght binnen in sijn hart;
(1045) Maer wijl sy, als ghy weet, is sotter dan wy alle,
Soo hebben wy uyt jox met een wat staen te mallen;
En soo ’t yets anders is, soo wensch ick, dat voortaen
Uw haet my sterven doet, gebacken, of gebraen.
Isab. O Fiel! Ghy veynst op nieuws het hollen van uw sinnen,
(1050) Neen, neen waert ghy gekoockt soo sou ick u beminnen,
Vermits, soo ghy dan juyst niet wel gevield aen my,
Ick u soo daetelijck souw hacken tot pastey;
Soo drae ick in dit huys mijn voeten quam te stellen,
Soo drae begon myn oogh mee na uw muts te hellen,
(1055) En soo ghy my niet had doen twijff’len aen uw hart,
Ghy waerdt spyt Rodomont, altijdt myn Mandricart.
Ferd. ô Liefde. Doet dees Vrouw ’t verstant toch weder komen,
Wijl ghy, die geen die ’t had, het sijnen hebt ontnomen.
Isab. ô Min! Soo ghy in magt meer dan Apollo sijt,
(1060) Soo maeck aen dese man terstont sijn sotheydt quyt.
Ferd. ô Min! Dit schoone beeld doet daer een Ziel in leven,
Op dat ick haer mijn smart eens magh te kennen geven.
Isab. ô Min! Dit wonder werck dat past aen u alleen,
Doet hem mijn vuur dan sien, en brand hem oock met een.
Ferd. (1065) ô Hemel! Dese Vrouw dient u tot gunst te wecken.
Isab. Ick derf mijn self aen hem noch niet geheel ondecken
Voor dat ick sie, wat ick van hem geloven magh.
Ferd. Eer derf ick myn* verstand niet brengen aen den dagh,
Voor dat ick heb gesien, waer voor ick haer moet aghten.
Isab. (1070) ’K sal in myn sotterny hem melden myn gedaghten,
[p. 35]
Om te beproeven of syn* min, noch reden kend,
Ferd. ’K sal haer in staet van sot verhaelen mijn elend,
Op dat sy, soo sy dus myn Liefde komt te weten,
Soo sy niet sot en is, mijn oock niet sot magh heten.
Isab. (1075) Seght fijn man! weet ghy wel wat dat de Liefde is?
Ferd. De Liefde is een guyt die nu al langh, na ’k gis,
Is opgehangen, en voor bockingh hanght te drogen:
Of anders, ’t is een drift oorspronk’lijck uyt de oogen,
Die na ’t besitten haeckt van ’t geen de ziel bemind.
Isab. (1080) ô Groote Min! heb danck wijl ghy soo wel begint!
Ferd. De min is twederley, nae ’k dickwils heb gelesen,
Dies vind ick, dat de schoont oock twederley moet wesen,
De een van ’t Lichaem, en de ander van de Geest,
Waer van de laeste u onthouden is geweest,
(1085) Niet om de glans alleen van d’ander te verdoven,
Maer om mijn ziel met een, al sijn vermaeck ’t ontroven.
Isab. Hoe is het mogelijck dat hy dit oordeel geeft,
En dat mijn sotheyd schat dat hy geen wijsheyd heeft?
Ferd. Maer ghy, die my soo veel weet van de Min te vragen,
(1090) Kend ghy sijn kraghten wel?
Isab. Ick weet sijn sotte vlagen.
En wat die Gauwdief op een eerlijck mensch vermagh;
Want van die selfde uur, dat ick u eerstmael sagh,
Heb ick sijn mogentheydt soodanigh ondervonden,
Dat ick uyt sijn gewelt, vrees noyt te zijn ontbonden.
Ferd. (1095) Mint ghy myn dan mijn Lief?
Isab. Hoe nu! Hy merckt myn brandt:
Gewis hy is niet sot.
Ferd. Gewis sy heeft verstandt.
Isab. Verstaet ghy wat ick segh? ô Koningh van West-faelen!
Ick min u in myn hart, als krabben, en garnaelen.
Ferd. En ghy Doorlughtige Princesse van Mogol!
(1100) Ick min u in mijn maegh, als varsch gesoute schol.
Isab. Hy antwoord in mijn tael, wie sal dat sotheyt heten?
Ferd. Indien dat sy sot is, soo ben ick selfs beseten.
Isab. ’K souw wis van u veel meer bemind sijn, en geaght,
Soo ghy myn afkomst wist, en mijn beroemt geslaght.
[p. 36]
Ferd. (1105) En weet van uw kant oock, dat spijt dees sotte kleeren,
Die ’t noodlot my lest tot een kermis quam vereeren,
Dat ick een Edelman, en soo ryck ben in schat,
Dat ick per overdaet een hondt houw, met een kat.
Isab. Een Fiel, nae dat hy myn hadt uyt myn landt ghenomen,
(1110) En na hy hier met my was ’t Amsterdam ghekomen,
Heeft my verraden, en ontstolen oock met een
Al wat ick by my had, doch liet my ’t hart alleen.
En wyl ick hier op straet, myn ramp sat te beweenen,
En dat my by geval, dit volck daer hoorde steenen,
(1115) Soo hebben sy voor sot, myn in dit slot gebracht,
Ter audientie van de Souveraine macht.
Ferd. En ick, door ongeluck heb seker Heer doorsteken,
Waer door ick vluchtende ben in dit Huys geweken,
Om myn vervolgers niet te vallen in de handt;
(1120) Nu speel ick hier voor sot, wijl ’t missen van ’t verstant,
Myn neck, en hals bewaert voor meester Hans sijn slagen,
Mits ick veel liever die van Joris vaer wil draegen,
Dan dat een Intendant van ’t recht der Graefelyckheydt,
My, sonder compliment, ’t hooft voor de voeten leyt.
Isab. (1125) Spreeckt ghy met ernst?
Ferd. Gewis: En ghy, spreeckt gy met reden?
Isab. Welja.
Ferd. Ist waer myn Son! ey wild die dan besteden
In wat medogentheyt te toonen om myn smart,
Siet hoe den Min alleen bestiert myn ziel, en hart;
Wyl ick, (u wanende berooft te zyn van sinnen)
(1130) Selfs, spyt uw sotheyd, u gedwongen was te minnen,
En denck, of door de Min myn geest niet selver dwaelt;
Wyl ick u in dees staet heb myn geheym verhaelt.
Isab. Om dees oprechtigheydt met myne te vergelden,
Soo weet oock dat ick ben, die ick terstondt vertelde,
(1135) En niet de geene, daer ghy my hebt voor geacht;
Myn naem is Isabel, en ’t Adelyck geslacht,
(Soo out, en wydt beroemt, waer uyt ick ben ghesprooten)
Is Geldersch, en verwand aen ’t meeste deel der Grooten;
En vorders ben ick die, die sich geluckigh vindt,
(1140) Van in dees sotte staet, van u te sijn bemindt.
[p. 37]
Gelyck ick u na dees getuygn’is hoop te geven,
(Wyl dat ghy my ’t geheym ondeckt hebt van uw leven)
Hoe dat myn minnend hart meer t’ uwe is als ’t myn
Ja, dat ick tot ter doot steets sal de uwe sijn.
Ferd. (1145) ô Grooten Hemel! wat geluck komt my ontmoeten?
Myn schoone! ’k werp van vreugt myn selven voor uw voeten,
Wyl ick u eeuwighlyck voor myn Goddin erken.
Isab. Staet op, dit is een eer die ick niet waerdigh ben.

VYFDE UYTKOMST.

Joris-Vaer. Isabella. Ferdinand.

Ior. AL weer an by malkaer? wel hey! waer wil dit henen?
(1150) Ick sweer dat ick jouw luy sal breeken hals, en benen:
Gaet voort segh ick in huys, siet soo, hoe smaeckt je, dat.
Ferd. Jouw gryse Roffiaen! jouw backhuys als een kat!
Jouw ouwe woud aep, met je kamelotte kaken!
Mooght gy niet langer sien dat goe luy vrede maken?
Ior. (1155) Geen woorden seg ick, maer gaet stracks geschickt in huys,
Of anders sweer ick u, dat ghy niet eenen luys
Noch op je kop, noch vleys meer sult in ’t leven houwen,
Mits ick se met dees stock te morselen sal touwen:
Houw Marte! Klaesje hou! waer ben je met je twien,
Isab. (1160) ’t Was tot ons ongeluck dat hy ons quam te sien.

SESTE UYTKOMST.

Marten. Claesje. Joris-Vaer. Ferdinand. Isabella.

Mart. WAt is hier nieuws te doen? isser een doot gesteken?
Ior. Op dat dit koppeltje malckaer niet weer sou spreken
Soo leght my dees Sinjeur sijn voeten in de band,
En geeft dees Juffrouw eens een koort om yder hand.
Isab. (1165) Die niet en heeft gedaen, wat schult heeft die te boeten?
Ferd. Boeyt my die handen mêe soo wel als bey myn voeten,
Maer laet myn Suster gaen, want die en heeft gheen schuldt.
Ior. ’k Sweer ghy u eerste bêe wel haest verkrygen sult,
Soo ghy de moeyte neemt van noch wat praets te maken,
[p. 38]
(1170) Sa jongens pack haer aen en let voor alle saecken,
Dat ghy haer houd van een, dies past voor al op hem.
Ferd. ô Ouwerwets Model van Heer Methusalem!
’K sweer soo het fatum my weer in mijn rijck doet keren,
Dat ick u sal tot straf in pick doen fricasseren.
Klaes (1175) O Sotskap! weet ghy dan ’t gebruyck van ’t huys noch niet?
Segh, wanneer is ’t dat ghy hier vrouws by mannen siet?
Ior. Kom stapter sleghs meê wegh.
Ferd. Waer wild ghy henen stappen?
Of wild ghy in de kroegh een paertje laeten tappen?
Klaes. Kom peetje! marsch jy voort.
Isab. Voert ghy my meê dan heen?
Ior. (1180) Gaet voort met allebey, maer houdse wel van een.
alle vier binnen.

SEVENDE UYTKOMST.

Joris-Vaer alleen.

’K Verwonder my geensins te sien, dat dees sottinne,
Sigh van een sotte vent als dees kan doen beminnen:
Daer sy soo grysen, en soo wysen ouwe man,
Schier door haer oogen, in temtatie brengen kan;
(1185) Ick weet niet, die sottin die helpt mijn breyn aen ’t dwalen,
’t Hooft draeyt my of’er sat een meulen in te malen;
Wel Liefde! wat is dit? Word ghy dan langer sot?
En speelt ghy by de Goon noch voor een eerlijck God?
Laes! Wie sal dan voortaen op d’ouderdom vertrouwen?
(1190) Want ghy, ô kleyne Fiel! ontsiet noch jongh noch ouwen.
En ’t sy, hoe dat het sy in ’t grys, of blonde hayr,
Uw drift speelt in de mensch altijdt voor koppelaer.

[p. 39]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Isabella met handboeyens alleen.

HOewel dat my ’t gebruyck der handen is benomen,
Soo ben ick eghter noch mijn wachters oogh ontkomen,
(1195) Want noch een keten, noch een waghter aght, of tien
Kan een verliefde Ziel sijn heete drift verbien:
Want waerom sou de min soo groot niet van vermogen
Sijn, als Mercurius? Die spijt de duysend oogen
Van Argus, hem onstal sijn mensch-gewese koe?
(1200) Gewisselijck de min is alsoo groot; want hoe
Men hem meer dwingen wil, beknellen, en bevatten,
Hoe meer hem dese bandt sal buyten bandt doen spatten.
Want pas als vyandt van dat woort* van Tyranny
Breeckt hy sijn boeyens los, en stelt sigh selven vry.

TWEEDE UYTKOMST.

Ferdinand Isabella.

Ferd. (1205) HOe nu! men heeft u dan geboeyent aen uw handen,
Mijn waerde, en twede Ziel! en ghy ô ys’re banden!
Versmelt noch niet voor ’t vuur, daer yder een van blaeckt,
Die sleghs de minste strael van dese son genaeckt?
ô Luckigh yser! ô Benyens-waerde keten!
(1210) Die tot gevangenis der handen word versleten;
Waer van de Minne God, de groote schepter staf
En ’t opperste gebied van alle harten gaf;
Geluckigh yser! Ach moght ick uw plaets bekleden,
En boeyen in uw stêe dees goddelijcke leeden,
(1215) Ick sweer, op dat dees hand te meer souw sijn vereert,
Dat ick gewisselijck, haest wiert in gout verkeert:
Maer ach! boeyt men om my dees schoone Ledematen?
Isab. Dees ysere boeyens, inde plaets van die te haten
Sijn my (wijl my de min om u die overlaet)
(1220) Tot kostelijck gesteent, en praghtigh arm Cieraet.
[p. 40]
Ferd. Indien ’t cieraden sijn, u van de Min gegeven,
Soo schenck ick aen die bandt met een myn ziel, en leven,
Na dien die blinde Godt, door een en selfde gloet
Ons harten saemen smelt, en die vereenen doet:
(1225) Gelyck (tot blyck dat wy maer een saeck wesen moeten)
Hy u de handen boeyt, gelyck als my de voeten,
Pas of een enckele bandt hem niet en kan volstaen,
Om ons in eeuwigheyt niet weer van een ’t ontslaen.
Isab. Die boejens, waer in ick uw voeten sie geslaegen
(1230) Die sweer ick, dat ick mee steets om myn hart sal draegen,
Dewyl dat ick in die, daer my uw min mêe bindt
Myn aldergrootste vreucht, en al myn glorie vindt:
Alleen bedroef ick my, dat ’t boeyen van myn handen,
Die drift in myn belet, die ick in my voel branden
(1235) Van u ’t omhelsen: daer myn ziel nu na sijn macht,
U sijn omhelsingh geeft, alleenigh in gedacht.
Wel aen myn tweede ziel: omhels myn sonder schromen.

DERDE UYTKOMST.

Catryn. Ferdinand. Isabella.

Catr. HEel tydigh vind ick my hier op het mat te komen:
Ghy Fiel! laet gaen, laet los, wat doet ghy dees Zottin?
Isab. (1240) Verrader wild ghy my verkrachten?
Catr. Hoe vrindin?
Deed hy u dan gewelt?
Isab. ô ja.
Ferd. Geweld van Liefde.
Catr. Ghy Heer Student, of droes! ’t was best soo ’t u beliefde
Dat ghy liet lopen dees ontsinde, en sotte meydt:
Wat heeft zy u gedaen, dat ghy steets by haer sijt?
Ferd. (1245) Sy heeft my met een pyl in ’t ingewant getroffen,
Daer men een Olyphant mêe souw ter aerden ploffen;
Wat dunckt u heb ick dan geen reden tot myn wraeck?
Isab. Haer sotte jalousy die hoor ick met vermaeck.
Catr. Sult ghy u eeuwigh dan staen spiegelen in haer oogen?
(1250) Siet my toch mêe eens aen.
Ferd. Helaes! wat groot vermogen
[p. 41]
Hebt ghy in uw gesicht ô plat geneusde maeght!
Wyl dat ghy door een lonck myn schier nae bed toe jaeght.
Catr. Schoon dat gy my veracht, noch sult gy so niet scheyden,
Mits ick u niet wil sien vertrecken met u beyden.
Isab. (1255) Gansch herfst, en winter, en gansch soomer alle drie!
Wat soeter gratie dat ick in dees Juffrouw sie!
Och, och, wat moet die sloof in bey haer longen branden!
Ick loof voor vastelyck d’honds-dagen sijn op handen.
Catr. Wel waerom siet ghy my niet mêe eens vriend’lyck aen?
Isab. (1260) ’k sweer sonder jocken, dat het qualyck is gedaen;
Doch gy Heer Mandricart! blijf hier ick ga vertrecken,
Om hier myn jalousy niet hooger op te wecken.
Ferd. Hoe nu: sal dese mist, op nieuws weer oorsaeck sijn,
Dat ick ontbeeren souw myn schoone Sonneschyn?
(1265) O wreede Rodemondt! ontschaeckt ghy Doralice?
’k Sweer ick u volgen sal, of ’t leven te verliese. Beyde binnen.

VIERDE UYTKOMST.

Catryn alleen.

IS’t mogelyck hemel: isser smart
Op aerd’ by myne te gelycken?
Helaes! wat droefheyt moet niet wycken
(1270) Voor ’t vreemde lyden van myn hart?

Moet ick dan sterven door de min?
Om dese sot, die door ’t verachten,
Myn klaer doet sien in sijn gedachten
Dat hy myn laet voor dees sottin?

(1275) O neen! ick sal haer dolligheydt
Sien door de mynen om te setten,
En soo haer samen komst beletten,
Eer dat dit vuur sich varder spreyt.

Want om dit huys te houwden in,
(1280) En niet nae Haerlem weer te keeren
Soo wil ick om geen schyn ’t ontbeeren,
[p. 42]
De sotheyd volgen van myn min.*

’K wil mijn gaen veynsen soo ontsindt,
Dat men mijn hier sal moeten laeten,
(1285) Want sal het minnen ons wat baeten,
Soo moet hy sot sijn die bemint.
Wel aen! wat let my dat ick stracks niet gaen beginnen;
Holla myn pagies! met myn Juffers en slaevinnen,
Waer is myn gansche treyn waer blyft het hofgesin?
(1290) Sa, maeck myn koets gereedt, en spandt de paerden in,
Vermits ick daedelyck wil nae de Koningh ryden,
Ghy Prins geeft my u hand, om my ten hoof te leyden;
En ghy myn dwergen! brenght uw waeyers voor den dagh
Op dat ick voor de Son myn wat verkoelen magh.
(1295) Dit is een goet begin, om tot het werck te treden

VYFDE UYTKOMST.

Anna. Catryn.

Anna HOe staet ghy hier Catryn? Wat maeckt ghy hier beneden?
Catr. Hoe? noemt gy myn Catryn? noemt my uw Koningin.
Anna Helaes! wat sleghter tyngh ontfangh ik daer vrindin!
Catr. Hoe sleghte tyngh? wat tyngh?
Anna Te droevigh om te hooren.
Catr. (1300) Is’er misschien een stuck van ’t Koninghrijck verlooren?
Of is de gansche vloot van Indien vergaen?
Anna. Myn Vaeder doet terstont my door een brief verstaen
Dat het sijn wil is, dat wy stracks nae Haerlem keeren,
Vermits dat hy myn ’t huys niet langer magh ontbeeren,
(1305) Gelijck’er oock met een aen Joris-vaer een quam,
Waer in hy wierd versoght, dat hy mijn t’ Amsterdam
(Vermits ’t noodsaeck’lijck was) niet langer op sou houwen:
Maer eer hoe liever, ons weer souw na huys toe stouwen.
Catr. Wel dat het gantsche rijck dan stracks victorie brandt.
Anna, (1310) Wat rijck?
Catr. Dat Koninckryck, dat ick met dees myn handt
Als Koningin regeer.
Anna. Hoe nu? waer sijn uw sinnen?
[p. 43]
Catr. Ik soek myn moeder vast een schoon soon aen te winnen
Anna Gewis’lyck sy is sot en al hâer oordeel quyt.
Catr. Daer door heb ick myn Ziel van meerder smart bevryt.
Anna (1315) Wat tover-kruydt Catryn! hebt ghy dogh ingesogen?
Catr. Een tover-kruyt ’t geen ick ontfingh door bey myn oogen.
Anna Bedaer u togh Catryn.
Catr. Vertreck ghy valsche pry!
Anna Geluckigh sijt ghy wis in dees uw sotterny,
Nae dien dat ghy daer door hier noch sult blyven mogen
(1320) En alle daegen sien die welbeminde oogen,
Waer van ick in myn Ziel soo diepe wonden draegh,
Dat ick alleen om haer dit myn vertreck beklaegh.
Catr. Waer sijn myn slaven, en myn swarte Japoneesen?
Anna Ach die soo sot moght sijn hoe luckigh souw hy wesen!
Catr. (1325) Sa! brengh my water op dat ick myn handen wasch.
Anna Hoe woelt haer maelend breyn in die ontstelde kas!
Maer hoe? wat of my let, dat ick reets sot ten delen,
Haer voorbeeld niet en volgh, en puur voor sot gae spelen,
Dewijl dat ick daer in twee saecken schijn te sien;
(1330) Waer door mijn minnend hart veel voordeel kan geschien:
Waer van het eerst’ is, dat het missen van myn sinnen,
Voorseker in dit huys my sal een plaets doen winnen,
Daer ick haest andersins van hier sal moeten gaen:
Het tweed’ is dat ick dus myn brand sal doen verstaen
(1335) Aen mijn beminde sot, die ick in alle deelen
Soo sal gelycken in myn sotte rol te speelen,
Dat als men my om hem bespeurt soo dol, en mal
Myn Vader mijn gewis met Karel trouwen sal.
Vermits hy, siende ’t quaedt alleen uyt hem geresen
(1340) Wis door dit huwelijck myn sotheydt sal genesen.
Wel aen dan ick begin: Vaer wel dan myn verstandt,
Want daer de Min regeert moet wijsheydt aen een kant.
Catr. Hola myn Kamer-maegt! Waer syt gy, kom van binnen,
Anna Wat is ’t gebieden van Mevrouw de Koninginne?
Catr. (1345) Het is by nae een uur dat ick hier heb gewaght,
En niemandt heeft my noch myn morgen-dranck gebraght.
Anna Uw Kamer-joncker sal terstont uw wil volvoeren,
Hy staet vast aen den haert een pot met bry te roeren.
[p. 44]
Catr. Segh dat hy sich wat spoeyt, of dat men inder Yl
(1350) Sijn rugh wat smeeren sal met ’t handt-vat van een dwijl.
Maer hoe? wat wil dit sijn, dat Juffrouw voor ’t bestraffen
My in mijn sotterny als nieuwe stof komt schaffen?
Anna. Dus volg ick van dees sloor* alleen de sotheyt in,
Om dat ick selver volgh de sotheyt van mijn Min,
Catr. (1355) ’K geloof dat sy de grond verspiedt van mijn gedachten,
Dies sal het nodig sijn mijn wat voor haer te waghten?
Anna. O groote Koningin! gints komt een pagie aen,
Die u een tydingh brenght uyt ’t Eylandt van de Maen.
Catr. Wel light sal het een Bôo van Joncker Karel wesen,
(1360) Segh dat hy binnen komt, en niet en hoeft te vresen.
Anna. Hoe! spreeckt ghy hier by my van dese vagabond?
Catr. Mag ick mijn bruygoms naem niet nemen in mijn mond?
Anna. Hoe nu uw Bruygom daer hy aen een aêr getrouwt is?
Catr. Getrouwt? ja togh, met wie?
Anna. Dat ’s tydingh die al out is
(1365) Met my.
Catr. Met u? en wie heeft u toch ’t saem vereent?
Anna. De Paep,
Catr. De papegay geloof ick dat ghy meent.
Anna. Wel wat magh dees sottin dogh in haer harsens brouwen?
Meend sy mijn Eghte Man, dan op een nieuw te trouwen?
Catr. Hoe nu? Rampsaligh dier weet gy met wie ghy spreeckt?
(1370) En vreest ghy nogh niet dat uw koningin sigh wreeckt
Op uw vermeete tongh? sa, waer sijn mijn Soldaten?
Ick wil dat men de trom terstont sal roeren laeten
En dat men ’t gantsche Heyr soo daedlijk brengh te veldt,
Mits ick my wreecken wil van dit uytheemsch geweldt.
Anna. (1375) En ick wil u terstont de kroonen gaen verpletten.
Catr. Hoe nu! sal mijn slavin sigh tegen my versetten?
Een bastaert, die de schand maeckt van haer gansch geslaght?
Sa pagie! Hael my stracks drie Switsers van de waght,
Opdat ick haer terstond doe slepen uyt mijn oogen.
Anna. (1380) Ghy hebt o Koningin! dwars door uw strot gelogen.
Catr. Gelogen! sa wel aen ontfangh dan dees sufflet.
Anna. O Varcken! waght ick sweer, dat ick u dat belet.
Sy veghten.

[p. 45]

SESTE UYTKOMST.

Joris-vaer. Valerius. Anna. Catryn.

Jor. KOm heer Valerius soo langh eens met my buyten,
Op dat ick sie waer uyt dit quaet* gerugt mag spruyten,
(1385) En daer na sullen wy verhandelen met gemack
De saeck daer ghy om komt.
Val. Wel aen dan haest u strack,
Want gints sie ick uw night met een sottin aen ’t veghten.
Ior. Hoe Anna? wat is dit? laet los malkanders vleghten,
Laet los, en blijf van een: kom hier waer, benje Klaes?
(1390) Sa sleept mijn dees sottin terstont eens van de plaes,
Die hier mijn goeje night schend Neus, en Mond, en Lokken
Wijl sy ontsinnigh is, en meer als dol, wat pocken
Beweeght u dat ghy haer niet op gesloten laet?
Catr. Kend ghy mijn langer niet, ghy gryse Potentaet?
Ior. (1395) Wel hoe bent ghy ’t Catrijn?
Catr. Ick bent.
Anna. Dees dolle Deeren
Die noemt sigh Koningin, en om my ’t affronteeren,
Soo seyt sy dat sy reets met Karel is getrouwt,
Daer yder een noghtans, hem voor mijn Bruygom hout,
Gelijck wy inderdaet oock sijn aen een verbonden.
Ior. (1400) O Hemel? Anna Night, wat heeft uw brein geschonden?
Val. Ick sweer u Ioris-vaer dees twee sijn beyden sot.
Ior. Wat droes? wel wat is dit wat helpt haer breyn uyt ’t slot?
Wat helscher tooverdranck heeft men haer dan geschoncken?
Anna. De Min is tovenaer, het tooverkruyd de loncken,
(1405) De minnelijcke swier, en schoonheyt van ’t gelaet:
En soo ghy weten wilt waer uyt my dit ontstaet,
Gaet siet mijn Karel eens, en sijn bevalligheden,
En oordeelt dan of ick oock sot ben sonder reden.
Catr. Die selfde is het mêe die mijn het breyn verwart,
(1410) En soo ghy niet gelooft soo sie vry in mijn hart:
En opent my dees borst, wiens binnenst is te vresen,
Dat door mijn felle brandt alrêe tot asch sal wesen.
Ior. Ach vrindt Valerius! wat ongeluck is dit?
[p. 46*]
’t Schijnt dat de Min alleen haer hollend breyn besit.
Catr. (1415) Ick ben de Koningin van ’t Landt der Japonesen,
Schoon dat ick voor mijn troon dees stadt heb uytgelesen.
Val. Ick sta soo seer verbaest door dees ontsinde schijn,
Dat ick voor vast geloof dat sy betovert sijn.
Ior. Dewijl haer dolligheydt is uyt de Min geresen,
(1420) Soo moet dees tovery niet van de kleynste wesen;
Ach vrindt Valerius! ghy hebt ter quader tijdt
Dien karel voor dees twee, hier in mijn huys geleydt.
Ann. Wat staen wy droef te sien? sa sa kom laet ons dansen,
Ior. Waer wil dit henen
Sy singen en dansen.
Catr. Hey! waer benje kokerjansen
(1425) Met stopmes op je sy.
Ior. Haer sotheyt groeyt noch aen:
Mijn lieve Nicht wat ’s dit, laet togh dit danssen staen.
Anna. Ta, la, la, la, la, liere?
Ior. Helaes! wat vreemde sinnen?
Mijn Night hoe kreeght ghy dit?
Ann. Door Karel te beminnen,
Verstaet ghy my nogh niet?
Ior. Ach Karel is de Man.
Val. (1430) ’t Is wonder dat een sot dit vuur verwecken kan.
Ior. Nicht Anne!
Ann.* Dats voor jouw.
Val.* My dunckt dat ’t best sal wesen,
Dat ghy haer vast set, en door slaegen laet genesen.
Ior. Ick sal soo daedlyck haer doen setten in een kot,
Op dat ick haer genees, of maeck noch eens soo sot;
(1435) En aen haer vader soo van stonden aen gaen schryven,
Dat, wyl syn Dochter hier gedwongen is te blyven,
Dat het noodsaeckelyck is, dat hy van stonden aen
Hier selver eens komt sien hoe dat de saecken staen.
Wat Karel nu belanght die sal ick soo besluyten,
(1440) Dat uyt syn sotheydt hier geen sotheydt meer sal spruyten.
Val. Soo Karel van dit werck de wetend’ oorsaeck was,
Soo was hy sluytens waerd: maer ’k bid u ...
Ior. Ick en pas
[p. 47]
Hier op uw bidden niet, ick heb genoegh vernomen
Wat quaed hy hier verweckt: maer sal hier niemant komen.
(1445) Houw Claes, en Marten, houw waer benje kom eens uyt?
Ann. Ghy sluyt myn leven selfs, indien ghy Karel sluyt.

SEVENDE UYTKOMST.

Marten. Klaesje. Joris-vaer. Valerius. Anna. Catryn.

Mart. WAt isser Joris-vaer! dat u soo luyt doet baeren?
Ior. Yts dat myn hart en Ziel te lydigh komt beswaren.
Klaes. Bon jour Iuffrouw Catryn! wel Tronie stae jy hier?
Catr. (1450) Soo ghy myn noch niet siet soo opent uw visier.
Klaes. Hoe nae syn dese twee oock van de maen geslagen?
Anna. Indien j’ het weten wilt soo moet j’ het Karel vragen.
Mart. Ja, ja, ick merck het wel, sy hebben ’t al gevat.
Ior. Ick wil haer soo terstont doen setten in een gat,
(1455) En met den Doctor noch van daegh gaen Consuleeren,
Om, eer hoe liever haer dees sieckte te cureeren.
Klaes. ô Juffrouw Anna!
Anna. Wel? wat wil dees Roffiaen?
Klaes. ô Wysheyt! hoe geswint is ’t vaeck met u gedaen?
Wat staet ghy meenighmael op byster swacke poten?
(1460) Wijl u de minste wind vaeck op uw gat kan stooten;
Maer Joris-vaer! wat droes heeft toch dit vrouw volck in?
Ior. Och vrind, ick weet het niet, sy seggen ’t is de min.
Klaes. Ja! komt dat van de min soo doet dit huys vergrooten,
Eer dat wy door ’t getal malckaer de deur uytstooten.
Ior. (1465) Wacht, wacht, ick sweer dat ick haer haest genesen wil:
Sa mannen vat haer aen.
Mart. Nouw Juffrouw houwje stil.
Anna. Wel aen ghy rekel; kom ick sal myn laten vatten.
Mart. Ja, ja, ick hebje al, je sult my niet ontspatten.
Ior. Houd haer ter degen vast, en leyd haer daedlyck in.
Vale. (1470) Wel wanneer sult ghy my dan geven myn sottin?
Ior. Soo drae als ick dit volck heb in het hock doen steken.
[Doch eer sy gaet, heb ick noch iet met u te spreken.]*
Anna. Laet gaen, ghy fiel! laet los.
Mart. Houd my dat kakebeen
[p. 48]
Anna. Ick segh dat Karel is mijn Bruydegom alleen,
Catr. (1475) En ick segh dat ghy dat hebt door uw hals gelogen,
Want ick, ick ben sijn bruydt.
Ior. Voort brengt haer uyt mijn oogen,
En geef haer numro drie soo langh tot haer verblijf,*
Tot ick in alder haest een brief nae Haerlem schrijf.

ACHTSTE UYTKOMST.

Reynoud. Leonard

Rey. EEr dat wy Leonard! noch uyt dees stadt vertrecken,
(1480) Soo dagt my in passant, dit Logement der gecken
Eens te besightigen niet ongeraen te sijn
Gins sie ick op de plaets, de gecken by ’t dosijn,
Van ’t kermis volck omringht haer personagies speelen,
Kom trêen wy nader om die vreught met haer te delen.
(1485) Maer siet hier komt ons een van ’t huysgesin te moet,
Die met een compliment ons op sijn wijs begroet.
Hy nadert om ons een discoursie te vereeren.

NEGENDE UYTKOMST.

Klaesje. Reynoud. Leonard.

Klaes. MEssieurs, met uw verlof, wat sijt ghy toch voor heeren,
En wat komt ghy hier doen? of komt ghy hier misschien
(1490) In dit ons Las’rus huys, de sotten eens besien?
Reyn. Ja, uyt nieuwsgierigheydt, want wy sijn vreemdelingen.
Klaes. ’K loof soo de sotten in jouw landt met bellen gingen,
En dat de Weereldt door, de gecken pas als wy
Getekent waeren met het Lasarus Liv’ry,
(1495) Dat de nieuwsgierigheydt van sotten te bekyken
Uw niet een voetstap breet had van uw wegh doen wyken,
Mits ghy dan weten sout door ’t dagelijxs gedruys,
Dat d’ heele Weerelt niet is als een Las’rus-huys:
Want noemt my eens een man, die in sijn gansche leven
(1500) Niet hondert duysenden van sotheen heeft bedreven,
En by aldien ghy weet wat dat uw sotheydt is,
Soo oordeelt by u selfs, of ick al heel veel mis.*
[p. 49]
Reyn. Ick sweer dat dese vent wel een Propheet magh heten.
Leon. Hoe sot ick ben geweest, dat dien ick wel te weten,
(1505) Doen ick met Isabel mijn Meesters huys ontvlood,
En door haer sottigheydt de mynen heb vergroot.
Klaes Doch om u te doen sien, dat maer alleen in ’t binden,
Somtydts wat onderscheyd in sotten is te vinden,
Schoon niet een mensch op aerd sijn sotheydt kan ontvlien,
(1510) Soo trêe met my in huys ick sal ’t u laten sien.
Rey. Seer wel, wy sullen sien of ’t geen ghy seght sal blycken
Klaes Wat nieuws is ’t dat een Geck sijn mackers gaet bekycken

TIENDE UYTKOMST.

Joris-vaer. Reynoud. Leonard.

Ior. GHy Heeren! soo ghy hier dit Godtshuys komt besien,
Vergeet soo ’t u belieft geen aelmis aen te bien.
Rey. (1515) Seer wel Patroon, hoe na sijt ghy Regent hier binnen?
Ior. Dat ben ick, tot uw dienst, van veel ontsinde sinnen.
Rey. Wel aen, soo ’t u belieft, leydt ons eens om, myn vrint,
En toont ons eens, wat slagh van sotten men hier vindt,
Wat het gebouw belangt; ’t lyckt, nae ick kan bekyken,
(1520) Dat het voor armen min gebouwt is dan voor rijcken.
Ick sie een ruyme plaets met boomen fraey beplant,
’K sie alles even schoon, en net naer advenant.
Ior. Hoor Vrindt een woortje.
Leon.* Wat belieft u?
Ior. magh het wesen,
Segh my wat Heer dit is; vermits ick uyt sijn wesen,
(1525) En sijn gestaltenis yts groots vermeen te sien.
Leon. Dat weet ick selver niet, hoewel dat ick hem dien,
Vermits het (dat ghy ’t weet) geen dagh en is geleden,
Dat ick als vreemdelingh ben in sijn dienst getreeden,
Wijl hy my by geval, juyst in sijn Herbergh vondt:
(1530) Maer pas gelyck ghy seght, dat ghy bemercken kondt
Dat hy yets groots moet sijn, dat meen ick van gelijcken,
Mits hy in al sijn doen, yts ongemeens doet blycken,
En anders weet ick niet, dan dat hy inden Haegh
Sijn woonplaets houdt, daer wy noch lichtelyck van daegh
[p. 50]
(1535) (Nae ’k uyt hem heb gehoort) weerom nae toe vertrecken.
Reyn. Ick bid u seght my eens, wat slagh hebt ghy van gecken?
En wat voor sottigheyt besit haer harsens meest?
Ior. Ick heb’er droevige, ick heb’er bly van geest:
’K heb koopluy,* die van geld, en wissels disponeeren:
(1540) ’K heb Philosophen, die schier eeuwigh disputeeren;
’K heb Advocaten, en Doctooren, by ’t dosijn,
Ick heb poëten, die schier onverdraeg’lyck sijn
Met al haer revelen van aght of negen muysen,
Met een woordt dit ’s het puyck van alle gecken huysen:
(1545) Maer onder al dien hoop, al grypje by de gis,
Soo tast j’er op niet een die niet verlieft en is.
Reyn. Hoe? is het mogelyck, dat in soo sotte sinnen
Die goddelycke drift geplaetst souw sijn van ’t minnen?
Daer ick voor desen daght, dat noyt de Liefde viel,
(1550) Dan in een eedele, en welgebooren ziel.
Ior. Indien ghy immer in een meeningh* waert bedrogen,
Soo sijt ghy ’t nu myn Heer! nadien ick het vermogen
Soo vreemt vind van de min, dat ick geloof voor wis,
Dat buyten hem op aerdt, geen and’re sotheyd is,
(1555) Want wijl hier in myn huys (in wat voor sotternyen
Sy oock vervallen sijn) ick yder een sie vryen,
Soo dunckt my heb ick reen te seggen veylig uyt,
Dat in de min alleen, sigh alle sotheydt sluyt.
Reyn. Dus doende, soud ghy mee, wel door die selfde reden
(1560) Het hof, ja ’t hele Landt, met al haer groote steden,
Uytschelden, nae ick hoor, voor sulck een huys als dit?
Wyl over al de min schier yders hart besit.
Ior. En waerom niet? wyl ick, die selfde sottigheden
Die oyt de liefde werckt in hooven, en in steden,
(1565) Hier daeghlycks plegen sie, in een en selfde graet:
Want min, is altydt min, en ’t gaet hoe dat het gaet,
Het is onmogelyck dat ymandt in het minnen,
Hy sy, wie dat hy sy, blyft meester van sijn sinnen.
Soo dat ick noch eens segh, gelyck ick heb geseyt
(1570) De sotheydt is de min, en min is sottigheydt.
Reyn. En ick segh, dat den min (een harts-toght die van allen
De eelste is) niet kan in sotte harsens vallen.
[p. 51]
Ior. En ick segh wederom, ghy kalt wat dat ghy kalt,
Dat nimmermeer de min, als inde sotten valt.
(1575) Doch om u ’t tegendeel van ’t geen ghy seght te toonen,
En hoe de liefde kan in sotte harsens woonen,
Soo noodt ick (soo ’t u lust) u desen avondt hier
Op seker huw’lycks feest, ’t geen hoewel per playsier,
Of eer om redenen van ons dus is besteecken,
(1580) U sal doen blycken, dat de saeck daer wy van spreecken,
Aen uw kant vals is, en aen myn sy vast en waer.
Rey. Ghy doet my groot vermaeck, en seer veel vrindtschap, maer,
Waer speelt dit huwelyck, en tusschen wat personen?
Ior. Ick heb Heer dat ghy ’t weet, een broer te Haerlem woonen
(1585) Die door de koopmanschap, daer hy sijn werck van maeckt,
Tot groote rijckdom, en hooghaghtingh is geraeckt,
Dees heeft een eenigh kindt, een doghter, die voor desen,
Soo om haer rijckdom als bevalligheydt van wesen,
Van jonghmans haers gelijck vaeck is ten eght versoght,
(1590) Hoewel dat noch de min, noyt yts op haer vermoght,
Misschien om eynd’lyck dies te swaerder haer te plagen;
Dees heeft my in dit huys voor aght, of veertien daegen
Wat bygewoont, om het vermaeck van dese stadt
Wat te genieten, die sy noyt gesien en had.
(1595) Dees by na op het punt van weer nae huys te trecken
Komt by geval te sien een van myn grootste gecken,
Die, wijl hy wel gemaeckt, van lijf, en leden is,
De arme sloof soo treft in haer geheugenis,
Dat (door de min vervoert) sy, en verstandt, en sinnen,
(1600) Op eenen boght verliest, door dese sot te minnen:
Ick sluyt haer op, en strax onbied haer vader hier,
Die ’k noch van daegh verwaght, en die met geen playsier
Gewis sijn eenigh kindt in dese staet sal vinden:
Ick hael den Doctor, die in plaets van haer te binden,
(1605) Haer raedt ’t ontsluyten, en dat men haer vleyen souw,
Met haer, aen desen sot te geven door de trouw;
Op hoop dat door de vreught, die haer dees schyn sal geven,
Haer raserny weerom magh worden uytgedreven;
En dit is ’t huwelijck, het geen, hoewel verdight,
(1610) Van daegh geschien sal, en, ’t geen soo ghy uw gesight
[p. 52]
Kund waerdigh vinden, u geen kleen vermaeck sal geven.
Rey. Geen aengenaemer saeck en sagh ick oyt myn leven,
Dies is ’t dat ick met vreught d’aenstaende tydt verwaght,
En sal hier toeven selfs, al wast tot middernaght.
Ior. (1615) Het sal soo laet niet sijn, want w’hebben tijdt genomen,
Soo drae myn broeder sleghs sal wesen hier gekomen,
’t Geen in een uur of twee sal wesen nae ick gis,
Daerom, wijl dat de tijdt, soo kort op handen is,
Soo sal ick om u niet van hier te laeten scheyden,
(1620) Soo ’t u belieft, terwijl het huys eens door doen leyden.

VYFDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Ferdinand alleen.

HEt is van daegh een dagh, dat (spijt dees sotte schyn)
Ick van het kermis-volck hier vrees ontdeckt te sijn:
Dies wensch ick in een hol te sitten opgesloten,
Dat noyt de minste strael had van de son genoten,
(1625) Om soo myn vreesend hart ’t ontnemen al haer pijn:
Te meer, wijl ick van daegh quanshuys sal bruygom sijn,
Gelijck my Joris-vaer versoght heeft dat te wesen,
Om Juffrouw Anna van haer sotheydt te genesen,
En om haer in de Min, die haer vervoert om my,
(1630) Quanshuys te vleyen door dees huwlyx veynsery.

TWEEDE UYTKOMST.*

Isabella. Ferdinand.

Isab. ICk kom u soecken, om u veel gelucks te wenschen.
Met yts het geen myn maekt d’onlukigst aller menschen,
Leef langh geluckige, dogh trouwelose sot!
Met uw Beminde Bruydt.
Ferd. Spreeckt ghy uyt ernst, of spot?
Isab. (1635) Uyt spot? O neen, geensins wilt dat geloof verbannen:
[p. 53]
Hoe kan uw huwelyck geschien met Iuffrouw Anne?
Verraeder! sonder dat sulx is uw wil geweest?
En sonder dat my sulx dat roeren souw den geest?
Ferd. Hoe is het mogelyck van dese vrouw te spreecken,
(1640) En van dit huwelyck, uyt sotterny besteecken,
Sonder te spotten met de sotheydt van haer breyn?
Ick bid u veynst dan niet versteurt, en gram te sijn,
Om ’t geen ghy seer wel weet, sleghs enckel jock te wesen.
Isab. In saecken van belangh, en spotte ick noeyt voor desen
(1645) Veel minder nu, Helaes! terwyl gy syt getrouwt.
Ferd. Getrouwt, wat seght ghy?
Isab. ’K seg ’t geen yder seker houdt.
Ferd. Hoe kan men trouwen, en daer selver niet van weten?
Isab. Het is genoegh dat men uw huw’lyck af kan meten
Uyt ’t geen besloten is.
Ferd. ’K beken dat dat besluyt
(1650) Wel waer is, maer ick bid, hoor toch wat dit beduyt,
Dit streckt alleen maer, om haer sotheydt te genesen,
Die haer gelyck men seydt op myn verlieft doet wesen,
Op hoop door dese vreught, van dees versierde trouw,
Men met dees boertery haer quael genesen souw.
Isab. (1655) ’T is my onmog’lyck dit voor jock, of boert te aghten,
Nae dien dit jock in ernst verkeert in myn gedaghten.
Ferd. Myn Lief! soo ’t anders is soo wensch ick dat myn hert,
Daer nu uw beeld regeert een nest van slangen wert:
Soo wensch ick dat de min myn ondergangh magh sweeren,
(1660) En dat myn rust, en vree, in oorlogh magh verkeeren:
Soo wensch ick dat myn hoop verstuyft, verdwynt, verswint
Gelijck het lighte kaf voor ’t snorren van de windt.
Soo wensch ick selfs dat ghy, O Son light van myn leven!
De minste strael van gunst noyt op myn Ziel moght geven:
(1665) Ja dat een onweer van een hollende Orkaen,
Het Schip van al myn heyl aen flenteren magh slaen:
Ach, kund ghy sulcken een quaed dan van uw slaef geloven?
Isab. Meend ghy door eeden dan my myn geloof ’t ontroven?
O neen, in tegendeel, uyt dees geveynsde schyn,
(1670) Geloof ick dies te meer uw huwlyck waer te sijn:
Want hoe meer eeden, hoe ooghschynelijcker teken
[p. 54]
Van dat die geen die sweert, gewis vol schuld moet steken,
Indien, gelyck ghy seght, dit alles was uyt boert,
’t Is seker dat ghy noyt soo diere eeden swoert,
(1675) Die my in tegendeel daerom voor vast doen peynsen,
Dat alles waer moet sijn, ’t geen ghy ontkent met veynsen.
Maer hoe? wat raeckt ghy my? wat raeck ick u in ’t endt?
Wat is het, dat ick u en ghy myn schuldigh bendt?
Voor my, ick vindt geen rêen, mijn maghtigh te bepraeten
(1680) Van, soo ’k u gist’ren, vond op heden niet te laeten;
Want wat is toch de dienst die ghy my immer deed,
Waer door ick aen u souw verplight sijn dat ick weet?
En wat is toch de saeck waer in wy sijn verdragen;
En daer ick rêen in sie om over u te klaegen?
(1685) En waerom moey ick my soo seer toch met uw staet?
Dat my uw huwelijck soo seer ter herten gaet;
Gewis, nu sie ick wel dat men niet sonder reden
(Sot sijnde als ick ben) mijn in dees sotskap kleede:
Maer nu (God danck) weerom geraeckt tot myn verstandt,
(1690) Segh ick u weer adieu, en schuyf u van de handt.
Ferd. Schuyf ghy myn van de handt, en gaet ghy my begeven,
Soo moet ick sterven, mits myn ziel door u moet leven;
’t Is waer ô Isabel! dat ick u noyt voor dees,
Dan met myn hart alleen, de minste dienst bewees,
(1695) Maer wat voor diensten sijn toch maghtigh u te winnen;
Soo, men uw gunst verliest, door u te seer te minnen?
’t Is waer ’t en is niet langh dat onse minnevlam
In onse boesemen sijn eerste oorsprongh nam:
Maer hoe vaeck siet m’ er twee veel jaren saem verkeeren,
(1700) Terwijl de minnen God geen maght had haer te deeren,
Daer hy in tegendeel vaeck in een ogenblick,
Twee zielen saemen bind met een onbreeckb’re strick:
Daer sijn veel schoonheen, die, in sigh te doen beminnen
Alleenigh door de tyd vermeesteren de sinnen.
(1705) Maer daer sijn wederom oock schoonheen, welckers light
Soodanigh schittert, dat op ’t aldereerst gesight,
Verrast een ziel gelijck vervoert, en opgetogen,
Terstont sijn vryheydt geeft aen twee verwinnend’ oogen:
Soodanigh is aen my uw schoonheydt mêe geweest;
[p. 55]
(1710) Indien dat dan de min in een verliefde geest
Een dagh van smart, en pyn tot duysend jaer kan maken,
Soo is ’t reets duysend jaer dat my uw oogh doet blaken,
Soo is ’t reets duysend jaer, dat ick als afgodin
In ’t binnenst van myn ziel, u aenbid, en bemin.
Isab. (1715) Schoon ghy den listigen in woorden traght te maken;
Soo is ’t onmogelijck, dat sulx myn hert kan raecken,
Mits ghy uw wetenschap vergeefs hier in verspilt,
Maer wint myn door de min, soo ghy myn winnen wilt,
Nae dien onnoselheyd, veel meer, nae myn gedaghten,
(1720) Als de welsprekentheyd is in de min te aghten.
Ferd. Indien dat dit soo is, soo sweer ick dat de Myn,
My tot getuygenis kan van mijn liefde sijn:
ô Min! wilt togh uw kraght doen in haer boesem wercken,
Ontdoyt haer killigh ys, dat sy myn brandt magh mercken?
(1725) Myn schoone! waerom is ’t dat dus uw gramschap blaeckt,
En dat ghy doden wilt, het geen ghy levend maeckt?
Is het uw schoonheydt niet, die my het hart doet leven,
En wilt ghy, door uw haet, dat dus de dootsteeck geven?
Neen, neen myn waerde lief! keert eyndelyck weerom,
(1730) En neemt weer in uw gunst uw trouste bruydegom;
Reick my uw schoone handt, op dat met duysend kussen,
Ick dese felle brandt uws gramschaps uyt magh blussen.
Isab. Hoe! ick aen u myn handt! ô neen: gewis ghy siet,
Noch kent tot noch de drift van myne gramschap niet.
Ferd. (1735) Myn ziel! ick bid...
Isab. Staet af
Ferd. Mijn leven!
Isab. Ick uw leven?
Ferd. Helaes! ’t schynt my de ziel uyt droefheydt wil begeven.
Isab. Gae heen, en soeckt de handt van Anna.
Ferd. Ghy alleen,
Ghy sijt de Godheydt, die van my word aengebêen,
Myn lief bemerckt ghy reets geen tranen in mijn oogen?
Isab. (1740) ô Neen, ick ben een steen, en blyf gansch onbewogen.
Ferd. Wel dan, ick gae my dôon.
Isab. ’k Sal ’t aensien koel van moet.
[p. 56]
Ferd. Hoe denckt ghy ’t geen ghy seght?
Isab. En doet ghy ’t geen ghy doet?
Ferd. Indien ick met myn doot, u kan vernoegingh geven,
Soo ben ick vaerdigh, strax te eyndigen myn leven.
Isab. (1745) Gae sterft in dien ’t u lust, op dat die tongh niet leeft,
Die ’t schelmsche ja-woordt uyt uw hals gewrongen heeft.
Ferd. Dat ja-woord ’t geen die tong voor u heeft uytgesprooken,
Dat is, nogh kan, nogh sal, oyt van my sijn verbroocken:
Daer om myn Isabel, ick bid dat ghy voortaen .....
Isab. (1750) Swygh daer komt volck.
Ferd. Daer komt myn grootste vyandt aen.

DERDE UYTKOMST.

Valerius. Ferdinand. Isabella.

Val. Ick heb hier voor de deur een sleetje laten komen,
Waer dat sy heymelyck kan werden ingenomen
Sonder gesien te sijn van d’alderminste mensch.
Ferd. Gewis, hy komt om u.
Isab. Dat is het geen ick wensch.
Ferd. (1755) En sult ghy gaen?
Isab. Gelijck ghy sien sult.
Ferd. Droevigh scheyden
Val. Ick quam u soecken, om u na myn huys te leyden
Mejuffer! Daer ghy bet dan hier gedient sult sijn.
Isab. Sijt ghy d’Ambassadeur van Koningh Harlekyn?
Val. Ick ben hier tot uw dienst: maer ghy hoe gaen uw saecken,
(1760) Vrind Karel! kunt ghy hier u selven wat vermaecken?
Ferd. Maer paslijck, wyl ghy weet hoe dat myn dingen staen.
Val. Weet ghy wel dat ick strax hier heb verlof ontfaen,
Van Aeghje uyt dit huys te voeren nae het mynen?
Ferd. Terwijl uw dagh begint, soo gaet myn nagt verdwynen.
Val. (1765) ’K wil haer tot mynent doen genesen van haer quaet.
Ferd. Soo is ’t dan seker dat ghy haer vervoeren gaet?
Val. Wat wilt ghy waerde Vrind? myn sot-verliefde sinnen
Sijn my aers tenemael onmoogelyck te verwinnen;
Dies heb ick om die drift te volgen, dit bestaen,
[p. 57]
(1770) En kom, gelyck myn Night, haer halen hier van daen.
Isab. Hoe danst myn hart van vreught, kom laet ons dan vertrecken:
Vermits dat ick geensints getuyge wil verstrecken
Van ’t huwlyck, dat van daegh hier sal in huys geschien:
Maer laet ons in der yl nae d’andre wereld vlien.
Val. (1775) Wild ghy ô Aegje! dan met my niet t’ huyswaerd keeren?
Isab. Hoe souw ’t my moog’lyck sijn u sulx te refuseeren?
Ghy sijt soo moy, so net, soo proper, en galant
Soo cierelyck bestrickt, bepoeyert, en bekant,
Dat’er geen Juffer is, al was ’t sleghs om je kleeren,
(1780) Die niet gedwongen is u gratie t’ estimeeren.
Dies geef ick myn aen u soodanigh als ick ben:
Vermits ick uyt uw swier, en tronie, mercken ken,
Dat ghy wel maghtigh sijt myn droefheyt te verdryven.
Ferd. Wie kan de haet van een vergramde vrouw beschryven?
(1785) Maer saght, ’t sal best sijn, dat ick dit verdraegh en swygh,
Op dat ick door myn tongh geen meerder onheyl krijgh:
Ick ben versekert dat sy nauwlyx wegh sal wesen,
Of dat sy door berouw haer gramschap sal genesen,
En weder keeren sal: wel nu, ghy gaet dan heen,
(1790) En ghy verlaet myn dus?
Isab. Vernoeght, en wel te vrêen.
Ferd. En ick helaes! ick blyf veel droever dan te vooren,
Maer eghter wijl dit dus van ’t Noodtlot is beschooren,
So laet ick gaen, die gaet, en soo ick sterven moet;
Soo heb ick noch voor ’t minst, wel veertigh jaer te goet.
Val. (1795) ’K segh u vaer wel myn Vrindt: ick ga met Aeghjen henen,
Den Hemel wil u vreught op ’t huwlyck feest verleenen.
Isab. Adieu Canalje! gaet, seght aen uw schoone bruydt,
Eer dat sy gaet te bedt, dat sy haer neus eerst snuyt.
Ferd. ’K sal haer de boodschap doen, maer weet vry van gelycken
(1800) Dat soo ’t u beuren moght, ghy niet soo bangh soud kycken.
Isab. Adieu vijf-kante boer!
Al gaende, en weer uytkomende
Ferd. Adieu boerin in ’t rondt!
Isab. Gaet heen jouw blyckers dogh!
Ferd. Gaet kleyne Lier-mans hond!
[p. 58]
Isab. Gaet kust de handen aen uw kat van mynen ’t wegen,
Ferd. Gaet ghy, om aen uw Aep sijn achterpoort te vegen.
Beyden binnen.

VIERDE UYTKOMST.

Ferdinand. alleen.

(1805) UYt vrees voor onheyl, dacht my ’t veynsen alderbest,
En om te sien wat endt dat nemen sal op ’t lest,
’t Aenstaende naberouw van haer versteurde sinnen;
Want ick ben seker, dat de drift van mijn te minnen,
Alleen haer heeft vervoert tot dese jalousy,
(1810) Die in haer heeft gestoockt dit vuur van raserny,
’t Geen, als sy sich bedenckt, haest voetsel sal ontbeeren,
En haer in korten stont voor vast doen weder keeren;
Na dien, daer eens de min een vaste gront-slagh leydt
Geen twist, noch jalousy die eerste driften scheyt:
(1815) Derhalven heb ick voor, mijn selfs noch stil te houwen,
Tot dat ick sie waer op, dat ick mijn mach vertrouwen.
Binnen.

VYFDE UYTKOMST.

Philibert. Doctor. Joris-vaer.

Phil. MEt groote droefheyt quam ick hier in Amsterdam;
Maer, het was weer met vreugt, dat ik terstont vernam,
Dat door de wijsen raet, mijn Heer! van u gegeven,
(1820) Ick onse sieckens quael haest hoop te sien verdreven,
Want nauwlijcks sprack ick haer soo daedlijck van de trouw,
En dat ick haer van daegh aen Karel geven souw,
Of daedlijck door dees vreught, was al haer smart vergeeten,
En sy heel spraecksaem, en begeerigh om te eeten.
Doct. (1825) De vreught van ’t huwelijck, daer al haer hoop na streckt,
Die heeft haer van de doodt, tot ’t leven weer verweckt,
Want (als Ovidius langh heeft voorseyt voor desen)
Met kruyden is de min onmooghlijck te genesen,
Des acht ick ’t van Galeen een byster sotte gril,
(1830) Als hy met drancken selfs de ziel purgeeren wil,
Daer om is ’t best geweest dees raedt te appliceeren,
Die, als ghy siet, de geest stracks in sijn stant doet keeren.
[p. 59]
Phil. Met Anne gaet het wel, maer nu mijn meyd Catryn,
Hoe sal het daer mee gaen? Wat raet sal daer toe sijn?
Doct. (1835) Daer sal ick daedelijck, soo drae uw dochter Anne
Gehulpen is, mijn vleyt, en kunst op samen spannen;
Wel aen dan, dat men haer hier strax brengh voor den dagh.
Ior. Ick sal haer halen gaen. Binne.
Phil. Gaet doet dat broer! dees slagh
Souw wisselijck voor my te swaer syn om te dragen,
(1840) Want dus mijn eenigh kint, het steunsel van mijn dagen
Puur sot, ja dol te sien, was wis voor my een straf,
Die met haer wijsheyt oock mijn leven trock in ’t graf.
Doct. Sie daer, daer komt sy selfs.

SESTE UYTKOMST.

Joris-vaer. Anna. Philibert. Doctor.

Ior. Kom fraey, kom in, nicht Anne!
En wild nu door de vreught vry al uw vrees verbannen,
(1845) Maer toont u boven al verheught, en wel gesint,
Op dat uw Bruygom siet, hoe dat ghy hem bemint.
Anna. Waer is mijn Karel dan?
Phil. Ghy sult hem strax aenschouwen,
Syt sleghs gerust myn kint.
Anna. Sal men ons hier dan trouwen?
Phil. Wy staen alleenigh maer, en waghten den Pastoor.
Jor. stil tegen Phil. (1850) Een seker vremdelingh, die by geval, hier* door
Is komen reysen, en dit huys flus quam bekycken,
Heb ick belooft, wijl hy syn mildheyt heeft doen blijcken,
Dat ick hem het vermaeck souw van dees feest doen sien,
Indien het broeder mach met u verlof geschien,
(1855) Sal ick hem halen gaen? of hebt ghy’er yts tegen?
Phil. Neen, neen, gaet haelt hem vry daer is niet aen gelegen.
Joris binnen.

SEVENDE UYTKOMST.

Anna. Philibert. Doctor.

Anna. INdien dat ghy van daegh kunt sluyten dees party,
[p. 60]
Soo geef ick u uyt vreught, een soen tot Maecklaerdy.
Phil. Denck Doghter wie ghy sijt, en wilt soo mal niet praten.
Anna. (1860) Hoe kan ik wys sijn, daer myn sot myn heeft verlaten?
Phil. Maer als ghy sijt getrouwt sult ghy dan strax daer na
Weer komen by u selfs?
Anna. ’K segh ja, ja, ja, ja ja.
Want al my quaed is windt: terwijl myn schip gedreven
Door sek’re soort van storm, behoudt is van myn leven,
(1865) Want wyl ick reets al sie de haven* in ’t verschiet
Die myn verlossen sal, soo gaet de windt te niet.
Phil. Siet Doghter wie daer komt.
Anna. Hoe nu! wat ’s dit ghy Ouwen?
’K dagt dat gy Karel my, myn lief, soud aen doen schouwen?

ACHTSTE UYTKOMST.

Reynoud. Leonard. Joris vaer. Philibert. Doctor. Anna.

Reyn. Met uw verlof Messieurs, dat ick dit feest kom sien.
Phil. (1870) Gy syt ons welckom Heer! en doet ons eer geschien.
Anna Wat is dit voor een haen?
Phil. Sa, laet hier stoelen komen,
En set de poort vry op, op dat hier sonder schromen,
Elck een magh komen sien: en hael ons hier Catryn,
Want daer het Bruyloft is daer moeten menschen sijn.
Anna (1875) Ghy hebt by loo gelyck, sa laet met duysend monden,
Terstont myn bruylofs-dag van ’t Oost, tot ’t west verkonden,
Als sijnde nu op handt het grootste huwelyck,
Dat oyt gesien is, in het gantsche Christenryck:
Vermits myn Bruygom Vorst Pepyn heeft tot syn Broeder,
(1880) En dat Angelica wel eertydt was syn moeder,
Die hem by Lancelot in eer en deugde won,
Toen hy uyt Engelandt te voet gingh nae Japon.
Men brenght stoelen.
Jor. Hier hebt ghy stoelen, kom ghy Heeren set u neder.
Reyn. Myn Heer! Wy volgen u.
Phil. Dees stoel is u gereeder,
(1885) Ick bid u setje sleghs: Heer Doctor kom sit neer.
[p. 61]
Anna En ick sal moeten staen, wel dat ’s een groote Eer.
Phil. Nu Joris-vaer gaet heen de Bruygom herwaerts haelen.
Jor. Seer wel ick gae soo heen.
binnen
Anna Iupyn wilt u betalen,
Dat ghy noch eyndelijck myn wenschen eens vervult.
Phil. (1890) Belooft ghy my dan, dat ghy weer bedaeren sult?
Anna Soo drae ick ben getrouwt, sal al my quael vervliegen,
Maer ’k vrees, dat door dees Feest gy myn slegs wilt bedriegen
Doch waght u dat ghy mijn niet voor de sot en houd,
Mits, voor ’t genesen, ghy myn wis bederven soud.
Phil. (1895) Ghy siet hier alles klaer, waer voor heb ghy te vresen?
Anna Wel aen ik ben te vrêen, maer wie sal speelnood wesen?
Doct. Myn Heer! met uw verlof, dat het uw Dienaer word.
Reyn. Neen Heer! ghy deed de Bruyt, en Bruyloft veel te kort.
Ick sal veel liever selfs de speelnoodts plaets bekleden.
Doct. (1900) Het sal genoegh sijn dat gh’ hem in uw plaets doet treden.
Reyn Segh Leonard!
Leon. Mijn Heer!
Reyn. Ghy sult hier speelnood sijn.
Leon. Ick vrees voor ongeluck in dese speelnoots schyn,
Mits ick de sotheydt soo besmet’lyck weet te wesen,
Dat my dit speelnoodtsschap reets doet voor sotheydt vresen,
(1905) Hoe wel de sotheyd van dees aengenaeme Bruydt,
My reets soo wel bevalt, dat, of ick ben een guydt,
Ick van dien bruydegom ’t geluck schier souw benyen,
En liever voor sijn staet, het speelnoodtschap liet glyen.
Anna Wie sijt ghy Fynman! die hier sult myn speelnood sijn?
Leon. (1910) Ick ben een Edelman.
Anna Syt ghy gesont van breyn:
Leon. Ick weet niet beter; maer door veel op u te letten,
Souw ’t lightlyck kunnen sijn, dat ghy my souw besmetten.
Anna Geef my uw handt, ick sie jy bend een eerlyck man.
Doct. Gins, dunckt my in ’t verschiet daer komt de Bruygom an.
Phil. (1915) Wel, treen wy hem te moedt om hem te gaen ontfangen.

[p. 62]

NEGENDE UYTKOMST.

Marten, en Claesje met Ferdinandt tusschen haer beyden, aerdigh op sijn Bruygoms gekleedt, Joris-vaer met Catryn aen de handt, Philibert, Doctor, Reynoud. Leonard.

Phil. WY* wachten Bruydegom u vast met groot verlangen,
Daer neemt uw Bruydt, en set u samen nevens mijn,
En ghy Catrijn! kom hier, ghy sult speel Juffer sijn.
Catr. Speel Juffer, ick met haer? ’k Was liever doodt geslagen,
(1920) Hoe? is ’t noch niet genoegh my hoorens te doen dragen,
Sonder mijn raserny, met dit speel Juffer schap,
Op nieuws te voeren op den alderhooghsten trap?
Neen, neen, ick gae veel eer, en kan dit niet gedoogen.
Phil. Blijf staen.
Catr. ô Neen, ick gae, ick ben wat teer van oogen,
Phil. (1925) Blijf hier Catrijn! men sal dan na een ander sien;
Anna Siet hier, dees hypocriet, wat sal mijn noch geschien?
Catr. Swyg, ghy Westfaels gediert! ’k wil uw geknor niet hooren,
En schoon dat uw geluck van daeg schijnt als gebooren,
Soo acht ick dees uw trouw met Karel niemendal,
(1930) Mits ick u morgen vroegh hem weer ontsteelen sal.
Anna Ick sal, dat sweer ick u, ghy Hartogin van Breemen
U met een Capuçon dat kaeck’len haest beneemen.
Phil. Swygh stil sottin! en draegh wat eerbied aen uw Man.
Anna Magh ick niet spreecken?
Ferd. Neen: houd ghy uw beck hier van,
(1935) Of ick sal u terstont, indien ghy niet wilt swygen,
Met dubbelt koper draedt de kaecken samen rygen.
Anna Sijn dit Caressen dan die my mijn Bruygom doet?
Ferd. My dunckt sy syn voor u noch meer als al te goet,
Of wilt ghy in de plaets veel liever kneppel slagen?
Anna (1940) Hoe slagen aen uw Bruydt.
Ferd.* Dat ’s ’t eerste van mijn dagen
Dat ick dat heb gehoort: hoe? syt ghy dan myn Bruydt?
Anna Is dit dan maer bedrogh?
Ferd. Eer men dit huwlyck sluyt,
[p. 63]
Soo sal men noch malckaer eens sitten in de hayren.
Phil. Nu saghjes, niet te grof, maer laet dees sotheydt varen.
Ferd. (1945) Is ’t langer sotheydt dan dat men de waerheydt seyt?
Of noemt ghy hem een sot die uyt het trouwen scheyt?
Claes. Wilt ghy heer Philibert ’t krakeel niet doen vermeeren,
Soo gun dat wy dees Feest eens met een dans vereeren,
Die ick flus heb bedaght, van vier van onse maets.
Phil. (1950) Dat ’s goet waer is uw volck?
Claes. Sy staen daer op de plaets,
Ick sal haer roepen gaen, soo ’t u niet sal verveelen.
Phil. Maer wie sal speelman syn om dit ballet te speelen?
Claes. Daer naest sit in dat hock een sotte Musicant,
Die sal ons wel een deun op sagen in passant.
Phil. (1955) Sa wacker roep uw volck, en wild maer strax beginnen,
Sa Robbert speel eens op, sa jongens! kom dan binnen.

Daer word gespeelt, waer op Marten, en Klaes de eerste intree van een Sotte-Ballet danssen: de tweede intre wordt van vier andere Sotten vermeerdert die al t’samen als den dans uyt is binnen lopen, waer op strax Valerius met Isabel uytkomen.

TIENDE UYTKOMST.

Valerius. Isabella. Philibert. Joris-vaer. Ferdinand. Anna. Catryn. Reynoud. Leonard. Doctor.

Val. WAt stoutigheydt is dit, dat ghy myn huys verlaet?
En dus, gelyck als dol derft lopen langs de straet?
Isab. ’t Is niet Valerius, dat ick voor u wil vlughten,
(1960) Maer ’k soeck de oorsaeck hier van al myn ongenughten.
Phil. Wat is dit?
Val. Dees sottin, is puur gelijck ontsindt,
Want nauw quam s’ in myn huys, of snelder dan de windt,
Set sy ’t op een galop, de straet weer op te draeven,
En heeft niet eer gerust, voor dat sy in de haeven
(1965) Sigh van dit huys begaf, gelyck ghy haer hier siet.
Ioris. Hoe Aeghje! wat is dit? ’t schynt of ghy die geen vliet
Die meer als ymandt traght uw sieckte te verdryven?
Isab. Hier is ’t alleen, hier is ’t dat u die geen siet blyven,
Die maghtigh is myn ziel te stellen weer in Vreê,
[p. 64]
(1970) ’t Is waer, ick daght in ’t eerst, dat ’t onreght, ’t geen ik lêe,
(Vermits ’t onmog’lijck was de spijt daer van te draegen)
Hem haest voor eeuwighlijck souw uyt mijn Ziel verjaegen,
Maer laes! noch spijt nogh vlught had soo veel maght op my,
Dat ick my kost ontslaen uyt al mijn slaverny.
Val. (1975) Wat dat ick heb gedaen, met dreyghen, en gebeeden,
’t Was alles vrughteloos, sy hoorde nae geen reeden.
Isab. Wat reeden? Hebt ghy noch niet uyt u selfs geleert;
Dat reden wycken moet wanneer de Min regeert?
Denck dan voortaen niet meer door reden mijn te winnen,
(1980) Wijl Karel my alleen berooft heeft van myn sinnen.
Leonard. Sachjes. O Hemel! wat ick sie? ist’ Isabella niet,
Die ick hier op de straet soo jammerlijck verliet?
Gewis dit ongeluck* is haer in ’t hooft geslaegen,
Ach wat veranderingh reets, in soo korte daegen?
Val. (1985) Is Karel dan die geen die u berooft van breyn?
Soo loof ick dat die sot een Tovenaer moet sijn.
Ferd. Versteur u niet myn vrindt, door dien ick van myn leven,
U nimmer oorsaeck heb tot dit verwyt gegeven.
Isab. Maer segh my Ferdinand, syt ghy getrouwt of niet?
Ferd. (1990) O ja, dit is myn ziel die ghy hier by my siet.
Isab. Verrader! ’t is dan waer dat ick u heb verlooren?
Ferd. Wyl ghy Valerius voor my had uyt verkooren,
Soo trouwde ick terstond, uyt enckle spyt alleen,
Om dat ghy myn verliet, en vlughte met hem heen,
(1995) Dies raed ick u voor al, dat als een kind van eeren
Ghy daedlyck met hem gaet nae uwe Ouders keeren,
Die door uw af sijn ghy in duysend anghsten houd.
Isab. ô Schelm! het is dan waer dat ghy ’t ans sijt getrouwt.
Ferd. Sy meendt het ernst te sijn al ’t geen ick haer doe hooren.
Isab. (2000) ô Fiel! verraeder! guyt! wyl ick u heb verlooren,
Soo sweer ick dat geen mensch u oyt besitten sal,
Vermits ghy sterven sult, al veynst g’u noch soo mal.
Ferd. Wie sweert, of sy haer spyt, niet op myn kop doet dalen?
En myn historie hier in ’t breed niet gaet verhaelen?
Isab. (2005) Wat meent ghy Ferdinand? verraeder als ghy sijt,
Dat u dit sotte kleedt?....
Ferd. Ach, ’k ben myn leven quyt.
[p. 65]
st. st.
Isab. Neen wenckt my niet: meent ghy in dese lappen
Gelijck een sot vermomt, ’t recht, en de doodt ’t ontsnappen?
En meent ghy, (spijt dees schijn) dat yder niet wel siet,
(2010) Dat ghy dien moorder sijt, die Reynoud lest doorstiet?
Phil. Hoe Reynoud! sacht, laet sien: ô Fiel! gewis ick reecken,
Ghy sijt die Ferdinand, die Reynoud heeft doorsteecken.
Ferd. Hoe nu! gelooft ghy dan de praet van een sottin?
Safjes Ach! ick ben lyveloos; ô sotte, en dwase Min!
(2015) Ghy sijt hier oorsaeck van: de duyvel hael die gecken
Die immer aen een vrouw, haer ziels geheym ontdecken.
Jor. ô Schelm! door dit bedrogh, denckt ghy dan vry te sijn;
En schuylt hier voor ’t gerecht in dese sotte schijn?
Maer neen, ick sweer dat ghy de straf hier van sult dragen.
Ferd. (2020) ’k Heb over niemandt, dan Valerius te klagen,
Mits hy die geene is, die my bedroogen heeft.
Val. Wanneer een vrindt sijn vriendt, en raedt, en bystant geeft,
Acht ghy dat voor bedrogh, soo heb ick u bedrogen.
Reyn. ô Hemel! wat is dat? wat sie ick voor mijn oogen?
(2025) Hoe? is dit Ferdinand, waer van ick heb gehoort,
Dat het gerecht vervolgt, als had hy mijn vermoort?
Ghy Heeren! soo dees man, niet anders heeft bedreven,
Dan dat hy, (als ghy seght) aen Reynoud nam het leven,
Soo laet hem vrylyck gaen, want hy, en heeft geen schuldt.
Ferd. (2030) Uyt wat voor reden Heer?
Reyn. Geeft u noch wat gedult,
Kent ghy mijn Ferdinand?
Ferd. Mijn Heer! wilt my vergeven,
’k Weet niet dat ick u oyt gesien heb van mijn leven.
Reyn. En nochtans ben ick selfs dien Reynoud, die men seydt
Dat onlanghs in den Haegh, door u is neergeleyd.
Ferd. (2035) Ach sijt ghy Reynoud Heer? en sijt ghy weer verresen?
Reyn. Ick heb niet doodt geweest, daerom verlaet dit vresen,
Wyl ick u seggen gae, hoe ’t alles is geschiet,
En wie het is geweest, die ghy quansuys doorstiet;
Waer door schier yder een tot noch toe is bedroogen.
Val. (2040) Hoe Heer? was dan uw doodt slechs een verdichte logen?
Reyn. ô Ja, maer hoor in ’t kort, waer uyt den oorspronck quam,
Weet dan, ô Ferdinand, dat wyl* mijn minne vlam,
[p. 66]
(Waer door my Celia de boesem had doen blaecken)
Lest dwongh op seeck’re nacht, ontrent haer huys te waecken,
(2045) ’t Geen (als ghy weet) naest dat van Leonora staet
Om op te passen, door het waren lancks de straet,
Of ick geen Minnaer in het heym’lyck kon ontdecken,
Die my tot hinderpael in myne min mocht strecken,
Vermits ick Celia steets vondt soo koel voor my,
(2050) Dat ick met reden, door een drift van jalousy,
Vermoede, dat sy wis een ander moest beminnen,
Aen wien sy heymelyck gegeven had haer sinnen;
Om dese Minnaer dan, die ick by daegh niet vondt,
By nacht te soecken, nam ick voor haer huys in ’t rondt
(2055) Soo te bewaecken, dat daer niemandt uyt sou komen,
Die niet van een van ons, sou werden waer genomen:
Ick selfs gae met myn drien, ontrent de achter deur,
En laet mijn eene knecht met dry vier and’re veur
In ’t midden van de straet wat heen, en weder treden:
(2060) Dees knecht, die had ick juyst, in myn gewaed en kleeden,*
En last gegeven dat m’hem Reynoud noemen sou,
[Variant ed. Pieter de Wees: Gezeid dat hy zich niet dan Reynoud noemen sou,]*
Vermits ick Celia daer door bedriegen wou,
Want ick had hem belast (na ’t geen was voorgenomen)
Sich te vertoonen, als hy Celia sagh komen,
(2065) Wanneer s’ haer Minnaer sou geleyden aen de straet;
Want hier door dacht ick haer te vinden op de daet,
Om haer dan nader handt te kunnen overtuygen,
Van ’t geen ick had gesien: om soo haer hart te buygen
Tot een bekentenis van dees bedeckte min,
(2070) Waer door dat sy van my vervreemde ziel, en sin;
’t Was dan in dese standt, dat wy te wachten stonden,
Wanneer ghy van mijn knecht wierdt aen de deur gevonden
Van Leonora, die hy,* door een groot abuys,
Aensagh voor Celia bedrogen in het huys,
(2075) Hy toont sich dan aen u, ghy raedt hem te vertrecken,
En vraeght wie dat hy is? Hy om sich selfs ’t ontdecken,
Gelijck hem was belast, seydt dat hy Reynoud is,
Ghy (die als vreemdelingh, myn naem, na dat ick gis,
Licht selver niet en kon, ’k laet staen myn spraek, en wesen,
(2080) Treckt hier op stracks van leer: waer uyt voorts is geresen
[p. 67]
Na weynigh morgen spraeck, dat wedersijts gevecht,
Waer in ghy hebt gequetst, dees mijn vermomde knecht,
Die nauw ter aerde ley, of stracks sijn maets aen ’t roepen
Dat Reynoud was doorwond, waer op uyt alle stoepen,
(2085) Toen ghy de vlucht verkoost stracks soo veel volck verscheen,
Dat, wijl dat men myn knecht droegh na een Herberg heen,
De gantsche straet hem sagh voor doodt een huys in dragen,
Waer door terstont ’t gerucht van dat ick was verslagen,
Sich soo verspreyde door de buurten van den Haegh,
(2090) Dat op dit eerst gerucht, terstondt, voor dauw, en daegh
Het Hof wel hondert man uytsond, om my te soecken,
Wijl ick sulcks hoorende, myn selfs in and’re hoecken
Verschool, om hooren of myn doodt de minste rouw,
In ’t hart van Celia, wel oyt verwecken sou;
(2095) Doch op dat niemandt in den Haegh my mocht ontdecken,
Beloof ick daedelijck na Amsterdam te trecken,
Na dat ick aen mijn volck, en al mijn knechs gebood,
Te veynsen over al, als was ick waerlijck doodt,
En dus ben ick tot noch, hier ’t Amsterdam gebleven,
(2100) Waer ick van daegh een brief, my van een vrindt geschreven,
Met vreugt ontfangen heb, die my wijdtloopigh melt,
Hoe seer sich Celia heeft om myn doodt ontsteldt:
En voorts, hoe dat het Hof oock reets heeft ondervonden,
Dat men te haestelijck het volck had afgesonden,
(2105) Vermits dat ’s anderdaeghs op ’t ondersoecken bleeck,
Wie den gequetsten is, die, hoewel door een steeck
Ontrent de milt geraeckt, geen pryckel liep van ’t leven,
Soo dat ghy, Heeren! siet, dat ’t geen daer is bedreven,
Niet anders is geweest dan door onkundigheyt,
(2110) Die meenigmael een mensch tot groote doolingh leyt;
En die tot ons geluck nu soo wel uytgevallen,
In ’t kort dit werck weer doet vergaen tot niet met allen;
Ghy dan Heer Ferdinand! set al uw vrees aen zy,*
En keert vrymoedelyck weer na den Haegh met my,
(2115) Waer dat ick morgen voor den avondt hoop te wesen,
Om van mijn Celia mijn brandt te doen genesen.
Ferd. Voor dit geluckigh endt, geeft ick den Hemel danck,
En blijft u dienaer Heer voor al mijn leven lanck.
[p. 68]
Phil. Gewisselyck ick sie, die dees voor sot versleeten,
(2120) Dat men met grooter recht die self eer sot magh heeten;
Doch segh ons Ferdinand! wie is nu dees sottin;
Die om u na het schijnt, ontsint is door de min!
Leon. Dit stuck raeckt my alleen, om, wie sy is ’t ontdecken,
Soo ick haer haet op nieuws niet vreesde te verwecken:
(2125) Mits ick haer Vaders knecht veel jaren ben geweest,
En self licht oorsaeck van het hollen van haer geest.
Ior. Segh ons, hoe dat sy hier is voor dit huys gekomen,
Waer wy uyt medely haer hebben ingenomen?
Leon. Schoon dat my dit verhael licht strecken sal tot schandt,
(2130) Soo weet dat ick haer heb gevoert uyt Gelderlandt,
En uyt haer Vaders huys; die ick, hoe hoogh geboren,
En edel dat hy is, u sal daer na doen hooren:
Ick bracht haer vluchtende dan hier in Amsterdam,
Waer ick (wijl tusschen ons een seeckere scheuringh quam,
(2135) Als mee in mijn gemoedt, een schrick voor haer Heer Vader)
Haer jammerlijck verliet; na dat ick haer te gader
Juwelen, kleedt en geldt afhandigh had gemaeckt;
’t Geen ick haer al te saem geheel, en ongeraeckt,
Soo dra het haer belieft beloof weer om te geven.
(2140) Voort denck ick, dat hier door, door wanhoop als gedreven,
Sy hier in ’t Las’rus-huys geraeckt is, als ontsint,
Waer sy nu als ghy siet dees Edelman bemint;
Door wien, wijl dat sy hem in sotten schijn beminde,
Ick wensch dat sy haer heyl en wijsheyt weer mach vinde.
(2145) Vergeeft my dan myn fout, Mejuffer Isabell!
Wyl ick my weer op nieuws tot uwen dienaer stel.
Isab. Seer wel ’k vergeef het u; maer gy, denckt vry gy Heeren!
Dat Ferdinand alleen, soo ick hem moet ontbeeren,
Op nieuws sal oorsaeck sijn, dat in myn raserny
(2150) Men eeuwigh in dit huys bestel een plaets voor my.
Jor. Om eeuwigh dan dit slagh van sotten niet te houwen,
So dunckt my was het best, dat men haer ’t saem dee trouwen.
Ferd. ô Neen: Valerius, die ’k weet dat haer bemindt
En aen wiens trouw ick my op ’t hoogst verschuldigt vindt,
(2155) Die acht ick waerd, dat luck te worden aengeboden.
Val. Dit is de liefde door gewelt, en vrindtschap dooden:
[p. 69]
ô Neen, mijn waerde vrindt, uw beyder ziel en hart,
Sijn al te vast verknocht, om met soo wreeden smart,
Van een te syn gescheurt door mijn laf-hartigheden:
(2160) Neen, neen, besit elckaer veel duysent jaer in vreden.
Ferd. Ach vriendt! uw ed’le ziel, die ’t alles over streeft,
En die ten tweden mael my nu het leven geeft,
Verplicht my soo op nieuws, dat ick dat selfde leven,
Voor eeuwigh in uw dienst met blijdtschap wensch te geven;
(2165) Doch ghy, myn waerde lief, die met soo teeren bandt
My aen uw trouw verbindt, wel aen, reyck my uw handt,
En wijl nu al ’t bedroch en ’t veynsen is verdwenen,
Soo neemt my voor uw man, en voor uw slaef met eenen.
Isab. Neemt niet alleen myn handt, maer oock myn* ziel daer by;
(2170) En wint voor eeuwiglyck een dienares in my.
Rey. Men dient, met dese vreugdt alleen niet op te houwen,
Maer als tot slodt van ’t spel, diendt al de rest te trouwen.
Ghy Heer Valerius, u is alree bekendt
Wie Juffrouw Anna is, en voorts hoe dat in ’t endt,
(2175) Haer trouw met Ferdinand slechs veynsery geweest is,
Indien ’er noch een drift van trouwen in uw geest is;
Soo vindt ick raedtsaem, dat ick selfs als Coppelaer
Op nieuws een huwelijck, maeck tusschen u en haer.
Val. Myn Heer! in groote waerd soud ick uw voorspraek achten,
(2180) En selfs met al myn vlijdt na sulck een huwlyck trachten,
’t Geen my niet anders dan een groot geluck belooft:
Was dese schoone slecht niet van verstandt berooft.
Anna. Indien ’er niet en is, dan ’t missen van myn sinnen,
Waerom Valerius my niet en kan beminnen,
(2185) Soo heeft dees swarigheyt seer weynigh pryckel in:
Want schoon dat ick myn selfs sot veynsde door de min,
Soo heeft dees sotte drift my soo niet konnen raecken,
Of ghy kunt soo ghy wilt, myn weer verstandigh maecken.
Phil. Hoe Dochter; zijt ghy weer geraeckt tot uw verstandt?
Anna (2190) ’k Segh, Vader; is ’t uw wil dat ick terstondt myn handt
Geef aen Valerius, om hem mijn selfs te geven.
Val. En ick segh; is ’t haer wil, dat ick mijn gantsche leven
Geluckigh achten sal, soo ’k haer als Bruydt geniet.
Phil. En ick seg wederom, wijl d’eene sotheyt niet,
[p. 70]
(2195) Dan door de andere, gestilt wordt en genesen,
Dat ghy haer Bruydegom, en ghy sijn Bruydt sult wesen.
Val. Heb danck voor dese gunst, ô waerdigste sottin!
Ghy wordt de myne dan, na dat ick het bevin.
Anna Hoe kan’er oyt sottin, een waerder Bruygom vinden,
(2200) Dan die soo wel als sy, de sotheyt selfs beminden.
Catr. Ghy Heeren Trouwers! en ghy Coppelaers met een,
Hoe nu? laet ghy my hier dus ongetrouwt alleen?
En ben ick wyser dan als al de rest te houwen?
Dat, wijl gy sotten trouwt, ghy my niet mee wild’ trouwen?
Phil. (2205) Cathrijn heeft groot gelijk, men schaft haer mee een man,
Catr. Soo een gebeetje my hier toe wat helpen kan,
Messieurs: soo schaft eens raedt, dat yemand pas als deesen
Soo sot gaet worden, en mijn Bruydegom wil wesen.
Of ’k sweer, ick wordt wel haest dees sotte grillen moe,
(2210) En keer gesondt, en wijs, weerom na Haerlem toe.
Leon. Tast toe Catrijn! siet hier, hier heb j’ een sot gekregen,
Die sot geworden is, soo stracks van uwent wegen:
En die, indien je wilt, voort, soo sot worden gaet,
Dat hy u by sijn handt terstont de koop toe slaet.
Catr. (2215) Tast toe, daer is de mijn; doch of ’t u mocht berouwen,
Soo moet gh’uw sotheyt selfs als oorsaeck daer van houwen.
Phil. Na soo veel vreugt by een, ghy Heeren al te mael,
Soo bid ick niet te gaen, dan na het Avondmael.
Reyn. Dees eer is onverdient, doch echter dus te scheyden,
(2220) Na soo veel vreemt geval, dat wil de vreugt niet lyden.
Jor. Wel treet dan t’ samen in, op dat met dit gedruys,
Met eenen eynden mach de min van ’t Lasrus-Huys.

UYT.

Tekstkritiek:

fol. *3v meerder er staat: meeder
vs. 43 hondert er staat: honderr
voor vs. 149 Ferd. er staat: Fred.
De stoplappen in vs. 500, 501 en 529 zijn toegevoegd uit een latere editie
Voor vss. 525 staat geen persoonsaanduiding; in dit vers is Valerius aan het woord. Zijn eerste vers staat over twee regels, en het bevat een overtollige versvoet. Net als in de herdruk van 1675 hebben wij dit opgelost door het woord Maer weg te laten, en in navolging van de latere edities achter Ick gae een komma te plaatsen
vs. 529 zie bij vs. 500
vs. 537 gesight, er staat: gesight.
vs. 544 met er staat: niet
vs. 601b Minnaer er staat: Minnnaer
Eigenlijk zou voor vs. 689, als Anna en Catryn vertrekken, een scène-aanduiding moeten staan. In latere edities is zij wel toegevoegd. Wat in sommige latere edities de vierde scène is, heet om die reden hier de derde, en wat eigenlijk de vijfde is, heet hier de vierde. Merkwaardigerwijs heet de zesde scène hier wél de zesde
vs. 763 sy er staat: hy
vs. 1068 myn er staat: my
vs. 1071 syn er staat: sy
vs. 1203 woort er staat: hoort
vs. 1282 springt in de druk in, en de volgende strofe krijgt geen regel wit. Wij hebben dit genormaliseerd
vs, 1353 sloor er staat: sloot
vs. 1384 quaet er staat: plaets
p. 46 is abusievelijk genummerd als 42
vs. 1431 de persoonsaanduidingen zijn hier in de druk verkeerd geplaatst: Valerius ontbreekt en Anna staat voor zijn claus
vs. 1472 ontbreekt in de eerste druk; toegevoegd naar herdrukken
vs. 1477 drie er staat: dtie
vs 1502 is abusievelijk zowel onderaan p. 49 als bovenaan p. 50 afgedrukt
vs. 1523b sprekersaanduiding Leon. er staat: Val.
vs. 1539 koopluy, er staat: hoop luy,
vs. 1551 meeningh er staat: meenigh
voor vs. 1631 UYTKOMST. er staat: BEDRYF.
vs. 1794 voor: voot
vs. 1850 hier er staat: dier
vs. 1863 myn er staat: my
vs. 1865 haven er staat: hoven
vs. 1891 myn er staat: my
vs. 1916 Wy er staat: My
voor vs. 1957 Reynoud er staat: Reynond
vs. 1941 sprekersaanduiding Ferdinand, er staat: Philibert
vs. 1968 is ’t er staat:’t is
vs. 1974 kost er staat: tost
vs. 1983 ongeluck er staat: ongelyck
vs. 2002 g’u er staat: g’n.
vs. 2015 duyvel er staat: duvvel
vs. 2028 Reynoud er staat: Reynond
vs. 2042 wyl er staat: wy
na vs. 2060 ontbreekt een woord: ‘vermomd’? In ongedateerde herdruk die verscheen bij Pieter de Wees (werkzaam tot 1688) is het volgende vers vervangen door ‘Gezeid dat hy zich niet dan Reynoud noemen sou,’
vs. 2073 hy, er staat: sy,
vs. 2113 aen zy, er staat: zy,
vs. 2159 laf-hartigheden er staat: lafl-hartigheden
vs. 2169 myn ziel er staat: my ziel

W.G.V. FOCQUENBROCHTSMINIn ’tLAZARUS-HUYS,BLYSPEL.

t’Amsterdam, by JACOB VINCKEL, Boeck-verkooper in de Beursstraet, in de Histo-rie-schrijver 1674.

Aen deHEER P.H.

INHOUD.

Aen den Leser of Aenschouwer.

DE MINin ’tLAZARUS-HUYS.BLYSPEL.______________________CUPIDO doet de Voor-Reeden. Sittende in een Stoel met Rinckels, in Sots Kleeren, met een blicke Slabbe voor.

EERSTE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Ferdinant Valerius.

TWEEDE UYTKOMST.Isabella, Leonard, beyde in Reys-gewaedt. Valerius, Ferdinand.

DERDE UYTKOMST.Isabella. Leonard.

VIERDE UYTKOMST.Isabella, alleen in haer onderkleeren.

VYFDE UYTKOMST.Joris-Vaer. Valerius. Claesje. Marten. Isabella.

SESTE UYTKOMST.Joris-Vaer. Valerius.

SEEVENSTE UYTKOMST.Valerius, alleen.

TWEEDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Anna. Catryn.

TWEEDE UYTKOMST.Ferdinand, in Sots kleeren. Anna. Catryn.

DERDE UYTKOMST.Joris-Vaer. Isabella. Ferdinant.

VIERDE UYTKOMST.Ferdinant alleen.

SESTE UYTKOMST.Valerius. Ferdinant.

DERDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Ferdinant alleen.

TWEEDE UYTKOMST.Anna. Ferdinant.

DERDE UYTKOMST.Isabel in Sotte kleeren. Anna. Ferdinand.

VIERDE UYTKOMST.Ferdinand. Isabelle.

VYFDE UYTKOMST.Joris-Vaer. Isabella. Ferdinand.

SESTE UYTKOMST.Marten. Claesje. Joris-Vaer. Ferdinand. Isabella.

SEVENDE UYTKOMST.Joris-Vaer alleen.

VIERDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Isabella met handboeyens alleen.

TWEEDE UYTKOMST.Ferdinand Isabella.

DERDE UYTKOMST.Catryn. Ferdinand. Isabella.

VIERDE UYTKOMST.Catryn alleen.

VYFDE UYTKOMST.Anna. Catryn.

SESTE UYTKOMST.Joris-vaer. Valerius. Anna. Catryn.

ACHTSTE UYTKOMST.Reynoud. Leonard

NEGENDE UYTKOMST.Klaesje. Reynoud. Leonard.

TIENDE UYTKOMST.Joris-vaer. Reynoud. Leonard.

VYFDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Ferdinand alleen.

TWEEDE UYTKOMST.*Isabella. Ferdinand.

DERDE UYTKOMST.Valerius. Ferdinand. Isabella.

VIERDE UYTKOMST.Ferdinand. alleen.

VYFDE UYTKOMST.Philibert. Doctor. Joris-vaer.

SESTE UYTKOMST.Joris-vaer. Anna. Philibert. Doctor.

SEVENDE UYTKOMST.Anna. Philibert. Doctor.

ACHTSTE UYTKOMST.Reynoud. Leonard. Joris vaer. Philibert. Doctor. Anna.

NEGENDE UYTKOMST.Marten, en Claesje met Ferdinandt tusschen haer beyden, aerdigh op sijn Bruygoms gekleedt, Joris-vaer met Catryn aen de handt, Philibert, Doctor, Reynoud. Leonard.

TIENDE UYTKOMST.Valerius. Isabella. Philibert. Joris-vaer. Ferdinand. Anna. Catryn. Reynoud. Leonard. Doctor.