[CH1638:001]
AD PHILIPPUM DOUBLETIUM EX FRACTO CRURE
DECUMBENTEM PROTREPTICON
Stare loco nescis, infidas, optime rerum,
Crudeles experte nives et lubrica Brumae.
Quid facias? vel si gravior, superanda ferendo
Fortuna est. ne cede malo. Si tibia fracta est,
(5) Ne frangi patiare animum: si multa jacenti
Elanguenda dies, noli, generose, jacentis
Doubletii meruisse notam: cum Caesare stando
Disce mori, si fata vocent: Sta corde, supinus
Corpore, dum calli coeunt: contunde dolorem
(10) Euphoriâ: pudeat Majoribus esse minorem,
Fratribus Imperii Batavum. quid inertia longi,
Chirurgo torquente, doles fastidia lecti?
Plurimus haec interrumpet congerro vocanti,
Si vis, collusor, si vis, compotor amicus.
(15) Si non vis, si turba nocet strepitusque dolenti,
Si mavis te, docte, frui sine teste sodali,
Ecce vel invitum fecit fortuna Poetam:
Scribere Scazontes vacat, et stanti pede in uno.
4. Ian.
[CH1638:002]
(IN EJUSDEM LAPSUM)
I, cole candorem, vani cognominis umbram,
Nec fidei in terris nil superesse puta:
Decepere virum summo candore superbae,
Quo nullo fruimur candidiore, Nives.
4. Ian.
[CH1638:003]
LAMBERTO GORIS SYNDICO NOVIOMAGENSI DE EFFESTUCATIONE
TRACTATUM EDENTI
Rerum immobilium est effestucatio, scribis.
Quam tamen hoc verum non sit ubique vide:
In te noster amor res est immobilis: Illum
Effestucari posse nego. dubitas?
(5) Effestucari rem posse meam nego, si quae
Effestucando non fit, amice, tua.
6. Ian.
[CH1638:004]
(AD PHIL. DOUBLETIUM)
[Grieks-]Ô hippôn phíle, tên te physin kaì toúnoma lamprón[-Grieks]
Quâ primâ poteris linquere strata die;
Dum callus venit et venienti robora callo,
Quo nondum fueras jure fivlippo" eris.
7. Ian.
[CH1638:005]
Doubletium proprio rabies armauit Iambo,
Pentametrum durâ lege poëma creat.
Quâ nixus ratione? quid est cur arma ferocis
Archilochi voluit posthabuisse nouis
(5) Cuius clauda vetus decuit vestigia Scazon,
Qui curto truncus maluit ire metro?
Credidit, ut res est, vilem de crimine vili
Historiam senos non meruisse pedes.
13. Ian.
[CH1638:006]
IN EIUSDEM ADHUC AEGRI VERSICULOS INVECTIVOS DE RE PAUCI
Facundos gemitus, aegri non aegra, supini
Non prostrata mei somnia Doubletij
Qui legis, exclama, quantos canet integra quondam,
Quae dedit hos tantos Tibia fracta modos!
14. Ian.
[CH1638:007]
EIUSDEM NOMINE
Quâ visâ perij, quam primo captus amabam
Intuitu, assedit blanda Tonina mihi.
Stare loco, fateor, nequij; sed stare jacentem
Instinctu docuit protinus illa nouo.
(5) Quid? pede stante steti? neutro. vel crure? nec ullo:
Parte mei multo nobiliore steti.
Este procul Medici, et quae stantem stare docendo
Nectis inexpletas turba cruenta moras:
Standi in judicio personam, judice standi
(10) Cypride, cui mens et m . . . constat, habet.
18. Ian.
[CH1638:008]
(AD AMICUM SECUNDAS NUPTIAS SUADENTEM)
Qui laudas noua vota pater viduus mihi, nec te,
Nec me, nec Stellam nosse fatere meam.
Si te, non studeas tua, non cures mea, vili
Libertate, nouo subdere colla jugo.
(5) Si me, si quinâ stipatum prole parentem,
Non siet hic, dicas, nulla nouerca grauis.
Si Stellam nôris, non credas ulla dedisse
Saecula, non speres ulla datura parem.
24. Ian.
[CH1638:009]
CUPIO DISSOLVI. OP DE DOOD VAN STERRE
Of droom ick, en is ’t nacht, of is mijn’ Sterr verdwenen?
Ick waeck, en ’t is hoogh dagh, en sie mijn’ Sterre niet.
O Hemelen, die mij haer aengesicht verbiedt,
Spreeckt menschen-tael, en seght, waer is mijn’ Sterre henen?
(5) Den Hemel slaet geluyd, ick hoor hem door mijn stenen,
En seght, mijn’ Sterre staet in ’t heilighe gebied,
Daer sij de Godheid, daer de Godheid haer besiet,
En, voeght het lacchen daer, belacht mijn ijdel weenen.
Nu, Dood, nu Snick, met-een verschenen en verbij,
(10) Nu, doorgang van een’ Steen, van een gesteên, ten leven,
Dunn Schutsel, staet naer bij, ’ksal ’t u te danck vergeven;
Komt, dood, en maeckt mij korts van deze Cortsen vrij:
’Kverlang in ’teewigh licht te samen te sien sweven
Mijn Heil, mijn Lief, mijn Lijf, mijn’ God, mijn’ Sterr en mij.
24. Ian.
[CH1638:010]
AD TYPOGRAPHUM REIPUBLICAE DESCRIPTIONEM BATAVAE PARVO
VOLUMINE EDENTEM
Falleris aut fallis, contracte Typographe; non Res
Publica quam cudis; Recula publicula est.
2. Feb.
[CH1638:011]
STELLAE DEXTERA GIJPSO EFFORMATA
Me spondente, sacri coiërunt foedera lecti;
Me nectente, duae viximus una caro.
Candori comes accessit Constantia: ne qua
Candida deficerem, saxea facta fui.
(5) Defeci collapsa tamen, nexuque soluto
Quae sacrârat Amor vincula deserui.
Perfida deserui? non si tortore tyranno
Arguar, euincant ultima jura ream.
Iudicet ipsa Fides quo culper crimine, quam, cum
(10) Solvere non possent Fata, scidere manum.
7. Feb.
[CH1638:012]
AD ILLUSTREM VIRUM OBSCURO LOCO NATUM
Stemmata quid faciunt? nascuntur in aethere ranae;
Terrae divitias infima Terra parit.
Quod splendes Auri est; Auri, quod origine vili es:
Aureus et Terrae filius esse potes.
ult. (28) Feb.
[CH1638:013]
Gebreeckt u yet aen ’twerck, (het meest gebreeckt’er aen,
Mijn Leser, en ick ben voor ’tmidden blyven steken)
Hoe korter Dicht, hoe min misdichtens is begaen;
Hoe meerder uw gebreck, hoe minder mijn’ gebreken.
Vornae 4. Iunij.
[CH1638:014]
IN E. PUTEANI GNOMAS BELGICAS
Quas peregre corrasit opes, quas exul Athenis,
Non sibi, quas Romae, non sibi, delicias,
Delicium Saecli, Patriae vernaculus offert
Immenso Scriptor codice et exiguo.
(5) Infinita sui subyt compendia virtus,
Hellada cum Latio charta Brabanta capit.
Ferte Iouis frondem; seruati Ciuis honorem
Venloa cum Grudijs me meruisse probant.
Ingentem Erijcium, Batauo duce, et hoste, et amico
(10) Hugenio, reducem, si legis, hostis, habes.
Vornae. 6. Iunij.
[CH1638:015]
DAGHWERCK. HUYS-RAED
1. Sterre, die mij in de Sterren
Menigh ontij doet verwerren,
Keurigh, of mij een’ van all,
Als mijn’ eighen sterr gevall;
(5) Sterre, die veel Sterren aen sien,
Als de keersen bij de Maen sien,
Als de Maen (in mijn gesicht)
Bij de macht van ’t Moeder-licht.
Sterre, mergh van all’ mijn’ vreugden,
(10) Die mij eens met Ia verheugden,
Noyt bedroeven sult met Neen,
Tegen ’tja-woord van de Re’en.
Sterre, regel van mijn’ reden,
All van doe mij mijn’ gebeden
(15) Voor uw’ reden stelden veil;
Sterre, alleen en all mijn heil,
2. Nu ’t den Hemel soo gepast heeft
Dat mijn, siel aen d’uwe vast leeft,
Dat Ick Gij, en t’eener tijd
(20) Ghij tot Ick geworden zijt,
Nu wij maer van naem en schillen,
Nu mijn’ lusten zijn uw’ willen,
All uw willen all mijn lust,
Yeders vrede elkanders rust;
(25) 3. Luystert nae de overslagen
Die mijn’ Siele, lang gedragen,
Nu voldragen, barens-ree,
Als een’ droppel in uw’ Zee
Van bescheidenheid will schencken,
(30) En uw krachtigher bedencken
Halen over ’tkinder-kraem
Daer sij gaern te bedd af quaem.
’T kint sal Ernst van voorraed heeten;
Helpt mij door den arbeid sweeten,
(35) Daer Ghij Ick zijt, en Ick ghij,
Moet de moeder heeten, Wij.
4. Soo en vrees ick voor uw’ straff niet,
Off ick hier te schieliclk afliet,
Daer te langhe lagh en sponn
(40) Over wat ick eens begonn,
Of mij hier mijn’ hand ontholde,
Om een Rijm die ronder rolde
Dan de Reden; of ick daer
Wrang, of hier te lecker waer.
(45) ’Tis uw hert dat in mijn’ adren
Dese krachten helpt vergadren,
’T is het mijn dat in u schuylt,
Ziel is tegen Ziel geruylt.
Staet u niet in aller feilen
(50) Wederhelft met mij te deilen?
Of wat feilen kander zijn
Dat of ’tuwe zij of ’tmijn ?
Luystert dan; en hoort ghij dolen,
Denckt, dat was ons bey verholen,
(55) Soo u yet om ’therte lacht,
Segt, soo hadd’ ick ’t oock gedacht.
5. Hoe wij dese kleine wereld,
Die ghij, Sterr, alleen beperelt,
Die ick, verr van uws gelijck,
(60) Ick, en ick alleen beslijck,
Dese, om nauwer te beschrijven,
Bedd-gemeente van twee Lijven,
Van twee lieven, segg ick best,
Tortelen van eener nest,
(65) Tamelixt bestieren sullen,
En met vreugd op vreugd vervullen,
Hebb ick, hebben ick en ghij
Dus beregelt, seggen wij.
6. God, de God die ons gepaert heeft,
(70) God de Soon die hij gebaert heeft,
God de Geest, met-all, met-een,
God allom, alltyd, alleen
Sal de Vader-Meester wesen
Die wij vriendlijck sullen vreesen,
(75) Ende ons eerste onderwindt
Daer de wijsheit af beghint.
7. ’Smerghens eer wij ’tlicht ontmoeten,
Sullen wij die Godheid groeten,
Smergens eer de dagh ontwaeckt
(80) En de Sonn de Sterren staeckt.
Sulcken ure koos de speelmann,
Die soo dick de danckbaer’ Veel nam,
Daer af ’theilige geluyt
Noch in onse ooren tuijtt.
(85) Een van beider nuchtre monden
Sal de schuld van beider sonden
Voeren voor ’tgenadigh recht
Daer geen boeren tong te slecht,
Daer geen dubbel hert te dicht is,
(90) Daer het saligh tegenwicht is
Onser schael, die altyd helt,
God met God te vre’en gestelt.
’Tzaligh opsicht onser wegen
Sullen wij hem toe bewegen,
(95) Hem, beweeglick met een woord
Dat men maer in ’thert en hoort.
8. Heer, bejeghent ons’ gebreken,
Sult ghij, Sterre, off sal ick spreken,
Leert ons eischen wat ons dient:
(100) 9. En ontfanght voor ’tonverdiend,
Voor ’tonendelick ontfarmen
Ons altoos onnutt’, ons armen,
Ons ondanckbaeren gegunt,
Onser herten beste munt,
(105) Danckbaerheid in woorden, wercken,
In gedachten te bemercken,
Stichtelick voor ’s naesten oogh,
Heilichlick voor ’t dijn’ om hoogh.
10. Deckt het misdoen onser daghen
(110) Met het voldoen en voldraghen
Van Hem Mensch en van Hem God,
Hem ’tvoll-op van dijn Gebod.
11. Hoedt ons, daer wij heden leggen,
Daer wij swijgen, daer wij seggen,
(115) Daer wij wandelen of staen,
Met ons selven overla’en.
Laet ons over ons niet storten,
12. Heet ons, uwe Englen, schorten;
Heet ons willen wat ghij heet,
(120) Die ghij onsen onwill weet
En altijd geneghen herten
Om dyn’ lydsaemheit te terten,
En altyd gebeten bloed
Tegen wat ghij heett en doet.
(125) 13. Seghent Ziel en seghent Leden,
Doetse beyd’ haer pond besteden
Dij ter eeren, dij alleen,
Eigenaer van Ziel en le’en.
14. Moet het huys van dese sinnen
(130) Nu een’ huyvering van binnen,
Nu een’ stoot van buyten aen,
Nu een dobbel quaed begaen,
Slaet geneselicke slagen,
Die wij dan, en dan maer dragen,
(135) Dat ons naerden suren dagh
’tSoete weer te schooner lacch.
15. Overwicht van noodlickheden
Dobbel op het brood van heden
Heeft alreeds dyn’ milde hand
(140) In ons’ ackeren geplant;
Lijdt niet datter onse Zielen
Hare tochten in vernielen,
En versmooren daer het vier
Dat veel hoogher hoort als hier;
(145) 16. Leert ons ’tleen als leen besitten,
En in tijds de herten splitten,
Daer af ’tminste weder-deel
Aen de tydlickheid verheel’;
T’allen stonden even vaerdigh
(150) Om den ballast van dit Aerdigh
Uyt te werpen in sijn’ Zee,
En soo kommerloos de ree,
Ia de steile rotz beklimmen,
Daer de werelds loose schimmen
(155) In het prachtigh Niet-met-all
Onder ons verdwijnen sal.
17. Staet’er in dijn heiligh voorsien,
Daer dijn’ ooghen langs het spoor sien
Van der dinghen eewigh wiel,
(160) Dat dij eens voor all beviel,
Staet’er dat uyt dit versamen
Onser namen erfgenamen
Spruijten moeten, een off meer,
’Tzij dan, Heere, dij ter eer,
(165) Dij ten dienste; Laetse dijn’ zijn
Eerse door de Moeders pijn zijn,
Laetse dyn’ zijn tot de uer
Als de geesten uyt de huer
Vande leden sullen scheiden,
(170) En dyn’ tweede komst verbeiden,
Met verlangen naerden dagh
Daer ’tGeloof maer tegen magh.
18. Werpt een ernstigh medelijden
Over ’tonweer onser tijden,
(175) Over ’t ijselick gewipp
Van dijn tuymelende Schip.
Buyten lijdt het vande baren,
Die het nu te nauw benaeren,
En van allen sijden slaen;
(180) Binnen heeft het noyt gedaen
Met het heelen van de spleten
Die der nyd en spijt in reten.
Slaep niet, zij niet langher doov
Onder ons van klein geloov.
(185) 19. Stier de Stierluy van dat schipp, en
Sluyt haer’ herten op haer’ lippen,
Lij geen Babel in haer werck
Dien het dack-dicht van dijn’ kerck
Met den binnen-bouw betrouwt is;
(190) 20. Laet de leughen, die soo oud is
Datse kindsch geworden schijnt
En all groeyende verdwijnt,
Groeyende voor haer verdwijnen
Die ghij eens hebt willen mijnen
(195) Tot den huys-dienst, en niet meer,
Van dijn’ erffenissen, Heer.
21. Oh, gelijck haer heiligh herder,
Tot den huys-dienst, en niet verder
Laetse sich verledigen.
(200) 22. Maer, voor ’tbest verdedigen,
Leertse leven soo sij leeren
En met weldoen wel bekeeren;
Seggen heeft geen seggens macht
Daer ’t de segger eerst veracht;
(205) Voordoen, is geweld van reden,
Die het keyen hert kan kneden,
En dijn vleeschgeworden woord
Werd gesien gelijck gehoort.
23. Stae de voorste vande Vorsten
(210) Die de voorste waghen dorsten
Haer en ’thaere’ in dijn gevecht:
24. Tree niet in het scherpste recht
Over ’tmenigh overtreden
Van haer’ weelderighe leden,
(215) Van haer’ Zielen inde weeld
Ongevoelick over eeldt.
Hooge, helle slibber-wegen
Hebben sij te deel gekregen;
Meest haer leven is soo glad
(220) Datter oogh noch voet op vatt.
Laet de haer’ voor struyckling boeten
Min als andre minder voeten,
Die door oneenpariche’en
Van vermaeck, van swariche’en,
(225) Van gedeckte en bloote leden
Slepen, ja, maer vaster treden.
25. Frederic, dijn eighen held,
Tegen ’t stijgende geweld
Van steegh Oostenrijck gestegen,
(230) Frederick, ’tmergh van den zegen
Dien ghij noch de kleine rest
Dijner Cudde gunt op ’tlest,
Frederick doe staegh bedijen,
En beminnen, en benijen
(235) In sijn vriendelick gesagh;
Raed, of aen, of wapen-slagh
Feile noyt van sijn bestellen;
26. Laetse ’t voor den slagh ontgellen,
Die daer moglick hand en moed
(240) Scherpen op sijn edel bloed;
Donder noyt op onse daghen
Met den schrick van sulcke slaghen;
27. Liever maeck de boose gramm
Met meer struycken van den stamm
(245) Dan ’thaer luste te verdelgen;
Voor-raed, Heer, van sulcke telgen
Eischen wij dijn’ milde hand,
Die de vrijheid hier geplant
En de slavernij gevelt heeft.
(250) 28. O, die d’oogen en ’tgeweld geeft,
Oogen geeft bij dit geweld:
Oogen eens ter wacht gestelt,
En die all’ sien soo der veel’ sien:
Hoedt dijn erve voor haer scheel sien
(255) Daer de misslagh af ontstaet,
En ’tmistrouwen, ergher quaed.
29. Laet dijn eer ons eenigh witt zijn,
Die in ’tkostelick besitt zijn
Van dijn’ Waerheid, schier allom
(260) Uytgeluydt met pijp en tromm:
Schuyltse noch in ’tonkruyt elders
Inde rotsen, inde kelders,
D’oude herbergh van haer jeugd,
Doet dijn’ Engelen de vreugd
(265) Datse ’t onkruyd onderdrucke,
En haer taeye rijsen rucke
Over ’theidensch wangewas
Daerse noyt geplant en was.
30. Buckt genadigh over ’t knielen
(270) Daer de knijen en de zielen
Buygen eenerhanden bocht;
Heer, ghij hebtse eerst gesocht
Die dij hebben leeren soecken;
Soecktse noch daer d’een in doecken
(275) D’een in ijsers, d’een in bloed,
D’een in armoed light en wroet,
Andere onder all versmooren,
En met open ooren hooren
Naer de traghe scheidens uer
(280) Die den naesmaeck van dit suer
Drencken sal in stadigh blij zijn,
Door het hooft-voor-hooftse bij zijn
En het eewighe gesicht
Van dijn onbegrepen licht.
(285) 31. Hemelsch vader, dijns naems eere
Zij geheilight meer en meere,
Naerdere dijn eewigh rijck;
Ghelde dijn gebod, gelijck
Boven, soo allom beneden;
(290) Dagelix voedt onse leden;
Houdt ons onser schnlden vrij,
Soo wij willen wien het zij,
Laet ons verre van ’tgequell zijn
Des benyders van ons wel zijn,
(295) Want het hemelsche beleid
Hoort dij in der eewicheid.
32. Soo bedachtelick ontslapen,
Soo versien van ’theiligh wapen,
Tegens Wereld, Hell en ons,
(300) Sterre, sullen wij den dons
Onbekommerlick ontstijgen,
En gesonde lenden rijgen
In haer noodigh ongemack,
’T Linnen, ’twollen, ’tzijden pack.
(305) 33. Maer op ’tkostelick vermallen
Sal ons’ weelde noyt vervallen.
Tamelick verdeck van lijf,
Soo ’t vermanne noch verwijv’,
Sal de vracht zijn onser leden,
(310)En, gekoppelt aen de Reden,
Sullen wij den Franschen dwang,
Niet, als andere, in ’tgedrang,
Maer, als andere, van verre
Volgen voor een valsche Sterre,
(315) Die den reiser, moe geroert,
Voert, en noyt ten einde voert.
’T oude staet ons niet te ruylen
Tegen ’t niewe, sonder pruylen
Over ’tstadighe berouw
(320) Van de Werelds laeste vouw.
Laet het niewe door-gejouwt zijn,
Laet het oude soo veroudt zijn
Dat het op het jouwen stae,
En bij ’t niew in masker gae,
(325) Eer wij ’t niew voor ’t oude kiesen,
En ons in den drang verliesen
Die de reden, metter tijd
’T enden adem, overrijdt.
34. Futseling van lint en knoopen
(330) Op het spoedelixt ontloopen
Sal ick ’t oor verlegen gaen
Over ’tstadigh af en aen
Van begheerers, van beklagers,
Van verdedighers, van vraghers,
(335) Die op ’s vorsten goedicheit
Door mij hebben toe geleyt.
Grooten sal ick eere bieden,
Even oft sij mij gebiedden,
Mindere, even oft ick haer
(340) Broederlijck verbonden waer;
Armen, onderdruckten, weesen
Met noch vriendelicker wesen
Uyt de wanhoop rapen op,
Niemand kwetsen met een schopp
(345) Van verbijsterighe woorden,
Die d’onnoosele vermoorden,
De behoeftige verslaen
En ten tweeden doen vergaen.
35. Kan ’t niet even rond gedijen,
(350) Troosteloosen te verblijen,
Hopeloosen bij der hand
’T lijf te berghen op het land,
’Ksal mijn eighen hert ontschulden,
En de weigering vergulden
(355) Met een vriendelicker neen
Dan het jae te werden scheen.
Magh ick aen ’t geluck niet deelen
Van d’ellendighe te heele;
’K sal se thoonen dwers door mij
(360) Wat ick in haer lijden lij.
Aengetoghen swaricheden
Werden stux gewijs geleden,
En gedragen als een Lijck
Van veel schouderen gelijck;
(365) ’Tscheelt een merckelick pond quellings
Weinigh merckelick ontstellings
Van een ongeveinsd gelaet,
Daer ’tmedooghen achter staet.
36. Endtelick, op ’thooger dagen,
(370) Van belegering ontslagen,
Sal ick ’twagen in ’tgedrang
Van het ijdel uren lang,
Datmen in de hoofsche muren
Overduldigh uyt moet dueren,
(375) In een hoeckjen van fluweel,
Van geweven goud in geel,
Van Chronijcken aen de wanden,
Wanden die met zijde panden
Berghen spinnewebb en stof,
(380) ’T evenbeeld van ’tdubbel hof.
37. Maer de plichten mijner neering
Sullen mij tot door de sweering,
Door ’tbeliegen, door ’tbeklapp,
Door ’tbedriegen, door ’tbetrapp,
(385) Door ’tbestrijcken, door ’tbestreelen,
Door ’tbequijlen, door ’tbequeelen,
Voeren in den dichten hoeck,
Daer mijn Vorst in ’t groote Boeck
Van ’tbeleid van seven Landen
(390) Met gestadigh’ oogh en handen,
Over laden, onvermoedt,
Tegen meer als Spagnen wroet :
Daer de rust die wij beslapen,
In de vormen werdt geschapen,
(395) Daer men d’onrust leven geeft
Daer ’t verbij de Sonn af beeft.
Daer de wereld werdt gewogen,
Daer het sincken en ’tverhoogen
Van gebuer, vriend, vijands staet
(400) Stadich in de schalen staet.
Daermen Groll in ’twitt besette,
Eerme’r lood of stael op wette;
Daermen ’t-eseltjen besprong
Iaren vroeger dan men ’t vong;
(405) Daermen vischten in Matanças
Eerder visch, of nett, of kans was;
Daermen ’tVuchter end ontstack,
En met Grobbendonck versprack
Eer sich ’tVuchter end verhoedde,
(410) Eer oyt Grobbendonq vermoedde
Dat hem noch Oraegnen bloed
Dreighden inden trotsen vloed
Die sijn’ ongenaeckte muren
Tweemael Mauritz uyt dé duren,
(415) Eenmael Frederick verliet
Voor ’tgeluck van sijn gebied.
38. Binnen salmen mij de woorden
Diemen buyten van mij hoorden
Melden hooren, hem te baet
(420) Die sich t’mijner trouw verlaet.
Verre zij het listigh dencken
Hoe behendelick te krencken,
Hoe bedecktelick te slaen,
Met het averechts vermaen
(425) Van een omgewrongen reden
Tegen toesegh en gebeden,
Tegen hoop, gegeven hoop,
Van een hopeloos beloop.
Die mij trouw eijscht, salse vinden,
(430) En mij aen mijn woord verbinden,
’t Ia geseght, en ’tneen gedaen
Sal maer aen ’tvermogen staen.
39. Die mij aen de uytkomst meten
Zijn in ’tredenloos geseten,
(435) ’T willen gaet naer ’t mij gevil,
’T konnen hanght aen hooger will.
Valt de kans ter slincker zijde,
Noch all blijv ick diese mijdde,
En begae noch bann noch boet
(440) Voor ’tmisdijen mijner moet.
Valtse daerse mijn bestier dreef,
Laet het nemen of ick ’tvijer vreef
Uijt de vier-keij, die mij maer
’T vrijven kost, en voor of naer
(445) Van een ander hand gevreven
Mogelick meer voncks sou geven.
40. Overdanck noch overloon
Zijn geen’ peerlen aen de kroon
Die der vromen hert moet kroonen.
(450) ’K sal de arme hand verschoonen,
’K sal de rijcke doen verstaen
Dat ick min om loon begaen
Dan om danck ben: min om’t dancken,
Min om ’tstreelige bejancken
(455) Van een halver-mijne gaef,
Dan om ’t innerlicke gaef
Van der Zielen wel gesteltheit
Die haer selven in ’tgewelt heit,
Die de Weldaet om het Wel,
(460) Sonder ander witt, bestell.
41. Wie den vorsten, groote slaven,
Deel eijscht in haer minste gaven,
Slaet de Zeissen in haer gras,
Ia in ’tredelickst gewass
(465) Daer sij ’tploegen om besweeten,
Van oock Gods-gelijck te heeten
In ’tverdeelen van de macht
Daerom haer te deel gebracht.
42. In’tvertieren van die panden
(470) Dienen mogelick mijn’ handen
Voor een Teems of voor een Treeft;
Maer wat geeft hij die soo geeft?
Wat verdient hij bij het geven,
Die, tot Teems of Treeft verheven,
(475) Hoe hij’t, wel of qualick, meent,
’T geven maer de hand en leent?
43. Werd ick dieper in gewrongen,
En mijn onderwind besprongen
Met een onvoorsiens bevel
(480) Van gewichtigher bestell;
’Ksald’er trouw en vlijt aen hangen:
Noyt verdrieten noch verlangen
Proeven laten die mij last:
Maer bedrogen en verrast
(485) Sal hij sijn bevel sien keeren,
En sijn’ hand te hulp begeeren,
Die ’t versegelende sal
Hechten aen sijn wellgevall.
44. Waer den omtreck van dien vingher
(490) Sporen laet van syn geslinger,
Werdt de mijne van ’tgewicht
Vande rekenschapp verlicht:
Niemand eische mij de reden
Van bevelen of gebeden
(495) Die des Vorsten hooft gebaert,
’Tmijne voor hem heeft bewaert,
Voâor hem, op sijn welbehagen,
Oor of ooghe voorgedragen.
Soeckt ghij ’tgrondigste bescheyt?
(500) Daer is borghe voor ’tbeleid:
Die ’tbeleidde sal ’tbeleggen
En ’tweerleggen wederseggen
En verdedighen ’tgevall
Daer ’t den oorbaer eischen sal.
(505) 45. Ick voldoe bij deughd van doosen:
Graegh in ’t laden, traegh in ’tloosen,
Dicht van duijghen, licht van draght,
Voor de vreemdelingen nacht,
Middagh voor des Meesters oogen;
(510) Daer toe reck ick mijn vermoghen,
En voldoe mij, en voldoe
Eer en eed ten bodem toe.
46. Soo bevracht, soo somtyds ledigh,
En van buijten even vredigh
(515) ’t Zij dan ledigh of bevracht,
Noch verlegen om de vracht,
Noch verlegen met de Lading,
Tuschen ’twalgen en de gading
Sonder fronssen, sonder lach,
(520) Sonder wenschen datmen ’tsagh,
Sonder vreesen datmen ’t mercke
Hoe ick ledigh gae oft wercke,
Hoe ick in den Acker sweet,
Hoe ick van geen ploegh en weet,
(525) Noch ontstuijm, noch honds, noch harigh,
Maer gemoeijigh, maer eenparigh,
Maer eenparigh, Sterr’, als ghij,
Met u, meer en minder blij,
Sal ick voor uw oogh verschijnen,
(530) En mijn sorghen doen verdwijnen
Tuschen straet en stoep en poort:
Daer sal een’ voor een’ vermoort
Tot den naesten uytgangh smachten,
Om mijn hooft we’er op te wachten,
(535) Met als ’t onder zeil, op straet,
Wederom te Zeewaerd gaet.
47. Stilte soeck ick in mijn’ Haven,
Moed’ van slingeren en slaven
Over ’tHollands dieper holl:
(540) Stilte kan ick, als een toll
Dien de kinderen begapen
En al draeyende doen slapen,
Veinsen en genieten me’,
Met de sinnen uyt der zee
(545) Noch voll duijselings gebleven,
Even als de beenen leven,
Beenen die van gaen vermoedt
Tintelen van gistigh bloed.
48. Loop ick over van geruchten,
(550) Die ick melden met genuchten,
Die ghij sonder afsien meught
Menghen onder ander vreughd,
’K sall u ’s werelds meeste maren
Binnens muers doen wedervaren,
(555) Soo men door ’t gelasen gat
’t Leven van de dingen vatt
Die sich op het heetste daghen
Buytelende binnen dragen.
49. Buytelende, Sterre; Merckt:
(560) Dat’s gelijck de Loghen werckt
Op de niew-geboren Waerheit,
Niew geboren inde klaerheit
Van des middaghs hoogen dagh.
Die se soo ten teersten sagh,
(565) Sou’se van geen vuijl verdencken:
Maer, wie kan soo schielick wencken
Als het neen voor ja verschijnt,
Als het ja tot neen verdwijnt?
50. Gaet geleerde werelds pennen,
(570) Die dat buytelende rennen
Van der dinghen ja en neen,
Dusend jaren achter een
In de vlught bestaet te vatten,
En verkoopen nu voor schatten
(575) Van een ongeschendde Waer,
’T geen ten eersten, met een Maer,
Schier als met een mael, geboren,
’T ware wesen hadd verloren
Tuschen ’t Kraem-bedd en de Wiegh,
(580) En geswachtelt in ’tbedriegh,
En gebakert in de Leugen
Noyt en heeft begost te deugen;
Staegh verergert is, en staegh
Is wat yeder meest behaegh’.
(585) Hoe moet nu de waerheit hincken,
Die soo jong begon te pincken!
Kaes verrott en werdt gemint:
Maer wat quaed verrott en wint ?
51. V en salmen niet berichten
(590) Dan met waren van gewicht, en
Maren van getoetste trouw:
Lijdt ghij dat het niew verouw’,
’Tsal u langer niet berouwen
Dan de papp en doet in ’tkouwen,
(595) Papp, die tuschen tong en tand
Maer den haestigen en brandt.
52. In ’tgeheimst van mijn geweten,
Dat mijn, adren niet en -weten,
Daer mijn hert aen mijn gemoed
(600) Schaersche rekening af doet,
Dat mij van de hand betrouwt is
Daer mijn’ rechter aen getrouwt is,
Met geen’ ernstelooser trouw,
Sterre, dan ick u en houw,
(605) In dat mergh van mijn onthoâuden
Sal ick u geen deel onthouden,
Noch ghij’s eijschen in wat mij
Verre min als eighen zij.
Uw’ bescheidenheit sal weeren
(610) Mijn ontsegg, en uw begeeren
Op het ongemeen Gemeen;
En mij ’t onbesoetelt Leen
Met den maeghdom levren laten
Aen de sinnen die ’t besaten
(615) Eer het mij te leene viel.
Liever dan mijn’ sotte siel
Van die misdracht sou’ bevallen
Van haer aensien te vermallen
Om een niewtjen min of meer,
(620) Sal uw’ reden sich ter weer
Tegen mijn beswijcken spannen,
En uw’ eighen lust vermannen,
En onthouden mij ’tberouw
Van om ’tjocks verraden trouw.
(625) 53. Laets’ haer aen die doornen schenden,
Die haer’ sinnen spelen senden
In de wilde straetsche maer,
Bij gebreck van ’t Staetsche waer.
Die haer huijs, in plaets van lampen,
(630) Voederen met sulcke dampen,
En de waerheid bij gevall
Sticken onder niet met all,
Laets’ haer’ slechte bedd-gemalen
Koesteren met sulck verhalen
(635) Bij gebreck van noodlickheit
Over haev’ en huijs-beleidt.
54. Haev’ en huijs-beleidt met eeren,
Vroom gewinn, verhaelbaer teeren,
Besicheit van binnens deurs
(640) Sal ons buyten soo veel keurs.
Van uytheemsch, van inheemsch praten
Luijds en leeghs niet soecken laten.
55. Binnens deurs sal uw gelaet
’T voorslagh zijn van ons gepraet.
(645) Staet het als uw’-minder stralen,
Sterre, die den nacht in halen,
Staet het als een sterr in ’t holl
Van een’ wolck, die, vuijl en voll
Van gereede somer-plassen
(650) Om den hoij-boer te verrassen,
,t Lieve licht sijn tintel staeckt;
Staet het soo de Sonn ontwaeckt,
Eer sij van haer’ nuchter’ ooghen
All het nacht-goed hebb getoghen,
(655) En noch in de slaep-muts steeckt
Die sij selver maeckt en breeckt:
56. ’Ksalder mijn gesegh nae setten,
En beslaen mij in de wetten
Die de reden en ’tbescheidt
(660) Heeft gestelt op uw beleidt.
57. ’K sal mij ernstich doen verklaren
Van ’tonlustigh wedervaren,
Van het overkomen leed
Dat mijn’ Sterre verComeett.
(665) ’T overkomen leed sal mijn zijn,
’K sal ten halven vande pijn zijn
Met ick ’t van de waerheid zij:
Met de wederhelft daer bij
Sal ick mijn geduld bevrachten,
(670) En het uw met reden trachten,
Met die reden, Sterre, die,
Die ick altyd by v sie,
Met die reden sien te lichten,
Even als men pack van wicht, en
(675) Swaericheit van over zee
Platte bod’men op de ree
Siet ontfangen uyt de ronde,
Door gemackelicken vonde,
Wel gewoghen, wel gestelt,
(680) Sonder openbaer geweld.
58. Maer bevind’ ick ’tpack soo tilbaer,
Dat het, soo ’t mijn’ Sterres will waer,
Bij haer’ eighen redens macht
Off vermijdt waer of verkracht:
(685) ’Ksal het leed een’ leer ontleenen,
En bespreken ’thaestigh stenen
Met een minnelick verwijt:
59. En verwijten u den tijd
Doe noch ghij noch ick en waren;
(690) Doe het vaderland in ’tbaren
Van de vrijheid lagh en kreet:
Doemen sich de schand verweet
Van een onverhoedsche suchten,
Van een’ traen gevloeyt in ’t vlnchten,
(695) Van een suer gesicht in ’t vier,
Aende pleij, in ’tsmooren schier.
Doemen, trots de beter’ eewen,
Sagh in mans gekleedde Leewen,
Vrouwen vond als heele mans,
(700) En in allen weerspoed kans.
60. Sulcker stammen zijn wij spruijten,
Sal ick seggen, en besluijten,
Sou soo wel geboren tack
Buijghen onder ’tminste pack?
(705) 61. Staet mijn’ Sterre niet in ’thooghe,
Siet haer onbetimmert ooghe
Over heen de welvaerd niet,
Watter wolcken van verdriet
Bijder kimme rijsen mochten?
(710) 62. O, God suijvere de locht en
Weere ’tweer van ongenae,
Maer, om ’t ongewiss Hier-nae,
Laet ons sucht en traen-sucht sparen
Tegen meer gewelds van baren
(715) (Langhe legg’ het wegh en wijd)
Datmen redelick bekrijt?
63. Staen uw’ Sterren, Sterr, als sterren
Die haer oogh in punten sperren
En betintelen schoon weer
(720) Huyden eerst en merghen weer,
D’eerste lucht van ongenucht en
Salmen in mijn oogh niet luchten:
Sondeloose vreughd om vreughd
Kind en moeder van de deughd
(725) Sal ick wisselen en ruijlen:
64. Uyt de wegh ontydigh pruijlen,
’T leven is soo korten spann,
’T slapen steelt’er soo veel van,
Kleeding, reeding alle morgen,
(730) Straetsche, Staedsche, steedsche sorgen,
Elck ontsnydt het sulcken sné
Dat sij ’t van de vier op twee
Vande twee op een verenghen:
Maer ’tgenoeghen kan ’t verlengen,
(735) Tweemael is, die wel gesint
Allerzyds genoeghen vindt.
65. Vinden sal ick ’t sonder soecken,
Soo diep sien ick in de boecken,
In ’tgekoppelde bestier
(740) Van der dinghen verr-van-hier.
Socht ick ’t, ’twaer soo haest verloren
Als gevonden off geboren;
Vind ick, ’t Sterr, off vindt het ghij,
Die niet Ick en zyt maer Wij,
(745) ’T sal voor eens gevonden blijven,
En gemackelick beklijven
Als het entjen aen den tack,
Als aen een gesmolten lack.
66. Sulcke sal de tweespraeck wesen,
(750) Stilleswijgend’, van ons wesen,
Sprekende, van beider mond,
Still of niet, van ijeders grond;
Still en sprekend’ onder ’tmalen
Onser dagelickscher Maelen,
(755) Over suycker, over wijn
Sal ’t de beste Sauce zijn.
67. Dagelicksche mael-getyden
Onder uw gemenght verblijden
Sal ’tverblyden vanden smaeck
(760) ’T slechtste zijn daer ick naer haeck.
’K hebb geen’ Tong te deel gekregen
Die sich van gemeenen seghen
Fier en weelderigh ontstell:
Suer en bitter scheidt sij wel,
(765) Sout en honich kan sij keuren;
Maer geheimeniss van geuren
Die men maer de walgh en biedt
Is van haer bekreuning niet.
’T gulsighe van ’toude Roomen
(770) ’T viese van het niew syn’ droomen
Tuschen vrucht van zee en land
Schudd en schutt ick van den tand.
68. Belght u niet gepluijmde Borgers,
Sorgeloose kost-versorghers,
(775) Kleine speel-luy van de locht,
Dood en levend soet gedrocht,
Onder dack en in de lommer
Noijt en was ’t van mijn bekommer
Welck uw malschste jaer-getij,
(780) Waer uw leckerst kerven zij:
Magh ick ’t roemen sonder schamen,
Noch van aensien noch bij namen
Houd ick uwer veel bekent:
69. Maer mijn’ vreughd is sonder end:
(785) Kennis dwinght genught in palen,
Die en zijnder gheen’ in ’t dwalen,
Wat ick miss in mijn onthoudt
Vind ick altyd niew in ’tHout.
70. ’T lecker scheel van hooft en waghen,
(790) Visch gevoert en visch gedraghen,
Sluijs en Schevelingher vangh
Schick ick van gelijck verlang.
71. ’Khebb mijn’ onbehaerde kaecken
Verr en bij door alle smaecken
(795) Tamelyck te weijck gehadt:
’K weet hoe Vorsten uijt haer’ schatt,
Krijghs-bevelers in haer’ tenten,
Heeren uijt haer’ hooghe renten,
Heertjens uyt haer land-gewass,
(800) Handel-drijvers uijt haer’ Cass,
Borghers nyt haer koel verstoken
Maegh en tong en tand bekoken:
72. Wederzijds van ’t witt geberght
Dat der Sterren steilte terght
(805) Daer de Rhijn en Po uyt hangen
Als twee tuijten bij de wangen,
Hebb ick suer en soet en vett,
Na des eenen wilde wett,
Na des andren viese kiesen
(810) Syn gedaente sien verliesen,
En in masker over mael
Wandelen soo menigh mael.
73. ’K hebb mijn’ schotel sien bekruijsen
In de magere combuijsen,
(815) In een’ kaetsball vande zee,
Hier op reis en daer op ree:
74. Maer ik vraegh allom mijn’ waerden
Off ick oijt te deun vergaerden
Aende vriendschapp vanden Kock,
(820) Om een aengenamer brock
Dan ick elders hadd verdouwen,
Off mij ijemand heeft sien schouwen
Tafels daer de deughd aen sat
Om ’tgeringhe datme’r at.
(825) 75. Sterre stelt mij uyt uw’ sorghen,
Snft niet over nu en morghen
Wat ghij mijn’ verweenden tand
Bieden sult van zee of land.
Om niet veel gerechts te tellen,
(830) Voedsel eisch ick uw bestellen,
Voedsel soo, dat Bors en Maegh
Onbeklaeghelick verdraegh;
Voedsel daer ghij sonder schroomen
Mij en ijemand op siet komen,
(835) Yemand dien ons daghlix deel
Noch verhonger’ noch verveel’.
76. Will verbinteniss of reden
Datmen nu en dan de schreden
Van gebreck en van gebruijck
(840) Met den beck en met den buijck
Met de vrienden overschrijde,
Sett soo lang gebreck ter zyde
En gebruijck ten naesten dagh;
77. Gaet de wereld soo sij plagh,
(845) Vriendschapp will somwijl eens swemmen,
En veranderen van hemm, en
Spoelen all de vuijltjens uyt
Died’er veel van swijgen spruijt,
Veel van seggen, veel van vraghen,
(850) Veel van onverantwoordt klagen,
Veel van ongunst sonder grond,
Tuschen hert en oogh en mond
Die te lang van een gewennen.
En den anderen ontkennen.
(855) 78. Naeste bloed, laet vreemden gaen,
Treckt sich sulcke smetten aen,
En daer groeijt ijet tuschen maghen
Dat gheen’ redenen en draghen,
Daer af d’oorsaeck in de lucht,
(860) Als een stall-licht, staet, en vlucht.
Witste vriendschap, witste laken .
Siet men lichtst aen plecken raken,
En de plecken belghen meest
Daer noijt vuijl en is geweest.
(865) 79. Maer die plecken, en dat vuijl, en,
In een woord, de pleck van pruijlen
Kan verdwijnen in een glas
Off sij noijt geweest en was.
80. Roomen heeft men doen gevoelen
(870) Watter uyt dat vrolick spoelen
Blancke vrundtlickheits ontstaet;
Dat een ongebonden Staet
Van verschrickte Batavieren
Tegen ’t dier als seven dieren
(875) En all ’t overberghs geweld
Sijn’ eensinnicheit gestelt,
Hebb’ gestelt met sulck bedijen
Dat gemeene tirannij, en
All om ingevoert gebied
(880) Eerst op ons sijn horen’ stiet,
Stiet sijn horenen en deinsde
Op een langh en ongeveinsde
Wederzyds geverghde Vré:
Twas een dichten dronck of twee,
(885) Die het Hessen bloed verplichte,
En den steen in Holland stichte
Daer de Batavier op stond
Broe’r en vriend van ’t Roomsch verbond.
81. Vrijheid, die wij noch beleven,
(890) Die ons noijt en wilt begeven
’T liep oock op uw kindermael
Lustigh over kopp en schael;
En wat knoopt’ uw’ Peters handen?
Klare Rynsche wijngaerd banden.
(895) 82. Noch en mist het Spagnen noyt
Daer de ketter bidt off poijt,
Daer de Geusen in haer vasten
Hongrich naer den Hemel tasten
Off een allgemeen gelagh
(900) Teeren in den droeven dagh,
83. Tgaet als daer de bleecke stralen
’t Ziltigh natt de zee onthalen;
’t Opgesoghen komt wel weer
Maer de buijen brengen ’t neer.
(905) 84. Hevicheit, in ’tbits en ’tgoede,
Overvloed van vollen moede
Volght het vochtighe gewagh
Van een vriendelick gelagh:
En den oorbaer eijscht die buijen,
(910) Hier om ’tstillen, daer om ’t ruijen;
Veeltyds isser Witt of wat
Voor een’ saus van druijven nat.
85. Maer wij sullen Ziel en Maghen
Vrijen van te dichte vlaghen,
(915) Van gelaghen dagh op dagh;
Wied’er tegen Will of magh,
Sterre, mij en sal ’t niet lusten:
Vrolickheden sonder rusten
Werden onlust inden hoop:
(920) En ick walghe voor den Stoop,
En geperste druijven schouw ick;
En de keurlixte verdouw ick
Als het over-zeesche Rha,
Voor een dienstigh achterna
(925) Tot verwinn van over-spijse.
86. Mocht ick, d’oude Duijtsche wijse
Van bedorven natt in Weit
Stopte mijn’ begeerlickheit.
En all ’tmeer als noodigh natten
(930) Dat de metselrij doe vatten,
En van kruijmen maeck’ ciment,
Dat sich om de ribben prent,
Wenscht’ ick aller weeghs t’ontbeeren.
87. Enden hebben haer begeeren,
(935) En de swanen voelen dorst,
Beide sitten met de borst
Daer ’t de drinckers haer benijen;
En de redeloose prijen
Kennen ’tredelick voll-op
(940) Van haer’ onbedwongen kropp:
Hoe is ’tmenschen toe te gheven
In haer voetsel soo te leven
Dat ’er ’t leven in vergae,
Dat de voet niet meer en stae,
(945) Dat de hand niet meer en voele,
Dat de tong niet meer als woele,
Woele, woel’ een wild gewoel,
Sonder regel, roij en doel.
88. Enden, kost ghij meer als queecken.
(950) Swanen kost ghij soo veel spreken
Als men u gesangs toe leyt,
Wyse beesten, ’kwedd ghij seidt,
Beesten, meer dan wij die ’tseggen,
Komt ter scholen daer wij leggen,
(955) In ’t versadelick gemoed
Is de lust van overvloed.
89. Wij dan Swanen en wij Enden
Willen wel doen en wel enden,
Doen en enden in den tyd
(960) Die de Reden heet off lydt.
90. Waerom souden wij die uren,
Die haer’ vluchtighe geburen
Volgen met soo snellen schoot
Oft mens’ uijt een vier-roer schoot,
(965) Waerom souden wij die daghen
Die den anderen soo jaghen,
’T leven dat noijt Nu en is,
Voorwaert uijt soo ongewiss,
Over stuer alleen beseten
(970) Door geriefflickheit van weten,
Waerom sonden wij den Tyd
Die m’ oock slapende verslijt,
Aen ons’ backhuijsen vergapen,
En ons niet soo veel als rapen
(975) Uyt het voeder en de Miss?
91. ’T is ontallyck watter is
Om de dagh en avond-uren
Sonder na-wee uyt te duren,
Speckende allom leer en vrucht
(980) Met onspannende genucht.
92. D’eerste kan de stramme bochten
Van verseten knijen verlochten;
Wandeling van dusend treên
Weckt naernoens een slapend been,
(985) En verdeelt den Room van velen
In onendtelicker deelen,
Eer hij sich tot grover Sopp
Inde dunste nauwten propp’,
Daer sich ’tvier voedt vande Tortsen
(990) Averechts herdoopt in Cortsen,
Corsten van soo taeijen sleet
In mijn adren, als ghij weet.
93. Komt’er die met sich verlegen
Weerwerck soecken byde wegen,
(995) Weerwoord, segg ick, by de buert,
Kouters, die de tijd ontsuert,
Klapsters die hem sich te Wagen
Als verbranden turf ontdragen;
94. Laets’ ons ten gehoore staen,
(1000) En min seggen als verstaen;
Lichtelick loopt luije reden
Op ’tbehael van sucht of zeden,
Van gedaente, van gemoed,
Van des naesten eer of bloed:
(1005) 95. Elck een will den spiegel swaeijen
En sijn eighen scheel ontdraeijen,
Elck een vraeght hem naer bescheed
Van een anders swackste leed.
Mog’lick die hem recht liet hangen
(1010) Speurden in syn’ eighen wanghen
Sulcken vuijl en sulcken scheef
Dat hij sich vergapen bleef,
En beval een ijeder ’tsijne.
96. Lieve Sterre, daer ick mijne,
(1015) Mijn’ ontelbaer’ feilen hebb
Tot een’ af te spinnen Webb,
Hoev ick in der buren hoecken
Geen gehaspelt Werck te soecken:
97. Laet ons’ ooghen inwaerts sien:
(1020) Die sich soo veel kan gebien
Sal de Deughd, de Rust, de Reden
Daghelix wat naerder treden,
En verachten ’tvuijl gebruijck
Van de Fransche ledren huijck,
(1025) Die der vrouwen lichte hielen
Lichter hollen doet op wielen,
Wielen die haer licht geklapp
Die wel eer een’ natte kapp,
Een’ beslyckten schoen ontsagen
(1030) Lucht en droogh ter Stede dragen,
Draghen daer ’tniet door en kost
Doe de Ioffer draven most.
98. Lucht en droogh was wel versonnen;
Wel hem die het eerst begonnen,
(1035) Eerst het reisend’ rollebedd
Op syn’ Assen heeft gesett.
99. Maer als wij het schockigh vlieten,
’T schongelend’ gevaer genieten,
Van het over-zeesch gesleep
(1040) In ’tbeleid van toom en sweep,
Sullen wij ’t te stade brenghen,
Niet om ’t korten, maer om ’t lenghen
Van des levens nauwen tijd:
100. Sterre, daer ghij met mij zijt,
(1045) Daer ons twee paer wielen draghen,
Sal de grootste Sterre-waghen
Die om ’tNoorden rent, bij mijn
Vroegh noch laet benijbaer zijn:
101. In die stilte van twee menschen
(1050) Vind ick ’tuyterst mijner wenschen,
Mijner tochten leste witt,
U, en eenicheits besitt.
102. Daer in sullen wij de daghen
Die wij sien en die wij saghen,
(1055) Die wij lang of kort mischien
’T samen hebben t’oversien,
Oversien ten weder zijden,
En verstrammen soo het glijden,
En verlenghen soo het touw
(1060) Van der uren rapp getouw.
Die soo kan, kan drijmael leven:
Maer wien is het soo gegeven
Dien ghij niet gegeven zijt,
Hoochste gift van onsen tyd?
(1065) 103. Van die wellust sonder vlecken
Sullen ons getuijghen strecken,
Welcke plaetsen? welcke niet?
Alle die den Haegh besiet.
Hier het vochte, daer het hooghe,
(1070) Hier het leeghe, daer het drooghe,
Nu ghij Rijsewijcker weij,
Nu ghij Wateringher kleij,
Nu ghij Naeldewijcker granen,
Nu ghij gave boecken-banen,
(1075) 104. Nu ghij eicken, edel blad,
Daer de plantster onder sat
Does’ haer t’midden harer Ieughde
In de vierde trouw verheughde:
105. Hier ghij, memm op memm van sand,
(1080) Ghinder ghij, mijn liever strand,
Enghe, ruijme, soete, silte,
Ruchtighe, geruste stilte,
En ghij endeloose plass
Van koel en gesmolten glas,
(1085) Alle sullen tuijghen wesen,
Tuijghen van ’tvolmaecktste wesen
Dat de miltste Sterre kan
Gunnen, Sterre, Vrouw en Mann.
106. Lijdt ghij (en ghij sult het lyden,
(1090) Want de Reden aller zijden
Spoor en breidel van uw’ sucht
Lijdt wel dat ick mijn’ genucht
In de smalste riemen snipper)
Lijdt ghij dat ick, vracht en schipper,
(1095) Als der menschen Bestevaer
Met sijn’ ribben noch te gaer,
Sonder been van sijn gebeente,
Heer alleen, alleen gemeente,
D’enckelst’ eenicheidt geniet’,
(1100) Diemen wreedelick verbiedt,
Dien de sinnen niet en hollen
Dorr van hitte, niet en stollen
Dood van koude slijmicheit,
Maer in middelmaticheid
(1105) 107. Tuschen ’tmall en ’tvroede dolen:
Dolen sal ick, en mijn’ solen
Slepen door ’tverborghen gras
Daer dat jaer geen sool en was,
Off gestegen op de lenden
(1110) Van een Vriendelick, berend, en
Dertel, en gehoorsaem Ross,
Dat mij mijn’ gedachten loss
In sijn’ zedicheden late,
In sijn’ vrolickheit ontlate,
(1115) Daerse sich te vast op een
Stremmen mochten en vertreên:
Sal ick mijne besicheden
Deelen in de soetste leden
Die mij lust, off lust en vall
(1120) Tsamen, doen bevroeden sal:
Regel sal, geen regel, wesen:
108. Somtyds sal ick opwaerts lesen,
En verliesen mij in ’tvack
Van Gods tweede werck; in ’tdack
(1125) Van sijn ’s anderdaeghs getimmer,
En door henen ’tblauw geschimmer
Datm’ in soo veel schellen snijdt
Stijgen boven allen tijd,
En besien in mijn besinnen
(1130) ’T onuijtsprekelicke Binnen
Onbegrijpelick belendt
Met een Buijten sonder end.
109. Schielick sal mijn’ aendacht vallen
Tot in ’tonderpunt van allen,
(1135) Tot in ’tonverdeelbaer ijet
Daer heen alle swaerte schiet,
Daer heen alle vlackten buijgen,
Door ’t onwederstaene suijgen
Dat men avrechts, vallen, noemt:
(1140) 110. Trapp ick door het klein gebloemt
Dat ick tuschen gras en varen
Ongekoestert sie vergaren
Trots het konstighe geweld
Daermen ’t inden Tuijn me quelt:
(1145) Voel ick muggen, vind ick mieren,
Sie ick ongesiene sieren,
En all watmen meer veracht
Uyt des eens bekende macht
Anders nu bekende deelen
(1150) Die sich ons gesicht ontstelen,
Maer geluckich zijn gesocht
En ter kennisse gebrocht
Door ’tgeklapp van stomme glasen,
Allom sal ick mij uijt asen,
(1155) Allom suijgen mijns gemoeds
Lessen, betering en toets.
111. ’T schrale Meel dat wij vertreden
Dat wij met de voeten kneden
Sal mijn insicht niet ontgaen:
(1160) ’T zyn gesteenten daer wij staen,
Sterre, ’tzijn doorluchte kluijten,
Dobbel waerdigh op te sluyten
Bij ’tbesweetste poppe-goed
Van der menschen mall gewroet.
(165) 112. Maer men kan se nau beooghen:
113. Wel toch, ooghen, siet om hoogh, en
Twijnt de draeijen van uw’ kracht
Door de floerssen van den nacht,
Door de soo gevoeghde Ringhen
(1170) Dat sij van genoeghen singhen,
’T schijnt de Sonne blaeckt op ’t strand,
’T krielter van Crijstallen sand,
Sand van vijer, en elck een’ sterre:
114. Maer men ooghtse van soo verre
(1175) Dat de schoonste (wie seidt neen,
Wie heeft op de Sonn gere’en
Om de schoonste t’onderscheijen?)
Dat de snelste van de reijen
Van soo verr’ om leegh mischien
(1180) Voor de flauwste werdt gesien.
Moetse dan de flanwste wesen?
115. Hanght het schoone schrift aen ’tlesen,
’T soete singhen aen mijn oor
Die het licht voor onsoet hoor,
(1185) Daer mij ’tonsoet staet te wijten?
116. Maer nu dancken wij den tydt, en
Die den tijd de gave gunt,
Wij verdeelen tot een punt;
Wij ontkennen groott’ en kleinte
(1190) Die de dolende gemeinte
’T schepsel bij der oogh toe dicht;
117. Wij gevoelen bij ’tgesicht;
Wij doorwandelen de gronden
Van een’ wereld, niew gevonden
(1195) Voor een vijfde vierendeel.
118. Weinigh heeten wij soo veel,
Dat wij ’tmeeste weinigh heeten.
119. Stede-poorten zijn maer spleten,
Spleten, poorten sonder maet,
(1200) 120. Dusend mijlen in een’ graed,
121. En waer sullen wij belenden?
Alle maet is sonder enden,
Alle minder, bij versinn,
Deelbaer in een eewigh min,
(1205) En het minste gaet in deelen:
Sterre, ’tmagh u wel vervelen,
Maer ’tvervoert mij boven Maen,
Boven Sonn en hooger aen.
122. Voel ick mij te hoogh ontvoeren
(1210) En mijn aendacht soo ontroeren
Dat ’tvermaecken mij vermoe’
’K sack wat leeger naer mij toe.
123. Met den Hemel gae ick spreken,
Met der wolcken winter-deken,
(1215) Met den Bruijghom in de lucht;
All haer heilighe gerucht
Dat sich, ongehoort, ter ooren
Aller volckeren doet hooren,
Sal ick gierigh gade slaen;
(1220) Uijt des eenen daghs vermaen
Tot den andren, sal ick leeren
’t Waerdigh melden sijner eeren,
Die den weteloosen wett
Aen de trouwe sijner Wett.
(1225) 124. Wed’rom sal ick mij ontsincken
Uyt het aller hoogste blincken,
Tot in ’tmidden van de locht,
En daer ’tvrolicke gedrocht,
Burgherij van hoogen Stamme,
(1230) Nu syn gave, nu syn stramme,
Nu sijn scherpe, nu sijn holl,
Nu sijn enckel, nu syn voll,
Nu syn’ allerleij geluijten
Hem ten dancke hooren fluijten
(1235) Die het veer en voedsel geeft.
125. (Is ’tgedrocht wel soo beleeft
Dat hij ’tvoedsel, en de veeren,
En de reden, en ’tbeheeren
Aller veer en voedsel gaf?)
(1240) 126. Een’ verdieping leegher af
Vind ick d’onderste gebueren,
Die haer kleeding noijt verduren,
Noyt en wisselen van bont
Daermens’ eens gedeckt in vond.
(1245) Leer ick niets van haer bedrijven?
Hondert lessen die beklijven:
Vré, genoeghen, stilte, rust,
Weelde, maer bepaelden lust,
On-sorgh tegen flus of merghen,
(1250) Korten haet op langhe terghen,
Wensch noch vrees, d’onnutte pijn,
Daer wij kostlick mall me zijn.
127. Isser meer? meer sonder palen:
Oh! den oogst is dick te halen,
(1255) Maer de werck-mann staet’er dunn:
Hoe veel dien ick ’t niet en gunn
Treedt’er langs die rijcke paden
Off sij door de doornen traden,
In bekommering van veer
(1260) Om gewinn, om wraeck, om eer,
Om gewinn ten overvloede;
Over wraeck van wrevelmoede;
Over eer van over-eer,
’T joocksel van gestadigh meer,
(1265) Zeilen, meer dan ’tschip kan voeren.
128. ’T heilighe legt voor de boeren,
En men trapt’er over heen.
Maer ick raep wat voor ons tween,
Sterr’, en altyd sal ick weeren
(1270) Met de le’ghe hand te keeren
Uyt Gods acker; altyd wat
Gad’ren dat ick niet en hadd.
129. En gedoogen ’t leghe vrinden,
Die mij op den dool-wegh vinden,
(1275) En ontslaen sij mijn ontmoet
Met een’ wenck en met een’ groet,
(Die sich byder nacht vervaren
Tuschen trouweloose baren
Aen een klippe voelt om hoogh,
(1280) Die een gloeyend exteroogh
Teghens keij of kanten stoot, en
Staet soo bitter niet verschoten,
Als een eenigh man beknelt
Van een’ aenspraeck die hem quelt)
(1285) Doogen ’tvrinden uijt medooghen,
Die mij neffens mij beooghen
En niet neffens mij als mij,
Dat ick, aller aenstoot vrij,
Mijn’ gegaerde bloemen stelen
(1290) Tot een tuijltjen magh verheelen,
130. ’T garen sal, grof onder fijn,
Van mijn eighen twijning zijn,
Garen van gevlochten woorden,
Die u, Sterr, wel eer bekoorden,
(1295) En bevielen mij om u,
Vlechten, hoe? als dese nu.
Sulcke reepen sal ick leggen
Om mijn binnens-mondsche seggen,
Om den bessem sonder band
(1300) Van mijn weijende verstand.
131. ’Kwill wel lyden dat sy dencken
Die mij lacchende bewencken,
Siet, men merckt het aen ’tgesicht,
Off hij mijmert, of hy dicht.
(1305) Laet mij mijmeren en dichten;
Mog’lick wat ghij van gewicht en
Onverdoemder stoffe vindt
Inde munt van mijn bewint.
Mog’lick of de nijd sal lyden
(1310) Dat sich verr van dese tijden
(Men beleeft die gunsten niet)
Yemand half genoeght geliet,
Half gedwongen vond te seggen,
Waer magh nu die dichter leggen,
(1315) Die soo noo ’tvertreden pad
Van ’tgemeen gerijm betrad,
Die soo walghde vande woorden
Diemen maer in ’t oor en hoorden,
Van het flauw en lauw geluyd
(1320) Van een’ all te gladden fluijt.
132. Sterr’, onschuldight mijn vermeten,
’Kben onsoenelick gebeten
Tegen ’tlamme laffe lijm
Van den dagelixen Rijm,
(1325) En bestae het leed te wreken.
133. Rijmen is wat meer dan spreken,
Spreken min dan seggen, vrij,
Dichten staet voor alle drij.
Maer daer meenter ’twitt te raken,
(1330) En sij seggen oft sij spraken,
En haer dichten is Geseidt.
134. Hoofden verre van bescheid,
’T oude woord kan ’twederleggen,
’T isser niet te doen met seggen.
(1335) Keur van woorden, pitt van sinn,
Drijmael dobbel binnen in
Wat of schael of schell beloven,
Heldre tael en onbestoven
Spraeck van huijden, toon van straet,
(1340) Mannen meening, vrouwen praet,
Klare letter, duijster dencken,
Min dan herssenen kan krencken,
Meer dan herssenen ontoom’,
’T rijm voor wind, ’tgerijmd’ in stroom,
(1345) 135. Sulcke zyn haer’ eigenschappen
Die ick soecke t’onderstappen;
Soecke, Sterre, maer van wijds.
U ontstappen sij van byds,
Ghij doortasts’, als fyne webben
(1350) Diemen in ’tgevoel moet hebben;
Ghij doorsmaecktse, ghij bevroedt
Wat het sout in ’tsuijcker doet.
Gulde middelmaet van koken!
Honich in Asijn gebroken,
(1355) En dat, hoe? dat snelle scherp?
Neen. dat ampere, dat serp.
136. Ghij gevoelt de dichte feilen
Daers’ haer’ streken in verzeilen
Dien geen Reden maer geweld
(1360) In ’tgerucht van dichten stelt.
Tweederhande die wij weten
Op den anderen gebeten
Tergen meest uw taeij gedult.
Beide gaen van schuld in schuld:
(1365) 137. Dese stelt syn hooghe luijster
In het swartste van den duijster,
Cyfert all dat leesbaer was,
Of men ’t in een’ doolhof las,
Schuijlt sich in vuijl warre-garen,
(1370) Soeckt, en schroomt sich t’openbaren,
Deckt sijn’ kernen met een schell
Die den hardsten tand ontstell’
138. Wie gelust sich ’tover-byten,
Wie soeckt pitten door dat splyten,
(1375) Diemen duchten magh en moet
Of sij bitter zijn of soet?
139. ’K eisch een smaeckelick vermaken,
En versuftmen mij met kraken?
’K gae te gast op Tong en Most;
(1380) Moet ick sweeten om den kost ?
140. D’ander op den kamm geschoren
Staet gelijck hij werdt geboren,
Sonder krull en sonder kleet;
’K weet ten eersten wat hij weet,
(1385) ’Kvoel hem nerghens in mijn’ tanden,
Die mij nood’ op melck in manden
Sond mij niet soo onversaedt
Van sijn’ tafel op syn’ straet:
Wie magh Olij in lauw water?
(1390) 141. Lang-verslagen-wijn-verlater,
’K miss all waer ick hier om kom,
En noch will mijn’ maegh rondom.
Wat een vriendelick vermaken
Daer de feest beghint van braken!
(1395) Foeij van all ’t geladde mall,
Vett en soet onsteeckt mijn gall.
142. Sterr’, hoe nauw is ’t hier te passen,
En hoe sult ghij mij verrassen,
Die mijn, onmacht in een ’wett
(1400) Van soo kiesen keur besett!
143. Maer ick wett; en laetse snijden
Die mijn’ Wetten willen lijden;
Kreupels wijsen wel een’ tré
Die noijt kreupel naer en dé,
(1405) Schorre kelen leeren singen:
En u goedheid sal u dwinghen
Waer mijn eigen ongevall
In mijn eighen boete vall’.
144. Sal ick d’eerste Meester wesen
(1410) Die sich lam en ongenesen
Voor den siecken hebb’ verthoont?
Die ter hooger heide woont
Kan ter Zee den Stierman stieren:
Ia de stomme staende vieren
(1415) Rechten hem syn’ loop van strand:
145. Neemt mij voor een’ houte hand
Die den reiser op een’ kruijs wegh
’T kortste toepad naer sijn huijs segh.
Neemt mijn’ feilen voor een wrack
(1420) Dat een ander mijd’ op ’tvlack ;
Feilen is oock onderwijsen,
En noch is hij wat te prijsen
Die sich als een’ le’ghe tonn
Voor een baeck ten besten gonn’.
(1425) 146. Maer wat aerde sal mij draghen
Brengh ick thuijs dat u behaegh, en
U in oogh en oor gevall?
Lieve leser, een voor all’;
All’ om een’ kond ick verachten;
(1430) Maer sij hebben ’t niet te wachten;
All’ om eene sullen mijn,
Alle mijns gesinden zijn.
’K houd’ mij alle proef te boven
In uw lyden; in uw Loven
(1435) Alle proevers: en wat meer?
147. ’Kmagh wel swellen op een’ eer
Die ick mij niet toe en mete,
En maer Polla danck en wete;
Daer haer’ vijlen over gaen
(1440) Sal ick tegen ’troesten staen,
Tegen ’tspijten, tegen ’tnijden,
Tegen ’t suer van alle tyden,
En men sal mij sien naer mij,
Daer Ghij Ick werdt, en ick Wij.
(1445) 148. Maer der Sterren welgevallen
Magh mij ongestadigh vallen
Meer dan ghij, mijn’ even Sterr;
Mog’lick of sich ’tweer verwerr,
Mog’lick mij uyt Boss en weijen
(1450) Kom’ te suchten of te schreijen,
Ander’ Weijen, ander Boss
Kan ick ryden sonder Ross.
149. ’K weet een Boss van witte blad’ren,
Voll van ad’ren, swerte ad’ren,
(1455) Ad’ren voll van ’tbeste bloed
Daer sich hert en Hoofd af voed’.
’K weet een boss uyt alle winden;
Over Eicken, over Linden:
V mijn beste wandel-pad,
(1460) V mijn Boss van Boecken-blad!
150. Sterre, ben ick t’huijs te soecken,
Soeckt mij inde Boeck-weij-hoecken:
Magh ick weijen, dat’s de Weij
Daer ick liefst van allen weij.
(1465) 151. Maer en laeter mij niet soecken:
Ben ick uyt, dat ’s in mijn’ Boecken,
En ’t en is geen valsch beduijd,
Daer in, ben ick allom uyt.
152. Heet ick thuijs, laet Boden sweeren,
(1470) Menichte van groote Heeren
Staen hem om en om ter tael.
Heeren all? jae t’eenemael;
Heeren die gheen’ Heer en kennen,
Heeren die sich niet en wennen
(1475) Heeren flauwer aen te gaen
Dan den armen op de baen:
Heeren, onverzaegde helden,
Die het lief en ’tleede melden
Sonder blick en sonder blos
(1480) Inde steden als in ’tboss.
153. Sij getuijgen dat sy weten
Die ’t mij soo ter deur nijt heeten
’T all te droevigen ontrust
Van mijn’ steelsgewijsen lust.
(1485) 154. Kort mijn’ langhe buijten-uren,
Kortse die ick in mijn’ muren
Voedsel, vaeck, vermaeck, verdriet
Schuldigh blijf: hoe nae is ’t niet
Daer mijn’ vrijheid staet op make!
(1490) 155. En wanneers’er aen gerake,
Denckt hoe slick ick naer een’ beet
Die mijn honger niet en weet
Of hem mergen sal gebeuren,
Denckt hoe datse mij verscheuren
(1495) Die mij hier ter halve mael
Storen tusschen lipp en schael.
156. Hier onthalen mij mijn’ Heeren,
Hier en hebb’ ick niet t’onbeeren
Dan ’tgerecht dat mij verveel;
(1500) ’Kleen niet meer als keur en keel,
Oogh en oor, en tong en tanden,
Lust en last, en hert en handen,
’Keisch maer, en het valt mij toe:
En wat eisch ick, wie, en hoe?
(1505) Dusend monden die mij toeven,
Die mij ’t hare heeten proeven
En versadighen om strijd
Eene maegh op eenen tijd.
157. Grijse mannen, Hemel-kinders,
(1510) Aller zielen onderwinders,
Stellen mij het Manna voor
Dat wij swelgen door het oor,
Dat wij in ’t Gewiss verkoken;
En sij rechten ’t soo gebroken,
(1515) Soo doorhackt en soo doorstooft,
Dat het maer een buckend hooft,
Maer een gapen heeft te kosten:
Suijgelingen, die begosten,
Dien ter spijse niet geherdt
(1520) Niet als melck geschaft en werdt,
Souden dit gerecht verdouwen:
158. Maer wie sald’er ’tsuer uyt houwen,
Wie het bitter, wie het scherp,
Wie het bitsighe verwerp,
(1525) Wie het hitsigh tegenstoken
Van het wederzydsche koken?
Wie het hooger scheel als oot
Tuschen Vlees en duydend Brood,
Tuschen Bloed en sapp van druijven?
(1530) En wie sal de blind’ onthuijven ?
159. Heere, reckt noch dijn geduld
Op den blinden sonder schuld;
Maer hoe langhe wilt ghij beiden
Met den moed-will van ’tverleiden,
(1535) Met den sienden, die dijn licht
Schuijlen voor ’tgemeen gesicht ?
160. Naest den Preker staet de Rechter,
Mijn getrouwe onderrechter,
Mijn geheime Kamer-raed,
(1540) Over aengeboren baet,
Over aenbeschoren schade;
Mijn verdedigher in ’t quade,
Mijn beleid naer nutt en goed:
Isser dat ick schutten moet,
(1545) Isser dat ick eischen derve,
Dat ick late, dat ick erve,
’K vordere geen licht bescheid,
’Kvraeg hem wat de Keiser zeidt,
Wat de Borgherij van Roomen,
(1550) Hoe ’t de Raedsheer heeft genomen,
Hoe ’t de wijse man verstaen,
Hoe ’tgebruijck daer tegen aen:
161. Will de schael niet over wegen,
Staen ick om gewicht verlegen,
(1555) Sterre, ’ksegg het u in ’t oor,
Allerwegen valt gehoor,
Allom glimp, en allom deken,
Allom recht om recht te breken,
Wijsen tegen, wijsen met.
(1560) Will de wett niet in de wett,
Wett werdt soo om wett gewrongen,
Soo gedreven, soo gedrongen,
Soo gepijnight, soo gepleijt
Datse seidt en niet en seidt,
(1565) Wat wy velen of bevelen:
’Tsterckste recht bestaet in velen,
En men telt sich rechters toe,
En men. Wegh, ick werd het moe.
162. Verre zij van mij bevonden,
(1570) Dat ick door de vuijle wonden
Die’ck in ’t Roomsche lichaem ken
Van soo menigh’ scherpe penn,
Hier gebeten, daer gebeden,
Daer ’tgewinn ten dienst gesneden,
(1575) Booren will’ in goed of erf
Dat ick sonder onrecht derv.
163. Geld met guijchelen verovert,
Goed den eighenaer ontoovert
Bij geswinder wetten treck,
(1580) Acht ick minder dan gebreck.
164. Lang te niet waer ’tlanghe rechten,
Konmen met syn selven vechten,
Eermen aenden nabuer viel:
Die de vierschaer ’tsijnent hiel,
(1585) En verdoemde daer sijn’ tochten
Eers’ hem voor den rechter brochten,
En besloot sich in de Wett
Die hem sijn Gewisse sett,
165. Op de Roll en hong sijn’ Vloe niet,
(1590) ’T scherpe Recht en waer de roe niet
Tot der armen eeltigh vell:
’T billick viel ons schier te fell,
En wij souden ’t voelen stryden
Met geduld en medelyden,
(1595) En ontgeven ons wel wat
Dat de wett gegeven hadd
Die ’t de wett hadd willen vragen.
166. Maer ’tvermogen en ’t verdraghen
Will soo qualick eenen wegh,
(1600) En hij will soo noode wegh
Die de plaets kan eighen heeten.
167. Waer heen streckt mij oock het weten,
’t Woeste weten van de Wett
Daerm’ ons herssenen in plett,
(1605) In verduft en in doet smooren,
Recht als herssenen en ooren
Op het baerden van de jeughd
Houwbaer zijn aen hooger deughd?
Dient haer ’tmess, die ’t niet en trecken?
(1610) 168. Dapper: ’T sal ter weere strecken;
’T sal mij decken van een’ stoot,
’T sal den mijnen in den nood,
’T sal den weduwen, den weesen
Voor een muer van Coper wesen,
(1615) Rijs’ ick oyt daer wees of we’ew
Mij ten Richter-stoel beschreew.
169. Richter-stoel, een ijeders gading,
Die versitting en versading,
Hoogher trappen en gewinn
(1620) Voor wat leegher en wat min
Los of loos bestaen te keuren,
Mog’lick sult ghij mij gebeuren,
Mog’lick waer gebreck van Stoff
Mij vereisch in ’t Richter-hof;
(1625) 170. Maer geladde wentel-trappen
’K sal ter schoore naer u stappen,
Stappen taeijer dan mijn schoen
Sal mijn voet naer boven doen,
Boven daer ’t soo voll gevaer leit.
(1630) 171. Recht is waerheid: en wat, waerheid?
En waer waerheid? 172. Waere God,
Die dit blindeling gebrodd,
Dit gestommel, dit gewemel,
Naer ’tgeheimste vanden Hemel,
(1635) Naer de waerheid siet en lijdt,
Die ghij wegh en waerheid zijt,
173. Siet en lijdt met medelijden
Die daer gins en weer, besyden
Wegh en waerheid suffen gaen,
(1640) In vertwijffeling van staen
Meer als wandelende roosen;
Die de reise doen in doosen,
En als twijffelende doen,
Maer geraken noch ten soen
(1645) Vande Sterre, die sij vrijen,
En de waerheid daers’ om strijen
Laet sich dwingen met der tijd.
174. Waert ghij soo verr van ’tverwijt,
Onder-Goden, waterpassen,
(1650) Die ons Bloed, en Erf, en Cassen
Gods gewijse roijt en recht!
175. Maer, waer blijft hij in ’tgevecht
Van Gewiss en nacht-gepeinsen,
Dien de droeve droomen deinsen
(1655) Op verwesen erf of Bloed,
Daer noch ’tmenschelick gemoed
In de schemering van weten
Twijffelt door soo nauwe spleten,
Tuschen d’onschuld en de Pijn
(1660) Off’er recht gerecht magh zijn?
176. Suer beroep, waer is ’tbehagen
Dat hem dwing’ u naer te jaghen
Dien de middelmaet van eer
Meer vernoeghen kan als meer?
(1665) O bewind van Luyd’ en Landen,
Fier bestaen van Reusen handen,
Dier betrachten, swaer gebod,
Menschen zijn, en doen als God!
177. Stracken ernst, gespannen droomen,
(1670) Die mij wakend’ overkomen,
Laet mijn aendacht wat verlaets:
’K sie wat in de naeste plaets
Dat mijn, sinnen kan ontdoijen,
En ick derv’ er u op noijen,
(1675) Sterre, die des kundigh zijt
Tot der kundighen verwijt.
178. Luijden die het langer leven
Niet en nemen, niet en geven:
Maer ontgeven wat gebrecks,
(1680) En bestellen wat verspecks
Tegen ’trooven van de qualen
Die wij voeden oft behalen,
179. Sulcker luyden staender hier
Vande grijsen drij of vier,
(1685) Vande groene dichter hoopen;
180. Eertyds pinten zijn nu stoopen;
Dat is Mensch en Tyds gelaet,
Meerder jaren, meerder praet.
Ouderdom versoet aen ’tklappen
(1690) Als de kinderen aen papp, en
Poppegoed en koeck en koot,
En de wereld gaet ter dood,
S’is op ’tsloopen. dat’s haer sterven,
En soo rammelen haer’ scherven
(1695) Meer dan in haer hechte jeughd;
Doe de sluijcke slechte deughd
Of ontkleedt of sonder boorden,
Sonder boorden ghingh van woorden,
Vodden daerse nu in smoort.
(1700) 181. Sterre, ’t is lang all gehoort
Datmen hoort: ’tzijn oude koolen
Diemen op hervonckte kolen
In ’tlang sop van desen tijd
Onse walgh te voren snijdt.
(1705) 182. Maer gestaedt ghij mijn berechten
’K sal de meesters voor de knechten,
’T grijs voor ’tgroene doen gestaen:
En hoe sal ick spelen gaen!
183. ’Ksal ons door ons selven voeren
(1710) 184. Langs de lijnen van ’tberoeren
Van de toppen tot den teen,
185. Langs het holl’ en ’tvolle been,
’T hardsteen-werck van onse huijsen;
186. Langs de klappiens van de sluijsen
(1715) Die sich ’s levens Tij ontsluijt,
Daer ’tsich heimelick voor stuijt
Als ’t den oorbaer dwingt te ebben;
187. Langs de weergae van die webben
Daer sich ’tvierigh vocht door jaeght:
(1720) 188. Door ’tbesluyt daer ’t all af waeght,
Door den huijsraed van de sinnen,
189. Door het vroegste van ’t beginnen,
Door het laetste van ’tvergaen,
Door de Smiss van ’t eewigh slaen,
(1725) Door het Onrust onser ad’ren,
190. Door de sponsien die ’tnaedren,
Uyt medoogen van den brand
Van sijn’ endeloosen trant.
191. Door de klein-gekliste strenen
(1730) Van de teere Bloed-webb henen;
192. Door de keucken van ’tgesinn
Daer ick soo te schrobben vinn;
193. Door den vier-pann, die met stoken
Moed en macht geeft om te koken;
(1735) 194. Door den poel van ’toverschot
Die mij soo veel soets verbrodt
Met het sure van sijn’ dampen,
Wortels van mijn’ ijd’le rampen
Mijn’ bekommering met niet,
(1740) Mijn moedwillighe verdriet;
195. Door de Kaerens die het scheiden
Van de leste weij beleiden,
En beleiden ’t door den dwang
Van den nauwen nedergang
(1745) Daer wij grouwelick door baren
Keytiens of het kindjens waren,
Kindjens vanden harden slag
Diemen kindjens werden sagh
Doe men d’eerste steenen beide
(1750) Van de tweede wereld leide:
196. Door den Treeft van alle vocht;
197. Door all watmen noemen mocht
Eer het misdaed was te noemen
Dat de misdaed de verdoemen,
(1755) Eer den Appel ’tvijgenblad
Tot een broeck verwesen hadd:
198. Door de Slang van ’t leste voedsel,
199. Door de slangetjens, haer broedsel,
Diese nuttigh sooght en voedt
(1760) Uyt het onnutt dat sij broedt.
200. Sterre dat’s een mensch in ’tkorte,
Die hem reckt’ als ick hem schorte,
Wanneer zeilden een Colom’
Dese kleine wereld om?
(1765) 201. Maer wat zijnder min als blinden,
Die sich ’tsnuffelen bewinden
Door gesolder en gewelf
Van haer kostelicke Self,
’T rijckste Boeck van die wij lesen!
(1770) 202. ’K sie bij raedselen genesen:
Hoe verdouwt het ons geduld?
’K sie een Lever sonder schuld,
Voller Gallen, vuijler magen,
Dicker Milten boeten dragen:
(1775) 203. Die noijt Milt of Maegh en sagh,
Noyt en wist als bij gewagh
Gall en Milt en Maeghs beleiden,
Derftse by geschrift bescheiden,
En beschicken in een’ Brief
(1780) Elck sijn’ boet, of sijn gerief:
In een’ Brief die uyt sijn’ penn, en
Vuyl gewinn, en vuyl gewennen
Heeft gesogen en gelost:
204. En hoe kent de Cock sijn kost?
(1785) Als sijn’ overgrootevader,
Bij verhael. neen, noch wat nader,
Bij sijn koock-boeck: noch een steck,
Noch een treedje, noch een treck
Naerder waerheid, by de streken
(1790) Van een schilder van drij weken.
205. Sterre, ’tstaet ons niet te deel,
’Tspelen met een anders keel.
Maer ’traeckt d’onse, wat wij eten:
En wien voeght het niet te weten?
(1795) Wie en roert de kennis niet
Van der schepselen bedied?
206. Langt mij ’tCeeltjen van Genesen,
’Ksal’t u lichtelick doen lesen
In noch eens soo stercken int
(1800) Als uw oogh in ’tCeeltjen vindt.
Lesen? jae, met all de sinnen:
Keurt mijn Kruijmel-doos van binnen;
’K lever’t all in Kruijmelen
Wat ghij siet verduijmelen,
(1805) Wat ghij lesen siet en pluysen
Voor de vracht van peperhuysen
In de bitt’re Coomenij:
207. Soeckt ghij Greinen? ’ksett se bij.
Blad en vrucht die konst kan sparen,
(1810) Bloemen, altyd lieve waren,
208. Binnen, om, en onder-hout,
209. Taeije tranen sonder sout,
210. Dieren, brockeling van dieren,
211. Steenen, die wij t’over vieren,
(1815) 212. Plundering van onder d’Aerd?
213. ’T staet uw ondersoeck bewaert;
En ’t allmachtige vermeughen
Van uw onversaedt geheughen
Sal het machteloose mijn
(1820) Trouwelick ten steune zijn,
En wij sullen ’t t’samen waghen
’T onderricht op alle vraghen,
Over aller dinghen Hoe,
Wat, waeraf, waerom, waer toe.
(1825) 214. Maer het leste sal ons gellen:
En gebeurt ons ijet t’ontstellen
Dat den Helper bijder nacht
Sonder sorghe niet en wacht’,
Dat wij duldeloos verdroeghen,
(1830) 215. Beide sal de vijsel voeghen,
Bey de sift, en beij de schael:
En het kruydje dat ick hael’
Uyt mijn Hof van dorre Roosen,
Uyt mijn Bogaerdje van doosen
(1835) Sal ons ingaen als een beet
Diemen van sijn Intjen eet:
Senne sal ons min doen zittren,
Mijrrh’ en Aloë ontbittren,
Rha min ijsen, Rha bij d’ons,
(1840) Rha, niet barber soo, maer ons.
Eighen Mess, en eighen slaghen
Kanmen schrickeloos verdraghen;
’T dreighen van den Beul doet wee
Meer als eighen priem of sné.
(1845) 216. Maer God weere priem en sneden
Verr en lang van onse leden:
Sterre, werdt ghij d’onlust moe
Tusschen Beul, en Mess, en Roe,
’K sald’r u bij den Neus af leiden
(1850) En in soeter doosen weiden,
Doosen daer ick ’tvoer uijt tapp
Van mijn’ drooghe dronckenschapp.
217. ’T stae te prijsen of te laken,
Mij bekittelt een vermaken
(1855) Dat de thiende niet en voelt:
O de kostelicke soelt’,
O ’tgeheim van dichte geuren,
Die niet alle neusen keuren,
Die men alle rieckt, en geen,
(1860) Seven Eenen onder Een,
Keur ick met soo viesen keuring
Of mijn wel-zijn aen de keur hing
Van het eenigh Spaensche wel
Van een droncken Geiten vell:
(1865) 218. (Of ’t gevilde beest sijn leden
In ’tgetaende vell herkleedden,
Wat een kijcken waer in ’twoud!)
219. Soo zij mij de konst betrouwt
Van gemeng, gepleng, gepletter
(1870) Van den Indiaenschen Etter;
Van de grauewe Water-Gomm
Met sijn lichte schimmel-blomm
Die se ’t Goud doet overweghen;
Van den onghel, waer gekreghen?
(1875) Uijt, (mijn penne weigert weer)
Uijt gemeste Katten leer.
220. Ghij sult doos en Roos doen sweeten,
Ghij sult Zelsaeminnen heeten
All haer vett en all haer vocht
(1880) Lev’ren door den heeten bocht
Van verzegelde gelasen.
221. Wel hem, die ’tvernuftigh blasen,
’T scherpe scheiden aller stoff,
Aller fijn van alle grof
(1885) Uyt sijn Lever heeft gelesen;
Dien den nooddruft heeft gewesen
Hoe men ’tnoodeloos van ’tnutt
Door de kop’re neusen snutt.
222. Laet hem ’tsoet geheim misbruijcken
(1890) Die sich Bloemen schaemt en struijcken,
Die, met Scheiden onvoldaen,
Voeghen will; en, hoogher aen,
Voeghen dat den Hemel scheidde,
Doe hij ’tswaerste leeghste leide,
(1895) Goud in d’Aerde, niet in ’tvier.
223. Sterre, waerom zijn wij hier?
Om het schepsel te genieten;
224. Will hij ’t ruijlen of vergieten
Die ’t noch eighen, noch alleen,
(1900) Nauwelix besitt - te leen,
Die ’t eens all sal moeten derven?
225. Laet ons bedelen, verwerven,
En bedancken die het geeft:
Maer ’tis wreed of onbeleeft
(1905) Den beleefden te bespringen,
En voor Goud Goud af te dwinghen.
226. Wie derft munten? ’t echte merck
Vindt men op des Meesters werck,
En de stempel leyt verborghen.
(1910) Wij hem soecken? Sonder sorghen,
Vruchtbaer vier, geleerde pott,
227. Edlen helm, der dwazen spott,
Der behoeftigen bekoren,
Den bescheidenen beschoren
(1915) Tegen walgh en overlast,
Tot gebuijl van pitt en bast,
Tot behoeven en vermaken,
228. ’K kom uw’ stonden niet bewaken
Op een’ oude goude hoôp
(1920) Die mijn Silversack bekoop:
’K eisch geen’ Croonen voor oud ijser;
229. Werdt mijn’ arre-moed niet wijser
’K siese traeghelick verguldt:
230. Maer s’is lichtelick vervult,
(1925) Als een’ kinder hand, met Blommen,
Saden, Bladen, vruchten, Gommen,
Steentiens, beentjens, schorss en hout,
En uyt ijeder een sijn goud;
Goud van reuck, van smaeck, van Leven,
(1930) Leven sonder kramp en beven,
Leventje, spijt vee en viss,
Sonder all wat heelbaer is.
231. Sterre gunts’ haer diere schijven,
Die se koopen voor haer lyven,
(1935) Voor een oogh, een eewigh seer,
Voor gerusticheit, voor eer,
Wind voor weelde, hoôp voor have:
232. ’T hooghe loon dat ick beslave,
Slaev ick oyt om Helm en Kruijck,
(1940) Is het lemteloos gebruijck
Van gesonde Ziel en Leden:
Noyt en hebb ick meer gebeden:
Wacht’ ick meer van menschen kunst,
Schepper, dan van dijne gunst?
(1945) 233. Dese zyn de meester-wijsen
Die sich ’trecht van onderwijsen
En behouden wat wy zijn,
Eighenen bij recht of schijn.
234. Die het recht van haer te rechten
(1950) Als haer’ eighen’ opperknechten,
’T recht van ’t Staetighe Gemeen,
235. ’T recht van allen onder een,
236. ’T recht van allen onder allen,
237. ’T recht van weinigher gevallen,
(1955) 238. ’T recht van betere dan veel
Leveren by schael en scheel,
239. Eischen haer gehoor, met ooghen
Van ’tvernuftige vermoghen
Daer de Wereld onder buckt:
(1960) 240. ’K geef gehoor, en word verruckt
Uyt het Oostelicker dagen
Tot het beddegaen der Dagen,
En, in ’tkruijs, van ’t Zuyder Ys
Tot de Peper en den Rijz:
(1965) Elck ontroetelt mij het prijsen
Van sijn hergebrachte wijzen,
Elck verheft het vast gestell
Van sijn lang gestadigh wel.
Wie will tusschen Boom en schellen
(1970) ’tKittelachtigh vonnis vellen?
Spreeckt ghij, Sterre, neffens mij.
Maer wie staet neffens mij? wat spreeck ick, en waer henen?
Mijn Lezer valt in slaep, mijn’ Sterre is uyt geschenen,
Daer sleept een witte wolck haer’ dampen over heen:
(1975) Sy strijckt ten Tyden uijt: Ick sie het, en versteen,
En steên als steenen doen, van onderaerdsche dompen,
Die haer doordonderen, en scheurense tot klompen.
Soo ruijscht mijn’ steene Milt, mijn moeyelicke klomp:
Soo scheurt mij mijn gepeins, en mijn verwerde romp
(1980) Huijst mijn’ verslagen Ziel als haspelen in scherven;
’T huijs met den Huijs-raed woest; de muren aen ’tbederven,
Den inboel hoecksch en dwersch. O, Godheid, siet om leeg;
Bekent mijn eenighe, mijn eewighe t’ondeegh.
Oh, Sterre, noch wat straels! noch een oogh van medoogen
(1985) Op des’ onwaerdighe, die noijt en sullen drooghen.
Hoe treckt ghij t’zeewaerd in, en laet mij op het strand?
(Wat segg’ ick dweepende?) hoe geeft ghij u te land,
En laet mij inde Pinck ter wellust van de baren,
De baren deser eew? Wij wilden t’samen varen,
(1990) En deelen ’t onweer half, en half de blyde vaert;
’T gevaerlixte gevaer was welvaert daer ghij waert;
En daer ghij niet en zijt is welvaert, qualick spoeden.
Hoe spoedt ghij dan te land, en laet mij in het woeden,
In ’twoeden tegens Mij, mijn’ Onlust en mijn’ Lust?
(1995) Ey, Sterre, voelt noch wat mijn onrust voor uw rust.
De Wereld is soo barsch, soo koel van medelyden:
Wien sal ick, sonder u, doen deelen in mijn lijden?
Wie sal mijn toevlucht zijn? wie sal mij eenen dropp
Van tranen leveren uyt half soo vollen kropp
(2000) Als mijne dagelix ter halver vloed sal swellen?
Wie sal sich waerdighen te quelen in mijn quellen?
Wien sal ick d’aenklacht doen van onverdient geweld,
Van hoon te loon voor goed, van spijt voor vlyd gevelt,
Van ruggeling beklapp, van opgestoockte quell-raed,
(2005) Voor onberoemde gunst, voor onverdiende weldaed,
Van vré in tween geruckt, van twist met list geweckt,
Van vuijlen arghewaen met roosen toegedeckt?
Wie sal sich pijnen tot een troostigh, Weest te vreden,
’T is werelds werck, en wind; God leeft, en weet de reden,
(2010) En d’uytkomst, en ’tgevolgh ten besten van die ’tlydt:
Waer wacht ick soo veel heils? de Wereld is soo wijd
Gemaegschapt inden nood; wien sal ick onderhalen
En rugglingh over mijn’ oft mijner misvall halen,
Wie sal mijn’ siecke Ziel geleiden, als een Hert
(2015) Door ’tdrooge woud ten stroom, ter koeling van haer’ smert?
Wie sal mijn duijsigh hooft, mijn’ rijelende leden
Van byds bekoesteren, van verre met gebeden
Ontlasten van haer leed? Wie sal mijn haev off eer,
Gelkrompen off gekroockt, betreuren als sijn zeer?
(2020) Wie sal mijn’ reisbaer’ Geest ten huijs uyt helpen packen,
Ten huijs uyt van dit slijck; als steen, en stijl, en dack, en
Verrotte soldering niet langer, sonder pijn,
D’onsterffelicken gast huijsvestens machtigh zijn:
Wie sal mijn’ stijve Lipp, mijn’ lichteloose lichten
(2025) Beluijcken met een’ hand diens vriendelick gewicht, en
Betraende klammicheit mijn oogh noch voelen sou,
Mijn mond noch troetelen door stervens leste kouw?
Of blyf’ ick later op, door ’s Hemels heiligh hengen,
Naer uw te-bedde-gaen, en sie mijn’ daghen lenghen
(2030) In tamelick vernoegh: de wereld is soo bits
Op ’s naesten voor-de-wind: soo nijdigh en soo spits
Op vetter vee als thuijs, op weeldrigher geburen
Dan d’eighen mergentael: waer sal ick eene om hueren,
Een’ uyt den dicken drangh, die met geduld en smaeck
(2035) Mijn welvaert melden hoor’, die deel’ in mijn vermaeck,
En gunne mij ’tgeluck? En, magh ick ’tminste klaghen,
De wereld is soo vies, en onse leck’re daghen
Soo satt, soo walgende van ’tdagelix gerecht:
Wie sal mijn Leser zijn; hoe sal ick in ’tgerecht
(2040) Der strenghe keurlickheit bestaen, en u onbeeren,
U, Polla van mijn Penn, die, sonder u, geen’ veeren,
Of vochte veeren voert, van zilte tranen, vocht,
En eertyds achter u gestegen inde Locht
Nu byder aerde kruypt, en vreest voor alle tacken,
(2045) En, waerder ijet min hoogh als d’Aerde, soud’er sacken?
Eij, Sterre, noch wat straels, off voert mij daer ghij gaet,
Of licht mij daer ick blijv. Wij spreken veel te laet,
Mijn Hert, en t’enden hoop; en hopeloose wenschen
Zijn droomen by schoon dagh van vaeckeloose menschen:
(2050) Sij reist, en siet niet om, sij rijst en siet niet neer.
Ey, Sterre, noch. Wat noch ? Sy is geen’ Sterre meer,
Sij treedt op Sterren. Troost, troost, vrienden, die mijn’ reden
Van schrick en haer te bergh gevoelt hebt in uw’ leden,
Soo emmer levend lid van levend lid geschroeft
(2055) Uw uyterste geweld van lyden heeft geproeft:
Kent wat ick lyd’, en troost: Mijn wederwilligh spreken
En sal den stracken draed van uw gesegh niet breken;
Tot spreken hoort noch kracht; de mijne gaet te niet:
Spreeckt, vrienden, ick besw . . . .
(2060) Daer light mijn plompe Penn: en most sij weer te ploegh,
Sij sou’ niet leveren als leeden-lied en lijcken.
Maer, Leser, ’tkan bestaen, veel minder waer genoegh ;
Waer ’t kind volmaeckt, ten sou syn’ vader niet gelijcken.
Noordgeest 18. Iunij.
[CH1638:016]
21a. IUNII 1638. DAMNANDA FASTIS
Quid querimur, quâ nos Coeli vindicta cecidit
Vim non praevisae cladis habere manum?
Fecimus augurium festiuo milite; Gallis
Invitis Batavûm victor Iberus erat.
Noordgeest 1. Iul.
[CH1638:017]
DE WAEN-WIJSE
De Wijser vande Kerck staet helder voor ons’ ooghen:
Iaep siet hem door sijn’ Brill soo duydelick als wij,
En seyt, hij siet ’er geen: Hoe komt hij soo bedroghen?
Om datt’er, meent de Geck, geen Wijser is als hij.
Noordgeest. 2. Iuly.
[CH1638:018]
DRIJ UER-WERCKEN
Ian treckt syn’ strengh en swijght, en antwoordt maer gevraeght;
Ioost kakelt schielick op, of’t doncker is, of daeght.
Iaep is noyt seggens satt, all hadd hij nacht en dagh werck;
Ian is een wijser, Ioost een wecker, Iaep een slagh-werck.
Noordgeest. 3. Iul.
[CH1638:019]
(AD INCERTUM)
Prave senex, cui sera nivem non attulit aetas;
Ne treme, decrepitum non manet ille decor:
Candorem a teneris abigenti nempe Senectâ
Non veniet, nimis est candida, canities.
19. Iul. Noordgeest.
[CH1638:020]
FLORES FLORI
FLOR. 2. 15.
Oppressus Urbi propriae facem flammae
Templisque et aris ipse Poenus immisit,
Quae pasta Dijs, infantibus, tabulis, auro,
Septendecim Patriae dies supervixit;
(5) Ut quatenus Carthago tota Romanis
Non posset eripi, triumphus arderet.
Noordgeest. 23. Iul.
[CH1638:021]
FLORI 2. 2.
Punica Romanae, Catulo duce, classis, opum vim,
Arma, virosque ferens et propugnacula, cessit.
Tum victor: frustra, socij, laceremus et arcem
Et muros; deleta mari Carthago periuit.
Ibid. eod. die.
[CH1638:022]
FLOR. 2. 4.
Alpina, Gallos, corpora, et sub humenti
Coelo educata, sic suas niues constat
Referre; mox pugnantibus fluit sudor,
Leuique motu, et solis igne, laxantur.
Ibid. eod. die.
[CH1638:023]
FLOR. 1. 9.
De singulari Roma et annuum et duplex
Ius imperandi fecit, ut corrumpier
Nequeat potestas solitudine aut morâ.
Ib. eod. die.
[CH1638:024]
1. 10.
Ardente Scaeuolae manu, ipso interrito
Rex pauit, ut si Regis arderet manus.
Ib. eod. die.
[CH1638:025]
1. 10.
Occidit Aruntem, mutuoque vulnere
Complexus Aruntem Brutus occidit, quasi
Sequutus usque ad inferos Adulterum.
Noordg. 23. Iul.
[CH1638:026]
1. 11.
Principium Belli et finem ter quinque diebus
Quinctium et a stiua raptum fecisse stupemus?
Nempe ad opus festinauit Dictator arator.
Noordg. eod. die.
[CH1638:027]
1. 13.
Incendio urbs deleta, Galle, non fuit:
Quin gratiae debentur immortalibus,
Quod ignis ille Romuli abscondit casas,
Lustrata et expiata Ciuitas fuit.
Noordg. eod. die.
[CH1638:028]
2. 2.
Caesa mari Poeno multarum naufraga classis
Littora terrarum compleuit et imperiorum.
Intercepta tamen victoria tempestate
Principis ad Populi fastum fecisse videtur,
(5) Splendorique fuit ponto periisse triumphum.
Noordg. paulo post.
[CH1638:029]
2. 17.
Pompilio violata fuit victoria, quâ nec
Roma satis potuit non pudibunda frui.
Vicisti, Viriate, cadens: qui fraude necarunt,
Non aliter vinci te potuisse, docent.
Noordg. 3 Aug.
[CH1638:030]
DE EUTYCHO
Lustravit Eutychus pater sex filios:
Dixitque claudo, macte, nobilis puer,
Coelestis irae tarditatem tu refers:
Dixitque coeco, tu arbitram justi deam:
(5) Dixitque lusco, tu unicam coeli facem:
Dixitque lippo, tu perenne fontium:
Dixitque surdo, tu truces maris deos:
Dixitque stulto, tu Orbis omnes incolas,
Et, transeas cum caeteris erroribus.
3. Aug.ti Noordgeest.
[CH1638:031]
LA NUICT DE LA RETRAICTE DE GUELDRES
I’entens du bruict vers l’enemy: Comment,
Viendroit-il nous combattre? Nullement.
Que faict il donq, levé devant l’aurore?
C’est qu’il trauaille à un pont, qu’il nous dore.
1. Sept. à cheval auant jour.
[CH1638:032]
POUR IEANNE, AIJANT GAIGN- SA CAUSE
N’envions pas sa joije
Ieanne, qui se noye
Au bonheur du succes
De son fascheux Proces:
(5) Employons nostre enuie
Au repos de sa vie;
Le cas est rare, et peu
S’en est il veu ni leu;
Ieanne est victorieuse
(10) De sa partie honteuse.
22. Sept. ad Graviam.
CONSTANTINULO MEO
Carmina, fili
Optime, quae, pol,
Optima Patri
Optimo, et autor
(5) Vix adolescens
Arte stijloque
Non puerili,
Solus et omnis
Auxilij expers,
(10) Tute tuoque
Marte dedisti,
Si placuisse
Dixero tantum,
Mentiar ultro:
(15) Nunc placuisse, et
Lecta stupenti
Dicere cogor;
Nec minus ajo
Grata fuisse,
(20) Quam fuit omni
Galliae, et omni
Belgio, et omni,
Quae patet, Orbi,
Qui modo laeti
(25) Brachia Patris,
Oscula Matris
Implet et haurit
Regius Infans.
Macte paternis
(30) Artibus, o spes,
Sollicitique
Cura Parentis
Si mea non me
Omina fallunt
(35) Auguror annis
Non ita multis
Te fore qualem
Nulla dedit, nec
Vlla datura est
(40) Terra Poetam.
Ad Grauiam 24. Sept.
[CH1638:034]
CHRISTIANULO MEO
Te quoque, mel meum,
Te, mei Amores,
Te, pietatis
Viuae character,
(5) Te, venerandae
Matris imago,
Te quoque Musas
Atque Heliconis
Ardua castra
(10) Aggredier, te
Non alienis
Viribus usum?
O mihi nondum
Credite tetras
(15) Grammaticorum
Exsuperasse,
Parvule, spinas,
Donec erit lux,
Terra, fretum, sol,
(20) Sidera, coelum,
Donec in isthoc
Orbe laborum
Tristitiaeque
Dulce levamen
(25) Dîa Poësis,
Stabit eritque
Tota superstes,
Tota superbi
Gloria facti.
(30) Si neget hoc te
Tangere quisquam,
Quid tua sit post
Fata futurum;
Scito, Poeta,
(35) Scito, puelle
Candide, belle,
Nec fore cassum
Nunc tibi, quem nunc
Laudo laborem.
(40) Quin, ubi castris
Chara relictis
Tecta reuisam,
Depluet in te,
Plus meritum tot
(45) Versibus omni
Laude decoris,
Aereus, aut si
Nec grave pondus
Ferre recuses,
(50) Aureus imber.
Ad Graniam, eodem die.
[CH1638:035]
IN RECEPTUM A GELDRIA
Auditur hostis, castra perstrepunt late
Vago tumultu. Nempe quid? parat pugnam,
Et vellicare nos minatur a tergo?
Ne somniat quidem. quid ergo, quid turbat
(5) Tam mane, quid molitur? aureum pontem.
Ad Grau. 1. Octob.
[CH1638:036]
(IN NON IMPUNE MEJENTEM)
Mingenti Cynico, qua noxa est mingere, calvo
Pileus ablatus vertice poena fuit.
Ille quid? exarsit: quis enim neget illud iniquum,
Quod licuisset equo, non licuisse cani?
ad Grac. 11. Octob.
[CH1638:037]
NAENIAE ἐπίμικται IN MORTE UXORIS DILECTISSIMAE
Invenere viam longo suspiria nisu,
Invenere sinu verba revulsa viam.
Deficiunt lachrymae, sicci sumus imbre perenni,
Aret aquae rivus, caetera ventus erunt.
(5) Ventus erunt imo gemitus pulmone petiti,
Ventus erit planctus longa procella mei,
Ventus erunt sine principio, sine fine querelae:
Tempestate meâ vectus in astra ferar,
Astra, quibus comitem sese clarissima coeli
(10) Stellarum, Soli proxima Stella, dedit.
Non erit in mundi spatiis quae proximus Aether
Circuit, ut nunc est, intemerata quies;
Turbarum dabitur queîs non assuevit Olympus,
Turbine, quo nolint, astra movere paro.
(15) Concutiat terram terreno saucius igne,
Concutiat, terrae proxima regna, fretum.
Celsius ardenti fas est non repere: coelum
Raptus et invidiâ, et luctu, et amore peto.
Missum me facito tellus, ignoscite Coeli,
(20) Invidiâ Stellae, et luctu, et amore meae.
Audite stellae, audite grandaevae faces,
Audite saecli lampades, lychni Deûm
Audite, non est Stella par Stellae meae.
Circuli, perenne carmen, omnis aevi Musice,
(25) Panda moles annulorum, concinentes orbitae,
Sive Solem bajulatis, seu minora siderum,
State, fornices canori, vanus est rotae labor,
Vana luminarium ter mille convolutio,
Praestat Una mille stellis, quâ coram se pallidae,
(30) Vel pudore subrubentes, vel stupore saxeae,
Cunctae inutiles fatentur ant minorum gentium.
Fulgete vero, lucida siderum,
Fulgete; non est invidiae satis
Immensa vestri congeries meae,
(35) Non estis omnes fulmine singulo,
Non estis omni fulmine singulae.
Fortior oppositis insurget Stella maniplis,
Clarius ardebit collatis advena signis,
Et faciet vicina fidem, quam turbine justo
(40) Hic animi desertus agar, desertus ab illo
Lumine quo coeli caret omni lumine lumen.
Coelo receptum Sidus, immenso sinu
Aeternitatis, intuentis te Dei
Beata ciuis; inquilina gloriae,
(45) Securitatis sempiternae, gaudii,
Pacis, bonorum, quae nec auris audiit
Humana, nec vis luminum nec ingenj
Terrena cepit; sive contemplor tuae
Felicitatis nesciam noctis diem;
(50) Crudele votum, quo superne, si queas,
In has paludes retrahare, in hanc Stygem,
Crudele duco: nec voco te, lux mea;
Adire malim; Siue me, et noctis meae
Umbras perennes nec diei conscias
(55) Post te tenebras pensitante fit coram
Districtus in me numinis vindex furor
Non immerentem, cum truci diuortio
Erepta saeclo, sponte non tuâ, mihi
Me sustulisti, mel meum, turtur mea;
(60) Non insto fatis, non paro, non molior,
Quibus remissa deseras polum preces.
Ignosce, fixum sidus, omnium decus
Pudorque siderum, places toto magis
Diuisa coelo, rapta rellicto places,
(65) Orbo beata: nec chelyn, si sit meae
Fabella sortis, mouerim, Orpheiam chelyn,
Quo lapsa coelo illuceas terrae noua
Mihique Stella, forsan ocius novo
Plangenda luctu, forsitan tardo, tamen
(70) Plangenda rursum, forsitan nullo, meis
Superstes, ut convenerat, fatis, tamen
Sic possidenda, ut, invidente coelitum
Amore, Crystallus manu tremulâ levi
Frangenda lapsu. Tam brevi confinio
(75) Iactura distant et metus, tam sunt idem:
Periisse certe finis et metus et mali est.
Periisse conducit; juvat non esse quo
Lapsi labemus; tutior quam stantis est
Status jacentis; post ruinam nesciunt
(80) Casum ruinae: pulvis esse, nil potest
Dejectius omni celsior metu miser.
Et ecce pulvis omnium vilissimus
Miserrimusque, sancta, gloriosa, te,
Te diva ad-oro. ne loquentes lachrimas,
(85) Flentes loquelas oris olim cogniti,
Et, addo, chari, et, glorior, solum tui,
Ne sperne prostrati pares atro nigras
Luto querelas; (puluis et lachrimae lutum est)
Hac itur ad te proximo sursum gradu.
(90) Cum venerit, venturus optanti luto,
Qui de luto me pulverem faciet dies;
Perimet peremptum, conteret luctâ leui
Non obloquentem, non peribo nescius
Tiro pereundi, deseram quod est cinis
(95) Libens volensque, desinam qua desii,
Pridem diuque, flatus, hem, flatus, vapor
Dissolvet hunc aut pulverem, aut lutum, aut nihil.
At ille quo, si quid fui, solo fui,
Expers ruinae aeternitati cum tuo
(100) Reddendus hospes, illud aetherium mei,
Quod esse gnarus, quid sit ipse nescio,
Imaginem scio creatoris Dei
Deo offerendam, sed redemptori Deo,
De carceris moerore, lamento, situ,
(105) Carie, solutis pene nunc repagulis
Exibit ales, evolabit ocius
Flatu retento, bulla si crepans perit.
Et scandet ultro qua viam Via, Veritas
Et Vita fecit, qua praeisti, tu pia,
(110) Tu gnara vitae, veritatis et viae.
Nec obviam prodire, quo poteris gradu,
Marita sponso differes rursum tuo,
Nec deeris amplexui, nec osculo
Quali coïre Pax et Aequitas solent.
(115) Coibitur quali solent argenteae
Calore guttae, sordium obnitentium
Vinclis remotis, invidique pulveris
Cedente massâ, confluent quae dividi.
Aegre tulerunt una-mens-mentes-duae.
(120) Mox si peracti relliqua est vel umbra, vel
Imago vitae, si quid est curae super
Mortalis aevi, edisseram quantis miser
Post te tenebris haesitaverim pater,
Quam sole nigro traxerim duros dies,
(125) Orbasque noctes: pignorum sexus tui
Meique sexus, quinque nostri partium,
Quam sedulo matremque gesserim et patrem
Narrabo longis curiosae ambagibus,
Sermone longo: quam viros, quo tramite
(130) Virtutis et scientiae locaverim
Dulcis quadrigae amabilissimas rotas,
Tetrastyli columnulas meo-tui,
Iam nunc columnas, explicantem si feras,
Orientis astri, S t e l l u l a e, cui tuam
(135) Sic tradidisse ut lampadem visa es facem
Faci subortae, Stellulae primos dies
Prouectulosque, forsan et primae facis
Crudos amores, forsan et puerperae
Ramique ramum, avique mel nepotulum
(140) Recensituro non gravem Patri atque Avo
Praebebis aurem, et quam perenni posteris
Defuncta dures posterum propagine
Nescire noles. Forsan. Ohe, somnii
Satis superque est: non vacabis scilicet
(145) Ineptienti; tota despicatui
Natura vivae, tota erit mortalitas:
Narrabo surdae fabulam et ludibria
Tot vanitatum; nec profanari feres
Coelestis aurae sordibus sacrum meis.
(150) Graui, decente, blandulo silentium
Nutu imperabis; sed silentium loquax,
Coeleste murmur, congruos loco, pares
Deo susurros. Sermo cogitantium
Futurus ille est; sermo sanctus, intimi
(155) Deoque voti spiritus commercium.
Quod si profari fas sit, et motis labra
Ciere linguis, gestiet fonti suo
Mens diva mergi, tendet unde originem
Bene nata traxit. Irin ingentis throni
(160) Quaterque sena tot Senum sedilia
Albasque vestes et coronas aureas
Adire festinabimus prono genu,
Cervice pronâ; Sancte, Sancte, Sancte, ter,
Ter centies, ter millies cantu novo
(165) Novoque semper accinemus impetu
Agno-Leoni, cuius aeternus manu
Meruit recludier unice dignâ Liber.
Serena Lux, amoene concentus, dies
Divina, quam diu cessas meam
(170) Fugare noctem, quam diu non emicas,
Nec invocanti? pro Dei atque hominum fidem,
Quis membra mortis exuet misero mihi,
Quis tam misertus addet huic alas luto,
Queis monte sacro, sarcinae potens meae,
(175) Sistar beatus, quo quietis ultimae
Potiar tuique, Stella, quo nequeam Deo
Carere nec te? Pro novi Coeli, noua
Tellus et almae pura Iustitiae domus,
Qua, quando vos adire, qua dabitur frui?
Sic saeua primi flagra perpessus mali,
(180) Crudo dolore major, et luctus noui
Recente plagâ, Thyrsis avios vago
Colles meatu, et aridos magni maris
Muros pererrans, aridos, nisi quod mari
Flendo rigarat saepe calcatos suo,
(185) Sic se domabat, sic sibi fortes manus
Nunc inferebat, nunc recrudescentium
Horrore torminum dabat victas manus,
Vices propinqui, siccus aut humens, freti
Utrimque adumbrans: sic super coelos sibi
(190) Ereptus, aegre visus est coelis rapi
Terrisque reddi: Cum rotatus ultimi
Labore fessum gurgiti involvens caput
Fax prona coeli mille succedentium
Produxit agmen: mille moesto Thyrsidi
(195) Nulla fuerunt. Cessit, et prono quoque
Vultu, Valete, dixit, agmen aureum,
Ignes stupendi, languidae mihi faces
Valete, non est stella par Stellae meae.
9. Decemb.