DE
DANKBAARE
ZOON.
DE
DANKBAARE
ZOON;
ZEDIG BLYSPEL.
Het Hoogduitsche van den Heer J. J. ENGEL meerendeels gevolgd,
DOOR
HK. VAN ELVERVELT.
Te AMSTELDAM,
By HARMANUS SELLEGER, op de Vygendam, MDCCLXXVII
Dit Stukje heeft het geluk gehad van aan ver
scheiden Nederlandsche Vertaalers en Dich
ters te behaagen, daarom ziet men ’er verscheiden overzettingen van, zo in Proza, als in onge bonden en gebonden Vaerzen. Men zag, in eenige opzichten, het zelfde by de verschyning van den Franschen BRUTUS van VOLTAIRE, die door drie onderscheiden Dichters, genoegzaam op een’ tyd, aan den Schouwburg geprefenteerd wierdt,
Zeker Heer, my dit Stukje in Origineel ter hand gesteld, en ik hetzelve geleezen hebbende, behaagde het my derwyze, dat ik befloot het Hoogduitsche Proza in Nederduitsche Vaarzen met eenige veranderingen, die ik noodzaaklyk oordeelde, over te brengen, en aan den Schouwburg van onze Amstelstad over te geeven; maar toen ik het afgemaakt had, vernam ik, dat het reeds aan de Heeren Regenten opgedraagen, en door hun Eds. aangenomen was.
Dit was oorzaak, dat ik het myne by myne ove rige kladden dacht te laaten leggen; maar door ’t
5
verzoek van verscheiden Liefhebbers, wenschende de Werken van iemand, terwyl hy leeft, lie ver, dan als zogenaamde Posthumusfen, te mogen of te konnen vergaderen, aangespoort, geeve ik het zelve, doch zonder iemand te benadeelen, in’ ’t licht; laatende een iegelyk naar zyn welgevallen daar over oordeelen.
Wat zou het baaten, langer Voorbericht van veele bladzyden hier by te voegen? Het verschynt in de Waereld, niet in een hoogdravenden, maar in een lagen trant, zo als ik oordeelde de omftandigheden der Perfonagien te konnen lyden, alhoewel ik ze niet alle even plat Boers laat spreeken, en hen ook zomtyds wel eens een woord in een anderen klank laat uiten, gelyk men al dikwyls onder beschaafder Lieden, dan daar de Boeren voor gehouden worden, hoort; by voorbeeld, nu eens veel, dan veul, enz. doch dat de Boer altoos Boer blyve.
t
zo;
Ondertusschen wensche ik den Liefhebberen zo veel vermaak in ’t Leezen, als ik in de ver
taa
taaling uit het Proza gehad hebbe. Want zommigen zyn voor ’t Proza, zommigen voor ongebonden, en wederom anderen voor gebonden Vaarzen; dus kan een iegelyk zyn smaakt hier vinden: want, de Gustibus non est dispurandum, zegt het Latynsche spreekwoord.
Rode, een Oude Boer.
Machtelt, zyne Vrouw.
Frederik, een Ritmeester, Zoon & Grietje, Dochter } van Rode en Machtelt.
Michiel, Bruidegom van Grietje.
Kaatje, Moeder van Michiel.
Koster en Schoolmeester van het Dorp.
Sergeant.
Boer.
Gevolg van Oude Boeren en Soldaaten.
Het Tooneel verbeelt een Boeren Dorp, met
een Heuvel in ’t verschiet.
DE
DANKBAARE
ZOON;
ZEDIG BLYSPEL.
EERSTE TOONEEL.
RODE, al geeuwende en zich rekkende uit
zyn huis komende..
Hey, hey! waartoe dient al dat geeuwen en dat gaepen?
’k Had ummers, als ik wou, nog langer konnen slaepen.
Myn leên zyn nog zo zwaer als lood, en evenwel,
Wanneer ik langer slaep, ben ik niet op myn stel.
Ik kan, als veelen doen, den aengenaemen morgen
Zo niet verslaepen, al had ik voor niets te zorgen:
Als ik het Zonnetje niet op zie gaen, ben ik
Den gantschen dag niet, nae behooren, in myn schik.
Zie, kyk, hoc prachtig en hoe schoon zy door komt breeken,
Omringd van Wolkjes, tot een heerlyk zegeteken.
Ik zie dit daeglyks, en het oude is me ieder dag
Wat nieuws, dewyl ’er niets meer op myn geest vermag
Dan ’t heerlyk morgenrood te zien. Ligt kan het weezen,
Dat onze Zoon, dit uur, ook al is opgereezen,
En ’t helder daglicht ziet; want in het oorlogsveld
Duurt ook de slaep niet lang, by ’t romlend krygsgeweld.
A
Mis
Misschien dat hy nou ook de Zon, met welbehaegen,
Terwyl hy denkt om my, zyn Vader, op ziet daegen,
Zo als ik denk om hem. Myn braeve Jongen! och!
Die my, ruim twintig jaer geleden, toenje nog
Een kleine beuling waert, verzeekring had gegeeven,
Dat ik aen jou nog eens die vreugde zou beleeven.....
TWEEDE TOONEEL.
MACHTELT, RODE.
MACHTELT.
Hoe, Vader, zo vroeg uit! ik wist niet waerje bleef.
RODE.
De lust, om ’t opgaen van de Zon te kyken, dreef
My weer ten bedden uit, en bragt my in gedachten,
Wat onze Freerik nou mag doen: want al zyn trachten
Is ook om.....
MACHTELT.
Och, misschien doet hy niets meer...
RODE..
Al weer
Die ouwe zorg! ik zeg nog eens, ja zelf ik zweer,
Dat wy hem in het kort hier zullen zien en hooren:
Daer bidde ik daeglyks om.
MACHTELT.
Myn vrees word staêg herbooren, Myn lieve Vaêr; hy is Soldaet, en ien Soldaet Is nimmer zeker, wyl de dood hem tegengaet.
Dit baert my vaek die zorg en angst: als ik zyn brieven Hoor leezen, schynt my zyn gevaer nog meer te grieven, En ’k huil van angst, in plaets van blydschop: gantsch ont
steld,
Denk
Denk ik dan, dit’s misschien de laetste, en als ik ’t geld,
Dat hy ons zendt, bezie, dan schrik ik menigmaelen,
En denk, daar meê laet hem de Vorst zyn bloed betaelen,
En zellen wy, verheugd, als Ouders, ons daer van
Bedienen, dat is schand, myn lieve Vaêr, en ’t kan
Niet deur den beugel.
RODE.
Moêr, je spreekt wat onbedreeven.
Betaelt de Koning hem zyn bloed?
MACHTELT.
Jae, ook zyn leven.
Wat anders?
RODE.
Diende hy een vremde Mogendheid,
En niet zyn eigen Vorst, dan had je wel gezeid,
En ik, ik zou geen duit van al zyn geld begeeren.
Maer ummers gaet hy nou zyn Vorst en Land verweeren
Waer aen hy, buiten dat, zyn leven schuldig is.
MACHTELT.
Och, was het Vrede!
2
Zeker, en wie kan het wederleggen,
Wyl ’t Krygsvolk hier en daer reeds trekt in garnezoen?
MACHTELT
Jae, als dat beurt.....
A 2
RODE.
RODE.
Ik heb geen meer bewys van doen:
Word Vrede, en Freerik komt dan in het naeste Steedje Te liggen, daer wy hem dan alle weeken, weetje, Eens gaen bezoeken.
MACHTEL T.
lens is veul te weinig, Vaêr,
Zeg liever driemael, dat zou beter weezen. Maer, Schoon ’t ons verheugen zal, wanneer we by hem bennen, Wie weet, of wy hem in dien staet wel zouwen kennen? RODE.
Zou ik myn eigen Zoon niet kennen?
MACHTELT.
Maer ’t gewaed.
Van Offecier, met goud bezet, zo groot van staet,
En om den hals ien band met iene Star te draegen..........
Dat hebje my gezeid.
RODE.
Jae zeker, al zyn daegen
Traegt hy die, en wel als een braef Soldaet, zo ’k meen:
Maer aen den rok of band is niets te zien, ô neen.
’t Litteken voor het hoofd is ’t kenbaer Eereɩeken
Van een Soldaet, dat van zyn dapperheid kan spreeken,
En toonen dat zyn hart zit op de plaets daer ’t hoort....
Goên morgen, Buurtjes; heeft myn komst u ook gestoord?
RODE, hem de hand geevende.
Toch niet, vriend Koster.
MACH
MACHTELT, hem ook de hand geevende.
Neen, ô Neen! wees wel gekomen.
KOSTER.
Ik dankje. Maar ei zeg, hebje ook wat nieuws vernomen?
De maand is om.
RODE.
De droes! ’k heb daer niet om gedacht. Was vroeg te bed. Zeg Vrouw, heeft Griet ook iets gebragt?
MACHTELT.
Ja Vader, ook een Brief.... maar Griet leit nog te slaepen, Zal ik ze roepen?
RODE.
Jae. Zeg, dat ik heur rechtschaepen
Zal haelen, zo ze niet ten eersten komt.
VIERDE TOONEEL.
RODE, KOSTER.
RODE.
Wel nou,
Vriend Koster, weetje ook al, ’t geen ik je op ’t woord van
trouw
Kan zeggen, dat myn Zoon, die onlangs, ongelogen, Nog Stafritmeester was, zich weêr heeft zien verhoogen, En een Kwadron heeft, dat hy kommandeeren kan?
KOSTER.
Een eigen Esquadron? is ’t mooglyk, lieve Man!
RODE.
Jae, mooglyk niet alleen, maer ’t moet ook waerheid weezen
De Heer Pastoor heeft zelf de Brief ons voorgeleezen:
Want kyk, vriend Koster, toen myn Zoon een Meesterstuk
Van dappre daeden deedt, zo was, tot zyn geluk,
De Koning zelf daerby, en ’t kon hem zo behaegen,
Dat hy hem daedlyk een Kwadron gaf, zonder vraégen.
KOSTER
Waar kreeg hy dat toch voor, zeg Vader?
RODE.
Wel om dat
Hy zich in ’t lest gevecht zo braef gekweeten had.
Hoor, in den Slag by... by... de naem is my vergeeten,
Was ’t gantsche Regement verstrooid, van een gereeten,
En meest all’ de Offeciers verslaegen of gewond:
Myn Zoon, schoon by ook zelf een jaep had, liet terstond,
En in een vlucht, omtrent drie honderd Man vergaêren;
Viel op de Vyanden, schoon zy veel sterker waeren,
Klockhartig in, en bragt ze wakker op de loop:
Men schoot zyn Paard kapot, maer ’t baette niet, hy kroop
Weer op een ander; hy vervolgde heur, en weerde
Zich zo mantrouwig, dat hy, toen by wederkeerde,
Maer vyftig man meer had. De Koning zag het aen,
En roemde hem, verstaeje, om zulke Heldendaên:
Hy gaf hem daedlyk een Kwadron te kommandeeren,
En zei, dat hy hem zou met hooger ampt verëeren,
Om dat hy zo getrouw voldaen had aen zyn plicht.
Hy laat op zyn Borst.
Het geen ik zegge is waer: dat heeft myn Zoon verricht. 1 KOSTER.
Ja, hy is braaf en kloek: ik kan ’t my nog verbeelden. Toen hy nog School ging, was hy, als de Jongens speelden, Altoos het Haantje; en als het op een vechten ging, Was zeker de aandrang van zyn kneukels niet gering...
Dus
Dus schynt de kloekheid van der jeugd hem aangebooren.
Ei lieve!
RODE.
VYFDE TOONE E L.
RODE, KOSTER, MACHTELT, GRIETJE
MACHTELT, tegen Rode.
Vaêr, je moetje op Grietje niet verstooren,
Zy was al op eer ik in huis kwam.
GRIETJE.
Vaderlief,
Daar is het geld van Broêr, verzeld van dezen Brief;
’t Zyn twalef Daelders.
RODE.
Wat? zes meenje.
GRIETJE.
Neen ik zeker,
De Postenmeester sprak van twalef.
MACHTELT.
Jae, jae, spreek ’er
Niet tegen, Vader, ’k merk de zaek al, wyl hy is
Verhoogt, heeft by ons ook meer toegeleid, gewis.
RODE.
Die Dankbre Zoon! hy is zo waer te mild in ’t geeven;
Want van zes Daelders’s Maends kon ik gemaklyk leven.
GRIETJE.
Ook staat de Wyn, die Broer gekocht heeft van... ei, van
Hoe hiet hy nou by naam? ’k meen van dien dikken Man,
Met zyne blaauwe neus,
al t’huis en in je kamer.
Een heele Mand vol..
Kos
Een heele Mand vol!
KOSTER.
Ei! dat is des te aangenaamer,
RODE.
Goed, vriend Koster, heb geduld, Wyl jy ’er ook gewis een Fles van hebben zult.n De Koster maakt eenige Complimenten.
Laet jy ze haelen..... maer wy zullen, zonder toeven,
De Wyn, terwyl dat jy den Brief leest, eerst eens proeven
Ga, Moeder, hael ons eens een Fles, verzuim geen tyd
Breng ook drie Glaesjes, "en zo iets tot ons ontbyt.
Jy, Grietje, loop, en hael een Tafel en wat Stoelen,
Om zo op ons gemak de kruimels door te spoelen.
MACHTELT, uit de deur roepende.
Maer ik verzoek dat jy niet leest, voor dat ik weêr
Gekomen ben.
RODE.
Jae, jae, doe maer ’t geen ik begeer
ZESDE TOONEEL.
RODE, KOSTER. Terwyl Grietje de Tafel en de Stoelen buiten de deur brengt.
RODE.
Maer, Koster, hoor, de tyd, die weg is, is verlooren. Breek op de Brief; ik ben nieuwsgierig om te hooren, Wat hy zal schryven van den Vrede.
KOSTER.
Van den Vree?
Telt gy de praatjes van de Menschen ook al meê?
Ik niet. Die daar op telt is vaak het eerst bedorven.
[p. ]
Zo ’t Vrede is, ei, waarom dan nog zo sterk geworven?
Waerom vol angst? dat ’s niet rechtschaepen. Zo zy bekwaem zyn tot den Dienst, laet zy terstond Den Koning dienen; want aen elk, op ’t waereldsrond, Zeit onze Heer Pastoor, is tyd en perk gegeeven: Of hy dan door een Koorts of Kogel raekt om ’t leven, Wat nood? wy moeten toch eens sterven, dat ’s gewis. Zie, Koster-maet, dat ’s myn Geloofsbekentenis.
KOSTER.
En werven zy dan ook, by deze omftandigheden,
Uw Dochters Bruigom eens, wat dan?
RODE.
KOSTER.
Daer ’s voor gebeden.
Wy mogen hoopen dat hy vry loopt.
ZE
ZEVENDE TOONEEL.
RODE, KOSTER, GRIETJE.
GRIETJE, de Wyn met de Glaasjes op Tafel
gezet hebbende.
Wat is ’t?
RODE.
GRIETJE.
Vader.....
Wel
Ik wou je graag iets vraagen; maar ik stel...
Je stelt.... wel nou?
RODE.
GRIETJE.
Toen ik gistr’avond laat, na negen,
Eerst wederkeerde, kwam myn Bruigom my al tegen,
Aan ’t eind van ’t Dorp, en was bedroefd dat ik zo lang
Was uitgebleeven; want het wachten viel hem bang.
RODE.
Dat is te zeggen, dat je, zonder tydverslyten,
Nou graeg woud by hem gaen?
GRIETJE.
Ja, ’k zou met hem ontbyten. RODE.
Foei! schaemje... ik docht dat ik je beter had gekend.
Zo zonder dat je iets nieuws hoort van je Broêr... Je bent
Het leste Kuikentje van ’t nest, en uitgenomen
Zo laet, dat niemand meer kon denken op je komen....
Maer Meid, zo jy jou Broêr niet lief hebt, jae, niet al
Zo lief, als my en als je Moeder zelf, dan zal
KOSTER.
Ja maar, den Bruigom moet ze, als gy ’t wel inziet, Vader, Nog liever hebben; want die word haar immers nader. Hoor, Grietje, ga maar heen.
RODE, KOSTER, zich nederzettende.
KOSTER, den Brief beziende.
Kyk, wat kan je Zoon mooi schryven,
Zo leesbaar.... dat heb ik hem nog geleerd....
Eens uit het Veld, dewyl de Vrede al is geflooten....
RODE.
Dank zy den Hemel! dit kan myne vreugd vergrooten. Het is dan Vrede? hoe zal Moeder zyn verblyd!
KOSTER.
En om u ’t Maandgeld ook met een te zenden, zyt
Zo goed dat gy ’t ontfangt. En om dat myn vermogen
Nu grooter is, wyl ik myn Soldy zag verhoogen,
Zo sta my toe, dat ik vervolgens ook uw geld
Verdubbel...
RODE.
Neen, myn Zoon, ’k ben daer niet op gesteld. Hoor, alles heeft zyn perk, dies moet, dit heeft zyn reden, Jou Oudren-liefde ’t spoor ook niet te buiten treden.
Nou verder.
KOSTER.
Onlangs had ik grooter vreugd en Eer,
Als ik ooit heb gehad, ja duizend maalen meer.
RODE.
Ei lieve, wat of dat geweest is?
KOSTER.
Wyl de Koning
My nodigde by hem ter Tafel, tot belooning
Van myne diensten.....
Den Koning? Och, hoe zal dit menig Edelman
In ’t einde vraagde hy de plaats van myn geboort’,
En wie myn Vader was?...
[p. ]
RODE.
Ei, Koster, lees eens voort.
Ik ben nieuwsgierig, wyl die goede en braeve Koning
Nae my gevraegd heeft, en na ’t Land van onze wooning,
Wat hy ten antwoord gaf.
KOSTER.
Ik heb zyn Majesteit
Ons Dorp genoemd, boka, en voorts tot hem gezeid:
Uwe Onderdaanen, Vorst, zyn alle uwe Onderdaanen;
Maar is ’er iemand, die zich, zonder aan te maanen,
Daar voor verklaard, het is myn Vader, die getrouw,
Indien hy kon, voor u zyn leven waagen zou;
En ik verheug me, dat ik hem mag Vader noemen,
Dien ik niet ruilen wou voor een, hoe hoog te roemen.
RODE.
Och, lieve Hemel! ’t is of ik hem zelf nog hoor.
KOSTER.
Ik ben hem duizendmaal dankzegging schuldig, voor
"Zyn dienst aan my gedaan; want van ’t begin des levens
Heeft hy my feeds den roem der dapperheid, en tevens
De Deugd in ’t hart geplant; en’t was me een groote vreugd,
Dat ik, in ’t byzyn van den Koning, uwe deugd,
En wel met traanen van genoegen in myne oogen,
Rechtvaardig roemen mogt. De Vorst was zelf bewoogen.
Hy nam, en dronk op uw gezondheid, een glas Wyn,
En zei, dat gy kost van zyn gunst verzekerd zyn.
RODE.
Is ’t mooglyk, Koster, heb je wel ter deeg’ geleezen?
De Koning dronk op myn gezondheid, kan het weezen!
KOSTER.
Je hebt het zelf gehoord.
[p. ]
RODE, opstaande loopt na de deur, en roept.
Ei, Moeder, laet toch staen
Dat staet, en kom eens hier.
NEGENDE TOONEEL.
RODE, MACHTELT, KOSTER,
MACHTELT, eenig ontbyt op de tafel gezet hebbende. Wel Man, wat scheelt ’er aen?
RODE.
Och, dat ik jou omhels! we bennen al ons leven Gelukkig, door den Zoon, die jy me hebt gegeeven. MACHTELT.
Wat is ’t dan Kindren? Och, ik schrei alreê van vreugd, Is ’t Vrede?
RODE.
Vrede niet alleen, maer meer geneugt’. Hoor, onze Freerik heeft aen ’s Konings disch gezeten, En aen den Vorst ons Dorp en onzen naem doen weeten, En hem gezeid, dat hy geen beter Onderdaen
Dan my, zyn Vader, had; jae dat hy, hoe ’t mogt gaen, Geen beter Vader wenschte; en daer op, wie zou ’t denken, Liet zich de Koning straks een glaesje Wyn inschenken, En dronk het uit op myn gezondheid, en liet my
Zyn gunst belooven. Ô Gansch bloed! ik ben zo bly.... Maer zagt, wy dienen ook, voor deze gunstbetooning,
Eens faem’ te drinken op gezondheid van den Koning.
Moer, schenk eens in.
Machtelt schenkt in, en zy drinken te zamen.
Lang leef de Koning onze Heer!
MACH
Dat hy Leve!...ô Bloed, dat smaakt na meer.
RODE.
Maer, Meester Koster, wil vooral toch niet vergeeten,
Dat jy myn Zoon, als jy hem antwoord schryft, laet weeten,
Dat ik revensie heb genomen, en dat hy
Den Koning danken, en hem ook van myne zy
Myn liefde en achting moet verzeekren.
KOSTER.
Dat past hier niet....
Wat grimassen.
RODE.
Ei kyk, waerom zou dat niet passen?
De Koning, ummers, is, als wy zyn, maer een mensch,
En moet verheugt zyn, als hem alles gaet nae wensch,
En hy geliefd is by de menschen in zyn leven.
MACHTELT.
Och, waer ’t slechts vrede.
RODE.
Jae, dat heeft hy zelf geschreeven.
MACHTELT.
Dan komt hy zeker ons bezoeken voor of nae,
En wy zien hem dan nog eens weêr, niet Vader?
RODE.
Jae.
Heb maer geduld zo lang, wy zullen ’t verder hooren.
MACHTELT.
Als hy voor Grietjes Trouw nog kwam,’t zou ons bekooren,
En dubble blydschop zyn.
RODE.
RODE.
Geduld.... Heer Koster, kom,
Lees nou maer voort... Neen zagt, daer denk ik ergens om,
Wy moeten eerst myn Zoons gezondheid nog gedenken. Kom, Moeder, daer op moetje nog een glaesje schenken:
Hy was van Kindsbeen af toch de appel van jou oog.
MACHTELT.
Jae, dat was hy altyd, van dat ik hem nog zoog.
Ik dank jou ook, heer Koster, voor je goeje
Genegenheid.
RODE.
’t Is raer, als ik, schoon niet verheugd,
Myn Zoons gezondheid drink, dan springt myn hart van vreugd.
De Hemel zegen hem zo lang hy is in ’t leven.
Den Koning zulk een schoon getuigenis te geeven
Van my!...
Hy neemt zyn Muts af.
ô Hemel, ik betuig voor jou, dat hy
Zich altoos dankbaer heeft gedraegen tegen my.
Hy zocht myn nedrigheid noch armoê om te keeren;
Het was hem steeds een vreugd zyn gryzen Vader te eeren;
Het is niet in myn magt, de weldaen te vergoên Van zulk een Zoon, maer jy, jy kunt, en zult het doen!
[p. ]
MACHTELT.
Ik bid, heer Koster, lees nou voort.
Hum,
...
KOSTER.
Ik zal beginnen.
hum waar bleef ik ook?... ik moet my eerst
bezinnen.
Laat zien... Gezondheid... uw gezondheid een glas Wyn,
En zei, dat gy kost van zyn gunst verzekerd zyn. • 4 •
Ja, ja, daar is het al.... Ik was geheel bewoogen
Op dat gezegde, ik heb my daadlyk neergeboogen
Voor’s Konings voeten, en zei tot zyn Majesteit,
Van all’ de gunsten, Vorst, daar uw genegenheid
My mee verwaardigt, is.....
TIENDE TOONEEL.
RODE, MACHTELT, KOSTER, GRIETJE.
GRIETJE, achter op het Tooneel.
Help, Vader, help!
MACHTELT, haar na vooren trekkende.
KOSTER.
Daar heb je nu het spel, ik merk het al, men nam
Ook Michel met geweld, niet waar?...
MACHTELT.
Wat ongelukken....
RODE.
Hoe met geweld, in tyd van Vrede, booze stukken!
Macr ’t is niet mooglyk.
KOSTER.
Ja, gy reutelt telkens van
Den Vrede, als of een mensch hier zeker woonde. Kan Des Konings Land wel ooit den lof der Vrede zingen, En zyn wy niet altoos voor onze Jongelingen
In vrees?
RODE.
Zwyg; Koster, laet de Koning daer, ik mag Die tael niet hooren. Moet de Dorpling dag op dag Het Land des zomers niet beploegen? als de Koning Dan alles weg nam, hoe zou ’t dan met onze wooning En Akker gaen. Een Man, als jy, bekoorde niet Zo los te spreeken, voor dat hy de zaeken ziet.
Och, Vader, ga, en zie of jy hëm los kunt maken.
Hy wordt toch ook je Zoon, die jou aen ’t hart moet raeken; En ik weet zeker dat de Werver jou ontzien,
Ontzag en achting voor je hebben zal, indien
Je maer wilt by hem gaen, want alle menschen toonen Voor jou veul achting, en........
RODE.
Onnozel Meisje! woonen
Dan alle menschen in ons Dorp?....
ELF.
ELFDE TOONEEL.
RODE, MACHTELT, KOSTER,
GRIETJE, KAATJE.
KAATJE.
Ik kan niet meer!
Ik sterf van angst en schrik.
MACHTELT.
Och ik beklaegje zeer,
Myn lieve Moeder! was eens onze Zoon gekomen,
Hy zou dat Werversvolk ligt van den droes doen droomen.
RODE.
Bedaert, bedaert, het spyt me alleen, dat ik me in myn Toeluistren zie geftoord: het zal zo erg niet zyn,
Als jylui denkt. Hoe, zou men jou geheel verdrukken, Door jou den lesten Zoon nog van den ploeg te rukken? Dat zou barbaers zyn. Kom, ik zal eens derwaerts gaen. GRIETJE.
Ik volg je Vader, om je in alles by te staen. MACHTELT, hem naloopende roept achter op het Tooneel.
Och, Vaeder, ken je zelf, en wees niet onbezonnen, Tot je ongeluk.
TWAALFDE TOONEEL.
MACHTELT, KOSTER, KAATJE.
KOSTER.
Nooit is ’er snooder daad begonnen,
Dan zulk een braave Weeuw het brood nog uit den Mond
Te neemen.
C 2
KAAT
KAATJE.
Och, ik beef!
KOSTER.
Dat is niet ongegronds
Myn lieve Moeder: ga wat zitten, hoe ’t mag loopen, Wy moeten in den nood altoos het beste hoopen,
En nooit wanhoopend zyn.
KAATJE.
Jae maer, ze hebben my
Al eens twee Zoons, met groot geweld en tieranny, Ontrukt, die ik nooit weêr gezien heb van myn leven, Zo dat ze zeker in den Oorlog zyn gebleeven:
En zo zal ’t ook gaen met den lesten.
KOSTER.
Neem geduld,
Myn lieve Buurvrouw, dat uw bart steeds zy vèrvuld Met Kristelyke hoop.
MACHTELT, van achteren komende.
ô Hemel! wat zal ’t weezen?
Ik hoor een groot rumoer in ’t Dorp, en ben vol vreezen
Dat de oude Vaeder zich, in zyn gramftorigheid,
Niet kon bedwingen. Och, ik heb het wel voorzeit,
Myn lieve Koster gae eens derwaerts.
KOSTER.
Ik?
MACHTELT.
Jae, zeker.
Jy bent een Geestelyk perfoon......
KOSTER.
Ei lieve, spreek ’er
Niet van, het was zo veel te slimmer. ’t Geestlyk kleed
Is
Is immers by dat Vee verächt, als ieder weet.
Zy zouden, zeggen: kyk, wat komt gy hier toch zoeken? Loop, geestlyk Ridder, steek je neus maar in de bocken; Ja loop in ’s Duivels naam.... (de Hemel moet het my Vergeeven dat ik ’t zeg) of anders zullen wy
U voeten maaken. Voort, vertrek van hier, jou vlegel! En dan zou ’t erger zyn; want ik ben ook wat kregel. Neen, Moeder Rode, ik ben zo zot niet.
Een vriend van ons, en durft ons, in bekommernis,
Maar bedenk den staat waarin wy leven, Myn lieve Moeder. Troost kan ik altoos ų geeven,
MACHTELT, KAATJE, KOSTER, RODE,
GRIETJE, MICHEL, SERGEANT, SOL-
DAATEN, BOER, en gevolg van Oude
Boeren.
KAATJE, naar Michel loopende.
Myn Zoon, ik zie je dan nog weêr!
Nou zel men ’t leven my beneemen moeten, eer
Ik jou verlaet.
GRIETJE.
Och, wat ben ik om jou verlegen,
Myn lieve Bruîgom!
MICHEL.
Och, myn Bruid, wie kan ’er tegen?
Het is geweld.
SERGEANT.
Kom, kom, dat huilen en gekryt
Kan hier niet baaten; neemt hem weg, ’t is onze tyd.
RODE.
Maer luister, heer Serjant....
BOER.
Den lesten Zeun te rooven,
Dat eischt de Keuning nooit, dat motje niet gelooven.
RODE, tegen de Boeren.
Ei, zwygt toch, hou je stil, je maekt de zaek daer door
Nog erger.
SERGEANT, tegen de Boeren.
Zo je my nog langer lelt aan ’t oor, Zal ik je, snood gespuis, eens helder laaten touwen. Hy slaat op zyn Zak.
Ik heb myn Order.
BOER.
Jae, wie ken daer op vertrouwen?
Daer staet gien woord van in.
RODE, wenkende de Boeren om te zwygen.
Ei, houdt je, of jy ’t niet hoort.
Myn heer Serjant, ei hoor nae my, want een goed woord 1 Vindt steeds een goeie plaets.
SERGEANT.
Heb je een goed woord, laat hooren:
Daar wacht ik.na, wat is ’t?
RODE.
Ik wil je niet verstooren
Den
Maer zeggen, dat ik in myn hart en in der daed
Den Koning lief heb, zelf tot in den hoogsten graed:
De Hemel weet ook, dat ik daer gegronde rede
Voor heb: maer als ik nou niet wist, dat reeds de Vrede
Geflooten was, en dat hy op het drooge stondt;
En als ik zag, dat hem het waeter aan den mond
Gekomen was, en dat hy reeds begon te zinken;
Dan zou ik zeggen....
Hy neemt een glaasje Wyn.
Of ’k wil daer de dood aen drinken,
Neem, neem die jonge borst, schoon hy de Bruidegom
Van myne Dochter en een een’ge Zoon is, om
Dat hy niets beter kan verrichten. dan den Koning
Te dienen: want dat is de heerlykste belooning.
Jae, ik zou zeggen, neem my ook op deze wyz’.
Ik zou voorzeker nog, al ben ik oud en grys,
En schoon myn knokkels wat verstyft zyn, wakker slaegen
Uitdeelen, want de vreugd, en ’t innerlyk behaegen
Der opkomst van myn Zoon, maekt my weer jong en fris:
Jae ik zou vechten, dat is zeker en gewis,
Zo lang ik leefde; en als ik niets meer uit kon rechten,
Zou ik de jongelui nog dryven om te vechten,
En zelf gaen liggen in den weg, om heure vlucht
Te hindren, zo dat zy, op ’tromlend-krygsgerucht,
Weerkeeren moesten, of met voeten my vertreden.
Kędaer ’t geen ik zou doen in zulke omstandigheden,
Heer Werver, als de zaek kwam aen den man.
SERGEANT.
Zou zeggen, dat gy dan, in zulk een oogenblik,
En ik
Beroofd van zinnen waart
ROD
Ben je een Soldaet?
RODE.
Dat kan my schrikkelyk deeren.
SERGEANT.
Dat kunt gy merken aan my kleeren.
RODE, met de handen in de zyde...
Jae, aen je kleeren wel, maer niet. aen ’t geen je zegt:""
Waer jy een braef Soldaet, zo zou je, als Konings knecht
Hem roemen, dien je van den Vorst dus hoorde spreeken.
SERGEANT, hem met de Rotting dreigende,
Als ik my niet ontzag, ik zou de harsfens breeken
Van zulk een gryzen kop.
BOER.
Al zagt wat, gien geweld.....
MACHTELT.
Och, Vaederlief bedaer, ik ben geheel ontsteld...
Je maekt hem boozer.....
RODE
Hoor, beer Werver, jy moet weeten,
Dat reeds het Land al is in vrede en rust gezeten,
En dat jou Spaens gedrag wel op jou eigen kop b
Neêrdaelen kon, zo dat je ligt wel zelf den strops t
Kreeg om je keel. Al kom je hier den Meester speelen,
Daer zyn ’er ummer nog, die jou in alle deelen
Te boven gaen. Als ik het maer eens aan myn Zoon,`
Die zelf Ritmeester is, wou schryven......
SERGEANT.
Uw Zoon Ritmeester.
Dat komt schoon
RODE.
RODE.
Jae, ’t heeft geen bewys van node,
Dewyl het ieder weet; zyn naam is Freerik Rode,
En hy’s Ritmeester.... laet eens zien.... by ’t Regement
Van Zwaeneveld; gewis, ligt dat je hem wel kent.
Wat Duivel....
SERGEANT.
RODE.
O, ik merk je kent hem, dat ’s ter eeren! En jy komt uit de Armee, zo ken je myn begeeren Ook schoon voldoen, en my wat nieuws vertellen van Myn Zoon....
Tegen de Boeren.
Gae jylui nou maer heen, die goeie Man Zal wel een glaasje met me drinken, nae gedachten. SERGEANT, tegen de Soldaaten.
Gaat met hem heen, om in de Herberg my te wachten, Ik kom zo by u.
Ik ook niet.
KAATJE.
Ik verlaat myn Michel niet. GRIETJE.
VEERTIENDE TOONEEL.
RODE, MACHTELT, SERGEANT, KOSTER.
RODE.
Moeder, kom, we moeten nou ’t verdriet
Eens drinken van het hart, gae nog een slesje haelen.
Hy schenkt en geeft elk een glaasje.
Zie daer, Serjant, schoon jy ze dubbel wou betaelen,
Je kreeg ze niet zo goed. De Wyn is delikaet.
SER
Dat proef ik.
SERGEANT.
KOSTER.
Zeker, by is lekker, inderdaad.
Maar veel te lekker voor die Schurken, die ons stooren".
SERGEANT.
Je Zoon is dan, zo als ik van u kom te hooren,
Ritmeester, en dat wel in ’t zelfde Regiment,
Daar ’k onder heb gediend, en ook die Rode, een Vent,
Die me eens de Ribben haast, aan stukken heeft geslaagen.
RODE.
Wat zeg je, Heer, het kan me zonderling behaegen,
Dat jy elkaer zo nae bekend zyt.
SERGEANT.
Wat is dat?
De Duivel haal hem.... ja, ik heb die Eer gehad.,
RODE, geevende hem nog een glas Wyn..
’t Is des te beter, jae te beter by me zoolen,
Dan was myn Zoon, nae ’k hoor, met recht den Stok bevolen.**
SERGEANT.
De Drommel haal hem met zyn Stok, verstaje wel,
My zo te pruuglen, en dat om een bagatel.
Om dat ik had een glas of twee te veel gedronken,
En zo ’k niet nuchtren was, ik was ook niet beschonken.
RODE, hem nog een glaasje wyn geevende.
Wel dat verheugt me.
SERGEANT.
Hoe! ’t verheugt u? slapperment!...
RODE.
’k Wil zeggen, dat het my verheugt dat jy hem kent,
En
En dat myn Zoon my zo gelyk is in ’t befstreeven
Van orde en regelmaet: daer was ik al myn leven
Zeer op gesteld.
KOSTER, terwyl de Sergeant drinkt.
Zo! zuip de drommel in je bast”.
RODE.
Maer, om de liefde, hoor, heer Werver, ik stel vast’,
Dat je uit het Leger komt, en om dat je ook te vooren
In ’t Regement myns Zoons gediend hebt, wou ik hooren,`
Of jy niet wist wanneer het scheiden zal, en waer
Hy komt in garnizoen? ook of het hier of daer
Digt by ons is, en of wy hem in korte daegen
Weer zullen zien?
MACHTELT.
Och jae, dat zou ons zeer behaegen,
Indien men Heer dat wist; want dit is onze hoop
In ’t leven.
SERGEANT.
’t Geen ik daar van weet, zal ik goed koop
U mededeelen, schenk nog maar eens in.
RODE.
Van harten,
Myn goeie Man, de Wyn is goed, ik durf hem tarten,
Die beter toonen kan. En ’t is me lief dat jy
Daer smaek in vindt. Myn Zoon, die goedaert, zendt ze my,
Op hoop, dat hy my zal in d’ ouden dag verkwikken.
SERGEANT, gedronken hebbende.
Boe!... boe!...
KOSTER.
Ja zuip vergift. Dat komt van ’t haastig slikken, Dusdoende raakt de Mand haast leeg ".
RODE.
Wel nou, myn Heer
Serjant, zeg ons nou wat je weet.
SERGEANT.
Ik weet niets meer,
Dan dat de Wyn, die gy my daar hebt ingeschonken,
Wel goed is, maar dat ik te schielyk heb gedronken;
Boe!... en dat hy daarom my walgt en tegenstaat.
Maar hoor, alware ’t ook Champanje, beste Maat,
En al hadt gy nog tien Ritmeesters tot uw Zoonen,
Geld moet ’er weezen, als ik Michel zal verschoonen,
En anders moet by marsch.
RODE.
Hoe, neem je dan ook geld
Van ’s Konings eigen Volk?
KOSTER.
Dat ’s openbaar geweld".
SERGEANT.
Ją zeker; waarom ik zo wel niet als de Koning?
Want laat ik Michel vry, zo valt ’er geen verschooning,
Maar ’k moet een ander in zyn plaats weêr levren, Vrind,
En zulks kan niet zo ligt geschieden zonder splint.
Soldaaten vallen uit de lucht niet, en zy wassen
Ook niet uit de aarde..... maar wat helpt dat tegenbassen,
Geef dertig Daalders, of ik ga met Michel heen.
RODE.
Hoe, dertig Daalders? och, waer kreeg ik die by een?
In ’t gantsche Dorp niet, al wou ik zes weeken zwoegen.
Daer zyn ’er twaelef, neem dat pakje met genoegen,
Dan is het ofgedaen.
[p. ]
SERGEANT, zyn hand te rug stootende.
Dat moet gy nooit vermoên.
Hebt gy zo veel niet, laat zyn Moeder ook wat doen.
RODE.
Zyn Moeder, zegje? och, die is een van de allerminsten Van ons gehucht, en die alleenlyk van de winsten
Heur’s Zoon moet leven.
MACHTELT.
Ei, heer Werver, kan ’t geschiên,
Zo hebt toch medely.
SERGEANT.
Ik medely, met wien?
MACHTELT.
Met ons, met allen, die je zeer bedroeft zelt maeken,
En met een Meisje, die het zeer aen ’thart zou raeken,
Als zy haar Bruîgom zo moest misfen.
SERGEANT.
Ha, ha, ha!
Is dan dat ding al zo verliefd? dat lykt ’er na.
MACHTELT.
Ook met een Weduw, die van honger wis zou sterven,
Als zy den onderstand van heuren Zoon moest derven.
SERGEANT.
Loop, loop, en leg niet meer te talmen aan myn oor.
Het lamenteeren vindt by krygslui geen gehoor.
Kom eens in’s Vyands Land, daar ziet men andre dingen;
Daar leert men ’t volk wel dra heel andre Liedjes zingen;
Daar is het woord: geef geld, of neus en ooren af.
KOSTER.
Hel, hei!
[p. ]
SERGEANT.
Ja, zeg ik, hy, die maar wat uitstel gaf,
Kreeg honderd stompen voor zyn waffel, dat de tanden
Hem vlogen uit den bek, of hy wierd half te schanden
Geprugeld. Dat geschied daar daaglyks.
Ons toch te hulp, die Vent gaat met den Duivel om". SERGEANT.
O! vraag het maar, indien je my niet wilt gelooven,
Uw Zoon, die ’t by myn Ziel, al waar hy kwam te rooven,
Niet beter heeft gemaakt. Hoort, ik geeve u nog één
Kwartier uurs tyd, dan geld, of ’k ga met Michel heen.
VYFTIENDE TOONEEL.
RODE, MACHTELT, KOSTER.
RODE, het geld beziende.
(de!
Hoe zwaar valt my nou ’t geld, dat my eerst vreugd bereidHeb jylui wel gehoord, wat deze booswicht zeide
Och, Vaêr, het is een Leugengeest.
KOSTER.
Zo is ’t, uw Zoon is steeds een eerlyk Borst geweest.
RODE.
Was ’t anders, en had ik den Hemel voor dien zegen,
En hem bedankt voor ’t geen hy eereloos verkreegen,
En ik genoten had, ’t geen andren met getraen.
Verlooren hadden.... Och! ’t zou my ter harten gaan,
En ’k zou hem alles, tot een duit toe, weder geeven.
Ik
Ik werkte liever tot den einde van myn Leven,
Dat my het bloed droop uit de Vingren, eer ik snood
My zelf wou voeden met eens anders traenen brood!.
Maer neen,
’t is onwaer, en ik zal het geld behouwen,
Die booswicht zocht gewis een Vader in mistrouwen
Te brengen kom laet ons hem volgen, om te zien,
Waer Michel blyft, en schoon by al een dag of tien
Van huis is, dat zeit niets. Myn Zoon zal hem wel vinden,
En lossen.
MACHTELT.
Maer, och arm! wat zel ik onderwinden, Om onze Griet zo lang te troosten in dien tyd. Zy gaan heen, en de Koster volgt, geduurig omziende naar de Fles, en keert eindelyk, achter op het Tooneel gekomen zynde, weder te rug. ZESTIENDE TOONEEL.
KOSTER, alleen.
Een dag of tien, ho, ho! dan gaat hy ook niet wyt,
En komt wel haast weêr hier. Ik zal, om niet te dwaalen,
Hier blyven, en op dat de Wyn niet zal verschaalen,
Een glaasje drinken, dat hier staat tot myn gerief,
En leezen onderwyl ’t vervolg van dezen Brief,
Wyl ik nieuwsgierig ben.
Hy gaat zitten, schenkt in en drinkt.
....
Den zesden Ei, zoet praater, Dat ’s gistren al geweest.... Of mooglyk een dag laater,
Ben ik vast by u Bloed! dat is van daag: kom, kom,
Ik roep
.... maar zagt....
Hy drinkt nog eens.
Ik
Ik roep het Oudren paar weerom.
Hy loopt achter aan ’t Tooneel en roept.
Hoor, Vader Rode, hoor, Vrouw Machtelt.... Deze ty
Zal zeker de Oude Lui verstrekken tot verblyding. (ding
ZEVENTIENDE TOONEEL.
RODE, MACHTELT, KOSTER.
RODE.
Wel nou, wat is ’er nieuws? me dunkt je schynt verheugd.
MACHTELT.
Wat is ’t, heer Koster?
KOSTER.
O! ik heb een dubble vreugd.
Wat wil je geeven, als ik binnen weinig uuren
Hier Michel weder breng?
Van daeg nog hier? ô Hemel!
Myn lieve koster, och, myn hart is vol gewemel.
Ik bid je lees dat eens.
Kos
KOSTER.
Ik zal, nu let eens wel.
Het Regiment, daar ik by hoor, heeft reeds bevel
Tot d’ aftocht, en ik denk den zesden der aanstaande
Maand.... Luister, want dat is, den rechten tyd nagaande,
Op gistren al geweest. Met myne troep voor by
Uw Dorp te komen.....
Zal hier dan?...
RODE.
Hoe! wat zegje Koster, hy
MACHTELT.
Gistren!... en by Is nog niet gekomen.
KOSTER.
Ei, heb geduld, tot dat gy alles hebt vernomen.
En Fader, heb ik dan ’t geluk niet u te zien,
Zo zal het zekerlyk den zevenden geschiên..
Zie, kyk, dat is van daag... En wyl ’t my kan verblyden, Dat ik dan niet verre af uw Dorp voorby moet ryden,
Zal ik myn Esquadron zo lang den Luitenant
Beveelen, en eens in der yl naar dezen kant
Afrennen, om aldus mýn Vader en behoeder
Eens ras te zien, en ook myn tude lieve Moeder
Te omhelzen.
RODE.
Welk een vreugd! by komt dan hier!... ik zal Hem tegen loopen, Moêr, tot in het naaste dal, Met open armen, en hem uit al myn vermogen Toeroepen, welkom Zoon!...
MACHTELT, hem wederhoudende.
Dat zel ik niet gedoogen,
Ik ben te kreupel, en ook veul te zwak om jou
E
Te volgen, Vaeder; zo dat by ligt denken zou,
Ik had hem niet zo lief....
KOSTER.
Het zal ook niet behoeven.
Blyf, Rode, en geef my voort uw Daalders, zonder toeven.
RODE.
Myn Daalders? en waarom?
KOSTER.
Opdat ik den Sergeant
Daar meê ophoude, en hem die geeven kan op hand,
Met een beloste, dat hy de andren zal ontfangen;
En ’t zal my, als uw Zoon intusschen komt, verlangen,
Hoe hy zich....
RODE.
Koster, bloed! dat heb je wel bedacht. Daer is het geld, gae, vlieg, en maek dat hy wat wacht. Ik zou het zelf doen, maer de tyd is nou verloopen; ’k Moet zien of ik myn Zoon kan vinden.
ACHTTIENDE TOONEEL.
RODE, MACHTELT.
MACHTELT.
’k Wil niet hoopen,
Myn lieve Man, dat jy me alleenig laeten zult.
’k Weet niet wat ik zou doen van louter ongeduld.
Maer weetje wat, loop op den heuvel om te kyken,
En schynt je dan van verr’ het een of ’t aêr te blyken,
Zo roep me.
RODE.
Wel bedacht, ik zal ’er heen gaen, Wyf.
Van blydschop word myn bloed weer levend in myn lyf!
MACH
MACHTELT, terwyl Rode op den heuvel gaat.
Hy komt dan eindelyk, nae een tyd van achttien jaeren,
Weerom.... hoe klopt myn hart, ik kan nog niet bedaeren.
Ik was verblyd toen hy ter waereld kwam, maer och!
Dit is nog grooter vreugd..., Zeg, Vaeder, zieje nog
Geen blyk?
RODE, terwyl hy op zyn toonen slaat en de hand boven de oogen houdt.
Neen Vrouw, de zon straelt my zo sterk in de oogen,
Dat ik niet zien kan.
MACHTELT.
Och, ligt zyn we nog bedrogen, En hebben ons te vroeg verheugt.... Wel nou, hoe is ’t,
Zie jy dan nog niets?
RODE.
Wacht.... als ik niet ben vergist,
Zag ik beneden in het gindfe dal iets blinken.
Het lyken Ruiters, die nou schynen weg te zinken,
Dan weer te zien zyn.... jae, daer zie ik ze op den top
Van gindfen heuvel, paerd aen paerd, en kop aen kop....
Ze zyn het, Moeder, jae, ze zyn ’t gewis!
Stil, daer komt ons iemand naeder
In een galop, hy is al kort by ’t Dorp ik gis....
MACHTELT.
Dan kom ik ook....
RODE.
Neen blyf, ik weet niet of hy ’t is.
E 2
Daer
Daer springt by van het Paerd.... laet zien.... ô Sellewee
ken!
Hy gooit zyn Muts om hoog.
Hy is het, Moeder.... jaé, ’t is Freek.
MACHTELT.
Ik kan naeuw spreeken,
Zo popelt my het hart.... Ik loop hem te gemoet.
Achter het Tooneel hoort men roepen.
Myn Zoon!... Myn Moeder!
NEGENTIENDE
TOONEEL.
FREDERIR, MACHTELT, RODE.
FREDERIK, terwyl hy Rode, die van den heuvel komt, omhelst.
Ach, geliefde Vader! ’t zoet
Van uwe omhelzing kan myn bitter leed verzagten.
RODE.
Myn Zoon, nog eens myn Zoon!.... Maer ’k voel, dat my
ne krachten
Te veel verzwakt zyn; want ik kan je nou niet meer
Zo hartlyk drukken in myn armen, als weleêr.
Maer laet myn traenen jou de rest te kennen geeven.
Jy hebt een Vaeder die steeds Dankbaer is.
MACHTELT, haar Zoon by de hand vattende.
Ook even
Zo dankbre Moeder.
FREDERIK.
Ach! lieve Ouders, wat spreekt gy
Van Dankbaarheid? Ben ik ze aan u, of gy aan my
Verschuldigt?
RODE
RODE.
Zwyg, ei zwyg, myn Zoon, ik wil ’t verklaeren, En aen den Hemel en de Waereld openbaeren, Dat jy me tienmael meer, dan ik jou immer gaf, Vergolden hebt. Jy bent myn Ouderdom ten staf; Jy troost, jy onderhoudt, en jy verlengt myn leven. MACHTELT.
Jy hebt ons steeds verblyd, en stof daertoe gegeeven.
FREDERIK.
Is dat ten zelven tyde ook niet myn grootste vreugd?
Was myn geluk wel een geluk, en myn geneugt’
Wel een geneugt, als ik, schoon buiten zielsverdrieten,
Die, zonder dat gy daar in deelde, moest genieten?
Neen, dierbaare Oudren! weet, dat gy geen oogenblik
Uit myn gedachten zyt geweest, en ook dat ik,
In myn geluk, om ’t geen ik zelf daar by kon winnen,
Zeer weinig dacht; maar ik genoot het bly van zinnen,
Wanneer ik my de vreugd herinnerde, die gy
Daar over hebben zoudt. En thans verheuge ik my,
Door u te zien, en door die zoete vrucht te plukken.
Hoe treft uw tederheid myn Ziel!.. en hoe verrukken
My, in dit oogenblik, de vreugde traanen, die
Ik, op myne aankomst, uit uwe oogen biglen zie.
Hy neemt ze beide by de hand.
Lieve Oudren, ik kan my, dat moogt gy vast vertrouwen,
Nog niet verzadigen met u gezond te aanschouwen.
Doch maatigt uwe vreugd, bedaart, want ik moet voort,
Myn tyd is kort.... Zegt eens, hoe stelt gy ’t in dit oord?
Hoe leeft gy? en waar is myn Zuster, die ’k voor deezen
Slechts in de wieg gekend hebbe? is ze nog in wezen,
Zo laat ik haar eens zien.
RODE.
Jae, jae, myn Zoon, ik loop
Om heur te haelen, en zy zal jou, zo ik hoop.
....
Hy loopt heen, maar keert weder.
Maer goede Hemel! hoe verward zyn myn gedachten.
Jae, myn lieve Zoon, wy achten
Dat zy nou, waer je niet gekomen, zat in rouw.
RODE.
Hoor, op dat oogenblik, daer ze is in ondertrouw,
Is hier een Officier op Werving aangekomen,
Die tegen wil en dank heur Bruigom heeft genomen,
Macr hy is by geluk nog hier, dat doet me goed:
Hy wacht een Losgeld, dat ik hem nog brengen moet,
Van dertig Daelders, die ik hem heb doen belooven,
Op hoop of jy nog kwam.... nou zyn we ons leed te boven,
Wat vreugd, dat jy hier zo van pas gekomen bent.
FREDERIK.
Ga, Vader, haal hem hier, maar maak hem niets bekend. Zeg ook myn Zuster niets.
RODE.
Och, hoe zal ik dat klaeren?
Ik wou ’t veel liever al de Waereld openbaeren,
En roepen, hy is hier, hy is ’er!
TWINTIGSTE TOONE E L.
1
MACHTELT, FREDERIK.
FREDERIK, zyn Moeder by de hand vattende.
Moeder, ’t is,
Naar
Naar ik befpeur, hier nog in die gesteltenis,
Zo als voorheen. ’k Zie nu, dat ik my weêr bevinde
Ter plaats van myn geboort’. Daar is de hooge Linde;
Daar ’t Huis, naar ’t welk ik steeds verlangde uit harten
grond;
Hier is ’t, alwaar wy vaak, by zomer avonditond,
In ’t groen, ’t vermaak met ons gebuuren mogten deelen;
Ginds is de heuvel nog, waarop ik plag te speelen...
Q Kindsche jaaren, zoete en lieve eenvoudigheid!
Geloof me, Moeder, dat my alles hier nog vleidt.
Waar ik myn oogen sla, ’k zie overal nog proeven
Van uwe tederheid.... Maar wat kan u bedroeven?!
Uw blydschap schynt verstomd....
MACHTELT.
Och Zoon, zy is zo groot, Dat in myn hart byna de bron, daer zy uitsproot, Verstopt is: liever mogt ik ergens my verschuilen, Om, afgezondert van elk een, eens uit te huilen. Dan denk ik weer.
....
FREDERIK.
Vaar voort, myn lieve Moeder, zeg,
Wat denkt gy toch?
MACHTELT.
Dan ben ik eens in overleg,
Dat jy, te groot voor ons, nou niet meer ons gelyken
Kunt weezen.
FREDERIK.
Ei, laat toch dat valsche denkbeeld wyken. Hoe, ik te groot voor u? Zyt gy myn Moeder niet, En ik uw Zoon? moet gy me in voorfpoed en verdriet
Niet
Niet even waardig zyn? moet zich myn hart niet buigen Voor u, daar alles my genoeg kan overtuigen,
Dat ik aan niemands hart zo dierbaar ben geweest, Als aan het uwe, en zou de neiging van myn geest Voor de uwe zwichten? zou ik minder u beminnen, Dan gy my doet?...
Hy omhelst haar.
Verban, verban dat uit uw zinnen, Myn waarde Moeder! zyt verheugd, staak uw geween; Geloof, dat ik u nog zo lief hebbe als voorheen. MACHTELT.
J
Jae, ik geloof je, en ik verdien ’t ook mynent wegen.
Hoe dikmaels heb ik aen je Vaeders zy gelegen,
Terwyl ik heel den nacht in zilte traenen zwom,
En dacht, myn Zoon, myn Zoon, ik zie je nooit weerom!
EEN-EN-TWINTIGSTE TOONEEL.
MACHTELT, FREDERIK, GRIETJE.
GRIETJE, by ’t uitkomen......
Wat mag de rede zyn, dat Vader my zo spoedig
Gébood nae huis te gaen? hy scheen geheel blymoedig....
Maer holla... zie ik daer geen Officier?
GRIETJE.
Laet af, heer Offecier.
MACHTELT.
Wat!...
Ei, Grietje, ’t is je Broeder.
FREDERIK.
Ja, Zuster, ja, ik ben ’t, ik ben ’t, geloof uw Moeder.
GRIETJE, tegen haar Moeder.
Het is Broer Freek toch niet?
FREDERIK.
Ô Lieve Eenvoudigheid!
Ja zeker, Zuster, kom, omhels my, zoete Meid.
GRIETJE, na de omhelzing.
Och, Moeder, dan zyn wy bevryd van alle zorgen..
TWEE-EN-TWINTIGSTE TOONEEL.
MACHTELT, FREDERIK, GRIETJE, RODE, SERGEANT, MICHEL, KAATJE, KOSTER, Oude BOEREN, SOLDAATEN.
RODE, tegen den Sergeant, wyzende op zyn Zoon. Daer is de Man, die jou van daeg, in plaets van morgen,
RODE, tegen de Boeren, die zich verwonderen, terwyl Grietje by Michel loopt, en hem zulks beduidt.
Och jae, myn goede Buurtjes, jae, Het is myn Zoon, je kunt jou aller blydschop voegen By die van my, dit moet me alleen niet vergenoegen.
FREDERIK, tegen den Sergeant.
En gy, myn Vriend, gy komt hier Werven met geweld. Waar is uwe Orde?
SERGEANT, beevende.
Hier, myn Heer.
FREDERIK.
Weet, dat ik my zeer verwonder, Dat gy me eene Orde, die zo vals is, overgeeft. Ik ken uw’ Kapitein, en u niet min. Wat heeft U aangedreeven tot die zaak.... Ik zal ’t, wel zeggen. Gy zoekt hier eerst wat geld, dat’s niet te wederleggen, Van de Onderdaanen van den Koning in uw zak Te steeken, en daar na, zo stîl met zak en pak, Wyl ge op de grenzen zyt van ’t Ryk, te Deferteeren.
Myn Heer.....
SERGEANT.
FREDERIK.
Ontaarde, zwyg. Men zal u dat verleeren. Gy hebt van vroeger tyd den stand van een Soldaat Alleen gehouder voor een Vrybrief, om uw kwaad En snooden handel des te vryer uit te voeren: Maar ’t word eens tyd dat wy uw slecht gedrag befhoeren, En dat ge uw straf ontfangt....
Tegen de Boeren."
Sa, Mannen, pakt hem aan,
Neemt
Neemt hem gevangen, en laat alles op my staan. Op dit gezegde neemen de Soldaaten de vlucht, en eenige Boeren neemen den Sergeant zyn Rotting en Degen af, en gaan met hem heen.
Die booswicht moet zyn straf erlangen, ’t is niet anders. Houdt ook, zo ’t mooglyk is, all’ zyne Medeftanders; Bewaart hen allen wel, tot nader orde.
DRIE-EN-TWINTIGSTE en laatste TOONEEL.
FREDERIK, RODE, MACHTELT, KOSTER, GRIETJE, MICHEL, KAATJE, eenige BOEREN.
FREDERIK.
Kom,
Myn Zuster, nader my met uwen Bruidegom.
Hy neemt ze beide by de hand.
Uw Huwlyk, zekerlyk uit zuivre Min gefprooten,
En vastgesteld, behaagt me, ik hoop twee Echtgenooten,
Elks achting waard, in u te aanschouwen, en ik zal
Ter Bruiloft komen, zo ’t my mooglyk is, en all’
De kosten draagen.
Myn heer Ritmeester!
KAATJE.
Och, wat ben jy edelmoedig,
MICHEL.
Jae, je bent op ons zo goedig,
Dat ik je nimmer dank genoeg te geeven weet.
GRIETJE, hem omhelzende.
Och, Broeder, jy verdooft al onze smart en leed!
·BOER, tegen zyne Makkers.
Wat braever Heer! by schaemt zich onzer niet.
De Boeren naderen Frederik.
Jou welkom, waerde Heer Ritmeester. Jy moet weeten, Dat wy, als wy iets van je hoorden, steeds verblyd
Al wat ik van je zie, myn Zoón, kan my behaegen: Maer nog wel tienmael meer, ’t geen ik in vroeger daegen Gehoort heb, dat je altoos, in jou Soldaeten stand, Rechtmaetig handelde.
FREDERIK.
Gewis, myn Vader, want
Ik heb my nooit bedient van snoode en slinkse ranken;
Het welk ik u en ook myn Moeder heb te danken;
Uw beider onderwys, dat ik van de eerste Jeugd
Genooten hebbe, en dat niet anders dan de Deugd
Ten doelwit had, is my tot heden bygebleeven.
Geen plaats ter Waereld, daar ik ooit, van al myn leven,
Geweest ben, zal het zich beklaagen, maar veeleêr
My roemen.
Hy ziet op zyn Horologie.
Doch het is myn tyd. Voor deze keer,
Lieve Ouderen! kan ik niet langer hier vertoeven.
’k Moet voort.
MACHTELT.
Och, zel je ons dan zo schielyk weer bedroeven?
RODE.
RODE.
Jae zeker, lieve Zoon, vertoef nog slechts een uur
By ons, want onze vreugd is al te kort van duur.
FREDERIK.
Verschoon my, dat ik u daar in niet kan geryven.
Myn hart, als ’t weezen kon, zou zelf myn hier doen blyven: Als ik myn Qudren, eer ik ga,
Maar ’t is myn tyd.
Ik wenschte, dat gy my die goedheid wilde toonen,
Van in myn Logement by my te komen woonen.
Heerscht in myn wooning, zo als ge in myn hart regeert.
Houdt alles, wat ik heb, voor ’t uwe.
RODE.
Och, jy vereert
Ons al te hoog, myn Zoon: jy toont ons jou genegen, En Dankbaer hárt te veel, en maekt ons zeer verlegen.
Uw zwaarigheid; blyf, blyf, ik zal daar op zo sterk Niet dringen. Geen geluk zal me in myn Levensdagen, Indien het uw geluk niet tevens is, behaagen.
RODE.
Hoor, waerde Zoon, wy zyn reeds oud en grys van hair;
Wy wachten hier den dood, alwaer wy menig jaer
Zo vreedzaem woonden. Laet ons dan die gunst verwerven,
Dat we in die Hut, daer wy in leefden, mogen sterven,
En daer je zelf in bent gebooren. Maer ik bid,
Dat je ons hier dikmaels komt bezoeken.
FREDERIK.
Zeker, dit
Beloove ik u.
MACHTELT.
Jae, Zoon, wy zullen, daerentegen,
Jou weer bezoeken met vermaek, en onderwegen
Den Hemel danken voor dien onverdienden Loon,
Dat hy ons zegende met zulk een DANKBREN ZOON!
EINDE.