[CH1647:001]
EUFRASIA. OOGHEN-TROOST AEN PARTHENINE,
BEJAERDE MAEGHD,
OVER DE VERDUIJSTERING VAN HAER EEN OOGHE
Verdenckt den dichter niet die dese Penn’ beleidt.
Hij heeft u vander jeughd met ydel’ vrolickheid,
Met jock voor jock bericht: en ’t docht hem in die jaren
Dat woorden sonder sout en lacchen, susters waren;
(5) En ’t docht u even soo. Nu weten Ghij en Hij
Het suer en ’tsoet gesicht te stellen, naer het zij.
Naer ’t nu is, voeght ons ’tsuer: maer tuschen ’tsuer en ’tsuere
Valt keurigh onderscheid. D’ellendigh’ avont-ure
Daer God ons mede dreight vereischt een amper-soet,
(10) Een statigh-suer gelaet van ooghen en gemoed.
Als ’tkind geslagen werdt betaemt hem eens te suchten:
Maer knorr en kijven zijn ontydighe geruchten,
Die noch een’ niewe Roeij verdienen van de hand
Die d’eerste geessel gaf aen syn geliefde pand.
(15) De Pottebackers will is meester van sijn’ aerde,
Misbruyckt hy ’t aerden vat tot diensten van onwaerde,
Wat reden heeft het vat te seggen, Waerom dus,
Waerom en ben ick niet soo kostelick als flus?
Verstaet mij, aerdigh vat, voll allerhande deughden,
(20) God heeft u van een’ kleij die oor en oogh verheughden
Voordachtelick gedraeyt: nu lust hem van die kleij
Wat aerdighs af te doen. denckt of de Schepper zei’,
Schoon’ aerde, wordt tot aerd: wat staet u toe te seggen?
Waer mede meent het kind de macht te wederleggen
(25) Van ’s vaders wijs bestier? wat reden heeft een worm
Te klagen, Ben ick oock gegoten in Gods vorm,
Waerom vertreedt hij mij? Leert suchtende belyden
Dat Hem de roeij toe komt, en u de schuld van ’t lyden:
En, of ’t u erger ging, ’tvat heeft geen woord in ’tvat
(30) Om seggen, waerom doet de Pottebacker dat?
Daer zijn goe’ Predikers, die met gesonde monden
Bequame Meesters zijn tot ongevoelde wonden,
Stuerluijden op het strand . die vrienden inden nood
Gerust en sorgeloos vermanen tot de dood.
(35) Van dese ben ick geen: uw lyden is mijn’ pijne,
Behalven het medoogh is uw verdriet het mijne;
En, spreeck ick uyt medoogh, ick schrijf met een matt oogh
Dat God weet of het meer of min dan ’tuwe doogh.
En ghij weet of ’t mij raeckt myn uyt-sicht te sien mind’ren
(40) Daer langs het Brood in moet voor vader en voor kindren,
En ghij weet of ick ’t voel, mijn’ macht verkort te sien
Om mijner daghen tijd te dienen Dien ick dien.
Maer God, God, Parthenin, die dese lichten stichte
En altoos stoppen magh, God vlieght ons in ’tgesichte;
(45) Of seght maer, mogelick, Komt, kinderen, te bedd,
Ick treck een’ venster toe: En wij, och Heer, die ’tlett,
Wy houden ons misnoeght, en stellen ons in ’tklaghen
Om dat wy niet en sien all wat wij geerne saghen.
En wie en soud die klacht niet lusten, waers’ hem nutt?
(50) Maer wie heeft oyt daer met des Hemels loop gestutt ?
En of den Hemel hoorde, en schonck ons niewe glasen
In de bouwvalligheid van ons getimmer; Dwasen,
Wat meenen wij te sien? Deughd en Gerechticheid?
Trouw, liefde, vrede-vreughd, meer dan wij door ’tbeleidt
(55) Van twee jongh’ oogen oijt bejoeghen? Amij, neen:
Vel’ ooghen van de Snelste, en die getwernt in een,
En vonden door den drangh van vuijle menschlickheden
Die schoone tronjen niet; en ’tschynt de Stamm is heden
In meeste Hoven uijt, der vruchten is niet meer
(60) Als Abricosen hier en Persiken wel eer.
Nu hebben Ghij en Ick de Wereld uytgelesen.
Wat dunckt u, soud ’t voor ons all heel ontijdigh wesen,
Het Boeck eens toe te slaen, en maken op dien Text
Op ’s menschen aller wijst, dat is op ’taller ghext,
(65) Ons blindeling Sermoen, ons oogheloos bedencken?
Soud’ niet des Hemels gunst ons hebben willen krencken
Om binnewaerts te sien, en, met de ramen toe,
Der stormen en ’s geruchts der straten even moe,
Ons goedjen t’overslaen, en onse drooghe Lampen
(70) Van Olie te versien, om of de Bruijgom quamp, en
De middernachtsche dief ons’ grendelen ontsloot,
En stal ons uyt ons, door de reten van de dood?
Twee ooghen van gelas, van zenuwen en water
En dienen daer niet toe: die zijn ons met den Kater
(75) En met de Katt gemeen; en alle beesten sien.
Maer God heeft onse ziel met beter licht versien,
Daer slaet een’ ander’ strael naer binnen op wat ryckers:
De wijze luyden zijn haer’ eighen verrekijckers,
En die sich wel gebruyckt en hoeft geen’ Brillen meer;
(80) En die sich soo gebruyckt magh suchten, en niet meer,
Om een verloren oogh: maer laet hem met syn’ Reden
Den overighen dagh aen God en Hem besteden,
Hy heeft de ziel voll wercks; en, in die besigheid
En sal hem niet een’ uer, niet een’, voor d’ydelheid
(85) Der eewen over zijn: door d’eewen van daer boven
Sal syn gedachte gaen, hy sal God moeten loven
Voor d’ongemeene gunst, die hem den hellen dagh
Die hem het eewigh licht, dat ooghe noijt en sagh,
Noyt menschen hert begreep, met synes herten ooghen
(90) Bij voorraed open doet en voor de hand beooghen.
De lust van dat gesicht heeft blinder menschen hand
Haer’ glasen in doen slaen; sy hebben ’tlieve pand
Van kycken aen haer selfs moordadelick ontstolen,
Sy hebben in haer selfs haer’ ydelheid ontscholen,
(95) En in die donck’re school meer wetenschaps geleert
Dan daer sij, met den naem van wereld-wijs vereert
Natuers geheimeniss geloofden te begrijpen.
Sy dochten, ’tmael was op; men most het mess nu slijpen
Tot voedsamigher spijs: sij dochten, ’tspel was uijt;
(100) All wierd’er weer op niews getrommelt en gefluytt,
’Tsou ’tselve speeltje zijn: daer wierd niet niews geboren;
En soo d’er noch ijet niews ontstond voor oogh of ooren,
Of lietent voor de jeughd, die haer verdrietigh pad
Door doorn en distelen noch nae te treden had.
(105) Sij waren moe gegaen, gelegen en geseten,
Gewoelt, gewrocht, gesocht, geseit, gesien, geweten,
Sij wilden uijt den Tyd. Noch was haer ’tpad ontkent:
Het naest van haer begrip was daer of daer ontrent;
[Sy hadden yet gesien, maer schemerings gewijse,
(110) Veel meer als niet met al, veel min als ’t rechte wijse:]
En als ’t op ’tscheiden quam, op’tscheiden uyt dit lijf,
Dan karmden sij om hulp (blind bedelaers bedrijf)
En wisten niet tot wien. Wij weten ons waerhenen
Ons toe-pad en ons recht, dat, overlang verschenen,
(115) Gereedt staet te voldoen, ons recht ter heerlickheid
Van ’s Vaders erffenis in eewigh’ eewigheid.
Soo veel verschillen hier blind Heiden en blind Christen.
Die sonck van duysternis in donckerheid, en misten,
Dees rijst van licht tot licht, in ’tdoncker, en voort aen
(120) Tot in der Eng’len licht, daer sulcke blinden gaen;
Geen’ and’re, van den slagh die nu de wereld decken:
Den Hemel viel te nauw voor all de blinde gecken.
Want, Partheninne lief, ’tis niet de moeyte waerd
De blinde gae te slaen die hier en daer ter aerd
(125) Den kruijswegh buyten sté en binnen overkarmen:
De blinde rijck en eel verdringen slecht’ en armen.
En, wilt ghij met mij gaen, en wandelen door ’tslijck
Van ’s werelds vuijle straet, siet wat wij ongelyck
Meer blinden, meer en ongeneselicker blinden
(130) Dan wij zijn, byden wegh schier blindling sullen vinden.
Mij maelt een’ lange lyst van blinden in het hoofd.
Sy moeten d’er eens uyt; en, soo ghij mij gelooft,
Wy sullen valcken zijn, en hebben Arents oogen,
En seggen, God zij danck, die ons in sijn medoogen,
(135) Maer een Oogh en ontnam, en beide nemen moght.
Dan ben ick t’enden wercks, dan hebb ick uytgedocht.
Sit neer. ’tviel ons te bangh, soo wij de lijst uijt stonden;
Mijn uerwerck is voor twee, drij uren opgewonden.
Of ’t met een’ veer gaet, of met hangende gewicht,
(140) Staet u te keuren, naer mijn, reden, swaer of licht.
Gesonde Li’en zijn blind: sy sien maer door de weelde
Van haer wel-rijend bloed: sy sagen noyt wat scheelde
Kranck en onkranck te zijn: sy sagen noyt haer Gall
Ontsteken tot een’ Koorts: sy sagen noyt den vall
(145) Van soute sinckingen op oogh, of oor, of longhen;
Sy sagen noyt een’ Roos op eenigh Lid ontsprongen.
Het stadighe geblick van haren Sonne-schijn
Verblindt haer’ oogen soo, dat wat sy niet en zijn
Haer dunckt onmogelick, als andere, te werden.
(150) Soo sietmense door weeld’ in weeld’ op weeld’ volherden;
Soo leggens’ alle daegh ’t hair van den hond daer op;
Soo vierense staegh schoot, en voeren ’t in den topp:
Tot dats’ een slinger-buy sien vallen in haer laken,
Die ’t Schip op zijde werpt, of dat sy ’t voelen kraken,
(155) ’Tzy op een blinde klipp, (de klipp en is niet blind,
De Schipper is het, die sich ’tstieren onder-windt,
En heeft geen oog in ’tzeil, en weet van stroom noch streken)
’Tzy op een’ brandigh strand; daer raeckt het roer aen ’tsteken,
De Stierman over boord. Dat heet voor uyt te sien
(160) Ter langhde van syn’ neus: soo sien gesonde Li’en.
De Siecke sien noch min; te weten door de dampen
Van haer ontsteken bloed, door Gichten en door Krampen,
Door Steenen en Colijck, door groen’ en swarte Gall:
Wat haer te voren komt, haer’ pijnen verwen ’t all;
(165) Sy sien ’t huys tuymelen dat recht staet in syn’ mueren;
Sy sien haer’ vyanden voor ’tbedd, en ’t zyn geburen
Die haer ten dienste staen: sy sien de dood in ’t vat
Dat haer genesen moet; sy schricken voor goed natt,
All ofs’ een dollen hond syn gift hadd’ aen-gebeten,
(170) Sy sien noch hulp noch hoop, (soo dichte zyn de spleten
Daer d’onervarentheid in hooghen-nood door siet)
Sy sien noch licht noch locht tot uyt-komst van verdriet;
Sy sien de geessel wel daer me sy zijn gheslagen;
Maer Gods hand, diese voert, en siense door de plagen,
(175) Verdiende plagen, niet; (mijn’ lieve P a r t h e n i n,
Slaet dese blindheid gae, daer steeckt voor ons wat in)
Sy bijten in den steen, en sien niet dat de Werper
De Pottebacker is: haer lijden maecktse scherper;
Sy werden lijdende halff moedeloos, heel gramm,
(180) Als of haer geld weerom, en veel gelijx toe quam.
Sy pleyten tegens God; sy konnen Job van buyten:
Haer hert stremt tot een’ key daer redenen op stuyten
Als ballen van den muer. Het blindste van haer zeer
Is meerder twijffeling: sy sien niet dat haer Heer
(185) Haer Heer en Meester is, en meesterlick kan salven,
En straftse mogelick niet wijder als ten halven,
Om heel erkent te zijn: sy sien haer’ dorrheid aen,
En seggen, Menschen-kind, is ’t mog’lick te verstaen
Dat dese beenderen noch eens aen ’t leven raecken,
(190) En noch eens over end? sy sien niet dat hermaken
Veel min als maken is, en dat van yet tot yet
Een slecht mirakel is by ’t eerste yet uyt niet.
Tot dat sy ’t samen sien en voelen en besinnen.
Vriendinne, weest getroost; God kan sich selfs verwinnen,
(195) Hy heeft noch slijcks genoegh en speecksels inden mond,
Om ons te leeren sien wat sieck scheelt en gesondt.
Geruste Li’en sijn blind: sy sien maer door het troet’len
Van haer’ eenparigheid. sy keuren ’t all voor hoet’len
Dat onrust geven kan: sy sien de sorgen aen
(200) Voor schroeven sonder end, die door de sinnen gaen,
En schroeven vruchteloos; sy sien den dagh van morgen
Niet eer dan ’t morgen is: sy wilden geerne borgen
Kond ’t sorgeloos geschien: sy wisten geern’ hoe ’t gaet
In ’s Vaderlands bestier, hoe ’t met den Oorlogh staet,
(205) Wat Munster broeyen sal, waer ’t kommerloos te lesen:
Sy sien haer plichten niet, of schricken voor haer wesen,
Als waer ’t Medusas hoofd: sy sien niet dat een mann
Syn Lands-heer schuldigh is all wat hy weet en kan:
Sy sien haer huys-gesinn niet hollen, door de slaep-sucht
(210) Van haer onweckbaer oogh: sy sien niet of een Aep sucht,
Of eenigh Christi Lid: sy sorgen als de Katt,
Sy sagen geern’ een’ vriend gheholpen uyt het natt,
Kond ’t maer drooghs-poots geschien. Sy wilden geerne stelpen
Des naesten woedigh vier; waer ’t met een’ wensch te helpen,
(215) Sy gingen geern in ’t huys van jammer en verdriet,
Verstoorde maer ’t gekarm haer’ soete weelde niet:
Sy sien den roock op gaen van Engeland in kolen,
Van Yerland halff in d’asch, van Duytsland, van de solen
Ten halse toe verschroeyt: maer ’tis een schricklick sien,
(220) Gelijck kleinhertige staen by gequetste li’en,
En vreesen voor een’ swijm, die haer’ ghesontheid krencken,
Haer aensicht slencken mocht: sy keeren selfs haer dencken
Van den ellendigen: sy wenden ’t van de ree
Daer ’snaesten chip op stuyt, en kiesen volle zee,
(225) Zee van gerustigheid; daer hoeft noch touw noch loot uyt;
Haer Broeder moght vergaen, sy setten niet een’ Boot uyt:
Sy sien niet dat syn leed magh morgen zijn haer wee;
Sy sien niet hoe ’t haer gingh als God met haer soo dee:
Sy sien haer niet vergaen, sy voelen haer niet slijten,
(230) Sy haten ’t Spiegel-glas, om dat het kan verwijten
Hoe verr’ haer aensicht van der groene jaren kust
In rimp’len is verzeilt, hoe naer sy zijn de rust
Die haer’ rust stooren sal. Nochtans de jaren loopen;
D’onrustig’ ure komt, die ’tschoon gebouw sal sloopen;
(235) En wee dan d’ongereed’, en wel den dienaer dan
Die God soo doende vindt als geen gerust’ en kan.
Wat zijn d’ Onrustige? noch eens soo blind te achten:
Sy sien maer door de webb’ van roerende gedachten,
Van sorgen sonder vrucht, van kommer sonder leed,
(240) Van tranen voor den tijd: de winter valt haer heet,
De somer dunckt haer suer. Dit zijn neus-wijse blinden;
Sy sien dat noyt en was, sy konnen knoopen vinden
In ’t gladste van de bies. Uyt wat hoeck dat het waeyt,
Sy zeilen by den wind: sy wieden eermen saeyt,
(245) Sy hooren hoe ’t gras wascht. sy sien de schoor-steen roocken,
Eer ’thout ontsteken is. sy sien de wereld smoocken
Van ’t allerleste vier: sy sien God in de wolck
Langh voor den Dieven-nacht: sy beven voor Gods volck
Verr van de Roode Zee: sy konnen niet bevroeden
(250) Dat, Diese maken kost, kan voeden en behoeden.
Sy zyn altoos beroyt: haer mangelt altoos wat,
Haer leste droppel leckt uyt ’tniew ontsteken vat;
Sy trouwen spij noch slot; sy hooren allom dieven.
De somm van alles is, God kanse niet believen:
(255) Syn sonne-schijn is storm, syn weldaed is elend,
Syn gunst is tegenspoed: de Logenaer ontkent
All wat hem tegen gaet, d’ ondanckbaere derft heelen
All wat hem mede loopt; de wel-vaert magh hem streelen,
Hy maeckter hell-vaert af: waerom? daer is geen’ Staet
(260) Te maecken op den duer: soo keuren sy den staet
In ’t uyterste ghevaer, in ’t beste van syn bloeyen;
Soo noemen sy Gods gunst syn’ boeyen en syn’ roeyen,
Soo doemen sy de vreughd voor ondeughd, soo de rust
Voor onlust: soo is heil haer hell, en last haer lust:
(265) Soo is de wel-vaert maer een masker in haer’ Wijsheid:
Soo dunckt haer dat de wall maer op een doyend ijs leit,
De wall van Staet en Stadt; de muren van haer huys
Besittens’ op genae van mier, en moll en muys.
Ten einde werden sy Propheten eerst tot harent;
(270) En valt ’er uyt de locht quaed vier, sy weder-varen’t,
Haer droomen wordt voldaen. Hadd’ Pieter min mistrouwt,
Hy hadde min gesackt, en hadd’ hy recht gebouwt,
Diep maer een Mostaert-saed, hy leerde water treden.
Soo teer is ’t onderscheid van toeversicht met reden,
(275) En kommer buytens tijds. God leer’ ons middel-maet,
’Tis gins en weder mis all wat daer buyten gaet.
All laegh het Goud in een’ en ’t Lood in een’ der schalen,
’Tis gins en weder mis, soo langh daer een kan dalen.
De Gierighe zyn blind: sy sien maer door haer beurs,
(280) Die dick en duijster is, en geeft haer eens wat keurs
Van wijs en ongeleert, sy weten ’t niet te scheiden;
Van vroom en deughdeloos, de ryckste wint van beiden;
Van schoon en van mismaeckt, de rijckste weeght haer meest;
Van bott en van beleeft, sy zijn voor ’t rijckste beest.
(285) Van nutt en van onnut, van on-eel’ en van adel,
Sij keuren ’tbeste paerd naer de verguldste zadel.
Sy kennen vriend noch maegh door ’tblicken vande winst.
Haer’ brillen zijn van tien ten honderden, voor ’tminst.
Sy leenen niet, dat’s scha’; sij handelen, dat’s eerlijck;
(290) Sij stelen niet, dat’s schand; sij woeckeren, dat’s heerlijck.
Sy liegen niet, dat’s sond. sy seggen rond en klaer,
Daer moet gewonnen zijn, God gev’ op wie of waer.
De Quistighe zijn blind: sij sien maer door het puijlen
Van ooghen rood en leep, en meenen wel te schuijlen,
(295) Waer? onder ’tschoone dack van openherticheid,
En meenen, wie daer meest kan spillen, met bescheid,
Of onbescheid, is mild; en meenen, ’tgrove teeren
Is een’ gewisse kunst die knechten maeckt tot Heeren;
En sien niet dat het kleed des Heeren opden knecht
(300) Iuyst als ’t Goudlaken op den houten leeman hecht,
En sien niet: ja sij sien ’t, maer door den lesten helder,
(Want deser blinden oogh werdt op den avond helder)
Dat die de maeltijd geeft, de Geck is vande feest,
En by de wijse heet een opgegeten beest.
(305) De Prachtighe zijn blind, sy sien maer door fluweelen,
Die dick en duijster zijn, sy konnen ’t lyf niet deelen
Van ’tuyterlick gewaed, sij keuren haer en ons
Naer zyd’ en wollen webb: de tyck, en niet de dons,
Maeckt haer het bedde waerd; de lyst, en niet de doecken,
(310) De schoone schilderij, de band, en niet de boecken,
Maeckt haer den schrijver goed, het huijs, en niet de man,
De kapp, en niet het hoofd, is dat haer ketlen kan.
De Machtighe zijn blind, sy sien maer door haer’ krachten,
Die lomp en moedigh zijn, sy pletten en verachten
(315) All wat haer onder light, sy trappen op de deughd,
De klemm den ondergang der slechten is haer vreughd:
Sy knellen ’tarme recht van weduwen en weesen.
Is reden voor haer, sy verduijvlen se met vreesen;
Is d’onschuld aen haer zij, sij tredens’ in de schuld;
(320) Waer ’t korte Recht haer’ baet, sy terghen d’ongeduld,
En wringense soo lang, soo langsaem, dat sy splyten
En, moede pleitens, in den sueren appel byten:
Is ootmoed haer versett, sij loopens’ over ’thert
En noemen haer geluck ’tontgaen van meerder smert.
(325) D’Eer-suchtighe zijn blind, sy sien maer door de duijgen
Van haer’ bekuijpingen, onachtbare getuijghen
Van wel-geworven eer; sy draven vroegh en spae,
En geen’ straet valt haer suer, mits dat sij opwaert gae;
Sy hebben geen gesicht naer onderen, sij sterren
(330) Gestadigh Hemelwaerts; de laegste vande sterren
Dunckt haer niet hoogh genoegh om by te willen staen,
Sij gaven niet een’ duijt voor d’ eere van de maen,
Soo lang ’t de sonne wint in hooghde, glans en hitten:
Waer’ Gods gestoelte leegh, sy sochten ’t te besitten.
(335) Sy sien de mismaet niet van haer te kleine lijf
Om ’tkleed te vullen van het wichtighe bedrijf
Dat d’eer kan geven die sy blindeling bejagen,
Sy weghen niet hoe swaer de Croonen syn om dragen,
Haer luyster, meenen sij, past yeder even nett,
(340) Die maer het hert en heeft dat hij’r ’thoofd onder sett.
De plaetse maeckt den mann; men kan all doende leeren,
En onbequame knechts zijn licht bequame Heeren:
’Tgae met het staets bewind soo ’t God en Lot belieft,
Mits haer all-waerdigheid ten hoogsten zij gerieft.
(345) In ’tende draeyt haer ’thoofd op die verheven klippen;
En dan voelt Phaëton den toom syn’ hand ontslippen,
Dan komt hij, als gewipt, weer blindeling ter neer,
En ’tkost hem blindeling syn leven en syn’ eer.
Het Venus-volck is blind: sy sien maer door haer lusten,
(350) Dat vuijle brillen zijn: all dat sy geerne kusten
Dunckt haer ’t bekoorelixt van all dat sonn beschynt;
’Tvell-diepe rood en witt, dat met den dagh verdwijnt,
Eerbieden sy niet min als boter tot den bo’em toe;
Daer gaen haer’ tochten heen, sy hebbender geen’ toom toe,
(355) Sy sien geen’ kreup’le knie, sy sien geen’ scheeve borst,
Mits haer het hoofd-stuck met syn’ aenhang en syn’ korst,
Mits haer een toover.mond, mits haer twee ooghen-stralen
De reden uijt den hoofd, ’thert uijt den boesem halen.
Haer domste blindheid is, sij sien dat noijt en was.
(360) Een Vrijer staet en kyckt of ’t spoockte. O beeld van was,
O, seght hij, warm yvoor, murw silver, vochte kralen!
En die daer neffens staen en na de waerheid talen,
En vinden noch Coral, noch Silver, noch Yvoor,
Maer vleesch als ’thare, met bruijn gansevell daer voor.
(365) Dan dese blindheid, schijnt, (men soud ’t haer schier benijden,)
Geneest in eenen nacht, in ’tuijterste verblijden,
In ’tdoncker krijghen sij haer’ ooghen weder op,
En ’thert toe; en de Bruijd werdt een’ versleten popp,
Die kinderen van niews vertoijen en verhullen,
(370) Maer met den ijever noijt dies’ in des Cramers prullen
Voor de volmaecktheid der volmaecktheden aen sagh,
Eer ’tkermis-capital daer voor verfutselt lagh.
De Nydighe zyn blind, sij sien maer door de hoecken
Van ’teen en ’tander oogh, die beide staen en soecken
(375) Op zij en achter om, waer ’t ijemand beter gaet;
Soo siens’ haer selven scheel en bleeck op hoeck en straet;
En vindense voor-wind in ijemands ronde zeilen,
Sij lesen uijt haer Boeck de minste syner feilen,
(Want sij en hebben geen’) en roepen, ’tkan niet staen,
(380) De wind moet keeren, daer, daer is hij schuldigh aen.
En vindens’ yemand wel gestegen langs de trappen
Van vrome moeijlickheid, sij trachten met beklappen
De laghen van ’tgebouw te sloopen tot den grond,
Tot dats’ hem wederom gevelt sien daer hij stond
(385) Eer God den arm uijt stack, en hielp hem boven water:
En gaet haer ghevel op een’ halven somer later
Dan die van ’s buermans huijs, syn hardsteen en syn’ kalck,
Sijn sand light in haer wegh, syn’ splinter is een balck,
Een balck in haer quaed oogh, en, konnen sy wat werren,
(390) Sy weten om een’ dropp syn’ arbeid te versperren;
En, wascht syn Coren dichtst, en, draeght syn wijngaerd best,
Sij schreewen, hy en quam niet eerlick aen de mest.
Sy tasten blindeling in Gods geheimenissen,
En leeren, spoedigh rijck is ondeught, sonder missen.
(395) In ’t ende sietse God, en slaetse, voorde kunst,
Met haer, met syne, met een yeders weder-gunst.
De Toornighe zijn blind, daer hoev ick geen bewijs toe;
De wijnighe zijn blind, daer zijn wij bey te wijs toe,
De kinderen verstaen ’t, en thoont’er mij een’ voll,
(400) Die door de druijven kijck, ick thoon’er u een’ doll.
De vrolicke zijn blind: sy sien maer door het blincken
Van tegenwoordigheid, als luij’ die overdrincken,
En springen met den wijn die in haer’ Glasen leeft,
En sien niet dat de Ghist die aenden Bodem kleeft
(405) De leste toogh sal zijn, en moghelick den naesten:
Sy sien niet hoe dat vreughd en rouw den and’ren naesten,
En vallen ongereedt en blindeling, als ’tkomt
Dat de bedrieghlickheid der dingen sich ontmomt.
De Treurighe zijn blind; sy sien maer door haer’ tranen.
(410) ’Tis soo, het voll gemoed ontlast sich door die Cranen;
Maer door die bobbelen swelt aller dingen schijn,
En ’twerden wijde, dat maer enghe wonden zijn.
En, slaend’er winden toe, sij suchtense tot baren,
Soo datse door den storm wel waer sy geerne waren,
(415) Maer niet en sien waer langs; haer predik’ maeghd of mann
Sy sien niet hoe het weer klaer weder werden kan.
De besighe zijn blind: sij sien maer door de scheuren
Van haer all-doendlickheid: sij sien geen tyd van treuren,
Sy hebben ’s geen voor vreughd. haer doel-witt is profijt
(420) En Eer, soo verr ’t de loop van ’tsoete voordeel lydt.
Sy jagen dat Profijt met blindelingen ijver;
En vraeghtm’ haer na vermaeck, dat’s dat de Borse stijver,
De Casse nauwer werdt, de schure voll gewasch,
De Korven te benauwt voor Honigh en voor wasch,
(425) De Kelder voor niew natt. Maer Bors en Cass zijn blinden
Die nimmer dagh en sien; jae konnen ’tlicht niet vinden,
All klopt de nood aen ’tslot. ’Tis wonder, altyd geld
Te schrapen, nemmermeer te proeven wat het geldt.
De Luije lien zijn blind: sij sien door luije lichten,
(430) Die op gaen even als Blaesbalcken met gewichten
Die ’tOrgel spreken doen. Haer keers staet ongesnutt,
Haer sinnen wentelen in ’tbedd of inden dutt:
In ’tbedde gins en weer als deuren op haer’ duijmen.
Sy lacchen met het volck dat hoed of Helm met pluijmen
(435) Haensteertelick verciert, doo’ veeren leggen best,
En zyn der lenden over overlieve nest:
Soo denckens’ in haer hert: ’tis wonder dat sy ’tdencken,
En niet en vreesen sich all denckende te krencken;
Want dencken is een last van sinnen, en haer grouwt
(440) Van alle besigheid die hert of huijt verouwt.
Denckt hoe haer ’tspreken lust, hoe ’tstaen, en gaen: te weten
Dat is de wereld met een’ passer over-meten,
Eens ploeghers slavernij: maer, Coetsen, lieve vond,
Ghij zyt een soet versett. Daer gaen de wielen rond,
(445) Daer sitt mijn luye blind’, en siet niet dat syn’ leden
De leden niet en zijn die dat behulp met reden
En sonder schaemte voegh’, en dat ’er neffens gaen
Die ’t beter passen sou te sitten als te staen.
Dat kan luij-leckernij; sij blindt verstant en oogen,
(450) En maeckt sich meester beij van reden en medoogen.
’Ten is de slechtste slagh van alle blindheid niet,
Daer ijemand wat hij siet moedwillens niet en siet.
De Schilders (dit gaet hoogh) de Schilders, Parthenine,
(Noch zynse van ’tgeslacht dat ick eerbiedigh diene)
(455) De schilders heet ick blind. en soom’er wel op lett,
’Tzijn scheppers meestendeel. sy sien maer door ’tpalett,
En bouwen een’ Natuer, die vriendlick is van wesen
En soet en aengenaem: maer meent ghy daer te lesen
Hoe grootemoer Natuer haer eighen wesen staet?
(460) ’Tis verre vanden wegh. Een’ steegh is oock een’ straet,
Een hutt is oock een huijs, en Struijcken zijn oock boomen,
Maer steegh en hutt en struijck zijn schaduwen en droomen
Bij straet en huijs en Boom: daer hoort veel goedheids toe
Om Gods en menschen werck te keuren met gemoe
(465) Voor even en gelyck. Wat wilm’ ons meenen leeren?
Twee droppen zijn niet eens, twee eijeren, twee Peeren,
Twee aengesichten min. De trotste mogentheid
Van d’eerste Schepper blyckt in ’teewigh onderscheid
Van all dat was en is en werden zal naer desen;
(470) En is ’t laetduncken van een mensch soo hoogh geresen,
Dat menschen machtigh zijn, daertoe, in allen schijn,
Niet kunstenaers genoegh, niet Scheppers wilde zijn?
Siet hoe verr ’tsoete volck in dese blindheid dwalen:
Gaet met haer wandelen door Boom en Bergh en Dalen,
(475) Dat’s, seggens’, een Gesicht dat Schilderachtigh staet.
’K kan ’t niet ontschuldigen, ’tis derteltjes gepraett;
My dunckt sy seggen, God maeckt kunstighe Copijen
Van ons oorspronckelick, en magh sich wel verblyen
In ’tmeesterlick patroon, all waer ’t van onse hand,
(480) ’Ten kon niet schooner zijn, in Zee en Locht en Land.
Gaet met die scheppers thuijs, en leentse ’tstrackste wesen,
’Tlangmoedigste gedult, om door en door te lesen
Hoe God uw aensicht schiep. Als ’tlang gemartelt is,
Daer staet ghij in ’t paneel: maer, in een woord, ’tis mis.
(485) Sy scheppen u een ijet, een’ Bloedverwant, een’ Broeder:
Maer ghij en staet ’er niet. De Dochter is maer Moeder,
De Vader is maer Soon. En, soeckt ghij meer bewijss,
Komt tot de tweede proef: daer ’s ’t weer een’ ander Wijz,
Een ander Bloedverwant, een’ niewe Nicht geboren,
(490) En ghij in twijffeling wie wijsselixt verkoren.
Siet nu de menschen in haer oogeloosheid aen
Of’t volck is om Gods doen of misdoen aen te slaen.
De moedighe zijn blind: sy sien maer door het blaken
Van haer ontsteken hert. de slaghen die haer raken,
(495) Het sterven dat haer dreight, de leemt, die arger is,
En voor lang sterven streckt, sien beid’ haer’ oogen mis.
’Tzijn blinden diemen hoeft, en niet en kan onbeeren,
Vyf stuijvers blinden ’s daeghs, om vyand af te weeren,
Om vrienden voor te staen; en sij gaen op het merck
(500) Van Eer en onderhout standvastelick te werck;
Dat ’s redelick gesien: maer kan men moedigh noemen
Dat voort moet? Als de spuijt het water over Bloemen
Of over Webben drijft, is d’eer van dat geweld
In ’twater, of alleen van acht’ren in die ’t knelt?
(505) De moedighe gaet aen gelijck een nucht’re Tyger:
Ia, maer van achteren maeckt ijet den stouten krijgher,
Den Honger en de Eer. den Honger is niet waerd
Te melden:,tis geen mann die,tniet en is van aerd,
Maer om niet doot te zijn: in d’Eere will ijet blaken,
(510) Dat schijn heeft van een’ mann recht tot een’ mann te maken.
Iae schijn, maer Eer, en vrees van Oneer zyn soo nauw
Uyt een te keuren als het lichaem en de schaeuw.
Siet door den moijen Mist van ’tingebroken Schijn-stout,
Ghy vindt die vreese, die den jagher op het Swijn stout,
(515) Den meesten krijgher op de wall en tegen ’tlood.
Kort om, de pynbanck werdt ontweken door de Dood:
Dat ’s all soo scherpen dwang als honger. Laet dat loopen;
Daer komt een’ derde toe, die bloed uijt geeft met stoopen.
De moedighe werdt gramm, syn bloed koockt in syn lijf,
(520) Syn’ Galle braeckt, syn Hert maeckt alle ad’ren stijf;
Nu is hij bloed-blind, nu en siet hij noch de reden
Waerom hij oorloght, noch ’tperijckel syner leden.
Nu gaet hij als een Leew die rood siet; nu is ’t uijt
Met menschen-moedicheit en Furie voert de Schuijt,
(525) ’T peerd en de schipper holt. Noch staens’ haer en verwond’ren
Veel blinden die het sien, als die het hooren dond’ren,
En weten d’oorsaeck niet van ’t vierighe gedreun:
Maer die het siende sien, en vechten even deun,
Maer met bescheidenheid, en koel, en wel gedreven
(530) Van ijver voor Gods saeck, daer tegen lid en leven
Soo rustigh werdt gewaeght als Hoij en Stroij voor Goud,
Die seggen, dese leew is hersseloos, en stout
Om dat hij ’t niet en weet, en ’tis een beest met eeren,
Maer ’tis geen moedigh mann; hy kan slaen en verseeren,
(535) Maer vechten kan hij niet. Soo veel scheelt Toorn, en Maet,
Dat des’ bescheidene, die blinde slagen slaet.
Nu, ’t stryden heeft een end; daer is veel eers bevochten,
Maet en Toorn heeft verricht all wat sy beide mochten:
De Peck-tonn gaet aen brand, de vier-pijl en de klock,
(540) De Dichters mengen lof en Eer met ernst en jock:
Eer is de beste buijt, dat gheef ick beij gewonnen;
Wie deelt dien besten buyt? Sy die de Webbe sponnen,
En komen kreupel thuijs, of krijgen voor haer’ serck
Het bloedigh aerdrijck? Neen. De Reeders van het werck,
(545) De Hoofden van de saeck, de leidsluij vande scharen
Gaen met de Croonen door. Wie meent ghij dat sy waren
Die Alexanders jeughd verhieven tot den throon,
Die Cesars boosen will vollvoerden? blinde doo’n,
Blind voor vijf stuijvers ’s daeghs. hoe hieten die soldaten?
(550) Geen’ schrijvers hebben ’t oyt, myns wetens, nae gelaten.
Wat dunckt u, Parthenin, is ijemand dichter blind
Dan die sich selfs verliest en voor een ander wint?
Hoe dan, in ’t tegendeel; zyn ’t bloode lie’n die wel sien,
Die daer voorsichtelick na ’tbergen van haer vell sien?
(555) Noch blinder. bloode luij zijn blinde luij voor all,
Sy sien maer door een oogh dat midden voorden ball
Het vreese-vlies bedwelmt: sy sien geen blad bewegen,
Sy’n meenen, ’tis een lood; sij sien geen’ blooten deghen,
Sij’n voelen hem in ’thert; sy sien geen kruijt aen gaen,
(560) Sy’n dencken, ’tijser komt recht op haer leven aen;
Sij bucken voor een’ vliegh, sy schricken voor een vogel,
En, of het duijcken waer een’ borstweer voor een’ Cogel,
Sy struycklen ongequetst in ’tvlacke veld. In ’tend,
Sy deinsen blindeling, en die ’t dan tydighst wendt
(565) En met de hielen schermt, en op den rugg laet waeijen,
Siet scherper inden wind dan die het voorhoofd draeijen
Van daer die blixem komt, en sien niet dat de mann
Die naer syn’ vyand siet, kan dat sijn vyand kan,
Kan winnen en verslaen, en dat beghinn van loopen
(570) (Sett schand en eer van kant) het end is van haer hopen,
En dat een mann die wijckt syn lijf ten besten geeft,
En ’tleven dat hij berght verblindt van schaemte leeft.
De jonghe lien zijn blind, (’kwill van geen’ liefde spreken:
Wy waren oock eens jongh; maer onder die gebreken
(575) En lagen wij noijt sieck) de jonghe luy zyn blind
Van eigenwaen in ’tgeen een yeder ’tsoetste vindt.
’Tlicht van de niewe wer’ld slaet flick’righ in haer’ oogen;
Sy vrijen ’t als de mugg: het redelick medooghen
Der ouden diese sien verzengen aende vlamm
(580) En komt haer niet te baet: haer onderwijs is lamm,
Haer’ reden is bequijlt, sy hebbense vergeten
De rechte levens konst, (die dese beter weten)
Haer woord is tandeloos, sy suffen onder ’tpack
Van grijse jaren, sij zyn lusteloos en swack,
(585) Sy mogen inde jeughd, die lustigh is van krachten,
Geen’ vrolick wesen sien, sy straffen en verachten
All wat haer niet en smaeckt: de minste vreugde is sond;
Sy dencken niet hoe groen wel eer haer herte stond;
Haer ooghen zyn soo swack sij sien door lange dagen
(590) Het groene wambas niet dat Grootevaer gedragen
En lang versleten heeft: Maer jongeli’en zyn kloeck;
Sy kijcken sonder brill in ’s Werelds groote Boeck,
En lesen ’t lustigh door; en vinden sy daer bladen
Met inckt van swarigheid en kommer overladen,
(595) Sy gaen niet door de sloot, sy springen s’ over heen,
En maken witt van swart, en smelten jae tot Neen:
Tot dats’ eens inde keers haer wiecken voelen schrempen.
Dan gaen haer’ ooghen op, dan siense dat haer slempen,
Haer hollen, haer getuijsch ’tpad naer beneden is,
(600) En dat de rechte baen verr mis getreden is.
Nu d’oude zyn oock blind (ick will haer niet verwijten
De quelling die haer slijtt en ons begint te slyten,)
Kheb ’t op haer’ oogen niet; maer oude li’en zijn blind,
En werden kinderen in meest haer onderwind.
(605) Sy schem’ren van verr sien, sy struijckelen van vreesen
(Daer ’s een’ voorsichticheid die ’tall te seer kan wesen,
En die ’tCrijstallen vat te kommerlick versett
Ontvalt het, want daer was all bevend’ op gelett)
Sij hoopen over een all wat sij sien en saghen
(610) En om een uer beraeds besteden all haer’ daghen,
Sij weten all wat was en all wat wesen kan
En sien op ’tmogelick als gingh’t all aenden mann.
Soo valt haer Iae-woord stramm, en schiet haer van der tongen
Als aengebacken struijf: noch duncken haer haer’ longen
(615) Te schielick van geblaes, en op het lest besluijt
Van ’tliedjen zijn sij maer ter halver wegen uijt.
Haer’ kinders minnen zij gelyck haer Ouders minden:
Maer in het tweede lid zyn sy de sotste blinden
Van all dat niet en siet: Bij een misboren kind
(620) Van Dochter of van Soon, geen minnaer is soo blind.
Sij sien niet dat het hinckt, sy sien niet dat het scheel siet,
Sy sien sijn bulten vande billen tot de keel niet,
[Sy sien het onkruyd niet te wieden, dat in ’t vett
Der niewe gronden syn’ vergiften wortel sett:]
(625) Kinds kindje magh geen quaed: all wil ’t de moer verhindren,
Kinds kind staet alles vrij. Sy werden selfs kinds kindren
En broeijen kinds kind mall, en geven ’t sulcken ploij
Van luy, van onbeleefd, van kostelick, van moij,
[Van vuijl, van onbesuijst, van snoeperigh, van vraetigh,
(630) Van vreck, van stuer, van steegh, van dertel, van wanwaetigh,]
Dat vader qualick weet, dat moeder qualick siet
Waer mé den rechten bocht te krijgen in het ried.
Spreeckt van den ouden tyd: ghy hoeft het niet te spreken,
Sy spreken ’t sonder end, men kend’er de gebreken
(635) Van dese eewen niet, gerechticheit en deughd,
En liefd’ en zedigheid was ’tquaedste van haer jeughd.
Men schold syn’ broeder niet, men wist van geen bedrieghen,
Men haette vleijerij, en achterklapp en liegen,
Men gingh den rechten wegh: daer was geen’ overdaed,
(640) Geen gulsigheid in huijs, geen hoovaerdij op straet.
’Twas in de gulden Eew, de werld was onversleten,
’Tschynt Grootvaer hadd noch in den Appel niet gebeten,
En ’tscheelt maer vijftigh jaer van haer tot onsen tyd.
Siet hoe het klaer gesicht in ’tgrijse haer verslijt.
(645) De tyd liep als hy loopt; de boosheid gingh haer’ gangen.
Daer was soo veel te doen met pijnigen en hangen
Als Banck en Beul vermocht. en, ben ick niet heel blind,
De soon gelyckt syn vaer, de moeder was als ’tkind.
De Ioffrouwen zyn blind: (hoe sal ick hier door raken,
(650) Wat aensicht hebb ick nu, wat bloedeloose kaken,
Die u met desen troost te velde komen derv?
Maer u en teeckenden ick noyt op desen kerf,
Of soo ghij ’r oijt op stond, het merck is uytgesleten.
Of emmers ghij en hebt u noijt ontsien te weten
(655) Dat uw vrouw Grootemoer Heer Adams huijsvrouw was)
De Ioffrouwen zyn blind, sij sien maer door het gIas
Van spiegels die den damp van eigenwaen besoetelt,
En vragen aen dat Glas, als ’tlang genoegh gehoetelt,
Gehult is en getoijt, Hoe ben ick, schoon of niet?
(660) ’T glas antwoordt wat het siet; maer sy en vatten ’t niet.
Noch eens, wat ben ick, blanck van huijt, en blond van haren?
’T gelas soud antwoorden, maer ’tweet het niet te klaren:
’Tvraeght selver, Ioffertje, wat zijt ghij, dat of dit?
Daer sit een smeerigh rood, daer sitt een konstigh witt
(665) En maeckt mij twijffel-blind: het stuyft’er stof van Boomen
In die gekrulde lock: heel Cypers en heel Roomen
Staen tuschen u en mij: waer zyt ghij? Wel gevraeght:
Maer elders werdt haer konst geluckiger gewaeght:
Een jager van sulck wild ontmoetse bijder straten,
(670) En roept, o blanck en blond ten hemel af gelaten,
Wie kan u wederstaen? en sy, en siet sij niet,
Onnoosel oogeloos’, dat hij se niet en siet?
Sij siet het snell en wel: dan ’tlust haer niet te weten.
Dit magh de soete, dit de sotte blindheid heeten.
(675) Maer geen’ en streckt soo wijd. Van aller eewen herr
Was liegen vrouwen voer. Ick raeckte noijt soo verr
Of vrouwen-lof was lief. En soo bedrogh en liegen
Van ’tnaeste maegschap zijn, noodsakelick, Bedriegen
Hoort liegen met vermaeck; en Poeijer en Pinceel
(680) En vlieghe-plaesters, Hull en Krull, Kant en Fluweel,
Is een verbinteniss van hoffelicke logen.
Wie daer min aen besteedt dan ’tuyterste vermogen
Van lieghen, heeft het Hof maer blindeling doortast:
De vrouw die schoon will zijn, wil ’t hooren, dat gaet vast.
(685) De Cakelaers zijn blind: sy sien maer door haer’ woorden,
(Ick weet niet hoe ghij vaert) daer mé sij mij vermoorden.
Sij sien maer door haer’ galm, niet waer, noch wat, noch wie,
Sy snorren u om ’thooft gelijck de rommel-bie;
Mits dat haer seggen klinck’ soo houden sy ’t gewonnen.
(690) Maer siet niet haest na land, sij hebben nau begonnen
Als wij zijn uijt gehoort. Sij slaen soo veel geschals
Met haer ontriemde tong, en sien soo veel gevals
Aen slagh en weerslagh van dien klepel van haer klockhuijs,
Dat ick veel liever lagh dicht byde groote klock t’huys
(695) Dan by haer onderhoud. haer heele hoofd is klock,
En wee hem diese roert. Slaet wijsheid voor of jock,
Sy luydend’er op in. wel spreken en veel spreken
Is haer de selfde konst. veel woorden, veel gebreken,
Sprack een wel-sprekend mann: maer sij en hebben dat
(700) In langhe niet gesien, of nemmermeer gevatt.
Vergadert endtelick all die gebraeckte toonen,
En smeltse tot een’ klomp, de Reden sal u thoonen
Dat koper sonder glans, quicksilver sonder Goud
Drij Asen in de schael, maer geen’ proef tegen houdt.
(705) De Swijgers zijn stock-blind: sy sien maer door haer’ ooren;
Sy hooren en sy sien, maer sien niet wat sij hooren.
Sy proncken met haer’ stilt, en diese swijgen siet
Schrickt voor haer stomm gesicht, want stilt’ heeft haer bedied
En maeckt matroosen bang en dreight haer met tempeesten:
(710) Maer stomte, Parthenin’, is eigenschapp van beesten;
En spreken heeft syn’ uer; en swijgen buytens tyds
Beduydt veel droomens, veel onwetens, of veel spijts.
Daer gaense veel af groot, die geen’ bequame reden
Haer weerwoord waerdigh sien. Mij dunckt ick siese treden
(715) In ’t Kaets-spel, daer geen ball, hoe schoon, hoe wel beleidt,
[Hoe konstigh, hoe onkonstigh haer bescheit,]
Haer wederslagh verdient. die blinde, soude’ ick seggen,
Gaen beter uyt de baen of in haer’ pluijmen leggen,
En spreken in haer droom, of wandelen in ’twoud,
(720) En spreken blinde tael met blad’ren en met hout.
De singhers zyn soo blind als vincken, die ’t soo leeren.
Sij sien maer door haer keel en door haer quinckeleeren.
Sij sien niet wie haer hoort, noch wien het langer lust.
Sij gaen traegh onder zeil, sij willen van de kust
(725) Geprest, gepijnight zijn; maer voerens’ eens haer’ winden
Van land te zeewaerd in, sij konnen ’thuijs niet vinden.
Sy krijghen lust in,tspel, als kinderen op straet;
Sy sien niet wat de wett van ’tsingen is, de maet.
Sij sien niet wie daer geewt, en wenschtse met haer’ gorgel
(730) Te bedd of aen een’ Galgh: daer light een lood op ’tOrgel;
Het huylt onendelick. en diese swijgen doet
Heeft meer gewelds van doen, dan diese bidden moet.
Ick spreeck mijn selven aen: men moet het mij vergeven;
Daer stond voor op mijn hoofd, all inde wiegh, geschreven,
(735) Ick soude speel-sieck zijn, keel-blind en snaren-blind.
Men heeft mij opgequeeckt tot hooger onderwind:
Maer ingeboren aerd gaet allen dwang te boven.
Ick sie noch huijsbestier, noch Heeren-dienst, noch Hoven,
Noch Nood, noch Oorboor aen; ick sie geen’ tijd te kort,
(740) Daer Veel, of Keel, of luijt, of fluijt versleten wordt.
De springhers zijn soo blind als Claveeingel-pennen,
Sij hipplen dien te spott die haer den hals af mennen,
De speelman kaetsts’ om hoogh, en geesselt se weer neer.
Constantinopelen, noch roovers van Algeer
(745) En quam ’t noijt inden sinn haer afgetouwde slaven
Soo vruchteloosen sweet ten hals uijt te doen draven.
’Tis Christ’nen slavernij. Sij sien niet dat de mann
Die haer in ’tronde ruckt niet anders leven kan;
Sy syn genugh’lick blind. Sij sien niet dat hij heden
(750) De gangen tegenspreeckt, die ’tgisteren te treden
De schoonste mode was. Sij sien niet dat hij taegh
Op niewigheden droomt, en ijet dat weer behaegh’
Om dat het noijt en was. (Want oft quam af te soeten
Dat af gesprongen is, sijn’ keucken most het boeten,
(755) Sijn Molen-beeck liep droogh.) Heel onlanx gingmen holl
Gelyck de Noordzee gaet; nu ismen droomigh doll,
De voet kleeft aenden vloer, men maghse nau ontlijmen,
De man draeijt spitsgewijs, de vrouwen schijnt dat swijmen;
Soo deftigh is de Mode; en hoe sal ’tmerghen zijn ?
(760) De Duyvel en syn Moer studeren op een’ schijn
Van niew’ bevallickheid; daer sal wat soets uyt broeijen,
Wat niews, om man en vrouw heel av’rechts te vermoeijen,
En, of ons’ Duijvelen niet langer wisten hoe,
De heele Fransche Hell, die stadigh op en toe
(765) Niew, ydelheden braeckt, sal by den and’ren schrapen
Daer onse blinden sich bevallick aen vergapen.
Wegh met den ouden trant; daer komt een and’re swier,
Versleten te Parijs, en vande niewste hier.
Soo blind en ben ick niet in menschelicke dingen,
(770) Ick sie wel dat de vreughd door singen, of door springhen
De jeughd ten ha1s uijt will, en, als men springen moet,
Is mog’lick hij minst blind, die ’t minst onmatigh doet;
Maer ’tmoeyelicke Mall, en altyds niewe vodden
Gaen boven mijn geduld: men kan papicr verbrodden
(775) (My dunckt ick ’t red’lick kan) met all te dert’len int,
De school-strick, voor goed schrift, maeckt schrift en schrijver blind.
De wijste Coningh danst’, (hoort, vrouwen, en hoort, Heeren)
Maer op sijn’ eighen’ snaer, en ded’ het God ter eeren,
En mat syn’ treden niet op uytheemsch onderwijs;
(780) Sijn heiligh herte was sijn voet-maet en sijn’ Wijs.
Ialourse lie’n zijn blind: sij sien maer door haer’ droomen.
Sy sien dat niet en is; sy soecken dat sij schroomen;
Sij tasten naer haer seer en vinden ’t, als een Dief
Dien een in ’tdoncker grijpt, all waer ’t hem wel soo lief
(785) Daer waer geen vatten aen. haer’ Liefd is overliefde:
Sij lijden, billick, niet dat ijemand sich geriefde
Van ’tgheen haer eigen is: maer liefd’ en is maer haet
Die van ’tgeliefde niet vermoeden kan als quaed.
Wantrouwigh’ achterdocht is een’ mismaeckte schaduw
(790) Van liefdes eigenschapp. Ialouse mann, beraedt u,
Ialouse vrouw, siet om; uw’ swackheid werdt bewaeckt,
Daer staet ’er een en loert, soo ghij ’t ten bontsten maeckt,
Die uw’ versieringhen met waerheid will bekrachten.
’K hebb vrouwen licht gesien, om datmen se soo achten;
(795) ’K hebb mannen buyten ’tspoor gevonden, als uijt spijt,
Om d’ongerechticheit van grondeloos verwijt
Te wreken met der daed. dief heeten en dief wesen
Waer d’onderscheiding waerd, stond ’t op der menschen wesen
Wie ’t is en niet en is. maer, meenden sij, die ’t hiet
(800) En niet en liet, waer wijs, bij die het hiet en liet.
’Twas redelick den naem te passen op de wercken.
’Ten is geen’ niewe huijck, ick gaed’er met ter kercken. -
Dat is het rechte paer daervan de waerheid sprack,
Twee blinde leiden d’een den and’ren inde wrack.
(805) De Iaghers in haer veld, de Tuijschers op haer’ schijven
Zijn blinder dan de snepp die m’ in een nett kan drijven:
De Iaghers sien geen’ storm, geen hagel in haer’ loop,
De Tuijschers kennen munt, noch klein’ uijt grooten hoop,
Soo lang haer kleine hoop van winnen houdt by d’ooren:
(810) Haer’ halsen zijn verstijft, sy sien maer recht naer voren,
Niet eens meer achterwaerts, daer byster’ armoe staet,
En drijft haer’ kindren met den bedel-sack langs straet.
De Pleiters zyn soo blind (ick derf geen’ Rechters raken)
Als droncken schippers zijn, die malle gissing maken,
(815) En zeilen tegens tij, met weinigh winds in ’tschip,
En drijven achter uijt, en meenen dat de Klipp
Daer ’tschip voor over moet, van uer tot ure nadert:
Tot datse, moe gestreeft, geschreven en vergadert,
Met open’ ooghen sien haer lang misleidde hoop
(820) Verdwijnen in een’ Webb van sacken over hoop.
Het heele Hof is blind, (hier moet ghij mij gelooven;
Men magh den ambachtsman syn’ eere niet ontrooven,
Getuyghen gelden wat, maer syn’ verklaring meest:
Ick sweer het op mijn Boeck, ’tis lang mijn stijl geweest,
(825) En, naer ick hoop, of vrees, hij sal ’tnoch lange blyven)
Den Hoveling is blind: het schoonst van syn bedrijven
Betrouwt hij op sijn oogh, dat door de Mode siet,
Den nevel die daer staegh van uyt den Zuijden vliedt
En ons gesicht bedwelmt gelyck de mist van ’tNoorden.
(830) ’Tonredelixt gestell daer menschen oyt van hoorden
Werdt een’ bevallickheid door desen waessem hecn,
En soo oneindelick zijn die bekoorlickhe’en,
Dat mij de diere tyd in kruijm’len soud’ ontvallen
Eer ick’er ’tend af sagh; ’Kmost noch eens kostlic mallen
(835) Als ick ’t uytvoeren sou. Maer ’khebb mijn een oogh blind
Gekeken aende vlagg van desen warrelwind;
Mij lust het tweede niet daerover uijt te schrijven.
Daer is een’ ander’ schell, van geen gesicht te wrijven,
Dat inden Hoofschen roock syn’ luijster hebb, bemorst:
(840) Den Hoveling en siet geen onderscheid in korst
En kruijmen van on-eer, in doijeren en schalen.
Verwijt hem onverstand, hy sal u niet behalen;
Verwijt hem meer gebrecks dan in een aerdigh Beest
Te lyden soude staen van ’tminste tot het meest,
(845) Hy houdt het u te goe: verwijt hem eene Logen,
Ghij moet’er me te veld: de deghen werdt getoghen
Om waer te maken dat hij mensch geen mensch en is,
Geen logenaer in ’tminst: all weet het syn Gewiss,
Dat menschen menschen zijn, dat ’s Logenaers geboren,
(850) Hy will, hij kan, hij magh syn’ menschlickheit niet hooren
Van eenigh even mensch; de Lemmer moet syn recht
Beweeren in een vuijl en twijffeligh gevecht.
Hoe vaert de logenaer? soo God will. Kan hij schermen,
Hy wint het mogelick, en siet syn’s Broeders dermen
(855) Ten buijck uijt met een vreughd die gheen gelyck en heeft.
Nu is ’t een moordenaer; maer, siet, die langste leeft
En is geen Logenaer. Hoe is ’t Proces gewonnen!
Maer, soo de konste lieght (daer zynd’er diese konnen
Met poppen voor ’tgeweer, en sonder poppen niet,)
(860) [En soo de Dood verschijnt, daer bloed of voet ontschiet,]
En vindt hij gheenen tyd om seggen, God der waerheid,
Vergeeft mij logenaer, die nu voor ’teerste waer seit,
Nu is ’t een Moordenaer die hem waer dencken dé’,
En met een’ lompen steeck de waerheid over stré’.
(865) Hoe vaert de moordenaer? Soo lang hem God doet leven
Betreurt hij syn geluck, en voelt syn’ ziele beven
Voor ’tuyterste Gerecht. maer beurt hem merghen weer
Te hooren dat hij lieght, aen ’tdaghen, aen ’tgeweer,
Aen ’tschermen, aen de moord. want, hoe wij ’t ons ontgeven,
(870) ’Tis beter, duijvels zijn, dan Logenaer te leven.
Dat ’s uyt syn oogh gesien! maer God, die alles siet
Vindt sulcke sienders t’huijs: wanneer, en segh ick niet.
Mij walght van bloed en moord: Ick gae tot andre blinden,
Tot blind’ onnoosele, door ’theele land te vinden,
(875) Die ’tmeenen all te sien. De Letter-luij zijn blind,
En sien maer door haer Boeck: Sy struijcklen als een kind,
En meenen vast te gaen in all haer doen en seggen:
Vijf roepen, dat ’s de wegh, tien konnen ’t wederleggen,
En waerheid is maer een. daer werdt geloghen dan,
(880) En wel hem die sijn Penn op ’tscherpste snijden kan;
En woorden draghen ’t wegh. Den Hemel magh niet draeijen,
’Tis nu de werelds beurt. flus sal de kans weer swaeijen;
Daer staet de wereld still, strax werdt se weer Gebraed,
En light gelyck aen ’tspit daer ’t sonne-vier om gaet.
(885) En waerheid is maer een. Hier zyn ons’ oogen bogen,
En schieten stralen uyt: daer is ’t een’ grove logen;
Daer is ’tmaer spiegel-glas, en neemt de dingen in,
En sendtse met bescheid naer d’allgemeenen sinn.
En waerheid is macr een. Hier drinckt men gond met stoopen;
(890) Daer is ’teen valsche toogh. hier hoeftmen ’tniet te koopen,
[Men spilt’er niet soo veel als Yser aen of Stael,]
En maeckt het van klaer Lood. Hier kan men ’t alltemael;
Daer weet men niet als Niet. Hier kan men ’t vierkant ronden,
En ’trond vierkanten, daer zyn ’t grondeloose vonden.
(895) Hier heeftmen ’teewighe beweghen, daer is ’tmal.
Hier loopt het Bloed rondom, daer doet het niet met all.
Hier is de Timmerkonst een’ Wetenschapp met reden,
Daer kanse die’r maer geld en sinn will aen besteden.
Hier weetmen ’t Lang en breed, daer weetmen ’t breed alleen,
(900) En laght de langkonst uijt. en waerheid is maer een.
Hier zijn de dinghen stoff van bollekens, die werren,
En maken voght en droogh, en schiepen sonn en sterren,
Daer is ’t een wack’re droom en soo genoegh geseidt,
Dat yeder schepsel werckt naer syn’ verborgentheid.
(905) Hier kan het pitt alleen van Kruyd en Blomm genesen;
Daer moetens’ heel in ’tlyf, of ’tbeste werdt verwesen.
Hier weetmen. maer ik voel myn’ penn noch soo voll ints,
Soo voll vertwijffelings, soo voll stryds, soo voll blinds,
Dat, soud ick hooger gaen en all den oorlogh melden
(910) Van blinden over hoop, sij vielen wel aen ’t schelden;
De bed’laers wierdens eens, en scheiden uyt ’t gekijf,
En tegen mij alleen met kruck en penn te lijf.
Noch evenwel een gang. De Letterluy zijn blinden;
Ick kender noch een soort die ghij van jongs beminden:
(915) De Dichters zijn dicht blind; sij sien maer door het Rym,
En geven ’t op voor konst, of Kistemakers Lym,
Lym, die maer kleven kan, voor steken en voor schaven,
Voor maet en regelen, den lof van ’t ambacht gaven.
Sij tasten blindeling de swaerste saken aen,
(920) En hopen, will het Rijm maer volgen, ’tsal wel gaen:
En will het Rijm niet voort, sij wenden ’t van die wall af
Weer op een’ niewen boegh, en rakender soo mall af,
En weer soo lam daeraen (want Lam is av’rechts mal)
Dat Reden endelick in ’t rijmende gevall,
(925) Als in de Lijm verstickt. en siet eens waers’ u slepen,
Sij selver wegh gesleept. en lett eens waer sy schepen,
En waer haer Ancker valt: sy muntent op Iapan,
En drijven duijsend mijl van daer in Astracan.
Dat zijn piloten, dat zijn verresiende luyden!
(930) Kan ick ’t u krachtigher als met mijn self beduijden?
(Twas tyd ick mij beklapt’ en by de blinden bracht,
Ghij hadt het all begost, ick voelden uw gedacht)
Gedenckt waer ick begon, waer ick mijn schaetsen aen bond.
Siet waer ick henen ben, en, soo ghij ’t soo verstaen kont,
(935) Weet dat het lieve Rijm myn lymen heeft beleidt,
En, waer ick uyt gerijmt, ick waer lang uytgeseidt.
Noch ben ick soo soet blind als een der mede-blinden,
En beeld mijn’ sotheid in, ghij sult myn onderwinden,
Mijn aller winden loop voor heel wat fraeijs aen sien.
(940) Wat seght ghij? ben ick nu soo blind niet als ick dien?
Maer ’tis Poëten slagh; sy konnen ’t niet ontleggen,
Sij sien geen schooner ey dan dat sij selver leggen,
En, dreightse met de pleij, ghij pijnight’er niet uijt
Dat eenigh dichter oyt haer’ Luyt hebb’ over-luijdt.
(945) Daer zyn noch blinden meer. Meer blinden? ja, meer blinden.
Gelooft mij, Parthenin’, ick wister meer te vinden
Dan ick ’er hebb ontdeckt: en hoe ick verder kom,
Hoe ick meer Blinden vind, voor, achter en rondom.
Maer klein’ en acht ik niet, daer is mijn’ penn’ te fier toe,
(950) De lompe walgh ick van, daer is mijn int te dier toe,
De wijze schrick ick voor, de groote sien ick aen
Gelyck de kinderen het aensicht vande Maen:
Sy staen mij wat te hoogh; en dan, sij hebben stralen,
Daer geen versett op is. Ick hebber wel sien halen,
(955) Dien ’t luste veel behaels. sij schieten diep van verr,
Gelyck de Sonne doet en d’ allerminste Sterr.
Ick staeck het by die spell; hoe raeck ik nu ten ende?
O, die mij dwalen siet, wijst waer ick wel belende,
Doet hier een’ minne-proef aen een’ arm’ blinden man,
(960) Die op den dool-Rijm is, en ’thuijs niet vinden kan.
Mij dunckt ick hadd het oogh (het is soo lang geleden
Dat ick het qualick heugh) op ’teene vande Leden
Die onse toortsen zijn, en daermen door het Glas
Yet vuijls, ijet onganschs, yet bekommerlix in las.
(965) Is dit nu ’theele pack, zijn wij’s tot daer toe effen,
En voelden wij ons noyt een’ ander’ lemte treffen?
Wel seven. Maer een Oogh, een oogh is sulcken schatt!
’Tis wel waerachtigh: maer waer laet ghij ’tkelen-gat,
En ander’ enckele voorsichtelick te melden,
(970) Min misbaer als een oogh? wat hebben die t’ontgelden,
Wat loopen die gevaers? een oogh is maer een oogh:
De slechtste schutter hoeft maer ’t eene tot den Boogh,
En daer een tweeling sterft daer kan een tweelingh troosten;
’Tis altoos oogh om oogh. All stond de sonn in ’t Oosten,
(975) Die t’onsent westwaert hanght, een oogh waer ruijmt van licht.
Nu leeft hij noch, die sprack, soo’trechter u ontsticht,
Verwerpt het: en hij leeft die ’t een en ’tander bouwde.
’Twaer wel wat ongerijmts, dien ick een’ Keel betrouwde,
Een’ Mond, een’ Longh, een’ Maegh, een’ Lever, en een Hert,
(980) (Elck is my ’tLeven waerd) dat ick mistrouwigh werd
Om sorgheloos een oogh op sijn’ sorgh te beleven.
Wat lightm’er op en dinght? wy hebben maer een leven,
Wij hebben maer een’ ziel, die God behouden moet:
Onthaelt hy ’s ons, ’t is wel all wat de Schepper doet;
(985) ’Tgoed gaet van waer het quam! mits ’teene van twee ooghen
Ten Hemel binnen raeck, soo blyftmen onbedrogen.
Maer daer en komt geen licht van oogen toe te baet,
Veel sien en geldt hier niet: men siet meest allom quaed;
Ten minsten ydelheid; dat is het rechte teer-geld
(990) Tot d’hemel-reise niet; men eischt ons wat, dat meer geldt;
Men seght ons niet, siet uijt: maer siet’er uijt. en hoe?
Als Ick, geduldighe ter dood des Cruijces toe.
Men seght ons, Laet u sien, en laet uw weldoen blincken,
Soo dat Gods heerlickheid en uw’ eer t’samen klincken.
(995) Dus, Parthenine, (want wij zijn malkandren moe
Geprevelt) weder nae den Pottebacker toe.
Hem volghen, voeght de kleij. en breeckt hij ons tot scherven,
Ons hopen staet in hem, all soud’ hij ons doen sterven.
En sluijt hij ons een oogh of twee eer ’t avond is,
(1000) ’Tis om een schooner licht: ’Kweet dat ick niet en miss,
Ick spreeck een heiligh woord: laet ons op ’thoogste lott sien,
Blind en onblind is een, de vrome sullen God sien.
5. Ian. Quartâ, non amplius, sessione.
