Jurriaen Bouckart - De nederlaagh van Hanibal

Jurriaen Bouckart: De nederlaagh van Hanibal. 1653.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton013480 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. π1r]

De

Nederlaagh

Van

HANIBAL.

TREURSPEL.

[Vignet: gravure]

t’AMSTERDAM,
By Paulus Matthysz, inde Stoof-steegh, gedrukt. 1653.

[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

INHOUT.

SCipio, om Hanibal uit Italie te trekken, in Afrika overgescheept, en daar zege op zege bevechtende, wort gevolgt van Hanibal, die om zyn Vaderlant te helpen redden, van de Kartagensers t’ huis ontboden was. En korts daar na treden deze twee vermaarde Veltoversten, op anzoek van Hanibal, in gesprek van vredehandelinge: maar Scipio, moedigh op zyn voorspoet, en meer genegen den oorlogh gelukkig te volvoeren, dan den vrede in te gaan, geeft weinig gehoor op Hanibals voorstel. Hier op rustmen zich van wederzy ten stryde, die bloedig aangaat; daar Kartago de nederlaagh kryght, en van de Romeinen gedwongen wort de vrede, genoegzaam ter genade van Scipio te aanvaarden. Hier op wort Massenisse, voor zyn getrouwen dienst, Roome bewezen, in zyn vaders ryk herstelt, en Konink van Numidië gekroont.

Het Toneel is by Sama in Afrika.

[fol. π2v]

Namen der Personaadjen.

Scipio, Veltheer der Romeinen.
Lelius, Stedehouder van Scipio.
Metellus, Rooms gezant in ’t leger by Scipio.
Marko, Rooms Hooftman.
Ager, Afrikaans Spion.
Lucio, Broeder van Scipio.
Massenisse, Prinse van Masseslia.
Artabar, Moorjaanse Konink.
Hanibal, Veltheer der Kartagensers.
Barka, Gisgo, Asdrubal Hedes,	}	Vorsten en Raatsheeren van Kartago.
Bochar, Stedehouder van Hanibal.
Klito, Zuster van d’overwonnen Konink Syphax, in paadjes kledinge.
Mazalin, Staatdochter van d’overleden Koningin Sophonisba.
Dion, dienaar van Marko.
Augur, Afrikaans Legerwichelaar.
Geest van Sophonisba.
Silla, Kornel en Legermeter van de Romeinen.
Rey van Roomse Maagden.
Geest van Dido.

[p. 1]

De

Nederlaagh

Van

HANIBAL.

TREURSPEL.

EERSTE BEDRYF.

Scipio, Lelius, Lucio, Silla, Metellus, en Marko.

Scipio. MAnhafte Ridderschap, die met u staale schouders,
Het oude-Helde padt, van u vergode Ouders,
Met onverschrokken moedt betreet; waar door dat gy
De rechte Scherm-heers zyt, der Roomsche heerschappy.
(5) O, zuilen van myn heir, ik droegh noit Lauwerbladen
Als die ik, helden, won door u zeeghafte daden,
Ik heb door uwe hulp, het maghtig Spaens gebiet
Dat d’Afrikaan in nam, die Numas wet verstiet,
Met dezen arm getemt: alwaar ik d’Afrikanen
(10) En Spanjaarts vol van vuur, met al hun Ruitervanen,
Heb viermaal achter een, in ’t open veldt geslaght,
En teenemaal verstroit, en na ik al de maght
Van Libie en Kartaagh uit Spanje had verdreven
Den Taag en Iberstroom, naar Remus wet doen leven,
[p. 2]
(15) Quam ik met zege t’huis, en wiert in onze wal
Gelyk een Godt geviert, doch zoo lang Hanibal,
Met zyn Barbaren noch, ons Roomsche ryk braveerde,
En ’t ingewant des staats met vuur en zwaart verteerde,
Zoo bleef ik onvernoegt, en zwoer by Godt Jupyn,
(20) Dat ik niet rusten zou, veel min vernoegt oit zyn,
In ’t Borgermeesters ampt, dat my was opgedragen,
Of ’k had den vyant eerst in Afrika verslagen,
Het dorre strant geverft met hun meineedigh bloet,
De Steden omgekeert, en myne wraak geboet,
(25) Om zoo den Kartagees door vlam en zwaart te wekken,
En Hanibal door dwang weêr naar Kartaag doen trekken.
Lelius. Nu ziet gy heer u wensch, en uwen eedt voldaan.
Waar is nu Fabius, die niet en vont geraân,
Noch niet gedoogen wou, dat men door woeste baren
(30) Met een gewapent heir naar Afrika zou varen,
En laten Hanibal in ’t midden van ons lant:
Doch na veel stribbelings behilt gy d’overhant.
Scipio. Dat ’s waar, maar heel bepaalt, men gafme te bewaren
Ceciljen, en zoo my geraden docht te varen
(35) Van daar ook herwarts aan, zulx wiert aan my gestelt;
Met voorbeding, dat ik de schepen, volk en gelt
En wat meer nodigh was om krygsvolk uit te reeden
Ook zelfs bezorgen most, gelyk wy onlangs deeden
Door vrinden hulp, en onder dat getal waart gy
(40) Ook d’eerste die hun dienst opofferden, om my
Te volgen waar ik u ook heen zou willen leiden.
Lelius. Gelukkig was de stond toen wy van Rome scheiden.
Scipio. Den zesten dagh daar aan toen zagen wy op Zee,
Het Ceciljaans gewest, en landen aan de Ree
[p. 3]
(45) Van’t ryk Messin, doch zoo haast ik de Ciciljanen
Van’t muiten had gebragt tot Romes onderdanen,
Zoo preste ik al ons heir om weder scheep te gaan,
Verzorgende eerst ons vloot van oly, wyn, en graan,
En paarden en geweer, en harrenassen meede;
(50) Die door myn last Vulkaan voor ons Soldaten smeede.
Als ’t al in orde was, zoo wonmen d’ankers op,
En ’t zwart getakelt hout, met wieken in den top,
Voorwint dreef Zeewart in; het yselyk geflonker
Van Aetnas brakent vuur, verstrekte ons in het donker,
(55) Op’t zwalpent pekelnat, een toorts, en godt Neptuin
Begunstigde onze vloot; en droegze op zyne kruin,
Aan dees Kartaagsche kust, en liet ons veilig landen,
In spyt van d’Afrikaan, toen schuimde ik deze stranden,
Versloeg ’t Kartaagsche hooft, Hanno, Amilkars Zoon,
(60) Ook Koning Syphax zelf, en Asdrubal, de doôn
Die waren talleloos. ’k veroverde ook de wallen
Van Cirta, Syphax stadt, en wie niet quam te vallen
Door ’t zwaart, die gaf zich op; nu rest ons weinig meer
Te winnen als Kartaagh, die stadt, waar in ik zweer
(65) Gebooren zyn die geen, die door hun tyrannye
Voor hadden ’t Roomsche ryk, en zyne heerschappye
Te dempen in den gront, maar ziet hoe nu het rat
Zich ommekeert, en ook den tyt gebooren, dat
Ik hare wal ook wil bedwingen door het stormen,
(70) En hare heerschappy naar mynen zin hervormen,
En wie zich niet en buight, en zyne schult belyt
Zal ik haast proeven doen, hoe fel myn lemmer snyt.
Maar in het tegendeel, zal ik u, Ridders, toonen
Hoe zeer ik u bemin, met uwe dienst te loonen.
[p. 4]
Lelius. (75) Zeeghafte Legervorst, gy roemt ons dienst te zeer,
Zoo wy iets waardigh zyn, daar van komt u al d’eer.
Gy wyst ons ’t heldespoor, het tytboek van uw leven
Is vol van heldedaân, en tucht en eer geschreven,
Eer gy de jaren had van driemaal zes getelt,
(80) Hebt gy uw Vader by Tesin in ’t bloedig velt
Uit ’s vyants klaauw gerukt, en uit den stryt gedragen
Alwaar hy was gewont, en toen door nederlage
Van Kannes droeve slagh de Roomsche Edelliên
Te zamen spanden om uit Latium te vliên,
(85) (Door schrik die hun beving) hilt gyze manlyk tegen
Met uw gestroopte kling, gy kost hun drift bewegen
Die onbeweeglyk scheen, hun herten kil en klam,
Hervormde gy terstont in louwter vuur en vlam.
Dit was de proeve Vorst, van uwe kintze dagen,
(90) En wederom, na dat in Spanje was verslagen
Uw Oom en Vader, bey de Scipioos, alstoen
En vontmen door de vrees in Roome geen zoo koen
Die zich vermeten dorst de byl van ’t heir te dragen
Als gy alleen, om d’Afrikaners weêr te jagen
(95) Uit Spanjen, als gy deed’, gy wont ’er slagh op slagh,
Ja nieu Kartaago heer verwontge in eene dagh.
En wat gy vorder deed’, heel Spanjen alstoen roemde,
Mits zy u met den naam van hunnen Konink noemde.
Scipio. Hout op het is vergeefs dat gy myn daden roemt,
(100) Ik wil ook niet dat men den naam van Konink noemt,
Rome is vernoegt met d’elpenbeenen staf en zetel,
Die Roomsche wetten viert, een Konink licht vermetel
Die wetten maakt en breekt, na zyne lust en zin
Misleit door raat van ’t Hof, of drift, of wulpze min,
[p. 5]
(105) En schoon de Vorst zy vroom en haat de dwinglandye,
Een booze nazaat schopt hem licht uit d’heerschappye,
Die dan de wetten plet, vertreet met zynen voet
Al wat hem wederstaat, en stort’ onnozel bloet,*
Gelyk ons Tullia, die om de kroon te erven,
(110) Den moortpriem zellef sleep, en deed’ haar vader sterven,
En Room’ most met gedult voor Konink nemen an
Den moordenaar Tarquyn, en Tuljas echte man
Ons lesten Vorst, wiens zoon Lukrees zoo woest verkrachte.
De letteren die gy Metel van Rome braghte,
(115) Heb ik gelezen, en versta van onzen raat
Op wat wys Hanibal Italje ruimde; laat
Nu hooren uit uw mont hoe droeg zich ons gemeente.
Metel. Noit zag ik blyder schaar, hun oogen als ’t gesteente
Van helle diamant die flikkerden van vreugt,
(120) Zoo ’t gryze als blonde hair het riep ’er al verheugt
Lang leve Scipio, die Roomen heeft ontslagen
Van ’t Afrikaans gewelt, geeindigt zyn ons plagen.
’t Is billik dat zyn beelt na ’t leven wort gesneên
Van zuiver gout, en dat zyn zuil van marmersteen
(125) Uit Atlas rug gehakt, tot aen den hemel ryze;
Op datme door dees eer, aan hem ons plicht bewyze.
Een ander riep, Ik wil men tot zyn lof daar by
In ’t midden van de zuil, al zyne daden sny.
Het graauw dus ondereen van blytschap uitgelaten,
(130) Bezwangert al de lucht en kromgeboghte straten,
Met zang en snarespel, en vrolyk hantgeklap,
De Roomsche Adeldom, en preutsche Ridderschap
Met een gemeene stem, al uwe daden prezen,
En zweeg ’er iemant stil, men zag zyn vreugt door ’t wezen.
[p. 6]
(135) De Goden van den Raat, die gingen paar en paar
Van ’t hooge Kapitool, om op ’t gewyt altaar
Door Priesters zuiv’re hant dankoffervier te stooken,
Ter eere van godt Mars: toen zaghmen d’altaars rooken
In alle tempelen. Vyf dagen achter een,
(140) Riep men de Goden aan met smeken en gebeên,
Datze uw persoon en heir, in ’t midden der Barbaren,
Beschermen wilden, en voor allen onheil sparen:
Want al hun vreeze was dat zy met deze maght
(Die Hanibal met zich heeft over zee gebraght)
(145) Uw frissche Ridderschap hier moghten overrompelen,
En uw gewonnen eer zoo onverziens doen strompelen;
Te meer door dien den raat door kuntschap was bericht
Dat Hanno, ’s Veltheers broer, zyn krygers had gelicht
Uit het Legurs gebiet, en daar mee afgevaren
(150) Recht naar Kartaag.
Scipio. Ik hoop Jupyn zal my bewaren.
U dank ik vader Mars, dat wy nu zien den dagh
En feest van vreugt, waar naar myn hert te wenschen plagh,
Dat was, dat ik den muur van Afrika moght slopen,
En ’t heir van Hanibal gedootverft zien verlopen
(155) Uit ons Latyns gewest, gelyk nu is geschiet:
En zyn verschrokken heir, dat Latium verliet,
Leit hier by Zama. Hanibal doet niet dan klagen
Om dat hy onze maght, en godt Gradivus plaagen,
Daar hy ons lant meê dwank nu voor Kartago ziet.
(160) Doch is zyn maght nu zwak, daarom en wil ik niet
Dat iemant hem versma: wilt hem als vyant vrezen.
Bestelt uw wachten wel, wilt niet onachtzaam wezen.
Wat hoor ik voor gerucht? wien brengt’ge dus gestrikt?
[p. 7]
Mark. Het zyn twee schellemen door Hanibal geschikt,
(165) Om ’t leger te bespiên.
Scipio. Onbint hun hand en oogen.
Wat zytge toch voor volk, dat gy hebt durven poogen
Te komen in myn heir, hoe derde gy ’t bestaan?
Ager. De plicht tot onzen Heer heeft ons hier toe geraân.
Scipio. Wat was uws heeren wil, myn leger te bespieden?
(170) En als dat was gedaan, dan weer van hier te vlieden
Om hem te maken kondt hoe ’t by my is gestelt?
Ager. Ons leven en ons doot, staat Heer in uw gewelt.
Scipio. Vreest gy geen strenge straf, die gy niet kont ontvlieden?
Ager. Geensins, wilt gy ons doôn, uw wille moet geschieden.
(175) Fortuin beschoor ons dit: wy vreezen voor geen doot.
Wy Afrikaners zyn van moedt zoo trots en groot
Dat wy noit een Romein on ’t leven bidden willen,
Alwaar ’t dat gy de huit deet van ons spiren villen.
Scipio. Om dat gy moedig zyt, en trouw aan uwen Heer,
(180) Zoo schenk ik uit genade u ’t leven, en begeer
Dat ook uw oogen zien waarom gy zyt gezonden,
Ga, Marko, ga, en lei hun beiden ongebonden
Het gantsche leger deur, en laat hun dan weêr gaan
Hun Heere kondschap doen hoe onze zaken staan.
(185) Hoe, wil nu d’Afrikaan ons moedig heir belagen
Door list van ’t vossevel; ik wil ’er tegen dragen
Alcides leeuwen huit: ten trots van Hanibal
Schik ik zyn spiên te rug, waar door hy schrikken zal;
Voor onze moedt en magt moet hy angstvallig vrezen,
(190) En Prince Massenis zal ook strax by ons wezen,
Met al zyn volk, die hy uit Cirta heeft gelicht.
Hy is naby, zyn voortocht was al in ’t gezicht,
[p. 8]
Met d’opgank van de Zon, twee stonden reeds verleden,
Myn broeder Lucio, wilt hem voorts tegens treden,
(195) Ontmoet hem met uw stoet, gaet strax, ’t is meer als tyt.
Lucio. Daar komt de Prince zelf.
Scipio. Zeer wel gekomen zyt
Gy hoog gebooren Prins.
Mass. Ik kus, o Vorst, uw handen
Waar door ik weêr bezit myn vaderlyke landen,
’t Massesliaans gebiet door Syphax my ontrooft
(200) Uit enkel overmoet.
Scipio. Ik zweer u, Prins, gelooft
Zoo haast ik door uw hulp heb Hanibal verslagen,
Dat gy alleen niet zult uw vaders kroon weêr dragen
Als wettig erfgenaam, maar ik verhef u mee
In Konink Syphax plaats, wiens rykken gy alree
(205) Verovert en beheerst van ’t oosten tot het westen,
De kroon op uwe kruin zal ik voorts doen bevesten
Te Roome door den raat.
Mass. Hoe gy my hooger zet
Hoe ’k laager voor u buig, ik zweer uw Roomsche wet
Zoo lang ik adem haal, te breken noch te buigen.
Scipio. (210) Alwaar de daat zelf spreekt, daar hoeftmen geen getuigen,
Uw trouw is ons bewust, maar zegt hoe staat de stant
Der Numidiers.
Mass. Die niet alleen, maar ’t heele lant,
Van hier tot d’Ocean, is heer in uw vermogen,
Ik hebbe met myn heir, heel Libie omgetogen,
(215) En ’t warrig volk getemt, en uwen Adelaar
Om hoog ten toon gestelt op Herkules pilaar,
Van waar hy starent waakt, wat kielen door de baren
[p. 9]
Van d’Oceaansche strot, de Middelzee in varen.
’k Heb voorts de havens en de steden wel bezet,
(220) Met krygsvolk na den eisch, nu kunt gy uwen wet
Het overwonnen volk, naar uwe zin voorschryven.
Scipio. Neen, laatze by hun wet, gewoonte en wyze blyven.
Regeert hun zacht en wel, en maekt dat zy u meer
Beminnen om uw deugt, als hun verwonnen heer.
(225) Wat hart en warrigh is, wilt zacht en lankzaam kemmen,
Den Adel door de reên, het graauw door weldoen temmen.
Verstoot hun Amptenaars noch oude Priesters niet;
Maar houwt den teugel zelfs, zoo kunt gy hun ’t gebiet,
Wanneer gy ’t nodig vint afbreken, of besnoeien
(230) Naar tyts gelegentheit. laat Pantas zich bemoeien
Met outer, offerhant, en vog’lezang en vlught.
Doorzoek hun ingewant, en houw het volk in tucht
Gelyk zyn ampt vereischt; maar zoo hy zich wil steken
In lantbestier, op u, en uw regeering spreeken,
(235) Zoo roeit hem daat’lyk uit, eer dat die valsche tolk
Door schyn van wich’lery, de herten van uw volk
Ophitst tot muitery, of heimelyke lagen.
Geeft weeuw en wees gehoor, komt maagt of vrou te klagen
Van schennis door gewelt, zoo rust, noch laat niet af,
(240) Voor dat de schenner draag, zyn welverdiende straf.
Om slissen schil en twist, kiest wyze en vrome mannen
Die om recht recht te doen hun gunst en haat verbannen.
Zoo raakt de schaal gelyk; doch boven al neem acht
Den booze en ryke vrek, uw armen niet versmacht
(245) Door woeker of bedrogh.
Mass. Ik volg’ Heer uw gebieden.
Scipio. Hoe vaart de Mauritaan?
[p. 10]
Mass. Die dapp’re en strytb’re lieden
Zyn maghtig in der daat, want hunnen palen zyn
Van Atlas af, tot aan de Libische woestyn,
En van Numidien tot Atlas hooge bergen.
(250) Ik zocht hun noit tot stryt in ’t open velt te tergen,
Maar hilt by Oecath en Dorath den pas bezet
Met krygsvolk, waar door hun de toevoer wiert belet,
Tot datze zich van zelfs vrywillig overgaven.
Scipio. Wat vollek woont aan gintszy d’ Atlas.
Mass. Zwarte Slaven.
(255) Dit ’s van hun Vorsten een, en deze zyn lakkey,
Dat volk en vreestmen niet, ik breng u Heere bey
Dees zwarte monsters uit een boertery gevangen,
Let op hun moedigheit.
Scipio. Gy zult tot loon ontfangen
Het Koninklyk rantzoen.
Artab. Ik sta in uw gewelt,
(260) Maar dat gy boert en scherst, en my voor slave schelt
Gaat myne kroon te na; ik wil uw woetheit terten.
Komt neemt uw gladde kling, en stootze door dit herte,
En tap my ’t leven af.
Scipio. Hoe zoekt g’ uw doot dus zeer.
Artab. Ik wil uw slaaf niet zyn noch leven zonder eer.
(265) Lafhertige, stoot toe, schroomt gy myn bloet te storten,
En durftge noch, o Goôn, my in myn eer verkorten,
Zoo is ’et meer als tyt dat ik myn banden breek,
En myne hoon en spyt, met deze schonken wreek.
Scipio. Stil, en zwicht; wie zyt gy?
Artab. Een Konink, en geen slave,
(270) Ik trok noit uit myn ryk, om lant, of schat, of have
[p. 11]
Te roven met gewelt, gelyk de Roomer doet.
Ik zocht noit slaef te zyn van onrechtveerdig goet.
Scipio. Om voor de slaverny myn vaderlant te vryden,
Quam ik door noot geparst, den Afrikaan bestryden.
Artab. (275) De schade van uw lant, wreekt op de Didojaan.
Ik heb u niet verkort.
Scipio. Zyt gy geen Afrikaan,
En ook geen onderzaat der snoode Kartageezen,
Door wiens meineedigheit dees oorlog is gereezen?
Artab. Ik Konink Artabar heb myne heerschappy
(280) In Gezer myne stadt, geen mensch is boven my.
Ik ken geen Kartagees, noch ook geen and’re wetten
Als ons de goe’ natuur in ’t herte quam te zetten.
Scipio. Waar in bestaat uw maght, en schat, en hooge moedt?
Artab. In liefde van myn volk, ik zocht noit gelt of goet:
(285) Ons rykdom die bestaat, in weinig te begeeren,
Door warmte van ons lucht behoeven wy geen kleeren;
Dees gitt’ en gladde schors, versiert ons ruim zoo veel
Als u het Tyrus zwart, of Sidons root fluweel;
Het welk ook licht verslyt, en ’t onze duurt ons leven.
(290) Daar gy om werkt en slaaft, heeft ons natuur gegeven.
Het aartryk schenkt ons broot en allerlye vee,
Het water, vis en zout, daar zyn wy mee te vree.
Wy leven heel gerust, en weten van geen zorgen,
Men tracht ons noit des nachts te quetzen of te worgen,
(295) Om rooven onze schat. geen krygsman oit zoo bars
Die ons bestoken quam. ja zelf uw vader Mars
Waar voor gy daaglyx knielt, noit aantrok op ons palen.
De krygsman gaat zeer noo’, daar niet en is te halen.
Scipio. Weet gy wie na uw doot beerven zal uw Kroon?
[p. 12]
Artab. (300) Indien die erflyk waar, zoo quam die op myn zoon;
Nu is ’t my onbewust. de Konink wort gekooren
By stemmen, die niet zien alleen op hoog gebooren,
Maar kiezen uit de wyze en vroome zullek een
Wiens deugden waardig zyn, een Konink te bekleên.
Scipio. (305) Een harde wet, hoe! moet de zoon zyn vader derven,
En heeft hy geene magt, zyn vaders kroon te erven,
Wat voorrecht heeft hy dan, door zyn geboortenis?
Artab. Zoo veel, dat byaldien hy vroom van herten is,
En niemant wykt in deugt der brave burgerye,
(310) Zoo geeftmen hem gewis, de kroon en heerschappye:
Maar zoo hem zulx gebreekt, zo is ’et beter hy
De kroone mis, als dat het lant daaromme ly.
Scipio. Ik ben geheel voldaan, en heb door uwe reeden
De rechte gront gepeilt van uwe list en zeeden.
(315) Zoo gy hier blyven wilt, by myne trouw ik zweer
Dat ik u, van nu af, beminnen zal veel meer
Als ik u heb gehaat, doch zoo gy ook wilt scheiden,
Zoo zal ik u met pracht tot in uw ryk doen leiden.
En gy Prins Massenis, noch eenmaal welkom zyt.
(320) Komt gaanwe saamen in, ik hoop eer korte tyt
Den loozen Afrikaan zyn wiekken zoo te korten
Dat hy vergeten zal meer Roomers bloet te storten.

TWEEDE BEDRYF.

Hanibal, Asdrubal Hedes, Gisgo, Barka, en Bochar.

Hanib. HA slibbergat geluk, ik vloek uw drajent rat,
Dit ’s nu de derde dagh, dat ik weerom betrat
(325) Dit Ryk, myn vaderlant, dan, met ik quam te landen
[p. 13]
Zag ik myn luk en eer, en al myn glory stranden.
Vergeefs heb ik, o Goôn, nu zestien jaar dit zwaart,
In ’t Roomsche bloet geverft, en bot en stomp geschaart
Op ’s vyants knokkebeen, vergeefs heb ik bedolven
(330) Hun steden onder ’t puin, vergeefs hun bloet doen golven
En stroomen over ’t velt, gelyk een snelle vliet,
Of Tybers sterke stroom, wanneerze neerwaarts schiet,
In Tetis brakke schoot, vergeefs hebt gy, o handen,
Voor Kannes in een dag, ’t Latynsche heir doen stranden,
(335) En veertig duyzent man van ’t Roomsche bloet gevelt,
Met tweemaal hondert raân, en hunnen opperhelt,
Paul Emilus, waar mee dat ik versaagt dee sidderen
De Gooden binnen Rome; en hun Latynsche ridderen,
Die zaten radeloos. indien ik met myn maght
(340) Voor Roome waar gerukt ik had de stadt verkracht,
En ook met eene slag, hun trotze hoverdye
Doen bukken onder ’t juk, van Didos heerschappye;
Elk schrikte voor myn stem, myn herte was metaal
En yzer al myn leên.
Bark. Wel waar toe dit verhaal,
(345) Segt my, o Hanibal, zyt gy niet meer de geene
Die g’ eertyts waart?
Hanib. O, neen, myn lukstar is verdwenen,
Ik was de Roomers schrik, en uw Kartagers Mars
En Wapengodt, maar nu word ik myn leven wars
Door uw lafhertigheit. ik moet uw dwaasheit haten.
(350) Heb ik om uwent wil Italien verlaten,
En koom hier met myn heir tot redding van den stant,
Waar toe dan kints geschrey, tot lessing van den brant
Zyn traanen veel te zwak, maar kracht van minneschonken
[p. 14]
En ’t vreeselyke staal, die doven recht de vonken
(355) Van Godt Gradivus toorts, ’k verfoey uw laf gemoet.
Gisgo. O Goôn, wat zal ’t noch zyn, ik voele een Aetnas gloet,
Door bitzig lasteren, in dezen boezem blaaken.
Vervloekt zy d’uur, dat wy, de vreê met Rome braken,
En ’t bloet daal op den kop, van die gaf d’ eerste wrak
(360) Of oorzaak was, waar door dat de heil’ge vrede brak.
As. He. ’t Was een door eigen haat, en staatzuchts eer geprikkelt,
Die ons door eigen drift in d’ oorlog heeft gewikkelt.
Bark. Daar aan heb ik geen deel, en ken my zelven vry.
As. He. Zoo doe ik ook.
Hanib. Wie was ’t dan?
Gisgo. Wie ’t was; dat waart gy
(365) Met uw aanhangers, die snoo Barkasche partye,
Toen gy met glinstrent gout, en hooftsche kuyperye
De stemmen kocht, toen kreeg uw wraak, en staatzucht klem;
Wy streefden voor den staat, en zochten door ons stem,
Het smeulent oorlogvuur, in zyn geboort te smooren,
(370) Door welgegronde reên, dan ’t was al moeit verlooren.
Wie toen van vrede sprak, die hilt men voor een zot
Of lantverraêr, en wiert van u, en ’t grauw bespot.
Maar nu gevoelen wy, o Goôn, te laat de stramen.
Hanib. Gy eervergete schelm, hebt u met recht te schamen;
(375) Uw ongezoute reên, die tergen myn gedult.
’t Is waar, zoo haast als ik tot Veltheer was gehult,
Was myn genegentheit den bant van vreê te breken,
En zocht gelegentheit, om u, en my te wreken,
Door krachten van het staal, om ons te maken vry
(380) Van ’t onverdraag’lyk juk, der Roomsche tyranny:
Ik schoot het harnas aan, en heb ’t ook zoo gedragen
[p. 15]
Dat gy, noch geen van u, daar over hebt te klagen;
Maar wel uw vyanden, wiens steden omgewroet
Tot as en puin, noch vers bespat met brein en bloet,
(385) Getuigen hoe ’k uw leet zeeghaftig heb gewroken,
En der Romeinen macht, door myne maght gebroken.
Ik stelde zonder schrik, voor u dees borst ten doel;
Wel achtpaar jaren lank op Didos oorlogstoel,
Daar zat ik als een rots, en heb de hagelbuyen
(390) Van schicht en pylgeschut, van ’t oost, en noort, en zuyen
Geschoten naar u troon op deze borst gestuit.
De snelgevlerkte faam, die blaast noch overluit
Hoe menigmaal ik heb, het Roomse heir geslagen
En uit ’et bloedig velt, hun standarts weg gedragen.
(395) Hoe menigmaal ik heb, ’t Latynse lant gestroopt,
Hun steeden omgeploegt, veel wallen afgesloopt,
Hoe menigmaal ik gants Italien dee beven,
En voor uw vryheit heb, myn goet en bloet gegeven;
Toen wiert myn beeltenis, gemaakt van marmersteen,
(400) Door uw last opgerecht, geviert en aangebeên,
En voor twee scheepels op gehoopt met goude ringen
De Roomers afgestroopt, deed’ gy myn lof ook zingen,
Toen was u d’ oorlog zoet, gy hilt veel van ’t genot
Al wat ik dee was goet, en Hanibal uw Godt.
(405) Wat reeden port u nu den Veltheer te vermaken?
Gisgo. Meer reeden als ge hebt ons achtbaarheit te laken.
Al wat gy heden zyt, en wat gy waart voor heen,
En hoe ge ’t Roomsche ryk zeeghaftig hebt bestreên,
Hun steeden omgekeert in asch en puin bedolven,
(410) Hoe gy ’t Latynsche bloet gelyk een zee deed’ golven,
Is ons niet onbewust, gy staakt na d’ hoogste top,
[p. 16]
Maar het geplengde bloet daalt nu op onzen kop,
Dat zien wy laas te spa: die eed door u gebroken,
Wort nu aen ons en dit geheele ryk gewroken.
Hanib. (415) In ’t breken van den eed, heb ik my noit misgaan.
Gisgo. Tot breken van de vree hebt gy altyt geraan.
Hanib. Den eed van het verbont door nootdwank uitgesproken,
Tot nadeel van dit ryk wiert zonder zont gebroken,
Ja ’t was der Goden wil; in d’oorlog waartge vry
(420) Ruim tien en vier jaar lang, in weeld’ en heerschappy:
Doch zoo ik bezigh was op nieuw myn zwaart te wetten,
Om aen ons stadt Kartaag de kroon op ’t hooft te zetten,
Van ’s werelts heerschappy, zoo lietg’ u zelf, o schant!
Ten roof van Scipio, die ’t Afrikaansche strant
(425) In nam, waar door uw luk en ’t myn begon te wenden,
Dan ’k wensche dat de hel en hemel my moet schenden,
Zoo ik door vrees of schrik heb in myn plicht gefaalt.
’k Heb u myn eed en trouw met goet en bloet betaalt.
Maar gy ondankbare gaat zelfs in uw geweeten,
(430) En ziet hoe schandig gy u zelven hebt vergeten.
Indien gy voor Kartaag het beste had gedaan,
En my met volk en gelt na plicht had bygestaan,
Zoo lang’ ik d’oorlogs vlag op ’s vyants bodem stelde,
Al waar ik dagh op dagh den vyant nedervelde,
(435) Ik zweer by al de Goôn, ik waar noit weêr gekeert
Of had het Roomse ryk tot in den gront verheert.
Nu koom ik door uw last geprest, maar och! hoe noode
Ik ’t Roomsche ryk verliet dat weten d’Oppergoden.
Want al myn glants en eer, door zweet en bloet gehoopt,
(440) Heb ik door uw gebot, in eene dagh gesloopt,
Nu zietge maar myn schim, of schaduw zonder leven.
[p. 17]
Myn ziele en hert, en eer al t’zamen zyn gebleven
In Latium, daar noch myn sabel wort gevreest,
Hier staat een yle schors, maar ginder waart myn geest
(445) Gedurig om en tom, deur bemde en bos en haagen,
Daar ik uw vyant heb met duizenden verslaagen,
Wiens schimmen doots en bleek met droef en naar gesteen,
Den boort des jammerpoels met troupen noch betreen,
En trachten elk om ’t zeerst in Plutos ryk te vaaren.
(450) Nu gaat myn ziele weer door Roomse steden waaren,
Beklimt het Kapitool, daar ’t al noch voor my vreest,
Om dat ik ben de roe van ’t Roomse ryk geweest.
O Goôn, dit woort geweest, doet hert en ziele breken.
Ziet broeder Magos geest, hoe dat zyn wonden leeken
(455) Van bloet en etterstank, zeg op wat is uw bee
Dat gy dus zwaarlyk zucht, uw broeder is geree.
Geen zaak zoo zwaar kan zyn die ’k u zou willen weig’ren.
Zoekt gy uw heul om hoog, ik zal strax opwarts steig’ren,
En stap’len bergh op bergh, en treên ten hemel in,
(460) By Jupiter en Mars: of zooge zyt van zin
Dat ik ter helle daal, om Pluto zelfs te spreken;
Uw wil zal ook geschiên. of zoekt gy u te wreken
Aan eenig sterflyk mensch, of Goddelyk geslagt,
By d’hemel ik u zweer, en d’onderaartse magt
(465) Dat ik niet rusten zal, noch deze kling op steeken
Voor gy gewroken zyt; doet my maar eenig teken
(Zoo gy niet spreken kunt) wat uwe wille zy,
En waarom gy dus naar, hier waaren komt by my?
Ik zweer u andermaal, gy zult uw bee verwerven.
(470) Zie hier ik staa gereet met u al om te zwerven,
Na d’onderaartse poel het helse veer, en ’k wed
[p. 18]
Zoo haast my Charon ziet dat hy ons overzet,
Met zyn gelapte schuit; hy zal strax voor my knielen,
En kussen dezen dolk, waar mee ontelb’re zielen
(475) Zyn dagh op dagh geslacht, en aan zyn boot bestelt.
Van daar zoo treên wy voort na het gelukkig velt,
Alwaar ons vader, en broeders, en al die helden,
Die voor het vaderlant, hun leven manlyk stelden,
Ontlast van ’s werelts ramp, gerust, en wel te vreên,
(480) Met innerlyke vreucht langs mirtevelden treên,
In schaduw van cipres, en olm, en eik, en elzen.
Ik haak nae d’ uur en stont dat ik hun magh omhelzen.
Komt spoejen wy ons reis, langs geene doonehegh
Leit ’t allernaaste pat. hoe broeder, zytge wegh,
(485) En in een oogenblik uit myn gezicht verdwenen!
Ik volg u op het spoor.
Boch. Myn heer waar wiltge heene?
Bedaar ’t onstelt gemoet.
Hanib. Hoe, zaagt gy niet de geest
Myns broeders Mago, die hier daatlyk is geweest?
Hy zworf rontsom my heen, met baarevoetze schreden.
Boch. (490) ’t Is enkel misverstant, ey heer stelt u te vreden.
Wy hebben niet gezien, het is zwaarmoedig bloet
Dat in u opwarts stygt.
As. He. Doorluchte man schep moet.
Stelt suffen aan een zy, en doet nu weder blyken
Dat voor uw dapperheit den Adelaar moet wyken.
(495) Wy steunen op uw maght.
Hanib. Myn vuur is uitgeblust,
Myn lauweren zyn wegh, dit holle rif zoekt rust.
De damp van hoon en spyt, myn hersenen bedwelmen.
[p. 19]
Gy heeren vecht nu zelfs, zet op uw stale helmen,
En gespt het harnas aan, verdedight gy de wal
(500) Van ’t Afrikaanse ryk, weest gy nu Hanibal,
Ga zet uw schouwdren schrap, gy zult licht saame schragen
’t Gebouw dat ik alleen heb zestien jaar gedragen.
Beraa u kort en goet. zorgt voor ’t gemeene nut,
Op dat de vyant wert in zyne loop gestut.
(505) Dit lichaem afgemat van twist na rust gaat haken.
Bark. O, Oppervader Mars, wilt voor ons wallen waken.
Ik vrees voor onheil, och, door hoon en redentwist
Hebt gy myn heeren, ’t bloet des Veltheers opgehist
In d’ alderhoogste top, wie zal hem nu bedaren?
(510) Zyn hairen ryzen stail, het bloet golft door zyn aren,
Gelyk een woeste Zee door noorder storm gesart.
g’Hebt hem te veel geverght.
Gisgo. Hy heeft ons eerst getart.
Zyn altebitze galm ons achtbaarheit eerst laakte,
Waar over ik getergt, met hem in twist geraakte;
(515) Ik trat hem altehart, om dat ik zey dat hy
Met zyn aanhangers en doortrapte maatschappy
(Daar gy ’er een af zyt) de vree eerst deede breken.
Dan ’t zelve zeg ik noch.
Bark. Ik zweer ik zal my wreken.
En uw vermeeten tong wert haast door my getemt.
(520) Ik zeg dat d’ oorlog wiert met vollen raat gestemt.
Gisgo. Zeg listig overstemt, door hoofsche kuyperye.
Door haat, en baat trokt gy de stemmen aan uw zye.
Derhalve gy van goôn en menschen wort gelaakt.
Bark. Ik zweer u andermaal.
As. He. Ik bid u, Heere, staakt
[p. 20]
(525) Uw onderlinge twist, wilt door myn bee bedaaren.
Laat dit gerimpelt hooft, besneuwt met gryze hairen,
Uw voorbeelt zyn, gy weet hoe ik met hert en wil
Altyt de vree voorsprak, en d’oorlog tegen hil,
Zoo lang het mooglyk was; dan, naa die was gebroken
(530) Heb ik myn plicht voldaan, en noit daar op gesproken.
Bark. Zoo dee heer Gisgo mee, zoo lang hy zag dat wy
Met voordeel fel bestreên, de Roomse heerschappy;
Jaa ’t scheen ons nutter toen in d’oorelog te wezen
Als in de vreede steets voor d’oorelog te vrezen.
(535) Want een geduur’ge zorg hiel lyf en ziel vermast,
Gisgo. Nochtans zoo leeden wy in ’t minst geen overlast.
Gedurende den peis heeft Room’ zig noit misgrepen.
Bark. Toen wiert het hailoos staal tot ons verderf geslepen.
Ons val was al bestemt, zy vierden alleen bot
(540) Om ons op ’t onverzienst door hartaar en door strot,
Met hun gesleepe kling verradelyk te steken.
As. He. Wat hebtge voor bewys, waar heeft de daat gebleken.
Bark. Daar leeft geen Vorst gerust, zoo lang hy aan zyn zy
Tot buurman heeft een Vorst, die grooter is als hy.
(545) De grootste minst genoeght, dat bleek aan Alexander,
Die al de werelt dwong en vraagde naar een ander.
As. He. Een altegroote zorgh wrocht menigwerf veel quaat.
Bark. Hy zorgde noit te veel die zorgde voor den staat.
As. He. Zes eeuwen wies dit Ryk in oorlog en in vreede,
(550) En wert van Roome noit in al dien tyt bestreden.
Wy leefden onbevreest, gerustelyk en vry
Met d’Afrikaanse Zee, tot Waarborgh aan ons zy.
Het Ceciljaansche ryk, Serdenje, en al d’eilanden,
Gelegen tusschen Roome en Libiaanse stranden,
[p. 21]
(555) Verzochten onze gunst, en vierden Didos vlagh.
Ons kielen wit geroet, doorsneden nacht en dagh
De Middellantse zee, de winst gaf elk vernoegen:
Het was Kartaag alleen die d’Oceaan dorst ploegen,
Met vaartuigh zwart gepekt, en masten hemelhoogh,
(560) Zoo dat de Spanjaart zelfs angstvallig voor ons boogh.
De Roomer dorst zich nauw op Tybers rugh vertrouwen.
Zy waren ongewent het woeste meir te bouwen.
Vemoegden hun aan lant, doorploegden dal en duin,
Nieuw Tyrus voerde alleen de vlagh van godt Neptuin.
(565) Dus lang en hadden wy in ’t minst geen vrees voor Roomen.
Bark. Zeg dan waar uit ons ramp zyn wortel heeft genomen.
As. He. Uit onvernoegzaamheit, het welk ik noch beween.
Al ’t Afrikaanse ryk scheen voor Kartaag te kleen.
Ceciljen zochten wy noch aan ons kroon te hechten,
(570) En ruiden Hiro op, en hilpen hem bevechten
Messine, hooftstadt van dat vruchtbaar Korenlant.
Waarom de Tyber gram, Messine hulpe zant,
Met schepen, dieze flux door nootdwank eerstmaal bouwden,
Waar doorze zich daar naa zoo trots op zee vertrouwden,
(575) Als eenig Afrikaan, of Troise Palinuur;
Hun kille schrik op ’t meir, verkeerde in vlam en vuur.
Ons toeleg wierd helaas gestuit, en wy verlooren
Den slag, waar uit ons ramp en oorlog wert gebooren.
De Koningk Hiro door de nederlaagh gedwee,
(580) Brak zyn verbont met ons, en maakte weder vree
Met Roome, aan wie hy gaf drie steên, en vyftig sloten.
Wy kreunden ons des niet, maar stormden met ons vloten,
Noch tweemaal twaalef jaar op den Romein; dan zy
Behilden eindelyk, ô spyt, de heerschappy
[p. 22]
(585) Van’t Ceciljaans gewest, van wiens gehaate stranden,
De vyant dagh op dagh voor onze stadt quam landen,
En stroopte ’t vlakke velt, zoo dat noch mensch noch vee
Gerust bleef, ja veel min de schepen op ons ree.
Wy die wel eer zoo trots den Tyberstroom braveerden,
(590) Nu hun baldadigheit geduldigh dragen leerden.
Men stak ons naar het hert, te lande en ook ter zee;
Bevreest voor ondergangk, verkoozen wy de vree:
Die duurde twintig jaar, en schoon die wert gebroken,
Door list van Hanibal, gelyk gy hebt gesproken,
(595) Zoo is ’et nu geen tyt te voeden deze twist:
Door eendraght smoortmen best des vyants maght en list.
Denkt wat ons staat te doen, maar zegt niet wat wy waren.
Bark. Ik raade datmen tracht den Veltheer te bedaren.
’t Is tyt een onzer drie de schrand’re Ulisses zy.
Gisgo. (600) Die last en voegt my niet.
As. He. Zoo neem ik die op my.
Komt gaanwe daat’lyk heen om Hanibal te spreken,
Op datwe eendrachtelyk des vyants maght verbreken.

Klito en Mazalina.

Klito. MEvrouwe weest gerust, ay wilt uw wangen drogen;
Want Marko uw gemaal zal t’geener tyt gedogen,
(605) Het gaa met ons hoe ’t wil, datmen u Mazalin
Zal voeren in triumph, oft maken tot slavin.
Op zyn gezwooren eed moogt gy u wel vertrouwen.
Maz. Helaas een kranke troost, kon Massenis zyn vrouwe
Zelfs niet bevryden voor de Roomse slaverny,
(610) Als door de doot; wat hoop, och! is’er dan voor my?
Niet anders als door gift of staal myn draat te korten.
[p. 23]
Klito. De Hemel lyde noit, dat gy uw bloet zoud storten.
Indien gy immer zoekt te mind’ren uw verdriet,
Zoo bid ik datge maar op myn ellende ziet.
(615) Ik ben gelyk gy weet, een Koninkx kint gebooren,
En hebb’ in eene dagh, alleene niet verlooren
Myn naam en grooten staat, kleynodiën en schat,
Myn landen en myn steên, en al wat ik bezat;
Maar myn heer broeder meê, die laas noch zit gevangen,
(620) En vast en streng geboeit, zyn dootsche en vale wangen,
En hol en flaauwe stem, getuigen my gewis,
Dat hy op d’oevers van de doot gekomen is:
Alwaar hy lang naar haakte, om zyne druk te enden.
En d’Opperste is bekent, waar zich myn lot zal wenden.
(625) Zoo haast als Massenis ons stadt van Cirta wan,
Trok ik voor ’t maagdekleet myn paadjes kled’ren an,
Die my in uwe dienst voor schennisse bevryde.
Bedenk nu wie van ons het meeste heeft te lyden.
Gy hebt een bedgenoot die u beschermen kan,
(630) En ik heb geen beschut, als kled’ren van een man.
Maz. Helaas Princesse.
Klito. Stil, wilt my die naam niet geven,
Alzooze by myn kleet in Cirta is gebleven,
En sedert noit gezien, ik ben die naam ontwent:
Uw dienaar Klito geen Prinsesse langer kent.
(635) Ik walge van het hof, en alle hooftsche treken.
Maz. Och dat de Hemel gaf dat ik myn leet moght wreken!
Klito. Maar lieve zegme doch, wie wout gy ranzen aan?
Maz. Geen mensch als Massenis; indien ik moght begaan,
’k Zouw d’oogen uit zyn hooft, met deze nagels rukken,
(640) En houwen dan zyn romp van lit tot lit aan stukken.
[p. 24]
Myn wraaklust blaakt in top, en kan niet zyn geboet,
Eer ik myn handen verf in zyn meineedig bloet.
Helaas als ik bedenk, hoe hy myn Koninginne
Door smeken en gebeên eerst braght tot zyne minne,
(645) En hoe hy korts daar naa, van hare liefde zat,
Haar zont den gouden kop, met dat vergiftig nat,
Dan sluit myn hert van rouw; myn tong kan nauwlyx spreken,
Zoo hem Jupyn niet straft, wil ik Megeere smeken,
Die altyts gretig is ter straf van gruweldaat.
Klito. (650) En ik, ô Goden, draagh noch Sophanisbe haat:
Hoewelze door vergif geeindigt heeft haar leven,
Zoo blyft haar boosheit noch in deze borst geschreven;
Mits zy myn broeder noit in rust en vrede liet,
Voor dat hy ’t Rooms verbont door hare raat verstiet,
(655) Daar uit zyn val ontstont; zy heeft dit quaat gebrouwen.
Maz. Neen, Sophanisbe was haar vaderlant getrouwe.
Gy zyt met onreên al te fel op haar gestoort.
Geen leeuw of beer zoo wreet of mint noch wel dien oort
Daar hy geworpen is, de haas zyn legerstede,
(660) De looze vos zyn hol, het stom geboomt’ ook mede
Bemint dezelve gront daar’t eerstmaal wiert geplant.
Door aangebooren zucht, zocht zy haar vaderlant
Te redden in den noot: het welk haar scheen te lukken:
Want uw heer broeder die in ’t eerst zich liet verrukken,
(665) Dat hy zich in ’t verbont met den Romein begaf,
Dien trok zy door haar trouw weer van den vyant af.
Waar door zy onze strant voor overval bevryde.
’t Verraat van Massenis, en ’t ongelukkig stryden
Van uw heer broeder, och! is oorzaak van ons quaan.
Klito. (670) Heeft Sophanisbe dan haar zelven niet misgaan,
[p. 25]
Toen zy Prins Massenis voor haar gemaal gink trouwen,
Terwyl myn broer haar man gedompelt in de rouwe
Gevangen wiert vervoert; dien hoon ik noch gevoel.
Zy was toen Syphax vrouw, en Massenisses boel.
(675) Kon oit een Koningin, haar Konink meerder hoonen?
Maz. Uw zeggen heeft wat schyns; dan ik kan haar verschoonen
Alzoo ’k haar heimraat was: dees brave Koningin
Omhelsde Massenis met een geveinsde min.
Dat zy Princes haar eer van Massenis liet vlekken,
(680) Dee zy alleen om hem van Roomen af te trekken;
En toen haar zulx ontschoot, vervloekte zy de min,
Omhelsde het vergif, en dronk het moedig in.

DERDE BEDRYF.

Hanibal, Barka, Gisgo, Asdrubal Hedes, en Bochar.

Hanib. SChoon ik de hoon en spyt voel in dees boezem blaken,
Zoo zal ik daarom noit myn trouw noch liefde slaken.
(685) Dat zweer ik andermaal, ik ben te dier verpant
Aan ’t Libiaanse ryk, o heilig vaderlant!
Ik ben in u geteelt, ik ben in u gebooren,
Ik ben in u gequeekt, ik heb u trouw gezwooren,
En acht en acht jaar langk, myn best voor u gedaan,
(690) Myn vader naa gevolgt, die my is voorgegaan;
Ik offer u voortaan de rest van myne dagen.
Twee van myn broeders zyn in uwen dienst verslagen,
Ik zal de derde zyn, of redden uwen stant.
Bark. Maar zegt wat raat, de wraak sticht weder brant op brant,
(695) Wat gist’ren overschoot licht nu in as en koolen.
Hanib. Gy Vorsten schept maar moet, laat my de wacht bevolen.
[p. 26]
Men sla den vyant op, daar dient geen tyt verquist.
Ik wil dat ’s vyants bloet, de vlam uitsnerkt en kist.
Zoo ik zyn vader heb en zynen oom verslagen
(700) Wat vrees ik dan den zoon, die noit en derde wagen,
Op zynen bodem zelfs, my eens het hooft te biên.
Toen vloot hy herwarts aan, nu zal hy derwarts vliên,
Zoo haast als ik my rep hy schrikt voor dezen degen.
Gisgo. Die regel gaat niet vast, zoo wy de neerlaag kregen
(705) Het waar gewis met ons, en ’t heele lant gedaan.
Gelooft de vyant is zoo licht niet op te slaan,
Te loos is Scipio, want hy heeft al de passen
Zoo sterk bezet, dat hem geen loosheit kan verrassen.
Ook zyn wy veel te zwak, de blom des volx verloopt.
Hanib. (710) ’t Is Jupiter die ’t al om zweet en bloet verkoopt.
Gisgo. Dat zeit de vyant mee.
Hanib. Wat wilt gy ons dan raaden,
Dat ik my nederbuig en bid om lyfs genaade?
As. He. Niet zoo, maar datmen tracht naa stilstant of na vree.
Hanib. Zoo Scipio zulx verzocht ik stemde ’t geerne mee.
(715) Maar wy den aanzoek doen, wie zal zulx raaden konnen?
Wie eerst van vreede spreekt, die toont zig half verwonnen.
As. He. Ik vrees voor ongeval my leit wat zwaars op ’t hert.
Hanib. Geen noot, ziet deze kling al ’t Roomse leger tert.
Hoe, komt kleinmoedigheit de Vorsten weer bestoken?
As. He. (720) Ten heeftme noit aan hert
Bark. Noch my aan moet ontbroken.
Hanib. Wat zegt heer Gisgo nu?
Gisgo. Ik zweere by dees hant,
Dat ik niet rusten zal, voor ik den staat van ’t lant
Weer omme zie herstelt, die tyt zal ik beleven,
[p. 27]
Of voor myn vaderlant dit rif ten offer geven.
Hanib. (725) Nu krygt de handel klem, komt voegt nu uwe maght
By myne benden die ’k van over zee hier braght.
Heb ik den vyant in zyn eigen lant verslagen,
Zoo zullen wy hem licht van onze bodem jagen.
Boch. Goe’ tydinge myn Heer, de spieders die gy zont
(730) Naar ’s vyants leger toe, zyn veilig nu terstont
Gekomen wederom, en hebben ’t al doorkeken.
Hanib. Zoo laatze binnen staan, hun trouw is vaak gebleken;
Doch in zoo zwaar een stuk gebruiktmen anders geen
Als mannen die getrouw, en vol van listigheên
(735) Gewent zyn zulken werk arglistigh uit te voeren.
Van driepaar spiên die ’k zont in kledinge van boeren,
Zy d’eerste zyn gekeert. hoe is de reis vergaan?
Ager. Zeer wel, maar in ’t begin, heer, wierden wy gevaân
Voor Scipio gebraght, waar wy de doot verbeiden:
(740) Dogh kregen beter lot, de Veltheer deed’ ons leiden,
Zyn gantze leger door, geboot zyn eedellien,
Ons alles wat ’er was volkomen te doen zien,
En als dit was volbroght, heeft ons weer hier gezonden,
Om u bericht te doen.
Hanib. Hoe hebt gy’t dan gevonden?
(745) Spreekt, hoe ’t in ’t leger van den vyant is gestelt.
Ager. Het heir van Scipio leit op een effen velt
Vierkantig afgedeelt, met wagenborgh en wallen
Zoo sterk bezet, dat hem geen maght kan overvallen,
Door list of door gewelt.
Hanib. Hoe sterk is ’t leger dan?
Ager. (750) Het Roomse heir bestaat in sestighduizent man,
Waar onder datmen telt ruim zespaar duizent paarden,
[p. 28]
Al uitgelezen volk, ik loof, dat nimmer d’aarde
Zoo schoon een leger droeg, van alles zoo verzorght;
Het voetvolk leit gestrekt langs heen de wagenborght,
(755) Alwaar hun tenten staan; maar al de ruyterye
Leit dieper binnenwaarts, besluit met zyn vier zyen
’t Quartier van Scipio, waar d’opper Amtliên zyn
Met alle d’ oorlogs trein.
Hanib. Ik zweere by Jupyn
Dat gy zyt omgekocht.
Ager. Zulx, Heere, zal noit blyken:
(760) Het heir van Scipo maghmen met recht gelyken
By een verzorgde stadt, daar niet met al ontbreekt,
En Scipio.
Hanib. Houd op, ’k wil niet gy meerder spreekt.
Leit hun gevangen wegh, en wil goe zorge dragen
Dat zy het niet ontvliên, als Scipio is verslagen,
(765) Ontfangen zy hun loon.

Gaan alle binnen, dogh Hanibal en Bochar komen strax weer op ’t Toneel.

Hanib. HEer Bochar ’k wil dat gy
Strax naar den vyant ryt, om t’onderstaan of hy
Genegen zy met ons te handelen van vrede;
Hier toe hebt gy van noode Ulisses listigheden.
Veinst u by Scipio als ofge quaamt alleen
(770) ’t Gevangen volk weêrzyts te wislen tegens een.
En zooge merken kond dat hy tot vree moght hellen,
Zoo wilt voorts tyt en plaats in’t open velt bestellen,
Daar wy met weinig stoets vergaderen by een.
Hebt gy myn zin gevat?
Boch. Heel wel, ik spoey my heen.
Hanib. (775) En keer ter yl weerom, volvoert uws Heeren wille,
[p. 29]
Verricht gy uwen last, zoo heymelyk en stille
Als ’t immer moogelyk zy.
Boch. Uw wille zal geschiên.
Hanib. Dat Scipio myn volk zyn gantsche heir liet zien,
En zentze werderom, daar meede doet hy blyken,
(780) Dat hem geen vreeze port te vlughten oft te wyken
Voor ons geduchte maght; ik houde voor gewis
Wat Ager heeft gezeyt maar al te zeker is.

Marko, Mazalin, Dion en Klito.

Mark. HOe zytge dus bedroeft, myn schoone Mazalin?
Och datge waart vernoegt met myne trouw en min,
(785) Die ik aan u myn lief voor lang heb opgedragen,
Gy had geen reden nu, om dus bedroeft te klagen.
Uw innerlyke klaght my nabedenken geeft,
Dat Marko op uw tong, maar niet in ’t herte leeft.
Maz. Zoo ik te droevigh ben, ay wilt my dat vergeven,
(790) Ik zouw niet droevig zyn zoo ’k steets by u mogt leven.
Gy zyt myn morgenzon, als ik uw aanschyn mis,
Dan leef ik zonder glans in naare duisternis.
O zeilsteen van myn hert, ik ken noch min geen stralen,
Als die uit uw gezicht in dezen boezem dalen.
(795) Ik buigh voor myn Apol.
Mark. En ik voor myn Diaan.
Maz. Och dat ik met myn zon moght op en onder gaan,
Zoo was myn hert gerust; nu leeve ik staag in vreeze
Dat ieder oogenblik de leste reis moght wezen,
Dat ik u weder zie.
Mark. Ay stil uw naar geklagh.
Maz. (800) Ik vreeze voor ’t gevaar van den aanstaanden slagh,
[p. 30]
En ’t ga daar mee zoo ’t wil, ik kan niets goets beerven,
Wint Scipio den stryt, ik zie myn maagen sterven.
En zoo hy die verliest, my prangt noch zwaarder noot,
Indien gy in den stryt, myn waarde ziel, bleeft doot.
(805) Gevelt door schicht of speer, dat licht’lyk kan geschieden,
Wie bergt myn eere dan, oft werwarts zoud’ ik vlieden?
Zoud ik gaan naar Kartaag om daar te zien de pracht
Van myn doorluchtig huis, en vorstelIk geslacht,
Waar uit ik ben geteelt? neen? myn doorluchte maagen
(810) Die zouden my gewis als een slavin verjaagen,
Verstooten en vertreên, ja dompelen in’t graf,
Om dat ik myne trouw aan hunnen vyant gaf.
Mark. De Hemel zal u lief, een beter uitkomst geven.
Maz. Indien ik u myn Heer behouden magh in ’t leeven,
(815) Zoo ben ik ’t al getroost.
Mark. Hou op dan, van geklagh,
Dees oorlog zal misschien zich einden door verdragh.
Wy zullen op ’t verzoek van Hanibal noch heeden,
In onderling gesprek en vreedehandel treeden.
Men heeft van wederzyts, de tyt en plaats bestelt,
(820) In ’t midden van elx heir, op’t ruim en vlakke velt.
Ons Roomse Legervorst is reede derwarts heenen.
Dus wis uw traanen af, en wilt niet langer weenen.
Dogh oft noch anders viel, en Scipio zigh niet
Vernoegde met den pais die Hanibal ons biet,
(825) Zoo bid’ ik efter lief, laat uwe moedt niet zinken.
De schoonste sterren zelfs die aan den Hemel blinken,
Die werden vaak bestormt, en van hun licht berooft.
De gloryryke zon wert dikwyl ook verdooft
Om datze haar paruik moet bergen en bedekken
[p. 31]
(830) Met wolken, die uit zee en aartse damp op trekken,
Daar regen, hagel, sneeuw, dan uit gebooren wort.
Doch als die schift of stremt, en weer op aarden stort,
Zoo zien wy korts daar na, het donkre zwerk verdwynen,
En zon en starrenglants van boven weder schynen.
(835) Komt gaan wy samen in, werpt al uw zorg op my,
Ik draag tot uwen dienst dees sabel op myn zy.

Marko en Mazalin
gaan binnen.

Dion. MYn vrient hoe dus bedeest: ay zegt?
Klito. Helaas de smerte
Die Mazalina drukt, doorwont ook mee dit herte.
Ik ben er van ontstelt, doch nademaal dat wy
(840) Nu beyde zyn alleen, zoo bid ik wilt aan my
Verhalen eens in ’t kort de gantze loop uws leven,
Wat Godtspraak dat u heeft naar Roomen toegedreven.
En waarom datge quaamt weer van Italjen hier.
Uw brave stal en geest, en ’t levendige vier,
(845) Dat in uw oogen blikt, die geven my ’t vermoeden,
Dat gy ontsprongen zyt uit Vorstelyken bloede,
En niet uit laage stam; daarom myn vrient zoo gy
U voelt aan my verplicht, gelyk ik ben aan dy
Door ware vrientschaps bant; zoo wilt my antwoort geven.
Dion. (850) Och Klito, ik bemin u meerder als myn leven;
Het is my leet dat ik u niet vernoegen magh.
Myn moeder zont my wech zoo haast als zy my zagh.
En gafme tot geley, een voester, doch dees vrouwe
Die dee zy zweeren eerst by haare ziel en trouwe
(855) Dat zy noit melden zouw, wie my ter werelt braght.
Myn Minne droegh my wegh in ’t donkerst van de nacht,
Doch waar, en hoe, ik laas myn kintsheit heb versleeten,
[p. 32]
Kon ik myn waarde vrient, tot dezen dagh niet weten.
Vermits myn Minne sturf omtrent myn vierde jaar,
(860) Toen kreegh ik in haar plaats een wyze Minnevaar,
Leandero genaamt, die lang met my gingk doolen,
En lei my eindelyk in ’t wys Atheen ter schoolen,
Daar ik de Griekse taal en lett’ren heb geleert;
En naa myn kintse jeucht geduriglyk verkeert,
(865) Met dat wysgierig volk, om uit hun wyze boeken
Natuur en zedekonst leergierig t’onderzoeken.
Maar laas, myn tweede vaar, die door de wetenschap
My te verheffen zocht op d’alderhoogste trap,
Quam op het onverzienst door Atrops schicht te sneven,
(870) Ik ziende my ontbloot van midd’len om te leven,
Begaf my in den dienst van een Latynse heer,
En quam te Kapua met hem, alwaar ik zeer
Gerust twee jaren langk zyn vaders vee gingk weiden.
Hoe ik van daar naa Roome, en weer van Roome scheide
(875) Met myn heer Marko, die my voerde harwaarts aan,
Heb ik u vaak gemelt, des heb ik u voldaan.
Ik ken noch lant noch stam uit welk ik ben gebooren.
Klito. De Hemel heeft gewis u vry wat groots beschooren.
Dion. Gy oordeelt naar uw gunst, en niet naar myn waardy,
(880) Ik voele zucht noch trek tot staat of heerschappy.
Al veilde my ’t geluk een Konings staf en troone,
Ik deisde voor de glans, en vlugte voor de kroone.
Een gulden kroon myn vrient en baart den Konink niet,
Als achterdocht en zorg, en kommer, en verdriet.
(885) Hoe hoger eenig Vorst is door’t geluk gereezen
Hoe meerder hy bevreest heeft voor zyn val te weezen.
Den Mascedoner zelfs wien’t aartryk viel te kleen
[p. 33]
Had daar naa aard’ gebrek voor zyne doode leên.
En Servi Tullio, op Remus stoel gezeten,
(890) Wert door zyn dochters man uit zyne troon gesmeten,
En jammerlyk vermoort: zyn eige dochter zagh
’t Vermoorde lighaam Goôn! daar het op strate lagh
Met groote blytschap aan, en zonder het te myden
Bedwongze haar koetzier daar over heen te ryden.
Klito. (895) O gruwel noit gehoort!
Dion. Wilt gy noch klaarder blyk?
De Konink Syphax die de kroone van dit ryk
Numidien zoo preuts en prachtigh heeft gedragen
Is van zyn kroon berooft, en uit zyn ryk geslagen.
Klito. Zyn neêrlaagh was myn val; alzoo ’k zyn zuster ben.
Dion. (900) Hoe, schreit myn vrient al weer?
Klito. Myn Dion ik beken
Dat uwe reên aan my meer smert als vreugde geven;
Want zoo de Koningen alhier onlukkigh leeven,
Wie is ’er dan van ons die hier gelukkigh leeft?
Dion. Die op zyn minder oogt, en zyn vernoegen heeft
(905) In zyn beroep. de herders die de schapen weyen,
Een hazelare staf in plaats van schepter zweyen,
Die leeven meer vernoegt in hunne stroyen hut,
Als koningen wiens hof gedurig wort geschudt,
En kraakt, door storm op storm, die ’t laag gebou niet raken.
(910) De glinsterpraal van ’t hof, hun zyd’ en zilver laken,
Ja balken root van gout, wat hebben die doch by
Het levendige bosch, en groene schildery
Van boomen zonder tal, wiens hoog gekapte eiken
Met hunne breede kruin tot aan den Hemel reiken.
(915) Hier zietmen olm en esch, en gints de linde staan,
[p. 34]
Het smal olyveblat omhelst de wyngaart blaan,
Zoo datmen van een boom kan wyn en oly parssen,
De schoone tarw’, en rogh, en boekweit zietmen wassen,
In schaduw van oranje en van çitroeneblaan,
(920) Wiens telgen ’t heele jaar, zeer schoon geladen staan
Met vruchten ryp en groen, en knoppen die eerst bloeyen.
Om laag in ’t klavergras daar zietmen gladde koeyen,
Aan ’t hangen van den bergh, de schapen grazen gaan.
Wat vorder ruist een beek, alwaar de hutjes staan,
(925) En stallinge voor ’t vee, om ’s nachts gerust te rusten.
Klito. Zulk rustigh leven vrient, zouw my in waarheit lusten,
Wanneer ik onbevreest altyt met u verzelt,
Myn schapen op en af moght dryven langs het velt,
Maar ofge door de trouw u zelven gingkt verbinden,
(930) Verkoost een herderin? dan zoude ik laas! my vinden
In treurige eenzaamheit, en met myn kudde gaan
Al dwalend’ op en neêr langs bosch en klaverlaan,
En myn verlies Dion, bequynen en betreuren.
Dion. Gy zorgt helaas vergeefs, voor ’t geen niet kan gebeuren.
(935) Van u te scheiden, vrient, is niet in myne maght,
Want meer als vrouweliefde ik uwe vrientschap acht.
Zoo lange ik adem haal zal ik u niet begeven.
O Goden, die wel eer Pigmaljons beelt deed leven,
Waar door de marmersteen oprees van ’t zachte dons,
(940) U roep ik aan en bid, herschept doch een van ons
In vrouwesex, en laat ons Juno t’zamen voegen.
Klito. Myn Dion bidt dat niet, gy kond my meer vernoegen,
Dan ofge waart hervormt in ’t schoonste vrouwenbeelt
Dat oit van sterflyk mensch op aarde wert geteelt:
(945) Ik min manhaftigheit, en zoek geen vrou te trouwen.
[p. 35]
Dion. Hoe Klito wat is dit, veracht gy dan de vrouwen?
Klito. In geenderlye wys, maar zoek geen hulpe van
Een werelooze maagt die my niet helpen kan;
Ik ben zelfs teer en zwak, zoo Marko wiert verslagen
(950) Gelyk gebeuren kan; wie zouw my onderschragen,
Zoo ’t Dion niet en dee? Op Dion ik vertrouw.
Maar zoo Jupyn u eens hervormde in eene vrouw,
Zoo waar ik laas met u, en gy met my verlegen;
En wat de Hemel wil, daar kan de mensch niet tegen.
Dion. (955) Ay droogh uw tranen af, de zaak en lydt geen last,
Zoo leider onze heer wiert door de doot verrast,
En dat de Goden my behoeden in het leven,
Zoo zal ik u myn vrient noit in de noot begeven,
Dat zweer ik by myn trouw; ook voel ik voor gewis
(960) Dat tusschen u en my iet vreemts verborgen is.
Dewyl gy mee niet kent uw vader noch uw moeder
Zoo houd’ ik u gewis, voor mynen eigen broeder.
Want myne zucht tot u die is zoo groot dat zy
Ver overspringt de peil van alle maagschappy.
Klito. (965) Uw liefde, is die dan uit verborgen zucht gereezen?
Dion. Waart gy van vrouwesex ik acht ’et Min te wezen,
Die Paphos Koningin, in dezen boezem wracht.
Klito. Ik min u alzoo zeer, maar doe het met voordacht,
Om datge Dion zyt, dien ik heb uitverkooren.
Dion. (970) Wat zegtge by u zelfs.
Klito. My dunkt ik roepen hoore.
Ay laat ons gaan, ten zou niet passen dat Mevrouw
Naa my, veel min myn Heer naar uw, lang wachten zouw.
Ik zoek in alles vrient, Mevrouwe te vernoegen.
Dion. En naar myns Heeren wil, wil ik myn wil ook voegen.

[p. 36]

VERTONING.

Hanibal en Scipio met hun Heeren en Hooftlieden in ’t open veldt, tegens malkanderen over.

Hanib. (975) INdien dees oorlog eerst zyn aanvang nam door my,
Gelyk gy zeght, ’t is reên dat ik dan d’eerste zy
Die vrede zoek, en ’t is my lief, dat gy dees eere
O Scipio geniet; want by de Goôn ik zweere,
En by dees stalen arm, die zoo veel wonders wracht,
(980) Dat ik geen sterflyk mensch, dees eere waardig acht
Als u ô groote Vorst! indien men had voorheene
De vrede zoo betracht, gelyk ik die nu meene,
Room’ waar met Latium vernoegt gebleven, en
Kartaag met Afrika; want ik te laat beken
(985) Dat gantsch Cecilie, en Sardenie, en de steden
Van ’t Spaansche ryk, daar wy zoo langen tyt om streden,
Niet te waardeeren zyn by het vergoten bloet,
Wy zochten Scipio, zoo zeer elk’anders goet,
En lant, en haaf, ’t welk wy door nyt voor ’t ons verkoren,
(990) Dat wy zeer naa weerzyts ons eigen lant verloren.
U heeftmen voor Kartaag, voor Roomen my gezien.
Nu koom ik ongeveinst u peis en vrede biên.
De Roomers u, die van Kartago, my vertrouwen.
Ons onderling besluit zy ook van weerden houwen.
(995) Doch gis ik Scipio, uw hert is nu al meê,
Als ’t myne was, toen ik met uwen vader streê
By ’t water Trebia, daar won ik zeeg’ op zegen.
Ik waande het geluk my noit zouw loopen tegen.
En daarom wild’ ik toen tot geene vreê verstaen.
(1000) Myn feil zy nu een baak om u tot vree te raân,
[p. 37]
Terwyl ’t geluk u dient; maar zoo gy mee wilt denken,
Gelyk ik dee, dat u geen tegenweer kan krenken,
Zoo tergtge het gevaar; en waagt te licht uw eer,
Aan d’uitgank van ’t gevecht, waar van de kling of speer
(1005) De tolk moet zyn; want wy ô Vorst, niet weten konnen
Aan wien van ons de Goôn, de lauwren willen gonnen.
En of ’t geluk zich ook al kante tegens my,
Zoo denkt niet dat uw lof daarom te grooter zy
Als die alree nu is; en loopt de stryt u tegen
(1010) Zoo zietge op eenen dagh verwelken al uw zegen,
Die gy verzek’ren kunt, zoo gy de vreed’ aenvaart.
Omhelst dan myn verzoek, en boeit godt Mavors zwaart,
Met sluyten van de vreê voor eeuwigh in zyn schede.
Want al de ryken daar wy van weerzyde om streden,
(1015) Als Spanje, ’t Ceciljaans gewest, Serdenje en mee
Al d’and’re landen in de middellantsche Zee
Gelegen tusschen Roome, en d’ Afrikaanse stranden;
Die laaten wy ô Vorst, u erfelyk in handen.
Voegt nu ’t olyveblat by uwe lauwerblaan,
(1020) Want zulkeen zegekrans, zal u veel schoonder staan,
Als lauweren alleen gewonnen met den degen.
Scipio. Als ik, ô Hanibal, uw reden overweege,
Zoo merk ik uwe list, en looze vleyery,
Gy smeekt my om den pais, maar ’t schynt aan d’ander zy
(1025) Dat uw doorluchte ziel noch tracht met my te stryden,
En datge zyt bevreest, ik schipbreuk heb te lyden,
Zoo ik de vreê versmaa; maar gy maakt geen gewaag
Van den tribuit die my uw Vorsten van Kartaag
Alree voor uwe komst aanbooden voor de vrede.
(1030) Al wat gy nu belooft, dat hebben wy alrede.
[p. 38]
Gewonnen door ’t rapier; of meint gy Hanibal,
Dat nu door uwe komst, de Libiaanse wal
Verzekert is, en ik des minder zouw begeeren,
Als my geboden is; by myne trouw ik zweere
(1035) ’t Zal nimmermeer geschiên; maar ik begeer dat gy,
Noch boven het versprek, vergoeden zult aan my,
De schade die Kartaag aan onze schepen dede,
Door hun verradery; terwylmen sprak van vrede.
Aangaande ’t geen gy zegt van d’ ongestadigheit
(1040) Van ’s werelts luk, hoe licht het zelfde keert en zweidt,
Is my genoch bewust; en ’t blykt ook uit uw leven:
Dan zulx en zy het blint geval niet toegeschreven,
Gelyk gy meint, ô neen, Jupyn die toont dat hy
Nu straffen wil aan uw, d’ eetbreuk en tiranny
(1045) Zoo langen tyt gepleegt, door ’t breken van de vrede.
Wy hebben tot getuig, de Goôn en menschen mede,
Dat gy den oorlog eerst begonnen hebt, toen gy
Het out Sagunt, in ’t Spaans gebiet, besprongt, daar wy
Romeinen Scherremheers van waren, ’t welk gy wiste.
(1050) Doch dit was uwe list, die ons ten oorlog histe,
Om onder dat schyn van reên, te breken trouw en eed,
En nu de krygh u drukt, is d’oorelogh u leet,
Maar niet dat gy de vree van herten zout beminnen,
Gelyk gy zegt, ô neen, gy zoekt maar tyt te winnen,
(1055) Om uw geleeden schaa, indien het moog’lyk is,
Te haalen uit den roof, en dan zout gy gewis
Zoo gy maar kanse zaagt, op nieuw de vrede breken,
Vergeten eer en eed, en ons naa ’t herte steken.
Ik wacht dien tyt niet af, ’t is my genoch ik dy
(1060) Nu uit Italje hier getrokken heb, zoo gy
[p. 39]
Op uwe maght vertrouwt; zoo wilt vry hene ryden,
En vechten voor Kartaag ik zal voor Roome stryden.
Hanib. Wel aan dan Scipio, bereit u tot den stryt,
Dewyl gy stryden wilt; ik ben van myner zyt
(1065) Gereet myn ziele voor Kartaag in ’t velt te wagen,
En gy zult al te spade uw moedigheit beklagen.
Men zal (dat zweer ik u) eer morgen nacht wel zien
Of Roome oft ons Kartaag de Werelt zal gebiên.

Hanibal met zyn volk gaan met een snelligheidt van ’t Toneel, Scipio met zyn volk blyven.

Scipio. IK wil men morgen vroeg het gantse leger spys
(1070) En voorts in orde zet, zoo haast Apollo rys
Vind ik geraân dat wy in orde hene trekken
Den vyant in ’t gezicht, en hem tot stryt opwekken
Zoo draa het moog’lyk zy, dies eischt den noot dat wy
Na onzen wagenborg ons spoeden, en dat gy
(1075) O Lelius van daag’ noch al de ruiterye
Ten stryde vaardigh maakt: wy hebben aan ons zye
Het recht en dobb’le macht, en moedt, maar boven al
Der Goden gunst die door ons wapens, Hanibal
Nu straffen willen voor het breken van die eeden,
(1080) Die voor ’t altaar Kartaag aan Goôn en Roomen dede.
Uw dank ik vader Mars, dat gy myn offervier
’t Welk ik u daag’lyx heb gestookt van popelier,
Tot welstant van ons lant hebt dankbaar aangenoomen.
Wy hebben door uw gunst, nu niet alleene Roomen,
(1085) En Latium, geheel verlost van slaverny
Der Afrikanen, maar, gants Spanjen ook, daar gy
Myn ooms en vaders doot, ô helden, hebt gewroken,
En der Kartagers macht alhier ook zoo verbroken,
[p. 40]
Dat hun niet overschiet als ’t heir van Hanibal,
(1090) Die moê en afgemat van stryt, vergeefs de wal
Van dit bouwvallig ryk zoekt met zyn nek te schragen.
O helden, die de byl van Remus heir helpt dragen,
Zoud ik naa ouder wys, u moedigen ten stryt,
Dat gingk u eer te naa; hoe onversaagt gy zyt
(1095) Hebt gy voorheen genoch in myne dienst doen blyken.
Dit ’s nu den dagh dat ik u alle wil verryken,
Met onwaardeerbaar goet; want ik vereer u al
Den rykdom die ’er is in ’t heir van Hanibal,
De paarden en geweer, en gout en zilver mede,
(1100) En vorder al den schat, dien gy ook in der stede
Kartaag verov’ren zult, die schenk ik ook aan dy:
Den minsten onder uw, indien hy moedigh stry,
Naa d’overwinning als een Prins zal konnen leven:
En Room’ zal niet alleen Kartago wetten geven,
(1105) Maar ’s Werelts ommetrek beheerschen en gebiên.
Mass. O zegenryke Vorst, in ’t stryden zult gy zien
Dat wy den Kartagees in ’t minste niet en vrezen:
Eer morgen nacht zult gy des Werelts heere wezen.

VIERDE BEDRYF.

Mazalina, Klito, en Dion.

Dion. ’t IS waar, natuurweet leert al ’t geen verborgen leit
(1110) In d’aarde, kruit, en steen, ook hoemen ’t schift en scheit
Tot ’s menschen hulp en heil, voor alle ziekt’ en qualen.
Meê hoemen kennen kan, de krachten der metalen,
En waarom die in verw, en hertheit, en gewight,
Zoo zeer verscheiden zyn, en hoemen daar door licht
[p. 41]
(1115) Voorzeit welk element in yder stof bezonder,
Als Opperheer gebiet, hoe blixemvuur en donder
Om hoog gebooren wort, en duizenderley list,
Waarom men laas vergeefs nu redeneert en twist:
Alzoo die geen van al de waare wysheit raken.
(1120) De zedekonst alleen, kan ons gelukkig maken.
Maz. Zegh my haar eigenschap.
Dion. De zedekonst bestaat
Mevrouwe niet alleen datmen de boosheit haat,
Waar door wy onze drift, en quade tochten stillen,
Maar regelt al ons doen zoo naa der Goden Wille
(1125) Dat wy ons Wil afgaan; en wil dat ons gemoet
Zich niet verwinnen laat, van ’s Werelts eb of vloet.
Maz. Dees reên, een nieuwe kracht in deze boezem steken.
Dion. Wie hier stantvastig leeft, die wort met recht geleken
By een metalen zuil, of d’ aldersterkste rots,
(1130) Die midden in de zee, zich niet ontzet, maar trots
Met hare harde kruin blyft naar den Hemel steken.
De golven en het schuim, die op haar rugge breken
Die deizen weer van zelfs, de rots en lyt geen last
Als dat het zilte nat, hem zuivert ende wast
(1135) Van d’aartse vuiligheit. zoo gaat het met ons mede;
Ons aartse romp wort hier op aarde wel bestreden,
Gepynight, ja gedoot, maar d’ eed’le ziele zweeft
Ten Hemel op, waar die noit sterft, maar eeuwig leeft.
Maz. Het aartse brein helaas! kan’t hemels niet begrypen.
Dion. (1140) Dat’s waar Mevrouwe, maar zoo wy ons zinnen slypen
Op natuurseigenschap, zoo konnen wy verstaan
Dat geen dingk heel tot niet op aarden kan vergaan,
Het wisselt maar van vorm; en als ’t verliest zyn wezen,
[p. 42]
Dan gaat elk Element van waar het is gerezen.
(1145) En nademaal ’t lichaam van den mensch mee bestaat
Uit d’ Elementen, als water, vuur, lucht, en aart,
En dat geen van de vier hier met het lichaam sterven,
Waarom zou dan de ziel alleen haar leven derven
Die ’t lichaam leven geeft? dat ’s buiten alle reên.
(1150) Wie hier boosdadig sterft, diens ziel zwerft hier beneên
In pyne, naa de maat van ’t quaat door hem bedreven:
Maar wie vroomdadig sterft, diens ziel zal eeuwig leven
In ’t Elizeesche velt. dit port manhaftheit aan
Geen doot te vrezen; maar zelfs in de doot te gaan,
(1155) Om ’t Vaderlant in noot, voor slaverny te vryden.
Maz. Bestaat de hoogste deugt voor ’t vaderlant te stryden,
Gelyk gy zegt; hoe zal ’t helaas met my dan gaan?
Ik heb myn vaderlant, ô Goôn! noit dienst gedaan:
Maar min in tegendeel die geen, die ’t helpt bestryden.
Dion. (1160) Uw hoogste deugt bestaat in duldiglyk te lyden
Wat u beschooren is: Kartago was wel eer
Uw vaderlant, ’t is waar, maar nu zyt gy veel meer
Aan Roomen door u trouw, als aan Kartaag gehouwen,
Om dat gy een Romein gegeven hebt uw trouwe.
(1165) Daar komt hy zelfs Mevrouw.
Maz. Ik tree hem te gemoet.
Nu hy zoo spoedig keert verwacht ik heil noch groet.
Weest welgekomen lief, wat tyding brengt gy mede?
De bloedighe oorelog verwisselt die in vrede,
Of is’er niet verricht? het schynt myn ziel dat gy
(1170) Geen vrede mede brengt, want anders zoud gy my
Die spoedig melden, en helaas dus lang niet beiden.
Mark. De samenkomste lief, is vruchteloos gescheiden
[p. 43]
Ik zal ’t u in ons tent wytloopig doen verstaan.
De heiren, wederyts bereiden hun tot slaan.
(1175) Komt gaan wy in, ’t is tyt dat ik my ook bereide.
Maz. Gaat gy ten stryt myn ziel, zoo wil ik u geleiden,
Gewapent als een man. maak my uw schiltknaap vry;
Ik zweer zoo lange ik leef ik nimmemeer uw zy
Verlaten zal, alwaar gy gaat daar gaa ik mede.
Mark. (1180) Myn waarde bedgenoot, ay wilt door myne bede
Betoomen uwe drift, bedenkt wiens vrouw gy zyt,
En hoe ik u bemin; zoud’ ik u in den stryt
Aanvoeren als een man, in prykel van uw leven?
Dat doen ik niet; o neen!
Maz. Zoo gy my wilt begeven
(1185) En laten my alleen, dat is noch arger, ach!
Mark. Ay droog uw traanen lief, en stilt uw naar geklagh;
Komt wapent uw gemoedt, en wilt de vrees verdryven.
Maz. Ik vreeze voor geen doot; zoo ik by u magh blyven
Zoo is myn ziel gerust; vergun dogh myne bee,
(1190) Nu gy myn herte hebt, zoo neemt myn lichaam mee:
Want zonder hert helaas het lichaam niet kan leven.
Mark. Ik heb u inde plaats weêrom het myn gegeven.
Och pynight my niet meer, gy prangt my al te styf,
Of wiltge dat ik hier by u myn liefste blyf
(1195) En myne plicht verzaak?
Maz. Dat was helaas noch quader,
Eer gy om mynent wil zoudt worden een verrader
Van uwe Vorst en Heer, en van uw vaderlant
Zoo wilt (dat bid ik u) tot weering van die schant
Dees Afrikaanse borst met uwen dolk doorsteken.
Mark. (1200) Zou ik de schoone kluis van uwe ziele breken?
[p. 44]
Dat schiede nimmermeer, helaas wat gaat my aan.
Och Klito, Dion, helpt, ’t is nu met my gedaan;
Myn Mazalina sterft.
Klito. Myn heer ze is in flauwte,
Haar pols die is wel zwak, maar ’t bloet behout zyn lauwte.
Mark. (1205) Hoe is ’t myn liefste? zegt.
Maz. Myn waarde man, en heer,
Ik ken myn feil, en buig voor u ter aarden neêr;
Aan Roomen zytge meer verplicht als aan myn trouwe,
Voldoet gy uwe plicht, vecht voor u vaderlant,
En leef, maar zoo gy sterft, zoo zal ik met dees hant,
(1210) Myn zelfs ook moedig doôn, als een Romeinse vrouwe.
Mark. Myn groote liefde en eer, die streden tegens een,
Maar nu ik heb verlof om in den stryt te treên,
Zoo gaa ik derwaarts lief, en vechte zonder vreze,
Indien ik niet en gingk, ’k zou u niet waardig wezen.
(1215) Ik neem myn afscheit lief met deze kus.
Maz. Misschien
Is dit de leste kus die ’k u op aard’ zal biên.
Helaas my wiert zoo bang, ay wilt my binnen leiden.
Klito. Myn Dion toeft noch wat, ay wilt zoo haast niet scheiden.
Gy zyt alleene vrient op wien ik my vertrouw.
Dion. (1220) Het past u Klito niet te weenen als een vrouw,
Toon datge zyt een man, en speen u doch van schreyen,
Draagt zorge voor Mevrouw; ik moet myn Heer geleyen.
Klito. Ik vrees Dion, dat ik u noit zal weder zien.
Dion. Wat my beschooren is, dat zal en moet geschiên.

[p. 45]

Hanibal, Bochar, Asdrubal Hedes, en andere Kryghsoversten.

Hanib. (1225) NU is ’t die groote dagh, dat wy manhafte heeren,
Gaan stryden, niet alleen om schatten te vermeeren,
Gelyk gy vaak met my hebt over zee gedaan,
Waar van getuigen zyn zoo men’ge Roomse vaan
Uit ’s vyants klauw gerukt, door uw manhafte degen.
(1230) O neen, aan deze slagh is ons veel meer gelegen.
Wy stryden voor ons bloet, en voor ons vaderlant,
En vrouw en kinders mee; het waar te groote schant,
Dat Scipio, die noit te vooren had het herte
Met my te stryden, nu ons moedigh heir zou tarten.
(1235) Uw oude heldedaân, waar mede Heeren gy
Zoo dikwerf hellen deed’ den zegen aan ons zy,
Beloven ons gewis van dage weer den zegen.
En daar op trekken wy den vyant moedigh tegen.
Ons Olifanten zyn, dat zweer ik u, alleen
(1240) Meer als genoch om al de Roomers te vertreên:
En de slaghorde van hun ruitery te breken.
Ik zal ô helden nu niet van de schatten spreken,
Die gy verov’ren zult in ’s vyants leger: neen,
Al ’t Afrikaanse ryk is dan voor u te kleen.
(1245) De Roomse steden en de slooten, zult gy heeren,
Als Didos Vorsten braaf naar uwe zin regeren.
De zegen lacht ons toe, de Goôn zyn op ons zy.
Nu walgt de Hemel van des Tybers hovaardy,
En van haar wolvenaart, de wolfin afgezogen.
(1250) Zoo haast als Roome wiert met eene graft omtogen,
Heeft Romulus zyn wal met broeders bloet geverft.
En in zyn wolvenest ontfangen en gebergt,
[p. 46]
Veel schuim, en moordenaars, en schelmen, en tyrannen
Die uit hun vaderlant gevloden, en verbannen,
(1255) Geen vryburgh vonden dan in Remus stadt, daar zy
Vast leefden naar hun wys, op roof en moordery.
Dit is het brave volk dat Roomen eerst holp bouwen:
Hun eerste proefstuk was, ten roof te gaan op vrouwen.
Zy schaakten den Sabyn zyn dochters met gewelt:
(1260) Daar naa beroofden zy alleene niet het velt
Van ’t groot en kleine vee, om rooflust te verzaden,
Gelyk de wolven doen, maar gingen zich ook baden
In hun naabuiren bloet, zoo dat ’er niet een stadt
Overbleef ofze wiert van ’t burger bloet bespat.
(1265) En deze wollefs aart hun steets is by gebleven,
Wat Scipio oit heeft in Afrika bedreven,
Bedreef hy als een wolf, arghlistig inde nacht,
Door hulp van Massenis, dien ik niet weerdig acht
Den naam van een soldaat: maar heden zal wel blyken
(1270) Hoe hun bedrogh en list voor onzen macht moet wyken.
Elk moedight zyne troup, en gaa de zyne voor,
Gelyk ik doe aan u; ik wys u ’t helde spoor.
Zoo lang ik adem haal zal ik u niet begeven.
Boch. De Hemel dreunt en scheurt, het aartryk schynt te beven.
(1275) De Zon verliest haar glants, de Wintgodt stormt en raast.
Daar komt ons Wichelaar, zyn wezen staat verbaast.
Hanib. Hoe vader dus onstelt? uw geest schynt opgetogen.
Wich.* Zoo haast ik neder zat, op vogelvlucht te oogen,
Gelyk myn ampt vereischt, zagh ik een Adelaar,
(1280) Van boven daalen neêr op ons gewyt altaar,
Van waar hy met zyn klauw, o Goôn den offer lichte,
En vloogher meê om hoog terstont uit myn gezichte,
[p. 47]
Veel snelder als een pyl, wat onheil dit beduit
Gy lichtelyk kont raân.
Hanib. Gy leght dit av’rechts uit.
(1285) De Voerder van Jupyn, op aarden neêr gekomen,
Heeft die uw offerhant, ten Hemel op genomen,
Zoo ben ik wel gerust; voor ’t heilig offervier
Ontfangen wy van daag den heiligen lauwrier.
Wich. Ik zeg.
Hanib. Ik bidde wilt daar van niet langer spreken.
(1290) De Goôn zyn op ons zy: ik hoor trompetten steken.
Wich. Wanneer de trotsche mensch veracht der Goden tolk,
Dan nadert zyne val.
As. He. In ’t byzyn van al ’t volk,
O vader, onze Vorst de vreeze in te preken,
Daar meê verflauwt gy ’t heir.
Wich. Ik moet de waarheit spreken.
(1295) Ik zwicht voor hoog noch laag: ik spreek recht uit zoo ’t is.
Ik schep door myn verstant het licht uit duisternis.
En ken der Goden Wil, en hun geheimenissen.
As. He. De wysten onder u heeftmen wel eer zien missen:
Gelyk gy zelfs wel weet.
Wich. Zulx trek ik my niet aan,
(1300) Ik weet dat deze slagh ons qualyk zal vergaan.
De Hemel is verstoort.
As. He. Wilt ons de oorzaak melden.
Wich. Gy vraagt ô Asdrubal ’t geen ik u vaak voorspelde:
Doch gy gaaft noit gehoor aan myne wyze reên.
As. He. Ay meld ons watter schuilt.
Wich. De Goôn zyn niet te vreên
(1305) Alleen met dieren bloet, ’t welk wy voor ’t auter plengen,
[p. 48]
Zy willen datmen ’t zal met menschenbloet besprengen.
Tien jongelingen eischt Saturnus tot een zoen,
Niet diemen koopt om gelt, gelyk gy plaght te doen,
Waar meê ô Vorsten gy uw kinderen verschoonde.
(1310) Want hier door gy helaas Saturnus zellef hoonde;
Hy wil dat niemant tot den offer zy gekeurt,
Dan die by wettigh lot die eere valt te beurt.
As. He. Zyn dan de Goden niet met ander zoen te stillen?
Zoo geef ik ook myn stem. voldoet der Goden wille.

Mazalin, en Klito.

Maz. (1315) IK bid u andermaal Prinsesse vlucht van hier.
Uw leven, en uw eer, hangt die niet aan ’t rapier,
En uitval van den stryt, die reede al is begonnen?
Ay staaroog niet op my, ik ben helaas verwonnen.
De liefde die ik draag tot mynen heer en man
(1320) Die maakt dat ik Prinses, van hier niet vluchten kan.
Waar hy blyft, blyf ik mee, myn leven is het zyne.
Marko beheerst myn hert.
Klito. En Dion heeft het myne.
Maz. Wat zegt gy myn Prinses?
Klito. Dat ik niet vlieden kan.
Dion bezit myn ziel.
Maz. Helaas wat gaat u an!
(1325) Bedenk wie dat gy zyt, gy schynt het niet te weten.
Wilt gy u zelfs Prinses, en uw geslacht vergeten,
En op myn dienaar zien? wie kan helaas zulx raân?
Klito. Ik wil veel eer met hem de schapen weiden gaan
In onbekent gewest, als hier de kroone dragen,
(1330) Van myn heer broeder, och, die sints zyn neederlage
[p. 49]
Alhier gevangen zat, en naa veel hoon en pyn,
Betaalt heeft deze nacht, ’t geen wy noch schuldigh zyn.
Maz. Wie hier verheven zit, wort licht om laagh gesmeten.
Klito. Dat ik myn zelfs verneêr wil ik helaas wel weten.
(1335) Maar zegtme Mazalin, dewyl gy weet dat gy
Zyt nicht van Asdrubal, en van u moeders zy
Hebt Hanibal tot oom, waarom gy hebt verkooren
Heer Marko tot gemaal, daar gy zoo hoogh gebooren
Als Sophanisbe zyt.
Maz. Vergaap u niet aan my.
(1340) Ik als gevangen vrou, was noch helaçi bly,
Dat Marko (Wiens wil ik, o Goôn, niet kon weêrhouwen)
Alzoo ’k was zyn slavin, my echte door zyn trouwe.
Al wat ik heb gedaan was door gedwongen min.
Maar gy Prinses loopt zelfs in ’t vuur, en stelt u zin
(1345) Op een die niet en weet van wie hy is gebooren.
Klito. Ik heb hem in myn hert voor myn gemaal verkooren,
En min hem om zyn deugt; zyn adelyk gemoedt
Geeft wisse tuigenis, van zyn doorluchtigh bloet.
O Goôn bewaart Dion tot schermheer van myn leven.
Maz. (1350) O Goôn bewaart hem die ’k myn trouwe heb gegeven.
Klito. O Goôn bewaart den helt dien ik niet derven kan.
Maz. O Goôn behoê Kartaag, en Marko mynen man.
Een uitkomst van de stryt verwachten wy met vreze.
Klito. Och dat myn Dion moght de bode daar van wezen.
Maz. (1355) Indien ik niet en mis, daar komt een man te paart
Gerunnen, naar ons tent.
Klito. Ik zwym en ben vervaart;
d’Ontsteltenisse maakt dat al myn leden beven.
Maz. Prinsesse weest verblyt, uw Dion is in ’t leven.
[p. 50]
’t Is Dion die ’er komt.
Klito. Nu schep ik weder moedt.
Dion. (1360) Mevrouwe ik breng.
Maz. Zeg op, wat brengtge quaat of goet?
Dion. Myn heer die leeft, ons Vorst heeft moedig ’t velt behouwen,
Myn heer zont my om dit te melden aan zyn vrouwe.
Maz. Gy zyt my wellekom, ik ben van herten bly,
Dat myne man noch leeft; maar laas van d’ander zy,
(1365) Vrees ik myn maagen veel in ’t stryden zyn verslagen:
Doet my een kort verhaal.
Dion. Hoe groot de nederlage
Van de Kartagers is, men noch niet weten kan;
Men gist van hunner zy ruim twintigh duizent man,
Verslagen zyn in ’t velt, en wel zoo veel gevangen:
(1370) De rest die is verstroit.
Maz. O Goôn, wat ben ik bange!
Zegt myn Dion, wanneer, en hoe den stryt begon.
Dion. Ik volleg uw gebiet, zoo haast van daag de zon
Des Werelts donkre schaauw, van onze kim deê scheiden,
Gingk Scipio zyn heir ter wagenborght uit leiden,
(1375) En trok voorts in slagord’ recht op den vyant an.
Het was een lust Mevrouw zoo menigh duizent man
In ’t harrenas te zien optrekken langs de aarde,
En door ’t bedouwde gras; het brieschen van de paarden,
Het kleppen van hun hoef, het moedigen der trom,
(1380) En ’t hitzen der trompet weergalmde om en tom,
Van bosch en berg te rugh, en moedighde onze schreden.
En korts daar naa zien wy Amilkars zoon ook mede,
Die moedig met zyn heir op ons komt zetten aan.
Zyn Olifanten tachtigh sterk, die doet hy gaan
[p. 51]
(1385) Voor zyn slaghorde heen, om ons slaghord’ te breken.
Onmoog’lyk is ’t Mevrouw, dat ik het uit kan spreken,
Hoe yselyk den slagh van wederzyt begon:
De pylen scharp van dop, verdoofden strax de zon,
Alzoo die in ’er vlugt, zoo dicht de lucht doorsneden,
(1390) Dat Febus gulde glants niet dalen kon beneden.
Eerst waand’ ik ’t was eklips, en dat de zilv’re maan
Recht tusschen zon en aart, quam voor de zon te staan;
Of dat Apol zyn hant voor zyn gezicht gingk houwen,
Om ’t hert en wreet gevecht op aarden niet t’aanschouwen.
Maz. (1395) Maar zegt Dion, myn man wiert die toen niet gewont?
Dion. In ’t minste niet; want schoon hy voor zyn bende stont,
Waar van zoo menigh helt gequetst wiert en doorschoten,
En dat het groene velt wiert van hun bloet begoten,
Zoo bleef hy even pal gelyk een çeder staan.
(1400) Doch als de hagelbuy van pylen was gedaan,
Toen vochtmen niet alleen met piekken en met degens,
Man tegens man, maar men stapt d’Olifanten tegens,
Met sabels scharp van snee, en blakrent fakkellicht,
Waar door den meesten hoop zich ommewent en zwicht,
(1405) En vlught weer ruggewaarts dwars door hun Afrikanen.
Wy volgen hun op ’t spoor met tweemaal twintigh vanen,
Van onze ruitery, slaan door den vyant heen,
Hun voetvolk stort in ’t stof, verslagen en vertreên,
De ruiterye vlught, doch werden onder ’t jagen,
(1410) Van Massenisse meest gevangen en verslagen.
Naa deze nederlaag van ’s vyants slinkke wiek,
Zoo vocht hun rechter zy noch lange met de piek,
En sabel en stilet, en scherp gevylde schichten;
Doch ziende hun vermant, beginnen ook te zwichten,
[p. 52]
(1415) En vluchten elk om ’t zeerst.
Maz. Was toen de stryt gedaan?
Dion. O neen! de hindertocht van Hanibal bleef staan,
Die onversaagt en trots, zich ook zoo moedig weeren,
Dat d’overwinning scheen aan hunner zy te keeren.
De dooden wederzyts vermeeren voorts in tal,
(1420) En stapelen op een, dus groeiter strax een wal
Van lykken tusschen bey, waar door wy ’t stryden staakten,
Te meer, hun bloet het velt zoo glat en slibb’rig maakte,
Dat niemant droog kon gaan, maar waden most door ’t bloet.
Toen Scipio dit zagh, riep hy spitsbroers hou moet,
(1425) Zyn uwe pylen wegh, verweer u met de piekken,
De Goôn zyn op ons zy, wy hebben bey de wiekken
Van ’s vyants heir verdelgt, en t’eenemaal gesloopt,
En onze ruitery die hun ter vlught naa loopt,
Die keeren met triumf. Gints komen zy aan ryden,
(1430) Zy zullen strax hier zyn, wilt noch een weinigh stryden,
Zoo is den zegen ons. toen hielden wy weêr stal
En streden op een nieuw; maer ziende Hanibal
Den dapp’ren Massenis met Lelius aankomen,
En dat zyn volk verschrikt, de vlugt meest had genomen,
(1435) Zoo vlugt hy ook in ’t lest, met weinig van zyn stoet.
En wy behilden ’t velt geverft met brein en bloet,
En bergen opgehoopt van neêrgeslaghte lykken,
En al den buit van ’t heir.
Maz. Houd op, myn leên bezwykken.
Och waar vertoeft myn man?
Dion. Zal ik ’et zeggen? neen.
(1440) O ja, het moest doch zyn, Mevrouwe weest te vreên.
Het is doch al vergeefs dat gy u zelfs wilt quellen,
[p. 53]
Wie in der Goden Wil, zyn Wil kan willig stellen,
Die vreest geen tegenspoet. ay luistert naa myn reên:
Indien myn heer alleen voor Romen had gestreên,
(1445) Hy waar alhier geweest, zyn liefd’ is my gebleken.
Een Rooms kaptein die d’eer van u te naa wou spreken,
Hy dees voorleden nacht, al vechtende doorstiet.
Doch heeft in zyne plicht daarom in ’t minste niet
Gezwicht; maar heden in den stryt zich zoo gequeten,
(1450) Dat ik zyn manslacht acht vergeven, en vergeten.
Maz. O Goôn wat gaat my aan! ik vrees en hou gewis
Dat myne man helaas al is in hechtenis;
Indien zulx niet en waar, hy zou al by my wezen.
Och Dion geefme raat.
Dion. Ik bidde wilt niet vrezen.
(1455) Genomen ’t waar alzoo, noch weet ik echter raat,
Waar door ik hem verlos; dus schreit niet meer, maar laat
Dees zorreg op my staan, ik zal myn heer bevryden.
Maz. Och daar komt Massenis, treên wy wat aan een zyde.
Als ik dien moorder zie, dan sidd’ren al myn leên.
Mass. (1460) De Hemel zy gelooft, die voor ons heeft gestreên.
Nu zal ik niet alleen myn vaders kroon weer erven,
Maar ook de kroon van haar die ik door gift deê sterven.
U dank ik Scipio dat gy de losse min,
Die ’k Sophanisbe droegh geroeit hebt uit myn zin.
(1465) Myn dienaars tza ontwapent my, och wie is deze!
Leeft Sophanisba noch, of is haar geest verrezen?

Sophanisbas geest komt op ’t Toneel.

Geest. MEineedige tyran, waar vlucht gy heen? hou stal.
Ziet hier de dochter van dien grooten Asdrubal.
[p. 54]
Spalkt vry uw blikken op, ik ben de Koninginne
(1470) Der Numidiers, die gy door list en valsche minne
Om eer en leven bragt. Ik schonk myn zelfs aan dyn,
Om door dyn hant bevryt voor den Romein te zyn,
Gelyk gy aan my zwoert eer gy dees lippen raakte;
Maar aan den derden dagh gy uwe trouw weêr slaakte.
(1475) Verrader, zoo haast ik van ’t bruilofsbet aftradt,
Zont gy my deze kop en dit vergiftigh nat,
Voor myne morgengaaf, dat ik heb ingedronken.
Had gy my deze gift voor uwe min geschonken,
Toen ik in Cirta eerst in uwe handen viel,
(1480) Zoo had ik niet besmet myn lichaam noch myn ziel:
En gy zoud voor myn schim angstvallig nu niet vrezen.
Mass. Des hemels Koningin kan myn getuige wezen,
Dat ik o schoone vrouw, met een oprechte min,
Niet anders heb gezocht als u, ô Koningin!
(1485) Myn gantsche leven langk, te dienen naar vermogen:
Maar Scipio, gelyk gy weet, wou niet gedogen,
Hoe zeer ik smeekt’ of bad, dat ik u door de trouw
Behouden moght voor my; ô neen! myn schoone vrouw
Hy wilde dat ik u aan hem zou overgeven;
(1490) Toen zond’ ik u ’t vergif. gy koost de doot voor ’t leven;
Om geen slavin te zyn.
Geest. Het sterven was my zoet;
De doot omhelsde ik toen met een stantvast gemoedt.
De geile bruilofswyn hing noch om deze lippen,
Toen ik den dootdrank dronk, om ’s levens draat te knippen.
(1495) En deze bruilofstoorts, die lichte op onze feest,
Is stookebrant van’t hout en van myn lyk geweest.
Toen daalde myne geest naa d’Elizeesche velden,
[p. 55]
Alwaar my Dido laas! al uwe boosheit melde;
Waar over ik onstelt, met deze toorts en kop,
(1500) Langs d’ongebaande wegh met pyn kom klav’ren op,
Om u met deze vlam in het gemoedt te raken.
’t Verwoestent oorlogsvuur, dat Afrika doet blaken,
Hebt gy vervloekte Prins van langer hant gerokt,
De Roomers herwaarts aan tot ons verderf gelokt.
(1505) Toen gy ’s nachts Scipio voor Utika gingkt spreken,
Is u verradery aan ons eerst recht gebleken.
Gy weest hem middel aan, waar door hy onze strant
Innam, en van die uur boot gy hem onderstant,
Met al uw maght: het geen de Goôn noch zullen wreken.
(1510) Dat gy gingk Scipio voor myne vryheit spreken
Was maar geveinst; zoo haast u was belooft, dat myn
Numidiaansche kroon uw erve zoude zyn,
En docht gy niet eens meer aan uw beloft’ en trouwe:
Gy schonkt aan my ’t vergif, om myne kroon te houwen.
(1515) Indien dat Sisyphus voor zyne straf, den steen
Moet rollen zonder ent, om dat hy maar alleen
’t Geheim hem toevertrouwt, aan and’re gingk vertellen.
Denkt dan wat straf voor u bereit wordt in de helle,
Om uwe valsche min, en ’t stuk aan my begaan.
(1520) Gy hebt verdoemde schelm, my en myn lant verraân.
En daarom roep ik wraak met al d’onnooz’le zielen,
Die gy noch daaglyx helpt door vlam en zwaart vernielen.
Indien Jupyn u straf op aard’ heeft uitgestelt,
Zoo zult gy naa uw doot veel zwaarder zyn gequelt,
(1525) Als Sisyphus, Tantaal en Ixion te zamen,
Dat ook verraders zyn, die om haar boosheit quamen
In Plutoos jammerpoel; alwaar gy wort verwacht.
[p. 56]
De helsche razery, en dochters van de nacht,
Megere, Tisiphon, en zwarte Alekto, deze
(1530) Uw wrede pynigers, en beulen zullen wezen.
Myn tyt verloopt, ik gaa; verwacht gy uwe straf.
Mass. Het hair staat my te berg, zal ik myn eigen graf
Nu delven met myn zwaart? ô neen: de nikkers krielen
En hong’ren elk om ’t zeerst, om myn verdoemde ziele
(1535) Te voeren naa beneên; ’t is best ik my verweer.
Vervloekte Tisiphon, zoo gy niet wykt, ik zweer
Dat ik uw helse kop omheint met gifte slangen
Afkap, en uwe romp voor ’t helse hof ophange.
Dan stap ik met Medusas hooft ter hellen in,
(1540) Hervorm Pluto in steen, en neem zyn Koningin
Voor myne bruit, gelyk ik Sophanisbe dede;
En zoo ’t Jupyn mishaagt, zoo dood’ ik haar ook mede
Met gift of staal, zoo blyf ik vooght alleen, en zal
Dan Heer en Koningk zyn van aarde en jammerdal.
(1545) Maar Massenisse zacht, bedenk u zelf eerst naader,
De Helvooght heeft Jupyn tot zyne broer en vader,
Die lyden nimmermeer dat ik door gift of staal
Hun kroost verdelg, veel min dat ik myn zelfs vermaal
Met schoone Proserpyn die Pluto zellef schaakte,
(1550) Waar over Ceres ook zoo groote droefheit maakte
Dat zy de Werelt liet, en tradt ter hellen in;
En ik heb zelfs vermoort een schoonder Koningin.
Daar komt haar geest weer aan, zy roept noch wee en wrake.
Lelius. Hoe Prinse dus onstelt?
Mass. Ik wil myn ziele braken,
(1555) Het leven ben ik wars.
Lelius. Ach Vorst wat gaat u aan?
[p. 57]
Mass. Ik heb de schoonheit zelfs door helse list verraân.
Daar staat haar naare schim, aanschoutze met medogen.
Lelius. Myn Heer ik zie gants niet.
Mass. Zoo isse weer vervlogen.
Lelius. Bedaar u brave helt, komt gaanwe samen in;
(1560) Ay stel dees razery eens manlyk uit u zin.
Mass. Heb ik aan Sophanisbe ’t vergif niet zelf geschonken?
Lelius. Heeft zy ’t door uwe last, of door u dwang gedronken?
Mass. Zy dronk de vryheit in, om slavereny t’ontgaan.
Lelius. Voor hare vryheit hebt gy Prins genoch gedaan.
Mass. (1565) Zoo ’t uiterlyken scheen: ik veinsde met dees lippen.
Door staatzucht van myn hert liet ik haar vryheit glippen.
Lelius. Gy spraakt noch al te veel voor zoo een snoo slavin.
Mass. Ik hieldze door de trouw voor myne gemalin.
Lelius. Terwyl ik haar gemaal by Scipio braght gevangen.
Mass. (1570) Zy bleef gelyk een klis om myne beenen hangen.
Lelius. Als een gevangen vrou zy voor u neder viel.
Mass. Toen wonde zy myn hert, maar heelde weer myn ziel.
Lelius. Hoe derde gy u Vorst zoo reukeloos betrouwen,
Te slapen inden arm van Konink Syphax vrouwe?
Mass. (1575) Zy koos my tot gemaal.
Lelius. By ’t leven van haar man?
Wie is ’t die zulken liefd’, een liefde noemen kan?
Zy zocht door veinzery, en valsche minnetreken,
U op het onverziens de heertaar af te steken.
Maar toen den Veltheer zulx door zyne zorg voorquam,
(1580) Zy door de hoon en spyt haar zelfs het leven nam,
Gy zyt geen oorzaak Prins, dat zy haar zelven slaghte.
Mass. Voor ’t woeden van een vrouw, had ik my licht te wachten.
Ik hebbe Syphax noit, veel min zyn vrouw gevreest.
[p. 58]
Lelius. Hoe, schrikt gy naa haar doot, dan voor haar schim of geest?
(1585) Gy plaght voorheen voor hels noch aartse maght te vrezen.
Mass. ’t Was Sophanisbe zelfs, in spraak en ook in wezen,
Die met haar naare stem my nu bestooken quamp.
Lelius. Gelooft my Prins, ’t is maar een yd’le schauw of damp,
Van onder op gewelt, ’t zyn helse razeryen,
(1590) Die u aanstaande luk en krooninge benyen.
’t Is nu geen suffens tyt, komt steigert op den troon.
Het heilig Kapitool begeert dat gy de kroon,
Die Scipio u schonk, voor uwe dienst zult dragen.
Zeght aan den Veltheer dank dat hy u voor de lagen
(1595) Van Sophanisbe heeft bevryt, en u gerukt
Van hare valsche min.
Mass. Ik voel noch hoe ’t my drukt.
Dan, nu ’t zoo wezen moet, wil ik het niet meer achten.
Lelius. Weet Prins, dat Scipio met smart naar u zal wachten,
Want hy zyn krygsraat nu vergad’ren doet, daar gy
(1600) Het hooft van zyt; des bid ik u, gaat doch met my.

VYFDE BEDRYF.

Scipio, Massenissa, Lucio, Silla, en andere Kryghsoversten.

Scipio. DE zege wort bywyl door lastigheit verkeken,
Waarom ik onze vloot op ’t spoedigst af deê steken
Van Utika, recht naar de haven van Kartaag.
En onze ridderschap, die hebben ook van daag
(1605) De voorburgt van de stadt te lande ingenomen;
Zoo dat den Kartaagees noch in noch uit kan komen,
Maar zit heel moedeloos betreurende zyn val,
Vermits hy hulp noch troost verwacht van Hanibal,
[p. 59]
Wiens heir ik door uw hulp zoo bloedig heb verslagen.
(1610) En Konink Syphax zoon, die afquam naar Kartage,
Is door Oktaaf gedoot, en al zyn ruitery
Verstroit en neêrgevelt. nu liet ik heeren dy
Vergad’ren by een, om raat met u te plegen.
Elk spreek het raatzaamst uit, op datmen wik en wege
(1615) Wat noodig dient gedaan, te weten, ofmen zal
Volharden in’t beleg, bestormen Didos wal;
Of gunnen hun den vreê waaromme zy ons smeken.
Mass. Die stadt, zeeghafte Vorst, ik al gewonnen reken;
Het is nu met Kartaag en hare macht gedaan,
(1620) Geen aartse macht kan nu u wille wederstaan,
Veel min een stadt wiens heir is teenemaal verslagen.
Hun borgers afgemat, den droeven stant beklagen,
En wachten geen ontzet. elk spiegelt zich nu an
Dien grooten Sopater die met vierduizent man
(1625) Van Macedony hier, tot hunne hulp gekomen,
Al mee nu in den stryt gevangen is genomen,
En vast en streng geboeit zygt voor u schaduw neêr;
Jaa vloekt die uur en stont, toen hy eerst zyn geweer
Ten dienste van Kartaag, heeft inde hant genoomen.
(1630) Al wat op aarde leeft buigt nu voor u en Roomen;
En schrikt voor uwen naam. daarom is myne raat,
Men strax Kartaag bestorm, en ook niet af en laat
Voor het gewonnen is. maakt al hun manvolk slaven,
En doetze zonder rust dien nauwen hals doorgraven,
(1635) Die ’t machtig Afrika, van ’t weeldrig Aas’jen scheit.
Zoo wort uw Middelzee in ’t roode Meer geleit,
Waar langs in weinig tyts gy ’t oosten kont omzeilen.
En Indien geheel beheerschen, oft uitdeilen
[p. 60]
Aan die, die het te leen, ontfangen van dyn hant.
(1640) My dunkt ik zie alree, uw standaarts hoog geplant
Aan geenzy Gangesvloet, waar gy de zegeschreden
Van Alexander zelf zult moedig overtreden,
Alzoo hy aan deeszy van Ganges wiert gestuit.
Scipio. En gy heer Silla spreekt nu ook u mening uit.
Silla. (1645) Ik min des Prinsen raat, wat hy zeit, ik meê spreke.
Maar om de wallen van Kartaag terstont te breken,
Dat heeft zyn zwarigheit; ik vinde door ’t gezicht
Dat ik genomen heb, ons stormtuig veel te licht,
Om zulken zwaren wal te beuken en te sloopen.
(1650) Ik zondt naa Roomen Heer, om zwaarder hout te koopen:
Maar voor het zelfde komt, en vaardig zy gemaakt,
Vind’ ik geraden dat het stormen blyft gestaakt;
Om ons gelukkig heir, niet reukeloos te wagen.
Myn ampt en plicht vereist daar zorge voor te dragen.
(1655) Ik hebbe in myne jeught van Archimeed’ geleert
Hoemen een stadt bestormt, ook hoemen die verweert:
Ik wil niet van de ram of storrembokken spreken,
En hoemen die oprecht om wal en poort te breken,
Of hoemen balken schiet, door wiskonst en gewelt,
(1660) Waar door met yder scheut men poort of tooren velt;
Alzoo ik uw eerlang een proefstuk hoop te toonen.
Scipio. Wie is die ginder komt? Dion komt uit in vrouwe kleding.
Lucio. Het schynt een wonder schoone
En welgeboren maagt.
Dion. Vergeeft’et my myn heer,
Ik zonder u verlof hier kniele voor u neer;
(1665) En bidde voor die geen, om wiens liefd’ ik van Roomen
In paadjes kleding ben in Afrika gekomen.
[p. 61]
Scipio. Zegt my ô schoone maagt, voor wien is ’t datge bidt?
Dion. Voor eene Ridder Heer, die hier gevangen zit,
Die noit van zyne trouw noch plicht is afgeweken.
(1670) Van zyn manhaftigheit uw gantsche heir kan spreken.
Het is die Marko Heer, die met zyn eigen hant
Den Macedoonsen Vorst heeft in den stryt vermant;
Stiet hem ten zadel uit, en braght hem u gevangen.
Scipio. Dien Marko, eed’le maagt, kan ik u niet weer langen,
(1675) Hy is alree gedoemt, ja buiten myne maght;
Mits hy een Kapitein gedoot heeft op de wacht.
Dion. Hy heeft hem voor de vuist al vechtende doorsteken.
Scipio. Zulx en verschoon hem niet, ten zy men ’t recht wil breken.
Dion. De Vorst die licht vergeeft, maakt zigh de Goôn gelyk.
Scipio. (1680) Ik ben gebonden aan de wetten van het Ryk.
Dion. Ik eisch hem door het recht van onz’ aaloude wetten.
Scipio. Die hebben geen gehoor, by trommels en trompetten.
Het krygsrecht gaat zyn gangk, het buigt voor geen geween.
Dion. Zal dan het krygsrecht nu ons burgerwet vertreên;
(1685) En uwe zegen Heer, ons recht en vryheit smooren,
Zoo gaan wy door den stryt, al winnende verlooren.
Scipio. Gy holt heel buiten spoor, en weet niet watge zeght.
Dion. Ik zeg noch eens ik eisch myn bruidegom door ’t recht
Dat Romulus zelfs gaf aan al ons Roomse vrouwen,
(1690) Aan wien gy zyt verplicht, en ook veel meer gehouwen,
Als aan uw legertucht. al wat gy oit myn Heer,
Alhier hebt uitgerecht, daar van behoort ons d’eer;
Want zonder onze hulp en waart gy noit van Roomen,
Voor deze stadt Kartaag met uwe vloot gekomen.
(1695) Beziet dees naakten hals, en ook dees armen aan,
De peerlen en ’t gesteent, die ’k zelfs heb afgedaan,
[p. 62]
Braght ik op ’t Kapitool; zulx deed’ myn moeder mede,
En al de vrouwesex om u vloot uit te reden.
Jaa ’t gout en zilverwerk wel eer uit weeld’ gekocht
(1700) Tot çiersel van ’t banket, dat wiert toen mee gebrocht
Om uw soldaten Heer, daar mede te betalen.
Het gelt eerst nieuw gemunt, van goud’ en zilvre schalen,
Daar meê wiert opgevult, ons Algemeene kas,
Die door den langen krygh heel uitgemergelt was.
(1705) Bedaar ô groote Vorst, ay laat myn bruigom leven.
Hebt gy in Spanjen niet uw vyant weer gegeven,
Zyn ongeschende bruit? of had u vyandin
Toen meer vermogen Heer, als nu een Romeinin,
Die voor u neêrgeknielt, met tranen in haar oogen,
(1710) Niet weer opryzen zal, noch hare wangen droogen,
Voor gy haar bee toestaet.
Scipio. Ik voele dat myn hert,
’t Welk noit in ’t velt bezweek, nu heel verwonnen wert,
Door smeken en gebeên. rys op, en droog uw kaken.
Ik stel uw Marko vry. myn dienaars wilt hem slaken,
(1715) Ontboeit hem datelyk, en breng hem strax by my.
Dion. O, groote Scipio.
Scipio. Zwyght stil, houd uw ter zy,
Laat my alleenigh eerst met uwen bruigom spreken.
Dion. O, Goôn ik vrees dat hy myn list weer zal verbreken.
Scipio. Schoon Marko, u door ’t recht de doot is aangezeit,
(1720) Zoo heeft een Roomse maagt uw weder vry gepleit.
Door haare liefd’ verbeên, dus wilt u voorts bereiden,
Ik wil gy t’zamen trouwt, eer gy van hier zult scheiden.
Mark. Helaas wat gaat my aan, zoud’ ik myn eigen vrouw,
Die schoone Mazalin, die ik veel weerder houw,
[p. 63]
(1725) Als ’s Werelts heerschappy, nu om een ander derven?
Dat doe ik niet, ô neen! ik wil veel liever sterven.
Scipio. Wat zegtge Marko? spreek.
Mark. Wie heeft my vry gepleit?
Is het de fiere maagt genaamt Stantvastigheit?
Die draag ik in myn hert. maar ist een and’re vrouwe,
(1730) Zoo doot my vry, ik wil, noch zal haar nimmer trouwen.
Scipio. Het is een Roomse maagt, wilt gyze spreken?
Mark. Neen.
Heb ik in lyfs gevaar tien jaar voor u gestreên,
En noit geen doot gevreest? ik wilze noch niet vrezen.
Gaat met u vonnis voort, ’k wil niet verbeden wezen.
(1735) Indien ’t gedierte zelfs, heeft met den mensch gemeen,
Dat het zyn lyf verweert, ja vecht met ydereen,
Dien het tot stryden tergt, ’t welk hun natuure leerde,
En ik nu sterve Heer, om dat ik my verweerde,
Zoo sterf ik zonder schult; verwezen door een wet,
(1740) Die tegens de natuur, u krygsraat heeft gezet,
Om quader te verhoên.
Scipio. Wilt gy haar dan niet trouwen?
Mark. Zoo ik het dede ach! het zouw my eeuwigh rouwen:
En ik zouw trouloos zyn.
Scipio. Dit ’s boven myn verstant.
Mark. Ik heb myn trouwe Heer, voor dezen al verpant,
(1745) Aan een die ’k zoo bemin, dat ik myn eigen leven,
Veel liever derven wil, als trouwloos haar begeven.
Scipio. Wie is die gy bemint?
Mark. Vergeeft ’et my myn Heer,
Zoo gy haar dooden wilt, of stooten uit haar eer,
Ik zeg het niet, myn tong is aan haar trouw verbonden.
[p. 64]
Scipio. (1750) ’k heb noit manhafter deugt in een Romein gevonden.
Stel Marko u gerust; al was uw gemalin
Van Hanibals geslacht, jaa myne vyandin,
Haar zal geen leet geschiên. lang moet gy t’ zamen leven.
Ik spreek u vry voor ’t recht, uw manslacht ik vergeve.
(1755) Volhert in uwe dienst, ik min u moedigheit.
Mark. U dank ik Oppervorst.
Scipio. Maar eer gy van hier scheit,
Beziet dees Romeinin, en wiltze hooren spreken.
Mark. Waarom gingkt gy, ô maagt, voor myne vryheit smeken,
En noemt my bruidegom, daar ik u niet en ken?
Dion. (1760) Om dat ik door myn trouw aan u verbonden ben.
By naa drie jaar geleên, ben ik met u van Roomen,
In paadjes kleding, hier in Afrika gekomen.
Mark. Zyt gy het Dion? spreek.
Dion. Ik ben u dienaar Heer.
In dees gestalt zocht ik u Heer te slaken weer.
(1765) Vergeeft my Legervorst dat ik in deze kleden,
Gelyk een Roomse maagt, heb voor myn Heer gebeden.
Ik heb ’t gedaan uit plicht; my zulx ten goeden houw.
Scipio. Staa op, en volght uw Heer, volhert in uwe trouw.
Wat gy Prins hebt geraân, en Silla weer daar tegen,
(1770) Heb ik gehoort, ik wil het nader overwegen.
En daar op vind ik goet, dat ons vergad’ring schey.
Doch voor de Westerzon, ik u weer hier verbey.
Wanneer ik Massenis, uw trouwe dienst zal loonen,
En zetten op uw hooft, des Koninkx Syphax kroone.
(1775) Ik hebbe Lucio, van Roomen wis bescheit,
Hoe Burgermeester Lentulus, my laagen leit.
Hy rust noch nacht noch dag, maar wil dat ik naa Roomen,
[p. 65]
En hy in myne plaets, voor Veltheer hier zal komen.
O Goden welken spyt, nu ik heb ’t werk gedaan,
(1780) Hy zich verçieren wil met myne lauwerblaân,
Dat nimmer zal geschiên; want nu ik daar voor vreze,
Wil ik den Kartagees te eer genadig wezen.
Te meer, ik zonder dat, daar toe heb dubb’le reên.
Alzoo my deze nacht in myne tent verscheen,
(1785) Ons Vader Romulus; wien ik met open oogen,
In weezen zag (gelyk men zeit hy opgetoogen,
Uit ’t midden van zyn raat ten Hemel wiert gehaalt)
Naa hy myn legerkoets rontsomme had bestraalt
Met zyne held’re glants, sprak hy my aan, en zeide,
(1790) Bereit u Scipio van Afrika te scheiden.
Gunt vreê den Kartagees, want Juno heeft voor haar
Gebeên. maar naa verloop van zesmaal negen jaar,
Zal uwe naneef tot den gront Kartaag uitrojen,
Bedelven het in asch, gelyk ’t verbrande Trojen.
(1795) Dit is der Goden Wil, weest hier vry in gerust.
En toen heeft Romulus myn rechter kaak gekust,
En zei, ô brave helt, om uwe daân te roemen,
Wil ik, men u voortaan zal Afrikanus noemen.
Zeil naar den Tybervloet; gy hebt my hier voldaan:
(1800) Maar vordert daar uw broer naar Asiën te gaan,
’t Welk hy verov’ren zal; zyn naam zal ook noit sterven,
Maar Asiatikus voor zynen bynaam erven.
Naar hy dit had gezeit zoo wees hy my van ver,
Ten Hemel op, en zey, ziet gints uw vaders ster.
(1805) Maar och! zoo haast ik van ons vader hoorde spreken,
Sprongk ik ten bedden uit, en toen is hy geweken
Weer naar den Hemel toe, ver boven myn gezicht.
[p. 66]
Hier hoort gy broeder, nu hoe dat ik ben verplicht.
Een einde van den krygh in Afrika te maken;
(1810) ’t Welk heden moet geschiên, alzoo ik daar naar hake.

Mazalin en Klito.

Maz. Is myne man verlost, en van de doot verbeên,
Gelyk gy zegt Prinses, ay noem my dan de geen
Die ons dus hoog verplicht.
Klito. Ik zou het doen, maar vreze
Dat deze maar, Mevrouw niet aangenaam moght wezen.
Maz. (1815) Ik bid noch eens zeg het, myn lighaam trilt en beeft.
Klito. Het is een Romeinin, die hem verbeden heeft,
Een wonder schoone maaght, men zeit dat zy van Romen
Om zyne liefde alhier in ’t leger is gekomen.
Maz. Maar zyn zy al getrouwt?
Klito. Daar aan geen twyfel is,
(1820) Alzoo ik Marko zagh uit zyne hechtenis.
En zoo ik niet en mis, zie ik hem herwaarts treden
Met zyne nieuwe bruit.
Maz. Hoe sidd’ren al myn leden!
Myn Marko komt daar niet, ô neen; ’t is Massenis.
En die zyn zy bekleet, myn Sophanisba is.
(1825) Die het vervloekt vergif, door Massenis geschonken,
Ook zonder vrees of schrik heeft moedig ingedronken.
Myn fiere Koningin, gy hebt al lang voldaan
’t Geen ik noch schuldig ben. vervloekte schelm kom aan
Schenkt my van ’t zelfde nat, ik schrikke noch ik vreze,
(1830) Met eene dronk zal ik by Sophanisbe wezen.
Maar zacht, bedenk u zelf, magh ik wel scheiden van
Dit leven, voor dat ik verlof heb van myn man?
[p. 67]
Ik ben aan hem verknocht, ik heb hem trouw gezworen.
O ja, ik doe ’t, hy heeft een ander lief verkoren;
(1835) En is hertrouwt, aan die hem ’t tweede leven gaf.
Hy zal wis blyde zyn dat ik nu daal in ’t graf.
Mark. Helaas! myn vrouw die is in woeste razernye;
Ik spreek haar aan. Dion houd u wat aan een zye.
Myn waarde bedgenoot, kent gy uw man niet meer?
Maz. (1840) O ja, ik ken u wel, reikt my ’t vergif; ik zweer
Dat ik geen doot en vrees, ik zocht voor lang te sterven:
Zoo gy ô Prins een kroon van my had konnen erven,
Gelyk gy hebt gedaan van myne Koningin,
Gy hadme lang vermoort.
Mark. Myn schoone Mazalin,
(1845) Bezie wie dat ik ben, ay koomt een weinigh nader.
Maz. Sta van my Massenis, bedekte lantverrader.
Durft gy in myn gezicht u hooft noch heffen op,
Zoo haal ik u terstont uw oogen uit den kop;
En uwe valsche tong zal ik ter keel uit rukken;
(1850) En kappen met dit staal, uw romp aan duizent stukken.
O Goôn! wat wil ik doen? leg daar vervloekt geweer.
Ik trok ’t op Massenis, en niet op u myn Heer.
En bidde neêrgeknielt, laat my een beê verwerven.
Mark. Wat is ’t dat gy verzoekt?
Maz. Van uwe hant te sterven.
Mark. (1855) Hoe Mazalin, zyt gy niet myne gemalin?
Maz. Ik was ’t myn Heer, maar nu weer arger als slavin.
Toen ik gevangen wiert, schonkt gy my Heer, het leven,
En ook uw trouw, die ik helaas nu overgeve
Aan uwe nieuwe bruit, die u verbeden heeft;
(1860) ’t Is billik dat gy mint, die u het leven geeft.
[p. 68]
Ik haake naar de doot, en wil niet langer leven.
En zooge weigert Heer, de dootsteek my te geven,
Zoo sta my toe dat ik ’t verrichte met dees hant.
Mark. Daar meê hebt gy uw trouw, aan myne trouw verpant.
(1865) ’t Is billik dat ik u, myn leven langk beminne.
Maz. Maar zegt, waar blyftge dan, met uwe Romeininne,
Aan wien gy trouwe zwoert eer gy noch wiert geslaakt?
Mark. Ik bid u Mazalin, dat gy dees reden staakt.
Die my verbeden heeft, moet myne minne derven;
(1870) En ook om uwe liefd’, door dezen ponjaart sterven.
Maz. Helaas myn Heer, zoud gy nu dooden gaan die geen,
Die u door trouwe liefd’ heeft van de doot verbeên?
Dat waar een trouwloos stuk: ik zweer het zoud’ u rouwen.
’t Is beter dat ik sterf, wilt uwe bruit behouwen.
Mark. (1875) Zoud’ ik u dooden lief, ter liefde van die geen
Die u verstooten wil, dat doe ik ook niet: neen.
’t Is beter dat zy sterft; leeft gy myn Mazalinne.
Myn hert ondeelbaar is, ik kan uw beid’ niet minnen.
Maz. ’t Is tyt dat ik my veins. ist zoo myn Heer dat gy
(1880) Uw liefde niet en kont verwisselen van my,
En dat gy uwe bruit, daarom niet kont beminnen.
Zoo is het beter heer, gy met bedaarde zinnen,
Gaat vluchten elders heen. ik gaa gewillig mee.
En zoo het nodig is, ik wey met u het vee
(1885) In onbekent gewest.
Mark. Ik zou u meer beminnen
Indien ik was verlost, van deze Romeininne.
Ik kan, ô Mazalin, niet eerder zyn gerust
Voor ik haar levens lamp, myn lief, heb uitgeblust.
Maz. Reik my de ponjaart dan, ’k wil haar de dootsteek geven,
[p. 69]
(1890) Zoo kontge na u wensch, voortaan gerustig leven.
’t Is beter datze leeft, door my, als door die geen,
Die zy zelfs heeft verlost, en van de doot verbeên.
Mark. Het schynt haar ernst te zyn, ik wil haar moedt beproeven.
Houw daar het mes, maar wilt myn lief, zoo lang vertoeven
(1895) Dat ik myn afscheit neem van haar.
Maz. Het zal geschiên.
En Marko zal terstont myn treurspel einden zien.
De nicht van Hanibal, zal met een steek doen blyken,
Dat zy in moet en trouw, geen Roomse vrouw wil wyken.
Mark. Houw stil myn waarde vrouw, helaas wat gaat u aan!
(1900) O Hemel sta my by, ik heb myn zelfs verraân.
Ik gaf haar ’t staal, daar zy haar zelfs mee heeft doorregen.
Dion. De wont en is niet diep, alzoo ’k haar arm hiel tegen.

Scipio, Lucio, Silla, en andere Krygsoversten
komen op het Toneel gaan.

Scipio. HOe Marko, wat is dit?
Mark. Och, myne gemalin!
Uit vreze datmen haar zouw voeren als slavin,
(1905) Naar Romen in triumph: braght my helaas in lyden.
Scipio. Waar zaghmen my, ô Goôn! de vrouwesex bestryden.
Ik droegh noit haat op maagt, of Afrikaanse vrouw,
Als Syphax Koningin. die ik niet dulden wouw,
Om datze Syphax eerst van onze bontschap scheide,
(1910) En Massenisse meê, van ons zocht af te leiden:
Gelyk my was bewust. rys op, ô Mazalin,
U zal geen leet geschiên.
Maz. Waar is de Romeinin.
Dion. Ik ben de Romeinin, ik heb myn Heer verbeden.
[p. 70]
Kent gy u Dion niet?
Scipio. Mevrouw stel u te vreden.
(1915) U Marko is getrouw, ontfangt van myne hant,
Die geene die zyn trouw, heeft aan uw trouw verpant.
Maz. Wy danken u ô Vorst, voor uwe liefd’ en eere.
Klito. O groote Scipio, nu gy myn vrouw, en heere
Te zamen hebt gevoeght, zoo bid ik ook dat gy
(1920) Nu mee verbinden wilt, dees Romeinin aan my.
Scipio. Myn zoon, gy zyt verdwaalt, het is geen Romeininne.
Klito. Ik ken hem wel, en zal ook niemant anders minnen.
De kled’ren van Dion, verwissel ik; en dan
Verander ik in vrouw, en Dion in myn man.
(1925) Ik ben een teere maagt, tot berging van myn eere,
Droeg ik ruim jaar en dagh, helaas! dees paadjes kleeren.
Myn broeder, was wel eer, zeer hoog by u geacht,
Doch is door eene vrouw, om lyf en goet gebracht.
Scipio. Wie was uw broeder? spreekt.
Klito. Ik zou het doen myn Heere,
(1930) Maar vrees uw ongena.
Scipio. By myne trouw ik zweere,
Uw zal geen leet geschiên, zeg wie uw broeder is.
Klito. Hy stierf voorlede nacht in uwe hechtenis.
Scipio. Wie, Konink Syphax!
Klito. Ja, die was myn eigen broeder.
Scipio. Schoon hy my vyant stierf, zoo blyf ik u behoeder.
(1935) O hoog gebooren maaght, ik dulde niet dat gy
Uw zelfs dus laag verneêrt.
Klito. Al wouw een ander my
De hoogste staat van ’t Ryk, ja kroon en schepter geven,
Noch wild’ ik liever, Vorst, met mynen Dion leven
[p. 71]
In stille nedrigheit; want heerschappy en pracht
(1940) Is laas! maar eb en vloet, en wort van my veracht.
Scipio. Zeg my Dion van wie, en waar gy zyt gebooren.
Dion. Ik heb myn moeders liefd’ en vaders zorg verlooren
Op d’uur van myn geboort. myn Heer bezie dit schrift,
En oordeel dan of gy helaas daar uit bericht
(1945) Kont vatten van myn stam.
Scipio. Ik wil het eens doorlezen.
Om dat gy my gelykt in witheit en in wezen:
Zoo moet gy dwalen zoon, als ballink achter lant.
Want anders wiert gy wis gedoot door vaders hant,
Na wie gy niet en zwymt. waart gy mee zwart gebooren
(1950) Gy bleeft alhier, en wiert licht Konink van de Mooren.
Dit schreef u moeder zelf met haare hant N. N.
Artab. Hier door ik Dion, nu voor myne zoone ken.
Het was myn Koningin, die u heeft wegh gezonden.
Dion. En deze halve ring, wiert mee by my gevonden.
Artab. (1955) Ziet hier de andre helft, die ik ô zoon, op trouw,
Van uwe moeder kreegh. die schoone Griekse vrouw
Zyt gy geheel gelyk. dees stukken bei te gader
Die maken net een ring.
Dion. Ik kniele voor myn vader.
Scipio. Sta op Dion, ik maak u Heer en Konink van
(1960) Het Mauritaanse ryk, en strengel u ook an
Dees schoon Prinses, die u voor lang heeft uitverkoren.
Artab. De Hemel zy gelooft, ik had een zoon verlooren,
En vind hem niet alleen, maer ook een dochter meê,
Lucio. Myn Heer, de toestel tot de kroning is al reê;
(1965) En Prinse Massenis, die wy alhier verbeiden,
Die nadert uwe tent.
[p. 72]
Scipio. Wilt hem voorts binnen leiden,
In volle heerlykheit. Nu is de tyt, dat hy
Des Konink Syphax kroon ontfangen zal van my.

Rey van Roomsche Maegden.

TRe an doorluchte helt,
(1970) Die Syphax hebt gevelt,
Wy gaan u Prins geleiden,
Alwaar gy voor u loon,
Ontfangen zult de kroon,
Die men u gaat bereiden.
(1975) O groote Vorst, en Heer,
Wy knielen voor u neêr,
Met snaar en keel gezangen.
Wilt nu voor uwe loon,
Des Koninkx Syphax kroon,
(1980) Van Scipio, ontfangen.
Scipio. Ontfangt ô brave Prins van Roomen, door myn hant,
Des Konink Syphax kroon, wien gy zelfs hebt vermant.
Draagt die u leven langk, tot schrik der Kartagezen.
Mass. Ik zal zoo lang ik leef, een Roomsche dienaar wezen.
(1985) De gulden kroon en staf
Die Scipio u gaf
Wilt t’zyner eeren dragen
Hy braght de schrik en vrees
Eerst in den Kartagees,
(1990) Wiens heir nu is verslagen.
Scipio. Wat hoor ik voor gerucht.
Lucio. ’t Zyn Kartagezers, Heer,
Die weder op een nieuw, zich werpen voor u neêr,
[p. 73]
En bidden om de vree.
Scipio. Ga, laat hun binnen komen.
Weet Konink Massenis, dat ik heb voorgenomen,
(1995) De vreê te gunnen aan den Kartagees, en my
Naar Romen weer te spoên. de vorder zorge zy
Aan u bevolen. doch ik bid voor al te letten,
Dat deze liên de voet niet weder dwars en zetten.
Ik leg den Kartagees, ’t gebit wel in de mont,
(2000) Maar laat aan u den toom. zoo iemant onderwont
Te rennen buiten spoor, zoo kort de teugelsnoeren,
En doe ons strax de weet.
Mass.* Ik zal uw Wil uitvoeren.
As. He. O groote Scipio.
Scipio. Zeg wat uw mening is:
Indien gy herwarts komt, en bidt vergiffenis
(2005) Van meineed, en bedrogh, ’k wil u genadig wezen.
Met voorbeding, dat gy en al uw Kartagezen,
Voltrekken zult ons Wil. te weten, eerst dat gy
Ten vollen wederom vergoeden zult aan my,
De schade die gy ons, terwyl men sprak van vrede,
(2010) Door list en veinzery, aan goet en schepen dede.
Ten tweeden dat gy ons zult overgeven al
Die oorlogschepen die daar zyn in uwe wal;
En dat gy ook bezweert, geen ander weer te bouwen.
Die tot de koopvaardy gemaakt, zult gy behouwen.
(2015) Al d’ Olifanten tot den krygh getemt, moet gy
Meed’ overleveren, beloven ook daar by,
Geen meer te temmen: maar hier stil en vreedzaam leven
Met Konink Massenis, aan wien gy weêr zult geven
’t Geen gy zyn vader namt. ook zult gy noit bestaan,
[p. 74]
(2020) Te werven eenigh volk, of oorlog aan te gaan,
Ten zy met onze wil. dus doende meught gy leven,
Naar uwe wet: mits gy in zilver hebt te geven
Tienduizent pont, vyfmaal tien jaaren achter een.
Indien u dit gevalt, zoo zyn wy ook te vreên,
(2025) Dat gy uw stadt en lant, weeromme meught regeeren.
En zoo ’t u niet behaagt, zoo wilt terstont weerkeeren,
Van waar gy quaamt.
Bark. O Goôn! die last is ons te zwaar.
Onmooglyk is het Heer, wy vyftigh jaar op jaar,
Betalen zulken schat. ay dwingt ons niet te geven,
(2030) Het geen niet doenlyk is.
Scipio. Toen gy in vreê kost leven,
Koost gy den oorlog zelfs, nu is ’et onze beurt.
As. He. De woeste krygh wert noit by ons voor goet gekeurt.
Wy wierden overstemt, ons Veltheer en zyn maagen,
Die hebben met het grauw, de stemmen weg gedragen.
Scipio. (2035) Klaag nu aan hun uw noot. in dit geschrifte, ziet
Gy ’t geene ik heb geeist, ik wil myn strafeis niet
Verminderen, ô neen. wilt gy die niet bezweeren
Zoo ga uit myn gezicht.
Wich. Wat doen wy nu, myn Heeren,
De Veltheer is gestoort, het is met ons gedaan,
(2040) Wy konnen zyne maght, ô Goôn niet wederstaan,
Op u voorstelling Heer, aanvaarden wy de vrede.
Scipio. Zeg dan waar mee gy nu, versterken zult uw eeden,
Die gy te zweeren hebt; alzoo gy d’ eerste braakt?
Wich. Wy wenschen, zoo de vreê door ons weer wort geslaakt,
(2045) Of overtreên, dat ons de Goôn aan stukken ryten,
Gelyk dit aarden vat, dat wy in stukken smyten.
[p. 75]
Scipio. Nu steken wy het zwaart, weerom in zyne schee.
Uw kroondag Massenis, die kroont nu ook de vree.
In deze vreught wil ik myn hert ten Hemel stieren,
(2050) En morgen zullen wy de feest van Mavors vieren.
Rey. Nu Konink Massenis,
Alhier verheven is
In zyn heer vaders stede,
Zoo zeilen wy gerust,
(2055) Van d’ Afrikaanse kust,
Naar Romen, met de vrede.
Indien het oorlogsvier,
O groote Numidier,
Hier weder moghte blaken,
(2060) Zoo doof het met uw hant,
Wy vrezen kryg noch brant,
Nu gy voor ons zult waken.
As. He. De vyftig jaar tribuit, die is helaas te zwaar.
Wich. Indienmen ’t niet en deê, zoo liepen wy gevaar,
(2065) Bey lyf en goet gelyk, eer lange te verliezen.
’t Is wysheit van twee quaân, het minste quaat te kiezen.
Wie ’t leven koopt om gelt, heeft noit te duur gekocht.
De Neêrlaag van de stryt, heeft ons dees ramp gewrocht,
Die ik aan u voorzei, eer datze was begonnen.
(2070) Had gy my toen gelooft, ons heir was niet verwonnen.
As. He. Noch is het vader tydt, wat raat gy ons te doen?
Wich. Dat men den offerhant, om Mavors te verzoen,
Niet uitstel, maar vermeer, met tienpaar Jongelingen.
Het edel menschenbloet, zal starker opwaarts dringen,
(2075) Als dat van geit of stier. O Goden! wie komt daar,
In ’t blinkende gewaat?
[p. 76]
Geest van Dido. Verwaande Wichelaar,
Wilt gy de Goôn verzoen, zoo zuiver hert en handen.
Slacht haar geen kinders meer. met popelier te branden,
Is vader Mars vernoeght. een vroom, en rein gemoet
(2080) Gevalt de Goden meer, als mensch oft dierenbloet.
Gy Vorsten van Kartaag, ziet my vry in’t gezichte:
Ik ben de Koningin die uwe stadt eerst stichte.
Zes eeuwen zyn voorby, dat ik myn oude stadt
Het Ryke Tyrus liet, en hier te lande tradt:
(2085) Waar ik myn stadt Kartaag, terstont begon te bouwen,
Doch alsze was voltoit, vond ik my strax in rouwe,
Door Vorst Hiarbas, die my laas, toen echten wouw,
Tot zyne Koningin, maar ziende dat ik zouw
Zyn wille moeten doen, of my ten stryt begeven,
(2090) Liet ik Kartaag de vreê, en nam myn zelfs het leven,
Met deze staale pook. hoe sedert myne doot,
Zes eeuwen langk myn stadt gedurigh is vergroot,
In heerlykheit en macht, is iedereen gebleken.
Maar sedert datge zyt, van myne wet geweken,
(2095) Zoo week ’t geluk van u. ’t beginsel van uw val
Was toen gy Amilkar, en daar naar Hanibal
Uw Veltheers hebt helaas, te groot gezagh gegeven,
En d’oorelog bemint, toen gy in vreê kost leven.
Nu komt berouw te spaa. ik kom van ond’ren op,
(2100) Door d’akelige weg, om van dees heuveltop,
Myn stadt noch eens te zien. hoe hoog die is gerezen,
Eer zesmaal negen jaar, zal die een puinhoop wezen.
U Veltheer Hanibal, gaat vluchten buytens lant:
En zal zich zelfs op ’t laast, noch dooden met zyn hant.

UIT.

Tekstkritiek:

vs. 108: onnozel bloet, er staat: onnozelbloet,
vs. 1277 sq.: De Wichelaar wordt in de lijst van personages
(fol. π2v) als Augur aangeduid.
vs. 2002: Mass. er staat: Maz.

DeNederlaaghVanHANIBAL.TREURSPEL.

t’AMSTERDAM,By Paulus Matthysz, inde Stoof-steegh, gedrukt. 1653.

INHOUT.

Namen der Personaadjen.

DeNederlaaghVanHANIBAL.TREURSPEL.EERSTE BEDRYF.Scipio, Lelius, Lucio, Silla, Metellus, en Marko.

TWEEDE BEDRYF.Hanibal, Asdrubal Hedes, Gisgo, Barka, en Bochar.

DERDE BEDRYF.Hanibal, Barka, Gisgo, Asdrubal Hedes, en Bochar.

VERTONING.Hanibal en Scipio met hun Heeren en Hooftlieden in ’t open veldt, tegens malkanderen over.

VIERDE BEDRYF.Mazalina, Klito, en Dion.

VYFDE BEDRYF.Scipio, Massenissa, Lucio, Silla, en andere Kryghsoversten.