Joannes Antonides van der Goes: Trazil

Joannes Antonides van der Goes: Trazil (1685).
Uitgegeven door A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton02939 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[*1r]

TRAZIL,

OF

OVERROMPELT SINA.

TREURSPEL.

DOOR

J. ANTONIDES vander GOES.

Urbs Antiqua ruit multos dominata per annos.

[Vignet: Omnibus].

t’AMSTERDAM,
___________________________

By JAN RIEUWERTSZ., PIETER ARENTSZ. en ALBERT
MAGNUS, Boekverkoopers. 1685.

[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

INHOUD.

TRAZIL, door zijne vloekverwanten, na dat hy met eigen handen den Sineeschen erfvorst Zunchin had omgebragt, tot Keizer van Sina verkoren, vervolgde alle vorsten die, door gunst tot den erfkeizer Namolizont, Zone van Zunchin, zijne ongerechtige kroonzucht tegenstonden. Onder deze sneuvelde meê den rijxkantzler Koja: tot hy den jongen heere, door verraders hem ontdekt, de oogen dede uitsteken, die zich zelf door wanhoop den kop te pletter stiet, en beval de Rijxprinses te onthalzen, stortende in deze twee de laetste telgen der keizerlijke erfstamme Taiminga, met de Sineesche heerschappye, te gronde. In deze rijxverdeeltheit brak Xunchi, keizer der Tartaren, in het Rijk, overrompelde de hooftstad Peking met verraet; trat Trazil, noch levendig gegrepen, daer hy zich zelf aen een vygeboom meende te verhangen, de lendenen in: en gebood zijn legerscherprechters hem aen een hofkolom te verworgen; latende, tot een eeuwige schandale der vorstenschenders, een koper beelt, Trazil vertonende, aen die zelfde pilaer oprechten. Dus is de Overrompeling der hooftstad, en de opgaende zon der Tarters het einde van het Treurspel.

[fol. *2v]

Op het Sineesch

TREURSPEL

van

J. ANTONIDES vander GOES.

MISSUS IN IMPERIUM MAGNUM.

LYkunzus bout zijn troon vol moedt,
Als hy Zunchin heeft kleen gekorven,
Gehakt aen stukken, zoo verwoet,
In root ciment van ’s keizers bloet:
(5) Maer eer de rijxbouw is bestorven,
Barst Xunchi, als een hooge vloet,
Ten rijke in, stoot het met den voet
Om verre. een rijk met kracht verworven
En dwinglandye, staet niet lang.
(10) Wat ’s heerschappy? een overgang.

J. V. VONDEL.

[fol. *3r]

VERTOONING voor het Treurspel.

DE keizer van Trazil doorstoken, smoort in bloet.
TRAZIL wort Vorst gehuld van vele oproerelingen.
Prins Koja zwijmt van rouw. zoo toont de tegenspoet,
Hoe los de Vorsten staen, in staetveranderingen.

VERTOONING na ’t vierde deel.

Trazil verhangt zichzelf om ’s vyands hant t’ontgaen;
Maer wort van ’t brullent heir der Tarters overvallen.
Hun veltheer kerft de koorde. al ’t leger ziet het aen.
’t Geluk bespot wel elk; maer Vorsten boven allen.

VERTOONING in ’t vijfde bedrijf.

Vorst Xunchi spant aldus de vierschaer in de nacht,
En treet den grootsten Vorst des aerdrijks op de lenden.
Zijn hofstoet schreit. het heir der Tarters zwelt en lacht.
Geen grootvorst noeme zich gelukkig voor zijn Ende.

[fol. *3v]

COPYE

Van de

PRIVILEGIE.

DE Staten van Hollandt ende Westvrieslandt doen te weten. Also Ons vertoont is by de tegenwoordige Regenten van de Schouwburg tot Amsterdam. Dat sy Supplianten sedert eenige Jaren herwaerts met hunne goede vrinden hadden gemaekt en ten Tooneele gevoert verscheiden wercken, soo van Treurspelen, Blyspelen als Kluchten, welcke sy lieden nu geerne met den druck gemeen wilden maecken, doch gemerkt dat dese wercken door het nadrucken van anderen, veel van haer luyster, soo in Tael als Spelkonst souden komen te verliesen, ende alsoo sy Supplianten hen berooft souden sien van hun bysonder ooghwit om de Nederduytsche Tael en de Dichtkonst voort te setten, soo vonden sy hen genootsaekt, om daer inne te voorsien, ende hen te keeren tot Ons, onderdanigh versoeckende, dat Wy omme redenen voorsz. de Supplianten geliefden te verlenen Octroy of Privilegie, omme alle hunne werken reets gemaekt ende noch in ’t licht te brengen, den tydt van vyftien Jaren alleen te mogen drucken en verkopen of doen drukken en verkopen, met verbot van alle andre op seeckere hooge peene daar toe by Ons te stellen ende voorts in communi forma. Soo is ’t dat Wy de Zake en ’t versoek voorsz. overgemerkt hebbende, ende genegen wesende ter bede van de Supplianten, uyt Onse rechte wetenschap, Souveraine magt ende authoriteyt deselve supplianten geconsenteert, geaccordeert ende geoctroyeert hebben, consenteren, accorderen ende octroyeren mits desen, dat sy geduurende den tyt van vijftien eerst achter een volgende Jaren de voorsz. werken die reeds gedrukt zijn, ende die van tijt tot tijt door haer gemaekt ende in ’t licht gebragt sullen werden, binnen den voorsz. Onsen Lande alleen sullen mogen drukken, doen drukken, uitgeven en verkopen. Verbiedende daarom allen ende eenen ygelijken de selve werken naar te drucken, ofte elders naer gedrukt binnen den selve Onse Lande te brengen, uit te geven ofte te verkopen, op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebragte ofte verkogte exemplaren, ende een boete van drie hondert guldens daer en boven te verbeuren, te appliceren een darde part voor den Officier die de calange doen sal, een darde-part voor den Armen der Plaetse daer het casus voorvallen sal, ende het resteerende derde-part voor den Supplianten. Alles in dien verstande, dat wy de Supplianten [fol. *4r] met desen Onsen Octroye alleen willende gratificeren tot verhoedinge van hare schade door het nadrucken van de voorsz. werken, daar door in geenige deelen verstaen, den inhoude van dien te Authoriseren ofte te advoueren, ende veel min de selve onder Onse protectie ende bescherminge, eenig meerder credit, aensien ofte reputatie te geven, nemaar de Supplianten* in cas daar in iets onbehoorlijkx soude mogen influeren, alle het selve tot haren laste sullen gehouden wesen te verantwoorden, tot dien einde wel expresselijk begerende, dat by aldien sy desen Onsen Octroye voor de selve Werken sullen willen stellen, daer van geene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie sullen mogen maken, nemaer gehouden sullen wesen het selve Octroy in ’t geheel ende sonder eenige Omissie daar voor te drukken ofte te doen drukken, ende dat sy gehouden sullen zijn een exemplaer van alle de voorsz. werken, gebonden ende wel geconditioneert te brengen in de Bibliotheecq* van Onse Universiteyt tot Leyden, ende daar van behoorlijk te doen blijken. Alles op peene van het effect van dien te verliesen. Ende ten einde de Supplianten desen Onsen consente Octroye mogen genieten als naar behooren: Lasten wy eenen ygelijken die ’t aengaen mag, dat sy de Supplianten van den inhoude van desen doen, laten en gedogen, rustelijk en volkomentlijk genieten en cesserende alle beletten ter contrarie. Gedaen in den Hage, onder Onsen grooten Zegele hier aen doen hangen den XIX September. in ’t Jaer onses Heeren en Zaligmakers duysent ses hondert vier en tachtig.

G. FAGEL.

Ter Ordonnantie van de Staten

SIMON van BEAUMONT.

De tegenwoordige REGENTEN van de SCHOUWBURGH, hebben het Recht van de bovenstaande Privilegie, voor dit Treurspel vergunt aen ALBERT MAGNUS, Boekverkoper tot Amsterdam.

In Amsterdam den 2. April 1685.

[fol. *4v]

KORT INHOUD.

TRAZIL rukt Sina om door Keizermoordery;
Besnoeit de Vorstestam en d’overige telgen.
Verraders visschen, in die kroontwist, op hun ty,
En noden Tartarie om Sina in te zwelgen.
Vorst Xunchi breekt in ’t hof van Peking met zijn magt,
En krijgt by avontuur ’t Sineesch gezach gevangen.
Zoo OVERROMPELT hy heel SINA in de nacht.
Haer keizer wort in ’t hof bespot en opgehangen.
De vreugde en rou ontmoet op ’t krachtigst hier elkander.
Zoo rolt de heerschappy van d’eene Vorst op d’ander.

PERSOONAEDJEN.

MAÖVENLUNG
KOJA, Rijxkantzelier.
TRAZIL.
SOCHIDON.
KAMIZAME, Rijxprinses.

SINKIO.
HUNGUAN

}

Verraders.

REI VAN SINEESINNEN.
NAMOLIZONT, Erfkeizer.

VANLI.
QUIZING

}

Zijn Trouwanten.

XUNXI. Keizer van TARTARIE.
NOJOZA.
RIDDERSCHAP DER TARTAREN.
QUARONG, Veltheer van XUNCHI.
REI VAN TARTARISCHE PRIESTERS.
LIKUNGS, Veltheer van TRAZIL.

IGNATIUS
URBAEN.

}

Kristenen.

AERTSWICHELAER.
REI VAN SINEESCHE PRIESTERS.
CELIONE.

Het Treurpel begint in de morgenstont, speelt
dien dagh en nacht, waer in het eindigt.

Het Toneel is in en om Peking, Hooftstad van Sina.

[p. 1]

TRAZIL,

OF

OVERROMPELT SINA.

Maövenlung. Koja. Trazil.

ZOo wort de heerschappy uw grootscheit op gedrongen!
En uw naemhaftigheit, bestorven op de tongen
Der dankbare gemeente in hof- en burgervreugt,
Ten Hemel opgevoert! uw aengebore deugt,
(5) Waer door gy d’aerdboom stut met onvermoeide schouderen
Trotzeert de heldefaem van uw doorluchtige ouderen,
Wier onbevlekte roem in alle harten leeft,
Van yder aangebeên, van niemant nagestreeft.
Indien Thïenki, uit het marmergraf gerezen,
(10) De mond des doods ontrukt, uw daden quam te lezen
Die ’t overprachtig Hof met beeld en schildery
Versieren, koninklijk gegoten, ry aen ry,
Hoe zou de gryze Heer zijn doorgewaekte nachten,
En tevens ’t Godendom bedanken en grootachten,
(15) Als hy zijn strijdbre Zoon Heer Vaders heldespoor,
Met loffelijke drift, en dringende dwers door
De stormen van ’t geval, zoo moedig na zag stappen!
Wie dorst den aertstieran het hart te barste trappen
Voor wie dees kreitsgodin bekrete neder lag,
(20) En wachte, half verkracht, den allerjongsten slag?
Wie plante in Tartarie een bosch van krijgsstandaerden,
Op ’t rustig hoefgeklep der brieschende oorlogspaarden
En olifanten, in den oorloge uitgeleert?
Wie heeft het dom gewelt grootmoedig afgekeert,
(25) En dreef zijn hengst te wedde in d’yszee, en de plassen
Daer ’t bars Niüche, reets den nagebuur ontwassen,
[p. 2]
’t Rijk schuimde, en zwierde alom zijn strenge geeselroê,
In vrede noit vernoegt, in oorlog nimmer moê?
Wie maeide zulk een oogst ontarnde wapenrokken,
(30) Borstschilden, armgespan, verbaest van ’t lijf getrokken,
Vergifte pijlen op uw yzre borst geknakt,
Als oorlogshelt Trazil, noit in zijn moed verzwakt?
Koj. Wie heeft het hartebloet van Vorsten ingezwolgen,
Als keizerbeul Trazil? de wraek stapt hem verbolgen
(35) Met gloeiende oogen na, en spookt met fakkellicht,
Berooft hem haest van brein of ’t hatelijk gezicht
Die dus onwettig koomt op Sinaês heerschtroon brallen;
Maer die te schielijk klimt kan schielijk nedervallen.
De kroon, met bloet gekocht, wert weêr met bloet betaelt.
(40) De wrake raak’ hem ’t meest dieze eerst heeft aengehaelt.
Traz. Die neêrgetreden leit leer flux zijn tong betoomen.
’t Is met het aenzien van uw stamhuis omgekoomen.
Uw wieken zijn gekort.
Koj. Die vloek treffe uwen kop.
En leggen wyder toe, God regte ons weder op.
(45) Al lieptge daer de zon, gehult met goude stralen,
In haren morgenstont ’t gezichte doet verdwalen,
Tot daerze moê gestreeft haer daghreis heeft volbracht,
En blaekt in ’t westen klaerst in ’t naerst van onzen nacht:
Gy zult de Godheit, die ’t verborgen kan doorgronden,
(50) En wiens ontzachbre magt op alle plaats en stonden,
Geproeft wert uur op uur; die ’s afgronts ingewant
Draeit uit de middelspil: die holle zee tot land
En strant tot water smelt, en ’t onweêr kan gebieden,
Die Godheit kunt gy noch ontveinzen noch onvlieden.
(55) Hier wort gy voor gedaegt; daer d’ongerechtigheit
Met moort en tieranny haer bystant wert ontzeit.
Traz. En gy voor vorst Trazil, die overwonne duiken
En schelmen sneuvelen doe, en zal mijn magt gebruiken
Aen yder die zich niet gewillig nederstrekt.
[p. 3]
Koj. (60) Vervloekte staetzucht, och! wat hebtge al quaets verwekt.
Maöv. Hier wort in vorst Trazil herstelt het recht der volken.
De bloethond smoorde in bloet. uw naem dringt door de wolken.
De rijken danken u voor zulken heldendaet.
Koj. Voor zulken moort die ’t ligt der zonne in ’t aenschijn slaet.
(65) Die alle vorsten zal ten doel der zwaerden zetten,
En oefnen wraek en moort in plaets van eer’ en wetten.
Koomt onderdanen steekt nu ’t lemmer in zijn borst
En kroont een groot tieran tot allergrootsten vorst.
Indien de vleyer, die de Prinsen doet verwilderen,
(70) Die hare afgrijslijkheên zoo schoon weet af te schilderen,
Om ’t zielvergif dat zulk een boosheit met zich sleept,
Wierd hatelijk ten Hove en Steden uitgezweept,
Men zou de grooten in geen schelmen zien verkeeren,
Geen schelmen, even trots haer gruwelen verweeren.
Traz. (75) Gedult te lang getergt barst uit in razerny.
Voort. kniel gewillig voor mijn opperheerschappy.
Erkenme voor uw Vorst, en spaer uw eigen leven.
Koj. Ik zal my nimmer in uw vloekverbond begeven.
Ik haete u meer dan een verslinbre krokodil,
(80) Of bloetziek landgedrocht, ondankbare Trazil.
Geen aengefokte wolf zou ’t weldoen min vergelden.
Geen Tiger, woedende in het zuiderbosch en velden
Die Ganges waterkolk beknabbelt met zijn vloet,
Beloonde zoo de Deugt.
Traz. Houd op. het ziedend bloet
(85) Bruischt door mijn adren. vrees de strengheid van mijn toren.
Of denk maer op uw dood.
Koj. Die heb ik al verkoren.
Ik leef niet langer nu heer broeder ’t vorstlijk graf,
De waren erfgenaem d’ontwronge septerstaf,
Ontberen moet.
Traz. Hoe lang zult gy my wederstreven?
Koj. (90) Tot gy den dooden helt het leven weêr zult geven.
[p. 4]
Geen bastertnazaet op ons erftroon triomfeert.
Traz. De wolfhont wort vergeefsch het blaffen afgeleert.
Mijn lijfstaffiers schiet toe. betoomt die lasterwoorden.
Schiet toe, en slingert om de kop de taje koorden.

Koj. (95) Welaen ik zal mijn hals ontblooten
En moedig geven aen de strop.
Daer deugt wert uit ’et rijk gestooten
Besteigert tieranny den top.
Ik zie heer broeders schimme zweven,
(100) Gewont aen regte en slinkerborst.
Ach! daer ’s de moortpook ingedreven
Met onwaerdeerbaer bloet bemorst.
Een boschleeuw zelfs weet van ontfermen
En quetst een droeve moeder niet,
(105) Noch ’t kroost, gestrengelt in haer armen,
Of ’t schoon den honger hem gebiet.
Trazil alleen wort onbewoogen:
Bestookt zijn Heer op ’t ledekant.
Zijn vorst groet hem met sluimrende oogen.
(110) Hy moort zijn vorst met eigen hand.
Thïenchu rol’ zijn donderklooten,
Ja heel den hemel op dat hooft
Wel waert in d’afgront neêrgestooten,
En van zijn valsche glans berooft.
(115) Zijn straf doe alle boozen beven!
Beschaf hem nergens troost of heul.
Hy moet op alle tongen leven,
Geschandvlekt voor een keizerbeul.
ô Wee! ô smert! laet los.
Traz. Knijp toe. gy herwaerts aen,
(120) Gy zult met uwen voet op zijnen gorgel staen.
Maövenlung trap gy ’t hartnekkig hart om stukken.
[p. 5]
Zoo leer een onderdaen voor overheeren bukken!
Maöv. ’t Gaet wel. de weereltkroon beschaduwt uwe kruin.
De tegenblaffer stort in ’t akelige puin
(125) Van ’t omgevroete hof. de lastermont, verlegen,
Zoekt heul aen uw gezach, of val voor uwen degen.
Traz. Nu moet Namolizont my vreezen als zijn heer,
En offren vorst Trazil het uitgedient geweer,
Of sterven. ’t rijk vereischt dat wy hem leeren buigen.
(130) Hy moet gehoorzaem zijn, of alles valt in duigen.
Maöv. De hofspie, die ik zond aen ’t zuiden van ’t gebergt’,
Dat met zijn steile kruin ’t gespan der wolken tergt,
Is weêrgekeert, en zag in ’t eerst een stofwolk dryven:
Daer na Namolizont de lucht en Goôn bekyven.
(135) [De reden wort gezust] hy trekt na d’oude poort
Met al zyn kamerwacht en weing aenhang.
Traz. Voort.
Men dubbele de wacht aen bolwerken en muuren.
De poorten blyven toe. men zal hun wel verduuren.
Wy stellen ’t aen uw zorg. gâ heen mijn Xurian.
(140) Een schrander Vorst let ook op ’t geen gebeuren kan.

Sochidon. Kamizame.

Droog op die vochte peerlemijnen.
Die d’overvloet der hertepijnen
Uitgieten op dat aengezicht,
Daer al wat schoonheit heeft voor zwicht.
(145) ’t Is vorstelik, gehard in plagen
En fier te zijn in onheil dragen.
Dat past u zonnestam, heldin.
Ei toom de vrouwen aert wat in,
En toon dat nu de mannekleeren
(150) U met een heldenmoet vereeren.
[p. 6]
Kam. Een maegdenherte is teer, en andre raet te geven
Valt lichter als die zelf volbrengen. die het leven
Noch zoet is luistre, wy zijn ’t moede. al onze pyn
Is om heer broeder. of kan die flauwhertig zijn
(155) Die sterven kan?
Soch. Die dan kan leven,
Wanneer ’t geluk hem heeft begeven,
En onderdrukt met hand en voet,
Die is eerst dapper van gemoet.
Kloekmoedigheit blijft onbewoogen,
(160) En ziet het onheil onder d’oogen,
Hoe yslik dat het woed en barnt,
Al rolde d’aerdkloot om ’t gestarnt,
Al viel den Hemel uit zijn haken,
Al krielde ’t ront van slang’ en draken,
(165) Noch buigt de dapperheit voor ’t wee,
Gelijk een steenklip voor de zee.
Kam. Hou op. mijn droefheit is te groot om raet te hooren.
Zy barst ten oogen uit. en poogde ik die te smooren,
De vloet zou tegen my getuigen dat mijn hert
(170) Veel harder was van aert als ’t marmer in zijn smert.
’k Wil sterven.
Soch. Sterf niet ongewroken.
Trazil werde eerst zijn kop gebroken.
Ik wil niet datge niet en treurt;
Maer dat gy ’t opkropt op zijn beurt.
Kam. (175) Ach! Sochidon wanneer is ’t grooter noot tot klagen
Als nu? ik ben te zwak zoo sterken rouw te dragen.
Of meintge dat mijn kunne ook wisselt met mijn kleet?
Soch. ’t Gedult moet verder gaen als ’t leet.
Wanneer een heete storm van rampen
(180) De deugt bereit staet aen te klampen,
Beproeft zy eerst haer kracht te recht.
Kam. Een Vrouw bied weers genoeg die met haer tranen vecht.
[p. 7]
Soch. Dat toone u Nankaes starrewagen
Met haer ten Hemel opgedragen.
(185) Die heeft Peking gebout vol moet,
Uit haer verslagen zoonen bloet.
Zy trat de moordenaer op ’t harte
Die alle vorsten plaegde en tarte:
Nu zietge noch haer stad om hoog
(190) Gestegen tot den regenboog.
Kam. Gy zult veel eer een vlucht van zwarte zwanen vangen
Aen Croces oever, en de witte raef zien hangen
En drijven op de lucht, als zulke Nankaes meer;
Dat toon haer lang geviert, maer gadeloos geweêr.
Soch. (195) Het lijden slijt door moedig lijden.
Ei zet de droefheit wat ter zijden,
En trek in deze rusting voort
Na Pucheu langs de legerpoort,
Om uw heer Broeder te begroeten:
(200) En als den helt u komt ontmoeten
Stort dan uw volle borst eens uit,
Terwijl de tent uw stem besluit.
Hier kan ook ’t zwijgen u verraden.
Spoei voort. spoei voort heldin, ’t is spade.
Kam. (205) Ach! moet ik dan by nacht deur nare bosschen waren
En staen misschien ten doel voor nachtvrybuitenaren
Op moort gescherpt? hoe past een maegt dit streng bevel!
Doorluchte Sochidon waert gy mijn metgezel.
Soch. Zoo is ’t met u en my gedaen.
(210) Ga. tis zeer zorglik hier te staen.
De Goden tellen uwe treden.
Maek haest, uw leet is haest geleden.
Hou moet heldin! volg uw geluk,
Zoo zie ik ons verlost van ’t juk:
(215) En uw heer Broeder met den degen
Zijn erftroon rustig op gesteegen*
[p. 8]
Dat monster treden op den nek.
Maer stil. ’t is tijt dat ik vertrek:
Ik hoor de binnekamer kraken
(220) Nu kan de noot ons voeten maken.
Kam. Mijn voeten gy kunt noit godvruchter bevaert hoopen
Als nu gy Broeder en u zelven vry zult loopen.
Vaer wel dan eerloos Hof, ik ga in ballingschap
Uw’ keizer zoeken. zie zoo lang ten hoogsten trap
(225) Een vorstenmoordenaer. bewaertme alziende Goden!
Soch. Dit hofgevaer worde eerst ontvloden.
De Held kan nu niet ver meer zijn.
Ik zal u beide hier, met pijn,
Verwachten voor de middaghstralen.
Kam. (230) Vaer wel dan moortspelonk ik gâ in duister dwalen.

Sinkio. Hungüan.

Ach! ryxverraet wat steekt uw angel vol venijn,
Dat al mijn lusten blust met ingebeelde schijn.
Zoo dikwils my de haet het schelmstuk komt te raden,
Ontraet het d’achtbaerheit. maer ’t is nu al te spade.
(235) Wat raet? en schoon dit strekt tot d’ondergang van ’t rijk,
Het vordert tot mijn wraek, en die is loffelijk.
Hung. Wat doet heer Sinkio, daer alles legt gedoken,
In rust, met zulken angst in zijne kamer spoken
In ’t zijden bedgewaet en ’t naerste vande nacht?
(240) Hoe zoo flauhertig! ei, herstel d’aeloude kracht.
De Hemel draegt ons gunst. de heldere starren blinken
Aen ’t Hemelsche gewelf de flauwe maen aen ’t zinken
Rolt steil van ’t noorderas om ’s aerdkloots andre kant,
Daer ’t zout met ys bevloert, aenstootende op het strant,
(245) De hooge duinen beukt door storm op storm gezwollen.
Zoo helpt te felle spoor het spoorloos ros op hollen!
Sink. Zoo maekt de grijze zorg een staetheers brein verwart!
[p. 9]
Hung. Zoo baert verslofte zorg, als ’t quaet wil, bittre smert
Een wyzen laet zijn voet de maet niet overtreden:
(250) Hy toetst zijn levensloop int spiegelglas der reden
Die ’t alles evenaert na recht met onderscheit;
Daer elk geketent wort van zijn begeerlijkheit
Toomt hyze, en leert het al hem met ontzach gemoeten,
De wolken tredende groothartig met zijn voeten:
(255) Bepaelt de vuurigheit der hartstochte in haer maet,
Dat door haer drift het brein of niet aen ’t quynen slaet
Of los stâ zonder zorg.
Sink. Heer Hungüan, het vreezen
Voor rijxverraet, dat, eer de tweede zon verrezen
In ’t oosten ’t land beschijnt met een bebloeden dagh,
(260) D’ontranste Hulk van ’t rijk zal breken met een slag,
Ontstelt mijn harssenen. zal Sinkio dan baden
In ’t reutelende bloet, afkeerig van genaden?
Zal ik heel Sina, met de bloettoorts van verraet,
Ontsteken? Xunchi, dien aertsvyant van den staet,
(265) Met al zijn roofgevolg de grenze open zetten,
Dat, door erfhatery heel ’t landschap zal verpletten?
Versteende ziel zijt gy ’t die zulke gruwlen brout?
Roofzieke handen, zult gy dat bezoedlent gout
Die moordbezolding dan ontfangen met u vingren?
(270) Of, razende van spijt, die geene in ’t aenzigt slingren
Die u met valsche schijn, zoo schendig heeft verleit?
Hung. Hoe waeit de wêerhaen om van uw genegentheit!
Een helt, maer eens gehoont is steets van wraek bezeten.
Sink. Ik ken geen eedler wraek als zelfs de wraek vergeten.
(275) Zoo God elk straffen zou die tegen ’t hemels mort,
Hy schoot aen donderen en blixemen te kort.
Ey keer de kiel na land eer ’t onweêr deur komt breken.
Hung. Geen noot, al barsten al de stormen uit haer streken.
Die veilig stranden kan daer ’t lommerrijke bosch
(280) Het water schildert met een paviljoen van mosch
[p. 10]
En bladren, vreest vergeefsch de worstelende winden;
Maer die geduurig wikt kan altijt onrust vinden.
Die niet lafhartig is houd evenmoedig stal.
Sink. Die reukeloosheit stort haer zelven in haer val.
Hung. (285) Ik volg de zon, en haete een wispeltuurig wezen.
Die grootheit voegt een man. wy hebben niets te vreezen.
Indienmen deze wraek maer heimelijk belegt
Zie ik de standers voor Peking al opgerecht.
Zoo dra de donkre nacht, de daghtoorts heeft verdreven,
(290) Zie ik den Tarter al tot hooft des Ryx verheven.
De ringmuurwachters zijn in slaep gezust met gelt.
Nu duikt hy in ’t gebergte om al zijn krijgsgewelt,
Zoo haest ik hem alom de wapenburgten open’,
Met magt te pressen en de rijxstad af te loopen.
(295) Dan zal ’t ondankbaer rijk, na zulk een langen haet,
In Tarter en Sineesch verwisselen van staet.
Sink. Wel aen ik blijve u trou. zoo wort de wrok verbeten
Die steets de Tarters voede op Sinaes ingezeten,
Zoo lang de ringmuur hem, van alle kant benart,
(300) Gelijk een marmerberg gesmeten wierd op ’t hart.
Een oorloogsborstwêer die zijn razerny kon breken!
Die gadelooze muur, die ’t daghlicht ziet ontsteken
Als d’oosterzon verrijst met roozen in ’t gezigt,
En dooven in het west het uitgediende licht,
(305) Tart noch, na zoo veel ramps, het woeden van de jaren,
En steekt haer voorhooft by Korea uit de baren
Daer Galoos snelle vloet, door ’t uitgedroogde zant,
Met ongestuimigheit, in Iratuzi strant:
Van daer wortze opgehaelt op hemelhooge duinen
(310) En bergen, woest en wilt met ongenaekbre kruinen,
Daer Xenzis tigerlant het west in d’oogen heeft,
Tot datze in ’t steil gebergt de Hoang deurtocht geeft,
En stut dat trots gevaerte, op onverwrikbre stylen,
In eene schakeling van driemaelhondert mylen;
[p. 11]
(315) Een werkstuk dat met recht den vreemdeling ontstelt.
Hung. Die muurschans buigt zijn hooft voor Xunchis krijgsgewelt.
Sink. Ik vrees heel Sinaes vloek my op den hals te halen.
Hung. Denkt nu de helt niet meer op al zijn staetschandalen?
Hoe hy, in ballingschap ter ryxstede uitgejaegt,
(320) Van ’t mandorijnsdom als een schelm wierd aengeklaegt,
En ’t opperveltheerschap zijn dapperheit ontrokken?
Dat zy nu voelen hoe wy wreken na het wrokken.
Zal ik een zonneling mijn adelijk geslacht,
Dat onlangs noch aen ’t eind der weerelt hooggeacht,
(325) Van inheemsch en uitheemsch met vrees wierd aengebeden,
Van dit ondankbaer rijk dus op den nek zien treden,
En vorderen mijn val? en...
Sink. Zwijg uws vaders doot.
De hoon is groot genoeg; maer onze wraek te groot.
Hung. Hoe fel’er wraek hoe nutst. zoo leertmen Vorsten achten.
Sink. (330) Hoe hebt gy ’t voords beleit?
Hung. ’K vergaderde al de krachten
Van mijn verstant byeen, vervloekte Vorst en stad.
Maer aen de slykrivier wierd ik by ’t hooft gevat
Van legerronden, my met kracht op ’t lijf gevallen.
Men sleepte my geboeit in hare legerwallen,
(335) Daer keizer Xunchi elk gebied na d’aert van ’t land,
En d’oorlogsblixem zwaeit in zijn onzachbre hand.
Daer heb ik, steunende op uw eed en achtbaerheden,
Peking hem opgeveilt. hy komt vast aengereden,
De groote heirbaen langs met al zijn ruitery.
(340) Ons landvolk valt hem toe, uit vrees voor tieranny.
Den grooten moor...
Sink. Hou op. ik zie Trazil genaken.
Hy treet in zijn vertrek. het keizerlijk scharlaken
Vloeit om zijn schouderen. de gele tullebant
Die styf van peerlen staet met gout en diamant,
(345) Op ’t heerlijxt geborduurt, verdooft de starrelichten.
[p. 12]
Zijn zilver borstgewaet hoeft voor geen glans te zwichten.
Ik vrees bespieders, volgme in mijn geheimzalet,
Op datmen alles wikke en raedslage onbelet.

Rei van Sineezinnen.

I. KEER.

Hofjofferschap houd op van zingen
(350) En meng’ een schielijk moortgeklag,
Opdat de weergalm door mag dringen
Met naer gekerm van wee, en ach!
Tot daer uw vorst legt opgetoogen
In d’eerste stilte van de nacht.
(355) Wend na dit bloedtooneel uw oogen.
Barst uyt. barst uyt met al uw magt.
Rukt vanden hals de peerelsnoeren
En knooptze zamen tot een koort,
Opdat den schelm niet uit kan voeren
(360) De gruwelijxtste vorstemoort.
Trazil, door kroonzucht aengedreven,
Heeft reets de moortpook opgeheven.

I. TEGENKEER.

De bloetdorst luistert na geen weenen.
De moorder heeft zijn wil volbracht.
(365) Men zou de doove marmersteenen
Eer smelten door de maegdeklagt,
Als dat versteende herte, op moorden
En keizerslachten afgericht,
Vermurwen door gezochte woorden.
(370) ô Maen! verberg uw bleik gezicht,
Of ruk uw paerden om in ’t draven.
Wiens boezem barst niet van verdriet,
[p. 13]
Die dus van aengefokte slaven
De milde Heer verraden ziet.
(375) Slaep nu gerust op kamerlingen,
Die wakende uwe koets omringen.

II. KEER.

Ja krab de blanke borsten open:
Ontzeg my niet die zwakke hulp.
Op dat het bloet, daer uitgeloopen,
(380) Het hof en hofmagt overstulp.
Wie zal nu zuchten als wy klagen,
En, tot verlichting onzer last,
Die op zijn schoudren helpen dragen,
Nu ryxcham Koja leit vermast
(385) En onderdrukt van dwingellanden?
Hoe heeft de nyt haer gal gebraekt!
ô Wreede en eerelooze handen,
Die eerst de koorden hebt gemaekt
Waer door nu onze zon gaet duiken!
(390) Maer wreeder dieze dorst gebruiken.

II. TEEGENKEER.

Daer is noch hoop in onze rampen.
Ons onheil is niet zonder troost.
Gelijk de zon de bruine dampen,
Wanneer zy ’t dorstig oosten roost,
(395) Doet vlieden voor haer heldre stralen
En met een aldoorkruipent licht,
Gedrongen door de hemelzalen,
Van ’s aertryx duister aengezicht
De nevel vaegt en op doet klaren:
(400) Zoo zal den Helt Namolizont,
Al wat ons hier kan schaduw baren
Verdryven in zijn morgenstont,
[p. 14]
En drukken die hem wou verdrukken.
Den Hemel doe zijn wensch gelukken.

TOEKEER.

(405) Hoe kruipt de wreetheit in de herten
Daer hoovaerdy gekoestert wort!
ô Moedersmert van alle smerten,
Wat hebt gy menig neêrgestort!
Gy helpt Trazil door zoo veel klingen
(410) Door zulk een heir van kamerwacht,
Den zoon der zonnegod bespringen
En moorden in de nare nacht.
Daer kroonzucht wort in ’t hert gelaten,
Krijgt eer en deugt een wisse krak.
(415) Waer op is toch een mensch verwaten!
Hy is een huis vol ongemak,
Een licht in d’oopen lucht te branden.
Een bal, gestelt in ’t noodlots handen.

TWEEDE BEDRYF.

Namolizont. Vanli. Quizing. Kamizame.

DE morgenzon’ beklimt haer luisterrijke wagen,
(420) En heeft haer rosgespan weêr in ’t gareel geslagen
Tot haer gewoone reis. de heuvelschaduw schiet
Allenxkens kleiner neêr, en mis ik niet, men ziet
Peking daer rijzen met een kroon van zeven muuren,
Gelijk een Koningin de grijze tijt verduuren,
(425) Met torens zonder tal, en Tempelen vol schat.
Wy zijn ter goeder uur getrokken onder stad.
Vanl. Wat kon zijn Majesteit by nacht en onweêr dringen
Tot reizen over steil gebergte en woeste klingen,
En woestinyen vol vernielent ongediert,
(430) Dat, dol van honger, in eenzame nachten tiert,
[p. 15]
En grimmende om een proy, rukt met schenzieke tanden
Al wat het vint van een als bloedige offerhanden?
Nam. Een duistre droom, of een vervaerlijk nachtgezicht,
Dreef my, rampzalige, ten bedde uit voor het licht:
(435) Een veltslang, docht my, in het zorgloos hof gekroopen
En heimlik door den rang der helbaerdiers geslopen,
Schoot haer vervloekt fenyn Heer Vader in het hert.
Hy sterft en stort ter neêr. ik stond alzints verwart
En dicht bezet in haer gevlochte slangekrollen.
(440) De blaeugeschubde rug was van ’t vergif gezwollen.
De tonge schuifelde met d’oogen gints en weêr.
Ik vluchte te vergeefs, en ploffe in ’t stof ter neêr.
Zy kromt zich in de kroon, van Vaders kruin gevallen.
Quiz. Daer ’s onraet. ik quam naeu aen geen zy van de wallen.
(445) Of een verrader dreefme een keizelsteen na ’t hooft.
Ik riep. mijn stemme wierd door wapenklank verdooft.
Ik vong tot driemael toe, met mijn verwonderde ooren,
’t Gedruisch, gewrongen uit de dondrende oorlogshooren:
De schorre krygsklaroen klonk driewerf moortgeschal;
(450) Terwijl ’t ontbreidelt grauw vast bulderde op de wal.
Toen ruk ik na de poort en vinde d’ysre staven
Op een geknarst. ik hoor een drommel ruiters draven,
En worde kreet op kreet dus schandlik gebraveert:
Uw Hof is uit. Zunchin gedoot. gy overheert.
Nam. (455) Wat hooren wy! kan dan den hemel dit gedoogen!
Getergde Goden! ziet gy zonder toornige oogen
Die moetwil aen? ontsteekt uw blixemvuur tot wraek,
En stapel straf op straf dat alles dreune en kraek.
ô Droom! ô Heerschappy! wat slag is dit!

Kamizame. Namolizont. Quizing. Vanli.

Kam. Doet open.
Nam. (460) Wie zytge?
Kam. Uw bloedverwant de tierannie ontloopen.
[p. 16]
Nam. Hier schuilt verradery. brengt wapens, brengt geweer.
Indienme sterven moet, met sterv’ met wapeneer.
Kam. Doet open.
Nam. Stâ. wie durft mijn’ hoogheit overvallen?
Kam. Ik, die in dit gewaet neêrdaelde van de wallen.
Nam. (465) Uw loosheid is ontdekt. ik weet het ryxverraet.
Kam. Ik wil, ô helt! met u den jammerlijken staet
Der burgerij, gesplist door hofkrakeel, beweenen.
Helaes! Peking is in een oogenblik verdweenen!
Nam. Waerom uw boezem niet voor andere uitgeklaegt?
Kam. (470) Om dat ik ’t hof vervloeke, en my uw deugt behaegt.
Nam. Geveinsde, uit welk een stam en stad zijt gy gesproten?
Kam. ’t Ondankbare Peking, welëer de stoel der grooten,
Maer nu een tijgernest, is mijn geboortestad.
Ik ben een telg van god Taimingas stamboom. had
(475) Het nydig nootlot ons die rampen niet beschooren
Gy zoud de weerelden na uwe stem doen hooren,
En draven op uw wenk.
Nam. Men melde my uw naem.
Kam. Ik ben een maegt, geen man. men noemt my Kamizaem.
d’Aertskeizer Zunchin was mijn Vader: gy mijn broeder
(480) Tot ongeluk helaes! geteelt van eene Moeder.
Nam. Zyt gy ’t heldin, wat wil dit mannehulzel? ach!
Die roode lucht dreigt ons met een bebloeden dagh.
Mijn droom, en uw gewaet kan niet als rampen spellen.
Kam. Geen menschentong kan al d’afgryslijkheên vertellen.
(485) Al klonk mijn stem gelijk het dondren in de nacht
Of als een zeestroom in het midden van zijn kracht;
Noch viel mijn magt te zwak om zulk een wicht te tillen.
’k Zal roepen dat de strant en wildernissen gillen,
De zeevoogdes het hoore in haer korale kil.
(490) Zoo schen het blixemvuur aertskeizerbeul Trazil,
Die al t’ontydig van Heer Vader opgeheven
Tot vorstelik bewint, van vleyers aengedreven,
[p. 17]
In zijn geveinsde borst een heimelijke vlam
Van heerschappylust voede, en haet op onze stam;
(495) Die uitbrak reets als gy na Xuny waert gezonden.
De zon is driewerf van haer daghkarros ontbonden,
En voor de vierdemael gestegen op haer koets.
De Maen, die d’eerste nacht het hof noch zag goedsmoeds,
En Vader met het hof in zachten slaep verzopen,
(500) Zag hem ten derden keer van moorderen bekropen.
En van Trazil doorpriemt met zijn verwaten’ hand.
Nam. Ai my wat schrik doorwroet mijn pijnlik ingewant!
d’Aertsvogelwichelaer heeft dat my niet gezongen.
De bleeke boschnon die, in lanen op driesprongen,
(505) Orakelvaerzen spelt, en, schuw van onzen dagh,
Terwijl zy wetten stelt voor ’t onderaerdsch gezach,
Uit wisse tekenen ’t geschiedbaer’ kan voorzeggen,
Quam zulk een bittren brok my nimmer voor te leggen.
Hoe storf de vorst?
Kam. Noch, onbeteutert in die noot
(510) Staroogende op Trazil, hoe, zoektge dan mijn doot,
En meentge, sprak hy, dus de Vorsten te behagen?
Ontrouwe voesterling! die ik heb opgedragen
Tot zulk een eer! gâ heen fokt jonge tigers aen,
Op datze in d’ouderdom haer klaeuwen aen u slaen,
(515) Zoo lang men niet vermag is weldaet ongemeten;
Daer na wort niet zoo licht, zoo sprak hy, en ’t vergeten
Smoorde in zijn styve mond. men kroone dan mijn zoon
Was ’t laetste woort, ô smert!
Nam. bewaertme my de kroon?
Hoe is ’t mijn maegdelief? wat zal ons noch ontmoeten!
(520) Ik haek na ’t eind. vaer voort.
Kam. Recht eerst my op mijn voeten
En luister. heel de lucht wort met gejuich vervult.
Trazil, voor d’ugtentzon, aertskeizer ingehult,
Van schelm Maövenlung en schelmscher kamerlingen,
[p. 18]
Verraders die om roof hun opperheer bespringen.
(525) Men woedt dien gantschen dagh en voornacht. Xanchion
En Quanki sneuvelen. de trotze Zochtizon
Bepleit uw kroonrecht met den schitterenden degen,
En wort, terwijl hy pleit, van achteren doorregen.
Omringt de schenders riep uw halsvrient Ozadis,
(530) En boorde met het staal Xarin door d’eechenis.
De nacht komt eindelijk met damp en schaduw vallen.
De poorten worden toegebolwerkt, en de wallen
Met oorloogsvolk bezet. het ontrou graeu bewaekt
De kopre poort van ’t hof. rijxkantsler Koja blaekt,
(535) Beweert manhaftig uwe erfheerschappy met woorden.
Maar och! ik vrees zy zijn t’ontzinnig heet op moorden!
Men zocht alom na my, die dus onkenbaer was,
By Zochidon, en toen, by d’oude waterplas,
Die niet bewaekt wiert, u in dit gewaet gaen zoeken.
Vanl. (540) Afgrysselijke nacht! wie zoude u niet vervloeken.
Quizin. Zoo bralt een landgedrocht op uw verheven troon!
ô Goden wreekt gy niet dien gruwelijken hoon!
Nam. Ach! zoo men Goden vond die noch na ’t menschdom zagen
Die weereltpeste waer al lang met blixemslagen
(545) Te grond verplet. nu zijn de Hemellingen doot.
Den aertstieran, die zijn gerechte Vorst doorstoot,
Op heldeschenkels treet, ’s ryxerfgenaem doet vluchten
En, harder als een rots, vast schatert om zijn zuchten:
Slaet heel de weerelt in zijn onverdraeglijk juk.
(550) Zoo krijgt den grootsten schelm het opperste geluk.
Maer daer geen Goden zijn zal ik een Vorst vertoonen,
En klauteren, ten spijt van ’t noodlot, op mijn troonen.
Vanl. Doorluchte Vorst, waer drijft de spoorloosheit u heen?
De Goden geven kroon en scepters maer te leen;
(555) De leenheer mag met recht zijn leen verheergewaden.
Zult gy ’s volks boosheit op de goede Goden laden?
Dat niet elke ondeugt strax haer straffe is toebereit,
[p. 19]
Komt niet uit d’onmagt Gods maer zijn lankmoedigheit.
De vrye Godheit is aen geenen tijt gebonden.
(560) De boosheit krijgt haer loon, maer op gepaste stonden.
Nam. hou op. mijn gramschap holt. getrouwe Kamizaem,
Is dit op vaders troon, als wettige erfgenaem,
’t Zwaert gorden op de zy, ten schrik der nagebuuren?
Is dit mijn standerdvlag van vyandlike muuren
(565) Zien spelen met de wint? zal zoo mijn legerhaen
Niet langer onder dwang der Niülhanners staen,
En, moedig op zijn proi, de weerelt overkrajen?
Moet ik in zulk een schijn, ô smart! de ryxstaf zwajen?
Wat tooverboel hulp dus mijn aenzien in de gront?
(570) Och! waer ik omgebragt in mijn’ geboortestont!
Kam. Heer broeder hier is niet met klagten uit te rechten.
Nam. Brengt wapenen. brengt stael. ’k zal ’t wolvenest bevechten.
Kam. Hoe brult gy dus ontzint? ei hoor hoe dat geluit
De vlakten overgalmt, en door de wederstuit,
(575) Het ongedierte wekt, door sluimer overwonnen.
Vermomt u alle. koomt, ik heb een list verzonnen,
Waerdoormen zonder vrees belanden kan in stad.
Krijgshelden, volgt my op dit ongebaende padt.

Xûnchi*. Nojoza. Ridderschap.

’t Geluk begunstigt nu mijn triomfante vanen.
(580) Mijn tochtgenooten, zoo, volhart met moet. wy banen
Ons dus een heirbaen tot d’onsterflikheit. mijn troon
Rust onbeweegelijk op zulke zuilen; schoon
De weerelt dreunen zal door ’t schielijk nedervallen
Van ’t overtrotsch Peking, met al haer oorlogswallen:
(585) Daer Mandoryn Trazil de dwingelandy herstelt,
En doet zijn Meesters ’t leet opkroppen met gewelt;
Of paeit het gierig graeu met goederen en renten,
En scheurt het vloekgespan met strenge dreigementen.
[p. 20]
En daer de leeuwevacht zijn moetwil niet voltrekt
(590) Blijft met de vossehuit zijn tieranny bedekt.
Peking! de grootste stad van vyftien koninkrijken,
Die zoo veel Koningen voor uw ontzag doet wijken,
Strijk nu het vaendel voor mijn opperheerschappy;
Ik zal uw nek ontslaen van zijne tieranny,
(595) En met de tweede zon op uwen zetel streven.
Rid. d’Aertskeizer triomfeer.
Nojo. Lang moet d’aertskeizer leven!
Ik zocht mijn heer.
Xun. Trê toe mijn keizerlijke bruit.
Nojo. Ontzachelijke Vorst, wat wil dat naer geluit?
Wat doet de Ridderschap zoo groven keel opsteken?
(600) Waer is de vyand? of is hy met smaet geweken?
Xun. Ontstelt u niet. ik wacht geen vyand voor de nacht,
Of d’aenslag was te niet, die my heeft hier gebracht;
Maer dan zal ik hem zelf met al mijn heir bestoken:
Dat houd my in ’t gezicht der bergen neêrgedoken.
(605) En zoo my Hungüan verzekerde in mijn tent,
Is noch ’t oneenigh hof mijn krijgslist onbekent.
Niet kan de vyand zoo van hoop tot winst ontblooten,
Als krijgsbeleit en hulp van oorloogslotgenooten.
Zoo moetmen de Sineesch in ’t noorden met verraet
(610) Bespringen, dan met dwang de halfgesplitste staet
Ontzenuwen, en haar regering onderdrukken.
Mijn oorlogskunde zal den aenslag doen gelukken:
En Sina, dat door krijg of uiterlijke magt
Van Keizer Tamerlan noit t’onder is gebragt,
(615) Doen buigen voor mijn stael. de bloem van mijn Soldaten,
En oppersten van ’t hof, mijn moedigste onderzaten,
Heb ik op ’t harnas dicht vermomt, met vreemt gewaet,
Die als een ambachtsman, deze als een heer van staet,
Waeghalzen altemael ter hooftstede ingezonden.
Nojo. (620) Uw wakkre ziel is vol van oorlogswondervonden.
[p. 21]
Gewelt wort met gewelt verdreven, krijgslist meer
Ontzien als wapenkracht.
Xun. Elk zal zich in ’t geweer
Vertoonen, en de burcht met Sinkio bezetten,
Op ’t hitsent stormgedruisch van Hungüans trompetten.
Nojo. (625) Uw krijgsdeugd evenaert met Tamerlans beleit;
Maer uw grootmoedigheit verwint zijn dapperheit.
Nu zie ik eindelijk de goude tyden naken,
Dat u de dankbaerheit een stasibeelt zal maken,
In hemelruim gewelf, de weerelt door beroemt,
(630) Xunchispagode, uw naem ter heughenis, genoemt.
Xun. Dan zou zy u in ’t koor mijn zyde doen bekleeden,
Daer ik in marmer noch op uw besnede leden
Verlieven zoude, en weêr herleven vol van lust.
Die maer den nektar van uw rozelippen kust,
(635) Zou door die hemelspys zich overheert bevinden,
Al trotsten hy de min gelijk een eik de winden.
Zijn boezem, schoonze ’t ys in koelheit overtrof,
Zou, door uw zon ontdoit, uw onwaerdeerbren lof
In vloeyent maetgezang door groene beembden zingen,
(640) Daer hem in eergespan de boschleeu quam omringen:
Het moortziek Tigerdier zijn hongersnoot vergat;
De bergboschslang met bloed en bloedig stof beklat,
’t Gestarde Nylgedrocht tot dat geluit ging nooden.
Nojo. Wanneer uwe ziele is opgevaren tot de Goden
(645) En in een God herschept, zal d’eerlooze Sineesch
Uw naem niet hooren of noch popelen van vrees.
Xun. Wat krijgsman zult gy niet ontleeuwen door uwe oogen!
De vrouweschoonheit houd ook Goden opgetogen.
Wat wilden Mexikaen wierd niet gelijk een lam
(650) Indien hy opzicht op uw heerlijk wezen nam.
Heel Sina is te licht om tegen u te wegen.
Nojo. Wat soudenier verneemt den roem van uwen degen,
Diens middelrif niet blaekt in loflik oorloogsvier?
[p. 22]
Xun. Een oorlogsman trotzere op palmtak en laurier,
(655) Behaelt op ’t bloedig velt met moorden en vernielen,
Ik kieze een nachtgevecht van twee verliefde zielen.
Nojo. ’t Sineesche hooftpaleis schokt door uw taje speer
Gants Barbarie stort voor uwe voeten neêr.
Zoo worde uw grooten naem vermaert aen alle kusten,
(660) Zoo lang de weereltkloot in d’arm der zee zal rusten.
Xun. Uw oogen, die te pronk in ’t sneeuwit voorhooft staen,
Zijn als twee zonnen die des nachts niet onder gaen,
Maar flikkren vol van gloet.
Nojo. Die eer betreft de Goden!
Indien gy waert bestuwt met vlugge minnebooden,
(665) En naest de minvoogdes op ’t smookent kooraltaer,
Met vroolik handgeklap, festoen en kerkgebaer,
Bewierookt wierd, zy zou haer rozenhoet vertreden
En kiezen voor ’t albast uw overschoone leden.
Nojo. Als ’t goude borstpantzier uw strydbre schoften dekt,
(670) De purpure plumaedje uw helmkam overtrekt,
En gy aldus gehult de mingodin ontmoetten,
Zy zoude u voor geen mensch; maer oorlogsgod begroeten.
Xun. Zoo dra de zon noch eens haer daghkaros beklimt,
En aen d’onmeetbre kreits der hemeltransen glimt,
(675) Zult gy, uit zacht robijn en leenig elp gesneden,
De koningin zijn van de koningin der steden.
Ga heen besneden Moor verzel de ryxvorstin
Haer schoonheit heeft mijn ziel geketent* aen de min!

Xunchi. Ridderschap.

Geen oorlogsman vertrout zijn krijgsgeheim aen vrouwen;
(680) Maer u mijn Ridderschap zal ik een stuk ontvouwen,
Waer van Peking....
Ridders. Helaes! wat schrikkelijk geluit,
Galmt in al ’t heir dat op dit woest geberchte stuit!
[p. 23]
Xun. Heeft Hungüan mijn kroon verraden, en de wallen
Geopent voor Trazil om ’t leger t’overvallen?
(685) Mijn krijgsverwanten, voort te wapen. yder sta
Voor zijne benden, of ontzie mijne ongenâ.
Mijn stormhoet zy u alle een stander onder ’t strijden.
De vlucht staet yder vry, beweegt zich die ter zyden.

Nojoza. Xunchi. Quarong. Ridderschap.

De Keizer zy gerust, geen vyand zal zijn magt
(690) Bestormen; maer de vreucht breekt teffens onverwacht
Het volk de lippen op. de veltheer is gekomen.
Xun. Zoo is Trazil gevelt, de koningstad genomen.
Het lust my ’t krijgsgeval te hooren uit zijn mond.
Quar. De Goden zijn met ons getreden in verbond.
(695) ’K verdeelde aen ’t balsembosch mijn legermagt in benden.
Een groot gedeelte viel het landvolk op de lenden,
En stroopte, in ’t aengezicht der keizerlijke stad,
De waterdorpliê, van hun koopmanschap en schat,
Die langs de Noortrivier, voor wint en stroom gedreven,
(700) Op vlottent rietgebouw, zich na Peking begeven.
Mijn keurtroep brak verwoet in Xanzis ingewant,
En stelde ’t korenrijk geweste in rook en brant;
Tot eindelijk Likungs, te velt geprest door ’t dringen
Der noot, en ’t aengeklag der waterdorpelingen,
(705) Van overal een heir te been bragt, en gesart
Door d’oude wrok, viel ons afgrijsselijk op ’t hart.
Het oorlogsavontuur bleef lang in twijfel hangen,
Tot onze legermagt het spits der oorlogsstangen
Had afgebeten, en hun krijgsgeleden wijt
(710) Van een gerukt. de wraekbegeerte en eedle spijt
Ontstak het gloeiende gezigt der Pekingezen.
Hun hooftman, blakende van ongedult in ’t wezen,
Barste als een blixem, of wanhoopig boschgedrocht
[p. 24]
Ter linkervleugel in, en moedigde op die tocht
(715) Het woedent leeger aen. toen rukte ik mijn standaerden
En ruitertroepen om, die keerden met hun paerden
Den vyanden de rug, in een geveinsde vlucht.
’t Sineesche krijgvolk vulde op dat gezicht de lucht
Met krijgsgejuich, en volgde ons vruchtloos op de hielen.
(720) Dat heet den Tarter ’t rijk uitgeeslen en vernielen!
Al ’t hof is op die vlucht gerust, de veltheer zal
Van daeg, hoogmoedig op ’t gewaende krijgsgeval,
Het zegepralend heir onthaelen. zonder vreezen
Dat d’eerste nacht het eind van zijn triomf zal wezen.
Xun. (725) Het leger blijft uw zorg bevolen als voorheen.
Verdeel de ronden. hou het oorloogsvolk byeen.
Maek al het stormgeweer in order om te rammen:
’t Harpuisgereetschap om de vestingen t’ontvlammen.
Bezwanger het kanon met dubbel scherp. men zal
(730) De poorten met gewelt bestormen, en de wal,
Om door die bolwerkbreuk de trosboeve en soldaten
Begunstigt van de nacht, ter rijxstede in te laten.
Veel stedelingen zijn ons trouw op hun gevaer.
Wy zullen onderwijl voor ’t hoogste bergaltaer
(735) De wapengoden in hun veltpagoden groeten.
Ridd. Zoo worde Vorst Trazil vertreden van uw voeten!
Quar. Den grooten Cham mag zich verlaten op mijn wacht.
ô Zon krimp in uw reis, en maek een vroege nacht!

Rei van Tartarische Priesters.

I. ZANG.

Rontombekranste boschgodinnen,
(740) En gy, ô vader van het woud,
Die het heelal in wezen houd
Door ’t onderlinge wederminnen,
[p. 25]
Gy hebt het opperaerdsbestier
En smelt de ziel in minnevier.
(745) Vorst Xunchi, die het al zal toomen.
Buigt, in het aenzien van de boomen,
Die neigen tot elkaer,
Voor ’t brandent veldaltaer.

I. TEGENZANG.

De boschgod die zijn minnelusten
(750) In geene bosch- maer hemeltael,
Gepropt vol kerne en woordenpael,
Daer hy zijn lustgenooten kuste,
Doet galmen door de landen heen,
En, over berggehuchte en Zeên,
(755) Is van onze offerpriesterreyen
Voldaen. nu met bebloede meyen,
Festoen van lauwerblaen,
De krijg ten dienst gestaen.

II. ZANG.

De krijgsgod stuurt ’et al daer boven,
(760) Gelijk ons oppervorst beneên.
Zy willen beide neder treên.
Al wat hun luister kan verdooven.
Dies scheelt haer rijk en septer iet,
Haer grootheit, wil en aert, scheelt niet.
(765) Wat wil dit goude tijden baren,
Nu God en vorsten evenaren!
Verlaet uw oorloogstroon.
Koom krijgsgod, help uw Zoon!

II. TEGENZANG.

De Godheit hoeft geen ramp te vreezen,
(770) Zy heeft al wat het oog verbeelt:
[p. 26]
De weerelt van haer voortgeteelt,
Moet aen haer wenk geknevelt wezen.
Haer heerschappye is onbepaelt.
Het menschlijk nootlot klimt en daelt.
(775) Al wie zoo trots als God wil brallen,
Denk hoe tierannen nedervallen
Met yselijken smak.
Dit ’s staetzuchts ongemak.

III. ZANG.

Wie kan ’t verschil met reden wikken,
(780) Dat krijg en min gescheiden houd?
De krijg, die niet als gruwel brout,
Verschrikt het al met wreede blikken,
Verhit op wraek en moort en bloet:
De liefde, vreedzaem van gemoet,
(785) Heeft lust in smeeken, vleyen, streelen;
Haer wapenhuis zijn d’oogescheelen,
De tranen het geweer,
De tong haer scherpste speer.

III. TEGENZANG.

Die d’ooreloog of maegden minnen
(790) Zijn beide slaven zonder wil;
Dies trachtmen te vergeefs ’t geschil
Te vinden met geslepe zinnen.
Een krijgshelt boort om soldeny
En legereere, door een ry
(795) Van vyanden, ter dood verbolgen.
De minnaar moet zijn schoone volgen.
’t Geen d’een om d’eere waegt,
Doet d’andere om een maegt.

[p. 27]

DERDE BEDRYF.

Trazil. Maövenlung.

’t GAet wel. d’aertsveltheer stijft eerbiedelijk mijn zyde
(800) De priesters zijn te vreên in ’s keizers overlijden.
Nu zal ik het heelal betoomen op mijn stoel
En heerschen Vorstelijk.
Maö. Hoe kittelt my ’t gevoel
Van zulk een eer’, met recht uw dapperheit beschooren!
Traz. Zy naerderen. ik hoor de blijde zegehooren
(805) En hun triomfbazuin mijn moedige oorlogslof
Uitschateren dattet klinkt en wederklinkt in ’t hof.
Maö. Al wie u tegenstreeft stort’ neder voor uw voeten.
Wy trotsen ’t nootlot zelf. u kan geen storm ontmoeten.
Traz. De jeugt, getoit met gout, bekranst met lauwerblaên,
(810) Prest d’overwonne voort. d’aerstpriester stapt vooraen,
Omsingelt van een stoet bejaerde wichelaeren:
Manharte deftigheit versiert de zilvre haren:
Die ’t heilig ampt bekleet moet andre met een licht
Van ongerepte deugt, daer haet en smaet voor zwicht,
(815) Waerop de lasteraers hun bitze tanden breken,
Bestralen, om elks hert met deugdenvuur t’ontsteken.
De Sabel voegt Likungs gelijk een oorlogsgod.
Maö. De vyandlijke magt is, door die smak, geknot.

Likungs. Trazil. Ignatius. Urbaen. aertspriester der
Sinezen. Maövenlung.

Ik offer voor u troon dees standeradelaren,
(820) Een oorlogsproi, ontrukt de woedende Tartaren,
Luzzonners met de boog en schietpyl toegerust,
En Molgomzajers op ’t Sineesche bloet belust.
Doorluchte vorst die ’t rijk ontlast van tierannie,
Terwijl ik ’t met het zweert van buitenstorm bevrye,
[p. 28]
(825) Die indiaensche booge en deze leeuwenhuit,
Die van mijn schouders hangt, eisch ik van al den buit,
Om dat ik, die de plaeg van onze bontgenooten
Die weereltschrik Quarong, in ’t heetste van het stooten,
Heb van den hals gerukt. ik heb den Moreman
(830) Beteugelt, dat ’s genoeg.
Traz. Geen ry van eeuwen kan,
Beroemste helt, die daet uit ons gedagten wissen.
De naneef zal u noch in zijn geheuchenissen
Bedanken. Sina steekt het hooft nu moedig op,
En draeit de weerelt om van haer verheven top.
(835) De roof is uwe; gae, bezitze zonder vragen.
Lik. Men hoorde nauwelijx het dreunen van mijn wagen,
Van duizent ruiteren omheiningt in den nacht,
Opdonderen met moort de zorgelooze wacht,
Of elk staet in zijn krits, en grijpt na beukelaren
(840) En pantzers. zoo beroert een zwaren storm de baren!
Maer niets weêrhielt mijn magt. ik dreefze met de vuist,
Tot daer de Hoäng door de ringmuursluizen bruist.
Hier preste ik ’t heir te rugge, en sleepte dees gevangen,
Gerabraekt door den weg met krijgsgewaet behangen,
(845) Geknevelt, twee aen twee, in ’t koninklijk Peking.
Dien grepen wy by ’t hooft; maer deze vreemdeling
Is uit zijn legerhut ons in de mond gevlogen.
Traz. Van zelfs en zonder noot? zoo wortme licht bedroogen!
Hier is al meer aen vast. men doe hun herwaerts treên.
(850) Zeg op in welke stad u eerst de zon bescheen.
Ign. ’t Gevreesde Romen, dat van zeven heuveltransen
De weerelt overziet, dat op zijn hooge schansen,
Of ’t goude kapiteel van ’t oude kapitool
De Kristestander steekt uit Cezars wapenschool,
(855) Daer ’s hemels stedevoogt een trits gewijde kroonen,
En Peters sleutelmagt op kruishelt Peters troonen,
Voert in zijn heerschappy, heeft onsliê voortgeteelt,
[p. 29]
Gevormt door onderwijs na kristus Godlik beelt.
Traz. Wat dreef u hier zoo ver van uwe landgenooten?
Urb. (860) Een blakende yver om Gods kerke te vergrooten.
Om door de kruisweg het oprechte kristgeloof
Intop te voeren, ’t rijk des afgronts dus zijn roof
t’Ontweldigen, alom de kristevlag te planten,
Den ongodist ten schrik, ten troost der kristverwantten.
Aertsp. (865) Gy komt om Sina, door vervloekte tempelhaet
En priesternijt gescheurt, te knoopen met verraet
Aen uwe koningskroon, betooverende onze oogen;
Maer ’t gulde masker is uw schijndeugt afgetoogen.
Konfutius leerde ons wat Godsdienst schorse al dekt.
(870) Konfutius, die van de goden opgewekt,
En van een hemelvuur ontstoken: zonder missen,
Een landorakel strekte in staetgeheimenissen;
Die Goddelijke man voorspelde ons uwen aert:
Want, die zoo verre zeen en landen overvaert,
(875) Zoo veel gevaren peilt, en eindelijk zijn leven
Durft in de handen van verwoede krijgslie geven,
Bezeilt een andre hoek, al zwijgt hy, in ’t verstant,
De Godsdienst is den mensch zoo diep niet ingeplant.
Ign. De Kristekerkplicht streeft door land en waternooden,
(880) En noodigt elk tot haer zielroerende geboden.
Zoo ging de kruisgod voor. wy volgden op die trant.
De Godsdienst is zoo diep den kristen ingeplant.
Maöv. Zoo wierd de goudkust en de parelrijke stranden
Van ’t noit getoomt Peru, met eervergete handen,
(885) Haer sluimrende oorlogsleeu uit zijne klau ontrukt:
De schreyende onderdaen meineedig onderdrukt.
Het land met bloet gemest, de zee gepropt met lijken.
Urb. Wy reisden hier om Gode, uit alle konkrijken,
Een oogst van zielen aan te fokken, kristus kerk
(890) In ’t hart der heidenen te bouwen tot aen ’t zwerk.
Aertsp. Ontzinnig huichelaer wie timmert met den degen?
[p. 30]
Die past een moorder, maer geen priester. laet de wegen
In ’t goudland spreken van wat deugd u boezem vloeit:
Of zijn de lijken ’t zaet daer uwe kerk af groeit?
(895) Wat razernye heeft uw goden ingenomen?
Ign. Wie kan ’t baldadig grau en bootsgezel betoomem?
Die ’t gout viert als zijn God die onze kruisleer haet?
De priester boet niet dat de gierige soldaet
Verbeurde.
Aertsp. Montezume, ô Vorst der Mexikanen,
(900) En gy Qualittinu voer hier uw Indianen
Met heele legers aen. kom Attabaliba,
Aenzienelijke geest, wreek u geleden schâ.
Hier zijn de beulen die u ’t gout ten halze uit knepen,
Daer krygers plonderden en priesters ’t lemmer slepen.
(905) Dat tuige Mexiko en haer verbrande kruin,
En ’t woeste Pannama, en Kuskoos prachtig puin:
Dat tuigen d’Inguï, uit hof en land verdreven,
En Magokappa, leeg van vorstelijke neven,
Toen ’t volk van Tessuka veel liever sterven wou
(910) Als dien gebaerden hoop gelooven op haer trou;
Toen ’t esmaraltebosch de vrouwen ’t hair tot stroppen
Zag strenglen, en de weg alom met rompen stoppen:
Terwijl Tunie noch het albespieglende oog
Der zonnegodheit smeekt, dat zy haer wangen droog,
(915) En schuim haer schatrijk dal van ’t juk der baerttierannen.
Flus komt dat ondier uit alle oorden ’t zaemgespannen,
Ten zy men d’inbreuk* stuit, ons vallen op de huit,
En stopt haer wyden balg met ongerechten buit.
Urb. Helaes! wat konnen toch twee werelooze slaven.
Aertsp. (920) Op datge noit en kunt zalme u in ’t gout begraven.
Ign. Gastvryigheit geeft meer versiersel aen uw kroon,
Als ’t stael uw ysre vuist, ô Vorst, ô Zonnenzoon!
Men ziet geen Adelaer een vlucht van ringelduiven
Bevechten, neen: hy grijpt een Havik in zijn kluiven.
[p. 31]
(925) De leeu valt in het bosch geen lammerkudden aen;
Maer boschgedrochten die me klauwen om te slaen,
Me tanden hebben om te byten en te wonden.
Zijn minder plagen past bezete en dolle honden.
Ons harnas is ’t geloove, ons lemmer het gebed.
(930) Die andre waepnen voert tast dieper als de wet.
Aertsp. Zijn ’t dan geen kristnen die met langgegroeide baerden,
Op ’t geelgezengde vel der Japannees vervaerden
Aen ’t rijk Firando? die het veerrijk Korazan
Uit plonderden, daer zy met zeekasteelen, an
(935) En afgevoert, den buik der holle kielen laden,
En die met menschenroof vervullen, niet verzaden?
ô Vorst! ontwaek. ’t ontbrak den kristen noit aen schijn.
Ziet toe ô vorst.
Urb. Wat braekt u slangetong fenijn.
Aertsp. Moet ik, die niemant als mijn grootvorst heb te hooren,
(940) Die laster van een’ slaef verzwelgen met mijn’ ooren?
Hoe, zuft de vorst? slae toe. sla doot. een hand vol bloet
Maekt die u twijffelig? diet dat op mijn gemoet.
Ik neem de schult op my. zy vloeken onze altaren.
Ontfronsch uw voorhooft. laet de vreeze en zorgen varen.
Traz. (945) Hy heeft het masker zelf zijn boosheit afgerukt.
’K merk die vermomde nijt. indien hun dit gelukt
Zie ik haer tempelhaen gerust de wieken klappen,
En van zijn pylertop in mijn palleizen stappen.
Dat lyde ik niet. wat maekt de aertsofferwichelaer,
(950) Die eertijts yder plach te vryen in gevaer,
En nu in ’t aengezicht des maerschalks zijn Tartaren
Doodschuldig na de wet des oorloogs dorste sparen,
Wat maekt hem nu zoo zeer op kristen bloet belust?
Aertsp. Om dat hy geerne zag d’ontstoke vlam geblust,
(955) Die haest, genadigste, zie toe! door ’t rijk zal branden
En smijten wierookvat, altaren, offerhanden,
Gewijd en ongewijd de godspraekkuil en koor
[p. 32]
En hulsels ondereen, en kerkgedichten door
En in de vlam. de Non mag dan haer losse haren
(960) Gebruiken tot een strop. dan zullen wichellaren
Het wispeltuurig graeu verstrekken tot een spot:
Haer kruisgod, op ’t altaer bewierookt, onzen God,
Verbyten. ’t volk is toch tot nieuwigheit genegen.
Gelooft my, haere tong is scherper als een degen.
(965) Ja scherper: want zy steekt de vorsten uit hun troon,
En hechtze aen haer tierans driedubble gruwelkroon.
Slâ doot,
Ign. Ja doot ons vry; wy sterven martellaren,
Kruishelden, die gevoert door zoo veel zeegevaren,
D’aertsrichter zullen zien, wanneer hy van omhoog
(970) De groote vierschaer spant, daer hy de regenboog
Met zijne voeten drukt en zit op zon’ en starren.
Maer d’almacht laet zich niet van ’t nietich menschdom sarren:
Zy maekt zich fenixen en teeltze uit martelbloet.
Verniel ons lichaem vry, maer ’t ongekreukt gemoet,
(975) Dat menschen menschen maekt heeft God alleen in handen,
Dat vreest tierannen magt noch felle beestetanden.
Houd stant in ’t martelperk. het eerste apostelzaed,
Mijn broeder, zal uit ons herspruiten, uwe haet,
Afgodeling, ten trots.
Urb. De hofpaep brult van tooren.
(980) Hy schuimbekt, knarssetant, stampeit en stopt zijn ooren.
Daer barst de lasteraer gelijk een donder uit.
Aertsp. ô Blixemgod! verplet dit kruisgebroetzel. stuit
Die godenvloek.
Lik. Zoo gy uw God zoekt in te dringen
Om elk te kristenen, en uw verleidelingen
(985) Te binden aen uw wet, waerom in ’t noortsche wout
Uw God geen volk gewerft!
Aertsp. Dat landschap draegt geen gout.
Zy redeneren veel van kruislot en verdragen;
[p. 33]
Maer ’t is ’t gekruiste gout daer zy zoo sterk na vragen.
Is ’t mé niet ergerlijk en razend onbescheit,
(990) Dat God zijn’ kinderen door kruis ten Hemel leit?
Als of door klem van stael zijn ’s vyands kop te breken
Geen zeker teiken waer dat Goden voor ons spreken.
Urb. De vleesschelijke mensch, van geestlijk brein berooft,
Verstaet niet hoe het kruis hem zaligt die gelooft.
Aertsp. (995) Verbastert ketterrot bekeert de Muskovyten,
Daer d’onbezeilde zee ysbergen op kan smyten,
Ysbeeren, tuk op moort in sneeuspelonken aest.
Preekt daer in Russiën de troeble Fina raest.
Gaet daer de Hollander, ter koopvaerdy geslepen,
(1000) De wilde baren schuimt met magt van oorloogschepen;
En met een’ handvolk lands, gelijk men ons vertelt,
Behalven Sina, heel de weerelt wetten stelt.
Gaet hene, bouwt uw kerk daer ’t ongetoomt Afrijken
Van monsters zwanger gaet, de Mooren ’t vel bestryken
(1005) Met oli sterk van reuk om ’t blakrent zonnevier
Te trotsen op haer huit.
Traz. genoeg. staffiers, komt hier.
Leit deze in ’t Kerkerhof. de vyanden beneden.
Dat niemant overlast geschiede zonder reden.
d’Aertspriester stelle nu zijn hart gerust. het hof
(1010) Besluit der kristnen stem. hy heeft geen vreezens stof.

Celione. Trazil.

Genadigste hou stant.
Traz. Wie roept me?
Celi. Celione.
Traz. Gy meugt Namolizont uw wulpsch gezicht vertoonen,
Die gy zoo menigmael in uwe dartle schoot
Gekoestert hebt, als ik van uwe gunst ontbloot,
(1015) De stenen klaegde. nu kan ik uw min verachten.
[p. 34]
Dat die verwijfde u vley met laffe minneklachten
En geile minnevlam vergiftige zijn bloet.
De krijgsgodin beschaft my ander werk. ik moet
Met d’onverwonne vuist de gryze tijt braveren.
(1020) ’t Roemruchtige Käyr zal my haer Fenixveren,
En ’t zevenmondig hol, waer uit de Nijl gevoet
Door zoo veel landen speelt, en spoelt zijn zoete vloet
In ’t zoute nat, doen zien; en vorstlijke mumyën
Chaldeeusche penningschat van overoude tyën
(1025) Grafspitsen, en wat meer de vreemdling wonder acht
Vertoonen. d’Indiaen, door dezen arm verkracht,
Zal met den Perüaen zijn fijne Zilverbaren,
Uitstorten in mijn schoot, en zich mijn slaef verklaren.
Het Aziaensch gezach bepaelt mijn oorloogsmoet,
(1030) En deugden niet. ik zal de weerelden in bloet
Verdrinken, of met kracht voor deze troon vereenen.
Die om de tranen lacht, zou die zich om het weenen
Van eenig tenger wicht ontzetten? Ja! zoo zucht
Mijn hofrots alsze wort gebeten van de lucht.
Celi. (1035) Heeft mijn bekoorlijkheit dan uw gezicht bedroogen,
Of is de bloezem van mijn boezem al vervlogen?*
Wie heeft de rozen van mijn kaken afgekust?
Traz. De geilheit heeft het vuur der schoonheit uit geblust.
De maegderoem rust niet in welgevormde leden;
(1040) Maer is gegrondvest in aenbiddelijke zeden
En kuisheit, die vooral by schoonte wort begeert.
Zy roemt vergeefsch haer leest die dit sieraet ontbeert.
Celi. Hoe menigmael hebt gy vervoert door minnelusten,
Mijn maegdeschoot gestreelt als ik u vlammen blusten,
(1045) Daer gy beëedigde met duurbezwore trouw,
Dat gyme op ’t huwlixbed zoud hulden tot uw vrouw.
Traz. Gy hebt mijn dertle tong dien lossen eed ontwrongen,
Toen uwe minnegloet mijn onbedachte longen
En hart doorprikkelde. nu legt Namolizont,
[p. 35]
(1050) Gebolwerkt in uw ziel. ik heb de morgenstont
Van u ontloke jeugt met volle vreugt genooten,
Een ander kan my nu van d’avontlust ontblooten,
Die noch trotzeert dat hy, gedreven door de min,
De boel van vorst Trazil, gebruikt voor zijn boelin.
Celi. (1055) Hou op groothartig Prins uw lustgenoot te grieven.
Traz. Een ander streele een Vrou, haer willende believen,
Of die haer weerzin vreest; wy zijn het minnen wars,
En voor die tokkeling verkiezen wy ’t geknars
Van zwaerden op helmet, helmet op stael geklonken:
(1060) ’t Gekraek van speer en knots, geknakte menschenschonken
Voor ’t poeslig lelivel, voor ’t zachte zwanenwit,
Voor armen, die een maegt, door minnebrant verhit,
My strengel om den hals. myne oor’ heeft meer verlangen
Na ’t yslik dreunen van metale donderslangen,*
(1065) Die uit haer holle maeg uitbraken vuur en moort,
Als na de minnetael uit maegdemont gehoort.
Celi. ’t Is lustiger een maegt op ’t ledekant te streelen
Als met de wapenen om goet en bloet te speelen,
Tot datmen eindlik wort gevleugelt of gedoot.
Traz. (1070) Een krygsman vliet gemak, en zoek zyn eer in noot.
’t Is loffelyker zich ten oorloge uit te rusten,
Bestuwt van ridderschap, dan dronken in de lusten
Op maegdevlees verzot, te koesteren geilen brant.
Celi. Zoek buiten twist, op dat een kanker ’t merch van ’t lant
(1075) Verteer, terwyl de Vorst veräf de wilde Mooren,
Doet popelen van anxt en zijne wetten hooren,
Tot daer de noortstar peilt het eint van d’oceaen.
Loop daerze aen ’t hemeldak de wisselbare maen
Zien pryken, als wy hier de schitterende stralen
(1080) Der middagzon ontvliên. sleep binnen onze palen,
Die aen de Nylstroom vreest een Krokodillebeet.
Zoek waer den Arabier zyn duure tyt besteet
In Artzenie, en volgt het spoor van Avicenne
[p. 36]
Hun groten kruidenier, of die de paerden mennen
(1085) Daer Tartarie in ’t oost haer heerschappy besluit,
En vint, wanneerge keert uw ryken gevrybuit,
Uw Vyand overal gekeizert, u verstooten.
Traz. ’k Vrees niet. Namolizont is in de haet der grooten.
Zijn magt is afgesneên. elk ziddert voor mijn staet.
Celi. (1090) Vergaep u niet ô Vorst! aen Vorsten min of haet.
Bedekte veinzery houd meest haer hof in hoven.
Traz. Elk heeft my trou belooft.
Celi. Volbrengen en beloven
Heeft verder tusschenkreitsch als ’t aerd en ’t hemels rond.
’t Is waer: elk valt u toe en vloekt Namolizont;
(1095) Maer vyanden zijn ’t felst die op haer luimen leggen.
Flus zet hy u, dien gy te vuur en zwaert ontzeggen
En dooden kunt, uwe deugt met zwaert en vuur betaelt.
Gelyk een rosse Leeu, wanneer hy adem haelt,
Na dat hy langen tijt heeft half gestikt gelegen,
(1100) Zich prikkelt met zijn staert tot toren, alle wegen
Met naer gebrul doorkruist, en eindlik, dol van haet,
Zijn vyant overvalt, die zorgloos henegaet
En andre bezigheên bespiegelt met zijn zinnen,
Zich voelende te laet van weerwraek overwinnen:
(1105) Zoo zal Namolizont, wiens slagveer, half gefnuikt,
Vast aengroeit met de tyt, daer hy in Kanton duikt,
Gy tot de middelriem des weerelts en daer buiten,
Met uwe legers spat, zich wreken, ’t ryk besluiten,
De grenzen sloopen met een ’t zaemgevloekte hoop
(1110) Meineedigen. de wraek heeft altyt bloet goetkoop.
Die binnen vyant heeft, hoeft buiten geen te zoeken.
Traz. ’k Zal eerst Namolizont vernestlen uit zijn hoeken.
En dan Gujana zelf in d’andre wereltkloot,
En ’t zuikerryk Brazyl, van helden noit ontbloot,
(1115) Genâ doen bidden met een bosch van ebbenboomen,
En in de boezem van de mexikaensche stromen,
[p. 37]
’t Schuimbekkent oorlogspaert verkoelen, dat, verhit
En druipende van zweet, het goude montgebit
Beknabbelt. Celione! een vlam van oorlogseere
(1120) Verteert mijn ingewant!
Celi. De keizer triomfere!
En ik in zijnen arm op ’t vogeldons vereent.
Zoo knaeg de nijt haer gal.
Traz. Ach! hemelschrager weent,
De krijgsgod laet zich van de schoonheit ringelooren.
De weereltwinner moet na Celione hooren.
(1125) Hoe qualijk evenaert de krijgsdeugd en de min!
Ik die den hemel wil doen luistren na mijn zin,
Verzuim mijn zelf.
Celi. Ik zal uw wapendeugt niet breken,
Maer eer volmaken, en met duizent ondersteken,
Uw vyant, die althans met ingetrokken staert,
(1130) Gelijk een bloden wolf, van moedigheit ontaert,
Geduurig boschwaert rent, op ’t ritslen van de bladren,
Terwijl het zwarte bloed stremt in zijn’ trillende adren,
Door lokaes van mijn min betooveren, ’t verstant
Bedwelmen, dat hy zelf zich geve in uwe hand

Hungüan. Sinkio.

(1135) Zoo zach de rijxgezant, Namolizont?
Sink. De boomen
Getuigen wat ik zach.
Hung. En zonder stoet gekomen?
Sink. Zijn zuster, Sochidon en twee trauwanten zijn
Al zijn gevolg.
Hung. Hoe vont gy hem?
Sink. In andre schijn.
Als toen hy in mijn val liep stemmen met zijn Vader.
(1140) Ik dook in heggen neêr. hy quam allenxken nader
[p. 38]
En toonde Sochidon, tot teken dat hy ’t was,
’t Geheele hooft ontbloot.
Hung. Was dat vermomt?
Sink. Zoo ras
Hy stil stont, zwoer hy by de hel en hemelgoden,
Dat hy den septerdief den vaderbeul zou dooden,
(1145) Eer d’albeziende zon zijn hooft zou zien ontdekt,
Na die ontmomming. nu voort, eer hy verder trekt,
De Vorst dit aengedient, zoo kan geen leet ons deren.
’K zal u de rijxvorstin in hare wapenkleeren
Vertoonen, zijt gerust.
Hung. Daer legt de heerschappy!
(1150) Daer legt Sunchins geslacht en wreede tieranny!
Zoo blijft geen euvele regering zonder vallen.
Nu heb ik kans genoeg om, onder door de wallen,
’t Gewapent Tartarie en haer gehoonde magt
Te dringen met gewelt, in ’t aenzien van de nacht.
(1155) ô Starrevoogt! die ’t heir der starren helpt aen ’t blinken,
Zoo dra de zonnegod zijn henxsten noopt te drinken:
Bestulp haer glansen met uw donkre nachtgordijn,
Zoo tart uw licht voortaen de middaghzonneschijn!
Wraeckgierig hart volvoer zoo vreeselijk uw tooren,
(1160) Dat noch de nazaet schrik als hy uw naem zal hooren.
Ontbint of breek de knoop die zoo veel rijken bint.
Zoo havene mijn hulk in spijt van weer en wint.

Namolizont. Vanli. Quizing. Kamizame. Sochidon.

Nam. Het oud palleis wort weêr beschaduwt van mijn voeten.
Bloeddorstige Trazil! hoe zultge ’t schelmstuk boeten!
(1165) Het Keizerlijke bloet, zoo schendig uitgestort,
Schreeuwt hemelhoog om wraek. een eedle gramschap port
Mijn ziel, om u in mijn onterfde kroon te vliegen.
Een opgekraeide leeu is niet in slaep te wiegen,
[p. 39]
Hy rust niet eer voor hy zijn vyant ziet verheert.
(1170) Verdruk den stokebrand die met mijn roem braveert.
Turbano, hemelvorst, wiens goddelijke altaren
Ik plegtig heb geviert, zelf in mijn kinderjaren,
Verhoorme: of achtge maer de menschen om ’t genot?
Zoo volgt het domme volk de stappen van zijn God.
(1175) D’erfrijxvorst kentme niet, maer ’t hooft der dwingelanden,
Wort om zijn schat gelieft, gedragen op elks handen.
Zoo raept men spaenderen en takkebossen op;
Maer niemant poogt den boom te zetten in den top.
Wanneer de noordewint, die dolle wolkendryver,
(1180) Van Zunchins toppen nu bezadigder, dan styver,
Zijn kaken openspalkt, en eindigt met een kreet
Zoo yslik uitbarst dat daer berg en bosch van weet,
En rukt een dikken pijn die ’s aerdrijx diepste kolken
Van onder ziet, en ’t hooft steekt deur ’t gespan der wolken,
(1185) Uit ’s afgronts nare schoot, tot dat zy nederploft
En plettert met haer val al ’t omgelege kroft:
Niet anders vult nu ’t graeu haer volgepropte buiken
Met d’afval van mijn ramp, en weigert niet te duiken
Voor s’rijxgeweldenaer, indien het maer het wand
(1190) Uit mijne schipbreuk deel’ zoo dra mijn staetkiel strant.
Taimingaes vorstestam is die zoo licht vergeten!
Draegt niemant in zijn borst een ongekreukt geweten!
De rechter, die is elk geschapen is tot wacht,
Is die van yder voor zijn tijt in ’t graf gebragt?
(1195) Of is hy met de trou ten hemel opgevlogen?
Helaes! ’t zy u geklaegt ô Tanzu, en mijn oogen.
Zoo kleinen handvol volx blijft, in zijn ongeluk,
Alleen de Vorst getrou en deelt in vreugt en druk.
Maer daer komt Sochidon de boomgaert doorgesloopen.
Soch. (1200) Daer ’s min voor ons te vreezen dan te hoopen.
Zoo ’t zonnelicht noch tweemael onder gaet
Eer iemant u bejegene in dees staet,
[p. 40]
Zie ik uw arm gestijft van duizent grooten,
Den booswicht uit heel Azïen gestooten.
(1205) Ik heb, ô Vorst! veel vrienden aan mijn zy,
Die heimelijk die vorsteslachtery
Vervloeken, en het rot der dwingelanden.
Al neemt de haet uw deugden op haer tanden,
Al pronkt Trazil, die grootvorst vande nacht,
(1210) Met zonbanier en keizerlijke pracht;
Al gaept het graen na schatten van ter zyën
En prijst om die de bastertheerschappye:
Noch zult gy haest, schep moet ô zonnezoon,
Uw stammegod bedanken op uw troon.
(1215) Dan zal Trazil u eerste troontrap strekken.
Nam. Zoo moetge om mijnentwil na Igaras vertrekken,
Die is mijn trouwe vrient en vaders bloetverwant.
Geen giften hebben ’s mans geweten afgebrant,
Geen vrees het onderdrukt. hy staet in zwarigheden
(1220) Gelijk een eik die van de winden wort bestreden.
Gâ heen ô Sochidon, gâ heen, vertel den helt
Hoe d’erfvorst buigen moet voor goddeloos gewelt.
Van septervlegels. hoe de haet met duizent oogen
En ’t beulenleger, dat haer ’t gift heeft afgezogen,
(1225) Op onze vrientschap loert. gâ heen; maer hoor: de min
Die hy verschuldigt is aen ’t vorstlik hofgezin,
Betael hy nu, en sterk mijn armen met zoldaten,
Mijn vrienden met zijn gelt. dat hy het al verlate
En neme met uw raet een rijp, maer vroeg beleit.
(1230) Zoo waerlijk overleev’ zijn naem d’onsterflijkheit!
Zoo blink uw trouw in noot als ’t berggout in de vlammen.
ô Pronk van uw doorluchte stammen!
Gy toont dat d’adel metter daet
In geen geslacht, maer deugt bestaet.
(1235) Gy pronkt niet met uw oudren wapen;
Maer laetze stil in ’t marmer slapen,
[p. 41]
Die met berookte beeldenprael
Bepronkt de randen van zijn zael,
Braveert met and’rer naem en eere;
(1240) Maer dieze met haer deugt stofferen
Zijn edellingen, daer de nyt
Haer bitze tanden stomp op slyt.
Nam. Ei gâ. laet Igaras onze onderdrukking weten,
En sla den roofgriffoen den helhond in de keten,
(1245) Waer aen de blaffer zich vergeefsch te barsten woel,
Terwijl ik hem de kop verpletter van mijn stoel.
Zon, die d’adren kunt ontsteken
Met uw aengename brant,
Leg nu, op het vorstlik smeken,
(1250) Uwe hengsten aen de band.
Doov’ uw stralen, kort de dagen,
Laet het hemelswagenspoor
Rooken van uw snellen wagen.
Geef mijn wenschen toch gehoor.
(1255) Zyt gy, albeziende klaerheit,
Stamgod van ons oud geslacht:
Zoo betoon ons nu de waerheit
En verruil u dagh in nacht.
Rooft onze aerdkloots tegenklingen,
(1260) Want uw zonnelingen zijn
Laes! verkeert in duisterlingen,
In een al te slaefschen schijn.
Nam. ’K verwacht d’aertskamerling die ons by hem zal leiden
Zoo dra de schaduwen verdubbelen oft scheiden.
(1265) Zoo wort Taimingas stam, in ’t heimelijk geviert,
In ’t openbaer gevloekt.
Kam. Wat naer geklikklak giert
My in mijne ooren. stil! hoe is mijn ziel beladen!
Bescherm my broederlief! helaes! wy zijn verraden.

[p. 42]
Maövenlung. Namolizont. Kamizame.
Vanli. Quizing.

Geeft u gevangen.
Nam. Wijkt verrader. voort: stâ af.
Kam. (1270) Gaet sleept de keizerbeul met ketenen ter straf.
Wat wrokt, want kant gy u met koninklijke zielen.
Wet uw gerechtig stael om schelmen te vernielen.
Nam. Wie heet u dat?
Maöv. Ik volg mjn opperkeizers last.
Vanli. Zeg bloethonds, die vervult van burgerbloet noch bast
(1275) En vast na Vorstenvleesch; en, met moortzieke handen,
Niet vreest zijn opperheer meineedig aen te randen.
Kam. Troulooze, zyt gy ook een hooft van ’t moordgespan?
Vertrek, en raek my niet. ziet toe. den hemel kan
De gruwelen niet zien. zy dreigt met donderklooten
(1280) Die bloedharpyen te verpletten, en te stooten
In d’allerdiepste kolk des afgronts. vrees den haat
Der starrelieden.
Maöv. Had uw Vader niet den staet
En burger uitgeput, de langvergaerde schatten,
Die zoo veel rijken in haer rijken schoot bevatten,
(1285) In gulzigheit verslempt, en, razende als verwoet,
De hairlok afgezengt der vryheit, hare moet
Vertreden, en ’t ontzach der strijdbre bontgenooten
En ’t vrygevochten land, hy was noch onverstooten,
Met zijn meineedig zaet. nu demptmen best dien vloet
(1290) Die zoo veel bloet verslint, met eene hand vol bloet.
Nam. Zoo krijgt het schelmstuk glimp. zijn al de razernyen
Te beene, om ’t zonnenhuis vervaerlijk te bestryen?
Kam. Zie uit het zielenhof eens op uw afkoomst neer
Heer Vader. spoken helpt! verschaft ons tegenweer.
Vanli. (1295) Geweldenaers rukt af uw schitterende helmen,
[p. 43]
Op datmen zie wie ons als knevelers en schelmen
Durft kluisteren.
Maöv. Luister niet. schiet toe.
Nam. ô Wat een hoon!
’K moet lyden dat een schelm beklautere mijn troon,
En voel mijn armen van vervloekte boejen knellen.
Kam. (1300) Waer wiltge met ons heen?
Quizin. Ik zal mevrou verzellen.
Vanl. Ondankbre, steek uw zwaert in mijn geprangde borst.
Nam. Verwijfde schuddebol gy grieft uw oppervorst.
Maöv. Een laffen die ’t zich noemt, maer zonder kroon en ryken.
Een slaef van Vorst Trazil die voor mijn arm moet wijken.
(1305) Slâ. maek de voeten vlug.
Vanl. Taimingâs stamhuis stort
Ter neêr, nu tieranny van elk gehandhaeft wort.

Sinkio. Hungüan.

Zoo vlucht een hart den muil der aengeschonne honden
In ’t hartebosch! terwijl het overlaên van wonden
Vergeefsch een schuilplaets zoekt, vergeefsch zijn schorre borst
(1310) In koele bronnen wenscht tot laving van zijn dorst.
Wat leed mijn ziel gewelt toen ik de rijxvorstinne
Zach vleugelen en slaen, gelijk een krijgsslavinne!
Noit krijgt den morgendou meer schoonheit van het licht
Als hare tranen van haer tintelend gezicht.
Hung. (1315) Heer Sinkio hou op. ziet gy door andere oogen
Als d’oogen van uw wraek, zoo is mijn wraek bedrogen.
Taimingaes tieranny moet sterven met de nacht,
Zoo datmen noit de naem van dat vervloekt geslacht
Meer hoore. deist gy nu? op Zinkio, de helden
(1320) Die hun weleer met my voor d’oude vryheit stelden
Gedagvaert! dat een troep by onzen wraekgenoot
Sarron verschuil, die woont na ’t frissche morgenroot.
[p. 44]
Een vleugel blyf by my, of ’t zuiden aen quam springen:
Keer gy den westerhoek met uwe wrekelingen.
(1325) Die tegen ’t noorden zien heeft Konzan met het best’
En stoutste volk in ’t oog. Zarin regeert de rest.
Al helden welgemoet te sterven of te wreken.
Deze aenslach is daer by zoo heimelijk besteken,
Dat ook d’inbooreling zijn stedelingen haet,
(1330) En zelfs geen einde weet; maer steunt slegts op mijn raet.
Het onbekende volk, ons toegeschikt van buiten,
Zal op de hoorenklank het opperhof besluiten.
’t Is alles zoo bekuipt dat list noch ongeval
De handvest dezer wraek ons oit ontwringen zal.
Sink. (1335) Mijn legerhelden zijn gewapent ingelaten
Door Vaders grafpoortael, door d’overwulfde straten
En door de watermuur in mijn verheven slot.
Waer draelt heer Hungüan?
Hung. ô groote wapengod!
Bestuur mijn hand als ik den Tarter in zal voeren,
(1340) Door d’ondermijnde wal, om eens de nijt te snoeren;
En d’al t’ondankbre stad te toonen, wat het zy,
De deugd betalen met gewelt en schendery.

Rei van Sineesinnen.

Nu ’t volk de voorsmaek proeft van vrede,
En dat Likungzus onvertzaegt,
(1345) Den beer van ’t noorden heeft vertreden
En in zijn roofziek nest gejaegt:
Nu hy een heir van vluchtelingen
En strijders in de heetste slag,
Geboort door zulk een bosch van klingen
(1350) Dê buigen voor zijn legervlag;
Nu slaetmen ’t Vorstlikhuis in boejen.
Men knot de buitentieranny,
[p. 45]
En doet de binnetweedracht groejen
Door d’ommezwaei der heerschappy.
(1355) Dit voelden, voor een ry van jaren
De barsche Siammiten meê,
Toen Siam, vry van krijgsgevaren,
Verstikte in zulken holle zee.
Namolizont (ach! ’t hert moet breken
(1360) Door zulken jammerlijken maer!)
Namolizont; de krijg ontweken,
Loopt in zijn eigen hof gevaer.
Ik zag zijn hals in ketens prangen,
Een d’onverwonnen oorloogshelt
(1365) Met onze rijxprinses gevangen,
Haer schouders buigen voor ’t gewelt.
De leeu wort in zijn nest gegrepen
Van Tigers, heet op leeuwenbuit,
Hy heeft vergeefsch ’t gebit geslepen:
(1370) Hy poogt vergeefsch zijn rosse huit
Te dekken met zijn dikke manen.
Nu perst hy ’t vuur uit zijn gezicht,
Nu poogt hy zich een weg te banen,
En slaet zijn klauwen uit ’t gewricht.
(1375) Zijn nestgezin hout op van hoopen,
Dewijl het nergens uitkomst ziet.
De Tigerbende valt aen ’t stroopen
En acht zijn stale kiezen niet.
Wie zal nu onze maegdereijen,
(1380) Als wettestelster van den dans,
Langs schoon Jasmijne beembden leyen
En geven onze Joffers glans?
Nu Kamizame in ’t heldenwapen
En ’t harnas op de blanke borst,
(1385) (Schoon zy ten oorloog scheen geschapen
En heel in glinstrent stael beschorst)
[p. 46]
Geketent is in ’t hof gedreven,
Met broeder als d’onbrachmannyt
Den stier pleeg aen het mes te geven,
(1390) Hoe vreeslijk dat hy stoot en wrijt.
Ei donder uit uw hemeltroonen
Turbano, donder onvermoeit
Den kerker stukken, die uw zoonen
En zonnebloemen hout geboeit.
(1395) Gaet heen verlaet u nu op staten
En bergen van verganklik gout
En vrienden, die u flus verlaten,
Zoo ’t slinx geval zijn koers niet houd.
Noem nu gepurperde tierannen
(1400) Gelukkig, voor de zark het leet
Uit haer besloten buik kan bannen,
Daer ’t bleike rif geen onheil weet.
Men moet zich aen geen schijn vergapen.
’t Geluk der Vorsten is maer schijn:
(1405) Geen bed van roozen doet haer slapen.
De zorg, door ’t gloejende zattijn
En peerelkleedren deurgebroken,
Verteert haer rustloos ingewant.
Nu maekt zy ’t heete bloet aen ’t kooken.
(1410) Dan steektze ’t harssenvat aen brant.
Wie zal nu onze maegedereyen,
Als wettestelster van den dans,
Door schoon’ Jasmijne beemde leijen.
En geven onze Joffers glans?
(1415) Nu Kamizame, in ’t heldenwapen,
Met broeder, die zijn vrient vêrwacht,
(Schoon hy ten oorlog scheen geschapen)
Geknevelt is in ’t hof gebragt?

[p. 47]

VIERDE BEDRYF.

Trazil. Namolizont. Likungs. Quizing. Vanli.

HEeft oit de burgerliefde een marmer zegeteeken
(1420) Den Keizren opgerecht die, trots en onbezweken,
Hun lijf verpanden voor het vrygevochte land:
Zoo toont u plicht. gaet heen mijne onderzaten, plant
Voor my een stasibeelt uit diamant gedreven,
Daer mijn getergde wraek de Massageet deed beven
(1425) Op ’t trotse metzelwerk in ’t aenzien van de nijt.
Wie heeft het vallend hof van monsteren bevryt?
En, niet vernoegt alleen de vyant t’overvallen
En op de hoogste trap van oorloogslof te brallen,
Het schendig bloedjuk van zijn vryen hals geschut,
(1430) En ’t uitgemergelt grauw gelukkig onderstut?
Nu kryt een bastertzoon, dies moordlust, reets aen ’t wassen,
Op ’t bloedspoor van Zunchin, in burgerbloet wou plassen,
Mijn deugt voor veinzery, mijn moed voor wreedheid uit:
Maer mijn voorzichtigheit heeft zijn gewelt gestuit.
(1435) De reukeloosheit heeft den onverlaet bedroogen.
Stâ vast. men sleept hem hier.
Nam. ô smert! wie zal mijne oogen,
De helft van ’t leven, al t’onmenschlijk uitgesneên,
My wedergeven? hoortge niet na mijn geween
Verstokte Goden! wraek! waer ben ik? koom verwoede
(1440) Koom ruk mijn boezem op. nu ben ik ’t leven moede.
Wie heeft mijne oogen door zijn holle keel geslokt?
Wie heeft het streng gezicht voor lekkerny gebrokt,
In ’t duurgeplengde bloet van God Taimingaes neven?
Op, sluimrende onderdaen bescherm uw keizers leven.
(1445) Bescherm. neen! wreek my; maer bestorm het monsterdier,
Dat al de weerelt zengt en blakert, met het vier
Van vorsteschendery. hoe is de tijt verloopen!
Heer Vader heeft het rijk verdadigt tegen ’t stroopen
[p. 48]
Der rijkvrijbuiters die, verlekkert op den roof,
(1450) De boeren teisterden. zijn groote krijgsmoet stoof
Heel Tartarie door; hy sloot de Vyand buiten
En nam een erger plaeg met grooter magt te sluiten,
De kroonzucht binnen: ach! al t’onbedachte Vorst!
Gy voede een Vyant op, de kanker in uw borst,
(1455) Die wreeder als het heir der wrevele Tartaren,
Den grooten weereltheer in ’t zonneschilt dorst varen.
Verrijs uit d’ysre slaep heer Vader, groote geest,
Bezie eens wie ik ben en eertijts heb geweest.
Het noodlot is belust uw zonnenhuis te knotten;
(1460) Maer uwe heldefaem zal noit in ’t graf verrotten.
Vertrê genade. recht de wreetheits stander op.
Al rukt gy alles nêer noch steigere ik intop.
Een Vorst leeft na zijn doot in ’t hert der onderzaten.
Ik zal een Burgery; zy noit mijn naem verlaten.
(1465) Ik schei met wapenlof. geeft my mijne oogen weêr,
Of plonder ook mijn ziel met uw bebloet geweêr.
Scheur vry Namolizont met doodelijke wonden
En groulik foltertuig, zijn eer blijft ongeschonden.
Waer dwaelt de blinde Vorst? waer ben ik?
Traz. Daer uw Vorst
(1470) De troon bekleet.
Nam. Daer ’t hooft der vloekverwanten dorst
Na ’t hemelsbloet van God Taimingaes zonnespruiten.
Liku. Genade, Vorst. uw magt gaet hier haer zelf te buiten.
Rampzalige oorloogshelt, ik deel aen uwe smert.
Nam. Drukt u mijn zwarigheit? zoo treê Trazil op ’t hart.
(1475) Zijn ondergang alleen kan my weêr vrolijk maken.
Troulooze huispest. voort. gy zult het bloet weêr braken
Dat gy gezopen hebt.
Traz. Dit schelden voegt u niet
Ten past niet dat een slaef zijn opperheer gebiet.
Nam. Noch minder, daer het recht verkracht den dwingelanden,
[p. 49]
(1480) Door staetzucht opgeruit, de septer geeft in handen.
Ik ben uw Vorst. geeft my d’ontwronge rijxstaf weêr.
Buig, onderworpeling voor uw aertskeizer neêr.
Traz. Gy voert de naem van Vorst en laet niet vorstlix blijken.
Waer zijn uw standers? waer uw groote koninkrijken?
(1485) De wijde weerelt is met mijnen naem vervult.
Geen mensche rept van u. wie heeft u ingehult?
Nam. Al schijnt my nu helaes! een ander lot beschooren,
Ik ben tot heerschappy geboren, niet gekooren.
Al ben ik in de plaets van Vorst een blindeman,
(1490) Mijn zonnestamgod leeft die ’t zien en wreken kan.
Traz. Waer zijn uw lijfstaffiers?
Qui. Va. Hier.
Nam. Trouwe lotgenooten!
Traz. Waer uwe kroon en troon?
Nam. Gy hebtm’er afgestooten.
Traz. Uw rijxvolk?
Nam. Gy, en al uw beulenmoordgespan.
Traz. Uw landen?
Nam. Sina, en al wat gy als aertstieran
(1495) Uitmergelt, onder schijn van lieffelijk regeren.
Zoo grijpt en schokt een wolf, gedost in schapekleeren.
Traz. Wat blaft gy? uw gewelt is onder mijn gewelt.
Gy zijt u zelfs geen meer; maer van mijn arm geknelt,
Of wiltge u leven ook verliezen met uw leden?
Lik. (1500) Onzachbre Majesteit, ach! laet uw boezem kneden
Door zoo veel tranen. ’t is wel spâ; maer niet te spâ:
De droefheit dringt mijn tong te bidden om genâ,
Verschoon den blinden helt, en raek hem niet aen ’t leven.
Nam. Gy weigert mij genâ met my gena te geven.
(1505) Wie zijtge die alleen mijn kroonrecht gadeslaet?
Lik. Ik, die van ’t slaefsche juk onlaste dezen staet
En nu mijn zelven niet van droefheit kan bevryen.
Ik wederstont met vreugt het buldrend’ Tartarie.
[p. 50]
Nu parst my laes! mijn vrients geween en bittre smert
(1510) De tranen uit het oog, de droefheyt in het hart.
Nam. Verdelgt den dwingelant, dat is mijn smert verkleenen
My helpt verwijft geschrei noch troosteloos beweenen.
Eene artseni alleen kan my van ramp ontslaen,
De wraek van Vaders doot en ’t leet my aengedaen.
(1515) Mijn rammelent gebeente eischt bloet der vloekgezinden.
Zoo wort mijn wraek bekent aen alle vier de winden.
In zulk een vierschaer wort dit kroonpleidoi beslecht.
Traz. Wy achten geen gewelt. wy zijn hier zelfs ’t gerecht.
Nam. Al onderdrukt gy ’t recht ’t zal eeuwig triomferen.
(1520) Terwijlge ô aertstieran dit moorden en schofferen
Voor ’t onderaertsch gericht in ’t ledenloos gewoel,
Vergeefsch verdedigen, vergeefsch den rechterstoel
Ontveinzen zult uw, door den hals getrokkene eeden,
Tot duizendmael gestaeft en meermael overtreden.
(1525) Zoo slokt een vuilen beer zijn brokken weder in
Die eens zijn uitgebraekt. is dit de Vorstenminn’?
Heeft Vader om de trou den bastert opgetoogen,
Van het bezoedelt bed, daer hy vergif gezogen
En wrok en afgunst had met smaek gelekkertant?
(1530) Fy! had u ’t blixemvuur in ’s moeders lijf verbrant,
Zoo gaeftge tot mijn val, verwate septerrover,
Niet al uw eeden op, en al uw woorden over.
Struikroovende Arabiers, hoe eerloos omgekocht,
Zijn noit meineediger als zulk een schrikgedrocht.
Lik. (1535) hoe zal dit kroongeschil de rijken gaende maken!
Traz. Wie durf zoo lang ik leef my aen den septer raken?
Nam. Die uw gezach niet vreest.
Traz. Ik zal my doen ontzien.
Nam. Dat ’s buiten uwe magt. my kan geen leet geschiên.
Indienge my tot straf het leven laet behouwen,
(1540) Zal ik tot dankbaerheit u ramp op rampen brouwen;
Maer als de doot mijn rif verbrijzelt in het graf,
[p. 51]
Verwacht van sterker hand uw langvertraegde straf.
Zoo u in ’t hoog pallais geen Landzaet aen durft randen,
Zal d’altijtwrokkende Katajer van de wanden,
(1545) Noch ’t roestig oorloogstuig afscheuren met het stael.
Ach! ’t godloos bastertzaet is doof voor zulk een tael,
Dat denkt na onze doot geen ongemak te vreezen.
Maer wacht. een wreker, uit mijn wrokkende asch verrezen,
Zal u verweldigen. ’t gaet wel zoo dat gelukt,
(1550) Dien ’t alles tegenloopt.
Traz. ’K ben noch niet onderdrukt.
Het onheil dat my dreigt verwachte ik sonder schroomen.
Men zal die stoute mond muilbanden en betoomen.

Maövenlung. Vanli. Namolizont. Trazil.
Likungs. Quizing.

Daer is ’t bestoven hooft van uwe Vyandinn’,
Vanl. Heeft u in ’t monsterlant Afrijke, een tigerinn’
(1555) Met tigermelk geaest? of bentge in scherpe klippen
Van beeren voortgeteelt? zijn dit de wijze lippen
Waeruit de zomerbie zjn honig gaerde? neen!
Het vriendelijk gezicht is in een marmorsteen
Verandert. spreek noch eens, het zy u geest gaet dwalen,
(1560) En schorre donders spreekt in plaets van geestetalen,
In ’t duister zielenrijk, of droef en afgemat
Van bulderen, omhelst in d’onderaertsche stad!
Uw Vader, daer hy wêer ter heerstroon opgeklommen
By ’t lichaemlooze volk zijn eertrompet doet brommen,
(1565) En stampt de vloek en haet ter helle uit tegen ’t hof,
Een kuf van keizerbeuls en snollen, zonder lof,
Die ’s hemels taje roê zal plettren en verslinden,
Dit bloedige siment der vloekverwantgezinden.
Wat hangt een zwarte wolk ons over ’t hooft! ach! ach!
(1570) Wat heeft de weerelt voor dees yszelijken dagh
Een nacht te wachten. breek door d’ aerde, Kamizame,
[p. 52]
Bespook de schenderen, ik zal de straf beramen.
Waer draelt gy?
Nam. ô ach! ach! mijn bange boesem scheurt.
De maegden, overal in ’t woeden vrygekeurt,
(1575) Zijn... maer de droefheyt bint mijn tong. ik kan niet spreken.
Mezuster, ach! mijn ziel! waert gy hun klau ontweken!
Traz. Maövenlung, val aen ’t is onze last en wil.
Val aen, en ruk de tong, die d’afkomst van Trazil
Durft basterden, en ons vol gruwel wederspreken,
(1580) Ten barschen gorgel uit. ik zal de koppen breken.
Die ik niet buigen kan.
Lik. Hoe? is uw hert van stael
Een blinden heer op ’t lijf te vallen altemael?
Of is ’t niet licht genoeg noit zonneglans t’aenschouwen?
Traz. Durftge in mijn aengezicht verraderyen brouwen?
(1585) Is dit gehoorzaem zijn zoo ’t onderzaten past?
Lik. Is dit het volk gestreelt, bewaert voor overlast?
Vermeng uw roet met heil, dat ’s ’t uiterst datwe vragen.
Vaerwel, ontoogde Vorst, en leer uw leet verdragen.
Nam. Ik volge u helt Likungs. waer gaet gy? ’t zal aen moet
(1590) My niet ontbeken. ach! hoe kruipte ’t kokent bloet
Door d’adren.
Traz. Die tong ten halzen uit.
Nam. Wykt tierannen.
Verrader, wykt. u Vorst heeft alle vrees verbannen.
Mijn Vaderlike vloer zy tuige van mijn doot.
Traz. Hy leit ’er toe. dat’s uit. nu zijnwe buiten noot.
Vanl. Qui. (1595) Nu zijn zy mê verdelgt, en sterven ongewroken.
Rampzalig helt! uw dood heeft ons het hert gebroken.
Wraek! hemel! goden! wraek. nu ’t rijk een aertstieran
Die al de weerelt drukt niet onderdrukken kan.
Traz. De lijken binnen. gaet en zegt dat Celione
(1600) Mijn schoone lustgenoot my haer gezicht vertoone.
’K verwacht haer. zoo geen wolk dit helderlicht verdooft,
[p. 53]
Scheen noit de zonne my met grooter glans op ’t hooft.

Trazil. Celione. Maövenlung.

Mijn schoone, ’k vrees nu niet. de vyant is verwonnen.
Namolizont is doot. de slach met schrik begonnen
(1605) Is juichende volbragt, enhet bewelt gevelt.
Cel. Hy telt het zant aen strant die uwe deugden telt.
Maöv. ’t Geluk schijnt zelf belust om u om hoog te heffen.
Cel. Nu wortge niet getreft om dat gy elk kunt treffen.
Traz. ’K zal met een andre voet gaen treden op mijn troon.
Cel. (1610) Maek alle vlekken eerst van alle vlakken schoon.
Gy moet de wichelaers in haren vleugel byten.
Traz. Ik vrees’ het kerkgezach.
Cel. Dat moetge neder smyten.
En storten zijme op’t lyf?
Cel. Verdrijfze met uw magt.
Traz. Zoo wort het gantsche rijk in rep en roer gebragt.
Maöv. (1615) Het grau draegt meer ontzach aen weereltlijke heeren
Als liefde aen Priesterschaer en kerk.
Traz. Maer ’t quam te keeren?
Cel. Dan raet gezocht.
Traz. Dan is het zoeken veel te laet.
Cel. Nu al te vroeg.
Traz. Is ’t ooit te vroeg tot beter raet?
Maöv. Uw Majesteit lijt schimp en wort na ’t hert gesteken.
Traz. (1620) Wat onze wil vermag is klaer genoeg gebleken.
Maer wie weêrstaet het grau in hare razerny;
Maöv. Men muilbant dat gerocht met klem van heerschappy.
Gy hebt de septer in uw handen.
Traz. Zy den degen
Door dolheit aengevat.
Cel. Zet daer nu krijglist tegen.
Traz. (1625) Een zenuwlooze list.
Cel. Hebt gy de Ridders niet?
[p. 54]
Traz. Die waejen met de wint, en zwaejen als het riet.
Hoe kan ik onversmaet der Priestren magt besnoejen?
Cel. Roei haer niet geffens uit, belet hun maer te groejen.
Traz. Wat drijft u tot die haet bekoorelijke Vrouw.
Cel. (1630) Genade, keizer!
Traz. Spreek.
Cel. Mijn ongekreukte trouw.
Een Vorst die van de vrees zoo verre is ingenomen,
Dat hy den Tempelier moet vreezen in te toomen,
Die brantmerkt zijnen naem, draegt zich te bloode en laf.
Uw wezen stâ gestrekt gelijk uw septerstaf.
(1635) Een keizer kan op d’aerde als d’oppergoden leven.
Zijn wil is yders wet. hy moet de staten geven
En nemen onberispt. zal nu een weereltheer
Voor Priesters zwichten, die hem tasten in zijne eer?
De hemel schaft u stof tot wraek. de vreemdelingen
(1640) Die zoo verre omgesolt door ’s werelts ommekringen
Voor ’t prachtige Peking verzuft staen, daer die stad
Een werelt toont, gepropt met Sinaes eêlste schat,
Daer ’t al van paerlen blinkt, en riekt na boomkaneelen,
Die speceryen geeft aen alle weerelts deelen,
(1645) Zijn buiten hare schult een doelwit van de nijt.
d’Aertswichlaer, die om uw grootachbaerheit van spijt
En gramschap zwelt, zoekt nu uw heerschappy te smoren.
Zy komen.
Maöv. Schuilen wy.
Traz. Hier zalmen ’t alles hooren.

Rei van Sineesche Priesters. Isngatius. Aertspriester.
Urbaen. Trazil. Maövenlung. Celione.

Wy slepen, op ’t bevel van uwe heiligheit,
(1650) De kruisgodisten hier.
Ign. Men hoor....
[p. 55]
Aerts. ’t Wort u ontzeit,
Urb. Een vreemdeling helaes!
Aerts. Wy lachen om uw weenen.
Ign. Ontboeit...
Aerts. Men knevele haer strenger dan voorhenen.
Urb. De wet verbiet...
Aerts. Houd op. ’k heb my die wet gestelt,
Ign. Wy staen, mijn broeder! voor een vierschaer van gewelt.
Rei. (1655) Men zal uw lastertong van Godenvloek besnoejen.
Urb. Ontyzer’ d’armen dan en slâ de tong in boejen.
Ign. De kruisleer zal de spraek voor by treên in haer vlucht,
Al zou de donder zelf God roemen uit de lucht.
En zwijgen wy, zoo zie ik deze kerkpilaren,
(1660) Eenparelijk bevrucht, een oogst van tongen baren,
Die d’afgodistery vervloeken door al ’t rijk,
En voeren ’t kruisgeloof ten hemel uit het slijk.
Rei. Zal een gevange slaef, zoo fier en onbezweken,
Met opgeheven kruin de priesters tegenspreken?
(1665) Die hem de dood doen zien?
Urb. Verscheur mijn leden vry.
Wat eer behaeltge door die kristenslachtery?
Wat zege hebtge door een slavenmoort bevochten?
Dat kan een winterwolf en dolle roofgedrochten.
Aerts. Een van u tweên verzoen het Priesterlijk geweêr,
(1670) En strek zich knielende voor ’t heilig outer neêr.
Ign. Onzalige, my kan geen marteldoot vervaren;
Maer ’k zal niet buigen voor uw goddelooze altaren.
Urb. Ach! spaer dien grijzen helt, zoo vreedzaem van gemoet,
Maer ik ben moedig en oploopende van bloet.
(1675) Men scheure my vaneen en deel mijn ingewanden,
Ten zegenroem in alle afgodaenbidders landen.
Ign. Neen! kerf geen jonge bloem, zoo lieffelijk van aert.
Mijn winterrozen zijn in doorenen herbaert.
Men buigt een lente spruit, geen scherpgepunten dooren.
[p. 56]
Urb. (1680) Men moet in halsgeschil de weêrpartyen hooren.
Mijn broeder kent, op ’t licht der zeevaert afgericht,
De landstreek door ’t kompas, de landen door ’t gezicht.
Door zeilsteenkunde weet hy zich een weg te vinden
In ’t gapent pekelschuim en stormende onweerwinden.
(1685) Natuurweet opent hem de wegen waer hy streeft.
Ik ken geen Romen meer.
Ign. Ach! ik ben afgeleeft.
En lang genoeg gesolt, in ’s weerelts ongenuchten.
Ik sneuvele met vreugt.
Urb. Uw vreugde doetme zuchten.
Ik zal in broeders steê ’t moorddadig zwaert voldoen.
Ign. (1690) Treê herwaerts pagodist en neem mijn bloed tot zoen.
Aerts. Dit prevelen duurt te lang. men val den jongsten tegen.
Urb. Hou stant. Urbaen worde eerst van ’t moordgeweer doorregen.
Aerts. My dunkt gy staet verstelt, en steekt de hoofden vast
Al zuffende by een. volvoertge zoo mijn last?
Rei. (1695) Verschoon uw priesterdom, ô wreker van de Goden.
Haer trou verlet min hand.
Aerts. En teffens mijn geboden.
Doorsteek hun beide met het zoenzwaert. voort. stoot toe.
Stoot toe. de Goden zijn die lastermonden moê.
Dit is het hof ten spijt.
Urb. Wy sterven martellaren.
(1700) Op ’t spoor der kruisgezant....
Aerts. ’k gebiede u in te varen.
Voort.
Ign. Ach! mijn broeder, ach! omhelsme doch ik hoor
De vreugdbazuin alree in ’t hooge hemelkoor.
Urb. ô Hemel! geef my kracht o ’t aengezicht te wenden.
’T afgodisch moortaltaer bezwaeit mjin laetste elenden.
Ign. (1705) ’k Ontfang uw veege ziel in mijn besturve mond.
Verlicht dit blinde volk door uw genâverbond!
Traz. Men spreek haer aen, en straf die moetwil na ’t behooren.
[p. 57]
Maöv. Genadighste, vertoef.
Traz. ’k Mistrouwe zelf mijne ooren.
In deze tieranny. verbastert kerkgebroet
(1710) Hoe zal uw kop hier na noch druipen van dit bloet.
Cel. De keizer staet verstomt; maer ’t zal noch anders dagen.
Daer rijst noch zwarter bui met ongestuimer vlagen.
Die zwarte donderstorm hangt uwe troon op ’t hooft.
’t Is alles my ontdekt.
Aerts. Ik heb u lang belooft,
(1715) Pagodelingen en godvrugte altaergenooten,
Van ’t voorrecht te voorzien daer zyn zijn uigestooten.
Terwijl de heerschappy noch teer is, en ’t gezach
Der tempelieren veel by ’t muitent hof vermag,
Zal ik op deeze wijs mijn tempeleeden staven,
(1720) Den keizer smeeken dat hy zijn vervloekte slaven,
Ten godenoffer geve op ’t oorloogs dankaltaer.
Om Xunchis nederlaeg en ’t afgekeert gevaer,
En om de godbegeerte een beter glans te geven
Heb ik in verzen dit orakel uitgeschreven.
(1725) Dat zullen nu, als ik de Vorst in ’t hof ontmoet’,
De kerkkoralen hem voorzingen in mijn stoet.
Dan weet ik deze moort den keizer op te dringen,
Het opgehitste grau het hof te doen bespringen,
Op mijnen wenk. door haer, Trazil, verlegen, flus
(1730) Te dwingen na mijn hand tot hy mijn voeten kuss’.
Rei. De goden hebben dit u ingestort van boven.
Aerts. Noch hel noch hemel zal ons van dit recht berooven.
Ik zie Trazil de staf gebroken in de hand.
Dan is de tempelhulk na onze wensch gelant.
(1735) De Priesterliverei verwin de staf en degen.
Rei. Wy hebben langgenoeg gedoken en gezwegen.
Het duiken wort met recht van ’t geestlik volk gehaet,
Dat rust niet voor de troon beneden ’t outer staet.
Aerts. Elk make zich gereet om d’aenslag kracht te geven.
[p. 58]
(1740) En toone zien vol list. dat niemant onbedreven
Den keizer nader. dat dit nergens uit en breek.
Traz. De wraek slâ haer, en my, indien ik dit niet wreek!

Sinkio.

De Tarters hebben burgt en markten ingenomen,
En storten in de stad als overlade stromen.
(1745) Peking schijnt in een zee van bloet en vlam hervormt,
Die langs de daken giert, terwijl men vecht en stormt.
Het hof, dat als een stad met wallen wort beslooten,
Hoort noch van d’oproer niet, door d’omgekochte grooten.
En ’t is geschapen dat het eer geen onweer hoor,
(1750) Hoe fel het noorden brult, voor dat den grooten moor,
De stormbrug overrukt om in ’t paleis te wijken,
Wiens Keizer ’t slot bewaakt van vyftien Koninkrijken.

Trazil. Celione. Maövenlung.

Ik zie haer in ’t verschiet.
Cel. Zy komen herwaerts aen.
Traz. Maer sullen zonder wraek mijn handen niet ontgaen.
(1755) Ik zal de gramschap, die m’ontroert wat doen bedaren.
Maöv. Breekt teffens nu ’t gezach der valsche tempelaren.

Rei van Priesters. Aertswichelaer.
Trazil. Celione. Maövenlung.

Ik ben belust op menschen schonken.
Blusch uit de vruchtelooze vonken,
Smakt beestespieren van ’t altaer.
(1760) Men slachte my de kristepapen.
Zoo strek mijn gunst het rijk een wapen.
Waerop het afstuit al ’t gevaer.
[p. 59]
Wich. Zoo zong de waermond en zoo galmde ’t koorgewelf.
Wy zagen een gerit van stralen, en hem zelf
(1765) In ’t midden van een vlam uitflikkren, daer de zonne
Haer oogen blint op ziet, door grooter glans verwonnen.
Zoo bralt in ’t middelpunt de tintelende maen.
Als zy rontom haer heeft de starrelichten staen.
En met haer vier verwint de kleiner hemellichten.
(1770) Zoo blonk de God toen hy de staetorakeldichten
Geeindight had, en vloog door al de daken heen.
Wy volgden met ons oog kerkplichtig van beneên;
Daer hy, gezwinder als een schietpijl opgeschoten,
Door wolk en hemeltrans de blauwe hemelklooten
(1775) Zijn zoolen kussen liet. noch blonk in ons gezicht
Een goddelijke vonk van dat verquikkent licht,
Als eindelijk die strael met hem quam op te steigeren.
Wie durf de hemelvorst die godbelofte weigeren?
Traz. Betael het zo gy wilt, men hou de slaven vry.
(1780) Ik zal niet lijen dat die outertieranny
De lendnen van mijn staet, reets quijnende en gebroken,
Geheel in stukken slâ. het menschenoffersmoken
Heeft al te quaden geur. daer is al meer aen vast.
Het geeft te vrijen voet tot grooter overlast,
(1785) Aen ’t wreede papendom dat, vol van leugenvonden,
Geduurig twistvuur stookt, zich wentlende in de zonden
Daer ’t andre schu van maekt, en volk en Vorst verdeelt,
Ja zelfs al lachende met kroon en septers speelt:
Daer ’t, tredende in zijn gout, noch durft de Vorst bespotten.
(1790) Waer dreef oit Wichelaer zijn dolk door menschestrotten?
Waer wierde ’t moortaltaer met vreemdlingsbloet begruist?
Of hebtge dan alleen in uwe ziel gehuist
Al wat de Scyten zelf versmooren met haer lippen?
Laet zich d’orakelgod die gruwelen ontslippen?
(1795) Ik zie door ’t wuiven heen, en merk die toeleg wel.
Elk hou zich by zijn dienst en staek dit heiloos spel.
[p. 60]
Bezwanger het altaer met plegtige offerhanden.
Betast de veezelen. doorsnuffel d’ingewanden.
Ik vier’ het priesterampt; maer haet’ hem die ’t bekleet
(1800) Wanneer hy van ’t altaer op vorstetroonen treet.
Wich. Gy durft, na dat gy ’t rijk met uwe vloekverwanten
Verweldigt hebt, u noch met d’oppergoden kantten;
En, niet vernoegt de wet gelijk een dwingelant
En ’t grau dat daer voor buigt te stellen na uw hand,
(1805) My, out en afgeleeft besneeut van zilvre haren,
Met een gewaende magt, in ’t flikkrig godschilt varen!
De godspraek roept om vleesch, die ons deze inspraek gaf.
Het outer opent ons de lippen, niet uw staf.
Dit ’s ons bedrijf: wy zien hoe laeg de zonnestralen
(1810) Neêrschieten van om hoog. of deze sterren dwalen
Die op gepasten tijt voltrekken haren loop.
Waerom de maen, als met een diamante knoop
Vereeuwigt aen de zon, niet van haer zelfs kan lichten.
Of d’aerdkloot, hangende in zijn spillen en gewrichten,
(1815) Haer lichaem tusschen ’t hooft der heldre zon en maen
Kan dringen, en het licht der mane schuil doen gaen.
Of ’t alles uit een ei, zoo Kochinchiners dryven,
Geteelt is; of het wit weêrzijts den doir kan styven
En scheppen uit den dop het groote hemelvelt.
(1820) Of d’aerde, zoo tot noch by elk is vastgestelt,
Zich sluit in ’t hemeldak in ’t vierkant met vier punten:
Dan ofze, om boven al wat vreemt is uit te munten;
Gestaeg om ’t vast gebou des hemels rolt en went.
Of dit heelal bestaet uit klooten zonder end.
(1825) Of Omtofers, die hier uit Indostan belanden,
[Daer Ganges ’t zuidereind bepaelt met goude stranden]
Met recht de zielen doen in andre lompen gaen.
Of d’aerde kleiner is als ’t lichaem van de maen.
Of Panzon, d’eerste mensch, is door een ei gebeten,
(1830) Of van ’t verwart gevaerte allenx by een gesmeten.
[p. 61]
Of van God Tain met ziel en lichtaem aengedaen.
Of Wy na onze dood geheel en al vergaen,
Met Lanzu, die de lust voor ’t hoogste goet bepalen.
Waerom het volk dat in Peru komt schatten halen,
(1835) De zeilsteen slypen kan dat hy na ’t noorden draeit;
En schoon ’t getakelt bosch na ’t oost en westen zwaeit;
Noch vint hy ’t noorder as en ziet geen andre streken.
En zijnwe moede met den Brachman ’t hooft te breken,
Men wekt de zangkonst op, dat kerk en koorgalm brom’.
(1840) Dan lust het ons voor ’t rijk ’t verbolgen godendom
Te zoenen, en haer gunst aen onze zy te trekken,
Dat hare magt den staet een pyler mag verstrekken,
En Xunchi breidele, die vruchteloos zijn volk
Ter vleeschbank heeft gebragt, ten doel van uwen dolk.
(1845) Mijn leven is vergeefsch ten dienst van ’t land versleten.
Zoo gy, door oude wrok op ’t Priesterdom verbeten,
De Godheit, bronaêr van al ’t wenschelijke goet,
Te leur durft stellen om een handvol smook en bloed.
Traz. Een godheit die gy zelf verziert in uw gedachten,
(1850) En oppronkt zooge wilt in rustelooze nachten:
Een godheid die voor al geen wichelaren past,
Een bloetgod die met een ondragelijken last
Mijn schouders dreigt. geen god, maer huichelende papen
Ontzeg ik ’t menschen smook.
Wich. Gaet voor mijn offerknapen
(1855) Wy volgen, maer ik zweer!
Traz. Ontaerde gryzaert leer
Uw keizer vreezen.
Hier en helpt geen tegenweêr.
Beziet uw staetzucht daer, vermomt met papedroomen.
Het offer is volvoert. de moeite u afgenomen.
Daer zijn de lijken.
Cel. Ziet gy....

[p. 62]
Sinkio. Trazil. Celione. Maövenlung. Aertswichelaer.

Wapen! wapen! moort!
Traz. (1860) Waer wort dat naer gekrijsch dat moortgedruisch gehoort?
Wat brengt ons Sinkio, dus schielijk aengevlogen?
Sink. Een woesten baiert vol rampzaligheit. mijne oogen
Zijn blint, en gruwen voor de gruwlen dezer nacht.
Het Aziaensche rijk vant Xunchis oorloogsmagt
(1865) Ten roof. de troze kam is ons van ’t hooft gebeten.
De Tarter wort alöm voor rijxhooft uitgekreten.
De schorre hooren schreeut geduurig moort en brant.
De wapenburcht weêrstaet haer magt aen d’oosterkant.
De veltheer heeft zijn heir rontom het hof geslagen,
(1870) En streeft ter murbresse in met zijne hinderlagen.
Uw middelhof alleen is noch van inval vry.
De weêerwraek van Zunchin dekt hun verradery.
Ze roepen niet als wraek. gy kuntze niet verdryven
Noch hare hand ontgaen.
Traz. Wie zal mijn zijde styven,
(1875) Datwe in ons uiterste de plondraers tegenstaen?
Cel. Laet af. gy gespt vergeefsch ’t wanhoopig harnas aen.
Ik wil mijn bedgenoot als doodgenoot verzellen.
Een krijgsman laet zich iet al levend beknellen.
Van zijne weêrparty.
Traz. Gâ heen dan schoone Vrouw.
(1880) Berei uw liefde plaets tot zegel van uw trouw.
Ik zal u volgen. gy kost hier mijn bloet ontvonken
Met minneprikkelen. daer zal uw liefde dronken
Van uw wellustigeheit, haer wit bereiken. gaê.
Gaê, dael na onderen daer gy geen ongenaê
(1885) Geen Tarter in het hof der schimmen hoeft te vreezen.
Waert gy mijn lustgenoot, gy zult zijn boel niet wezen.
Maöv. Heeft u verwoede hant, ô zinnelooze Vorst!
[p. 63]
Het klinkent stael gedrukt in deze blanke borst!
ô Korte heerschappy! ik zalme een open maken
(1890) Door d’yzre drommen, of met u mijn ziele braken.
Cel. Ach! volgme: want de geest ontslipt mijn doodsche mont.
Of vlucht. maer hoe. begraef my in een andre gront.
En schrijf op ’t graf: die kon Trazil zijn Vrouw bewijzen
In ballingschap. niet meer. ik sterf.
Traz. De schimmen ryzen
(1895) Ten afgront uit. ai my! daer komt d’ontzielde Vorst.
Hy daelt, en toont my in het dalen d’ope borst
En ribben, door dit stael gescheiden.
Wich. ’t Zijn de goden,
Ondankbre rijxpest die u pynigen, geen dooden.
Nu staet mijn wraek intop het overzade graf
(1900) Ontsluit geen geesten als tot laetste loon en straf.
Dat komt van ’t godendom zoo stout te heeten liegen.
Maer ’t hemelsche gerecht is niet in slaep te wiegen.
ô Hemelrechteren, vermeerder hem zijn pijn!
Traz. Fortuin! hoe lang, hoe lang zult gyme tegen zijn!
Wich. (1905) Sterf dwingelant, dan zultge’t onheil met u slepen.
De wraek staet schrap om u ter weerelt uit te zweepen.
Traz. Mijn lijfschurbenden, ach! waer zijze? vat den schelm,
En doet hem ziel en bloet uitstorten in mijn helm,
Op dat die laetste dronk mijn heete wraekzucht lave.
Wich. (1910) Gaê nu zachtmoedig Prins, verlos u kristenslaven,
Traz. Vertreck bedrieger, en verlaet mijn hof. voort, voort.
Ik blijve in al mijn ramp trazil. mijn vorstlik woort
Is u een godspraek. ik ben tot u haet gebooren.
Wich. ô Vrouwenmoordenaer, ’k zal haest u sterven hooren.
(1915) Woed nu zoo lang gy wilt. ik gaê.
Traz. ô Goden ach!
Verhoort my. stopt gy nu uw ooren? is mijn dagh
Zoo draê in nacht verkeert? en kan ik ’t niet ontvluchten,
Zoo lust het ons voor ’t laetst het herte eens uit te zuchten.
[p. 64]
Vervloekte nacht die noit in mijn gedachten zijt
(1920) Dat gy ’t geweten met die keizermoort verwijt,
My domplende in een kolk van troostelooze tranen.
Maer ’t is te laet bedacht. nu zal ik deze lanen
En lustprieelen weêr doen galmen op mijn kreet.
Ach! had een Krokodil, zoo hongerig als wreet,
(1925) De boorden van de Nijl bezoedelt met mijn spieren,
En ’t overschot geschaft aen hongerige dieren.
De doove hemel schijnt te lachen om mijn druk.
Zy brout me dit verraet en groulik ongeluk.
Elk poogt den nieuwen Vorst de voeten dwars te zetten.
(1930) ’K zie paerdehoeven, en ik hoor tiomftrompetten
Een doodlik stromgedruisch schakeeren. wykme. stil.
Daer ryst mijn gemaelin van ondren op. ik wil
Haer vragen wat zy met dat fakkellicht zal maken.
Ik zie Zunchin, bepat van bloet, de banden slaken
(1935) Van Koja, die noch nau zijn adem halen kan.
Wy zijn omsingelt van een geestenvloekgespan.
Mijn kamerlingen, mijn trouwanten, mijn soldaten,
Waer zijtge? hebtge my met mijn geluk verlaten?
Onzalig nootlot! foei! gy hebt my in uw schoot
(1940) Gekoestert, om my nu in d’allerbangste noot
Te stikken, en mijn vloek my te doen overleven.
Waer is myn rechterhant Maövenlung gebleven?
Of prest hy in mijn dienst zijn regementen aen?
Omring de Tarters zoo. val in. slaê doot. val aen.
(1945) Gy gaeft my eerst de kroon die ik nu zal behouwen.
Verheug u Celione! ik heb ’t vergif gebrouwen.
Waeraen uw Vyant zich te berste zwelgen zal,
’t Is wollefswortelzap en drakenspog met gal.
Groothartige Likungs! is ’t nu een tijt van vrijen?
(1950) Te velt. te wapen. op. ruk uw soldaterijen
Uw forse krijgsliên met de nachtklaroen byeen.
Heeft die niet stems genoeg zoo moetge zelf te been,
[p. 65]
En van de toorentrans een groover keel opsteken
Als ’t buldrent noorden, wen ’t de bergen poogt te breken.
(1955) Verstom den donder met uw vreeslijk krijgsgeluit.
Maer stil. wy vallen zelfs de vyanden ten buit.
Mijn heldre morgenstar is als een rook verdwenen.
Mijn zonn’ die ’s avonds rees is ’s morgens uitgeschenen.
Wat woelt’er in mijn brein! ô arm! waer is uw kracht!
(1960) Ontzenuwt, op de loop. ô lange bange nacht.
Hoe trefte my, en doet my bloet en etter zweeten.
Helaes! ’t is uit met ons. het hof wort opgesmeten.
De deuren met gewelt ter spillen uitgetorst.
Nu zoektmen Vorst Trazil. neen Tigers, neen mijn borst
(1965) Is t’edlen roof voor u. geen Tarter zal ons toomen.
Wy gaen. hier is de koorde, en ginder zijn de boomen.
Daer rukt de nachtwolf voort. ’t is al te lang gemart.
Mijn eerste vreugd helaes! is nu mijn laetste smert.

Rei van Sineezinnen.

ZANG.

Ach! dat Turbanôs geest, eens uit
(1970) Het gulde grafgewelf gerezen,
Zijn trotze hooftstad die, voor dezen,
Heeft scheutvry op haer borst gestuit
Al wat zich kantten met haer kracht,
Dus jammerlik zach t’onderbragt:
(1975) Hy ou met zuchten, snik op snik,
Dees klacht ten boezem uit doen wellen:
Wat roofgedrogte komt my quellen
Dat d’afgeleefde een oogenblik
De rust misgunt. ô tigershol!
(1980) Is noch uw holle balg niet vol
Gepropt met dierbaer menschen bloet?
Moest gy mijn erfdeel meê aenranden?
[p. 66]
Ach: slâ veel liever uwe tanden,
Met uwer moordenaren stoet,
(1985) In mijn gebeente, wie gy zijt
Die my noch na mijn doot benijt:
En doet my, zoo lang ongeroert,
In mijn palleizen komen spoken,
(Was noch de wraek maer zat gewroken!)
(1990) Van burgertranen opgevoert.
Mijn Vaderlooze burgerschaer!
’K zal u bedekken met mijn vleugelen,
Of ik die tigers kon beteugelen.
Komt Pekijnyten, komt vergaer.
(1995) Gy zijt mijn lendenzaet waer heen?
Maer noemtze eerst die u dus vertreên.

TEGENSANG.

Hou op Turbano! vraegt niet meer.
(Deeze antwoort zou den burger geven)
Gy waert helaers! gy waert in ’t leven
(2000) Ons wettig oppervorst en heer,
Nu maer een krachtelooze geest,
Een nachtschim die de middag vreest.
Ik buig mij echter voor uw last.
D’erfvyant kruist op uwe straten.
(2005) Ach! Tartarie is uitgelaten;
De tieranninne brult en bast
En dreigt het al met wreeden muil
Te rukken na den afgront. schuil
Ey schuil, eer dat zy u, beschorst
(2010) Met borspantzier en beukelaren,
Om brullende in de kroon te varen,
Die gy zoo loflik hebt getorst.
Geen maegt of zuigling wort verschoont.
[p. 67]
Trazil, noch eerst tot Vorst gekroont;
(2015) Heeft, om de vyands hant t’ontgaen,
Zijn hand tot vyant moeten maken.
’t Verwulfzel van uw trotze daken.
Dat als een wonder pleeg te staen,
Is nu een moortkuil vol gevaer.
(2020) De krijg maekt Vorsten eigenmoorders:
Het vreedzaem grau tot vreêverstoorders:
De steden hellen, doodsch en naer’,
Dit ’t einde; een ongedadig lot,
Waer mê uw glori wort geknot.

SLOTZANG.

(2025) ’T verraet heeft ons die ramp gebrouwen,
Geblinthokt door de schat.
Koom leer u nu niet meer vertrouwen
Op schoone schijn, en wat
Het oog van buiten u komt liegen
(2030) De broeder zelf is uit
Om zijnen broeder te bedriegen.
Ach! blixemslingrer stuit.
Deze inbreuk die een veilig open
Aen alle gruwel geeft.
(2035) Moet nu de burgery bekoopen
Het geen haer keizer heeft,
Gelijk de nyt verdicht, bedreven?
Geen onheil duurt altijt.
Het bittere wort in dit leven
(2040) Met honig gekonfyt.
het rond is vol verwisselingen.
Die keeren beurt om beurt.
Gelukkig die uit alle dingen
Het allerbeste keurt.
[p. 68]
(2045) Wy troosten oms al d’ongelukken,
En hoopen beter staet.
De Goden houden in’t verdrukken,
Altijt de middelmaet.

VYFDE BEDRYF.

Xunchi. Trazil. Nojoza.

DAt nu Peking, vol rook en vlamme,
(2050) Taimingaes Keizerlijken stamme
Geheel vergete en smoore in bloet,
Dat, als een doorgebroke vloet,
Of hoogen waterval, komt storten
Langs ’t neergeblixemt hof, en korte
(2055) Den roem van haer gedachtenis
Nu ’t al door my vertreden is.
En gy, ô hooft der muitelingen!
Hoe dorst gy na die glory dingen,
Meineedige, die zoo verwoet
(2060) Geplast hebt in uw Koningsbloet?
Dat roept mijn armen nu tot wrake,
Die ziet gy uit mijn oogen blaken,
En heft gy ’t onbeschaemt gezicht
Noch ongedoodverft in het licht?
Traz. (2065) Gy hoeft my ’s Keizers dood zoo scherp niet toe te byten.
Ik deede een andre daet die moogtge my verwyten,
Dat ik, niet denkende op uw Krokodillenaert,
De kroon, zoo duur gekocht, niet beter heb bewaert.
Xun. Ik heb mijn Vorstlik recht gewroken;
(2070) Maer wi heeft eerst ’t verbond* gebroken?
Toen na het Ningiveens gevecht
Voor eeuwig d’erftwist wierd beslecht,
Heeft doen Zunchin niet op uw raden
[p. 69]
Den oorloge op zijn hals geladen,
(2075) En, buiten alle recht, geslaekt,
De vredesbanden, nieugemaekt?
Traz. ’T is waer. ik heb hem eerst den oorlog doen belooven,
Om dat gy grooter buit met plonderen en rooven
En land ontheisteren veroverde als in twist,
(2080) En ’t rijk, in schijn van vrede, uithongerde met list.
Uw vreede stont hem duur; en nu is ’t eerst gebleken
Hoe zuur die valsche vree het rijkt komt op te breken.
Ach! had ik Sina, voor die zware donderslag,
Veel liever met haer Vorst verdelgt in eenen dagh!
Xun. (2085) Ik sal die fiere tong bedwingen
Wie kan van wederspannelingen
En Vostenvlegels, snoot van staet,
Dat tegenspartlen zonder maet,
Verdragen, zonder zich t’ontsteken!
Traz. (2090) Ik zal dien harden kop haest breken.
Dan zal ik, stervende, noch wenschen dat het hof,
U en uw ryxboelin verplettere tot stof.
Nojos. Die kroonvloek stuite al ’t hemelheir der Goden
Die Tartarie in hare bergpagoden
(2095) En kerken viert, de weerelt door; maer gy
Rampzalige wat trotze razerny
Doet u aldus uw slaefsche stant vergeten?
Voor, voort, men sla den dollen aen een keten.
Xun. Leg eerst al ’t Vorstlik hulzel neêr.
(2100) Hoe, bied een slave ons tegenweer?
Waer zal die trotze moet noch enden!
Voort, voort. men scheur het van zijn lenden.
Traz. Moet ik in ’t aengezicht van mijn verheerde troon
Afleggen heerschappie, en vrygeboorte en kroon?
(2105) En zien een halven maan, verwijft in alle leden,
Gewentelt in het gout, mijn eigen stoel betreden?
ô Goden! had Trazil noch voor een man gebukt,
[p. 70]
Die hem al vechtende de scepter had ontrukt,
Dan zou zijn mond zich niet van ’t slinx geval beklagen.
(2110) Nu is hem Sina niet ontweldigt, maer ontdragen,
Verradelijk, gelijk een nachtbeer blode en mat
Een onverdachte proi in zijne tanden vat,
En zuigt het laeuwe bloet uit aderen en schonken,
En hangt op ’t lekker aes ten halve vol gedronken.
(2115) Hoe heeft my ’t onheil steets de voeten dwars gezet!
En in de doot, ook zelfs, de galgendoot belet.
Dees’ goude koordenstrop wasw om mijn hals gewrongen,
Toen uwe hinderlaeg y schielijk heeft besprongen,
En d’eervergeten Moor van d’ebbentak gesneen,
(2120) Om uwen Olifant, geketent, voor te treen.
Fy had den donder my veel liever neergeslagen,
Als dat d’elendige Trazil u schimp moest dragen.
De veltheer, u krijgsgeeszel vol van lof.
Zal aenstonts zelf verschijnen in het hof.
(2125) Hy moet zich in Pekings verderf vermaken,
Daer eene zee van vuur d’aeloude daken
Aen d’oostergas verdrenkt in smook en puin,
Met alle die hartnekkig hunne kruin
Opsteken, en den blixem der Tartaren
(2130) Niet vreezen in zijn gruwlik schilt te varen.
Het grof geschut van geen gewelt gestuit
Braekt storm op storm zalpeterwolken uit,
En dondert en rammelt de burgt en rosten
In stukken die de Noordsche standers trotsen.
(2135) Gy moet Peking, noch stikkende in den gloet,
De drooge keel verzaden met uw bloet.
Xun. Ik zal u eerst dat zegebranden
Door ’t hofveschiet langs dees’ waranden
Vertoonen, en Peking van hier,
(2140) Begraven onder ’t oorlogsvier.
Zoo ver het my durft tegenkanten;
[p. 71]
Dan moogt gy zelf u vloekverwanten,
Gesleept, gescheurt op ’t moortschavot
Van ons baldadig legerrot,
(2145) In uitgebroke razernye
Beschreyen met uw rijxvoogdye.
De veltheer zal noch voor den dagh
Dat schouspel, onder ’t hofgelach,
Met my bezien; maer d’oorlogshooren
(2150) Doet my de legervreugde hooren.
Dem grooten moor stapt herwaert aen.
Ik hoor de zegetrommels slaen.
Nojos. Ik zie hem zelf een legergod vertonen,
Om ’t strijdbaer hooft, bekranst met lauwerkroonen.
Xun. (2155) Mevrouw laet my een wijl alleen.
Trauwanten brengt Trazil beneen.

Quarong. Xunchi.

Dat alle landen voor dit krijgsgeluk verstommen.
Zoo moet uw majesteit gelijk een zon, geklommen
Door d’oorlogsnevelen en ’t harte van den nacht,
(2160) Al ’t ondermaensche volk doen schrikken voor haer magt.
Nu vreest u staetgelei geen oorloogsbarreningen.
Gy zult het yzervolk in d’yzerryken dwingen.
En zwemmen ’t marmer door aen sweerelt morgenstont
In ’t holgebuikte vlot. gy zult de goude mont,
(2165) Van mijn geboortevloet, daer ’t middaghvuur de mooren
Braet in een andre lugt, doen na uwe krijgswet hooren,
En zien den Tiber, die de kristenoevers schaeft
En op zijn Priesterdom ten starrenhemel draeft.
Ik heb mijn Keurebende, en ’t leger van Tarutzen
(2170) Vervarelijk gehelmt met ruige wollefsmutzen,
Daer eene beerenhuit haer hopmans pantzer strekt,
En met bebloeden muil dat forsche voorhooft dekt,
[p. 72]
Met Nairos troepen, en die aen de watervlieten
Van ’t klippige Luzzo vergifte pylen schieten,
(2175) Ter oostburgt aengevoert, daer ’t winterleger stout
Het hooft durft bie, en in twee rotzen zich onthout.
De stormklaroen ontvonkt de moet. wy, onbezweken,
Slaen stormgereetschap in de burgtgehuchte, en steken
De stander op. en staet een krijgsman ’t roemen vry,
(2180) De dubble rots bezwijkt voor uwe heerschappy.
Dat nu d’onmeetbre kreits va vijftien koningkrijken,
Na ’t vallen van Peking, haer troze vlag leer strijken.
Xun. Ik kenne uw wapeneer, en als na ’t ongeluk
Der hooftstadt, Sina zich zal buigen ontder ’t juk,
(2185) Zal ik uw oorlogsdeugd met grooter staet bedenken.
Geen roem vergroot uw lof, geen laster kanze krenken.
Quar. Dat ik uw Majesteit ootmoedig diene en eer,
Is ’t opperste geluk dat ik van haer begeer.

Sinkio. Hunguan. Quarong. Xunchi.

Ik koom den grooten Cham, ’t Sineesch gezach, begroeten
(2190) Op d’erftroon van Peking, en kusse deze voeten,
Die beide weerelden doen davren op haer tret.
Zoo wort d’aeloude wrok door ieuwe wraek verplet!
D’erfvyandschap, de haet en moert, gezusterlingen,
Gedondert, door uw hand, uit alle wereltkringen!
(2195) Uw krijgsliê dringen vast, gelijk een vogelvlucht
Die in de laegten strykt uit d’onbepaelde lucht,
Zich uitspreit i het dal e vult ’et berggeweste,
Ter poorten in, lang brug en neergeschote veste.
Zy woelen in een ty van roofbegeerte en eer.
(2200) Men telt de baren eer in ’t grondelooze meir
Die d’yszee doet op ’t hooft door gryze beeren rollen,
Wen donderzwagre lucht zwart en om ’t hooft gezwollen,
Het golvenrak bestormt met hagelbui en wint:
[p. 73]
De koorenairen, die den rijken landman vint
(2205) Een oegst, wanneer de zon, het leewenhooft doorreden,
Vast arbeit met meer gloet den staert voorby te treden,
En geeft al ’t koorenvelt een tabbert geel van gout,
Zijn minder als het volk dat Sinaes pracht beschout:
En, in ’t bespiegelen der hooftstad opgetoogen,
(2210) Geen stad, maer weerelt schijnt t’otdekken met hun’ oogen.
De Neêrlaeg van Peking zal alle steden ’t hooft
Doen onderhalen, eer ’t de Keizer zelfs gelooft.
Sin. Hung. Lang leef de weereltvorst!
Xun. Manhafte wraekgenooten
’K zal u verlooren schat herstellen en vergrooten
(2215) Het Akkerlant, van daer Kanton in zee gestort,
Door duizent aders, speelt by d’Indianen, wort
Aen Sinkio en u, die, uit de stam geboren
Der Hunguannen, steets de landlucht hebt verkooren
Voor ’t ongestadig Hof, om uwe dienst vereert.
(2220) Wie wapenhandel lust, en allerliefst verkeert
Daer heele legers in slagorden ’t zamenhorten
Begeer het maer. ik wil nu niemands lust verkorten.
Sin. Hung. Wraekg. Lang leeve uw Majesteit.
Hung. Wy zullen uwe lof
Verbreiden, zoo lang gy uw hofpoëten stof
(2225) Tot rymery verschaft om heerlik op te brommen.
Men zal aen ’s weerelts kim noch Xunchis eindkolommen
Uit marmerrotzen zien ten hemel opgehaelt,
Opdat gy van die kruin ons als een zon bestraelt!
Wy zijn voldaen. Binnen.
Xun. Ik niet. ’k bemin ’t verraet. maer hate
(2230) Verraders die hun Vorst om wat genots verlaten:
Want die zijn vaderlant uit dolle wraek verkoopt,
Zal zelf den donderaer, schoon hy de bergen sloopt,
En aerde en hemel mengt niet vreezen aen te schennen.
’T is raedzaem haer die lust, eer ’t meer gebeurt, t’ontwennen.
[p. 74]
(2235) Zoo lang die slange my in ’t rustloos ingewant
Mag nestlen, vreeze ik. volg haer op de waterkant,
Trauwanten, en breng my haer hoofden voor de morgen.
Een Vorst moet voor zijn rust meer als zijn opspraek zorgen.

Trazil. Quarong. Nojoza. Xunchi.

Betrokken hemel stort een dichte watervloet
(2240) Een regenoceaen op deze zee van gloet,
En toom het oosten dat met opgespalkte kaken,
Die snelle vuurstoom jaegt door zulk een rist van daken,
Hoftimmeraedjen en Pagoden nieu en out,
Gepropt van peerelschat, bevloert met zijde en gout,
(2245) Zoo zult gy dan Peking begraven in haer assen!
Die koningin die elk was boven ’t hooft gewassen,
Zal haer gefoltert lijk verliezen onder ’t puin,
En gaen voor eeuwe schuil met haer vebrande kruin.
Zoo zal den dageraet de rijxstat zien verslagen
(2250) Die ’s avonds noch de kroon des weerelts had gedragen,
En als een middelpunt de weg te wyzen plach,
Door ’t flikkren van haer gout aen d’ondergaenden dagh.
Most ik Peking in smook en vlammen zien verteeren
Ter nêer gesmeten van grifoenen die ’t beheeren,
(2255) En na haer sterfnacht zelf op ’t doodsche kerkhof staen,
Die liever in haet brand zou stikken en vergaen.
Dan dus, geketent en ontbloot van onderzaten,
Een halve vrouw te zien met zijne nachtsoldaten;
Die, vreezende met my een tocht in ’t oorloogsvelt
(2260) Grootmoedig uit te staen, mijn volk met kracht van gelt
Heeft omgekocht, en als beschaemt zijn kop t’ontdekken,
In ’t zonnelicht, by nacht, ter nachtstorm aen quam trekken.
De hemelvierschaer wreek dat gruwlik landverraet.
Quar. Zoo blaft een dollen hond die aen de halsbant gaet.
(2265) Heb ik u, in ’t gezicht der ringmuur, niet verslagen,
[p. 75]
De leewstandaerden zelf van uwe tent gedragen,
En uwe benden zoo met stryden afgemat,
Dat gy uw hielen lichte en bergde tg lijf in stad,
Daer gy uw ongeval en neêrlaege op mog kroppen;
(2270) En wy met winig volks, dat met bebloede koppen
U als een hartejacht vervolgden op die tret,
Den vlugter kennende ane zijn hoog bepluimt helmet?
Traz. Toen was mijn heir verdeelt. en, om die hoon te wreken
Heb ik het krijgsgeluk daer na meê afgekeken;
(2275) Toen gy mijn hant ontsnapte aen ’t biezige moeras,
Daer dongenaekbra rots ternoot uw vryburg was.
Al d’oorlogsroem die gy in t krijgvelt hebt verkregen,
Toen d;eere u waerder was als uw bevochte zege
Legt, met het oosten van Peking, gesmoort in stof.
(2280) Ik ben beschaemt dat gy, een krijgsman zoo vol lof,
Die met d’opstaende zon den anem der Morianen
Verhefte, tot daer ’t licht de groote hemelbanen
Doorvlogen, ’t gloeient hooft in zee verkolt, uw faem
Dus brantmer,t moedig op uw nachtverraders naem.
Nojos. (2285) Getergde Vorst die alle vier de winden,
Op uwe stem ontbinden kunt en binden,
Gaet u die hoon niet boven het gedult?
Verdraegt gy dat een Moordenaer, gehult
En tegen regt op Sinaes troon gedrongen,
(2290) Van schelmen die met hem hun Vorst besprongen,
U zoo verwaent in ’t aengezicht braveert?
Quar. Besnoei die hoogmoet. treie die trots in ’t stof terneêr.
Doorluchtigste Monarch, zijn macht leit al aen mooten:
Zoo zie ik den Sineesch zijn wrevlig voorhooft stooten.
(2295) Wie oit gelijk een leeuw met u te strijden quam
Zal, door die fierheit, zich herscheppen in een lam.
Want om uw nieuwe troon te grootscher op te treden,
Moet dezen dwingelant uw trap zijn van beneden.
Xun. Zoo leertmen ’t al den kop verpletten
[p. 76]
(2300) Dat tegen Xunchi zich durft zetten,
En onverzeert op Tigers gaen
Die alle jagers tegenstaen.
Hoe brullende in getergde toren,
Het moet her lusten ons te hooren.
(2305) Zoo leertmen draken, hoe verwoet,
De lendnen intreên metde voet!
Waer samlen nu mijn hoftrouwanten?
Tast toe, tast toe, van alle kanten,
En wurgt aen deze Hofpilaer
(2310) Den grooten Keizermoordenaer. Binnen.
Traz. Mijn ongevallen zijn tot zulk een top gerezen
Dat my de strengste doot nu moet genadig wezen.
Verraders, toeft niet, komt. verworgtme op deze steê.
Ik walg van u, van ’t hof en van mijn zelven meê.
(2315) Wie zich te blint vergaept aen staet en Vorstendommen,
Zie my, weleer ten top van mogentheit geklommen,
Die met mijn scepter reikte aen ’t eind van d’oceaen:
Die andre weerelden deed in mijn boejen slaen,
Daer andre starren om een andren hemel waren,
(2320) Die my, zoo groot een Vorst in ketens der Tartaren.
Maer gy scherprechteren zegt uwen dwingelant
Dat ik de dood ontfang gelijk een Vorstlijk pant.
Zoo moet hem ’t zelfde licht, dat hem om hoog zach klimmen,
Rampzaliger als my zien dalen by de schimmen.

Quarong. Xunchi.

(2325) Dat Polizangi nu vry opzie uit zijn kil
En spelemeie om hoog, hoe dwingelant Trazil,
Geblixemt in zijn hof, wort op het hart getreden,
Hy hoore van zijn strant de barsse wapens smeden
Voor hooftstad Kambalu, die trots een stedekroon
(2330) Van twalef voorsteên met haer poorren draegt ten toon;
En breit haer grenzen uit aen ’t zuiden by de mooren,
[p. 77]
Daer ganges paerlen teelt en d’oevers kroont met kooren.
Of trapt de poosche gront; of dempt Vizul met steen
Aen ’t lenteblazent west. of breekt door Sina heen,
(2335) In ’t oosten van Japan dat drieënvyftig kroonen
Voor groot Meälko doet verneedren en vertoonen,
Zoo dikmael haer tieran de goote vierschaer spant.
Of zent om speserie in der Molukken land.
Of boort door ’t heet Peru en ’t land der Patagonen,
(2340) Dat strijdbre Reuzenlant daer Polifemen woonen;
Tot daer het vierendeel der groote weereltkloot
Een eeuwig leven stelt in kruisgodkristus doot.
Laet nu ô Hemelzoon! uw legerleeuw doen blijken
Dat gy beschermeer zijnt van zoo veel Koninkrijken;
(2345) En dat Trazil hier stâ, of zijn gelijkenis,
Ten spiegel, welk den loon der Keizermoorders is.
Xun. Zijn koopre beeltenis’ bewake dees’ pilaren,
Tot d’aerde in d’ope keel der ombeleve baren,
Waer op haer aspunt drijft, verdrine en ondergaê;
(2350) Maer ’t Vorstelijke lijk ontfange ik in genaê.
Zoo lang Trazil verwoet het zwaert op zy kon dragen
Was hy mijn gramschap waerd, nu is hy neêr geslagen.
Men paei zijn grootsche Geest, en geef de rom aen ’t graf.
Quar. Genade maekt een Vorst aenzienlijke dan straf.
Xun. (2355) De veldmaerschalk daeg’ voort zijn hoofden en kornetten
In hunne vaendels met opstekende trompetten.
Verzekre zich met krach den rijkstroom de Kiang
En d’oppersteden in dien wijden ommevang.
Zoo wort een havixheir omringt van Adelaren.
(2360) Neem alle havens in en sleutels van de baren.
Wijk geen Sinezen als op d’oever van de doot.
Gy zult my zelf met een geweldig oorloogsvloot
De rijxrivieren als een blixem af zien drijven
Om uw grootdadigheit in oorloogsramp te stijven.
(2365) Wanneer ik Sina, die geslage vyandin
[p. 78]
Van onze dapperheit, het bekkeneel heb in
Getrapt, zal ik vol vuur uit alle weerelttransen
Vervloekte Mahomet bestoken in Byzanzen,
En doen ’t besnedendom, met haer gehoornde maen
(2370) En maenbannieren, in een bloedzee ondergaen,
Tot heel het aertrijk schuile, in schaduw van mijn standert.
Zoo blijft geen’ heerschappy ter weerelt onverandert.

EINDE.

Tekstkritiek:

fol. *4r: Supplianten er staat: Suppllianten
fol. *4r: Bibliotheecq er staat: Bibliorheecq
vs. 216: gesteegen er staat: gesteegen.
p. 19: Xûnchi er staat: Zûnchi
vs. 917: inbreuk er staat: inbrenk
vs. 1036: vervlogen? er staat: vervolgen
vs. 1064: donderslangen, er staat: donderslagen,
vs. 2070: verbond er staat: verboud

TRAZIL, OFOVERROMPELT SINA. TREURSPEL.DOOR J. ANTONIDES vander GOES. Urbs Antiqua ruit multos dominata per annos.

t’AMSTERDAM,___________________________ By JAN RIEUWERTSZ., PIETER ARENTSZ. en ALBERT MAGNUS, Boekverkoopers. 1685.

INHOUD.

Op het SineeschTREURSPELvanJ. ANTONIDES vander GOES.MISSUS IN IMPERIUM MAGNUM.