Thomas Asselyn: De stiefmoer. 1684.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton00256 - UBGent
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een
asterisk. Vers 87, 220, 273 en 393 zijn weesrijmen.

Continue

[p. 1]

De

STIEFMOER.

KLUCHTSPEL.

Door T. ASSELYN.

[Vignet: Perseveranter]

t’AMSTERDAM,

By d’Erfgenamen van JACOB LESCAILJE, op
de Middeldam, naast de Vischmarkt, 1684.

Met Privilegie.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

COPYE
Van de
PRIVILEGIE.

De Staten van Holland ende Westvriesland doen te weten. Alsoo Ons vertoond is by de tegenwoordige Regenten van de Schouwburg tot Amsterdam, Dat zy Supplianten zedert eenige Jaaren herwaarts met hunne goede vrinden hadden gemaakt en ten Tooneele gevoert verscheiden Werken, soo van Treurspeelen, Blyspeelen als Klugten, welke zy lieden nu geerne met den druk gemeen wilden maken; doch gemerkt dat dese Werken door het naadrukken van anderen, veel van hun luister, zo in Taal als Spelkonst zouden komen te verliezen, en alzo zy Supplianten hen berooft zouden sien van hun bysonder oogwit om de Nederduytsche Taal en de Digtkonst voort te zetten, zo vonden zy hen genoodzaakt, om daar inne te voorzien, en hen te keeren tot Ons, onderdanig verzoekende, dat Wy omme redenen voorsz. de Supplianten geliefden te verleenen Octroy ofte Privilegie, omme alle hunne Werken reeds gemaakt, ende nog in ’t ligt te brengen, den tyd van vyftien Jaren alleen te mogen drukken en verkoopen of doen drukken en verkoopen, met verbod van alle andere op zeekeren hooge peene daar toe by Ons te stellen, ende voorts in communi forma. Zoo is’t dat Wy de Zake en ’t Verzoek voorsz. overgemerkt hebbende, ende genegen wezende ter bede van de Supplianten, uit Onze rechte wetenschap, Souveraine magt ende authoriteit dezelve Supplianten gekonzenteert, geaccordeert ende geoctroijeert hebben, consenteeren, accorderen ende octroyeeren mitsdesen, dat sy geduurende den tyd van vyftien eerst achter een volgende Jaaren de voorsz. Werken die reeds gedrukt zyn, ende die van tyd tot tyd door haar gemaakt ende in ’t ligt gebragt zullen werden, binnen den voorsz. Onzen Lande alleen zullen mogen drukken, doen drukken, uitgeven en verkoopen. Verbiedende daarom allen ende eenen yegelyken deselve Werken naar te drukken, ofte elders naargedrukt binnen den zelve Onzen Lande te brengen, uit te geven ofte te verkoopen, op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebragte ofte verkogte Exemplaaren, ende een boete van drie honderd guldens daar en boven te verbeuren, te appliceren een dardepart* voor den Officier die de calange doen zal, een dardepart voor den Armen ter plaatse daar het casus voorvallen sal, ende het resterende darde part voor de Supplianten. Alles in dien verstande, dat Wy de Supplianten met desen Onzen Octroije alleen willende gratificeeren, tot verhoedinge van hare schaade door het nadrukken van de voorsz: Werken. daar door in geenige deelen verstaan, den inhoude van dien te auhoriseeren ofte te advoueren, en veel min de zelve onder Onze protectie ende bescherminge eenig meerder kredit, aansien ofte reputatie te geeven, ne- [p. 4] maar de Supplianten in kas daar in iets onbehoorlyk zoude mogen influeeren, alle het selve tot haren laste sullen gehouden wesen te verantwoorden, tot dien einde wel expresselyk begeerende, dat by aldien sy desen Onzen Octroije voor de zelve Werken sullen willen stellen, daar van gene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie zullen mogen maken, nemaar gehouden zullen wesen het zelve Octroy in ’t geheel ende zonder eenige Omissie daar voor te drukken ofte te doen drukken, en dat zy gehouden zullen zyn een exemplaar van alle de voorsz: Werken gebonden ende wel geconditioneert te brengen in de Bibliotheecq van Onze Universiteit tot Leiden, ende daar van behoorlyk te doen blyken. Alles op poene van het effect van dien te verliezen. Ende ten einde de Supplianten dezen Onzen Conzente ende Octroije mogen genieten als naar behooren: Lasten wy allen ende eenen ygelyken die ’t aangaan mag, dat zy de Supplianten van den inhoude van desen doen, laten en gedoogen, rustelyk, en volkomentlyk genieten, en cesseerende alle beletten ter contrarie gedaan. Gedaan in den Hage onder Onzen grooten Zegele hier aan doen hangen den XIX September in ’t Jaar onzes Heeren en Zaligmakers duyzent zes hondert vier en tachtig.
                                                    G. FAGEL.
                                        Ter Ordonnantie van de Staten
                                SIMON van BEAUMONT.

    De tegenwoordige REGENTEN van de SCHOUWBURCH, hebben het Recht van de bovenstaande Privilgie, voor dit Kluchtspel, vergunt aan d’Erfgenamen van JACOB LESCAILJE.
                In Amsterdam den 16 November 1684.
_________________________________________________________________________

VERTOONERS.

Klaartje, Voordochter van Iochem Kraag.
Angniet, de Meid.
Machteld, Vrouw van Iochem, en Stiefmoer over Klaartje.
Jochem Kraag, Vader van Klaartje, en Man van Machteld.
Katrijntje, Dochter van Iochem Kraag en Machteld.
Aaltje, Moeders Suster van Klaartje.
Kasper, Vader van Machteld.
Hindrik, Swager van Machteld.
Lulof, Broeder van Machteld.		} drie Moffen.
Procureur Vlierboom.
Olfert, een Smit.
    Dit Klugtspel speeld nae malkanderen af in de Kamer van
Iochem Kraag.


[p. 5]

De

STIEFMOER.

EERSTE TOONEEL.

KLAARTJE, ANGNIET.
Met een spinnewiel en braituig.

ANgniet, Angniet, hoor je moeder ook? ay wiljer wat op lette?
ANGNIET.
Hoe ver benje al Klaar?
KLAARTJE.
                            De klink is gedaan, nou zel ik de hiel gaan zette.
Ay luister wat toe Angnietje, of je ze ook verneemt of hoort.
ANGNIET.
Klaar! men dunkt dat ik ze daar hoor spreeken!
KLAARTJE.
                            Neen, dat is het volk hier naest in de poort.
ANGNIET.
(5) Meid, meid, datze je betrapten, hoe zoud’ er op je land wajen;
Je moest ’s morgens wat vroeger opstaan, dan zouje wat meer beschieten metje brajen.
Maar waarom doeje dit nou?
KLAARTJE.
                            Om een duit of een oortje te hebben, ik kryg van niemand anders een speld.
En als ik zo buitens tyt niet een stuivertje won zoo liep ik altoos zonder geld;
Daarom wil ik wat hebben, ik moet ’et op die wys zelfs zien te winne.
(10) Angnietje, ay moer, wilje een knotje of twie veur me spinne,
Dat’et wat op de klos komt? want zo ze’t merkt ik vreezer veur zo zelze men slaan.
ANGNIET.
Maar Klaartje! zou ik veur jou gaan zitte spinne, en laeten men eigen werk staen?
[p. 6]
Hoe zou dat ofloopen? daar durf ik altoos niet van droomen,
En ik wou je wel gaeren helpen ook.
KLAARTJE.
                            Nou doed et Angnietje.
ANGNIET.
                                                        Ja wel ik weet niet ze mogt op ’t mat koomen,
(15) Hoe dan toe? ik wist met jou altoos mijn leven gien raad.
KLAARTJE.
Daar het et noch gien nood van,’t is altoos wel omtrent negen uuren eerse op staat.
ANGNIET.
Ja wel mijn hart doet’er men zeer van zoo alsje van ’er verdrukt word en geslaagen.
KLAARTJE.
Wat zel ik ’er tegen doen? ’k heb immers niemand niet daar ik mijn nood tegen durf klaagen.
Kom ik by men vader die slaat ’er ook op, en wil hebben dat ik al zel doen wat ze men gebiet:
(20) Zo weetze hem op te rokkenen, en doen ik het dan niet,
Zo heb ik zo veul van hem als van haar te lyen.
ANGNIET.
Ja wel datje mijn bestond, ik mien dat ’et anders zou gaan, zo zou ik veurje stryden.
Nou Klaartje, je moet zo onverduldig niet weezen, ik mag niet zien datje zoo schreid;
’t Is wel een Turk van een Stiefmoer, wat isse van te veuren meer eweest als een slegte meid,
(25) Die met er duffelse rok hier aan de Kampersteiger is koomen te lande;
Maar dat hebje van die Moffinne, komenze iens vrouw te worden ze maaken ’t elk ien te schande.
KLAARTJE.
Och had ik mijn moeder meugen behouden, wat waar ik gelukkig geweest,
En mijn vader moet ook genoeg lyen, ’t is altijd jou ouwe rogchelaar, waar komje nou weer van daan jou dronke beest.
ANGNIET.
Maar veur wie benne die koussen.
[p. 7]
KLAARTJE.
                            Veur men Peet Aaltje, ze zelder men een paar opgelapte schoenen veur koopen.
(30) Zien ik ereis aan myn voeten gestelt zyn.
ANGNIET.
                            Wel is ’t mogelyk, ze laatje ook wel schandelijk loopen!
En heur Katrijntje is altijd even kostelijk, fiertjes en net.
KLAARTJE.
En wat lijk ik er by?
ANGNIET.
                            Wat zou j’er by lyken, een arme beedelaarster een olyke slet.
Nou Klaar ik durf niet meer, ’k schei’er uit met spinne.

TWEEDE TOONEEL.

ANGIET, KLAARJE, MACHTELD.

MACHTELD.
Zo dat’s goet, schei jy lui der uit, nou zel ik beginne.
(35) Jou olyke vod als je bent, ziet zo zel ikje havenen. Zit men hier en breid,
En laetje een ander veurje spinne? wel je hebt’et samen al hiel wel overleid.
En jy sletvink, ’t is wel een turk va een stiefmoer; wat heb jy op de duffelze rok te zeggen?
Dat ik me niet ontzag ik zouje die beusem zo tusschen hals en nek leggen
Dat’et je heugen zou, jou sleeplende, jou mal Annes postuur.
(40) Hoor Angniet, jy meugt van desen dag wel omzien nae een andre huur.
ANGNIET.
Dat hoefje gien twie maal te zeggen, ik ben ook niet van ’t zin om langer te blyven.
MACHTELD.
Alle dagen dat kreng in ’er boosheid te styven,
Dat en diend men langer niet, daerom meugje wel gaen wandelen al was ’t van deesen dach.
Geeft’et my voort hier datje breid; ik geefje daadelijk noch een slag
(45) Datje daar heen rold, kom ik je weer op de huit je meugt wel schrikken en beeven.
[p. 8]
Veur wie is dit nou?
KLAARTJE.
                            Veur me peet Aaltje.
MACHTELD.
                                                        Veurme peet Aaltje, bruid heen naeje peet Aaltje toe, en laet die je de kost geeven.
Van dat kanalje komt et me van daen dat ik met men man zomtijds niet wel huis en houw.
Maar ik weet ’er men weer deur te redden; ben ik zijn meid geweest, nou ben ik zijn vrouw;
Nou wil ik het na mijn zin hebben: maar dat stinkend aas is oorzaak datwe zomtijts niet wel leeven.
(50) Ik zel jou vader roepen, e Jochem Kraag, e Jochem Kraag.

DARDE TOONEEL.

MACHTELD, JOCHEM, ANGNIET, KLAARTJE.

JOCHEM.
                            Wat isser te doen vrouw? waerom huilje Klaar?
MACHTELD.
                                                        Dat ik er wat geroskamd heb, is daer wat aan bedreven?
JOCHEM.
Gants niet, als et der nae maakt zo mach ik wel lijen datjer je met fatsoen tegen steld.
Wat het ze dan weer gedaan?
MACHTELD.
                            Wat zouze gedaan hebben; je dochter breid kousen veur de lui om geld.
JOCHEM.
Kousen veur de lui om geld?
MACHTELD.
                            Ja kousen veur de lui om geld, gelijkje daer ziet; daer vind ik die twie labaijen
Moytjes by menkanderen zitten, en terwijl Angniet veur’er spint, zit zy’er by te breyen.
(55) En noch en kend jou dochtertje er leeven niet verkerven, wat verdriet dat mer van lijd;
En ziet, in plaats van te spinnen, zo ontsteeld ze men die kostelyken tydt.
[p. 9]
En dese kousen bennen veur er Peet Aaltje, jou snaar, die schijnheilig, die niet doet als maar onrust brouwen,
Daar dat kreng d’oorzaak van is.
JOCHEM.
                            Is dat waer, kom daer zel ik ’er iens veur of touwen.
MACHTELD.
Zo, dat doed men goed in mijn hart, ja ik groei’er in een hand dik spek.
KLAARTJE.
(60) Och vader, vader, slaat men doch niet meer.
MACHTELD.
                            Ja zo, raak maar wat, of ik kom jou selfs op de huit.
JOCHEM.
                                                        Durfje noch spreeken, houd men de bek
Of ik geefje noch meer.
ANGNIET.
                            Och het doed me zeer in mijn hart, of men ook wel meer zou lijen kennen?
MACHTELD.
Zo moestje alle dagen koomen, men zou ze dan wel wat beeter aan de hand leeren wenne,
Maar je bent’er te mal mee. Voort nae binne, en ziet nae Katrijntje, ’t zel tijd wesen om nae school te gaen,
Wat, zel jy de kop schudde? al is’er je vaar by zo zel ik ’er byget op slaan.
JOCHEM.
(65) Maar vrouw, hoe meugje zo hart teegen ’t meisje wesen, je maakt immers meer woorden als ’er behoeven.
MACHTELD.
Ik wilze na mijn hand zetten, of ze zel noch al meer van mijn vuisten proeven:
Hoe na wouje wel dat ik je dochtertje op een stoeltje met een kussentje zette, en diende zulk een vuylneus, zulken fatsoen?
JOCHEM.
Hoor, als ze het verdiend zo zel ikze bestraffen.
MACHTELD.
                            Ja, jy zoudze bestraffen, dat loof ik wel, alsje wist dat je ze gien zeer zoud doen;
Jy bederftze in de grond, met ’er zoo dartel en brooddronken op te trekken.
[p. 10]
(70) De luiden spreekender schand of, ja ze zellen op ’t lest noch met ons spotten en gekken
Dat ze zoo weeldrig word opgebracht, en dan stijft mense noch in ’er boosheid over de spyt dieze men aandoet.

VIERDE TOONEEL.

JOCHEM, MACHTELD, ANGNIET, KLAARTJE,
KATRYNTJE.

KATRYNTJE.
Och moeder, moeder, Klaar het me daar e stooten dat ik viel, en ze schopte me met de voet.
MACHTELD.
Is dat al weer aan, ja wel ik drink myn bloed, al myn leeden
Zijnder van ontsteld; jou kreng, krijg ikje onder myn kluiven, met voeten zal ikje treeden.
(75) Kom jy hier myn hartje, myn verschovelingetje, jy word toch van elk verstooten en veracht.
JOCHEM.
Heb jy ze geschopt Klaar?
KLAARTJE.
                            Och neen ik zeker niet vader, ze viel van zelfs, en doen heb ik ze opgenomen hiel zoetjes en zagt.
JOCHEM.
Zo isse dan van zelfs gevallen vrouw, en dat kon immers d’andre niet gebeetren.
MACHTELD.
Van zelfs gevallen, Ian gat, bemoei jy je maar met je broek op te veetren,
Wat heb jy toch te zeggen? jy zelt’er mijn mê laten omspringen, verstaje dat?
(80) Zien ik het niet alle daagen veur mijn oogen datze ze knijpt en stoot? geen vinniger ding iiser in de stadt,
En dan zou men noch niet een Woord meugen zeggen, maar alles moeten verdragen.
Loop nou vry weer na Peet Aaltje je snaar, om je nood daar te klagen,
Ik mien kryg ik ze onder myn kluiven dats’er van hebben zel, ’k zelze niet ontzien al wasse alle mans schrik,
Zy mach’er met heur huis bemoeien, hier heeft niemant wat te zeggen als ik.
(85) Dat ik ’er me niet met kracht teegen zetten, ze zoud hier ook wel willen gouverneeren.
[p. 11]
Ben ik van te veuren je meid geweest, nou ben ik vrouw en voogd, nou wil ik het na mijn zin regeeren.
JOCHEM.
Maar vrouw beliefje me wel een stuiver vyf zes aen klein geld te geeven, ik zou iens na den Dam gaen?
MACHTELD.
Neen dat belieft me niet te doen, al drinkje van den ochtend gien brandewijn, dat sel al lyke veel weezen,
Jy zeld t’huis blyven, en ondertusschen de wortelen schraapen, en de pietercely verleezen,
(90) Tot dat de meid’er werk heeft gedaan, en alle ding is uit de weeg,
En dan zelje saamen turf of laaten, alle bey de bakken benne leeg,
Dat zelje doen. Kom mijn hertje wil jy met moedertje gaan, die zel jou razyntjes koopen.
Machteld en Katrijntje binnen.
JOCHEM.
Hier staan ik schoon afgeregt, hoe of dit eindeling noch of zel loopen?
’t Is niet langer om te lyen.
ANGNIET.
              Te lyen Seigneur? ik weet niet hoeje ’t langer verdraagen kan!
(95) Zou ik’er men niet teegen zetten? wel wat is tog een vrouw teegen een man?
JOCHEM.
Daar is iet onder de hand, kryg ik ’er dat deur, ik meen dat ik ze op een andere wijs zal dwingen,
’t Is nou al op zyn hoogst geweest, ik hoop ’er deezen dach noch zo klein te doen zingen,
Dat ze zo gedweeg zel worden als ’t alderminste kind.
ANGNIET.
Zulken beul alsze over dat kind is, en zulken voogdy als’er wel onderwind,
(100) Ja wel Seigneur, als ik het zie, men hart schijnt’er me van te breeken.
JOCHEM.
Angniet daar word gebeld.
ANGNIET.
                            ’t Is Peet Aaltje Seigneur, die wou je wel iens spreeken.
JOCHEM.
Datze maar binne komt.


[p. 12]

VYFDE TOONEEL.

JOCHEM, ANGNIET, KLAARTJE, AALTJE.

AALTJE.
                            Wel hoe vaarmen hier al? hoe staet Klaar daer zo bedrukt? wat isser nou weer in de weeg?
Nou, je wijf word wel spytig, ik kom’er daer tegen achter ’t stadhuis, in de Gasthuis steeg;
Mit zo ze me ziet, keerdz’er hoofd om, kwanzuis of ze me niet wou kenne;
(105) Ik dogt loop heen jou verbruide Moffin, daer zynder wel andere die beeter in’er eene lit benne
Dan jy in je hiele lyf, daer ik by koomen mach; jawel als ik ze zie zo ben ik ’er van ontsteld.
Dat ik zo de Juffrouw moet zien speelen van mijn susters goed, en hebben altyd de handen vol geld,
Daer ze anders niet mee doed dan alle kostelykheid veur heur en ’er kind te koopen,
En ziet deese iens gesteld zyn, ja al gingze om een stuk, zo konze niet arger loopen.
KLAARTJE.
(110) Och peet Aaltje, ze het me weer zo geslaagen, ’t is niet om uit te spreeken wat ik wel ly.
AALTJE.
Ja wel mach men zeggen, krygen de kinderen een stiefmoer, ze krygender een stiefvaar by.
Wat hebje een juweel van een vrouw onder d’aerd! En wat heeftze jou digt en warm laten zitten;
Hadje zulken spilpenning gehad, hadje niet al lang moeten gaen delven en spitten!
Daer ’t ligt noch toe koomen zel, want deeze stelt ’et ’er puur op aan,
(115) Wie weet watze heur kaalen hoop in’er land wel toezend, ’t moet immers alles deur ’er hand gaen:
Zy is miester van de kas, en als sy spreekt moet jy swygen,
En wilje een stuivertje hebben je moet et immers beedelens wys uit ’er hand zien te krygen.
Foei! zou ik een man weesen, en laeten me zo overheeren van zulk een fatsoen!
[p. 13]
Ik zouw’er wel zulken kappeson op de neus zetten, dat ik wel geloof dat s’et niet meer zou doen.
(120) ’t Doed men in mijn hart zeer dat ik ’et kint zie, zo zoober en armelijk is ’t in de kleede.
JOCHEM.
Hoor Sus, daar ik je laast van heb gesprooken is nou klaar; we zellen nou een hiele andre weg in treeden,
Nou zel ik ’er op een andere wijs aan boort koomen, en zoze niet met goedheid en wil, met geweld.
AALTJE.
Ie bent van conscientie weegen schuldig datj’er met alle kracht teegen steld.
JOCHEM.
Gae jy nou maar weer heen, want komt ze t’huis terwijlje hier bent, als botter in de pan zo zel ze raazen.
AALTJE.
(125) Dat ’s wel, ik zelze in wachten, ik laat my zo licht niet oversnorken en verbaasen.
JOCHEM.
Daar isse.

SESDE TOONEEL.

JOCHEM, AALTJE, KLAARTJE, ANGNIET,
MACHTELD, KATRYNTJE.

MACHTELD.
                            Angniet was is dat te zeggen dat de vis niet over en hangt, noch dat ’er gien vuur aan leid?
ANGNIET.
Juffrouw, Seigneur is met Peet Aaltje wat belet geweest, anders had ik ’er hem al van gezeid.
JOCHEM.
’t Is noch tijds genoeg voor de vis vrouw, ’t is wel meer gebeurd datwe iens ten eenen of ten half tween aaten.
MACHTELD.
Jy zou doen dat ik jou belast had, in plaats van hier je tijd met een ander te staan verpraaten.
AALTJE.
(130) Dat ik te zeggen had was noodig, en als ’t my gevalt zo kom ik al weer, verstaeje dat?
[p. 14]
MACHTELD.
En dan zel ik je wel zo dryvende by den arm nemen, en wyzen je zo met eene het vierkante gat.
AALTJE.
Jy mijn het vierkante gat wyzen? jy halfblanks Juffrouw? zo moestje al daadelyke beginne,
Ik mien dat ik jou die Haselunze kop zo murw zou beuken, datze van buiten gesteld zou wezen als van binnen;
Wat hier al mee kornet mutzen wil! ze lijkt de malle Princes wel, of zo een Vastelavonds koningin;
(135) Schud de Juffrouw iens uit, wat zelze wezen? een vuile stinkende Westfaalse Moffin.
Jou turkin alsje bent, die hier op een stroowisch is koomen dryven, noch voor zoo weinig jaaren.
Aanschouwt deeze twie iens by malkanderen! ist ien niet een kermis popje, en ’t ander of ’t op de brug zou gaan zitten om duitjes te gaaren?
En deese nieuwbacke Madam beeld’er noch wel in dat s’et puikje is van Amsterdam:
Maar ofze wel een hemd aan ’er gat had, die schooibrok, toen z’er in kwam?
(140) ’t Zyn noch al mijn susters kleeren die ze daar draagt.
MACHTELD.
                            Ja dat zynze, tot jouwer spijt, dat mag jou niet gebeuren.
AALTJE.
Jou dronke swijnaris, had ik je veur de deur, ik zouze aan flenters van je gat scheuren.
MACHTELD.
Angniet, geeft me daar de puthaak of de beusem, voort zeg ik her uit, her uit.
AALTJE.
Mijn lieve scharrebiers Juffrouw, ik vraag veel naeje beuzem, die vuisten passender op, kom ikje maar opje huit
Ik mien dat’et je heugen zel, kom volg men maar, komt’er maar buiten.
Aaltje binnen.
MACHTELD.
(145) Al die ruisje komt door dat vuile aas, ze zelder ook zo dryvende uit, al zou ik ze t’avond buiten de deur sluiten;
Ik wilze onder mijn oogen niet langer zien.
JOCHEM.
                            Noch zoo haastig niet vrouw, wy wagten noch wel [p. 15] een dag of dry.
MACHTELD.
Noch zo haastig niet? en ik wil ’t zo hebben, laaten we nou eens zien wieder voogd zel wezen, ik of jy.
Durf jy zeggen noch zo haastig niet? wel het zou schier schynen of hy mijn zou beginne t’overheeren;
Maar daar zel ik veur wesen, jy zeld na mijn luisteren, en ik wil na myn zin regeeren;
(150) Verstaeje dat Jochem Kraag? Ja ik kreun me daer niet eens aen, of jy daer wat legt en preuteld en gnort.
JOCHEM.
Maar vrouw, men dunkt dat’et al hoog genoeg is, men moed ook niet maken dat een goed man kwaad word.
MACHTELD.
Een goed man kwaad! ay kijk e reis, onse drooge Jorden wil ook al wat zeggen.
Wel het scheeld me niet veul of ik hem niet daadelijk over mijn schoot wil leggen,
En strijke hem de broek of, is ’t niet of ik daer een braef kaerel heb? maar ik weet best wat hy my veur een last is;
(155) Wat zou hy weesen, een voose raap daer niet een zoete beet aan vast is.
Angeniet dekt de taafel, al genoeg hier van, we zouden zo de middag wel vergeeten.
ANGNIET.
Zellewe de vis noch kooken Juffrouw?
MACHTELD.
                            Neen, die zellewe morgen middag eeten.
Daar staet wat rystenbry op ’t vuur, en dan isser noch een stukje vleis, zet ’er dat by.
Kom hier Katryntje, kom hier mijn hartje, zit jy aan moedertjes zy,
(160) Jy zeld een kopje met zuiker en pypkaniel allien hebben: hoe geeuw je zo, het myn hartje niet genoeg geslaapen?
Klaar, wel spreekje niet?
KLAARTJE.
                            Wat beliefje moeder?
MACHTELD.
                                                        Daar is een duit, haal een bolletje in de kommeny om de pot uit te schraapen.
[p. 16]
Veur wie snyje al dat vleis? ik loof datje miend dat ’er gien deurkomen aan en is, houd op ereis.
JOCHEM.
Dat is veur jou en mijn, en dat is veur Katrijntje; en dat is veur Klaar.
MACHTELD.
                            Veur Klaar? dat hoeft zo net niet, den dag zel wel om komen al eet zy gien vleis.
Bekommer jy je daar niet mee, dat hoefje niet iens te beginne.
(165) Hou daer Klaar, kluift men die bientjes schoon of, en gaat men dan voort weer op je gat zitte spinne,
En eeter men wel brood toe. Daer word gebeld Angniet.
ANGNIET.
                            Juffrouw daer zijn drie Hannekens, ofze komen beedelen dat weet ik niet, zy blyven al staan,
Ik heb al drie maal ga voorby gezeid, en ze willen noch niet voort gaen,
Ze willen de vrouw spreeken.
MACHTELD.
              Ik kom, wel wie of hier nae my mag komen vraagen?
Och ’t is mijn vaeder! wellekom broer, wellekom swager; wel kom jy noch over in je oude daagen?

SEVENDE TOONEEL.

JOCHEM, MACHTELD, KLAARTJE, ANGNIET, KATRYNTJE,
KASPER, HINDRIK, LULOF.

KASPER.
(170) Bist doe dit Mette? i behud uns, doe likste wol ein eddle Jomfer, hoe komster toe, mi vrugt’er van,
Und dit luttek Jomferken is dat diens?
MACHTELD.
                            Ja vader, dat is mijn kind, en dat is mijn man.
Nou hietje ze niet wellekom man?
JOCHEM.
                            Wellekom schoonvader, wellekom swager. Wat kanailje komt my hier te vooren?
KASPER.
Mien Hern, wie zund altzammen arme luden, wir habben alles durch den krieg verloren.
[p. 17]
Der Bischops volker haben uns nakt und blut gemacht, wi haben nichts um von te leben,
(175) Doorum mutten wi de gutte luden anspreegen, datse uns ut barmhartigkeit wat geben.
O! wat wol mien olde vrauw up heuren, wan ik ’er seg dat ik uns Mette geseen hoob in zolchen stoot;
See wold wol bald uverkommen, moor aber an reisgeld wolter mangeln, door toe weeten wie kein rood.
Wie haben elk wol ein half stieg doolder verdiend, mit etliche kampen gras toe sniden,
Moor dat mutten wie bit up de harfst verwooren, um spek und wursten to kaupen, sonst wollen wi toe winter gebrek lieden.
(180) On dan kummen wi ankummend summer weder, on seen wat unser lieber Herr uns dan wedder geft,
Wi sind in unser armude wol to vrede, hoe ubel und bitter dat ’et us treft.
Mien Herrn wi danken dy oet grund unsers hertzen, vur die tyn doolders, die wi wol haben gekregen,
Und vur die hosen, den Hemmel wil dig wedderum geeven sinen zeegen.
Mien liber Her, wi hadden ’t zo nuddig, und kam uns so wol, dat seg ik di vorwaar.
MACHTELD.
(185) Maar vader hoe praatje zoo wild, men kan je niet verstaan, je vald van ’t ien op het aar.
KASPER.
Noe wollen wi wedderum vort, mi verlangt no min vrouw, zi is by no blind, on kan luttik hooren;
Wi wollen tovend uver Meppen, est uver Swol wedderum noor hoes vooren.
Moor mi verwunderd van uns Mette, duske Jomfer! ze liekt uns Drostinne wol, jo voorwoor.
JOCHEM.
O! daar heb ik iet gehoord, nou kryg ik een galg in ’t oog, dat klinkt men al wonderlyk in ’t oor.
(190) Maar ben ik daar niet aan een schoon geslagt geraakt? mag ik daar niet wel op stoffen en brommen?
MACHTELD.
Hoe vaart je vrouw, Hindrik, zelze haast weer wat jongs hebben?
[p. 18]
HINDRIK.
                            I jo, dat geiter al wedder up hen, ze wol bald alle stund in de kraum kommen,
On uns luttik Geert dat werdt ein hupse meid, ze ken spinne wie ein blixem, so geit ’et von er hand,
On wan wi oet te dorschen goon, zo wilze altyd met, on dan nemdze de swine te wagt, in de barch schur op ’t land.
MACHTELD.
En jy Lulef, zel jy ook niet haest aan de meid?
LULEF.
                            O nein, wat wol ik mit ein wief mooken?
(195) Ik heb io warkx vur mi genoeg um an de kost te rooken.
Proot mi von gien wief, door hold ik goor nichts van.
HINDRIK.
Hi wol von di doolders nigt scheide, door scheldt et him an,
Hi stoopelt den al up den anderen.
LULEF.
                            Ou door meugste wol von swigen.
Wat wol ikze stoopelen, ik ken jo zo vul nigt bekommen dat ik ein himd an ’t lief, un ein poor schuen kan kriegen,
(200) On proot i dan nog von ein wief? neen, wan ik door van heur, zo word mi kel.
Moor uns Geeske wol bald mit uns nobers zun hielken, Girrit von Kniphouzen, sniders gezel.
Un dan wollen zi to zammen uverkumme.
MACHTELD.
                            Dat’s goed, laeteze dat doen, ze kenne hier wel logeren.
JOCHEM.
Dat zal zeker wel leugens wesen, al zou het onderst boven keeren.
MACHTELD.
Kom vader, lustje niet wat te eeten? kom broer, kom swager, zit an allegaar.
KASPER.
(205) Ijo, uns lust wol wat te etten kind, want ’t man geurloft woor.
MACHTELD.
Wel zou ’t niet, je bend by niemand vreemds, veur wie zouje schroomen?
[p. 19]
Man, snyd’er elk een goed stuk vleis, nou eet hartelyk, het moetje altemaal wel bekommen,
En alsje weer over komd, soo spreek maar weer aan, veur wie zouje beschaamd zyn?
Angniet, daar is de sleutel, tapt een kannetje wyn.
(210) Vader ik brengje reis.
KASPER.
                            Door dank ik di veur min kind.
MACHTELD.
                                                        Drinkt dat iens schoonjes uit.
KASPER.
                                                                                    Ijo, dat wil mi wol bald in ’t heuft stiegen.
Swoger het geld di, ô dat smekt mi, Mette ik wol dien olde meume wil ein stuxke toewinschen, wan zi ’t man mogt kriegen.
JOCHEM.
Geluk swager.
LULEF.
                            Door dank ik di veur, Hindrik het wol di ein mool gelde.
HINDRIK.
                                                        Lood dat man aangoon, wi hoben in lang door nigt von gehad.
KASPER.
Woe steit dat dierken door zo trurig?
MACHTELD.
                            Dat is men mans veurdochter. Klaar, voort na binne, en gaat men zitte spinne op je gat.
Kom jy hier myn hartje, wil jy op moedertjes schoot zitten, jy zeld ereis wyntje drinken.
JOCHEM.
(215) Die versmaatheid is niet langer te verdraagen, ’t is of men ’t bloed uit men hoofd in men toonen gaat zinken.
MACHTELD.
Nou vader, drinkje roemertje uit, en eet noch wat, ’t komtje zoo niet veur al den dach,
Darom tast maar toe altemaal terwyl’tje gebeurn mach.
LULEF.
Dat doen wi jo al. No Hindrik doe most eins up de schalmei [p. 20] bloosen, wie wollen eins oet den trueren zingen,
On uns Voor sol met, wie mutten ein lustig somen herum springen.
HINDRIK.
(220) Noe dat geit dan oon.

Sy zingen en dansen te gelyk.

                                        I.

        Door gink’er soo hupsen moogdelin fijn,
        Zo verre dullen aan genne grun heiden,
        Ein landesknecht sprak’er bruns moogdelin,
        Woor wil i doch hen? wild mit mi riden,
            (225) Du bist in gevoor,
            Het bosch is noor,
        De nacht komt oon, ik wild di bevriden.
                                        2.
        Hy zetteze achter al up sin poord,
        Und redder al met in verre landouwen,
        (230) Al vure zin Voders slot vermoord,
        Und sprak, ö eddle schunne jonkvrouwc,
            Door isser mien pand,
            Kom geftmen dien hand,
        Ik wol dig vur mien Her vadder trouwen.

KASPER.
(235) Noe Mette, noe wold bald unse tit warden.
MACHTELD.
                            Je hebt noch tyts genoeg, hoe ben je zo ongerustig van geest?
JOCHEM.
Is dat niet een schoone bedelaars trein? ze stinken of ze in gien ses dagen uit de bolster benne geweest.
KASPER.
Noe swooger wi wollen di bedanken, und den Hemmel wol die doesend fould wedder geven,
Wi wollen die up de harfst ein hupse schink toe senden.
JOCHEM.
                            Al doeje dat niet, daar is niet aan bedreve.
KASPER.
Hindrik is al uns gutje by den andre.
[p. 21]
HINDRIK.
                            I jo het steit hier alles bi mekoor.
LULEF.
(240) Noe swooger heb grooten dank, on doe ook Mette, we kume wol eins wedder up ein ander joor.
KASPER.
Ein versoek hadden wi noch wol Her, ofter nicht vur illik ein old himd overig woor, on ein poor olde schune um rnit toe loopen?
MACHTELD.
Ja toeft wat; hou daar, en gaat veur uit na den Dam, ik zel je elk een paar nieuwe koopen.
KASPER.
Her, heb doesend on doesend mooi dank, on di ouk Mette.
Binnen.
MACHTELD.
                            Angniet, neemt de tafel voort op, en laat al je ander werk zoo lang staan.
En jy zeld t’huis blyven, want zoo lang als ik uit ben verstae ik niet datje een voet buiten de deur zeld gaan.
JOCHEM.
(245) Heb ik je niet gezeid vrou, dat’etop zyn hoogst was myn langer dus te trotzeeren?
En nou zel ’t myn beurt iens worden, nou zel ik het na myn zin regeeren.
Jou vuile moffin daarje staat, bruit heen met alje schoibrokken aen de wind,
En ’t scheelt men niet veul of ik schopje zo dryvende de deur uit.
MACHTELD.
                            Jy myn buiten de deur schoppe?
JOCHEM.
                                                        Ja ik jou, sletvink, en ook jou kind.
MACHTELD.
Hy zou noch wel kwaat kenne worde! Kom hier myn Jochemtje, latewe de peis weer maaken.
JOCHEM.
(250) Blyfme van men lyf, of ik zelderje ien geven die zoo wis zel raaken
[p. 22]
Datje daar heen rold, zou jy hier zoo de baas speulen, en krygen ’t linnen uit de kas,
En geeven dat aan je berooide kalen hoop, wel ’t zou wel lyken of ik ’er niet iens en was.
Heb ik wat deur de vingeren gezien, dat is geweest om moeiten en onlust te schouwen,
Maar dat is uit, nou ben ik man en voogt, nu zel ik op myn manier huis houwen,
(255) Verstaje dat Juffrou; Angniet je zeld myn order volgen, en laten alle dinge staan zo als ’t staat,
Zonder een hand daar aan te slaan.
MACHTELD.
                      Zo mien je ’t dan?
JOCHEM.
                                            In alle manieren.
MACHTELD.
                                                                  Zeer wel dan, en kom ik t’huis en ’t is niet gedaan, zo weet ik met heur wel raad.
Machteld binnen.
ANGNIET.
Och Seigneur, het doet men zulken goed, datje jer zo teegen steld, en die heerschappy werd benoomen.
JOCHEM.
Angniet daar word gebeld, gaat met een iens na de Procureur, en versoekt of hy eens belieft hier te komen.
Benje daar Peet Aaltje?

ACHSTE TOONEEL.

JOCHEM, AALTJE.

AALTJE.
Hoe is ’t swager, benje daar mee klaar? je vrouw ging daar zo veur men uit.
JOCHEM.
                            Ik heb ’er noch niet van verstaan.
(260) Maar ik heb onse Angniet daar iens na de Procureur laaten gaan.
Ik verwacht hem daadlyk hier, en dan hoop ik bescheidt te weeten.
[p. 23]
Daar is myn wyfs vaar, broer en swager geweest, ze kwamen juist zo als we zaten om te eeten,
En toen schaften ze wat mee; puure schurken peet Aaltje! landloopers, beedelaars, men wyf
Het’er elk een hemd gegeven, ze hadden schier gien schoenen aan de voeten, noch gien hemd aan ’t lyf;
(265) Ze hebben gedanst, gezongen en op de schalmei gespeuld uit den treuren;
Ik docht het mach veur dese reis zoo heen loopen, ’t zel ligt zen leven niet meer beuren.
Nou isse met’er uit om elk een paar schoene te koope onder weeg;
Ze schaamden ’er om ’er mee langs straat te gaan, ze zondze veur uyt na de Halsteeg.
En van daar gaanze scheep, om t’avond over Zwol weer nae huis te vaaren.
AAALTJE.
(270) En jy verdraagt dit noch alzoo langer?
JOCHEM.
                            Neen, we hebbender al een proefje van genoomen, we zellender voortaan geen vleis noch hout aan spaaren.
AALTJE.
Wel dat is men lief dat zulken beulin over je kind in ’er wreedheid iens word gestuit.

NEGENDE TOONEEL.

JOCHEM, AALTJE, ANGNIET, PROCUREUR.

JOCHEM.
Isser dat deur myn Heer?
PROCUREUR.
                            Zo ten naasten by Heer, geliefje eens te horen hoe d’Apostil luid?
De Heere Schepenen renvoyeren de zaake aan twee respective Procureurs, Vlierboom en Baartman.
Om partyen door alle middelen zien te bevreedigen, en haar Eed. Achtb. te laaten toekomen advys en berigt.
(275) Ziet Heer, de Heeren gaan tusschen man en vrouw zo scherp [p. 24] niet, dit is een huisquerel, en niet van zulken gewigt
Om een scheiding te formeeren; maar dit zoud ik je raaden, waar op je staat te letten,
Ik zouw’er met forsse dreigementen te keer gaan, en datje geauthoriseert waart om ’er in ’t spinhuis te kenne setten.
En stellender men met alle kracht tegen, al loopt’er zoo een muilpeer vyf zes onder, dat’s niemendal, raak maar wat;
’k Verzeekerje ze zel wel beter koop geven, daarje anders van elk een by de rug word opgehaald door de stad:
(280) Den eenen zeid, dat komt’er van dat men zen meid trouwd, ik gun ’t hem wel, ik wou dat s’hem kon ruineeren,
En zoo moetenze vaaren die’er kinderen van zulke stiefmoers laten verdrukken en tyranniseeren.
En al zulke praatjes gaander vast om, daarom volg myn raad, je zeld wel doen.
JOCHEM.
Myn voornemen is ook zoo, myn Heer, ik dankje voor ’t advys; maar myn vermoen
(Daar staat’er kist, daarze, toen ik ze huurde, mee in ’er huur kwam, tot myn leetwezen, mag ik wel zeggen)
(285) Is, dat daar iets sonderlings van importantie moet in leggen;
Geduurig leitz’er in te futselen, en kom ik op ’t mat, straks smytze ze toe, en dan weetze schier gien raad,
Ja, s’is zoo gealtereert, dat’er niet een lit aan’er lyf is dat stil staat;
Zoo dat ik vastelyk geloof dats’er iet in moet hebben verhoolen,
Want al het zilver over de vloer is weg, leepels, beeker, zoutvaaten, ’t is alles zoo ze zeid, gestoolen:
(290) En dan het ’et die gedaan, en dan die, ja zelf myn dochtertje en onze Peet Aaltje is niet vry,
Noch niet een meid die we late gaan, of ze betigtze met dievery.
AALTJE.
Zeidze noch niet op deeze uur dat ik de beker heb, en dat onze Klaar de zilvere lepels gaat verkoopen?
PROCUREUR.
Wat zelje doen Heer, ’tisje vrouw, wasseje vreemd, je mogt ze een voet in ’t gat geven, en laatenze loopen.
[p. 25]
JOCHEM.
Maar echter die kist wou ik wel openen,en zien hoe dat’et daar leid.
PROCUREUR.
(295) Dat staatje vry te doen; myn klerken staan noch aan de deur, als’er die by zyn zoo heeft’et zyn volkomen bescheid;
’t ls jou geoorloft, al wouje ze met een koevoet aan stukken breeken.
JOCHEM.
Angniet, laat de klerken binnen komen, en gaat hier eens by Olfert buur de smit, om een kist op te steeken.
Nou verfoei ik myn voorgaande lafhartigheid, nou weet ik waar toe dat een man vervallen kan.
PROCUREUR.
Die hem van een vrou laat regeeren, is niet waardig de naam te draagen van een man.
(300) ’t Stryd tegen zyn achtbaarheid, zyn edelmoedigheid, hem zelfs van de natuur gegeven;
’t Is de pligt der vrouwen, zich de wil des mans t’onderwerpen, en met hem in alle onderdaanigheid te leven.
Maar onze eeuw is hedensdaags zoo getransformeert, dat men ziet dat het heel contrary gaat.

THIENDE TOONEEL.

JOCHEM, PROCUREUR, AALTJE, ANGNIET,
OLFERT.

JOCHEM.
Olfert buur, dese kist wou ik wel geopend hebben, weetje daar toe raad?
OLFERT.
Raad toe, Heerschop? kon ik zoo haast een kwaad wyf goed maaken
(305) Als ik dat kan doen, ik zou vry wat gemakkelyker aan de kost raaken.
JOCHEM.
Hoe Olfert? hebje dan ook een kwaad wyf?
[p. 26]
OLFERT.
                            Ja tot myn leetwesen, ik wou wel dat ik zeggen mogt, dat ik ze had gehad;
’t Is nou over de tien jaaren dat ikze trouwde, en ik wasse ’t eerste jaar al zat;
Nou ik verbrui het ook altemet wel, daarom is ’t best daar van te swygen.
JOCHEM.
Hoe! is dat al eklaart?
OLFERT.
                            Ja Seigneur, al watje met gien sleutels kant doen, dat kan ik met die kromme krauwels open krygen.
JOCHEM.
(310) Hou daar Olfert.
OLFERT.
                            Ik dankje Heerschop, alsje me weer van doen hebt zo spreek men maar aan.
Olfert binnen.
JOCHEM.
Ziet hier leid noch ’er groene duffelse rok, en al’er ander gewaad, daar ze mee plag te gaan;
En hier is de beeker.
AALTJE.
                            De beeker! die olike vod, wat het s’er wel op geswooren
Dat ik ze mee genoomen had.
JOCHEM.
                            En daar leid de ring van me vrouw, die ze zei dat al over lang was verlooren;
En hier leggen noch leepels en zoutvaaten, wie weet hoe elendig dat’et in bei de kassen is gesteld?
(315) Z’is altyd miester van de sleutels geweest.
AALTJE.
                            Hier vind ik noch de beste buit, een sakje met geld.
En noch een party van men susters beste linne.
JOCHEM.
                            Ik staa of ik verstomd ben; siet zulke vrouwen kennen maaken
Dat de mannen niet en weeten waar ’t’er schort, en op ’t lest achter uit raaken,
[p. 27]
Deur dat achter de hand Morschen en, en die onnutte verkwisting, gelyk dit hier blykt voor ieder een:
Zo dat het ieder wel staat toe te sien, dat de zulken de pas werden afgesneen,
(320) Gelyk ik nu voortaan van meening ben, om sulx niet meer onderworpen te weesen.
Daar word gebeld Angniet, daar zelze weesen.

ELFDE TOONEEL.

JOCHEM, PROCUREUR, AALTJE, ANGNIET, MACHTELD.

MACHTELD.
Wel wat is dit te zeggen? wat het al dat volk hier te doen?
JOCHEM.
Die zynder door myn last, dieveg, sletvink, die ’t myn tusschen neus en lippen het ontstoolen, jou leelyk fatsoen:
Daar is de beeker nou, die had peet Aaltje gestoolen, wat had men daar wel op geswooren, datze ze had weg genoomen.
AALTJE.
(325) Jou Westfaalse koebiest, wat zou ik myn hart ophaalen, mogt ik je iens op de huit koomen,
Ik mien dat ik je taisteren zou.
JOCHEM.
                            En dese ring is kwansuis al lang verlooren geweest en vermist,
En ondertusschen hebje ze met al dit silverwerk diefachtig opgeslooten in je kist.
Wat hebje myn wel spyt aangedaan, en getrotseert, ja meer als een eerlyk man zou lye kenne.
Dat ik men niet ontsach....
PROCUREUR.
                            Nou buurman bedaar wat.
JOCHEM.
                            Jou duivelin daarje staat, myn handen zou ik aan je schenne.
(330) Zoo als myn dat wyf gebruid het, en opgehitst teegen dat onnoosel kind.
AALTJE.
Wat heb ik dat wel gezeid, maar ’t mogt niet helpen, toen was men al ziende blind.
[p. 28]
MACHTELD.
Och, och, wat komt men over!
JOCHEM.
                            Och, och, wat komt men over! kon men ’t nou goed maken met schreijen.
Hoor Machteld, nou hebje keur, ofje gewillig na ’t Spinhuis wild gaan, dan of ik’er je met twie dienders na toe zel doen leien.
Of weer na je land toe, die macht heb ik, gelyk dien Heer weet, die ’t uit myn naam zoo verre heeft gebrogt.
PROCUREUR.
(335) ’t Is waar juffrouw Jochems, ’t geen je man op myn heeft begeert, heb ik uit zyn naam aan de Heeren verzogt.
JOCHEM.
Geeft men de sleutels van bei de kassen voort hier.
MACHTELD.
                            Hoe gaje dus te werk man? wat zel dat beduye?
JOCHEM.
Ik zeg datje ze men overgeeft, of ik zel met die kop zoo hagendeveld bombam luye
Dat’et een lust zel wezen om te hooren; heb jy je rol gespeelt juffrouw, nou is ’t myn beurd, datje ’t verstaat,
Nou ben ik man en voogd, en al myn goedheid is veranderd in wreedheid en in haat.
(340) Legt men die strikken van d’ooren of, ik verstaa ’t zoo.
MACHTELD.
                            Wel wat hebje met myn veur? och wat zel men noch gebeuren!
JOCHEM.
Ik zeg datje ze men of legt, of ik zelze te gelyk met bey je ooren van je kop scheuren.
En die kornetmuts moet ook of, en de heele juffer uit.
PROCUREUR.
                            Maar Heer Jochem, hoe zelze dan gaan?
JOCHEM.
Daar leid ’er groene duffelse rok, en al het ander gewaadt,
                            Angniet, gaat met’er binne, en trekt’er dat aan,
En daar is de sleutel, sluit d’andre kleeren in de kas.
PROCUREUR.
                            Nou buurman niet te haastig, je moetje wat bedaren.
[p. 29]
JOCHEM.
(345) Neen, ze moet voort, zoo kanze met die andre schooibrokken in een schip mee na huis vaaren.
Zoo als myn dat wyf gebruit het.
Machteld binnen.
PROCUREUR.
                            Je doet zeer wel datj’er je zo met kragt tegen steld,
Daar deur zelje ze te gevoeglyker krygen onder je gehoorzaamheid en geweld,
En te gemakkelyker van alle heerschappy ontblooten;
Maar ze blyft echter je vrouw.
JOCHEM.
                            Dat ’s waar, ’t is de meening ook niet om ’er buiten de deur te stooten,
(350) Maar alleen om te doen blyken, als men door geen andre weg de rust bekoomen kan.
Al wat ik heb verdraagen is geen goedheid geweest, maar puure zotheid van een man,
En voornamelyk van zulk een kanailje, gelyk ik nu jaaren lang heb geleeden;
Daarom, zoo iemand weer mogt komen te hertrouwen, en hy bemind de rust en vreede,
Die haald veur al gien stiefmoer over zyn kindren in huis:
(355) Want die bitterheid, en die strafheid die z’er over pleegen, is je een geduurige kwelling en kruis,
Doch de goede niet te na gesprooken, gelyken ik’er gekend heb, daar men niet als met alle lof van moet spreeken:
Maar die zynder zoo dun gezaaid, dat men met Diogenes wel een lanteern met ses keerssen mogt opsteeken,
Om’er by daag na te zoeken, en ligt vondjer dan nog wel geen.
Myn lydzaamheid is belachlyk en bespottelyk geweest voor ieder een,
(360) ’k Heb myn eigen kind laten verdrukken, en ’t ander in alle dartelheid zien koestren en streelen.
Peet Aaltje, ay haald onze Klaar en Katryntje iens hier. Wat dunkje Heer, wat die twie verscheelen?
Is ’t een niet een madammetje tout a fait, en ’t ander of’t om een stuk zou gaan? is dat niet een overgroote schand?
En dat kind zoo als het daar staat, heeft alree over de dartig duizend gulden capitaal, zoo aan vaste goederen als aan rente-brieven op het land.
[p. 30]
’k Verfoei myn selfs dat ik myn van een wyf zoo heb haten ringelooren en leyen.
(365) Daar komdze aan. Wel Mette, zo zag ik je eerst, en nou weer veur ’t lest, als je zeld scheyen.
Wat dunken de vriende nu van zulken postuurtje? nou is de juffer uit;
Zou mender zoo in de Vastelavond niet wel mee kennen omloopen, en speelender mee de vuile bruid,
Nou mag ik’er een schelling zes seeven geeven, daar zelze ’t wel mee klaaren,
Want die Moffinne weeten de schippers altyd te beleezen, dat ze maar veur half vragt vaaren.
(370) Altyd van passagie geld hoeftze niet te geeven, ze hoeft maar te zeggen datze is een arme vrouw,
En ze liegt’er dan niet aan. Ziet Machteld, even zoje myn gebruit hebt zo brui ik jou.
Had jy je gedragen gelyk een vrouw behoord, deeze versmaatheid hadje niet te vreezen.

TWAALFDE TOONEEL.

JOCHEM, MACHTELD, PROCUREUR, ANGNIET,
KLAARTJE, KATRYNTJE.

MACHTELD.
Kom jy hier myn hartje.
KATRYNTJE.
                            Neen, neen, jy bent myn moedertje niet, ik wil by myn moedertje weezen.
PROCUREUR.
Och dat arme kind is alree vervremd van de moeder deur de verandering van ’t gewaad.
MACHTELD.
(375) Ik ben jou moedertje, kom by me.
JOCHEM.
                            Draag jy gien zorg veur het kind, jou zorg komt hier te laat.
MACHTELD.
Al zou ik’er de goe lui mee aanspreeken, zoo zel ik myn kind niet verlaaten.
[p. 31]
PROCUREUR.
Hoor Juffrouw, valdje man te voet, en bid hem om vergiffenis, we zullen ons best doen om hem te bepraaten.
JOCHEM.
Ik wilze niet hooren spreeken
MACHTELD.
                            Och myn lieve man, ik weet dat ik je misdaan heb, wild’et my vergeeven,
Ik beloofje van nu af aan, dat ik in alle onderdaanigheid met je zel leeven,
(380) En jou kind als myn eigen tracteeren, en doen niet anders als een vrouw toebehoord.
PROCUREUR.
Nou Heer, neemd’er deze reis noch een proef van, en gelooft ze by ’er woord.
JOCHEM.
Dat geloof ik wel, neemd ’er een proef van! maar ik ken die Westfaalse kop te wel, neen, hier valt niet voor’er te spreeken;
Zo ik dat deed, ze mogt de staart daarna weer te hooger op steeken.
En dan was’t noch erger, dan zou de laatste dwaling slimmer dan de eerste zyn.
MACHTELD.
(385) Dat ikje beloof zel ik nakoomen.
JOCHEM.
                            Wel hoe zingt ze nou zo fyn?
Flus was men zulken vrouw. Neen je zeld voort, jy noch niemand zel myn beleesen, al kwamense met ’er vyven.
KLAARTJE.
Och vader, och myn alderliefste vadertje, laat men moedertje by me blyven.
PROCUREUR.
Ziet dat lieve kind bid noch veur de moeder, en valt de vader te voet.
Nou buurman Kraag, al watze je nou belooft, dat komt uit een vernederd gemoed.
MACHTELD.
(390) Ik zel me voortaan in alle geschiktheid en zedigheid dragen,
En je kind als men eigen doen, datje gien reden zeld hebben om te klagen.
[p. 32]
JOCHEM.
Spreekje dat met leetwesen van ’t voorgaande, met een hartelyk berouw?
MACHTELD.
Och ja myn lieve man.
JOCHEM.
                            Ik moet men noch wat bedenken: mach ik je gelooven?
MACHTELD.
Ik sweer ’t je heiliglyk.
JOCHEM.
                            Rys dan, ik neemje hier op weer aan veur myn vrouw,
(395) Maar met die voorwaarde, let ’er op, dit staatje te vreezen,
Dat, zoje weer jou ouwe gang gaat, dat het spinhuis je voorland zal weezen.
Gaat dan heen, en herstelje weer in je ouwe gewaadt.
En doet alsje gezeid hebt, of anders hebje niet te verwachten als myn toorn, wreedheid en haat.
Op die wys moet men de boosheid temmen, en een kwaad wyf er wieken zien te fnuiken,
(400) En als zachte middelen niet kennen vorderen, bytende, en de corosyf gebruiken.

UIT.


Continue

Tekstkritiek

fol. A2r: derdepart er staat: derdepatt