Thomas Asselijn: Kraam-bedt of kandeel-maal. 1684.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton002270 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

KRAAM-BEDT

OF

Kandeel-Maal,

Van

ZAARTJE JANS,

Vrouw van

JAN KLAAZEN.

BLY-SPEL.

[Vignet: Illustrando]

t’AMSTERDAM,

By Alexander Lintman, voor aen op de Leydse-
straet, 1684.


[p. 2: blanco]

[p. 3]

Seer toegeneegen Vriendt,

Mijn Heer B. A. R.

ONder alle hoedanigheden den Mensch aangebooren, en isser geen arger noch schaadelijker dan de geveinstheid of scheyndeugd; zy is de naesten aen het bedroch, die door deeze vermomming al ’t geen zy voorneemd, uytwerkt en beleid. Zy is zo oudt, dat zy, (zo haast alle geschaapene dingen in order waaren gebracht, den Mensch in een onsterflijken staat gesteld) strakx hen op de hielen is gevolgd, en door des zelfs verleiding ten val gebracht. Zy is een Pest der Zeeden, een geblankette of vervalschte Schoonheid, die van buiten schijndt te weezen ’t geen zy inwendig niet en is. Zy neemd alle gedaanten aen, inzonderheid die van een Vleier, om alzo door dien Gryns ’er even naasten te beleedigen, en te bedriegen; zy schijnd uiterlijk de Deugd te verbeelden, daer zy van binnen op gepropt is vol van wanschikkelijke gebreeken, en arglistigheid. Zy doorkruipt alle geheimenissen, en weet zich in ’t binnenste kabinet der Vorsten in te dringen, om alzo zijn beraadslagingen bekendt te worden; zo dat’er geen verderflijker gedaanten by den Mensch kan aengenomen worden, dan bekleet te zijn met Schijndeugd.
    Dien deursleepen Staatkundigen Italiaan Machjevel schijnd in zijn Politike lessen dit Monster de hand noch te bieden, vermaanende een Prince, hoe noodigh het zy met deezen dekmantel bekleed te moeten zijn, en voornaamentlijk met die van Religie, om door dien schyn zijn onderdaanen, en voor al ’t gemeene volk, die wel de meesten hoop uit maaken, daer door te beeter aan zich te trekken, om door dien blinden drift, hun heerschappy te vaster te vestigen, en te bebolwerken.
    Maar om uw bescheidenheid, met geen lange Voor- [p. 4] reeden op te houden zullen wy kort zijn. In ons voorgaende Bly-spel, de Gewaande Dienstmaagd genaamd, hebben wy Jan Klaazen ingevoerd als een perzoon van een zeer argerlijk en ongebonde leeven, en in dit vervolg, ’t geen wy het Kraam-Bedt of Kandeel-Maal van Zaartje Jans noemen, brengen wy hem te voorschijn in een ander kleed, waar in hy zich veinst de Deugd te verbeelden, en doen hem de Rol speelen van een rechten schijnheilig, onder welke vermomming hy zijn Trouw te buiten gaat, en tot Echtschendery vervald. Om te meerder onderscheyd te maaken van ’t voorgaende, ook zijn wy van gedachten, zo deese twee stukjes op het Tooneel nae den anderen wierden vertoondt, (alzo zy in de tijdt, en ’t begrijp van den inhoud, een volkoomen Spel uitmaaken) de anschouwers niet weinich vermaak zoude by zetten, want, wy bemerken dit by ondervinding, dat, ’t geen de toesienders meest aenprikkeld of de lust verwekt, is de verandering, gelijk wy ook van gevoelen zijn, zo men op ’t Tooneel iemand kwam te vertoonen, die zo overdaadig in zijn verkwisting en ’t verspillen van zijn goederen was, als Warnar, en Girige Gerrit uitmunten in Gierigheid, en in goederen zaamen te schraapen, dat het zo veel toeloops zoude hebben dan de twee eersten, want veele zullen meer vermaak scheppen in een belachlijk Bly-spel, dan in een hoogdraavend stuk, dat uytmunt in zielroerende vaerzen; doch wy spreeken hier van die, die meer met oogen, dan met Ooren koomen, gelijk die ook wel het grootste getal uytmaken. Dit is dan alleen onze beooging geweest, in dit vervolg van Jan Klaazen, zonder iemand daar door in ’t besonder te kwetzen, of ten toon te stellen, alleen maar aengeweezen, wat gebreeken in ’t algemeen onder dien Dekmantel van dat Kleet, verborgen zijn, en in swang gaen, daer in volgende dien vermaarden Franschen Blyspel-dichter, Moljere, in zijn* Tertuf, daer in hy tot verbeeteringe der Zeeden van zijn Landaerd, de selfde Schijndeugd heeft afgebeeld. Wy verzoeken dan [p. 5] dat UE. ons gelieft behulpzaam te zijn, om de misduiding die ons zoude mogen nae gaen, te helpen weeren, en te stuiten, op dat wy niet mogen verdacht werden, van iemand in ’t byzonder hier te hebben beleedigt.
    Wy bekenne, dat wy hier iet spreeken van de Poolsche of Krakouwsche broeders, ’t geen wy egter om alle aenstootlijkheid weg te neemen van het Tooneel hebben gelaaten: maar alde Weereld is genoeg bekend wat schaadelijke opinie deeze luiden by hun voeden, en zijn eigentlijk die geene, die met Schijndeugden bekleet zijn, alleen ziende op een uiterlijk wel leeven, en ’t betrachten van de deugd, die zy wel van buiten schijnen te volgen, maar egter van binnen verloochenen, welk schaadelyk gevoelen, by alle Academien van ’t bekende Kristendom, eenpaarig is verworpen, en als een vergiftige besmetting uitgeroeid; toch moet meede maer in ’t algemeen aengemerkt worden.
    Wat aangaet, ’t geene volgd op ’t Kandeel-Maal, wy weeten dat in zodaanige byeenkomst van Vrouwen weinig Staat-zaaken worden verhandeld, en niet anders om en gaen als Praatjes van weinig belangh, daar meede niet aenstootelijkx in ken gevonden worden, dan alleen zommige huisgebreeken, die zo wat over en weer gaen, van welke eenige de zeede, en een wel gereguleerde Huishouding, wat nadeelig zijn. Om U. E. geduld dan niet langer te vergen, onderwerpen wy ons U E. bescheidene* heusheid, die ons voor alle misduidingen en teegenwerpingen gelieft te beschermen, ’t welk doende, zal ik altoos blijve u vertrouwde en vaste Vriend
Thomas Asselijn.

In Amsterdam, den 30 December, 1683.


[p. 6]

VERTOONERS.

DIWERTJE. Moeder van Zaartje.*
BRECHJE. de Baaker.
TEUNIS PIETERZEN. Een Schager Eyerboer.
IAN IASPERZEN Vader van Zaartje, en Man van Diwertje.
JAN KLAAZEN Man van Zaartje.
FEYKE FETJES. een Hinloper Schipper.
BAUKE LOLLES. Vrouw van Feyke Fetjes.
ANGNIET.* Vertrouwde van Jan Klaazen.
REYNIER ADRIAENZEN een Kwaeker.
MEESTRIS MAERY. Vrouw van Reynier Adriaenzen
TEUNTJE GERRITS, Vrouw van Stoffel Thyzen.
ELSJE LUBBERTS, Vrouw van Tjerk Heindrikx.
MARRITJE IACOBS,    }
GRIETJE PIETERS,       } twee Gebuuren.
ZAARTJE IANS, Vrouw van Ian Klaazen, en Kraemvrouw.*
HANS, een Arbeider.
HILLEGOND, tweede Kraem-vrouw.

    Het Bly-spel speeld in ’t Katte-gat, ten Huize van
Ian Iasperzen, en begind veur de Middach, en speeld
nae malkanderen af tot in den avond.

    Den Autheur en kend geen Exemplaaren voor de zijne als
            die by Alexander Lintman gedruckt zijn.
Continue
[p. 7]

Kraam-Bedt of Kandeel-Maal,

Van

ZAARTJE JANS.

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

DIWERTJE, BRECHJE.

DIWERTJE.
BRechje, Brechje.
BRECHJE.
            Wat beliefje Grootje?
DIWERTJE.
                        Hoe ist, hebje je werk binnen gedaen?
Voort, krygt den emmer met ’t mantje, je moet zo daadelijk iens nae de Markt gaen,
Maer eerst nae de Nes, daer zelje drie loot Kaneel, twee loot Foely, en anderhalf loot, Naagelen haalen,
Maar Breghje, let’er doch wel op, daer zijnder zommige die zo hiel pluis niet en zijn in ’er gewigt en schaalen.
(5) En vier pont Zuiker, maer laetezer een brootje, (maer ’t moest hiel wit zijn) by doen,
En daer van daen, zo zelje je zo voort nae de beschuit-Markt spoen,
En vraagen nae Marry Klaas, en laetze je honderd gezuykerde spouwertjes tellen,
Ze staet regt over de Pijl-steeg, veur ’t huys van de drie gekroonde Bootsgezellen,
Zegt dat et veur Diwertje Gerbrants is, maar maakt datje je tijdt toch niet en verpraat,
[p. 8]
(10) En als je daer gedaen hebt, zo loopt dan zo voort nae de Sint Anne-straet,
En laeteze je twaalef doozijn Zuiker-koekjes geeven, maer ze moesten voor al niet tay zijn noch aan ’t slappen,
Je moetze ierst probeeren, de harde zijn de besten, alze zo in ’t breeken knappen;
Onthouje bootschappen doch wel Brechje, hebje ’t nou alles wel verstaen?
En uit de Sint Anne-straet, zo zelje zo drijvende nae de Schaager-markt gaen,
(15) En zien nae Teunis Pietersz. of nae onze ouwe Steeven,
En als’er maar ien van beyen is, zo laeteze je vijftig eyeren tellen, maer ze moestenze op’er woord geven,
Die vars geleid zijn, hy hetze me veurleede week al belooft dat hy me ze tijdelijk brengen zou;
Gae jy dan maar heen, maer ey zie, daer kaer komt de man zelfs.
Brechje binnen.


TWEEDE TOONEEL.

DIWERTJE. TEUNIS PIETERSZ.

TEUNIS PIETERSZ.
                        Goeden morgen Vrouw,
Daer heb ik nou rechtschape waar.
DIWERTJE.
            Benneze al vars Teunis Pietersz?
TEUNIS PIETERSZ.
                        Uyt de kijk Vrouw, daer zel ikze je op verkoopen,
(20) Zuyvere maagden ayertjes, ik heb die hennen in onze schuur apart laete loopen;
Gien haan het’er over ekraft, daerom neemdze maer vry op mijn woord.
DIWERTJE.
Wat zel ik geeven Teunis Pietersz.
TEUNIS PIETERSZ.
            Maar tien stuyvers is zijn geld.
[p. 9]
DIWERTJE.
                        Nou, ik zelje dat wel passen, tel jy maar voort.
TEUNIS PIET.
Het kender schraag deur, nou, ik mach een stuivertje te goed houwen.
DIWERTJE.
Hoor Teunis Pieterzen, onze Zaartje leid in de Kraem, en we zouwe naedemiddag het Kandeel-Maal houwen,*
(25) En daer zouw ikze toegebruiken, en ziet, dan zien ik niet gaeren (je weet wel wat ik zeggen wil) dat ’er die grommeling in zit.
TEUNIS PIET.
Ik verstaeje wel Vrouw, je zelder niet aers in vijnen, dan een heldere door, en zuiver wit.
Het Jan Klaazen wat jongs? wel daer slae lok toe, ’t is een slagh van een man, hy kan te euvel kallen,
Toen lest tot onzend een weinig distructie was veur gevallen,
En datze over eenige hairklovery malkanderen niet wel en konnen verstaen,
(30) Was juist Jan Klaazen t’Avenhorn, maer wat dienst dat hy om die Party te bevreedigen, wel heeft gedaen
Is niet om te zeggen! zo wist hy elk zijn verborgene gebreken te ondekken,
Ja de mieste part grayden er om, toenze hoorden dat Jan Klaazen zou vertrekken.
En veur mijn, ik wensten dat hy al te met iens over kwam.
DIWERTJE.
Teunis Pieterzen! wie had et van sijn leeven gedogt? de hiele stadt van Amsterdam
(35) Het’er immers van gewaagd! en wat zijnder al boekjes van geschreven!
Hadden die woelwaters, de pot maar toegedekt, waar het niet alles in vergeetenheid e bleeven?
[p. 10]
Wy willen dat wel bekenne, dat we hiel versteld stonden toen de bommel uit brak,
En datwe mienden een Meidt te krijgen, en bevonden dat ’er een Knegt in de kleeren stak;
Maer dat is gepasseerd, wy zijn gelukkig dat et nou zo wel komd te beslaegen.
(40) Teunis Pieterzen! Jan Klaazen is nou zulken man: zulken man! ja kon hy onze Zaartje op zijn handen dragen
Hy zou het doen, ja by mannier van spreeken, de vloer is te koudt daerze over gaedt;
Hoor zeid hy, mijn lieve Zaartje Jans, wend je oogen doch van alle ydelheid, je weet niet hoe dat et een mensch misstaet.
Wat is een Mensch doch anders als een Vat vol van allerley gebreeken?
Daerom laetewe ons zelven toch zo diep in de dingen van de Weereld niet steeken.
(45) De neederigheid, de neederigheid, och dat die by elk wat meer wierd betracht!
En dat is alle dach zijn vermaaning, en aangaande zijn geslacht,
Gelijkje weet Teunis Pieterzen, dat et niet anders als een party bedriegers, en uytzuipers bennen,*
Die znijd hy nou als een verrot lit af, en hy wilze veur zijn Vrienden niet meer kennen.
Ja wel men zou zeggen! hoe ist meugelijk dat een mensch zo veranderen kan!
TEUNIS PIET.
(50) Maer watje toch zegt Vrouw! is Jan Klaazen nou zulken fijnen man?
DIWERTJE.
Dat zeg ikje Teunis Pieterzen! van te veuren ging hy dus ver gepruickt! dingen op den arm! en tout a la modeze kleeren.
Die leggen nou al te maal aen een kant, en het haer van [p. 11] zijn hooft het hy tot de Kam toe laeten afscheeren,
Gien koortje of boortje mach hy zien! ja hy is, hy is ik weet niet hoe!
En in plaas van knoopen, draagd hy nou niet als haaken en oogen, en hy rijgd zijn zelven met een leere rijgveeter toe.
(55) Ja wel, ’t is niet om uyt te spreeken! zulken verandering als we aen hem beleeven!
Hy mach ook niet zien dat’er een oortje of een duit tot styfzel word uit e geeven;
Al het linne tot zijn lijf mach wel extraordinary kurieus weezen en fijn,
Maar daer mach gien strijk-yser over gaen, en ’t moet ook altemaal ongesteeven zijn,
Hoor Moeder zeid hy, wat behoeft dat, ’t word immers alles deur de tijdt versleeten,
(60) En zo doende raekewe al dieper, en dieper in de weereld eer datw’et weeten:
Ja hy is als een vader in huys.
TEUNIS PIET.
            Wel ’t is te wonder watje zegt! nou ik mach weer nae de Markt gaen.
DIWERTJE.
Ay stae noch wat Teunis Pieterzen, daer komd men Man met Jan Klaazen zelven aan.


DERDE TOONEEL.

Diwertje. Teunis Piet. Jan Jasp. Jan Klaazen,

IAN IASP.
Wel Teunis Pieterz. hebje zaamen een koopmenschapje gehad?
TEUNIS PIET.
            Zo een weinigje Jan Jasperzen, en zo heb ik men tijd hier wat staen verpraaten.
IAN IASP.
Is het thuys noch al wel?
[p. 12]
TEUNIS PIET.
            Zo ik aers niet en weet, ik hebze altemaal noch gezond gelaaten.
JAN KLAZEN.
(65) Teunis Pieterzen, welkom vriend, hoe ist tot jouwend? is dat zaakje al haest by geleid?
TEUNIS PIET.
Wat zel ik zeggen Jan Klaazen, het argerter niet op.
JAN KLAAZEN.
            Wel, wel, dat is goed, dat is goed, ik hou veul van vreede en eenigheid.
Koenraed Freerikxe,* volhard die noch met dat goede werk voort te zette?
TEUNIS PIET.
Ongemien Jan Klaazen.
JAN KLAAZ.
            Wel, wel, dat is goed, dat is goed, men hoord zo een vreed lievend Man in zijn doen niet te beletten.
Maer Kryn Flipzen, (Kryn onverstand mogt men liever zeggen) dat was een harde kwast!
(70) Hoe ongestuimig vloog hy op! en hoe hartnekkig hiel hy zijn streng vast!
Al zijn roepen en tieren was, men behoorden met het werk voort te vaaren,
En dat et een oud gebruik was, en dat diergelijke Zaaken voor deezen ook zo verhandeld waaren,
En zo voorts.
TEUNIS PIET.
            Ja Jan Klaazen, die oploopendheid is nou al vry gestildt,
Daer is Jan Korzen, die vaart hem geduurig noch zo in zijn schildt,
(75) Dat hy de zaak niet meer roeren en derft, en zo laet hy ’t van zelfs maar zoetjes glyen.
JAN KLAAZ.
Wel, wel, dat is goed, dat is goed, men hoord ook [p. 13] niemand om zulken beuzeling zo ligt of te znyen.
JAN JASP.
Daer het men Swaager gelijk in, ik kender wel andere die hem en mijn niet vreemd en zijn,
Daer ’t al vry wat slordiger leid, of men al schoon met een uyterlijken schijn,
En met een effen gestrekte troony, en een neerslagtig weezen,
(80) Daer men (als menze anders niet te recht en kende) de waare deugd uyt zou leezen,
Daer alzo heen gaat, dat en zijnze niet Teunis Pietersz. dat binnewerk, dat binnewerk, daer komt et op aen,
En hoe veel zijnder wel die dus vermomd met dit kleed daer alzo heen gaen?
Doch miest hebjeze onder de Poolsche broeders, die deeze sleur zo volgen,
Die dien stinkenden draf van Krakou zo gulzig hebben ingezwolgen,
(85) Datze dronken zijn van schyndeugd, deur welke grijns en listig beleid
Zy elk weten te betoveren, en dat met den dekmantel van schijnheiligheid;
Daerom wou ik het zo hebben Teunis Pieterzen, dat de lessen die dese luiden aen andere geeven,
Datze die eerst exemplaarlijk zelfs moesten beleeven.
Ziet, zo hebben wy ’t altijdt verstaan, en dat is noch mijn overlech,
(90) En alze dat deeden, zo naamenze veel twist en aenstootlijkheeden wech,
Om ons deur dien weg van alle varder argernis te bevryden.
JAN KLAAZ.
Dat zou noch grooter argernis geeven Vaeder, en daer moet men zich veur mijden.
Men moet niet alleen vry weezen van de daad, maar ook zelfs van d’ opspraak,
Laet ons op de goede zien, en volgen die, daerze in te volgen zijn; zo begrijp ik de zaak.
[p. 14]
TEUNIS PIET.
(95) Jan Klaazen spreekt hiel wel, ’t ken met’er tijt beeteren. men moet altijdt het beste hoopen,
DIWERTJE.
Dat is wel waer Teunis Piterzen, maar ist niet jammer dat’er zo veul schurfde schapen onder loopen,
En zo word door een kwazeerige de gantsche lamre koy geraakt,
Toen dat gerugt aen den dach kwam, isser de hiele Stadt niet van gaende gemaakt?
TEUNIS PIET.
Je hebt mee al gelijk Vrouw; nou ik mach zien of ik dit resje noch kan lossen onderweegen.
JAN KLAAZ.
(100) Teunis Pieterzen, groet de vriend Koenraed Freerixze, en de vriend Jan Korzen doch hartelijk van mijnent wegen.
En al d’andere goede bekenden, en inzonderheyt de vriend Aaris Kreelisse de groot;
En die twie lieve Sustertjes, Duifje Nanninx, en Willemyntje van Ackersloot.
TEUNIS PIET.
Ik hoop het te onthouwen.
                    Teunis Pieterzen binnen.
JAN KLAAZ.
            Het moetje wel gaen Teunis Pieterzen, en ik wensje de vreede.
Zijn de Vrouwtjes al te maal al aengesprooken Moeder, die ’t Kandeel-Maal zelle bekleeden?
DIWERTJE.
(105) Daer is al veur gezorgdt, en ’t is’er deur de Baaker elk in ’t besonder aangezeid,
JAN KLAAZ.
Wel, wel, dat is goed, dat is goed, dat et doch mag toe gaen in alle zeedigheid;
Want in zulken by een komst, nae de eeuw die we heedensdaags nu beleeven,
[p. 15]
Gaet ordinary veul ydel geklap om, en dat kan weinig stigting geeven.
Men weet wel, dat de Vrouwtjes moeten wat praaten, maer ’t gaet zomtijts vry wat grof,
(110) Als men maar binnen de Paalen van zeedigheid blijft, ô! de zeedigheid! daer hou ik zo veul of.
’t Kan aen anderen ook groote argernis geeven, zich te oefenen in zulke ydele dingen;
Daerom Moeder, laeteze liever uit het Harpje, of uyt een ander stigtlijk Boek wat Geestelijke Lietjes zingen.
Zo kennender noch andere deur gestigt worden, in plaats van zulke ydele reen.
DIWERTJE.
Hoe Jan Klaazen, al jou temery komd hier niet te pas, dat zel zen zelfs wel schikken, gae jy maar heen.
(115) Dat moet zijn beloop zo hebben, en hou jy der je van daen, zo zelje ’t niet hooren.
JAN JASP.
Mijn lieve Swaager! wou jy dat volkje maat zeetten! de vrouwen zijn al te maal met dat gebrek gebooren.
En dat op een Kandeel-Maal!
DIWERTJE.
            Zo doed het Vaar, daer word elkien met gereede munt betaald.
JAN JASP.
My lieve Moer, ’t is recht een Vrouwe Parlement, daer elk zo wat by de rug word op gehaald,
En daer men anders niet en weet als van alle kostelijkheid te spreeken:
(120) Hoe dat die ver booven ’er staat gaet, en niet en doed als maaken en breeken.
Dat die altijt de handen vol geld heeft, en tot de elleboog’er toe in tast,
En op’er eigen houtje een Tractement ken aen rechten, en gaen ook wel iens buyten’er mans weten te gast.
Dat die gien Thee en mach ofze moet tien Ducatons kosten, en noch meer bedraagen,
[p. 16]
Dat die dubbeld, en dubbeld Thee goed heeft, en al ’er Potjes met Goud zijn beslaagen.
(125) Dat, dat een Weereld van een Vrouw is, die nae de heedendaagze swier leeft,
Maar dat ze te beklaagen is, datze zulken druiloor van een man heeft.
Dat die zo overdaadig in ’er Postelein is, en ’er Kasse vol heeft gepropt en ’t eene rek boven ’t andere,
En dat altemaal van ’t fijnste kraakwerk, en Kabinet goetje onder malkandere,
En ’er niet en ontziet, gelijkze dan zelfs hebben gezien,
(130) Dat die veur een enkeld Botter schotteltje ses Ducatons dorst bien.
En dat die in sijn Taafel goed elkien te boven gaadt, en niemand is die der teegen op kan streeven;
En dan die veur twie dozijn Zervetten, en twie Taafelaakens vijf en tachtig Gulden van Weeven heeft gegeeven.
En dat et die zo grof maakt met verkwisten, en zo wonderlijk brouwd,
Dat et elkien onder doed, hoe de Man het noch zo lang staanden houdt.
(135) En dat gaet’er altemaal zo glad, oft van een leyen dakje liep, ja je zouter je vermaek aen hooren,
En dat die noch onlangs onder een theetje, met tien stuivers perfors in, twaalef ducatons heeft verlooren,*
Dat die zulke pouletten kan aan regten, en opdist uit een schottel van vijf en twintig pondt,
Daer twaalef menschen met gemak kennen aen zitten in ’t rond.
En dat die boven elk ien uitsteekt, en by niemand de minste wil weezen.
JAN KLAAZEN.
(140) ’t Is alzo Vaader, gelijkje daer zegt, maar ze moesten het algemeene huisboek wat meer deurleezen.
Daere zouwer wat anders veur koomen, waar in den [p. 17] mensch vermaand word tot alle neederigheid;
Maar wat ist, al wat leerzaam is, en stigting kan geeven dat word slegts aen een kant geleid;
En wilmenze dan berispen, datze de weereld en d’ydelheid al te veel aen kleeven,
Zo is het strakx, laet hy maar op zijn zelven zien, is hy wel volmaakt van leeven?
(145) En zo blijft men al die men is, en men loopt al zo voort in ’t lange pak.
Maer wat is het te beklaagen! en wat krijgt er meenige braave Famielje deur een krak,
Die er op die wijs deur ondermijnd worden, beroyd en ter neer geslaagen:
Daerom zeid het spreekwoord hiel wel, ’tzijn sterke beenen die weelde kennen draagen.
En ook is dit alleen de reeden, dat er zo veul raecken uit er fatzoen,
(150) Dat de onvermoogene, de wel vermoogene alle dingen willen nae doen;
En dat ken immers gien duur hebben, die moeten’er zelfs konzumeeren.
DIWERTJE.
Maar hoor Jan Klaazen, dat men al die comparycie die de Mannen zaamen houwen, ook zou corrigeeren,
Men zou ook al vreemd toe hooren, en ’t zou ligt noch al een toontje hooger gaen, en vry bet.
Wat dunkje, alsmen zo een sakje ducatons op een enkelde goy in de waagschaal zet?
(155) Kan dat ook huis houden? zou dat op ’t lest ook niet wel vry smaldeelen;
Ik zeg noch, dat de Mannen het verderf van veel Vrouwen zijn, deur dat vervloekte dobbelen en speelen.*
In de Herberg is men rijk, daer ist pas dies, al wat ik zie, en thuis leeft men als een vrek,
Ja ze zouwender gien werk van maken, al leedener Vrouw en Kinderen om gebrek;
[p. 18]
Ik kender zulke zo veel! en ik zou ze met een natte vinger noch wel kenne beloopen,
(160) Dat, willen de Vrouwen rust hebben, al er Pot-geld en Juweelen om moeten verkoopen.
En jy Jan Klaazen, eerje noch dus getransformeerd waerd, waerje al mee met dat zelfde euvel besmet.
JAN KLAAZ.
Je hebt gelijk Moeder, maer ist niet beeter dat men zeid dat hy zo gewandeld het
Dan dat hy noch zo wandeld? nou, we zellen hier dan maar een speldje by steeken;
Hy spiegeld hem zacht, die hem spiegeld aen een anders gebreeken.
(165) Maar wie hebje doch al laeten aenspreeken Moeder? dat heb ik noch niet verstaen?
DIWERTJE.
Veur eerst Meestris Maery, Reinier Adriaensz. Vrouw.
JAN KLAAZ.
            Wel, wel, dat is goed, dat is goed, dat staet men wel aan.
Maar ze spreekt schier niet als Engels, hoe zelze taal en antwoord kenne geeven?
DIWERTJE.
Daer zel praats genoeg om gaen, al spreekt zy niet veul daer is niet aan bedreeven.
En Teuntje Gerrits, Stoffel Thijzens Vrouw, en Elsje Lubberts Vrouw van Tjerk Heynderixen die hebbend ook toegezeid.
JAN KLAAZ.
(170) Wel, wel, dat is goed, dat is goed, dat zijn Vroutjes daer niet van te verwagten is dan alle zeedigheid.
DIWERTJE.
En dan Grietje Pieters en Marritje Jacobs.
JAN KLAAZ.
            Grietje Pieters, en Marritje Jacobs! maar Moeder die hadje wel meugen thuis laeten.
[p. 19]
Die passen by die andere niet, ze zijn te ruig en te ongebonden in ’er praaten.
DIWERTJE.
En Bauke Lolles, Feyke Fetjes Vrouw van Hinloopen, die heb ik’er mee toe verzogt.
JAN KLAAZ.
Wel, wel, dat is goed, dat is goed, je hebt dat hiel wel bedogt.
DIWERTJE.
(175) Daer hebjeze nou al te maal die op het Kandiel-Maal zijn bescheien.
Maar zie, daer komd Feyke Fetjes met zijn Vrouw aen.
JAN JASP.
            Feyke Fetjes, ik wensje goeden dach metje beien.


VIERDE TOONEEL.

Diwertje, Jan Jasp, Jan Klaaz. Feyke Fetjes. Bauke Lolles

FEYKE FETJES.
En ik jou des gelijkx Jan Jasperzen.
JAN KLAAZ.
            Wellekom Feyke Fetjes, is de reys reedelikjes vergaen?
FEYKE FETJES.
Ja, dat kan al toe Jan Klaazen.
JAN KLAAZ.
            Wel, wel, dat is goed, dat is goed, Vaader was al een weinigje begaan;
’t Heeft naest een tijd al vry gestormd,
FEYKE FETJES.
            Zo doed het Jan Klaazen, we hadden de Loots zo haest niet aen boort gekreegen,
(180) En datwe ’t gat mienden in te lopen, of de Wind liep ons hiel tegen.
Zo datwe weer Zee moesten kiezen, tot zanderendach- [p. 20] ’smorgens, datwe met bedaard weer en heldere logt,
Met de vloed binnen raakten, en zo hebben w’et behouwen aan gebrogt.
JAN KLAAZ.
Wel, wel, dat is goed, dat is goed.
FEYKE FETJES.
            Daer is een monster Pruisse Rog, Jan Jasperzen, mijn is belast jou die in handen te geven,
Ik hebber noch vijftien lasten van in, Jan Grijn zelje zelfs koomen spreeken, hoe datjer mee zeld leeven;
JAN JASP.
(185) Zeer wel Feyke Fetjes, ik zel dan order verwagten.
FEYKE FETJES.
            En mijn Swaager Douwe Annes, belaste mijn als ik je zach,
Dat ik je zeggen zou, aengaende de Reekening van d’ algemeene reedery, dat men die uit zou stellen tot op een anderen dach;
En aengaende de comparitie in de Swaen, dat hy hem daer nae zel stellen, doch hy wenste je noch wel eerst iens te spreeken;
JAN JASP.
Zeer wel Feyke Fetjes, ik moet te twee uuren in de Draak weezen, ik sel dan wel wat eerder af breeken.
’t Is twaalef uuren Feyke Fetjes, gaeje mee nae de Beurs?
FEYKE FETJES.
            Zo is de meening Jan Jasperzen, ik heb ontrend
(190) Noch acht of tien vragt Brieven over te leeveren, en dan moet ik weer aen de Brug weezen, en in mijn Logement.
JAN JASP.
Moer, ay hangt die monster-zakjes iens weer op zijn plaats, de Kooren Beurs tijdt is toch verstreeken.
Jan Klaazen je zeld wel iens dienen op de Kolk te gaan, nae ’t Meeters huisje om volk te bespreeken.
[p. 21]
De tien lasten Roch moet gezolderd worden, want morgen is de Ligters leg-dach uit.
Daer zijn de sleutels van B, en C, vande Brouwers-graft, maar draegd doch zorg, datje ’t onder en booven wel sluit.
JAN KLAAZ.
(195) Zeer wel Vaader, ik neem het veur om te doen.
DIWERTJE.
            Bauke Lolles, blijf jy nou hier, je meugd de Kraam-vrouw vast wat geselschap houwen,
Terwijlje toch hier bend, ’t is om een uurtje of twie te doen, daer mee koomen al d’andere Vrouwen.
BAUKE LOLLES.
Neen Diwertje, ik ben noodig t’huis, ik moet noch iens om een Bootschip gaen.
DIWERTJE.
Hoor Moer, dat zelje daer nae wel doen: Feyke Fetjes, je moetje Vrouw weerom koomen haalen: daer laetw’et op staen.
FEYKE FETJES.
Dat zeg ikje niet toe Diwertje.
JAN JASP.
            Willewe gaen Feyke Fetjes: de Klok vertrouw ik is al geslagen.
DIWERTJE.
(200) Komje haest weer Jan Klaazen?
JAN KLAAZ.
            Zo aenstonts Moeder ik gae maer volk bestellen om de Roch op te draagen.
Feyke Fetjes, Jan Jasp, Jan Klaaz. binnen.
DIWERTJE.
Bauke Lolles, daer komd onze Baaker aen, Brechje hebje ’t nou alles wel besteld?


[p. 22]

VYFDE TOONEEL.

DIWERTJE, BAUKE LOLLES, BRECHJE.

BRECHJE.
JA Grootje.
DIWERTJE.
            Jawel alsment zeggen zel, wat kost dat kinderwerk een hand vol geld!
BAUKE LOLLES.
Maar Diwertje! ik moet’er zeeker om lachen, zo zuinig weetjer van te spreeken.
DIWERTJE.
Benne de Zuiker-koekjes ook tay of slap?
BRECHJE.
            Wis niet Grootje, ze knappen wel te deeg helder in ’t breeken.
(205) Daer is de Zuiker, en dat is Foely, en dat Kaaneel, en daer hebje de Naagelen, elk in een besonder Papier.
DIWERTJE.
By wie hebje geweest? daer veur aen by dat spijtige dier?
Gaen ik’er verby, ze drayd’er hooft om, Kwamzuis ofze me niet wil kenne,
En zo zijnder al meer daer ontrend van dat Jan Klaazens Volk, die zo hiel pluis in ’er doen niet en benne.
Nou we meugen nae binne gaen, Bauke Lolles tree jy maar veur.
(210) Brechje, begin jy vast alles klaar te maaken, en doed de onder en booven deur toe, en de Grendel ’er veur.
Bauke Lolles, Diwertje, Brechje binnen.


SESTE TOONEEL.

ANGNIET. JAN KLAAZ.

ANGNIET.
JAn Klaazen! och wat ben ik gelukkig dat ikje daer ben teegen gekoomen!
[p. 23]
Duizentmaal heb ikje gewenst te spreeken! en wat is et een lukje dat ik de boodschap heb aengenoomen!
IAN KLAAZ.
Hoe zo Angniet?
ANGNIET.
            Hoe zo? Hillegond is gisteren van een jonge Zeun bevallen, het hiel Huis is over endt,
En ze het in ’er nood beleeden dat jyder, en niemand anders de Vaar van bend;
(215) Den ganschen handel heeftze ondekt, hoe datje zaamen op een Chees nae Slooten bend gereeden,
En hoe datzeje daer gedwongen hebt tot zo vuile onbetaamelijkheeden.
Wat teegenweer datze wel heeft gedaan, en datje echter je voorneemen hebt volbracht,
En op die wijs ’er schandelijk hebt onteert, mishandeld en verkracht;
De Vaader is niet te houwen, en het gaet de Moeder schier aen ’er zinne.
IAN KLAASZ.
(220) Wat Duivel is dat te zeggen Angniet? ik kender schier niet van spreeken! wat zel ik gaen beginne?
Hillegond in de Kraem! ’k heb Martijn de Besteetster al over lang last gegeeven, dats’er een plaats bestellen zou hier of daer,
Te Buik-sloot, of te Purmerend, oft zy ook waard maar waar.
ANGNIET.
Dats nou te laat Ian Klaazen, hoe stelje dit nou?
IAN KLAAZ.
            Hoe Duivel zou ik’et stellen Angniet! ik zeld ontkenne,
Want wat weet ik het, of er gien meer reeders aen dat Schip benne?
ANGNIET.
(225) Wouje ’t onkenne? Mijn lieve Vrient slaet zulke praatjes niet uitje hooft.
[p. 24]
Alwat die Luy in zulken geleegendheid bekenne dat word altijdt gelooft.
Maar hoor Ian Klaazen, de Vaeder het vande morgen Hans de Kruyer met een Brief anje huis gesonde,
Omje deur een ander te laeten aenspreeken, die veur hem de zaak zel deurgronden.
Maer ay zacht! daer zien ik hem van verre veur je deur staen!
(230) Ian Klaazen daer moetje veur weezen! Loop alje best en neem jy de Brief aen.


SEVENDE TOONEEL.

JAN KLAAZ. ANGNIET, DIWERTJE, HANS.

HANS.
DAer heb ik een brief Iuffrou, ze zeggen datze hier moet weezen.
DIWERTJE.
Wel Ian Klaazen! hoe rukjeme de Brief zo uit de hand?
IAN KLAAZ.
            Maer Moeder, je zoudze doch niet wel konnen leezen.
DIWERTJE.
Waer komd de Brief van daen Vriendschap?
HANS.
            Waerze van daen komd Vrouw,
Ze...
IAN KLAAZ.
        Ze komd van Klaas Eeverts uit de Rijp, hy schrijft datmen zijn zeeven lasten Tarw maar volgens de Markt verkoopen zouw,
HANS.
(235) Seigneur, wat bescheid zel ik brengen aen die mijn de Brief heeft gegeeven?
IAN KLAAZ.
Bescheid, wat bescheid, hou daer,
HANS.
            Ik dankje Heerschap.
DIWERTJE.
                        Wat is dat te zeggen Ian Klaazen, datje handen zo staen trillen en beeven!
Isser ook swaerigheid?
[p. 25]
JAN KLAAZ.
            Gans niet Moeder;
DIWERTJE.
                        En hoe ziet dat Vrouwmensch zo bedrukt en belaen?
IAN KLAAZ.
Hoor Moeder, daer is een Suster die ontrend drie virrendeeljaars aen een swaare zinking heeft gegaen,
En die gisteren op het alleronverzienst, en schielijk deurgebrooken;
DIWERTJE.
(240) Zo van zelfs? of hebben de miesters met znijen en kerven ’er achter geweest of deur e stooken?
ANGNIET.
Van zelfs Iuffrouw, en ze leid hiel soobertjes, ik hebber de gansche nacht by gewaakt;
DIWERTJE.
Ja wel kijnd, ze mach wel van geluk spreeken, datze die onreinigheid zo is kwyd geraakt.
IAN KLAAZ.
Hetze wat gerust van de Nacht?
ANGNIET.
            Moytjes,
IAN KLAAZ.
                        Wel, wel, dat is goed, dat is goed, ’t zel dan hoop ik noch wel ten besten koomen.
Nuttigtze al een weinigje?
ANGNIET.
            Van de Morgen heeftze een kopje Kandiel veur de kwaelijkheid in genoomen;
(245) Maar ze krijgt de eene flauwten op den andere, ’t is elkereis ofzer in blijven zel;
DIWERTJE.
Arme-sloof, ik beklaagze in mijn hart.
IAN KLAAZ.
            En nou wouze wel
[p. 26]
Moeder, dat ik’er zomtijts zo wat kwam vertroosten, en in den geest versterken,
Dat ik ook van Conscientie weegen niet wel kan weygeren.
DIWERTJE.
            Dat moetje ook niet doen, want dat zijn al vrugt dragende werken.
Nou Vroutje, of Vrijster watje bend. ik wens de Suster alles goeds. Ian Klaazen komje haest in huis?
Diwertje binnen.
JAN KLAAZ.
(250) O element Angniet! wat Duivelze brief is dat! dit is niet als Kruis op Kruis,
Zo vinnig als hy schrijft; hoe stel ik dit doch? en over een uur of twie zo krijgewe thuis vol Vrouwen;
Want naedemiddach ist vast gesteld om het Kandeel-Maal te houwen;
En te meer, ik word nou van elk aengezien veur een eerlijk en deugdzaam Man;
Waer ik kom, daer word ik geéérdt, en gerespecteert, elk een zeid, wel ist meugelijk dat een mensch zo veranderen kan!
(255) En deur dit schijnheilig kleet, word ik ontzien by kleinen en by grooten,
Al waer ik uit et allereerlijkste geslacht, of van de deugd zelfs voort gesprooten;
En komd dit nou aen den dach, wel zo ben ik al mijn luister en aenzien kwijt;
Maar word et men op mijn Conscientie gegeeven, zo win ik het, want die is zo wijt
Datjer met een karos met ses Paerden gemaklijk in zou wenden en keeren,
(260) En zulke zijnder wel meer, die, kennenze maer iemand deur bedroch uit strijken om ’er staat te vermeeren,
Of het dan met de Conscientie, of teegen de Conscientie is, daer stappen zy overheen.
[p. 27]
Maar dit vald men te koud op ’t hart, en ’t rijdmen als een koorts deur de leen,
En juist op het uur dat we midden in al die ruisie steeken,
Want onder al dat gesnor van die Wijven, ik zel geheel gien deeg hebben, noch met fatzoen kenne spreeken;
(265) En wat wil dit dan een klank geeven deur de hiele stadt!
ANGNIET.
Maar hoor Ian Klaazen, ik waarschouwje, zojer op sloft, ik verzekerje dat,
Datjer ongemak van hebben zuld. Wel mijn vriend benje nou zulken man? wel men zouw de deugd uitje trony leezen;
Je speeld al een aerdige Rol, wel machmen zeggen, de Weereld wil bedroogen weezen.
JAN KLAAZ.
Maar Angniet, om weer ter zaake te koomen, hoe leg ik het dan best an?
ANGNIET.
(270) Dat moet jy weeten Ian Klaazen, Roeland is een rechte dommekracht van een Man
Die niet te verzetten en is.
JAN KLAAZ.
            Maar Angniet, datje Martyn zelfs iens ging spreeken, ze woond achter de Nieuwe Luiterze Kerk, boven de verguld’ Haamer,
De Trap gaed van buiten op, tree maar recht deur nae de achter-Kaamer;
Ze weet van de zaak, laetze maer zien datzet kind krijgt, en voort te Min besteld,
’t Zy in Waaterland, of elders, dat Vrouw-mensch is znó, ze zou de Duivel dienen om geld;
(275) Laetze ’t maar of maaken, op wat wijs datze maar kan, al kostend noch zo veul schijven,
’t Mach dan ook kosten wat het wil, als de zaak maar verhoolen mach blijven.
[p. 28]
ANGNIET.
Dat wil ik gaeren doen Ian Klaazen, kan ikje dienst doen, ik ben willig en bereid,
Ik gae dan zo drijvenden heen; maar ik vrees, ik vrees, dat et hiel op een andere moer leid.
Angniet binnen.


ACHSTE TOONEEL.

IAN IASP. IAN KLAAZ.

IAN IASP.
JAn Klaazen, hebje dat alles zo besteld?
IAN KLAAZ.
            Ia Vaeder, en ik hebber met eene laeten aen zeggen,
(280) Alst altemaal niet op nommer B en kon, datze dan vier of vijf lasten op nommer C zouwen leggen;
IAN IASP.
Dat is hiel goed, isser ook iet anders gepasseert?
IAN KLAAZ.
            Neen Vaeder, van importantie niet,
Als Arent Schram heb ik gesprooken, en gezeid wat Pieter van Haerlem veur zijn Vriesche Garst bied,
En dan isser een brief van Eeverd Klaazen uit de Rijp e koomen, en alzo ’t zeegel niet en hiel, deed ik hem open,
Waer in dat hy schrijft dat men zijn zeeven lasten Tarw maar volgens de markt zou verkoopen;
(285) En laet met eene weeten, of ik toekomende week, met mijn Vrouw,
Alsze’er Kerkgang heeft gedaen, iens over koomen wouw,
En dat hy zelfs haast meend hier te zijn om metje te reekenen.
[p. 29]
IAN IASP.
Geef mijn de brief Ian Klaazen, dat ikze aen de lias rijg, ik zel met een het port aenteekenen.
JAN KLAAZ.
De Brief Vader, die is me daer ik weet niet hoe ’t kwam, of het is deur onverzigtigheid,
(290) Zo als ik op de Lijnbaens-brug kom uit de hand in ’t waater geweid;
Doch, daer is niet aen verbeurd, terwijl datwe den inhoud weeten.


NEEGENDE TOONEEL.

Ian Iasperz. Ian Klaaz. Diewertje.

DIWERTJE.
WEl Vaer, komje niet in huis? de Vrouwtjes zellen haest koomen, laetewe eerst wat gaen eeten.
IAN IASP.
Moer! daer heb ik wat nieuws gehoord! jawel je zeld schier een gadt in den Heemel slaen!
DIWERTJE.
Wel wat toch Vaar?
IAN IASP.
            Wat doch! dat zelje in gien ses reyzen raan!
(295) Ia zo wat nieuws! datje ’t inder eeuwigheid niet zou denken of droomen!
DIWERTJE.
            Wel dat moet al wat wonders weezen!
IAN IASP.
Zo doed het, Hillegond, Roelanden Dochter is daer van een jonge Zeun in de Kraem e komen;
DIWERTJE.
Wat zegje? Hillegond in de Kraem! in de Kraem!
IAN IASP.
            Ia Moer, in de Kraem, en dat gelijkze zeggen, by een getrouwt Man;
[p. 30]
DIWERTJE.
Hillegond in de Kraem! en zoumend wel voort meugen zeggen.
JAN JASP.
            Zou men niet, elk heeft’er alrie de mond vol van.
DIWERTJE.
Zulken Fijnen Diertje! zulken Coleegie Zuster! die altijdt op elk ien wat wist te zeggen!
(300) Zulken Schijnheilig! dus een ey in ’t ried te leggen!
En de Moeder is zulken eerlijken Vrouw, ja wel zie daer ik loof dats’er zinne schier mist;
Maer wie isser de Vaer van?
JAN JASP.
            Dat weet men niet, daer word noch maer nae gegist.
Foey wat eeuwige schand is dat! van een getrouwd man hem zo laete misbruiken!
JAN JASP.
En ze zeggen dat et hier in ’t Kattegat zou schuilen, ontrent de ses stiene kruiken,*
(305) En wie woond toch hier die men daer mee bedenken zou.
DIWERTJE.
Wat dunkje van zulken staaltje Jan Klaazen? ja wel zie daer, ik wouw
Om al ’t goed van de Weereld niet dat mijn zulkx van de mijne kwam te treffen.
JAN KLAAZ.
Zy is gevallen, ik bekend, maar men moet de gevallene niet drukken, maar weer op zien te heffen.
DIWERTJE.
Die snaversnel, ja wel zie daer ik gunter van harten.
JAN KLAAZ.
                        En ik zeeker niet.
(310) En, als ik nae den aerd der liefde zel spreeken, zo wensten ik wel dat’et niet en was geschied.
[p. 31]
DIWERTJE.
Wel het zel mijn lusten wie dat dit dus besteld heeft!
IAN IASP.
            Dat zelje nae de middach best hooren,
Want dat is recht stof op een Kandiel-maal, de Vrouwen zellen dat in’er hart niet smooren.
DIWERTJE.
Jan Klaazen, hebje je Vader van de brief uit de Rijp gesprooken?
IAN IASP.
            Ia moer, hy het men den inhoud’er van gezeyd.
Maar de Brief is hem by ongeluk op de Lijnbaens-bruch uit de hand in ’t waater e waeyd,
(315) Doch daer is niet aen verbeurd, terwijlwe weten waer nae datw’ ons kennen reguleeren.
DIWERTJE.
Kom laetewe binne gaen.
Ian Iasperzen, Diwertje, binnen.
JAN KLAAZ.
            Dit zel nou over al klinken, nou staen ik in bedenking, wat dat ik zel resolveeren;
Of ikze allebey wil laeten zitten, en ligten zo veul geld als ik kan, en peurender mee aen de wind,
Dan of ik zo lang wil wachten, tot dat ik Angniet spreek, wat dat die geraden vind.
Ian Klaaz. binnen.

Continue

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

IAN IASP. DIWERTJE. JAN KLAAZ.

IAN IASP.
IK gae iens nae de Nieuwe-brug Moer, ik moet zien of ik Feyke Fetjes Swaeger van Saveren, ken op loopen.
[p. 32]
(320) We zouwen naede middach zien of we die twintig lasten Garst, dien hy noch in heeft, kenne verkoopen;
Hoe wel, het is hem gisteren op de Beurs al aengezeid,
We zellen op de Niewen-dijk in de Swaan weezen, daer is de Comparicie aen geleid.
Ie meugd de Vrouwtjes ondertusschen verwachten en die vast tracteeren.
Ian Iasp. binnen.


TWEEDE TOONEEL.

Diwertje, Ian Klaaz. Reinier Adr. Meestris Maery.

DIWERTJE.
DAer komd Reinier Adriaenze met zijn Vrouw aen, hiel op zijn Engels geklied, maer heer wat een verandering maken de kleeren!
JAN KLAAZ.
(325) Wellekom Reinier Adriaenze, kom je daer met je Vrouwtje aen? ’t is ’t eerst zeederd je komst uit Engeland dat ik je heb ontmoed.
Hoe ist, kanze hier wel aerde?
REYNIER ADr.
            Zo wel, al wasse al er leven hier opgevoed,
JAN KLAAZ.
                        Wel, wel, dat is goed, dat is goed.
DIWERTJE.
Ze zel ook hoe langer hoe meer koomen te wenne.
’t Is om een jaartje of twie te doen, daer mee zelze de spraak en de manieren wel wat beeter keren kenne;
Niet waer Meestris Maery? kanje wel verstaan?
MEESTRIS MAERY.
            Jis, jis, ay onderstend en littel,
REYNIER ADr.
                        De Engelse taal is van natuur, dat,
(330) Die deselve wel verstaet, verstaet van alle taalen wat.
Is de Kraem wat veurspoedig geweest?
[p. 33]
DIWERTJE.
            Na wens Reinier Adriaenzen, tegenwoordig krijgze weer moy’er kragten.
REYNIER ADr.
Zo, zo, in een Kraem-bed zijn al veel toevallen te verwagten.
Het Kindtje, groeid et al moytjes?
DIWERTJE.
            Groeien! het groeid als een kool, ’t word een jongen als een spijker zo hart.
REYNIER ADr.
Zo, zo, als de Moeders dat zien, zo gedenkenze niet meer aen’er geleede smart.
(335) Is het met jou ook noch al tamelijkjes?
DIWERTJE.
            Ik val noch al vry wat doofachtig, maar mijn Man is noch sterk nae zijn jaaren.
REYNIER ADr.
Zo, zo, je word metje beyen mee al goed ouwers!
DIWERTJE.
            Zo doenwe, ik ken wel voelen dat we zo goed niet en zijn alswe wel veur deezen waaren.
JAN KLAAZ.
Je vrouwtje word mee al rondjes, nae dat ik bemerken kan aen den uiterlijken schijn,
REYNIER ADr.
Zo doedze, over een maentje of twie hoop ik datze al mee in die zelve staat zal zijn.
JAN KLAAZ.
Wel, wel, dat is goed, dat is goed, dat mach ik leyen.
DIWERTJE.
            Maer hoe kanze et verdraagen? is dit d’Engelsche moode het lijf zo stijf toe te rijgen?
(340) Verstaeje wel watwe zeggen Meestris Maery? datje zo een littel boytje, een littel boytje zeld krijgen.
[p. 34]
MEESTRIS MAERY.
Jis, jis, ay onderstend, een littel boy, een littel boy, is faire goed, faire goed.
DIWERTJE.
Hoe wonderlijk ist ook! alsmen zo in een vreemd land komd, datmen hem dat in ’t eerst zo behelpen moet.
REYNIER ADr.
De swier van ’t volk gevald’er hier heel wel, toch Lonnen gaet in volkrijkheid Amsterdam noch vry te booven.
JAN KLAAZ.
Daer hebje gelijk in, zo is Parijs ook, en dat hebje gemeenlijk aen alle Koninklijke hooven.
REYNIER ADr.
(345) Je blijft hier noch al woonen Diwertje? ik zou mijn speculaatie ook wel hebben hier ontrent.
DIWERTJE.
Zou ik niet! dit huis de ses stiene Kruiken is al over de honderd jaaren bekend.
Men Man praat al te met van verhuizen, maar ik wilder gants niet nae hooren.
Hoor Vaar, zeg ik, al woonewe in ’t Katte-gat, in bender in gewonne en gebooren.
En ik miender ook te sterven, mijn Groot-vader Reinier Adriaenze die het’er noch d’eerste stien van e leid.
REYNIER ADr.
(350) Zo, zo, dan is het billik, en dan heeft et ook zijn volkomen bescheid.
’t Is waar, ’t is hier al vry eenigjes; doch de stilligheid zou mijn noch al vernoeging konnen geeven.
En als ik mijn gevoelen zel zeggen, ik zou hiel wel in stilligheid konnen leeven.
Maer mijn Vrouwtje is wat woelens gewend.
JAN KLAAZ.
            Waer benje dan metje beyen nou zo lang thuis?
REYNIER ADr.
By me Peet Lijsbet, in de Gouwe Waagen, digt aen de Haerlemmer-sluis.
[p. 35]
(355) Tot ter tijdt toe dat we een gelegentheid vinden daerwe veur vast meuge blyven.
JAN KLAAZ.
Wel, wel, dat is goed, dat is goed, datmen malkander in nood komd te gerijven.
REYNIER ADr.
Nou Diwertje, ik zel dan weer te rug gaen, mijn Vroutje heb ikje opje verzoek nou besteld,
DIWERTJE.
Mits die condyci Reinier Adriaenzen, datjeze t’avond weerom haalen zeld.
MEESTRIS MAERY.
Iis, jis, ay das faire goed, weerom haalen.
DIWERTJE.
            Ziet, om dat ’s onkundig is in weegen en in straaten.
REYNIER ADr.
(360) Zo is de meening, ik of de Meid zel komen.
JAN KLAAZ.
            Wel, wel, dat is goed, dat is goed, we zellen ons dan daer op verlaeten.
Reinier Adriaenzen binnen.
DIWERTJE.
Blijf jy by mijn Meestris Maery, ’t zel alles wel te doen staen.
JAN KLAAZ.
Moeder, ik heb noch een bootschap of twie te doen, en daer mee heb ik mijn dingen af gedaen;
DIWERTJE.
Ie moest voort weer thuis komen Ian Klaazen, als de Vrouwtjes by malkanderen benne,
Zo zienzer gaaren de Man by, ten minsten ien Haen onder zo veul Henne.
JAN KLAAZ.
(365) Dat neem ik veur om te doen.
Jan Klaaz. binnen.
DIWERTJE.
            Baaker, kom breng Meestris Maery binne, daadlijk komen doch al d’andere Vrouwen
Meestris Maery binnen.
[p. 36]
Maer ay zie, daer komenze altemaal aen, wat, van zulke lui hou ik veul, die ’er woord houwen.
Teuntje Gerrits, en Elsje Lubberts, wellekom Keyeren, ’k Heb hier al een weinigje aen de deur e staen.


DARDE TOONEEL.

Diwertje, Teuntje Gerrits. Elsje Lubberts, Grietje Pieters, Marritje Iacobs.

TEUNTJE GERRITS.
JA wel Diwertje, ik had et al uit men zin gezet, maer Elsje Lubberts zei, blijf jy thuis, zo zel ik ook niet gaen,
DIWERTJE.
Is het dan niet als ’t hoord Teuntje Gerrits?
TEUNTJE GERRITS.
            Wel ik weet niet, ik ben elke reis zo kwaelijk, en ’s nachts kan ik niet wel rusten.
DIWERTJE.
(370) Mijn lieve Moer, je bent ligt met den eersten, of met lusten,
TEUNTJE GERRITS.
Neen Diwertje, daer heb ik veur dees tijdt gien noodt van.
DIWERTJE.
Dat zou wat wonders weezen! niet waer? wel hoe, je slaept by gien Begijn, maer by een Man.
ELSJE LUBBERTS.
Ie hebt gelijk Diwertje, oft niet meer e beurt was van zijn leeven!
MARRITJE IACOBS.
Ia wel Diwertje, had et Grietje Pieters niet gedaen, ik had ook thuis e bleeven;
DIWERTJE.
(375) Thuis e bleeven! wel ik had et wel te deeg kwaelijk genomen, dat zeg ikje zo als ik et mien.
[p. 37]
GRIETJE PIETERS.
Ik had et ook niet iens in men zin, hoor Marretje Jacobs zeid ik, wy moeten de jonge Zeun gaen zien.
DIWERTJE.
Wel zouwje niet gebuurtjes, hoor, als ik iemand noo, zo mien ik van harten, dat meugje vry vermoede,
Het is ’t eerste, en al komender meer Grietje Pieters, wy kenneze wel voeden.
Nou Teuntje Gerrits, en Elsje Lubberts, ay tree toch binnen, de Kraam-vrouw zit al op ’er plaats, en alles is gereedt,
(380) En ’t Kind is al veur een uur opgebaakerd geweest, en gekleedt.
Grietje Pieters, en Marritje Jacobs ay volgd doch metje beien.
GRIETJE PIETERS.
Holla Diwertje, jy bent de Vrouw van ’t huys, ’t past jou ons binne te leien.
alte zamen binnen.


VIERDE TOONEEL.

Jan Klaazen, Angniet.

JAN KLAAZ.

HEbje Martijn gesprooken Angniet? wat antwoord hebje gekreegen?
ANGNIET.
Och! ’t is alles te vergeefs, je zoud eer met je kop deur een muur loopen, eer datje hem zoud beweegen,
(385) Zulken stienen Roeland ist; hy sweerd by drommel en by hel,
Dat hy ’t morgen op de Kooren-beurs, en deur de hiele Stad rugtbaar maaken zel,
Daer komt dan wat ’er af komt, en dat hy je Moer en ’t Kind gelijk wil thuys zenden;
[p. 38]
Zo dat ’er gien woorden tegen te gebruiken en zijn: daerom, hoe je ’t wil keeren en wenden
Ie benter aen vast.
JAN KLAAZ.
            Ackerment Angniet, hoe stel ik et? niet beeter als dat ik ’et ontken, want niemand zeld op mijn vermoen;
(390) En alst er al op aen komt, wat bruid het mijn, al zou ik er een valschen eed op doen.
Wel hoe! men zou d’eerelijkxte man, zulx, of diergelikx kennen op tijgen,
En zou dat al waer moeten zijn?
ANGNIET.
            Maer de Conscientie Ian Klaazen?
JAN KLAAZ.
                        Conscientie! schijt Conscientie, kan ik anders maer geloof krygen,
Zo lach ik met Conscientie, praatje in zulken zaak van Conscientie? ja wy beleevender wel een tijt na,
Kan men anders maar iemand deur listigheid uit strijken, tot zijn naestens verderf en scha,
(395) Daer maaktmen langer gien werk van, ’tis waar, ik heb’er iens by e weest, maer zou dat zo ten eersten strijk en zet zijn, wie ken dat zo uytleggen?*
ANGNIET.
Maar hoor Ian Klaazen, die Snoep-reisjes, die Snoep-reisjes Vaar die hebben wat te zeggen!
Hillegond heeft alles beleeden, de plaats, hoe, en op wat wijs het is geschiet.
JAN KLAAZ.
Ja wel Angniet, ik stae waerachtig in bedenking, of ik deur wil gaen of niet.
ANGNIET.
Maer hoor Jan Klaazen, Martijn zeimen datze zeekere Vrouw op ’er hand had gekreegen,
(400) Die wel met de Moeder stondt, nou wouze zien [p. 39] ofze de Moeder deur die Vrouw kan beweegen,
Wou dat lukken!
JAN KLAAZ.
            De Duivel Angniet! alje best’er weer nae toe,
Zie maar datje’t klaard, ’t zy op wat wijs, of hoe,
Als ik dit afront maar mag voorby gaen, ik zelder men veur verbinden,
En ik zelje over een uur ontrent de Engelse-steeg weer komen vinden.
(405) Mijn lieve Angnietje, ay gaet toch zo drijvende, heen, en belegje zaek doch wel.
Jan Klaaz. binnen.
ANGNIET.
Ja vriend, je gaet daerje gaet, ik loof niet dat Roeland van opzet veranderen zel.
Angniet binnen.
Continue

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Diwertje, Zaartje, Teuntje Gerrits, Elsje Lubberts, Marritje Jacobs, Grietje Pieters, Bauke Lolles, Meestris Maery, Brechje, Jan Klaaz.

DIWERTJE.
NOu Jan Klaazen, hoe staeje dus te druilooren, je zoud de Vrouwtjes wat tracteeren, en aenspreeken.
JAN KLAAZ.
Ay Moeder, ik mach men hooft met al dat ydel geklap niet breeken.
Doe jy ’t maar alsje ’t verstaet, maer ik zel iens aen de Brug moeten weezen, verstaeje wel?
(410) Om Feyke Fetjes te spreeken, maar ik beloofje dat ik in een klein uurtje weer thuis weezen zel.
DIWERTJE.
Dat moetje ook doen Jan Klaazen, want veur mijn allien wist ik et hier niet wel te klaaren.
[p. 40]
JAN KLAAZ.
Ik heb gien duur waer ik gae of stae, nou moet ik gaen zien of ik Angniet ontrend de Engelse-steeg ook zie waare.
Jan Klaaz. binnen.
ELSJE LUBBERTS.
Ter goe’er tijdt Kraam-vrouw, hoe ist al Moer?
ZAARTJE.
            Nae de tijdt Elsje Lubberts, kent reedlijk gaen.
MARRETJE IACOBS.
Ia Moer, ze zit daerze zit, ze het al een zuure togt uitgestaen;
(415) ’t Kwammer al dapper op aen. Maar Diwertje, hadje daer de rechte Vroemoer al getroffen?
Ik houw niet veul van dat volkje die andere zo veragten, en op’er eygen werk zo roemen en stoffen;
Die Vroemoer daerze daer zo lebbig van sprak, ben ik lest mee in Arbeid geweest, maer ik zegje dat,
Datze’er werk zo wel dee, ja zo wel, dat’er deeze gien handwaeter by en had.
Geduurig zats, immers te dutte, en dan wast al weer dat ouwe teemen.
ZAARTJE.
(420) Ia Marretje Iacobs, vald et mijn beurd iens weer, ik loof niet dat ikze ook weer zel neemen.
MARRITJE IACOBS.
Hoe vaerje metje borsten Kraam-vrouw, benneze moy geredderd en op zijn stel?
ZAARTJE.
Met de Borsten Marritje Iacobs, dat zou noch wel gaen, maar ik schrik als ik de jonge aen leggen zel;
Zulke zeere Teepels heb ik, ja ’t swiet breektmen uit als ik zel beginne.
Dat hy noch toevatten, en zoog deur, maer dat happen, en dan weer los laeten, ja wel het gaetje aen de zinne,
(425) Zulken pijn als het is, en daer by ist rondom de Teepel oopen, zo dat als hy gezoogen heeft, zo loopter et bloed by neer.
[p. 41]
TEUNTJE GERRITS.
Ia Moer, ik hebt in mijn vijf Kraamen ook wel beproeft, maer ik zegje dat, het doed onlijdelijke zeer,
Ik heb klooven in mijn Borsten gehad offer de Teepel by neer hing, gelijk Elsje Lubberts kan getuigen;
En dan zijnder noch van die wieke bakke moers, och zeggenze, ik kend niet verdraegen, en daer mee moeten de Kinderen te Min, al hebbenze noch zo veul te zuigen.
GRIETJE PIETERS.
Ik zeg dat et gien recht Moederlijk hart en is, die ’er Kinderen zo ligt uit ten huis doen:
(430) Och wat is het aengenaam, als die lieve hartjes zo aen de Borst leggen! en datjeze met je eygen zog kent voen.
Wat heb ikze wel gedrukt! en alsze je dan zo van onderen toe lonken, en een lachje geeven.
Och het is zo lief en zoet; men haaldze wel zuur, maar men kender ook weer veel zoetigheid van beleeven.
ELSJE LUBBERTS.
Ie hebt gelijk Grietje Pieters, maar de noodtzaaklijkheid vereyst zomtijts dat et weezen moet.
GRIETJE PIETERS.
Dats wat anders, maar ik spreek alsmen ’t uit puure dertelheid en niet uit noodzaaklijkheid doed.
DIWERTJE.
(435) Baaker, is de Kandiel klaar! kom, het zou ons hier zo doende wel verveelen,
BRECHJE.
Alst je belieft Grootje.
DIWERTJE.
            Kom, reik jy zeme toe, ik zelze wel omdeelen,
Kraem-vrouw, hou daer kijnd, Teuntje Gerrits, en Elsje Lubberts, ay tast tog toe, ist al zoet genoeg?
ELSJE LUBBERTS.
            Veur mijn ist van pas,
[p. 42]
DIWERTJE.
Nou Grietje Pieters, en Marritje Jacobs, zie daer Keyeren, daer staet de zuiker of het veur imand noch niet zoet genog en was.
Hou daer Bauke Lolles, en jy ook Meestris Maery, ay kom, elk slorpt zijn kopje uit,
(440) Kenje wel verstaen Meestris Maery?
MEESTRIS MAERY.
            Jis, jis, ay verstaen wel wat.
GRIETJE PIETERS.
                        Arme sloor, ze weet ligt niet wat het beduid.
Wat is het een verandering! alsmen zo in een vreemd Land komd, en men is onkundig in taal en zeeden,
En hoe wonderlijk komd et ons veur, dat een Vrouw een hoed draagd!
ELSJE LUBBERTS.
            Dat is noch d’ouwe Engelse moode, zo pleegender de Vrouwen van outs te kleeden,
DIWERTJE.
Ze is veur drie virrendeel jaars met Reinier Adriaenzen getrouwd, en ze hebbender een poos te Lonnen onthouwen,
En daer worden de Kwakers nou verjaagd, en ze dogten dats’er hier wat veiliger mogten onthouwen,
(445) Ik dogt, ik mags’ al mee by de rest noode, arme sloof, over drie maanden moetenzer mee al an.
TEUNTJE GERRITS.
Dat dunkme Diwertje, datmen ’t al een weinigje merken kan.
DIWERTJE.
Nou Bauke Lolles, hebje niet medal te zeggen?
BAUKE LOLLES.
            Wat zoud ik zeggen! wy verstaen ons niet op zulke zaaken.
DIWERTJE.
Het et wat smaaks gehad?
[p. 43]
BAUKE LOLLES.
            Hiel kostelik moer, als wy thuis zin kenne we zulke zuip niet maaken.
DIWERTJE.
Nou Teuntje Gerrits, hoe zitje dus en peinst? wat schorter aen ist gien deeg?
TEUNTJE GERRITS.
(450) Och Moer, mijn schort nietmedal.
DIWERTJE.
            Brechje, Brechje,
BRECHJE.
                        Wat belieftje Grootje?
DIWERTJE.
                                    Kom Baaker, de Kopjes staen allegaer leeg,
Doedze iens weer vol, ze moeten onze Kandiel iens te deeg proeven.
ELSJE LUBBERTS.
Och Diwertje, ik hebt al hiel wel, men dunkt dat we alzo veul hebben alswe behoeven.
DIWERTJE.
Kom Baaker, hebje daer weer wat? ay tast toe Keyeren, en wagt tog niet,
Nou Bauke Lolles, en Meestris Maery, ay gaet jou gang, je hoeft niet te blaezen, het is niet hiet;
(455) Zie daer, ik zelje veur gaen, nou jy ook Kraem-Vrouw, en daer mee zellewe wat pauseeren.
GRIETJE PIETERS.
Nou zien ik Diwertje, datje veur hebt om de Vrouwtjes lustig te tracteeren,
DIWERTJE.
Hoe gevaldje ons maakxel Grietje Pieters?
GRIETJE PIETERS.
            Excelent Moer, zie daer, daer heb ik et mijne al weer uit e klaert.
TEUNTJE GERRITS.
’t is wel te proeve Diwertje, datjer gien onkosten in heb gespaert,
[p. 44]
Maer de jonge Zeun, dienewe nou wel iens te zien.
DIWERTJE.
            Baaker, kom krijg onze Klaes Janzen iens veur den dach.
ELSJE LUBBERTS.
(460) Heer! dats een jongen als een blok zo swaer! ’t is schier zo veul als ik houwen mach!
Ay ziet eens Teuntje Gerrits!
TEUNTJE GERRITS.
            Kom, laet ik die gast ook iens bekijken;
Dat is een Lief-hartje, dat is een Zeun, hoe ouwer dat hy word, hoe meer dat hy de Vaar zel gelijken.*
Ay zie Marritje Jacobs, watte vuysten het hy! of hy’er al een half jaar geweest was!
MARRETJE IACOBS.
Kom, geef mijn Klaas Janzen ook iens, ziet watte heldere kijkertjes het hy, ze staen zo helder als een glas!
(465) Wat dunkje Grietje Pieters?
GRIETJE PIETERS.
            Zaartje Jans! wat kind is dat? wel Moer ’t is zeeker wat te zeggen!
’t Is gien wonder datje op ’t lest zo kwaalijk voort kon, wat heb ik wel e wenst datjer maar mogt toe leggen.
Keyeren ’t het al wat snaps in, die zo gelaaden negen maenden gaen moet.
BAUKE LOLLES.
Ay geeft hem my ook iens dat is een luttij veintje, mien Mantje, mein Mantje, dou bist zoet, dou bist zoet.
Hondaer kiend.
MEESTRIS MAERY.
            Ay dat is may littel boy, may pretje littel boy, ay leev jou toe al may hart.
DIWERTJE.
(470) Kom Baaker, verziet de kopjes iens weer, ze zitten al weer en wachten met smart.
[p. 45]
Ay laet ik Klaas Janzen noch iens zien, wat is hy rien! men hoort hem met gien onzuivere handen aan te raaken.
ZAARTJE.
Ja Teuntje Gerrits, ’t is eenvoudig en slegt, men Man belastme wel zo dat ik het doch niet opzigtig zou maken.
ELSJE LUBBERTS.
Ik mach het goetje wel geparreld zien, ’t staet innerlijk kurieus, burgerlijk en net;
’k Heb veul van men klein goed de kantjes of getorrent, en ik hebber weer een parreltje aen gezet.
(475) Maer ik heb lest op een Kinder-maal e weest! dat was wat te zeggen! doch ik zel de plaats niet noemen;
Daer was het ierst kostelijk! Diwertje! het kind had een Das aen, van dat verheeven rankagie werk met bloemen,
Zo van die poind de venieze, of poind de paris, ja wel zie daer, ik zegje dat Diwertje buur,
Hadze ze veur twintig ducatons, ze hadze veur al niet te duur.
Het Feyteltje, en ’t mutzje was van gelijke, en zo was het van onderen tot booven,
(480) Ja ’t was niet als kant datmen zach, en ’t lach geheel in kanten bedooven;
En Moer zat zelfs met’er Japonze Rok in’er stoel, en ’er Mans Moeder aen ’er zy,
En op de Tafel stond een postelijne Lampet-schootel, op gehoopt met naerze van kandy,
Men schonker niet als Rinse-wijn met zuiker, en men praaten’er niet als van groote dingen.
Zy had zelfs een kostelijke Diamant-Ring aen’er Pink, en dan laagender noch andere gouwe Ringen;
(485) Daer by stond een zilvere Kapdoos, met een zilvere Teljoor, ja wel ik docht hoe ist meugelik dat’er deeze Vrouw zo op steekt!
[p. 46]
MARRITJE IACOBS.
Ja Elsje Lubberts, ik kenze hiel wel, (maar ik zelze niet noemen) daerje daer van spreekt;
Maar mijn dunkt eer zulke lui ’t zo bried maaken (doch hier gezeid en gebleeven,)
Zo behoordenze veur al eerst’er schulden te betaalen, en elk het zijn te geeven;
’t Is niet genoeg Elsje Lubberts, dat men ’t elkien of lorst, burgt, en haald;
(490) Ik weet dat’er eerste luiermants goed, tot op deeze uur toe noch staet onbetaald;
En de Man weet nergens van, zy weet hem altijd hier, of daer mee te payen,
En hy wurmd alzo voort, en zo weets hem altoos een rad veur d’oogen te drayen.
Komd’er een nieuw Stofje uit, ze moet et daadelijk hebben, en altoos isse eeven net.
En al watze koopt, al is het noch zo kostelijk, dat word al te boek gezet.
(495) En daer by isse zo uithuyzich, en geduurig op straet, of by de buuren;
Maar daer zijnder al eenige, die de Huishouding in ’t verzier hebben, of ’t ook al lang zel duuren.
En dit wil noch al van de fijnste zoort weezen, en mijn dunkt datmenze wel mag stellen by de grofste slag.
GRIETJE PIETERS.
Ia Marritje Iacobs, ik ken ook zoo een Huishouding, die ik om redens wil niet noemen mach,
Ik bender laest iens geweest dat de Iuffrou bezig was om eenige Vrienden op een Theetje te tracteeren,
(500) Wat ik dee, ik moest mee aen zitten, ik kon het onmoogelijk niet excuseeren,
Toen elk zijn genoegen had, wierd het Thee-goed weg genoomen, en alles weer op geklaardt.
Mit zo kwam de Meid, en bragt met groote eerbiedigheid op een zilver teljoor een schoone Kaart.
[p. 47]
Men voegde zich in ’t rond, en men wilde mijn mee omdeelen,
Maer ik sloeg et af, als dat het mijn gewoonten niet meer en was om met de Kaart te speelen.
(505) ’t Ging zo een reis of twie rond, de Juffrouw van ’t huis verloor wel het meest,
En nae datze weinig trekken had gehaald, wierdze endeling van vijf en veertig Schellingen Beest;
Dieze ook zonder dispuit en met een bly-gelaat gewillig in zette;
Mit komd’er een slegt hooft uit den hoop, die krijgt Lanterlu, en die strijkt ’t hiel resje, zonder dat et’er iemand belette.
DIWERTJE.
Maar wat zey de Man, maakten die gien gepruttel of getier?
TEUNTJE GERRITS.
(510) De Man! die het’er niet te zeggen, die zat slegts in ’t hoekje van den haert, en druiloorde by ’t vier.
Ziet, zulke Vrouwen kennen een Man, al won hy noch zo veel, ’t eenemaal ruineeren,
En al hebbenze noch zo schoonen Kapitaal, deur zulken middel moet et konzumeeren,
Want al dat gasten en brassen kost Geld kijnd, daerom houw ik’er niet van;
En ondertusschen moet er al van de Mans winst af komen, zo dat et mijn wonder doet hoe dat et noch zo lang duuren kan.
DIWERTJE.
(515) Teuntje Gerrits het gelijk. Maar wat dunkje van zulken blaam?
Daer is manke Loendert, zen Vrouw en de Meid, die zellen gelijk in de Kraam!
Wie had dat van die Man gedacht? ze hebben uur noch tijdt, en gaen bey op het leste;
En dat Ionkertje, die met zijn poort uit komd aen de veste,
[p. 48]
Die daagelijks brageeren gaet met zijn Kaamezool van Goud,
(520) Die die Juffrow van Vriesland geduurig gekaamerd houd,
Doed immers anders ook niet, dan dat hy elk ien uitstrijkt, of zoekt et zijn ouders te ontfutzelen of te ondragen,
En dat alleen om zulken sluik-hoer, en Schot-beest te behaagen,
En dan, beeld hy hem noch wel in, dat hy ’t rijk alien bezit, maer zy weet wel anders wat et beduit,
Komd hy van veuren in, ze laet weer een andere Pol deur een achter deur uit.
MARRITJE IACOBS.
(525) Maar Diwertje! spreekje die woorden? gebeurender zulke dingen?
Wel men zouwer wel Boekjes of drukken, en Lietjes of zingen.
Maar wat dunkje van Hillegond Roeland en Dochter, dat is een werk,
Zulken Coleegie Suster! zulken stijl van de Kerk?
Die zo in de by een komst wist te spreeken, en zo euvel kon disputeeren!
(530) Je zach ook waerje ze zach, altoos wasze by die, die de Coleegies frekenteeren.
En nou laets’ het zo slegt leggen! maar wie zeggenze toch is ’er de Vaer van,
DIWERTJE.
Daer word noch wonderlijk van gesprooken, altoos ze zeggen by een getrouwd Man.
GRIETJE PIET.
Mijn is van deezen dach de Persoon genoemd, daerz’et veur vast op vertrouwen,
Maar dat komt hier niet te pas, ik mien het ook by me te houwe.


[p. 49]

TWEEDE TOONEEL.

Diwertje, Zaartje, Teuntje Gerrits, Grietje Pieters, Marritje Jacobs, Elsje Lubberts, Bauke Lolles, Meestris Maery, Brechje, Jan Klaaz.

JAN KLAAZ.
(535) GOeden avond Moeder, houje de Vrouwtjes noch wat aen de praat?
GRIETJE PIETERS.
Ia, Ian Klaazen, hier zittewe noch.
JAN KLAAZ.
            Wel, wel, dat is goed, dat is goed, dat et zo eendrachtig en vreedzaam toe gaet.
MARRETJE IACOBS.
We hebben hier zo een Vrouwe-praatje gehad, en onder alle,
Zo spraaken we daer zo juist van Hillegond, Roeland en Dochter;
JAN KLAAZ.
            Ia, ’t is men leet dat ’er zulken lot te beurd is gevallen.
DIWERTJE.
En mijn zeeker niet, zie daer, als ik mijn hart zel uitspreeken, ik groeier* in een hand dick spek,
(540) Zulken lebbigen dier, toen dat werk van onze Zaartje uitkwam, wat roerdeze wel’er bek!
Zou ik zulke dingen om een Vryer doen! zou ik mijn eer en reputaaci zo gaen krenken!
En dat om een knecht! zeyze, zeeker ze moet wel togtig weezen! hoe hetzet durve denken!
En zo ging s’al praaten, wat is zy nou? die Schijn-heilig, die Sluik-hoer, die Ligtekoy, die Slet,
Is zy nou niet togtig en heet e weest? en het zy’er geslagt nou niet een moye kroon op ’t hooft gezet?
(545) Ik mient, en zou ik daer niet in groejen? wel waerom zou ik er om treuren.
[p. 50]
MARRITJE IACOBS.
Maar hoor Diwertje, je weet noch niet watje van de jouwen, of die jouw aengaen zou kenne gebeuren.
GRIETJE PIETERS.
Marretje Iacobs spreekt hiel wel.
JAN KLAAZ.
            O dat Wijf het et al weg! ze weet wis van de moord!
MARRETJE IACOBS.
Mijn is van daeg al wat vreemds voor e komen, maar men moet niet al nae zeggen, datmen wel hoort.
Die zwijgen kan, behoeft van zijn zeggen gien Tol te betaalen.
BRECHJE.*
(550) Grootje, daer is een Meid, die komd om Meestris Maery te haalen.
MEESTRIS MAERY.
Ay das faire goed.
BAUKE LOLLES.
            Dat komd hiel wel Diwertje, wy moeten ien weg gaen, ik gae met.
DIWERTJE.
Nou Bauke Lolles, ik deink immers niet dat et met jou zulken haest het.
Je Man zelje ligt komen haalen.
BAUKE LOLLES.
            Daer is gien staat op te maaken kiend, en ’t is al lang over viven
En men kiend zel vast leggen te gieren, ik kan onmeuglik niet langer blyven.
DIWERTJE.
(555) Kom Baaker, geef elk noch een kopje Kandiel, zie daer keyeren, ay neem elk een paar dosijn Zuiker-koekjes mee,
BAUKE LOLLES.
’t Is al te veel Diwertje. Kraam-vrouw, ik wensje alles goets, en veul heil en vree.
MEESTRIS MAERY.
Zaartje, ay godan, ay farre wel.
[p. 51]
DIWERTJE.
            Ik bedankje veurje besoek keyere, datje de moeiten hebt genomen,
Bauke Lolles, en Meestris Maery, je moet de Vriendschap wat onderhouwen, en al te met eins uit komen.
BRECHJE.
Ik dankje Bauke Lolles, ik dankje Meestris Maery.
Bauke Lolles, Meestris Maery binnen.
TEUNTJE GERRITS.
            Diwertje, ’t zel mijn tijd ook weezen,
DIWERTJE.
                        Teuntje Gerrits, ay praater niet van,
(560) Je moet ons altemaal noch wat geselschap houwen, ziet daer, of ’t weezen wil! daer komd men Man.


DARDE TOONEEL.

Diwertje, Zaartje, Teuntje Gerrits, Elsje Lubberts, Marretje Jacobs, Grietje Pieters, Jan Klaaz. Jan Jasp. Brechje.

IAN IASP.
HOe ist Moer? hebje die Vrouwtjes al wat onthaald?
TEUNTJE GERRITS.
            Ja Groot-vaer, we hebbend hier al hiel wel kennen houwen.
IAN IASP.
Isser alzo een praatje om e gaen?
ELSJE LUBBERTS.
            Uit de kunst Vaer, zo wel van de Mans als van de Vrouwen.
DIWERTJE.
Zouweze dat niet doen! wel anders waren de Vrouwtjes op gien Kandiel-maal geweest.
IAN IASP.
En hoe stae jy dus te droomen Swaeger! wat schorter aen? hoe benje zo bedeest?
(565) Iy bend nou Kraemheer, ’t is jou werk de Vrouwtjes wat te vermaaken.
[p. 52]
JAN KLAAZ.
Ie hebt gelijk Vaeder, maar daer zijn zomtijts dingen die wat dieper raaken.
Moet men altijd zijn gedachten juist hebben op zulk of diergelijke ydelheid?
JAN JASP.
Ik hou van al dat mugge ziften niet, ik houw veul van die, die het Hart op zijn tong leid.
ZAARTJE.
Maer hoor Vaeder, Jan Klaazen word een huishoudend Man, hy begind veur zijn Vrouw en Kinderen zorg te draagen.
JAN KLAAZ.
(570) Wat zel ik zeggen Zaartje Jans, een mensch en heeft niet altijdt eenderley vlaagen.
JAN JASP.
Teuntje Gerrits en Elsje Lubberts, ik moet iens by jou komen, je bend allebey zo stil of je zat en sliep,
Ik slacht de ouwe Wagenaers, ik hoor noch zo gaeren, het klappen van de Swiep,
En mijn Swaager is ook zo droog datmen hem schier met een Swavel-stok sou aensteeken.
DIWERTJE.
Dat zeg ik ook al Vaar, hy moest de Vrouwtjes wat Tracteeren en aenspreeken.
JAN KLAAZ.
(575) Maar Moeder, daer heb ik jou toe versogt, en alst gedaen word ist dan niet eveliens wie dat et doed?
DIWERTJE.
Baaker daer word geklopt.
BRECHJE.
            Grootje, daer benne twie Arbeiders, die brenge daer een zieke Vrouw in een mat, en ze zeggen datze hier wezen moet!
IAN IASP.
Hoe! hier in huis?
[p. 53]
BRECHJE.
            Ia Groot-vaeder, zo als ik de deur onder en boven wou sluiten,
Drongen ze teegen mijn aan, dat ik ze onmooglijk niet kon stuiten.
Daar koomen ze aan.


VIERDE TOONEEL.

Diwertje. Zaartje. Teuntje Gerrits. Elsje Lubberts Marritje Jacobs. Grietje Pieters. Hillegond. Brechje. Ian Iasperz. Jan Klaazen. Hans.

HANS.
            ZEt neer Joost, vrienden wy wenschen jou goeden avond allegaar,
(580) Wy brengen je hier de Moeder met er kind, en aangaande de Vaar
Daar wy gien kennis van en hebben, wie dat hy is, of mach weezen,
Maar dat zel de vriend Ian Iasperzen uit dat briefje best konnen leezen.
En vorders is ons belast als wy dat hadden gedaan,
Dat wy dan zonder vertoeven wederom te rug zouden gaan.
Hans, Joost binne.
IAN IASP.
(585) Moer! wat is dit te zeggen? ’t is Hillegond met er kind! wel dit lijke wel droomen!
HILLEGOND.
Och! Och! wat komd mijn over! och! och! waar ben ik toe gekoomen!
Och! waar berg ik mijn van schaamten? Ian Klaazen, Ian Klaazen, waar heb je me toe gebrogt?
DIWERTJE.
Teuntje Gerrits, dit is een werkje!
TEUNTJE GERRITS.
            Diwertje! dit is wat te zegge! wie had dat van zijn leeven gedogt?
DIWERTJE.
Gedogt! gedogt! ik stae of ik stom ben! wat zellewe gaan beginne?
[p. 54]
ELSJE LUBBERTS.
(590) Diwertje! och Zaartje krigd d’iene flauten op den anderen. Grietje Pieters, brengter dog in een andere Kamer na binne.
MARRITJE IACOBS.
Och! die arme sloof, isser zo van onsteld, dat ze kwaelik staen kan.
ZAARTJE.
Jou Egtbreeker, loop heen met je Hoer, ik kenje niet meer veur mijn wettige getrouwde Man.
Og! Grietje Pieters, brengme maar slegts uit zen oogen, dat ik hem niet meer en zie; ik kan niet langer spreeken.
DIWERTJE.
Jou geveynsde huichelaer, jy zeld je leeven jou voeten niet weer by er ondersteeken.
(595) Het men daerom den hiele dag zo staen mijmeren, of men opgetoogen waer in den geest?
En dat is die zelven Hans de Kruier, die van de morgen met een Brief tot onzend is geweest.
Wat rukten hy me die uit de hand! toen was men in duizend vreezen,
Want daer stond het sekreet in, dat ikze mogt koomen te leezen.
En die kwam kwanzuis van de Rijp! jou meineedige, jou regte hipokrijt, gien goddelooser boef leeft er in de stadt.
(600) En dit zel die suster weezen, die zulken schielijken overval gekregen had,
En die most hy wat gaen vertroosten, en in den geest versterken, ja wel, ik weet niet wat er noch wel zel gebeuren.
Zie daer, mogt ik begaen, ik vloog hem in zijn gezigt.
MARRITJE IACOBS.
            Nou Diwertje, je moetje zo niet versteuren.*
DIWERTJE.
Versteuren! hoe schandelijk het hy ons in ’t eerst deur Martijn de Besteester bedroogen en misleid?
[p. 55]
Daer van het gerugt niet alleen over de stad, maer deur ’t hiele land is verspreid.
(605) En nou is de leste dwaaling noch erger als d’eerste, dien schijn-heilig, wat het hy ons wel leggen veur preeken;
Dan was die te ruig van leeven, dan was alles maer ydelheid, en dan moestmen hem zo diep in de weereldt niet steeken.
Maer hoe diep steekt hy der wel in die zijn trouw zo schandelijk te buiten gaet.
IAN IASP.
Waak ik, of droom ik? maar Swaeger! dus te vervallen tot zo schandelijken daad?
Daar al ’t voorgaende was vergeten? daar ik al mijn vertrouwen zo vast op zetten?
(610) Dus buiten te spatten? en zo eerloos jou Egte-bet te besmetten?
Ik ben al raadeloos, van mijn zelfs zo schandelijk te zien misleid.
O! dat uiterlijk gebaar! en dat vervloekte kleet van schijnheiligheid
Kan wat uitwerken! daar staet hy nou, die fijne priester, en spreekt niet me dallen.
JAN KLAAZ.
Wat zel ik zegge Vaeder? al wie staat die kan vallen.
JAN IASP.
(615) Die kan vallen! of het maar zo een abuisje was, dit is recht vervallen tegens het wettelijk verbond.
DIWERTJE.
Ik wou dat hy daadelijk zo viel, dat hy zijn leeven niet weer op en stond.
Wel mogt Marritje Jacobs zeggen, Diwertje! je weet noch niet watje van de jouwe gebeuren kan.
Maar hoe weinig docht ik dat et ons zo nae was, en van de morgen noch zei men Man,
Moer, ze zeggen dat et hier in ’t Kattegat schuild! en wy wisten hier niemand daar w’et op dorsten prezumeeren.
[p. 56]
(620) Wy dochten dat w’een Engel in huis hadden, maar ’t is een Engel, met vleugels van Lucifers veeren.
Daar staat hy nou, dien vermomden bedrieger.
IAN IASP.
            Waarom spreekje nou niet?
JAN KLAAZ.
                        Ik beken
Dat ik deur verrukking, en uit swakheid des vleesch gesondigt heb, en niet geheel onschuldig ben.
GRIETJE PIETERS.
Hillegondje spreek jy nou.
HILLEGOND.
            Och! och! ik ben zo flauw, en zo ontsteld ben ik deur al mijn leeden.
Op de tweede Pinkxterdag, zijn we op een Chees zaamen na Slooten gereeden;
(625) Zo haast als we daar kwaamen, gaf hy daadelijk teekenen van zijn ongeoorlofde geneegendheid,
En dat hy ’t niet langer wederstaan en kon, en heeft toen wijdt en breed uitgeleid,
Hoe dat de Munstersche Broeders alle goederen gemeen hadden gehouwen,
En datze onder die gemeenschap ook hadden verstaan het algemeen gebruik van de Vrouwen.
Wat ik er teegen inbracht, ’t was al vergeefs, hoor Hillegondje zeide hy, hou jy je maar gerust, verstaeje wel.
(630) Laat jy me maar begaan, ik zeld wel stellen dat jer gien ongemak van krijgen en zel.
En ik arme slegte duif heb me zo gezegge laaten.
DIWERTJE.
Ik arme slegte duif! ja jy lijk er wel ien.
MARRITJE IACOBS.
            Jy wist dat hy een getrouwd Man was, je moest je niet hebben laaten bepraaten.
HILLEGOND.
Wat zou ik doen? ik deed wel mijn best, maar wat wast? eeven als een Wolf tegen een Lam.
Hoe dat ik er teegen geworsteld heb, eer dat hy tot zijn voorneemen kwam,
[p. 57]
(635) Dat weet hy best. en dat is nou ruim acht maanden geleeden, och! het spreeken zou men wel verveelen.
JAN KLAAZ.
Acht maanden! dat zou nae den natuurlijke loop een hiele maand verscheelen.
Ergo actie genoeg.
GRIETJE PIETERS.
            Dat is maar malle praat, Jan Klaazen, zy heeft alles, en alle omstandigheeden bekend.
HILLEGOND.
Och! Jan Klaazen, ik wilder de dood op sterven, gelijk ik weet dat ik et doch niet lang maken en zel, dat jyder allien de Vaader van bend.
TEUNTJE GERRITS.
Jan Klaazen, wat meugje doch disputeeren, ’t leid immers so klaar als men ’t zou kenne beschrijven.
IAN IASP.
(640) Jy hebt jou wettelijke trouw gebrooken, en die zel ook gebrooken blijven.
In der eeuwigheid en komje niet weer by me kaar.
DIWERTJE.
By me kaar koome? zo lang als mijn oogen oopen staan, wy zellen de Moer en’t Kind houwen, en weezender over Moer en Vaar.
En laat hem maar loopen dat hem de lappen nae sleepen, daar is niet een zier aan bedreeven.
ELSJE LUBBERTS.
Is dit op een Kinder-maal gaan? och! Teuntje Gerrits had ik maar t’huis gebleeven.
TEUNTJE GERRITS.
(645) Elsje Lubberts, dat wensten ik ook wel.
DIWERTJE.
            Ay praat doch zo niet key’ren, deinkt e reis hoe dat et ons raakt?
Wat zel dit weer een klank geeven? en daar mee het men al dat kanailje van de straat weer gaande gemaakt.
[p. 58]
Men dunkt dat ik ze al weer hoor roepen, en op den Dam en aan de Beurs zie loopen.
Hier hebje de Comedie van Jan Klaazen, al de werken van Jan Klaazen. Wie wil het Kraambed-Bed van Zaartje Jans koopen.
Tot een eeuwige schand van ons, daar we zo onnoozel toe zijn vervallen en gebracht.
(650) Maar ’t is gelijk ik altijd gezeid heb, daar isser niet een onder al den hoop die deugd, van dat Jan Klaazens geslacht.
HILLEGOND.
Och! och! wat is men hart droog en flauw, mocht ik een dropje genieten. Och! wat moet ik al inkroppen en swijgen.
MARRITJE IACOBS.
Nou Diwertje, geeft er een dronkje wijn met zuiker.
DIWERTJE.
            Ja rottekruid in er gat, zo zelzer leeven gien dorst meer krijgen.
GRIETJE PIETERS.
’t Is eevenwel een jonge Kraam-vrouw, en een mensch Diwertje, en elk stootze nou met de voet.
Deinkt dat et ook al vry hart valt, elk gaat maar iens by zijn eigen gemoed.
(655) ’t Is wel waar, ze het wel een groote dut gehad.
HILLEGOND.
            Och! och! dat ik mijn zo schandelijk heb laeten verleijen.
MARRITJE IACOBS.
Hou daar Moer, versterk jy jou hart e reis, nou Hillegont, je je moet zo niet schrijen.
HILLEGOND.
Och! och! dat verkwikt me wat. Och! Marritje Jacobs, verlaat me doch niet in deezen noodt.
Ik wensch niet langer te leven, och! keijeren bid toch maar slegts om mijn doodt.
Grietje Pieters, Grietje Pieters, och stae me doch by, ik zeld je al mijn leeven dank weeten.
GRIETJE PIETERS.
(660) Nou je moet noch al geduldig weezen, benje gebeeten, je bent noch niet gegeeten.*
[p. 59]
Kom wy moeten jou Zeun ook iens zien.
HILLEGOND.
            Och! het Kindje is niet hiel gezond.
’t Is of het binne-stuipjes het, zomtijts is het hiel blauw, en pimpel-paars om de mond.
GRIETJE PIETERS.
Mijn lieve wurm, men mach jou komst in de weereld wel beklaagen.
Elsje Lubberts wat is et teertjes?
ELSJE LUBBERTS.
            Dat loof ik wel Grietje Pieters, nae ze zeid zo is het kindje niet voldraagen,
(665) Het komt een hiele maand te vroeg!
JAN KLAAZ.
            Ay hoor, dat heb ik lang e zeid,
Daarom men mach zeggen wat men wil, de zaak is vermengd met eenige duisterheid.
GRIETJE PIETERS.
Maar Jan Klaazen, dat zijn al nae-ween die niet en gelden, wat meugje al leggen en murmereeren,
Of je honderd woorden den hals breekt, wat helpt dat; een zaak die geschiet is, en is niet weer te keeren.
Daar hangen ook gien halzen aan, dat is nou maar daagelijkx werk, daar worden er zo veul in Waterland besteld
(670) Daar men de Klok niet over en luid.
DIWERTJE.
            Ja Grietje Pieters, wat scheeld jou wat de botter geld.
Konne wer ook zo of raaken, we zouwent ligt al mee zo uitleggen.
Maar wy blijven vast midden in de ruisie steeken, dat is wat anders te zeggen.
MARRITJE IACOBS.
Daar heb ik Klaas Ianzen iens uit de Wieg e haald, ik moet ze iens monsteren by melkaar.
Ziet dat zijn twie lieve hartjes! zie daar, daar is jou Grootje! en jou lieve Groote-vaar.
(675) Nou weesje zoet, weesje zoet, men moet niet beginne te krijten.
[p. 60]
Iy hebt gien schuld, jy hebt gien schuld, men zel het jou niet verwijten.
Wat is Klaas Ianzen dik enne grof! en wat is et ander onnozeljets, als men ze zo by me kaar beschoud!
TEUNTJE GERRITS.
Dat loof ik wel moer, kindertjes die om d’ acht maanden koomen, die worden zelden oudt.
JAN KLAAZ.
Hoor je wel, dat ’s al weer aan, een hiele maand te vroeg, ja wel zie daar, ik ken ’t uit men hooft niet krijgen.
TEUNTJE GERRITS.
(680) Maar Ian Klaazen, hier vald veur jou niet anders te doen, als maar te verdraagen en zwijgen.
Hou daar vaar, neem jy jou kindertjes iens, zo, in elken arm ien.
JAN KLAAZ.
            Ay zacht Teuntje Gerrits, mien je dat ik hier zo ten toon wil staan dat et elk ien ziet?
MARRITJE IACOBS.
Dat is tot jou groote reputacy; hoor Vaar, al wie hem zijn neering schaamd, die bedijd niet,
Iy bend een juweel van een man, men behoord jou met goud te beslaan, en in waarden te houwen.
Zulke zijnd, die zo hoog te boek staan in ’t kabinet van de Vrouwen.
(685) Groote Mama, wat dunkje? Groote Papa, hoe staatje dat aan?
IAN IASP.
Wonderlijk wel, ik wou dat ik hem morgen veur ’t Stadthuis zo te pronk zag staan.
DIWERTJE.
En dat s’ hem ’t rokje uit schudden, en nae de paal zouwe leijen,
Om dat dartele vleis wat te kastijen, en dan op de koop toe noch drie kruizen op zen rug zouwe dreijen.
TEUNTJE GERRITS.
Maar Diwertje! zeg je dat? ik hoop immers niet datje ’t miend?
[p. 61]
DIWERTJE.
(690) Zou ik et niet mienen! daer isser niet ien onder dat Ian Klaazens volk, of ze hebben ’t wel verdient.
ELSJE LUBBERTS.
Maar hoor keyeren, deeze Vrouw mach hier zo in de Mat niet blijven leggen.
IAN IASP.
Elsje Lubberts. daer staet hy die de wagt bevoolen is, beliefje dat teegen hem te zeggen.
DIWERTJE.
Ia, laet hy zorg dragen, zo wel veur hem zelfs, als veur zijn Hoer.
IAN IASP.
Wy willen ons huis zuiver hebben, die drek en vuyligheid moet van de vloer.
MARRETJE IACOBS.
(695) Nou Jan Jasperzen, je moetje ook al een weinigje gezeggen laeten,
IAN IASP.
Gezeggen laeten? daer vald in ’t minst niet tegen te praaten,
En geschiet et niet in ’t kort, zo volg ik mijn eygen raad.
En zet’er zo met Baakermat, Kind en al, midden op de straat.
HILLEGOND.
Och! Och! waer zel ik noch heen?
DIWERTJE.
            Och, och, waer zel ik noch heen! nou lijkend wel wonderlijke dingen!
(700) Of ze wel zo kermde toenze te Sloote zamen na bed toe gingen!
Toen riepze zo luit niet, die ritzige Teef daerze leidt.
ELSJE LUBBERTS.
Nou Diwertje, zo haestig niet, spreek een weinigje met bescheid.
DIWERTJE.
Dat loof ik wel, ’t zijn dingen die niet in de Kleeren gaen zitten, maer aen ’t Hart raaken.
ELSJE LUBBERTS.
Ia mijn lieve Moer, dat et je wel te deegen treft, die staat ken ik wel maaken.
[p. 62]
DIWERTJE.
(705) Deeze ontsteltenisse Elsje Lubberts, kon wel gebeuren dat et mijn niet wel en bekwam.
TEUNTJE GERRITS.
Grietje Pieters. jy hebt wel eer een stien uit de weeg e leid, dat jyze van de nacht in huis nam.
HILLEGOND.
Och, mijn lieve Grietje Pieters, wouje me daer toch mee gerijven;
ELSJE LUBBERTS.
’t Zou ook wel een stiene Hart moeten zijn, de Vrouw kan hier op straet niet leggen blijven,
Woonden ik hier ontrend, ik namze daadelik in, ik zouder mijn niet iens over beraan;
GRIETJE PIETERS.
(710) Ik wil het ook gaeren doen Elsje Lubberts, maar men weet zomtijts niet of men wel of kwaelijk heeft gedaen.
IAN IASP.
Hoor keyeren, hier helpt in ’t minst gien overleggen,
Ik wilze van de vloer kwijt weezen.
MARRETJE IACOBS.
            Maar hoor Ian Iasperzen, dat moet ikje even wel zeggen,
Dat et niet veul fatzoens en is.
IAN IASP.
            Fatsoen, of geen fatzoen, Ian Klaazen moet ook voort, neemd’er die maer by.
IAN KLAAZ.
Ik zel zo daadelijk vertrekken Vaeder, bekommertje niet om my;
(715) Maar een gedeelte van mijn Kapitaal, dat ik’er in gebragt heb, dienje me weerom te geeven;
IAN IASP.
Iou Kapitaal! Lichtmis! Schelm, waer zelje Vrouw met’er kind van leeven?
DIWERTJE.
Durft hy noch van Kapitaal spreeken? is hy noch zo onbeschaamd en stout?
[p. 63]
Ia, het Kapitaalter wel! schieter al wat over, zo is et voor men heer de Schout.
GRIETJE PIETERS.
Maar hoor Diwertje, zonder iet in handen te hebben, kan hy ’t ook onmeugelijk niet wel klaaren.
DIWERTJE.
(720) Daer mach hy veur zorgen, dan is hy noch bekwaam om veur Dominee of Zieketrooster nae Oost-Indie te vaeren.
Dien Schijn-heilig daer hy staet, die ons eereloos bedrogen het en misleid,
Druipen zel hy noch daer hy gaet.
IAN IASP.
            Wat is ons dit al van te vooren gespeld en gezeid.
Nou zel ik morgen voort een Rekwest laeten instellen, en alles het daer toe bereyen.
Omze met den eersten, deur de Stee-klok wettelijk van malkanderen te doen scheyen.
(725) En daer mee bennewer of, en komender ons leeven niet weer an.
JAN KLAAZ.
En ik mienje morgen vroeg nae Zardam en de Rijp te peuren, en ligten daer zo veul geld als ik kan,
En gaender mee deur, en laeten hem daer veur in de peekel steeken.
Ik zel dan vertrekken Vaeder, we zellen malkanderen over die zaak wel naeder spreeken.
Jan Klaaz. binnen.
IAN IASP.
Zo, die is voort, nou dit Vroumensch moet ook zo daadelijk aen een kant,
GRIETJE PIETERS.
(730) Ay Marretje Iacobs, kom lienme doch en reijs een hand,
Ik zelze van de nacht huisvesting geeven.
TEUNTJE GERRITS.
            Ie doed hiel wel Moer, je hoeft veur gien onmak te vrezen.
[p. 64]
HILLEGOND.
Och mijn liefste hartje, ik zeld al mijn leeven gedachtig weezen.
Marretje Jacobs, Hillegond, Grietje Pieters binnen.
ELSJE LUBBERTS.
Wat zel onze Tjerk Hendrikxe verwonderd weezen! als ik hem deeze legende vertel?
TEUNTJE GERRITS.
En men Man Stoffel Thyzen, zeld niet kenne gelooven! wie weet hoe wonderlijk dat hy op hooren zel?
(735) Hier Baaker.
BRECHJE.
            Ik dankje Teuntje Gerrits, ik dankje Elsje Lubberts.
ELSJE LUBBERTS.
                        Diwertje, ik wens de Kraem-vrouw alles goets, dat s’in krachten mach vermeeren.
TEUNTJE GERRITS.
Dat zelve wensch ik ook, en dat’er tegenspoed in blydschap mach verkeeren.
DIWERTJE.
Dat meugen we hoopen keyeren.
IAN IASP.
            Nou zietmen dat het spreekwoord waarachtig is, aen het geen hier is geschiet;
Dat Schijn bedriegt, en al ziet men de Luy, men kendtze niet.

UIT.
Continue

Tekstkritiek:

p. 4: zijn er staat: ziju
p. 5: bescheidene er staat: becheidene
p. 6: Zaartje er staat: Zaar je
ibid.: ANGNIET er staat: AGNIET, maar in de tekst steeds Angniet.
ibid.: Kraem-vrouw er staat: Kram-vrouw
vs. 24: Kraem er staat: Kr em
vs. 47: Gelijkje er staat: Gelijkjc
vs. 67: Freerikxe er staat: Freezikxe cf. vs. 100
vs. 136: verlooren er staat: verloooren
vs. 156: zijn er staat: zjn
vs. 304 ’t Kattegat er staat: ’r Kattegat
vs. 395: heb’er er staat: beb’er
vs. 462: Lief-hartje er staat: Lief-harrje
voor vs. 550: BRECHJE. er staat: BRECHJ.
vs. 539: groeier er staat: groe er
vs. 602: versteuren er staat: vesteuren
vs. 660: je bent er staat: j bent